HỌC PHẦN :
NHỮNG NGUYÊN LÝ CƠ BẢN
CỦA CHỦ NGHĨA MÁC-LÊNIN
CHƯƠNG I :CHỦ NGHĨA DUY VẬT
BIỆN CHỨNG
- CHỦ NGHĨA DUY VẬT VÀ CHỦ NGHĨA DUY VẬT BIỆN CHỨNG- QUAN ĐIỂM CỦA CHỦ NGHĨA DUY VẬT BIỆN CHỨNG VỀ VẬT CHẤT, Ý THỨC VÀ MỐI QUAN HỆ GIỮA VẬT CHẤT VÀ Ý THỨC
CHỦ NGHĨA DUY VẬT VÀ CHỦ NGHĨA DUY VẬT BIỆN CHỨNG
Sự đối lập giữa chủ nghĩa duy vật và
chủ nghĩa duy tâm trong việc giải quyết
vấn đề cơ bản của triết học
Chủ nghĩa duy vật biện chứng – hình
thức phát triển cao nhất của chủ nghĩa
duy vật
- MẶT THỨ NHẤT:
Giữa vật chất và ý thức cái nào có trước ? Cái nào quyết định cái nào ?• C1: VC1,YT2 ->VC Q.ĐỊNH
• C2: YT2,VC1 ->YT Q.ĐỊNH
- MẶT THỨ HAI:
Con người có thể nhận thức được thế giới hay không ?• CÓ: KHẢ TRI
• KHÔNG: BẤT KHẢ TRI
Vấn đề cơ bản của triết học và sự đối lập giữa chủ nghĩa duy vật với chủ nghĩa duy tâm trong việc giải
quyết vấn đề cơ bản của triết học
Vấn đề cơ bản của triết học có hai mặt:
• Chủ nghĩa duy vật: vật chất có trước, ý thức có sau; vật chất quyết định ý thức
• Chủ nghĩa duy tâm: ý thức có trước, vật chất có sau, ý thức quyết định vật chất.
Sự phát triển của CNDV gắn với sự phát triển của khoa học cụ thể, đặc biệt khoa học tự nhiên.
Các hình thức lịch sử của CNDV:• Chủ nghĩa duy vật chất phác thời cổ đại• Chủ nghĩa duy vật siêu hình thế kỷ 17-18• Chủ nghĩa duy vật biện chứng do Mác và Ănghen
sáng lập.
QUAN ĐIỂM CỦA CHỦ NGHĨA DUY VẬT BIỆN CHỨNG VỀ VẬT CHẤT, Ý THỨC VÀ
MỐI QUAN HỆ GIỮA VẬT CHẤT VÀ Ý THỨC
Vật chất
Ý thức
Mối quan hệ giữa vật chất và ý thức
VẬT CHẤT*Phạm trù vật chất- Khái quát quan niệm của chủ nghĩa duy vật trước Mác về
vật chất: Thực thể của thế giới là vật chất, cái tồn tại một cách vĩnh cửu, tạo nên mọi sự vật và hiện tượng cùng với những thuộc tính của chúng. • Thời cổ đại: đồng nhất vật chất nói chung với những dạng
cụ thể của nó như: đất, nước....,nguyên tử.• Thời kỳ phục hưng đặc biệt là thời kỳ cận đại thế kỷ XVII –
XVIII: vẫn coi nguyên tử là phần tử nhỏ nhất, không thể phân chia được, tách rời nguyên tử với vận động, không gian và thời gian, v.v..
Ưu điểm:• Tinh thần đấu tranh không khoan
nhượng trước CNDT, TG… • Góp phần thúc đẩy khoa học phát
triển.Hạn chế: • Đồng nhất vật chất với vật thể
=> Nguyên nhân dẫn đến sự bế tắc của những quan điểm trước Mác về vật chất :
- Chủ nghĩa duy tâm lợi dụng:
• "vật chất" của chủ nghĩa duy vật đã biến mất
• Nền tảng của chủ nghĩa duy vật đã sụp đổ
• -> Khủng hoảng thế giới quan
- Những phát minh1895 Rơnghen: tia X1896, Béccơren: hiện tượng phóng xạ1897 Tômxơn: điện tử1901, Kaufman đã chứng minh được khối lượng của điện tử không phải là khối lượng tĩnh
Quan điểm của triết học Mác – Lênin về vật chất
• Kế thừa những thành tựu của chủ nghĩa duy vật trước đó
• Trên cơ sở thành tựu mới nhất về khoa học• Nhằm bác bỏ sự xuyên tạc của chủ nghĩa duy
tâm, tôn giáo• Bảo vệ chủ nghĩa duy vật
Định nghĩa VẬT CHẤT của Lê-nin :
“Vật chất là một phạm trù triết học dùng để chỉ thực
tại khách quan được đem lại cho con người trong cảm giác, được cảm giác của
chúng ta chép lại, chụp lại, phản ánh, và tồn tại không
lệ thuộc vào cảm giác.”
Nội dung định nghĩa
• Vật chất là thực tại khách quan• Vật chất đem lại cho con người thông
qua cảm giác (cảm nhận được sự tồn tại của vật chất thông qua các dạng cụ thể của nó)• Vật chất tồn tại độc lập và có trước ý
thức
Ý nghĩa định nghĩa
• Giải quyết vấn đề cơ bản của triết học trên lập trường duy vật biện chứng
• Bác bỏ quan điểm duy tâm và khắc phục được những hạn chế của CNDV trước Mác về vật chất
• Góp phần khắc phục cuộc khủng hoảng về thế giới quan trong khoa học, thúc đẩy khoa học phát triển
• Phân biệt giữa vật chất và vật thể
*Phương thức, hình thức tồn tại của vật chất :
• Vận động với tư cách là phương thức tồn tại của vật chất• Không gian và thời gian với tư cách
là hình thức tồn tại của vật chất
Vận động là một phương thức tồn tại của vật chất
• Thông qua vận động mà vật chất biểu hiện sự tồn tại của mình
Sản phẩm
Tồn tai khách quan
Từ sản xuất đến tiêu dùng
Tồn tại Khách quan
sự vật A
Hàng hoá
sự vật A
Tồn tại khách quan
sự vật A
Tư liệu tiêu dùng
Vận động là một thuộc tính cố hữu của vật chất
• Nguyên nhân của vận động là nguyên nhân bên trong - tự thân vận động
Vận động cơ
Vận động xã hội
Vận động sinh
Vận động hoá
Vận động vật lí
Không gian và thời gian với tư cách là hình thức tồn tại của vật chất
KHÔNG GIANchiều caochiều rộngchiều dài
THỜI GIANChiều từ quá
khứ đến tương lai
*Tính thống nhất vật chất của thế giới :• Bản chất của thế giới là vật chất, thế giới thông nhất ở
tính vật chất của nó.- Biểu hiện :+ Chỉ có một thế giới duy nhất là thế giới vật chất; thế giới vật chất là cái có trước, tồn tại khách quan và độc lập với ý thức của con người.+ Thế giới vật chất tồn tại vĩnh viễn, vô tận, vô hạn, không tự sinh ra và không bị mất đi.+ Mọi tồn tại của thế giới vật chất đều có mối liên hệ khách quan, thống nhất với nhau.
Nguồn gốc
Ý THỨC :
Xã hội Tự nhiên
Bộ óc người
Thế giới
khách quan
Ngôn ngữ
Lao động
Mối quan hệ giữa con người với thế giới khách quan tạo ra quá trình phản ánh năng động, sáng tạo
Hình thức phản ánh
Phản ánh vật lý, hóa học
Phản ánh sinh học
Phản ánh tâm lý
Phản ánh năng động, sáng tạo
Nguồn gốc xã hội- Vai trò của lao động:• Lao động là điều kiện
đầu tiên và chủ yếu để con người tồn tại
• Thông qua hoạt động lao động nhằm cải tạo thế giới khách quan mà con người mới có thể phản ánh được thế giới khách quan, mới có ý thức về thế giới đó
- Vai trò của ngôn ngữ:• Ngôn ngữ do nhu cầu của
lao động và nhờ lao động mà hình thành
• Ngôn ngữ vừa là phương tiện giao tiếp trong xã hội, đồng thời là công cụ của tư duy nhằm khái quát hóa, trừu tượng hóa hiện thực
Bản chất và kết cấu của ý thức Bản chất của ý thức:- Sự phản ánh thế giới khách quan một cách năng động sáng
tạo:• Có mục đích• Có sự chọn lọc• Khả năng khái quát hóa, trừu tượng hóa• Mô hình hóa và hiện thực mô hình- Hình ảnh chủ quan của thế giới khách quan- Một hiện tượng xã hội và mang bản chất xã hội:• Ảnh hưởng của điều kiện sống, môi trường xã hội.• Xã hội thay đổi -> ý thức thay đổi
Kết cấu của
ý thức
Tri thức
Ý chí
Tình cảm
Mối quan hệ giữa vật chất và ý thức
- Vai trò của vật chất với ý thức : Vật chất có trước, ý thức có sau, vật chất là nguồn gốc của ý thức, quyết định ý thức
• Sự xuất hiện và tồn tại của ý thức
• Nội dung của ý thức• Sự biến đổi của ý thức
- Vai trò của ý thức:• Tác động thúc đẩy sự
vận động biến đổi của vật chất, khi phản đúng quy luật
• Tác động kìm hãm, khi ý thức phản ánh sai quy luật khách quan
Ý nghĩa phương pháp luận- Xuất phát từ thực tế khách quan và tôn trọng khách quan• Tôn trọng quy luật, nhận thức và
hành động theo quy luật; tôn trọng vai trò quyết định của đời sống vật chất đối với đời sống tinh thần của con người, của xã hội.
• Chủ động trong nhận thức và hành động, xuất phát từ thực tế khách quan để xác định mục đích, đề ra đường lối, chú trương, chính sách, kế hoạch, biện pháp…
- Phát huy tính năng động chủ quan
• Phát huy vai trò của nhân tố con người
• Tôn trọng tri thức khoa học, tích cực học tập, nghiên cứu, rèn luyện tính tự giác
Cảm ơn các bạn đã theo dõi
Mong được sự đóng góp ý kiến của các bạn để nhóm có bài thuyết trình hoàn thiện hơn