2
ÚTSKRIFTNEMAR Í PRENTIÐNGREINUM
}
EFNISYFIRLIT
Útskrift nýsveina 2
Leiðarinn 3
Látnir félagar 4
Menntadagur á Akureyri 5
Viðtal - Sæbjörn Torfason 6
Drupa á næsta leyti 7
Nýtt félagsskírteini 8
Dagur prentiðnaðarins 10
Grafía - stéttarfélag í prent- og miðlunargreinum 12
Bókin i rafheimi 13
Framtíð miðlunarstarfa 14
Útskriftarsýning 18
Prentun bóka 20
Starfsmannafélag Árvakurs 21
Líf og fjör í félagsstarfi 22
Útskriftarárgangur 1965 26
Á að breyta breytinganna vegna 29
Hvað er á döfinni 30
Vestur í Dali - Ferð eldri félaga 31
Réttindi úr lífeyrissjóði 34
Krossgáta 35
Prentarinn 1.35.2015
Ritnefnd prentarans:Hrönn Jónsdóttir, ritstjóri og ábyrgðarmaður,[email protected]
Jakob Viðar GuðmundssonÞorkell S. HilmarssonLára Fanney Gylfadóttir
Leturgerðir í Prentaranum:Proxima Nova
Umbrot og hönnun: Hrönn Magnúsdóttir
Prentun: Ísafoldarprentsmiðja
Forsíðan:Forsíðuna hannaði Jón Ingiberg Jónsteinsson en hann vann til verðlauna í síðustu forsíðusamkeppni sem haldin var.
Hinn 11. júní síðastliðinn útskrifuðust átta nemar í prentsmíði (grafískri miðlun) og
tveir í prentun. Athöfnin fór fram í húsnæði IÐUNNAR í Vatnagörðum 20. Það
er hefð fyrir því að IÐAN, Grafía og Samtök Iðnaðarins standa fyrir móttöku þar
sem nýsveinum og fjölskyldum þeirra er boðið.
Viðurkenningar voru veittar fyrir bestan árangur á sveinsprófi í prentun og
prentsmíði. Arnór Viðar Baldursson fékk viðurkenningu fyrir bestan árangur í
prentun og Axel Friðriksson í prentsmíði.
Það er ekki hægt annað en að fyllast bjartsýni við að sjá hópa eins og þessa
ljúka námi og koma inn í fagið. Ingi Rafn Ólafsson
Fremsta röð: Helga Tómasdóttir, Bjargey Gígja Gísladóttir, Sófus Guðjónsson, Brynhildur Björnsdóttir og Svanhvít Stella Ólafsdóttir, kennarar í prentiðngreinum við Tækniskólann. Miðröð: Tryggvi Þór Agnarsson formaður sveinsprófsnefndar í prentun, Inga Lilja Einars-dóttir, Margrét Lára Höskuldsdóttir, Ásgerður Margrét Þorsteinsdóttir, Ágústa Kristín Bjarnadóttir, Silja Ösp Jóhannsdóttir og Hjörtur Guðnason formaður sveinsprófsnefndar í prentsmíði. Aftasta röð: Þórarinn I. Tómasson, Axel Friðriksson, Þorkell Máni Jónsson, Vilhjálmur Valgeirsson og Arnór Viðar Baldursson.
Um tónlistarflutning sáu Ásta Björg Björgvinsdóttir söngkona og Arnór Sigurðarson gítarleikari.
Viðurkenningu fyrir bestan árangur á sveins-prófi í prentun fékk Arnór Viðar Baldursson.
Viðurkenningu fyrir bestan árangur á sveinsprófi í prentsmíði fékk Axel Friðriks-son.
3
LEIÐARI
SALEK – er hægt að mynda samstöðu á Íslandi?
Undanfarin ár hefur verið unnið að því marki að ná
samkomulagi meðal aðila vinnumarkaðarins sem miðar að því
að skapa sátt og bæta vinnubrögð við gerð kjarasamninga
og að launaþróun sé með sambærilegum hætti meðal
launafólks á almennum vinnumarkaði og opinberum. Þannig
hefur verið horft til Norðurlandanna við að undirbúa módel
sem leiði til kaupmáttaraukningar en stuðli á sama tíma að
stöðugleika, stöðugs gengis og lægra vaxtastigs til að tryggja
að launahækkanir skili sér í launaumslagið en ekki í aukinni
verðbólgu sem étur upp kjarabætur jafnóðum.
SALEK er skammstöfun fyrir samstarf um launaupplýsingar
og efnahagsforsendur kjarasamninga. SALEK er afrakstur
vinnu sem hófst 2013 með úttekt BSRB, KÍ, BHM, ASÍ, SA
og samninganefnda ríkis, Reykjavíkurborgar og Sambands
íslenskra sveitarfélaga á umhverfi kjarasamninga á
hinum Norðurlöndunum, þar sem áhersla var lögð á
heildarendurskoðun samningalíkansins.
Nýlega var gengið frá samkomulagi flestra sem að
undirbúningnum stóðu sem miðar að því að leggja af stað
með samningslíkan sem m.a. byggi á því að aðilar sammælist
um greiningu á því svigrúmi sem sé til launabreytinga sem
ekki leiði til verðbólgu sem fari yfir ákveðin mörk. Miðað verði
við ákveðnar samkeppnis- og útflutningsgreinar þegar þetta
svigrúm er metið.
Þessu fyrirkomulagi hefur verið beitt með ágætum árangri í
Svíþjóð um árabil eða allt frá því 1992. Þar hafa stéttarfélög
og atvinnurekendur „sett merkið“ eins og sagt er og og
skapað það fordæmi á hverjum tíma sem raunhæft hefur þótt
að útflutningsatvinnuvegir ráði við. Það hefur svo gefið tóninn
fyrir allan vinnumarkaðinn til að tryggja kaupmáttaraukningu
allra. Til langs tíma stóð prentiðnaðurinn í Svíþjóð utan við
þessa vinnu en þurfti engu að síður að fylgja þeim línum
sem lagðar voru. Frá árinu 2009, eftir sameiningu Grafiska
Fackförbundet mediafacket við Skogs og träfacket í GS
Facket för, skogs-, trä, och grafisk branch, hefur iðnaðurinn
átt aðild að þessari vinnu. Almenn sátt hefur ríkt um þetta
fyrirkomulag sem dró úr þeirri óánægju sem einkenndi
það fyrirkomulag sem áður var uppi, en það hefur gengið
undir því viðurnefni sem við þekkjum mætavel á íslenskum
vinnumarkaði eða „höfrungahlaupið“ þar sem hver hópur
knýr á um samning sem annar hópur hefur gert og gerir
jafnframt kröfu um að fá
eitthvað meira en hinn.
Nú, þegar búið er að lýsa
yfir með undirskrift vilja til að
vinna að nýju samningalíkani,
sem áætlað er að verði tilbúið
eigi síðar en í árslok 2017,
reynir á hvort hægt er að mynda samstöðu um að tryggja
kjarabætur og stöðugleika til framtíðar.
Stofnun Þjóðhagsráðs
Þjóðhagsráð verður stofnað en hlutverk þess verður að
greina stöðuna í efnahagsmálum og ræða samhengi
ríkisfjármála, peningastefnu og vinnumarkaðar í tenglsum við
helstu viðfangsefni hagstjórnar hverju sinni.
Samspil aðila vinnumarkaðarins og stjórnvalda
Mikilvægt er að ná sameiginlegum skilningi milli aðila um
rekstur og fjármögnun lykilstofnana vinnumarkaðarins
s.s. Atvinnuleysistryggingasjóðs, Fæðingarorlofssjóðs
og Ábyrgðarsjóðs launa og um samspil velferðarkerfis á
vinnumarkaði og hins opinbera velferðarkerfis. Virkt samráð
sé á milli aðila og gengið verði frá málum sem að stuðli að
félagslegum- og efnahagslegum stöðugleika.
Atvinnuleysi félagsmanna Grafíu
Tuttugu og tveir félagsmenn, eða 3% af virkum félagsmönnum
eru í atvinnuleit en jafnframt hefur borið á uppsögnum nú
í haust hjá Prentsmiðjunni Odda. Það sem hefur hjálpað
varðandi atvinnuleysi félagsmanna er hversu líflegt er í
ferðabransanum og að félagsmenn sem ekki hafa fengið
vinnu í prentiðnaðinum hafa leitað út fyrir greinina með störf.
Þar hefur komið með skýrum hætti í ljós, mikilvægi þess að
félagið veitir félagsmönnum í atvinnuleit hærri styrki til að
sækja sér menntun til að auka atvinnumöguleika sína.
Desember 2015, Georg Páll Skúlason.
Útskrift nýsveina 2
Leiðarinn 3
Látnir félagar 4
Menntadagur á Akureyri 5
Viðtal - Sæbjörn Torfason 6
Drupa á næsta leyti 7
Nýtt félagsskírteini 8
Dagur prentiðnaðarins 10
Grafía - stéttarfélag í prent- og miðlunargreinum 12
Bókin i rafheimi 13
Framtíð miðlunarstarfa 14
Útskriftarsýning 18
Prentun bóka 20
Starfsmannafélag Árvakurs 21
Líf og fjör í félagsstarfi 22
Útskriftarárgangur 1965 26
Á að breyta breytinganna vegna 29
Hvað er á döfinni 30
Vestur í Dali - Ferð eldri félaga 31
Réttindi úr lífeyrissjóði 34
Krossgáta 35
4
LÁTNIR FÉLAGARÓlafur Hannes Hannesson, prentsmiður,
f. 7. nóvember 1926.
Varð félagi 29. nóvember 1948. Hóf nám Víkings-
prenti 31. október 1944, sveinspróf í setningu 7. nóv-
ember 1948. Starfaði við prentstörf í Víkingsprenti
1944-1956, í Ísafoldarprentsmiðju 1956 til 1966 og
hjá Guðjóni Ó. frá 1966 þar til hann lét af störfum
vegna aldurs. Stundaði ökukennslu í 30 ár samhliða
prentstörfum frá 1960-1990. Félags- og trúnaðarstörf:
Varamaður í stjórn HÍP og Lífeyrisjóði prentara, endurskoðandi HÍP
1964-1970. Í prófnefnd í setningu frá 1972-1980. Varð fimm sinnum
Íslandsmeistari í knattspyrnu með KR á árunum 1948-1955 og sex ár í
landsliði Íslands í knattspyrnu á sama tíma. Ólafur lést 6. ágúst 2015.
Birgir Eydal, prentari,
f. 1. nóvember 1925.
Varð félagi 1. nóvember 1947. Hóf prentnám í Prent-
verki Odds Björnssonar á Akureyri 7. júní 1943 og
lauk þar námi sem prentari. Sótti námskeið Bókiðn-
skólans í Kaupmannahöfn 1948. Vann að loknu
námi í Prentverki Akraness, var um tíma í Prent-
smiðju Björns Jónssonar á Akureyri og í
Félags-prentsmiðjunni í nokkur ár. Hóf störf í
Prentsmiðju Þjóðviljans upp úr 1950 og starfaði þar til ársins 1972.
Síðast í Prentsmiðju Sambandsins frá 1973 fram að eftirlaunaaldri.
Birgir lést 14. september 2015.
Karl Pétur Hauksson, prentsmiður,
f. 8. apríl 1942.
Varð félagi 29. júlí 1963. Hóf nám í Prentsmiðju
Morgunblaðsins 13. desember 1958, tók sveinspróf í
setningu 15. júní 1963. Starfaði í Prentsmiðju
Morgunblaðsins þar til hann lét af störfum vegna
aldurs. Karl Pétur lést 12. september 2015.
Gunnar Viðarsson,
f. 3. ágúst 1980.
Varð félagi 29. janúar 2008. Eftir grunnskóla
hóf hann nám í Borgarholtsskóla í rennismíði en
lauk því ekki vegna þess hve erfiðlega gekk að
komast að í sveinsnámi. Gunnar starfaði í vélasal
Landsprents, prentsmiðju Árvakurs, 2007-2015.
Gunnar lést 8. mars 2015.
Geirlaugur Jónsson, bókbindari,
f. 29. mars 1932.
Varð félagi 1. október 1953. Hóf nám í Eddu 1.
október 1949 og lauk námi þar. Burtfararpróf frá
Iðnskólanum í Reykjavík 30. apríl 1953. Sveinsprófi
4. nóvember 1953. Meistararéttindi 10. apríl 1978.
Starfaði áfram í Prentsmiðjunni Eddu eftir að námi
lauk fram til 1977, síðan í Arnar-Bergi 1978-1990, og
Gutenberg hf. frá 1990 þar til að hann lét af störfum
vegna aldurs. Geirlaugur lést 16. júní 2014.
Guðmunda Sigríður Eiríksdóttir
f. 3. september 1929.
Starfaði við aðstoðarstörf í bókbandi í Sveina-
bókbandinu og í Prentsmiðjunni Odda frá 1945 þar
til hún lét af störfum vegna aldurs. Guðmunda lést
25. október 2015.
Valný Eyjólfsdóttir, bókbindari,
f. 2. mars 1930.
Varð félagi 15. ágúst 1948. Sveinspróf í bókbandi 26.
maí 1982. Starfaði í Prentsmiðju Björns Jónssonar,
síðar Skjaldborg og Fonti til ársins 1986, en þá hóf
hún starf í Prentstofu G. Ben og vann síðar í Grafík út
starfsævina. Valný lést 25. september 2015.
Torfi Þorkell Ólafsson, prentsmiður,
f. 30. nóvember 1924.
Varð félagi 23. september 1946. Hóf prentnám í
Ísafoldarprentsmiðju 2. maí 1942, sveinspróf í
setningu 14. apríl 1946. Starfaði þar sem vélsetjari
til áramóta 1960 og síðar frá október það ár til 1.
júlí 1962. Vélsetjari við Alþýðublaðið frá 1. janúar
til maí það ár og frá febrúar 1964 til maí 1965. Í
Prentsmiðjunni Ásrúnu frá febrúar til maí 1966.
Starfaði í Ísafoldarprentsmiðju 1967-1968 en stundað sjómennsku á
milli starfa í prentun. Í Ísafoldarprentsmiðju frá september 1969 til maí
1975, verkstjóri frá áramótum1973. Fluttist til Bandaríkjanna í október
1975. Starfaði frá 1. febrúar 1976 til 31. ágúst 1986 sem gæslumaður
hjá El Monte Union High School District í borginni El Monte í Suður-
Kaliforníu. Í Hagprenti frá október 1986 til 31. desember 1989. Húsvörður
í verslunarmiðstöðinni Austurveri frá febrúar 1990 til starfsloka 31.
desember 1994. Félags- og trúnaðarstörf: Í skemmtinefnd HÍP 1962
og 1972, í trúnaðarmannaráði og varastjórn 1971-1972, trúnaðarmaður
félagsins í Ísafold frá 1969 til 1973. Torfi lést 11. febrúar 2015.
Ottó Rafn Guðlaugsson, prentari,
f. 4. apríl 1931.
Varð félagi 2. mars 1953. Hóf prentnám í Prentsmiðju
Siglufjarðar 17. apríl 1948. Lauk námi 17. apríl
1952. Starfaði í Prentsmiðjunni Hólum 1954-1955,
Prentsmiðjunni Eddu 1955-1957, Prentsmiðju
Alþýðublaðsins 1957-1965 og aftur 1972-1973,
Plastprenti 1965-1972, Blaðaprenti 1973-1982,
Prentsmiðju Þjóðviljans 1982-1992. Starfaði síðan
við ýmislegt til sjós og lands þar til hann lét af störfum vegna aldurs.
Ottó lést 31. janúar 2015.
Pétur Jóhann Magnússon, bókbindari,
f. 23. júlí 1925.
Varð félagi 1. janúar 1949. Hóf nám í bókbandi í
Ísafold 1. janúar 1945 og lauk námi á sama stað
31. desember 1948. Burtfararpróf frá Iðnskólanum
í Reykjavík 1949, sveinspróf 30. apríl 1949.
Meistararéttindi 31. mars 1953. Var í Héraðsskólanum
á Laugarvatni veturna 1942-943 og 1943-1944.
Starfaði í Ísafoldarprentsmiðju að námi loknu.
Byrjaði 12. nóvember 1949 í Sveinabókbandinu og var verkstjóri í
Sveinabókbandinu og síðan Prentsmiðjunni Odda þar til hann lét af
störfum vegna aldurs. Pétur lést 12. ágúst 2015.
Sigmundur H. H. Hansen,
f. 26. október 1928.
Starfaði sem pappírsskurðarmaður í Prentsmiðjunni
Odda frá 1962-1978, Litbrá 1978-1984 og í Rún
1985-1995. Sigmundur lést 28. desember 2015.
5
Þann 6. október síðastliðinn var haldinn menntadagur
á Akureyri. Þar sameinuðust starfsmenn Ásprents og
Héraðsprents í endurmenntun einn dag. Um var að ræða
samtarfsverkefni fyrirtækjanna og IÐUNNAR fræðsluseturs.
Námskeiðin voru öll nema það síðasta fagtengd.
Bókbindarar fengu kennslu í skurði og umbrotsvélum og
prentarar fræddust um pappír og mælingar. Í forvinnslu var
farið í InDesign flýtileiðir, útskot og PitStop. Í lok dags hittust
síðan allir og hlustuðu á fyrirlestur um hamingjuna, og það
var Anna Lóa Ólafdóttir náms- og starfsráðgjafi hjá SÍMEY
(Símenntunarmiðst. Eyjafj.) sem sá um útdeila þeim boðskap.
Aðrir kennarar þennan dag voru þeir: Pétur Marel Gestsson í
forvinnslu, Emil Sigurðsson í bókbandi, Kristján Gunnarsson
sem fjallaði um pappír og Ólafur Brynjólfsson sem kenndi
mælingar í prentun.
Erna G. Árnadóttir náms- og starfsráðgjafi hjá IÐUNNI
fræðslusetri var með í för og talsverður fjöldi starfsmanna
fyrirtækjanna kom að máli við hana.
Það er mál manna að vel hafi til tekist og verður leikurinn
endurtekinn föstudaginn 26. febrúar í Viku símenntunar á
Norðurlandi.
MENNTADAGUR Á AKUREYRI – Eftir Inga Rafn Ólafsson
Pétur Marel uppfræðir um InDesign flýtileiðir. Erna náms- og starfsráðgjafi tók á móti starfsmönnum með bros á vör.
Prentaraspjall, prentarar úr Ásprenti og Héraðsprenti skeggræða.
Emil leiðbeinir bókbindurum á skurðarhnífnum.
Anna Lóa fjallar um margbreytileika hamingjunnar. Ólafur Brynjólfsson fer í gegnum mælingafræði fyrir prentara.
6
Sæbjörn Torfason fór ungur til Bandaríkjanna og hefur búið
þar í áratugi. Hann var í heimsókn á Íslandi í sumar og
Prentarinn fékk hann til að setjast niður með sér og segja
okkur frá því, hvort grasið sé grænna í Ameríku en hérna
heima. Grasið er vissulega grænt í Ameríku, en kannski
spursmál, hvort það sé grænna en hérna heima.
JV: Mig langar að byrja á því að spyrja þig, þú ferð sem
ungur maður til Ameríku, var þetta af æfintýraþrá eða voru
einhverjar aðrar ástæður sem lágu þarna að baki?
S: Nei. Hálfsystir pabba giftist ameríkumanni, sem var á
stöðinni í Keflavík og þau fluttu út til Ameríku 1969 og svo
var það frænka mín sem var alltaf að spyrja pabba, hvort
við ættum ekki að fara út líka í smátíma. Þannig að þetta var
ævintýraþrá að einhverju leyti.
JV: Þú varst áður búinn að vera í Færeyjum í einhvern tíma.
Varstu að prenta þar?
S: Já ég var að prenta þar, en mér líkaði ekkert sérstaklega
vel þar. Ég var þarna á smá eyju og ekkert hægt að fara og
mér fannst ég vera óskaplega einangraður svo ég fór aftur til
Íslands eftir nokkra mánuði þar.
JV: Svo ferðu til Ameríku. Hvernig var að fá vinnu þar á
þessum tíma?
S: Ég fékk nú fljótt atvinnu í lítilli prentsmiðju og var að vinna
þar á dígulvél. Ég byrjaði þarna 1976 og var þar í 10 ár. Eftir
það lá leiðin í aðra prentsmiðju, Bryan Press sem er rétt fyrir
utan Los Angeles, svona 25 mílur frá miðborginni, og þar er
ég búinn að vinna í 29 ár. Þetta er fjölskyldufyrirtæki og þarna
vinna um 15 manns. Ég prenta þarna líka á dígulvél en er þó
einstaka sinnum á offsetvél. Svo er ég líka mikið í að stansa
og í fólíugyllingu, fellingu og upphleypingu og slíku. Þetta er
nú það sem ég hef verið í allan minn prentferil. Þar sem ég
vinn eru nokkrar litlar offsetvélar og svo er ein Speedmaster.
JV: Hvernig er þá með t.d. veikindadaga og svoleiðis. Eru þeir
borgaðir?
S: Það er ansi lélegt miðað við á Íslandi og á öðrum
Norðurlöndum. Flestar þessar litlu prentsmiðjur sem eru
þarna eru svokallaðar non-union, þ.e.a.s. það er nánast
ekkert þarna sem heitir stéttarfélag. Flestar prentsmiðjur
þarna gefa svona viku á ári í veikindadaga. Sjúkratryggingar
eru greiddar af prentsmiðjueigendum, en núna eru iðgjöldin
orðin svo rosalega há að atvinnurekendur geta ekki borgað
allt saman. Svo eru sumarfríin mjög stutt. Fyrstu tvö árin fékk
ég eina viku. Eftir það fékk ég tvær vikur. Eftir fimmtán ár
fékk ég þrjár vikur og svoleiðis hefur það verið síðan. Það eru
auðvitað helgidagar líka, sem við fáum frí.
JV: Er ekkert þarna, sem heitir stéttarfélag prentara?
S: Jú það er eitthvað um það en það er ekki mikið. Þeir eru
aðallega í því að fá ódýrar heilsutryggingar fyrir prentara og
svoleiðis, en ég er ekki mikið í sambandi við þá.
JV: Hvernig er með prentnema. Taka þeir bara fólk af götunni
og þjálfa það upp?
S: Já. Fólk er ráðið og þeir sem vilja læra eru þjálfaðir upp
í starfi. Það er ekkert um bóknám eða slíkt. Og svo þegar
kemur að launum, þá semur bara hver fyrir sig og þá færðu
laun eftir því hvað þú kannt. Atvinnuöryggi er miklu meira á
Íslandi en úti. Þar geta menn verið reknir á staðnum og staðið
eftir launalausir. Ég hef verið mjög heppinn með vinnu og
atvinnurekendur og aldrei lent í neinu slíku, sem betur fer.
Og þeir hafa verið mjög almennilegir við mig eins og þegar
kemur að fríum og svoleiðis.
J: Hvernig er að lifa af launum í Ameríku?
S: Það er dýrt og allt kostar frekar mikið. Húsin og húsaleiga
eru frekar dýr og prentarakaupið er ekkert of hátt og maður
er ekkert ríkur úti í Ameríku. Ég er með svona 44 þúsund
dollara á ári. En prentarar, sem eru á stórum vélum, fjögurra til
sex lita, geta haft 70 til 80 þúsund dollara á ári.
JV: Er allaf nóg að gera?
S: Eftir hrunið 2008 hefur vinnan minnkað mikið og það hafa
margar prentsmiðjur lokað. Og svo eru mörg fyrirtæki farin
að prenta allt sjálf. Þegar ég kom til Ameríku fyrst og var að
prenta hjá Bryan Press, prentaði ég mikið svona smáprent
ýmiskonar, s.s. nafnspjöld og reikninga og þess háttar. Núna
er þetta allt horfið og fyrirtækin gera þetta bara sjálf. Og svo
er hægt að panta bara á netinu prentun, alveg hræódýrt.
Það er stórt fyrirtæki hérna, Vistaprint, þar sem hægt er að
VIÐTAL
Sæbjörn Torfason – Eftir Jakob Viðar Guðmundsson
7
DRUPA er á næsta leyti DRUPA (stytting úr druck og papier) er stærsta sýning
prentiðnaðarins í heiminum. Þar er allt það nýjasta og
fremsta í prent- og miðlunariðnaði. Sýningin var fyrst
haldin 1951 og hefur síðan verið á 4 til 5 ára fresti í
Düsseldorf. Næsta sýning verður 31. maí til 10. júní 2016
en verður síðan á 3 ára fresti.
Fyrst þegar sýningin var haldin var sýningarrýmið
18.450 fermetrar og gestirnir nær 200 þúsund, en árið
1990 sóttu flestir sýninguna eða um 444 þúsund. Þegar
sýningin var haldin síðast, 2012, var sýningarrýmið 165
þúsund fermetrar og sóttu um 315 þúsund manns hana
og Hybrid tækni og Nano blektækni voru hápunktur
sýningarinnar.
Sú nýbreytni verður tekin upp á sýningunni 2016 að
skipta henni niður í 6 flokka til að vekja meiri áhuga á
einstökum þáttum þar sem prent- og miðlunariðnaðurinn
er sífellt að þróast og tækninýjungar að ryðja sér til rúms.
Með áherslum á prentiðnað, prentara, umbúðaiðnað,
fjölrásamiðlun, þrívíða prentun og umhverfisvæna
prentun, eru sýnendur að bregðast við þessari þróun og
vekja athygli fleiri hópa með framúrskarandi tækni og
nýjum lausnum. Auk þess að vera með yfir 150 þúsund
fermetra sýningarsvæði er boðið upp fjöldan allan af
fyrirlestrum vöruframleiðenda og annarra sem starfa við
eða í stoðgreinum þess sem í boði er á sýningunni.
Grafía styrkir félagsmenn sína til að fara á DRUPA og
IPEX sýningarnar.
Þeir sem eiga fulla félagsaðild að Grafíu og
Prenttæknisjóði geta sótt um styrk og nemur hver
styrkur 100.000 krónum. Styrkurinn verður greiddur út
eftir að sýningu lýkur og félagsmaður hefur framvísað
staðfestum aðgöngumiða.
Ef fleiri umsóknir en 15 berast verður dregið úr þeim.
Félagsmenn sem fengu styrk til að fara á Drupa
sýninguna 2012 eða IPEX sýninguna 2014 verða ekki í
forgangi að þessu sinni.
Umsóknum skal skilað á umsóknareyðublaði
fræðslusjóðs GRAFÍU og Prenttæknisjóðs, eyðublaðið
má nálgast á www.fbm.is.
Umsóknarfrestur er til 15. janúar 2016. Tilkynnt verður
hverjir hljóta styrki 21. janúar.
Ingi Rafn Ólafsson sviðsstjóri prenttæknisviðs, sími 590
6400, [email protected] og Georg Páll Skúlason formaður
Grafíu, sími 552 8755, [email protected] veita nánari
upplýsingar.
Heimasíða sýningarinnar er www.drupa.com
panta nafnspjöld og umslög og þess háttar, miklu ódýrara en
venjulegar prentsmiðjur geta boðið uppá. Þetta er allt stafræn
prentun. Fyrir hrun unnum við alltaf 40 tíma á viku, en núna
vinnum við bara 36 tíma og kaupið minnkaði í samræmi við
það og það varð aðeins erfiðara að ná endum saman.
JV: Hvernig er með eftirlaun?
S: Það fer fer alveg eftir eigendum fyrirtækjanna. Þar sem ég
vinn eru þeir, sem betur fer, með eftirlaunasjóð sem ég get
tekið út þegar ég hætti. Svo borga ég líka í það sem heitir
Social Security, sem er nokkurs konar lífeyrissjóður. Þannig að
ég kem til með að fá frá þeim líka. Ég og fjölskylda mín ættum
að geta lifað sæmilegu lífi af þeim eftirlaunum þegar þar að
kemur. Ég er að hugsa um að vinna í nokkur ár í viðbót eða
þangað til ég verð 69 ára.
JV: Þú ætlar ekkert að flytja aftur til Íslands?
S: Nei, ég sé ekki fram á það. En ég kem alltaf til Íslands
reglulega. Síðustu tíu árin hef ég alltaf komið a.m.k. einu sinni
á ári.
JV: Ertu í miklum samskiptum við Íslendinga þarna úti?
S: Nei ekki núorðið, en ég var í sambandi við Íslendinga
og Íslendingafélagið fyrstu tíu árin þegar mamma og pabbi
bjuggu úti. Ég á tvo bræður þarna úti og svo er hálfsystir
pabba þarna líka og fjölskyldur þeirra líka og við höfum alltaf
gott samband. En Íslendingafélagið er allaf með samkomur
á 17. júní og svo er þorrablót þar sem boðið er uppá
hefðbundinn þorramat og það koma hljómsveitir frá Íslandi að
spila. Og svo er jólaball líka. En ég hef ekkert farið núna í þrjú
ár. En það er alltaf gaman á þessum samkomum.
JV: En hvað gerir þú þegar þú ert ekki að vinna. Ertu með
einhver hobbý?
S: Ég veiði,fer nokkrum sinnum á ári í sjóstangaveiði. Mér
finnst mjög gaman að fara út á sjóinn og veiða. Við leigjum
bát, hálfan dag eða heilan, og svo er lika hægt að fara út og
koma í land daginn eftir en það er nokkuð dýrt. En mér þykir
þetta mjög afslappandi.
JV: Takk fyrir spjallið.
Næsta útgáfa félagsskírteina verða rafræn auðkenniskort sem eru unnin í samstarfi við Íslandskortið/Frímann. Með útgáfu rafrænna skírteina opnast fyrir ótal möguleika eins og að nýta kortið til auðkenningar á ýmsum þjónustum sem verða betur kynnt síðar.
Það sem meðal annars verður í boði er eftifarandi:
AFSLÁTTUR
Áfram verður hægt að nota kortið til að fá afslátt á hvers kyns vörum og þjónustu og fyrirtækjum sem veita afslátt fjölgar verulega. Upplýsingar um afsláttarkjör eru á heimasíðu félagsins og á heimasíðunni islandskortid.is/afslattur. Fyrirtæki og þjónustuaðilar sem veita afslátt eru uppfærð reglulega og við hvetjum fólk til að fylgjast reglulega með á heimasíðu félagsins.
SJÁLFSAFGREIÐSLA
Hægt er að nota kortið til greiðslu og afsláttar víðsvegar um landið. Í hópi þeirra staða sem nú þegar eru orðnir virkir má nefna Þingvallarþjóðgarð, Vatnajökulsþjóðgarð, Gullfoss og fleiri staði.
AUÐKENNING
Síðar verður boðið upp á að tengja kortið við rafrænar þjónustur og sjálfsafgreiðslur.
Skírteinin verða gefin út á fyrsta ársfjórðungi 2016
NÝTT FÉLAGSSKÍRTEINI
islandskortid.is
SKÝRSLA STJÓRNAR
Fjöldi fyrirlestra og örnámskeiða um umbúðir, tækni, hönnun og handverk ásamt góðu blandi í poka frá kl. 15-18.
Skemmtun með léttum veitingum er frá kl. 18-20.
#dagurprents2016
dagur íslensks prentiðnaðar
www.idan.is/dagurprents
IÐAN fræðslusetur Grafía stéttarfélag Samtök iðnaðarins
10
DAGUR ÍSLENSKS
PRENTIÐNAÐARFRÆÐSLA OG SKEMMTAN
– Eftir Inga Rafn Ólafsson
Stjórn prenttæknisviðs
IÐUNNAR ákvað að
halda Dag prent-
iðnaðarins og leitaði
samtarfs við Grafíu og
Samtök iðnaðarins um
framkvæmdina.
Lára Fanney Gylfadóttir, Hallfríður Blöndal og Sigrún Sæmundsdóttir.
Einar Kárason sögumaður og rithöfundur sagði sögur af samskiptum sínum við prentara sem voru skrautleg á köflum. Í bakrunni má greina Björn Fróðason og Sveinbjörn Hjálmarsson
11
Í framhaldinu voru þau Hrönn
Magnúsdóttir, Rakel Pálsdóttir, Hjörtur
Guðnason, Stefán Hrafn Hagalín
og undirritaður skipuð í starfshóp.
Dagsetning var ákveðin 6. febrúar. Á
fyrstu fundum undirbúningshópsins
reyndist mikill áhugi á að leita eftir
hugmyndum frá hinum almenna
félagsmanni og því var send út
vefkönnun. Viðtökur voru vonum
framar og heilmikið efni skilaði sér til að
moða úr. Í samráði við atvinnurekendur
var ákveðið að dagskráin hæfist
kl. 15 á föstudeginum 6. febrúar og
samkomulag var um að vinnudegi lyki
fyrr þennan dag svo allir starfsmenn
gætu tekið þátt. Sem gaf svo góða raun
að í einhverjum tilfellum komu nær allir
vinnufélagarnir.
Dagskráin var þannig skipulögð að
kl. 15 hófust stuttir fyrirlestar, og skildi
enginn vera lengri en 25 mínútur.
Línurnar voru fjórar; tölvunámskeið,
handverk og hönnun, bland í poka og
tækniframfarir.
Fjórir birgjar, Gunnar Eggertsson,
Nýherji, Hvítlist og Kjaran, höfðu komið
sér fyrir inni í sal þar sem þeir kynntu
sínar vörur.
Að loknum fyrirlestrum kl. 18 hófst skemmtidagskráin, Georg
Páll, stjórnarformaður IÐUNNAR, ávarpaði samkomuna,
Jakob Viðar trúbador tók því næst lagið og að lokum var Ari
Eldjárn með uppistand.
Þátttaka í degi prentiðnaðarins var með allra besta móti og fór
fram úr björtustu vonum. Talið er að milli 250 og 300 manns
hafi komið í Vatnagarðana. Að sjálfsögðu var margt sem betur
hefði mátt fara en unnið hefur verið úr endurmati sem sent var
eftir viðburðinn.
Nú þegar hefur verið ákveðið að halda prentdaginn þann 5.
febrúar 2016. Skipulagning er hafin og undirbúningshópur
skipaður. Við ætlum okkur að gera enn betur, en það tekst
ekki nema með þátttöku ykkar.
Guðmundur Árnason, Guðmundur Gíslason, Arnar Guðmundsson, Heimir Óskarsson, Hrefna Stefánsdóttir og Hólmfríður Benediktsdóttir.
Sigurður Jóhannsson, Sesselja Þórunn Jónsdóttir og Steven Haig.
Katrín Jónsdóttir með dóttur sinni.
Dagný Lilja Snorradóttir, Gréta Ösp Jóhannesdóttir, Gunnar Þór Arnarson.
Í hönnunar og handverkshlutanum var sjálfur Goddur mættur til leiks.
Ritun, útgáfa og prentun; Einar Kárason, Egill Jóhannsson, Guðrún Hafsteinsdóttir og Þorgeir Baldursson.
Bara gaman. Ólafur Stolzenwald, Hólmfríður Benediktsdóttir og Sveinbjörn Hjálmarsson.
Fjör á kaffistofunni. Þórhallur Jóhannsson, Jóhann Lar-sen, Arnór Guðmundsson, Vilberg Sigtryggsson og Jóhann Kristjánsson, Guðmundur Gíslason stendur hjá þeim félögum.
Kennarar og fagmenn á sýningarsvæðinu; Svanhvít Stella Ólafsdóttir, Ásta Lorange, Hallfríður Blöndal, Axel Gunnarsson, Þórdís Einarsdóttir og Jón Sandholt.
Boðið var upp á hláturjóga og er óhætt að það hafi ekki verið skeifa á neinum eftir þann tíma.
12
Á aðalfundi félagsins í apríl 2015 var samþykkt nýtt nafn,
Grafía – stéttarfélag í prent- og miðlunargreinum. Það er
ekki léttvæg lagabreyting, hjá stjórn og trúnaðarráði, að
leggja til nafnabreytingu og alveg ljóst að það er gert að
vandlega athuguðu máli.
Lengi hefur verið rætt um að breyta nafni félagsins. Nafnið,
Félag bókagerðarmanna, þótti ekki höfða vel til þeirra
sem útskrifast af upplýsinga- og fjölmiðlabrautum, m.a.
Tækniskólans og úr Listaháskólanum, en einnig þykir nafnið
ekki endurspegla nægilega vel á hvaða vettvangi félagsmenn
starfa því bókagerð er aðeins hluti starfa í prent- og
upplýsingaiðnaði.
Í sviðsmyndavinnu sem unnin var árið 2014 varð ljóst
mikilvægi þess að félagið væri opið fyrir breyttu landslagi
sem fyrir prentiðnaðinum liggur og mikilvægi þess að nafn
félagsins kallaðist betur á við áherslur í greininni.
Starfssvið félagsins er nokkuð vítt og fjölbreytt og því erfitt
um vik að finna gott íslenskt nafn sem spannar það allt á
augljósan hátt. Íslensk orð hafa tilhneygingu til að vera mjög
gegnsæ sem getur flækt málið þegar finna þarf félaginu nýtt
nafn sem spannar breitt svið.
Þá getur verið gott að leita út fyrir landsteinana.
Orðið grafía er sótt í forngrísku og dregið af sagnorðinu
gráphō („ég skrifa“). Það er náskylt orðum sem löngu eru
orðin íslendingum munntöm og tengjast starfssviði félagsins:
Grafík, grafískur hönnuður, grafíklist, og svo auðvitað
Grafíska sveinafélagið. Þannig tengist nafnið starfssviðinu
á traustan og auðskilinn hátt. Orðið er auðframberanlegt og
fellur vel að beygingarkerfinu;
Grafía
um Grafíu
frá Grafíu
til Grafíu
Það er léttleiki yfir nafninu, en jafnframt stafar vissum
virðuleika af grískum upprunanum.
Undirtitillinn, „stéttarfélag í prent- og miðlunargreinum“,
tekur síðan af allan vafa um á hvaða sviði félagið starfar,
og að um stéttarfélag er að ræða. Sem er auðskiljanlegt
gagnvart almenningi og opinberum skjölum, þó í daglegu tali
félagsmanna og þeirra sem félagið þarf að hafa samskipti við,
muni „Grafía“ duga, og allir vita við hvað er átt.
AÐDRAGANDI
Nafnið Grafía kom helst til greina þegar nafnasamkeppni var
haldin árið 2002, tillögu að nafninu á Ólafur Emilsson fyrrum
formaður HÍP og starfsmaður FBM. Leitað var álits Íslenskrar
málstöðvar og voru viðbrögðin jákvæð. Einnig var leitað til
Þorgeirs Tryggvasonar vegna undirbúnings tillögunnar.
Við stofnun Félags bókagerðarmanna á sínum tíma var
heit umræða um nafnið. Þeir sem komu að undirbúningi
sameiningar félaganna; Hins íslenzka prentarafélags,
Bókbindarafélags Íslands og Grafíska sveinafélagsins, árið
1979, gátu ekki hugsað sér að nafn eins félags sem var
aðili að sameiningunni yrði ofaná. Það hafði tekið mörg
ár að sannfæra félög sem störfuðu innan prentiðnaðarins
um að sameinast, nú var því marki náð og ófært að láta
nafngift á nýtt sameinað félag valda úlfúð eða setja
sameininguna í uppnám og fallist var naumlega á nafnið
Félag bókagerðarmanna, í minni pokann lét nafnið Grafíska
stéttarfélagið. Aftur bar endurnefningu á góma þegar grafískir
hönnuðir komu inn í félagið árið 2000. Árið 2002 efndi
trúnaðarráð til nafnasamkeppni meðal félagsmanna og nefnd
sem fór yfir niðurstöður úr þeirri samkeppni leist best á nafnið
Grafía.
Eins og nefnt er hér á undan var heitið Grafíska
stéttarfélagið það nafn sem var í 2. sæti þegar nafnið
Félag bókagerðarmanna var valið á sínum tíma af
sameiningarnefndinni. Norrænu félögin sem starfa á sama
vettvangi og Grafía heita flest nöfnum sem fela í sér grafía,
graphic og afleidd nöfn. Nú er svo komið að Grafía er eina
grafíska félagið sem er sjálfstætt starfandi en hefur ekki orðið
að deild innan annars ,,yfirfélags“ eins og hafa orðið örlög
kollega okkar í löndunum í kring. Það hefur gerst af því að
fjöldi félagsmanna innan prentiðnaðarins hefur dregist saman
víða í Evrópu og sama þróun mun verða hér.
Nýtt nafn mun eitt og sér ekki tryggja að fleiri gangi í félagið,
en getur hugsanlega höfðað til fleiri en hingað til. Stefnt er að
því að kynna félagið meðal breiðari hóps en hingað til þegar
við höfum fengið nýtt einkennismerki.
SAMKEPPNI UM NÝTT EINKENNISMERKI
Nú stendur yfir samkeppni um nýtt einkennismerki (logo) fyrir
Grafíu. Það verður spennandi að sjá hvaða tillögur koma fram
og mikilvægt er að vanda val merkisins sem mest má, því að
það verður órjúfanlegur hluti nafnsins og stendur um ókomin
ár. Því var leitað eftir samstarfi við Hönnunarmiðstöð Íslands
vegna samkeppninnar og reglur þeirra gilda við val eins og í
öðrum samkeppnum sem miðstöðin stendur að. Dómnefnd
er skipuð með eftirfarandi hætti: Þrír af Hönnunarmiðstöð
og tveir af Grafíu, allt fagmenn. Eftirtalin skipa dómnefndina:
Halldór Þorsteinsson, grafískur hönnuður og George Kristófer
Young, prentsmiður, tilnefndir af Grafíu, Agga Jónsdóttir,
grafískur hönnuður, Einar Geir Ingvarsson, grafískur hönnuður
og Edda V. Sigurðardóttir, grafískur hönnuður, tilnefnd af
Hönnunarmiðstöð.
Tillögum skal skila í lokuðu umslagi merktu dulnefni í
Hönnunarmiðstöð Íslands, Vonarstræti 4b, 101 Reykjavík,
fyrir kl. 13, fimmtudaginn 14. janúar 2016. Í umslaginu skal
vera annað lokað umslag merkt dulnefni en inni í því þarf
rétt nafn hönnuðar, heimilisfang og sími að koma fram.
Nánari upplýsingar á www.fbm.is og honnunarmidstod.is
Niðurstöður verða kynntar á Degi prentiðnaðarins
föstudaginn 5. febrúar 2016 í IÐUNNI.
Grafía – stéttarfélag í prent- og miðlunargreinum Eftir Georg Pál Skúlason
13
Víðast hvar erlendis hefur hægst verulega á þeirri gríðarlegu
aukningu sem einkenndi sölu rafbóka á árunum 2008-2012
og má jafnvel víða sjá samdrátt á undanförnum misserum.
Engilsaxneski markaðurinn hefur skorið sig úr hvað markaðs-
hlutdeild varðar, en í bæði Bandaríkjunum og Bretlandi hefur
hlutdeild rafbóka af heildarbókamarkaði náð vel yfir 20%,
sem er langtum meir en við þekkjum víðast hvar annars
staðar. Á Norðurlöndunum er þetta hlutfall hvergi yfir 5-7%,
en er reyndar nokkuð misjafnt eftir tegundum bóka. En við
sjáum svipaða þróun í N-Evrópu, þar sem verulega hefur
hægt á vextinum og ljóst að allar fregnir um ótímabært andlát
prentaðra bóka reyndust vægast sagt ónákvæmar. Eðli
málsins samkvæmt klórar útgáfubransinn sér í skallanum og
veltir fyrir sér hvers vegna hægt hefur á vextinum. Sjálfsagt er
ýmsu um að kenna, ef svo má að orði komast, en ekki einhver
ein einföld ástæða.
Rafbókamarkaðurinn og vöxtur hans hefur ekki síst verið
leiddur áfram af tækjaframleiðendum og hugbúnaðarrisum,
en ekki af bókabransanum sjálfum enda völdin að miklu
leyti tekin úr höndum þeirra sem í bransanum eru og voru
og færð í hendur öðrum, mörgum til mikillar armæðu. En
hvort að mettun hafi átt sér stað skal ég ekki segja, en ljóst
að búið er að selja gríðarlegt magn lesbretta, spjaldtölva og
snjallsíma sem hægt er að nota við lestur bóka. Eru kannski
lesendur gærdagsins farnir að gera allt aðra hluti á tækjunum
sínum? Eða þeir sem höfðu áhuga á því að lesa bækur af
skjá búnir að kaupa sér tæki, en erfiðlega gangi að sannfæra
„fjöldann“ um að leggja frá sér prentaðar bækur og snúa
sér að rafbókum? Sjálfur hef ég ítrekað reynt að lesa bækur,
bæði af Kindli og spjaldtölvu, en játa að þrátt fyrir alla praktík,
hvað pláss og annað varðar, þá hef ég ekki nennt í nokkur
ár að lesa rafbók og kýs heldur að ferðast með prentaðar
bækur milli landshluta eða landa frekar en að hafa þetta í
spjaldtölvunni sem þó er alltaf með í för.
Vissulega má segja að hinn íslenski rafbókaveruleiki sé í
ýmsu tilliti á eftir því sem við höfum séð erlendis en þar telst
kannski tvennt helst til í mínum huga. Rafbókamarkaðurinn
erlendis hefur ekki síst verið drifinn áfram af tveimur stórum
bandarískum fyrirtækjum sem til þessa hafa lítinn áhuga sýnt
Íslandi, en Amazon og Apple hafa hvort í sínu lagi kynnt til
leiks bæði hugbúnað og tæki sérhönnuð til þess að einfalda
notkun á rafbókum. Að selja íslenskar rafbækur í gegnum
þau kerfi hefur ekki staðið íslenskum útgefendum til boða
nema í gegnum krókaleiðir eða á slíkum viðskiptakjörum að
okkur hefur nánast verið gert ókleift að stunda viðskipti á
þeim afarkostum og því fáir útgefendur viljað ríða á vaðið.
Og í öðru lagi er það smæð markaðarins. Að hefja
rafbókaútgáfu af einhverri alvöru kostar peninga, að
útgefendur beinlínis fjárfesti í þessum þætti útgáfunnar. En
eins og flestir í þessum bransa gera sér grein fyrir þá er
fjárfestingargeta íslenskrar bókaútgáfu nánast engin umfram
kjarnastarfsemina og því flestum útgefendum erfitt að binda
peninga í rafbókagerð og útgáfu á sama tíma og þeir þurfa
að hafa sig alla við til þess að sinna kjarnastarfseminni. Í
þessu sambandi er rétt að nefna að aðkoma hins opinbera
hefur nánast ekki verið nein, utan þess að Þróunarsjóður
námsgagna hefur styrkt einstaka verkefni sem allur gangur
hefur verið á hvort komið hafi út í kjölfar styrksins. Erlendis, og
þá fyrst og fremst á öðrum málsvæðum en þeim allra stærstu,
hafa stjórnvöld lagt útgefendum til fjármagn gagngert til þess
að hraða rafbókavæðingu.
Það eru um 4 ár síðan rafbókaútgáfa hófst á Íslandi að
einhverju marki og í dag eru fáanlegir nokkur hundruð titlar
á rafbókarformi á íslensku, sem ég held að verði að teljast
þokkalegt miðað við hversu erfiður og lítill þessi markaður
hefur verið frá upphafi. Til þess að setja þennan fjölda í
eitthvað samhengi má nefna að samkvæmt Bókatíðindum
síðasta árs kom út 71 íslenskt skáldverk á prenti, og eru inni í
þeirri tölu endurútgáfur, en mér hefur sýnst útgefnar rafbækur
hafa verið þetta á bilinu 50-100 á hverju ári undanfarin 2-3 ár.
Það breytir þó ekki þeirri staðreynd að ég tel að skortur á
framboði rafbóka hafi að einhverju leyti haft hamlandi áhrif
á eftirspurnina. Ég er þeirrar skoðunar að eftirspurnin muni
aukast með auknu og fjölbreyttara framboði, og má nefna hér
að við á Forlaginu höfum einsett okkur að fjárfesta töluvert
meira í rafbókaútgáfu og gerð en öll excel-skjöl segja okkur
að gera, í þeirri viðleitni að auka og breikka úrvalið, og erum
þá ekki síst að horfa til eldri bóka. Ef okkur tekst að auka tiltrú
markaðsins á rafbókum og rafbókamarkaðnum þá held ég að
við getum dregið fleiri að, og þá vonandi líka nýja lesendur,
enda rafbókamarkaðurinn ekki síst í mínum huga hugsaður til
þess að draga að nýja notendur eða lesendur sem því miður
fara alltaf fækkandi, þ.e.a.s. kaupendum bóka.
Að lokum held ég að framtíðin sé alveg þokkalega björt.
Við sjáum fram á töluverðar breytingar, bæði erlendis og
ekki síst hérlendis á næstu mánuðum og misserum. Ég hef
nákvæmlega engar áhyggjur af þessum breytingum og tek
þeim fagnandi - en er þó alls ekki í þeim hópi sem heldur að
prentaðar bækur hverfi. Mögulega og líklega tekur útgáfu-
markaðurinn breytingum, en þá er það verkefni okkar sem
að honum koma að laga okkur að honum, en við verðum
auðvitað að gæta varúðar og ana ekki út í neina vitleysu. Og
eins og ég nefndi hér fyrst þá held ég að skortur á fjármagni
verði kannski það sem verði okkur helst að happi, við höfum
einfaldlega ekki efni á því að ana hugsunarlaust í eitthvað
sem við kunnum ekki á.
Erindi Egils Jóhannssonar, formanns Félags íslenskra bóka-
útgefenda og framkvæmdastjóra Forlagsins, á málþingi
um stöðu bókarinnar í rafheimi, sem haldið var í samstarfi
Rithöfundasambands Íslands, Félags íslenskra bókaútgefenda,
Hagþenkis, Landsbókasafns Íslands, Borgarbókasafns,
Miðstöðvar íslenskra bókmennta og Reykjavíkur Bókmennta-
borgar UNESCO, í Þjóðminjasafninu 2. október 2015.
BÓKIN Í RAFHEIMI – ER ÁSTÆÐA TIL AÐ ÓTTAST EÐA FAGNA – Eftir Egil Jóhannsson
14
Ráðstefnan Framtíð miðlunarstarfa var
haldin á Grand hóteli og í
Tækniskólanum 22. og 23.
október síðastliðinn. Ráðstefnan
var samstarfsverkefni IÐUNNAR
fræðsluseturs og EGIN.
Anders Mosumgaard formaður EGIN
og Hildur Elín Vignir framkvæmdastjóri
IÐUNNAR fræðsluseturs settu ráð-
stefnuna. Anders þakkaði IÐUNNI
samstarfið og lýsti ánægju sinni
með þema ráðstefnunnar. Hildur þakk-
aði að sama skapi EGIN fyrir að gefa
IÐUNNI færi á að halda ráðstefnu með
þeim. Í hennar máli kom fram að nafni
prenttæknisviðs var nýlega breytt í
prent- og miðlunarsvið. Ljóst sé að
störfin í prentiðnaði eru að breytast og
færast nær störfum í miðlunargreinum.
Það væri því mikilvægt fyrir IÐUNA að
vera í góðu samstarfi við erlenda aðila.
Að loknum ávörpum Hildar og Anders
tók Ingi Rafn Ólafsson sviðsstjóri prent-
og miðlunarsviðs við fundarstjórn.
Fyrst á mælendaskrá var Eyrún
Magnúsdóttir blaðamaður á Morgun-
blaðinu. Erindi hennar nefndist Er
pappírinn dauður?
Þrátt fyrir allt tal um netvæðingu skiptist
auglýsingafé á eftirfarandi hátt milli miðla:
37,4% í prentun
12,3 á vef,
29,7 á sjónvarp
15,4 í útvarp.
Lesendur að Fréttablaðinu er um 50,1%
og að Morgunblaðin u um 29%.
En af hverju les fólk dagblöð enn? Allt
efni sem í þeim er er aðgengilegt á
vefmiðlum. En grunn uppspretta fréttana
er engu að síður úr dagblöðum. Það er
gríðarleg áskorun fyrir útgefendur og
blaðamenn að búa til miðla sem bera sig
fjárhagslega. Lesendur hafa hingað til
ekki viljað borga. Hver er svo munurinn á
því sem er birt á netinu og á prenti?
Net og prent getur unnið ágætlega
saman. Dagblöð birta oft að nánari
um-fjöllun sé til staðar inn á vef
FRAMTÍÐ MIÐLUNARSTARFA– Eftir Inga Rafn Ólafsson
HVAÐ ER EGIN?
EGIN er skammstöfun fyrir
European Graphic/Media
Industry Network, það er
samstarfsvettvangur atvinnulífs
og fræðslustofnana í prent- og
miðlunargreinum í Evrópu. Það
var árið 1990 sem EGIN var
stofnað með það að leiðarjósi að
leiða fagfólk í prentiðngreinum
víða að úr Evrópu til samstarfs.
All mörg Evrópu-verkefni hafa
verið unnin á vettvangi EGIN.
Einnig hafa félagar innan EGIN
unnið saman að verkefnum í
miklum mæli.
Það var mikill happafengur fyrir
Prenttæknistofnun og síðar
IÐUNA að fá inngöngu í EGIN.
Margir erlendir kennarar og
fyrirlesarar verið sóttir í gegnum
það netverk. Að jafnaði eru tveir
fundir hjá EGIN á ári víðs vegar
um Evrópu.
Sviðsstjóri prent- og miðlunar-
sviðs IÐUNNAR situr í stjórn
EGIN fyrir hönd Grafíu og
Samtaka iðnaðarins.
Anders Mosumgaard formaður EGIN setti ráðstefnuna.
Seinni dag ráðstefnunnar unnu nemendur og aðrir þátttakendur ráðstefnunnar að því að greina erindi fyrri dagsins.
15
miðilsins og að sama skapi eru dægurfréttir sem birtast til
dæmis í helgarblöðum oft settar að litlu leyti inn á vef til að
vekja áhuga og athygli. Óþarfi sé að horfa með söknuði á að
dagblaðaútgáfa minnki, frekar eigi að horfa til framtíðar og
finna út hvernig eigi að vekja áhuga lesenda og auglýsenda
þannig að hvor um sig vilji eyða fjármunum í þá miðla.
Erfitt er að sjá hvað framtíðin ber í skauti sér. Vikublöð hafa
heldur sótt í sig veðrið í stað dagblaða. Nýrri miðlar hafa farið
í dýpri fréttaskýringar og leggja áherslu á að vera frjálsir og
óháðir. Valmöguleikum hefur mikið fjölgað að undanförnu og
neytendur eru í mörgum tilfellum orðnir þreyttir.
Það gæti verið sóknarfæri fyrir dagblöð að þú getir lesið þau
án þess að vera truflaður með tölvupósti, Facebook eða öðru.
Alla vega eru dagblöðin ekki dauð ennþá.
Næstur tók til máls Jan Vermoesen frá Mediarte í Belgíu hann
nefndi erindi sitt Hvernig er hægt að lifa af í heimi miðlunar?
Starfsmönnum í kvikmynda- og sjónvarpsiðnaði hefur fækkað
milli ára í Belgíu, á sama tíma hefur fjölgað þeim fyrirtækjum
sem greiða fyrir slíka þjónustu. Þetta bendir til aukinnar
verktöku. Meðalaldur starfsmanna er 37 ár og 76% fyrirtækja
hafa færri en 5 starfsmann. Karlmenn eru um 60% starfsfólks
og konur um 40% í sjónvarpsiðnaði, þessi tölfræði snýst hins
vegar við í kvikmyndaiðnaði. Starfsöryggi er því harla lítið í
þessum greinum en það virðist ekki hafa áhrif á þann fjölda
sem er að mennta sig fyrir þessar greinar. Hnattvæðingin
stelur áhorfendum og þar af leiðandi verður erfitt um vik að
ná í auglýsendur, þar sem flestir þeirra eru á heimamarkaði.
Af hverju breytast miðlar? Ný viðskiptamódel -> Hraðar ->
ódýrar = efnahagslegt sjálfsmorð. Þjálfun þarf að takast á
við nýja tíma og innleiða þarf nýja hæfni. Skólaganga og
starfsreynsla eru jafn mikilvægir þættir hjá starfsfólki. Að
auki þarf töluverða endurmenntun. Nýir aðilar eru ákafir að
hasla sér völl á þessum markaði og bjóðast oft til að starfa
launalaust hjá fyrirtækjum.
Mediearte er að skoða hvers vegna meðalaldur starfsmanna
Eyrún Magnúsdóttir blaðamaður svarar fyrirspurn í pallborði.
Tommy Anderson, forseti Uni Graphical & Packaging Global Union, sat fyrir svörum í pallborði.
Svo til uppbókað var á ráðstefnuna og gaman að því hversu margir nemendur sáu sér fært að mæta.
Erik Stevens formaður stjórnar GOC í Hollandi hélt áhugavert erindi.
16
er svo lágur sem raun ber vitni. Vinnuskilyrði eru að öllum
líkindum þannig að jafnvægi milli vinnu og einkalífs er harla
lítið. Til að halda sér samkeppnishæfum þarf svo T-hæfni þar
sem einstaklingur hefur einhverja lykilhæfni sem og að eiga
auðvelt með að vinna með öðrum sérfræðingum að sama
markmiði.
Þá var komið að Ragnheiði Magnúsdóttur framkvæmda-
stjóra Hugsmiðjunnar sem nefndi erindi sitt Samruni vefsins
og miðla. Media er stórt orð. Gríðarmiklar breytingar hafa
átt sér stað á undanförum misserum. Analog útvarp er á
útleið sem og línulegt sjónvarp (sjónvarpdagskrá sem horft
er á í beinni útsendingu). Nú er líka hægt að leggja fjölmiðli
- beaconreader.com til fjármagn sem stuðlar að sjálfstæðri
rannsóknarblaðamennsku. Hlaðvörp (Podcasts) eru einnig
á hraðri siglingu, þar sem þú getur hlustað eða horft á þau
þegar þér hentar. Nýjar miðlunarveitur eins og Spotify og
Netflix njóta mikilla vinsælda og læra inn á hegðun notenda.
Þú færð ábendingar um hvað þú eigir að horfa á eða hlusta.
Internet of things eða Internet hlutanna er á næsta leyti, talið
er að um þessar mundir séu um 10 milljarðar tækja tengd
netinu og er talið að 99% af öllum búnaði verði nettengdur á
næstu árum.
Mikilvægt er að sköpun eigi sér stað í þessum geira og að
forritarar og hönnuðir taki höndum saman. Þeir sem munu
standa uppi sem sigurvegarar eru þeir sem geta tengt
lesendur, áhorfendur og hlustendur saman.
Erik Stevens er stjórnarformaður GOC fræðsluseturins
í Hollandi, erindi hans nefndist Hvar þurfa hæfileikar
starfsfólks í miðlunarstörfum að vera í framtíðinni?
Þegar við hugsum um framtíðina viljum við ekki hugsa um
framtíðin geti verið óþægileg. Þegar rýnt er í gögn um fram-
tíðina getur niðurstaðan verið óþægileg. Árlega er gerð
könnun í Hollandi meðal prentfyrirtækja og var ein spurningin
þetta árið; Hvar liggja megin áherslur fyrirtækisins til
framtíðar. Þar kom í ljós að flest fyrirtæki hafa enga stefnu til
framtíðar og reka sig bara frá degi til dags. Samfélagið og
viðskiptaumhverfið hefur mikið breyst að undanförnu og er
stöðugt á hreyfingu. Þetta er mikið vandamál fyrir fyrirtækin
ef þau aðlaga sig ekki að breyttum háttum. Mikilvægt er
að prentfyrirtæki tileinki sér nýjungar eins og LEAN, Scrum
verkefnastjórnun og nýti hugmyndafræði iðnaðarverkfræði
við birgjastjórnun svo dæmi séu tekin. Sérfræðingar deyja út
í prentiðnaði. Ætlast er til þess að starfsmenn geti leyst fleiri
verkefni innan vinnustaðarins og gengið í fleiri störf til að
auka sveigjanleika fyrirtækja.
Hjá GOC var ákveðið að skilgreina hvaða verkefni gæti verið
inni í prentmiðlunarfyrirtækjum í framtíðinni. Gerðar voru 10
starfslýsingar, það er ekki þar með sagt að þetta séu 10 störf:
Concept manager, Community manager, Web care assistant
Interactive marketeer, Content logistics manager, Content
logistics engineer, Content engineer, Data journalist, Data
visualization-designer, 3D-print designer
Þetta verkefni var unnið fyrir tveimur árum. Erik sagði að
bæta mætti við tveimur atriðum í þessa lýsingu. Einkar
mikilvægt væri að geta unnið með fólki í teymum og líka
skilja miðlun í hljóð og mynd (audio visual). Mikilvægast er
að kenna starfsfólk að læra, af því að nám er eilífðarverkefni
(símenntun). Mikilvægt er að halda sér stöðugt á tánum, „að
læra meira og meira, meira í dag en í gær.“
Næstur á svið var Atli Fannar Bjarkason ritstjóri og útgefandi
Nútímans. Erindi hans nefnist: Eins manns fjölmiðill.
Atli lærði grafíska miðlun í Tækniskólanum og var blaða-
maður og fréttastjóri hjá Fréttablaðinu. Hann var einnig
framkvæmdastjóri Bjartrar Framtíðar. Í ágúst 2014 hóf hann að
byggja upp Nútímann í samstarfi við forritarara . Markmiðið
var að búa til miðil sem hann gæti sinnt einn án yfirbyggingar.
Nú, rúmu árið síðar, eru heimsóknir komnar í tæplega 100
þúsund á viku.
Öll uppbygging á vefnum var einfölduð. Samfélagsmiðlar
séu óspart notaðir til að ýta fréttum að fólki. Þeir skila 85%
af heimsóknum. 80% af FB (fésbók). Nýting á tækninni eins
og hún er í dag. Atli sagðist greiða um 800 $ á mánaði fyrir
auglýsingar og styrkta hlekki á FB. Markhópurinn er 18-40
ára, 85% af gestum síðunnar eru innan þess aldurshóps.
Ef vefurinn á að vaxa og dafna þarf fleira starfsfólk og hefur
Atli lagt drög að því. Einnig hefur myndböndum á síðunni
fjölgað talsvert eftir að hann hóf samstarf við SKOT.
Ólafur Sveinn atvinnulífstengill Tækniskóla Íslands og Thomas frá Tækniskólanum í Kaupmannahöfn ræðast hér við.
Stöllurnar Bjargey og Svanhvíta Stella, kennarar við Tækniskólann.
17
EGIN ráðstefna
Þá var komið að Stefáni Hrafni Hagalín hjá Odda sem fræddi
okkur um innanhúsblaðamanninn.
Stefán er markaðs- og mannauðsstjóri hjá Odda. Hann var
lengi vel blaðamaður og var síðar markaðsstjóri hjá Skýrr og
Advania.
Í kynningu sinni fór hann yfir það hvernig hann hefur verið
sögumaður á samfélagsmiðlum, Facebook og Twitter.
Hann hefur náð að fjölga fylgjendum við Odda gríðarlega á
Facebook. Á sama tíma hefur hann skorið niður fjármagn til
birtinga í sjónvarpi. Stefán hefur einnig notað samfélagsmiðla
til að auglýsa eftir starfsmönnum með góðum árangri. Í
fyrirlestri sínum fór hann yfir hversu mikilvægt væri að segja
skemmtilegar sögur innan úr fyrirtækjum. Oddi auglýsir nú
mestmegnis á prenti í blöðum og tímaritum ásamt því að
samfélagsmiðlar eru mikið notaðir.
Síðastur á dagskrá var Hjámar Gíslason stofnandi
Datamarket, nú Qlik. Hann ræddi um hvað ef hann væri að
stofna fjölmiðil í dag.
Hjálmar sagði að til að láta vefsíðu ganga í dag þyrftu að
vera til staðar 1000 aðdáendur. Þeir koma hlutum áfram.
Hægt er að fá framlög, áskriftir, kynningar og auglýsingar og
nota netfangalista til kynninga á öðru efni. Þetta geta verið
þematengdar vefsíður, blogg, fréttamiðlar og fleira.
Gríðarlegir möguleikar eru í breyttu fjölmiðlalandslagi.
Sérhæfðir kimar innan vefsins eru vænlegastir til vaxtar.
Þess má geta að Hjálmar fjárfesti ásamt félögum sínum fyrir
nokkru í Kjarnanum og er hann þar stjórnarformaður.
Að loknum framsögum sátu fyrirlesararnir og Tommy
Anderson, forseti Uni Graphical & Packaging Global Union,
fyrir svörum í pallborði.
Hægt er að nálgast fyrirlestra á vef IÐUNNAR og www.egin.nl
www.idan.is/framtidmidlunar/kynningar
Á seinni degi ráðstefnunnar unnu þátttakendur í hópum um fyrirlestrana sem haldnir voru daginn áður.
Útskriftarsýning
Útskriftarnemar í grafískri miðlun héldu útskriftarsýningulaugardaginn 31. október sl. Sýningin í heild sinni fór langtfram úr væntingum nemenda. Mætingin á sýningunafyrir eina iðngrein af fjórum var glæsileg. Veitingarnar voru flottar og nemendur gætu ekki verið ánægðarimeð afraksturinn. Sýningin var haldin í húsi Vörðuskóla við Barónsstíg en þar er Upplýsingatækniskólinn til húsa.
Grafísk miðlun/prentsmíð er löggilt iðngrein en alls eru 13 nemendur að útskrifast í lok desember. Nemendur með aðstoð kennara unnu að skipulagi, uppsetninguog markaðssetningu á útskriftarsýningunni. Markmiðsýningarinnar var fyrst og fremst að kynna sig og sín verkfyrir fagaðilum innan geirans því nemendur eru í þeim sporum að finna sér námssamning og ljúka sveinsprófi.
Útskriftarsýning
Útskriftarnemar í grafískri miðlun héldu útskriftarsýningu laugardaginn 31. október sl. Sýningin í heild sinni fór langt fram úr væntingum nemenda. Mætingin á sýninguna fyrir eina iðngrein af fjórum var glæsileg. Veitingarnar voru flottar og nemendur gætu ekki verið ánægðari með afraksturinn. Sýningin var haldin í húsi Vörðuskóla við Barónsstíg en þar er Upplýsingatækniskólinn til húsa.
Grafísk miðlun/prentsmíð er löggilt iðngrein en alls eru 13 nemendur að útskrifast í lok desember. Nemendur með aðstoð kennara unnu að skipulagi, uppsetningu og markaðssetningu á útskriftarsýningunni. Markmið sýningarinnar var fyrst og fremst að kynna sig og sín verk fyrir fagaðilum innan geirans því nemendur eru í þeim sporum að finna sér námssamning og ljúka sveinsprófi.
Helga Dögg Reynisdóttir, Jón Sandholt, Hildur Guðmundsdóttir, Svanhvít Stella Ólafsdóttir, Sigurður Óskarsson, Kolbeinn T. Kristjánsson, Jónína Ósk Hansen, Anna Á. Brynjólfsdóttir, Sveiney Bjarnadóttir, Bryndís Viðarsdóttir, Íris E. Guðmundsdóttir, Goði Hrafn Falk, Bjargey G. Gísladóttir, Brynhildur Björnsdóttir, Helga Tómasdóttir, Elín Arnórsdóttir og Oliver Aron Kristjánsson.
19
Útskriftarsýning
Útskriftarnemar í grafískri miðlun héldu útskriftarsýningulaugardaginn 31. október sl. Sýningin í heild sinni fór langtfram úr væntingum nemenda. Mætingin á sýningunafyrir eina iðngrein af fjórum var glæsileg. Veitingarnar voru flottar og nemendur gætu ekki verið ánægðarimeð afraksturinn. Sýningin var haldin í húsi Vörðuskóla við Barónsstíg en þar er Upplýsingatækniskólinn til húsa.
Grafísk miðlun/prentsmíð er löggilt iðngrein en alls eru 13 nemendur að útskrifast í lok desember. Nemendur með aðstoð kennara unnu að skipulagi, uppsetninguog markaðssetningu á útskriftarsýningunni. Markmiðsýningarinnar var fyrst og fremst að kynna sig og sín verkfyrir fagaðilum innan geirans því nemendur eru í þeim sporum að finna sér námssamning og ljúka sveinsprófi.
Útskriftarsýning
Útskriftarnemar í grafískri miðlun héldu útskriftarsýningu laugardaginn 31. október sl. Sýningin í heild sinni fór langt fram úr væntingum nemenda. Mætingin á sýninguna fyrir eina iðngrein af fjórum var glæsileg. Veitingarnar voru flottar og nemendur gætu ekki verið ánægðari með afraksturinn. Sýningin var haldin í húsi Vörðuskóla við Barónsstíg en þar er Upplýsingatækniskólinn til húsa.
Grafísk miðlun/prentsmíð er löggilt iðngrein en alls eru 13 nemendur að útskrifast í lok desember. Nemendur með aðstoð kennara unnu að skipulagi, uppsetningu og markaðssetningu á útskriftarsýningunni. Markmið sýningarinnar var fyrst og fremst að kynna sig og sín verk fyrir fagaðilum innan geirans því nemendur eru í þeim sporum að finna sér námssamning og ljúka sveinsprófi.
20
MEIRIHLUTI BÓKATITLA ENN PRENTAÐIR Á ÍSLANDI
Prentstaður íslenskra bóka 2015
Bókasamband Íslands hefur gert könnun á prentstað íslenskra bóka sem getið er í Bókatíðindum Félags íslenskra
bókaútgefenda 2015. Fjöldi titla sem prentaðir eru innanlands eru 334 og fækkar um 43 frá fyrra ári og sem hlutfall
af heild dregst það saman milli ára rúmlega 7%, er 51,8% í ár en árið 2014 var hlutfallið 59,1% á prentun bókatitla
innanlands. Mestu munar þó að margir af söluhæstu titlum ársins eru prentaðir erlendis í ár sem oftast hafa verið
prentaðir innanlands.
Heildarfjöldi prentaðra bókatitla er 645 í Bókatíðindunum í ár en var 638 árið 2014 sem er um 1% fjölgun titla milli ára.
Skoðað var hvert hlutfall prentunar innanlands og erlendis er eftir flokkum. Þar kemur fram að stór hluti barnabóka
er prentaður erlendis en það er m.a. vegna þess að samprent er algengt í útgáfu barnabóka þar sem prentað er
sameiginlega fyrir mörg lönd.
• Fræðibækur, bækur almenns efnis og listir eru alls 153; 90 (59%) eru prentaðar á Íslandi og 63 (41%) prentaðar
erlendis.
• Skáldverk, íslensk og þýdd, eru 186; 145 (78%) prentuð á Íslandi og 41 (22%) prentuð erlendis.
• Saga, ættfræði, ævisögur, handbækur, matur og drykkur eru alls 78; 36 (46%) prentaðar á Íslandi og 42 (54%)
prentaðar erlendis.
• Barnabækur, íslenskar og þýddar, eru alls 228; 63 (28%) prentaðar á Íslandi og 165 (72%) prentaðar erlendis.
Eftirfarandi listi sýnir fjölda bóka prentaðra í hverju landi og hlutfall af heild, jafnframt eru til samanburðar tölur
fyrir árið 2014:
Fjöldi titla %
Ísland 334 51,8
Evrópa 230 35,7
Asía 77 11,9
Annað 4 0,6
Samtals 645 100%
2014 Fjöldi titla %
Ísland 377 59,1
Evrópa 146 22,9
Asía 115 18,0
Samtals 638 100%
0 100 200 300 400 500 600 700 800 900
1998
19
99 20
00 20
01 20
02 20
03 20
04 20
05 20
06 20
07 20
08 20
09 20
10 20
11 20
12 20
13 20
14 20
15
Fjöldi prentaðra íslenskra bóka 1998 - 2015
Ísland
Útlönd
Samtals
00% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90%
1998
19
99 20
00 20
01 20
02 20
03 20
04 20
05 20
06 20
07 20
08 20
09 20
10 20
11 20
12 20
13 20
14 20
15
Hlutfall prentunar íslenskra bóka 1998 - 2015
Útlönd
Ísland
21
Starfsmannafélag Árvakurs er starfrækt í Hádegismóum og
heldur utan um starfsfólk Árvakurs, það er Morgunblaðsins,
mbl.is og Landsprents. Við höfum reynt að brydda upp á
skemmtilegheitum sem henta öllum, sem getur verið snúið
þegar aldurssamsetningin er frá 20 ára til sjötugs. Föstu
þættirnir er á sínum stað. Árshátíð er að öllu jöfnu haldin
seinni hluta vetrar og jólahlaðborð á aðventunni. Þetta eru
tvímælalaust stærstu viðburðir ársins og þeir best sóttu. Við
reynum að hafa þá lifandi og erum búin að forðast að festast
í sama farinum með þá, höfum róterað staðsetningum og
tegundum staða. Til að mynda var jólahlaðborðið í fyrra,
í fyrsta sinn í nokkur ár, haldið í leigðum sal fremur en á
veitingastað og veisluþjónusta fengin til að sjá um veitingar.
Við þetta skapaðist mun nánari stemmning og afslappaðra
andrúmsloft en ella og varð það til þess að við ætlum
að fara sömu leið í ár. Við höldum árlega jólaskemmtun
fyrir starfsfólk, börn þess og barnabörn og reynum líka
að hafa það með fjölbreyttu sniði. Í fyrra vorum við með
piparkökuskreytingar, jólaball árið á undan.
Aðrir, til þess að gera fastir þættir, eru haust- og vorfögnuður.
Við reynum með þeim að ramma inn sumarið og taka á móti
og svo að kveðja sumarstarfsfólkið, en eins og gefur að skilja
er það talsverður fjöldi sem þarf til að leysa af hóp reyndra
blaðamanna og umbrotsfólks. Við reyndum í fyrsta sinn í
fyrra að skapa netta útilegu og/eða útihátíðarstemmningu
á vorfagnaði. Við komum okkur fyrir í trjálundi, ekki ýkja
langt frá húsnæði fyrirtækisins og tjölduðum öllu til, líka
partítjaldinu. Við fengum trúbadora til að spila, grilluðum ham-
borgara og pylsur ofan í mannskapinn og skreyttum allt hátt
og lágt. Fólkið sat á vörubrettum og kneyfaði öl sem geymt
var í fiskikari fullu af ís. Allt eins og á bestu útihátíð. Í tengslum
við þessa fögnuði höfum við svo reynt að brydda upp á
skemmtilegheitum yfir daginn. Eitthvert skiptið vorum við
með kúrekaþema, annað skiptið stóðum við fyrir tiltektardegi
þar sem allir kepptust við að gera eins fínt á básnum sínum
og hægt var, og að sjálfsögðu má múta dómnefndinni. Við
höfum einnig, í tvígang, staðið fyrir skrifstofuleikum. Þá leikum
við okkur aðeins í hádeginu og keppum í óhefðubundnum
íþróttagreinum. Til að mynda Kókosbolluáti og kókþambi,
borðtenniskúlnablæstri og spilakasti. Þetta léttir óneitanlega
á hversdeginum og skapar skemmtilega stemmningu. Við
höfum svo haldið þó nokkur Pub-Quiz. Starfsmannafélagið
rekur, ásamt Árvakri, tvö sumarhús sem eru í leigu árið um
kring. Þau eru afdrep sem starfsfólk getur fengið í útleigu,
yfirleitt án mikils fyrirvara, og eru af mörgum nýtt til skapandi
starfa sem og í fríum. Eins og áður kom fram er breitt aldursbil
innan fyrirtækisins. Það er mjög nærandi fyrir þá yngri að
sækja í viskubrunna þeirra eldri og fyrir þá eldri að sækja í
orku og ungæðishátt hinna yngri. Það er jafnframt eitt stærsta
vandamálið sem Starfsmannafélagið stendur frammi fyrir, því
eins og gefur að skilja er erfitt að gera öllum til geðs þar sem
margir koma saman, ekki síst þegar munurinn er þetta mikill á
fólki. Þess vegna reynum við að hafa fjölbreytni í fyrirrúmi og
standa fyrir atburðum sem gætu hentað sem flestum hópum.
Ég vona að starf okkar geti talist ötult og allir finni eitthvað við
sitt hæfi í afurðum starfa Starfsmannafélagsins.
ÁRVEKNI OG AFÞREYING FYRIR ALLAN ALDUR – Eftir Hjalta S. Kristjánsson
22
Það var jólalegt um að litast sunnudaginn 13. desember og veðrið skartaði sínu fegursta er jólakaffi eldri félaga Grafíu
var haldið. Fjölmennt var í jólakaffið í ár, 70 félagsmenn og makar þeirra nutu veitinga og menningar. Jakob Viðar
Guðmundsson prentsmiður og prentari spilaði jólalög þannig að allir nutu.
Mikael Torfason rithöfundur las úr bók sinni Týnd í Paradís og Stefán Halldórsson fjallaði um gerð bókar sinnar Öll
mín bestu ár og sýndi fjölmargar myndir sem prýða bókina en hún er afrakstur áralangs samstarf hans og Kristins
Benediktssonar ljósmyndara. Þeir félagar skrifuðu og mynduðu skemmtanalífið á árunum 1966 – 1979.
Gestir gerðu góðan róm af frammistöðu Mikaels og Stefáns.
jólakaffi – ELDRI FÉLAGA
jólaballLÍF OG FJÖR
Björn Guðnason, Arnar V. Halldórsson og Sigurður BjarnasonMikael TorfasonStefán Halldórsson
Það var sannkölluð jólastemning þann 29. desember þegar kyngdi niður jólasnjó í höfuðborginni og umferðin
mjakaðist áfram en jólaballið hófst þegar gestir voru komnir í hús.
Leikhópurinn Lotta lék við börnin og var með leikþátt um Rauðhettu og úlfinn. Í framhaldinu var slegið upp jólaballi þar
sem jólasveinar mættu á svæðið. Gaman var á ballinu, mikið dansað og sungið. Sveinkarnir fengu krakkana í ýmsa
hreyfingu við jólasöngvana og enduðu á að leiða „Allir dansa kónga“ með sínum áherslum á göngulag og annan
fíflagang sem búast má við af jólasveinum.
Í lokin fannst eitthvað góðgæti í pokahorninu og fengu öll börnin glaðning áður en þau héldu heim á leið.
23
LÍF OG FJÖR
Rúnar Gunnarsson og Ísak Örn
Sigurðsson sigruðu í tvímenningskeppni
Grafíu sem haldin var sunnudaginn 1.
nóvember sl.
Sex pör mættu til leiks. Keppt var
um rétt til þátttöku á bridgehátíð
Bridgesambands Íslands og einnig
voru veitt bókaverðlaun. Í fyrsta
sæti urðu Rúnar Gunnarsson og Ísak
Örn Sigurðsson með 83 stig, í öðru
sæti Guðjón Garðarsson og Kristján
Albertsson með 62 stig og í þriðja
sæti Sigurður Sigurjónsson og Guðni
Ingvarsson með 60 stig. Spilastjóri var
Rúnar Gunnarsson.Verðlaunahafarnir; Guðjón, Kristján, Guðni, Sigurður, Ísak Örn og Rúnar.
tvímenningskeppni Grafíu
Hraðskákmót Grafíu var haldið
sunnudaginn 25. október. Sex
þátttakendur mættu til leiks.
Eggert Ísólfsson sigraði á mótinu með 8
vinninga af 10 mögulegum. Í öðru sæti
var Jón Úlfljótsson með 7½ vinning og
í þriðja sæti Georg Páll Skúlason með 7
vinninga.
Tefldar voru 5 mínútna skákir, allir við alla,
tvöföld umferð.
hraðskákmót
Jón Úlfljótsson, Eggert Ísólfsson og Georg Páll Skúlason
24
Miðdalsmótið, golfmót Grafíu – stéttarfélags í
prent- og miðlunargreinum fór fram á
golfvelli Dalbúa í Miðdal 8. ágúst. Í tilefni
þess að 20 ár var síðan mótið hóf göngu sína
í Miðdal var haldið sérstaklega upp á það
með veglegri verðlaunum og teiggjöf. 29
þátttakendur mættu til leiks.
Keppt var skv. punktakerfi með forgjöf.
Einnig var keppt í höggleik án forgjafar um
Postillonbikarinn. Eftir kaffiveitingar var
keppendum raðað á teiga og hófst mótið
kl. 11 undir stjórn Eiríks Þorlákssonar dómara
og Georgs Páls Skúlasonar. Allir þátttakendur
fengu teiggjöf sem var golfregnhlíf frá Grafíu.
Hvítlist var aðalstuðningsaðili mótsins sem
og undanfarin ár en Fontana, gufubaðið á
Laugarvatni, og Héraðsskólinn á Laugarvatni
gáfu einnig verðlaun. Færum við stuðnings-
aðilum bestu þakkir fyrir stuðninginn.
Arnar Olsen Richardsson varð meistari
Grafíu. Sigraði í punktakeppninni með
forgjöf á 27 punktum í öðru sæti varð
Aðalsteinn Örnólfsson með 26 punkta og í
þriðja sæti varð Tryggvi Kristinn Rúnarsson
með 25 punkta. Skv. reglum mótsins geta
aðeins félagsmenn Grafíu hlotið verðlaun í
punktakeppninni en gestir geta unnið önnur
verðlaun.
Postillon bikarinn, fyrstu verðlaun án
forgjafar, hlaut Unnur Sæmundsdóttir á
90 höggum, í öðru sæti varð Aðalsteinn
Örnólfsson á 94 höggum og í þriðja sæti varð
Tryggvi Kristinn Rúnarsson á 96 höggum, en
hann var með besta skor á seinni hring af
þeim þremur keppendum sem spiluðu á 96
höggum en hinir voru þeir Konráð Jónsson
og Arnar Olsen Richardsson.
Lengsta teighögg karla á 3./12. braut átti
Arnar Olsen Richardsson.
Lengsta teighögg kvenna á 3./12. braut átti
Unnur Sæmundsdóttir.
Næst holu á 5./14. braut var
Theodór J. Guðmundsson, 2,69 m.
Næst holu á 8./17. braut var
Theodór J. Guðmundsson, 2,12 m.
Auk þess var dregið úr skorkortum og f
lestir keppendur fengu verðlaun.
Í mótslok var boðið upp á léttar veitingar
sem þátttakendur nutu eftir frábæran og
skemmtilegan keppnisdag.
golfmót
LÍF OG FJÖR
Verðlaunahafar: Aðalsteinn Örnólfsson, Unnur Sæmundsdóttir, Arnar Olsen Richardsson, Theodór J. Guðmundsson og Tryggvi K. Rúnarsson.
Kristján S. Kristjánsson og Tryggvi K. Rúnarsson.
25
LÍF OG FJÖR
Fjölskylduhátíð Grafíu og Miðdalsfélagsins var haldin laugardaginn 1. ágúst.
Mæting var á flötina við þjónustumiðstöðina Setberg kl. 13.30 og farið í ýmsa leiki, t.d. körfubolta, minigolf, handbolta og reipitog og
að sjálfsögðu hinn ómissandi hoppukastala. Einnig var andlitsmálun í boði og allir fengu candiflos, kók og prins að vanda.
Veðrið lék við hátíðargesti og allir skemmtu sér vel og að dagskránni lokinni fóru menn að grilla hver í sínum bústað eða tjaldi.
Fjölmenni var á brennunni um kvöldið, sem hinn víðfrægi brennukóngur Jón Hermannsson formaður Miðdalsfélagsins sá um og leysti
vel af hendi og Jakob Viðar Guðmundsson, trúbador og prentari, spilaði undir fjöldasöng.
fjölskylduhátíð– UM VERSLUNARMANNAHELGINA 2015
26
Útskriftarárgangur frá prentdeild Iðnskólans í maí 1965:
Efsta röð: Þorbergur Kristinsson, Sveinbjörn Björnsson, Eggert Vilhjálmsson, Brynjar Örn Bragason, Guðmundur Kristjánsson, Hafsteinn Hjaltason, Reynir
Magnússon, Karl Gunnar Gíslason og Jón Áskell Óskarsson.
Miðröð: Steindór Hálfdánarson, Pétur Ágústsson, Gísli Ingólfsson, Ólafur Hlynur Steingrímsson, Hilmar Karlsson, Atli Snædal Sigurðsson, Njáll Sigurjónsson,
Þorsteinn Björnsson og Hilmar Bernburg.
Fremsta röð: Guðmundur Einarsson, Einar Jónsson í prófnefnd, Hrólfur Benediktsson í prófnefnd, Olgeir K. Axelsson kennari, Óli Vestmann Einarsson
kennari, Óskar Hallgrímsson formaður Iðnfræðsluráðs, Ragnar Guðmundsson í prófnefnd, Gestur Pálsson í prófnefnd og Sigurður Eyjólfsson í prófnefnd.
Það voru 19 nemar í prentun og setningu og 1 í bókbandi,
sem útskrifuðust úr prentdeildinni vorið 1965. Þetta voru 13
setjarar og 6 prentarar og svo var einn bókbindari.
Námið tók 4 ár sem skiptist þannig að það voru 4 x 10 vikur
í skólanum og afgangurinn var á vinnustað hjá meistara, en
það var nú einmitt þrautin þyngri að fá nemapláss, hver sem
iðngreinin var. En til þess að fá pláss sakaði ekki að eiga
góða að, sem gátu hjálpað upp á með að fá pláss, þekktu
einhvern prentara eða einhvern sem þekkti einhvern og
hafði tengsl inn í prentsmiðju, það var mikill munur að eiga
einhvern að, sem gat rutt manni leiðina í nemapláss. Eftir það
varð neminn að standa á eigin fótum, þ.e. hann varð að sýna
sig og sanna á vinnustað og í skóla.
Þrátt fyrir breytta tækni og að allt umhverfi sé breytt þá hefur
þetta ekki tekið miklum breytingum, það er ennþá þessi
hemill á fjölgun menntaðra iðnaðarmanna að það er ekki
svo auðvelt að fá pláss fyrir lærlinga, ég held að ennþá sé
það sama viðkvæðið að það sé svo dýrt að taka nema að
forsvarsmenn fyrirtækjanna veigra sér við að taka nema. Nú
er það svo að búið er að stytta þennan tíma niður í 48 vikur
og neminn er búinn að ljúka við 5 annir (það eru 4 annir í
dag, en ætlunin er sú að það verði 5 anna nám í skólanum)
áður en hann kemur í prentsmiðju, trésmiðju eða hvaða grein
aðra sem neminn hyggst leggja stund á, það getur verið
auglýsingastofa í okkar greinum, eða hvað sem er, svo fremi
að vinnustaðurinn hafi svein í þjónustu sinni, menntaðan í
viðkomandi iðngrein.
Annað sem hefur breyst er það að það sem einu sinni var
talið gott og öruggt ævistarf, er ekki eins öruggt og það var,
það er því eins líklegt að neminn þurfi að söðla um og skipta
um starfsvettvang seinna á starfsævinni. Gæti líka verið
þannig að unglingurinn taki aðra iðngrein á eftir prentinu eða
trésmíðinni í beinu framhaldi af þeirri fyrri. Möguleikar á vinnu
ættu að vera meiri.
Í skólanum kynnast menn úr fleiri greinum og komast að því
að það eru fleiri iðngreinar en sú sem neminn hafði valið sér,
að sumar eru meira spennandi en aðrar, þannig hafa nokkrar
iðngreinar orðið tískugreinar í atvinnulífinu, en nú um mörg ár
eru það rafiðnaðargreinarnar.
Fyrrnefndri aðferð, þ.e. að leita til vina og kunningja með að
Flottir karlar ÚTSKRIFTARÁRGANGUR 1965 – Eftir Guðmund Kristjánsson
27
fá nemapláss, kynntist ég á eigin skinni. Þegar kom að því
að áhyggjuleysi æskunnar lyki og að nú tæki alvaran við,
því að nú skyldi hugsað til framtíðarinnar og mér sýnt fram
á það að nú þyrfti að finna sér vinnu við hæfi til þess að sjá
mér farborða. Fyrst var að kanna möguleikana og stungið var
upp á hvernig mér litist á að læra prentun og samþykkti ég
það, enda vissi ég ekkert hvað prentari gerði, einhvers staðar
yrði að byrja. Var því farið af stað með að finna nemapláss
til handa undirrituðum eins og svo mörgum öðrum ungum
mönnum. Seinna komst ég að því hvaða hringekja fór þarna
af stað til þess að finna nemapláss, nema að það fannst og
það á undra skömmum tíma.
Þá var verðandi nemi boðaður á fund verðandi vinnuveitanda
og fannst það svolítið undarlegt að hann hélt að hann væri
að fara að læra að verða prentari, en var þess í stað orðinn
lærlingur í setningu og vissi því síður að prentari var samheiti
yfir prentun og setningu.
Nú var sem sagt búið að ákveða að taka nemann í nám
og farið var með hann á setjarasal og hann kynntur fyrir
verkstjóranum og þar með má segja að nú var hafið hið
formlega prentnám. Neminn fær sitt pláss í svokölluðum krók,
en þar voru tveir menn að vinna.
En í þessum krók blasti við mér stór skúffa með litlum
kubbum í litlum hólfum og leist mér ekki meira en svo á
þessi ósköp. En svo er þessari heimsókn lokið og haldið skal
heim á leið en þannig hagaði til að farið var niður í kjallara
og gengið eftir all löngum gangi svo komu útidyr og tröppur
í áttina að götunni og var ég þá kominn á rétta braut, var
búinn að lenda inni í blýbræðslunni á leið minni út og hugsaði
með mér, ja vel byrjar það. Nú var sem sagt hafið fjögurra ára
nám og að loknum fyrsta deginum hugsaði ég 4 ár eða 48
mánuðir, þetta yrði aldrei búið, en annað kom á daginn þessi
námstími leið yfirleitt hratt og sveinsprófi var lokið um haustið
1965.
Ég var settur í krók með dönskum manni og hann beðinn
um að líta til með mér, en hann sagðist ekkert gera í því, en
hann reyndist mér vel, fyrir utan það að hann var svolítið
hrekkjóttur.
Það voru margir menn þarna, vél- og handsetjarar og allir
voru þeir í eldri kantinum nema við nemarnir. Þegar náminu
var lokið þá leit ég í kringum mig og hugsaði að þetta væri
nú ekki það, sem ég vildi starfa við það sem eftir væri
starfsævinnar. Það er að segja að halda á haka og raða í hann
litlum kubbum (það voru stafirnir), en viti menn að 10-15 árum
seinna var þessi gamla og góða blý-setning búin að vera og
mér hafði verið sagt að prentið væri hið besta framtíðarstarf!
En ég lærði á kassann ógurlega og kann enn á hann, alla
vega síðast þegar ég kannaði það.
Víkjum nú aftur að upphafinu, þ.e. sjálfu náminu og þá einkum
skólagöngunni í IR, en þar hittust aðrir nemar, sem stunduðu
nám í prentun, þetta var eini skólinn sem hafði verknám í
þessum greinum. Okkur var raðað niður í 2 bekki, því að
ekki var pláss fyrir nema takmarkaðan fjölda nema í einu í
verklegum greinum. Þarna kynntust þessir piltar sem síðan
útskrifuðust í maí 1965. En hvað varð af þeim? Það eru 3 látnir,
einn er erlendis og það voru 15 sem melduðu sig og mættu á
þennan fund sem má segja að sé 100% þátttaka.
Hvað hafa þessir menn verið að fást við? Allir hafa unnið við
prentvinnslu eða tengd störf í prentsmiðju sem stjórnendur,
sölumenn eða fagmenn.
Hópmynd af sömu „drengjum“ 50 árum síðar.
Fremri röð, sitjandi: Guðmundur Kristjánsson, Pétur Ágústsson, Steindór Hálfdánarson, Brynjar Bragason og Guðmundur Einarsson
Aftari röð: Ólafur H. Steingrímsson, Hilmar Bernburg, Hilmar Karlsson, Atli S. Sigurðsson, Njáll Sigurjónsson, Jón Á. Óskarsson, Sveinbjörn Björnsson
og Hafsteinn Hjaltason
28
29
1.maíSvipmyndir frá hátíðahöldunum í Reykjavík.Hátíðarkaffi Grafíu var á Stórhöfða 27 í samvinnu við MATVÍS og Rafiðnaðarsam-band Íslands
Á að breyta breytinganna vegna? – Eftir Hrönn Jónsdóttur
Eftir sameiningu félaganna 3ja, Bókbindarafélags
Íslands, Grafíska sveinafélagsins og Hins íslenska
prentarafélags í Félagi bókagerðarmanna árið 1980
var ákveðið að sameina upplýsingastreymið og
stórauka möguleika á útgáfu með einu félagsblaði
í stað 3ja. Í fyrsta tölublaði málgagns sameinaðra
félaga var nafn félagsblaðsins birt; Prentarinn,
málgagn Félags bókargerðarmanna. Þar kom fram
hvernig blaðið ætti að halda uppi upplýsingastreymi
til félagsmanna, bæði til að auka virkni í félaginu og
til að efla félagið í öflugri baráttu sinni fyrir bættum
lífskjörum. Auk þess sem blaðið átti að efla félagslega
þætti til tæknimálefna. Í raun hefur blaðinu verið
haldið úti með þessum formerkjum þó það sé erfitt að
fylgja eftir tækninýjungum þegar útgáfan er aðeins
einu sinni á ári. Auk þess eru birtar fréttir af því sem er
að gerast innan félagsins.
Nú eru liðin 35 ár síðan stefna stjórnar um tilgang
blaðsins var birt. Eins og félagsmenn vita, hefur
félagið tekið upp nýtt nafn sem samþykkt var á
síðasta aðalfundi. Svo þá má velta fyrri sér hvort
málgagnið okkar eigi að fara í naflaskoðun og íhuga
sinn tilgang. Hvort félagsmenn hafi enn áhuga á að
fá blaðið, hvort það ætti að endurskoða innihald þess
og jafnvel hvort breyta ætti nafninu sem félagsblaðinu
okkar var gefið fyrir nær 129 árum (1. tbl. Prentarans
kom út 10. mars 1887). Síðan má einnig velta fyrir sér
hvort leyfa eigi blaðinu að halda sinni sérstöðu áfram
með útgáfu einu sinni á ári.
Áhugavert væri að heyra frá félagsmönnum um
þessa blaðaútgáfu því að þetta er jú félagsblaðið
okkar og það erum við sem eigum að móta það.
Félagsstarf hefur ekki breyst í gegnum árin. VIÐ
ERUM FÉLAGSSTARFIÐ. Það er því mikilvægt að við
mótum það.
Hægt er að hafa samband við ritstjóra eða skrifstofu
félagsins til að koma á framfæri ábendingum, sem
væru vel þegnar.
30
Hin árlega skemmtiferð eldri félaga Grafíu og maka þeirra
var farin fimmtudaginn 13. ágúst 2015. Lagt var í hann
frá Umferðarmiðstöðinni í Vatnsmýrinni kl. 9 á fallegum
síðsumarsmorgni og ferðinni var heitið vestur í Dali, á
sögusvið Laxdælu og Sturlungu, en fá landsvæði státa af jafn
ríkulegri sögu.
Ekki var staðar numið fyrr en í þjónustumiðstöðinni í
Borgarnesi, sem til skamms tíma hét Hyrnan, kaffið þar er
rómað og þá ekki síður bráðnauðsynleg salernisaðstaðan.
Og áfram var ekið sem leið lá um uppsveitir Borgarfjarðar að
Dalsmynni, um Bröttubrekku eða öllu heldur upp Bjarnardal,
um Miðdal og um Bröttubrekku niður í Suðurárdal. Og
áfram Vestfjarðaveg, hjá hjúkrunarheimilinu Fellsenda,
landnámsjörðinni Erpsstöðum, sem við kynnumst betur
seinna, hjá Sauðafelli og Kvennabrekku.
GersemarÁrni Magnússon fæddist að Kvennabrekku í Dölum 1663.
Hann nam í Skálholtsskóla og lauk prófi frá Hafnarháskóla
1685. Um aldamótin 1700 var Árni prófessor við
Hafnarháskóla og hafði komið sér upp mesta safni íslenskra
og norskra handrita sem um gat. Árni kvæntist Mette
Fischer árið 1709. Hann var á Íslandi ásamt Páli Vídalín
lögmanni 1702 til 1712 að taka saman fræga Jarðabók og
manntal sem við þá er kennd. Ástand lands og lýðs var
hörmulegt eftir harðindi og hungursneyðir undanfarinna ára.
Veturinn 1699-1700 var hroðalegur, kuldar miklir og algjör
upplausn víða um land, auk þess sem fiskveiðar brugðust.
Þessi gögn notar Halldór Laxness í Íslandsklukkunni þar sem
Arnas Arnæus á í ástarsambandi við Snæfríði Íslandssól. Þar
byggir skáldið á klögumálum Magnúsar í Bræðratungu sem
sagði Sigríði konu sína hafa átt vingott við Árna. Þó enginn
fótur væri fyrir þessu er Árni nú fyrst og fremst unnusti
Snæfríðar í huga íslendinga, þá handritasafnari og loks
skýrslugerðarmaður!
Minnstu munaði að safn Árna brynni til kaldra kola í október
1728. Kaupmannahöfn logaði frá miðvikudagskvöldi 20.
október fram á laugardagsmorgunn 23. október. Á 60
tímum varð ríflega fjórðungur staðarins eldinum að bráð, og
þó stærstur hluti safnsins bjargaðist bugaði bruninn Árna
sem lést 66 ára að aldri í ársbyrjun 1730.
LjóðaperlurFrá Kvennabrekku ókum við í Búðardal og renndum
rúntinn í þessum heimabæ „langömmu heitinnar“ sem Ðe
lónlí blú bojs gerðu ódauðlega um árið og hjá Leifsbúð,
menningarhúsinu við smábátahöfnina í Búðardal, þar er
m.a. sýning tileinkuð þeim feðgum Eiríki rauða og Leifi
heppna og landafundum þeirra. Við Dalabúð er minnismerki
um Jóhannes úr Kötlum, búst eftir Guðmund Elíasson
myndhöggvara og við stjórnsýsluhúsið um Sturlu Þórðarson,
sem sjálfsagt er að skoða við tækifæri.
Um 10 km norðan við Búðardal ókum við yfir brúna á
laxveiðiánni Fáskrúð. Við förum fyrst yfir brúna á ánni Ljá og
ökum framhjá minnismerki um Jón frá Ljárskógum á vinstri
hönd, en á hægri hönd, ofan vegar, eru Ljárskógar. Þegar
VESTUR Í DALI SKEMMTIFERÐ ELDRI FÉLAGA
– Eftir Stefán Ólafsson
Kátína við langeldinn í skálanum (tilgátuhúsinu) á Eiríksstöðum. Konráð Beck, Erling Þ. Ólafsson og Sæmundur Árnason spekingslegir á hlaðinu í Sælingsdal en Kristján Bergþórsson fylgist með bílunum.
31
við erum komin framhjá Ljárskógum förum við yfir brúna á
Fáskrúð. Vel bílfært er upp með ánni upp að Katlafossum, þó
aka verði yfir óbrúaða á, Þverá. Stutt frá Katlafossunum er
Ljárskógarsel.
Ljárskógar eru landmesta jörð sýslunnar og þar fæddist Jón
Jónsson skáld og 2. bassi MA-kvartettsins 28. mars 1914.
Mikið var um að vera í æskuheimilinu, en faðir Jóns sinnti
ljósmyndun og silfursmíði meðfram bústörfum, auk þess sem
hann bæði skaut refi og reyndi fyrir sér í refaræktun, einna
fyrstur manna á Íslandi.
Jón frá Ljárskógum orti ljóð og þýddi sem enn eru sungin,
en þekktastur er hann fyrir söng MA-kvartettsins með þeim
bræðrum Þorgeiri og Steinþóri Gestssonum á Hæli og Jakobi
Hafstein frá Húsavík, sem seinna stýrði m.a. Lithoprenti. Þeir
fjórmenningar stofnuðu MA-kvartettinn 1932 og nefndu eftir
skólanum sínum, Menntaskólanum á Akureyri. Kvartettinn
starfaði næstu tíu árin og naut gífurlegra vinsælda og
upptökur af söng þeirra hljóma enn.
Jón varð ekki nema ríflega þrítugur að aldri, andaðist
á Vífilsstöðum 7. október 1945. Sonur hans og Jónínu
Kristjánsdóttur er Hilmar Bragi sem við þekkjum best sem
matreiðslugúrúinn sem stofnaði og ritstýrði tímaritinu
Gestgjafanum.
Jóhannes úr Kötlum, Jóhannes Bjarni Jónasson, fæddist
á Goddastöðum í Dölum 4. nóvember 1899, en fluttist
um hálfs árs gamall að Ljárskógaseli, þar sem hann ólst
upp í „afskekktu heiðarkoti þar sem bókakostur var nú
af æði skornum skammti,“ eins og hann segir Matthíasi
Johannessen í samtali í Sjónvarpinu 1969.
Inni á Gaflfellsheiði neðanverðri, um tíu kílómetrum frá
Ljárskógum, er hjáleigan Miðsel eða Ljárskógasel sem var
í byggð frá 1833-1927. Svo langt inni á heiði er vetrarríki
mikið, þó gott sé undir bú og þarna ólst Jóhannes úr Kötlum
upp. Katlarnir, fossar, hyljir, klettar, stapar og gljúfur, þar sem
Jóhannes lék sér barn, eru í ánni Fáskrúð sem á upptök sín
langt inni á heiðinni.
Jóhannesar úr Kötlum verður lengst minnst fyrir skáldskap
sinn. Hann fékkst alla tíð við ljóðagerð, en samdi auk
þess skáldsögur og þýddi og gaf út skáldskap annarra.
Ljóðskáldsferill hans nær yfir hálfa öld, og þar er slegið á
marga strengi.
Vissulega er Sóleyjarkvæði perla í ljóðagerð Jóhannesar
og óneitanlega orti hann svo fyrir munn þjóðarinnar á
hátíðastundum 1930 og 1944 að metið var til verðlauna
en Jólin koma, þriðja ljóðabók hans, þar sem hann vinnur
úr þjóðsögunum um jólasveinana hrekkjóttu, Grýlu og
jólaköttinn, mun halda nafni hans lifandi um ókomnar
kynslóðir. Frá því að bókin kom fyrst út 1932 hefur hún verið
prentuð um 30 sinnum og myndirnar sem ljóð Jóhannesar
og teikningar Tryggva Magnússonar gáfu þessum vættum
munu lifa með þjóðinni og keppa við hinn rauðklædda og
hvítskeggjaða Santa Kláus.
Svanur bókbindari og heiðursfélagi Grafíu, elstur þriggja
barna Jóhannesar og Hróðnýjar Einarsdóttur, heldur úti
síðunni johannes.is og þar er gífurlegur fróðleikur sem ausið
er af hér. Svanur er fæddur að Hróðnýjarstöðum, uppi í
heiðinni, stutt fyrir ofan Ljárskóga.
Og áfram var brunað áleiðis í Sælingsdal.
Baðstofur og saumnálar
Við komuna að Laugum í Sælingsdal tók Valdís Einarsdóttir
safnvörður Byggðasafns Dalamanna á móti okkur og rakti
Eins og sjá má var farið að kvölda og kula og raki í lofti þegar við komum á Erpsstaði.
32
sögu safnsins lítillega og bauð okkur síðan að skoða muni og
minjar.
Byggðasafn Dalamanna að Laugum var fyrst opnað
almenningi á fyrstu Jörfagleði Dalamanna í nútímastíl, 23.
apríl 1977. En það var ekki nóg að safna munum, það þurfti
húsnæði undir safnið. Í nýrri álmu Laugaskóla varð til kjallari
og þar var fyrsta sýningarrýmið 120m² sem þegar voru fullnýtt
og með tíð og tíma hefur Byggðasafnið fengið allan kjallarann
til umráða og eru það um 320 m². Þar er sýningarrými
safnsins og öll starfsemi.
Af sjálfu leiðir að Byggðasafn Dalamanna safnar fyrst og
fremst munum úr Dalasýslu og þeir eru ótrúlega margir í ekki
stærra plássi, stærstur er baðstofa frá Leikskálum í Haukadal
og saumnál líkast til sá minnsti.
Það kætti ferðalangana að rekast þarna á forláta kíki sem
Benedikt Pálsson prentari, f. 1838, d. 1904, og einn stofnenda
Hins íslenzka prentarafélags, mun hafa átt á árum áður.
Stutt var í næsta áfangastað okkar, ljúffengur
hádegisverðurinn beið okkar einni hæð ofar, í veitingasal
Eddu hótelsins á Laugum.
„. . . ef landið héti vel“
Eftir matinn var ekið í Eiríksstaði í Haukadal en þar fræða
leiðsögumenn klæddir að fornum sið gesti um söguna, sýna
fornt handverk og muni. Þar eru einnig söguskilti og stytta
Nínu Sæmundsson af Leifi heppna Eiríkssyni sem fæddist þar.
Fornleifarannsóknir sýndu að á Eiríksstöðum hefði staðið um
50m² skáli á 10. öld. Skálinn hefur verið 4 m breiður, langeldur
á miðju á gólfi og 90 sm breið set meðfram veggjum.
Veggirnir hafa verið um 1-1½ m að þykkt, hlaðnir úr torfi með
undirstöðum úr grjóti. Ólíkt því sem ég hafði ímyndað mér
er hér hreint ekkert höfðingjasetur heldur ákaflega einföld
bygging og bersýnilega hefur ekki verið búið þar lengi.
Tilgátuhúsið, eftirlíking skálans, var vígt árið 2000, 1000 árum
frá landafundum Leifs heppna og var stuðst við rústirnar,
rannsóknir og fornt verklag. Skálinn er um 100 m vestan við
rústirnar.
Eiríkur rauði er án alls efa einhver mesti ribbaldi
Íslendingasagna, og er þá langt til jafnað. Í Eiríkssögu segir
að Eiríkur rauði og Þorvaldur faðir hans hafi hrakist til Íslands
„fyrir víga sakir“. Eiríkur fékk Þjóðhildi og þau hröktust úr
Haukadal vegna vígaferla Eiríks og bjuggu nokkur ár í Öxney.
Þar lenti hann enn í vígaferlum og var dæmdur sekur á
Þórsnesþingi og fór þá að leita landa í vestri. Eftir þrjá vetur
kom hann aftur, sagðist hafa fundið land mikið sem hann
kallaði Grænland og „kvað menn það mjög mundu fýsa
þangað ef landið héti vel“. Það gekk eftir og 985 eða 986,
fluttist Eiríkur alfarinn vestur og fjöldi manns á hæla honum.
Væntanlega myndi Eiríkur teljast góður höfundur auglýsinga
í dag.
Eiríkssaga er öllum aðgengileg, ef ekki á bók, þá td á
http://www.snerpa.is/net/isl/eirik.htm
Kýrnar í sæluvímu
Eftirréttinn fengum við á Rjómabúinu á Erpsstöðum. Á meðan
við nutum veitinga sögðu ábúendurnir, Helga og Þorgrímur,
okkur sögu búsins. Frá því Rjómabúið varð til vorið 2009
hafa tugir þúsunda gesta borið þaðan með sér framleiðsluna,
ljúffenga osta og rjómaís, íslenskt skyr og skyrkonfekt
og sultur, svo eitthvað sé nefnt, og hróðurinn berst víða.
Erpsstaðir eru enda einkar vel í sveit settir, þjóðleiðin vestur á
firði er nánast um hlaðið.
Sumarlangt er gestum boðið að líta í fjósið og fylgjast
með mjöltum þar sem mannshöndin kemur hvergi nærri.
Að sjá slíkt eigin augum í stað þess að lesa um það er
mikil opinberun fyrir fyrrum kúarektora. Kýrnar bregða sér
makindalega hver af annarri í básinn, fá gómsætan lystauka
og mjaltaróbotinn sér um rest. Kannski eins gott, því hverju
sinni eru í fjósinu um 60 mjólkandi kýr, en alls eru kýrnar um
80 og aðstaða er fyrir kálfa meðan þeir fá mjólk. Auk þess er
í fjósinu 200m² rými fyrir heimavinnslu afurða.
Við brunuðum suður yfir heiðar og voga og staðnæmdumst
ekki fyrr en við Umferðamiðstöðina. Þaðan fóru ferðalangarnir
hver til síns heima, mettir og mörgu fróðari. Takk fyrir mig.
Heimildir: dalabyggd.is; Íslenzkt ljóðasafn, ritstj. Kristján
Karlsson; Íslenzkt skáldatal e. Hannes Pétursson og Helga
Sæmundsson; johannes.is, Silja Aðalsteinsdóttir; Ljóð Jóns
frá Ljárskógum, Steinþór Gestsson valdi; Morgunblaðið;
Vegahandbókin; visindavefur.is; Ævisaga Árna Magnússonar
e. Má Jónsson; ofl.
Myndir: Sveinn L. Jóhannesson
Hádegisverður á Hótel Eddu í Sælingsdal. Þorgrímur Einar Guðbjartsson bóndi á Erpsstöðum fræddi ferðalanga örlítið um búið og framleiðsluvörurnar.
33
Vinnudagur Miðdalsfélagsins og Grafíu var
30. maí og fjölmenni mætti til starfa í Miðdal
eins og oft áður.
Hópar klipptu og snyrtu tré við göngustíga,
aðrir hópar voru við brúargerð og enn
annar hópur reisti nýtt og glæsilegt tjald á
steyptri plötu við Setberg, þjónustumiðstöð
Grafíu á tjaldsvæðinu.
Tjaldið er um 100 fermetrar og er leigt út
til starfsmannafélaga og félagsmanna yfir
sumarið og kemur í stað annars tjalds er
stóð þarna áður en eyðilagðist í ofsaveðri.
Óhætt er að fullyrða að þessi aðstaða
sé sú glæsilegasta meðal tjaldsvæða
stéttarfélaganna.
Vinnudagur í Miðdal
Á hverju ári er að finna fjölda viðburða
sem félagið er með, flestir þeirra eru
árlegir og eiga sína fasta daga á meðan
aðrir eru aðeins fastsettir á mánuði. Boðið
er upp á viðburði þar sem félagsmenn
hafa tækifæri að hittast, hvort sem það
er yfir kaffibolla, spila bridge eða mæta
á aðalfund og taka virkan þátt í félaginu.
Við hvetjum ykkur að vera ófeimin og
mæta á viðburði, félagsmenn eru ávallt
velkomnir.
Hvað er á döfinni
5. febrúar – Dagur prentiðnaðarins (Merki Grafíu verður afhjúpað)
Apríl – Aðalfundur félagsins
1. maí – Hátíðahöld og kaffisamsæti með félagsmönnum
Maí – Vinnudagur í Miðdal
30. júlí – Fjölskylduhátíð í Miðdal
6. ágúst – Golfmót Grafíu
Ágúst – Ferð eldri félaga
Október – Bridgemót
Nóvember – Skákmót
Desember – Jólakaffi eldri félaga
Desember – Jólaball fyrir börnin
34
GREIÐSLUR Í LÍFEYRISSJÓÐ VEITA MIKILVÆG RÉTTINDI
Öllu launafólki og þeim sem stunda sjálfstæða starfsemi er rétt og skylt að greiða í lífeyrissjóð. Launþegar eiga að greiða iðgjöld sín til þess lífeyrissjóðs sem stéttarfélag þeirra á aðild að enda byggjast starfskjör þeirra á kjarasamningum stéttarfélaganna. Þeir sem hafa á frjálst val um lífeyrissjóð geta valið í hvaða lífeyrissjóð þeir greiða.
Auk þess að tryggja sjóðfélögum sínum ævilangan verðtryggðan lífeyri veita lífeyrissjóðir sjóðfélögum áfallavernd í formi örorku-, maka- og barnalífeyris. Sameinaði lífeyrissjóðurinn hefur þá sérstöðu að bjóða upp á sérstakar fjölskyldubætur sem hafa þann tilgang að létta undir með nánustu aðstandendum við skyndilegt fráfall. Fjölskyldubæturnar eru greiddar í einni greiðslu við fráfall sjóðfélaga 66 ára og yngri og taka mið af iðgjaldagreiðslum til sjóðsins síðustu 12 mánuði fyrir andlát. Greiðsla vegna fráfalls skerðir á engan hátt rétt sjóðfélaga til annarra greiðslna svo sem maka- og/eða barnalífeyris, heldur er viðbót við þær greiðslur.
Dæmi um fjölskyldubætur vegna fráfalls sjóðfélaga, yngri en 46 ára
Meðalmánaðar- laun sl. 12 mán.
Fjölskyldubætur vegna maka
Fjölskyldubætur v/tveggja barna
Fjölskyldubætur samtals
300.000 3.672.000* 531.888** 4.203.888450.000 5.508.000* 531.888** 6.039.888
* Taka verður tillit til að fjárhæðin lækkar um 6% fyrir hvert ár sem sjóðfélagi er eldri en 45 ára við fráfall. Lækkunin verður þó aldrei meiri en 90%
** Fjárhæð miðað við nóvember 2015.
Hverju þarf að huga að við starfslok?
Með reglubundnum greiðslum í lífeyrissjóð öðlast sjóðfélagar rétt á ævilöngum ellilífeyri. Lágmarkslífeyrir skal tryggja að sjóðfélagi fái 56% af meðalævilaunum þegar kemur að töku lífeyris, miðað við 40 ára inngreiðslutíma. Vert er að hafa í huga að allar lífeyrisgreiðslur eru verðtryggðar og fylgja mánaðarlegri breytingu á vísitölu neysluverðs.
Hvenær á að hefja töku lífeyris?
Hægt er að hefja töku ellilífeyris milli 65 og 70 ára aldurs. Einstaklingsbundið er hvenær hentar sjóðfélaganum best að hefja töku lífeyris. Mánaðarleg upphæð ellilífeyris hækkar hlutfallslega eftir því sem upphaf lífeyristöku er seinkað, þó ekki eftir að 70 ára aldri er náð. Að sama skapi lækkar mánaðarleg upphæð ellilífeyris ef taka lífeyris hefst fyrir 67 ára aldur.
Þegar ákvörðun hefur verið tekin um að hefja töku lífeyris þarf að fylla út eyðublað hjá sjóðnum, sem einnig er hægt að nálgast á heimasíðu sjóðsins, lifeyrir.is. Margir eiga rétt í fleiri en einum lífeyrissjóði en nóg er að sækja um hjá þeim sjóði sem síðast var greitt til og sér hann um að koma umsókninni til hinna sjóðanna.
Tekjuskattur
Lífeyrisgreiðslur eru allar tekjuskattsskyldar. Mikilvægt er að afhenda sjóðnum skattkort eigi lífeyrisþegi ónýttan persónuafslátt sem hann vill nýta hjá sjóðnum. Við fráfall maka geta lífeyrisþegar nýtt skattkort makans í 9 mánuði frá og með andlátsmánuði.
Almannatryggingar
Auk þess að eiga rétt úr lífeyrissjóði eiga allir rétt úr almannatryggingakerfinu frá 67 ára aldri. Skilyrði fyrir greiðslum er að sótt hafi verið um lífeyri hjá lífeyrissjóðum en greiðslur úr lífeyrissjóði hafa ekki áhrif á útreikning grunnlífeyris Tryggingastofnunar ríkisins. Þær hafa þó áhrif á útreikning tekjutryggingar og heimilisuppbótar. Tryggingastofnun ríkisins er með öfluga heimasíðu, tr.is, sem við hvetjum sjóðfélaga til að kynna sér en þar er m.a. hægt að nálgast reiknivél sem auðvelt er að nota til að reikna út rétt miðað við eigin forsendur.
Hvar finn ég upplýsingar um lífeyrisréttindi mín?
Á heimasíðu sjóðsins, lifeyrir.is, er að finna sjóðfélagavef. Sjóðfélagavefurinn er lokað vefsvæði sem hver og einn sjóðfélagi getur nýtt rafræn skilríki til að fá aðgang að og þar með þeim upplýsingum sem varða hann og hans réttindi hjá sjóðnum. Á sjóðfélagavefnum er líka Lífeyrisgáttin sem veitir aðgang að upplýsingum um lífeyrisréttindi í þeim sjóðum sem sjóðfélaginn hefur greitt á starfsævi sinni, en margir eiga lífeyrisréttindi í fleiri en einum sjóði.Sameinaði lífeyrissjóðurinn sendir tvisvar á ári yfirlit til sjóðfélaga þar sem sundurliðaðar eru allar iðgjaldagreiðslur sem borist hafa vegna sjóðfélagans á síðustu mánuðum. Þar kemur jafnframt fram dæmi um útreikning ellilífeyris á mánuði miðað við áunnin réttindi. Nánari upplýsingar er að finna á www.lifeyrir.is. Einnig er starfsfólk á skrifstofu sjóðsins ávallt reiðubúið til þjónustu.
SKORDÝR KRAFSAÁ FLÍK
MÁLMURSJÚKDÓM KÁL TULDUR
STAULAST
SKRÁ
SKVETTA
SPIL
NÆGILEGTSMÁU
UPP-SPRETTA
GILDING
RJÁLA
FORMÍLÁT
BJARG-BRÚN
HEIÐUR
VERKFÆRI
SLÓR
ARRSPYR
SVÖRÐURFLOTHOLT ÁN
TÍMABILS FIMMTÍUASKA
SKAÐI
MYRKUR
NOKKRIR
ÓGRYNNI
SKARÐ
DREPA
FUGLJURT
EGGJA-LEIÐARI
DRYKKUR
SÓÐA
SKRAUTUMFRAM TVEIR
EINS
ÓVISS
HERMAÐUR
DVELJA
KÆPA
SÁL
TRUFLA
AUÐUGUR
SPERGILLFRÍ
SPÍRA
DÁ
SAMSTÆÐA
GÆTINN
KÚGUN
ÞAKBRÚNSTAL
BLAKKUR
RÓMVERSK TALA
VARKÁRNIMERGÐ
STAGA
REIÐ-MAÐUR
PILLA
NÁÐHÚSSLÁ
MERKI
SKRAMBIHAF
SEYÐI
SLEPJASTUNDA
FRENJA
MJÖG
SKÓLI
ANGAN
ELDHÚS-ÁHALD
TVÍHLJÓÐI
ÁNA
POT
ÁTÖLUR
FÆDDIFORFAÐIR
DRALLA SKÁLFUGLA-HLJÓÐ
NAFNBÓT UMGERÐ
TRÉ
UTAN
my
nd
: K
ev
in e
ng
(C
C B
y-S
A 2
.0)
Verðlaunakrossgáta
Veitt verða verðlaun fyrir lausn á krossgátunni. 1. verðlaun eru 20.000 kr. 2. verðlaun eru helgardvöl að eigin vali í orlofshúsum Grafíu í vetur, gildir til 31. maí 2016.Lausnir sendist til Grafíu/Félags bókagerðarmanna, Stórhöfða 31, 110 Reykjavík, fyrir 30. janúar n.k. Dregið verður úr réttum lausnum.
Nafn:
Heimili:
Sími:
Netfang:
Sundagörðum 2 / 104 Reykjavík / 510 5000 / fax 510 5010 / lifeyrir.is
Traust og björt framtíðarsýn Hlutverk Sameinaða lífeyrissjóðsins er að tryggja fjárhagslegt öryggi sjóðfélaganna, maka þeirra og barna í framtíðinni. Kynntu þér þjónustu okkar á lifeyrir.is.Við hjálpum þér að búa í haginn fyrir framtíðina.
EN
NE
MM
/ S
ÍA /
NM
70
39
3
Top Related