7/25/2019 Spondilitis Tb Radiologi
1/40
KATA PENGANTAR
Assalamualaikum Wr. Wb.
Segala puji bagi Allah SWT yang senantiasa memberikan kekuatan
dan kemampuan kepada penyusun sehingga Referat yang berjudul
GAMBARAN RAD!"!G S#!ND"TS T$B%R&$"!SA' ini dapat
diselesaikan(
Referat ini disusun untuk memenuhi ke)ajiban dalam pr*ses
kepaniteraan klinik Radi*l*gi di RS$ Dr(Slamet &abupaten Garut+ ,a)a
Barat serta tentunya menjadi bahan pembelajaran bagi penyusun(
Dalam kesempatan ini+ penulis ingin mengu-apkan terimakasih kepada
.
/( dr( 0( $sep Saeful A A+ Sp( Rad dan dr( Ri12i R*syidah Nur+
Sp(Rad selaku d*sen pembimbing yang telah memberikan
pengarahan dalam penulisan referat ini(3( Ayahanda dan ibunda serta adik 4 adik saya5( Rekan4rekan kepaniteraan Radi*l*gi RS$ Dr( Slamet+ Garut6( #ara Staf dan &arya)an di lingkungan Radi*l*gi RS$ Dr( Slamet+
Garut7( Teman4teman seja)at d*kter muda di lingkungan RS$D Dr(
Slamet Garut
Sem*ga dengan adanya referat ini dapat bermanfaat dan
menambah pengetahuan bagi semua pihak( #enulis menyadari bah)a
referat ini jauh dari sempurna untuk itu penulis mengharapkan kritik
serta saran sebagai perbaikan dalam penyusunan yang akan datang(
Akhir kata penulis mengaharapkan referat ini dapat memberikanmanfaat bagi pemba-a+ khususnya bagi para d*kter muda yang
memerlukan panduan menjalani aplikasi ilmu(
Wassalamualaikum Wr. Wb.
Garut+ ,anuari 38/9
#enyusun
/
7/25/2019 Spondilitis Tb Radiologi
2/40
DAFTAR ISI
KATA PENGANTAR.1
DAFTAR ISI...2
BAB I. PENDAHULUAN.3
BAB II. PEMBAHASAN
2.1 Anatomi dan Fisioo!i T"an! B#a$an!...%
2.2. D#&inisi S'ondiitis T"(#)$"osa...*
2.3. Etioo!i .....*
2.+. Pato&isioo!i..,
2.- Patoo!i11
2.%. Gam(a)an Kini$.1-
2.*. Potts 'a)a'#!ia..1-
2.,. Dia!nosis.1*
2./. Kom'i$asi..2/
2.10 Dia!nosis Bandin!..2/
2.11 Tataa$sana..30
2.12. P#n#!aan..3+
2.13. P)o!nosis.3-
BAB III. PEMBAHASAN
3.1 K#sim'"an.3*
3.2 Sa)an3,
3
7/25/2019 Spondilitis Tb Radiologi
3/40
DAFTAR PUSTAKA...3/
BAB I
PENDAHULUAN
1.1 Latar Belakang
S'ondiitis t"(#)$"osa ata" t"(#)$"osis s'ina an! di$#na '"a d#n!an
nama Potts disease of the spine ata" tuberculous vertebral osteomyelitis
m#)"'a$an s"at" '#na$it an! (ana$ t#)4adi di s#")" d"nia. T#)it"n! $")an!
#(i 3 4"ta $#matian t#)4adi s#tia' ta"nna di$a)#na$an '#na$it ini. P#na$it
ini '#)tama $ai did#s$)i'si$an o# P#)i5a Pott 'ada ta"n 1**/ an!
m#n#m"$an adana "("n!an anta)a $##maan aat !#)a$ (a6a d#n!an
$")5at")a t"an! (#a$an!7 t#ta'i a t#)s#("t tida$ di"("n!$an d#n!an (asi
t"(#)$"osa in!!a dit#m"$anna (asi t#)s#("t o# Ko ta"n 1,,27 s#in!!a
#tioo!i "nt"$ $#4adian t#)s#("t m#n4adi 4#as.
Di 6a$t" an! am'a"7 s'ondiitis t"(#)$"osa m#)"'a$an istia an!
di'#)!"na$an "nt"$ '#na$it 'ada masa ana$8ana$7 an! t#)"tama (#)"sia 3 9 -
ta"n. Saat ini d#n!an adana '#)(ai$an '#aanan $#s#atan7 ma$a insid#nsi "sia
ini m#n!aami '#)"(aan s#in!!a !oon!an "m") d#6asa m#n4adi #(i s#)in!
t#)$#na di(andin!$an ana$8ana$. T#)a'i $ons#)5ati& an! di(#)i$an 'ada 'asi#n
t"(#)$"osa t"an! (#a$an! s#(#na)na m#m(#)i$an asi an! (ai$7 nam"n
'ada $as"s 9 $as"s t#)t#nt" di'#)"$an tinda$an o'#)ati& s#)ta tinda$an )#a(iitasi
an! a)"s dia$"$and#n!an (ai$ s#(#"m ata"'"n s#t#a '#nd#)ita m#n4aani
tinda$an o'#)ati&.
Insid#nsi s'ondiitis t"(#)$"osa (#)5a)iasi di s#")" d"nia dan (iasana
(#)"("n!an d#n!an $"aitas &asiitas '#aanan $#s#atan masa)a$at an!
t#)s#dia s#)ta $ondisi sosia di n#!a)a t#)s#("t. Saat ini s'ondiitis t"(#)$"osa
m#)"'a$an s"m(#) mo)(iditas dan mo)taitas "tama 'ada n#!a)a an! (#"m dan
s#dan! (#)$#m(an!7 t#)"tama di Asia7 dimana man"t)isi dan $#'adatan '#nd"d"$
masi m#n4adi m#)"'a$an masaa "tama. Pada n#!a)a8n#!a)a an! s"da
(#)$#m(an! ata" ma4" insid#nsi ini m#n!aami '#n")"nan s#a)a d)amatis daam
$")"n 6a$t" 30 ta"n t#)a$i). P#)" di#)mati (a6a di Am#)i$a dan In!!)is
5
7/25/2019 Spondilitis Tb Radiologi
4/40
insid#nsi '#na$it ini m#n!aami '#nin!$atan 'ada 'o'"asi imi!)an7 t"na6isma
an4"t "sia dan 'ada o)an! d#n!an taa' an4"t in$si HI: (Medical Research
Council TB and Chest Diseases Unit)
S#ain it" da)i '#n#itian 4"!a di$#ta"i (a6a '#min"m a$oo dan
'#n!!"na o(at8o(atan t#)a)an! adaa $#om'o$ (#)#si$o (#sa) t#)$#na '#na$it
ini. Di Am#)i$a Uta)a7 E)o'a dan Sa"di A)a(ia7 '#na$it ini t#)"tama m#n!#nai
d#6asa7 d#n!an "sia )ata8)ata +08-0 ta"n s#m#nta)a di Asia dan A&)i$a s#(a!ian
(#sa) m#n!#nai ana$8ana$ ;-0< $as"s t#)4adi anta)a "sia 1820 ta"n=. Poa ini
m#n!aami '#)"(aan dan t#)iat d#n!an adana '#n")"nan insid#nsi in$si
t"(#)$"osa 'ada (ai dan ana$8ana$ di Hon! Kon!.
Pada $as"s8$as"s 'asi#n d#n!an t"(#)$"osa7 $#t#)i(atan t"an! dan
s#ndi t#)4adi 'ada $")an! #(i 10< $as"s. >aa"'"n s#tia' t"an! ata" s#ndi
da'at t#)$#na7 a$an t#ta'i t"an! an! m#m'"nai &"n!si "nt"$ m#naan (#(an
;!ei"ht bearin"= dan m#m'"nai '#)!#)a$an an! "$"' (#sa) #(i s#)in!
t#)$#na di(andin!$an d#n!an (a!ian an! ain. Da)i s#")" $as"s t#)s#("t7 t"an!
(#a$an! m#)"'a$an t#m'at an! 'ain! s#)in! t#)$#na t"(#)$"osa t"an!
;$")an! #(i -0< $as"s=7 dii$"ti $#m"dian o# t"an! 'an!!"7 "t"t dan t"an!8
t"an! ain di $a$i7 s#dan!$an t"an! di #n!an dan tan!an 4a)an! t#)$#na. A)#a
to)a$o8"m(a t#)"tama to)a$a (a!ian (a6a ;"m"mna T 10= dan "m(a (a!ian
atas m#)"'a$an t#m'at an! 'ain! s#)in! t#)i(at $a)#na 'ada a)#a ini '#)!#)a$an
dan t#$anan da)i !ei"ht bearin" m#na'ai ma$sim"m7 a" di$"ti d#n!an a)#a
s#)5i$a dan sa$)a.
D#&isit n#")oo!is m"n" 'ada 108+*< $as"s 'asi#n d#n!an s'ondiitis
t"(#)$"osa. Di n#!a)a an! s#dan! (#)$#m(an! '#na$it ini m#)"'a$an
'#n#(a( 'ain! s#)in! "nt"$ $ondisi 'a)a'#!ia non t)a"mati$. Insid#nsi'a)a'#!ia7 t#)4adi #(i tin!!i 'ada o)an! d#6asa di(andin!$an d#n!an ana$ana$.
Ha ini (#)"("n!an d#n!an insid#nsi "sia t#)4adina in$si t"(#)$"osa 'ada
t"an! (#a$an!7 $#"ai 'ada d#$ad# '#)tama dimana san!at 4a)an! dit#m"$an
$#adaan ini.
6
7/25/2019 Spondilitis Tb Radiologi
5/40
BAB II
TINJAUAN PUSTAKA
2.1 Anatom !an F"olog #erte$ra
Gam(a) 1. Anatomi :#)t#()a.
;Di$"ti' da)i $#'"sta$aan nomo) 1=
:#)t#()a adaa t"an! an! m#m(#nt"$ '"n!!"n! an! m"da
di!#)a$$an. T#)da'at 33 5#)t#()a 'ada man"sia7 * )"as 5#)t#()a #)5iais7 12 )"as
5#)t#()ato)aais7 - )"as 5#)t#()a "m(ais7 - )"as 5#)t#()a sa)ais an!
m#m(#nt"$ os sa)"m7 dan + )"as 5#)t#()a o!#ais an! m#m(#nt"$ os
o!#"s.
S#("a 5#)t#()a t#)di)i atas d"a (a!ian a$ni (a!ian ant#)io) an! t#)di)i
da)i o)'"s 5#)t#()a#7 dan (a!ian 'ost#)io) an! t#)di)i da)i a)"s 5#)t#()a#. A)"s
7
7/25/2019 Spondilitis Tb Radiologi
6/40
5#)t#()a# di(#nt"$ o# d"a ?$a$i@ ata" '#di""s dan d"a amina7 s#)ta di d"$"n!
o# '#non4oan ata" ')o#s"s a$ni ')o#s"s a)ti"a)is7 ')o#s"s t)ans5#)s"s7
dan ')o#s"s s'inos"s. P)o#s"s t#)s#("t m#m(#nt"$ "(an! an! dis#("t
&o)am#n 5#)t#()a#. K#ti$a t"an! '"n!!"n! dis"s"n7 &o)am#n ini a$an
m#m(#nt"$ sa")an s#(a!ai t#m'at m#d"a s'inais. Di anta)a d"a 5#)t#()a da'at
dit#m"i #a an! dis#("t &o)am#n int#)5#)t#()a#. Dan di anta)a sat" o)'"s
5#)t#()a d#n!an o)'"s 5#)t#()a ainna t#)da'at dis"s int#)5#)t#()ais.
a. :#)t#()a #)5iais
M#m'"nai i)i8i)i s#(a!ai (#)i$"t
8 o)'"s 5#)t#()a $#i7 '#nd#$7 dan (#)(#nt"$ s#!i#m'at.
8 Fo)am#n 5#)t#()a (#)(#nt"$ s#!iti!a dan (#sa).8 P)o#ss"s t)ans5#)s"s t#)#ta$ di s#(#a 5#)t#()a ')o#ss"s a)ti"a)is.
8 Pada ')o#ss"s t)ans5#)s"s t#)da'at &o)am#n osto t)ans5#)sa)i"m7 dia"i
o# a)t#)i dan 5#na 5#)t#()ais.
8 P)o#ss"s t)ans5#)s"s m#m'"nai d"a ton4oan7 ait" t"(#)""m ant#)i"s
dan t"(#)""m 'ost#)i"s an! di'isa$an o# s""s s'inais7 dia"i o#
n#)5"s s'inais.
8 P)o#ss"s s'inos"s '#nd#$ dan (#)a(an! d"a.
(. :#)t#()a To)aais
M#m'"nai i)i8i)i s#(a!ai (#)i$"t
8 o)'"s 5#)t#()a (#)"$")an s#dan!7 (#)(#nt"$ s#'#)ti 4ant"n!7 (a!ian
ant#)io) #(i )#nda da)i'ada (a!ian 'ost#)io).
8 Fo)am#n 5#)t#()a ("at.
8 P)o#ss"s s'inos"s 'an4an! dan )"nin!.
8 Pada ')o#ss"s t)ans5#)s"s dan 'ada o)'"s 5#)t#()a t#)da'at &o5#a
ostais7 t#m'at '#)"("n!an d#n!an osta.
. :#)t#()a L"m(ais
:#)t#()a "m(ais (#nt"$na adaa an! t#)(#sa)7 o)'"sna san!at (#sa)
di(andin!$an d#n!an o)'"s 5#)t#()a an! ainna dan (#)(#nt"$ s#'#)ti !in4a
m#intan!7 ')o#ss"s s'inos"sna #(a) dan (#)(#nt"$ s#'#)ti $a'a$
$#i7 ')o#ss"s t)an5#)s"sna 'an4an! dan an!sin!7 )"as $# ima m#m(#nt"$
s#ndi d#n!an sa$)"m 'ada s#ndi "m(o sa$)a.
d. :#)t#()a Sa)ais
T#)di)i atas - )"as t"an! an! sain! m##$at m#n4adi sat" m#m(#nt"$ os
sa)"m. Cs sa)"m (#)(#nt"$ s#!iti!a7 dasa)na (#)ada di s#(#a )ania7
9
7/25/2019 Spondilitis Tb Radiologi
7/40
dis#("t (asis ossis sa)i7 dan '"na$na (#)ada di (a!ian a"da7 dis#("t
a'#ossis sa)i.
#. :#)t#()a o!#"s
T#)di)i atas + )"as an! m##$at m#n4adi sat" t"an!. :#)t#()a o!#"s I
masi m#m'"nai sisa8sisa ')o#ss"s t)ans5#)s"s7 m#m(#nt"$
o)n"o!#"s.
2.2 De%n" S&on!lt" T'$erk'lo"a
S'ondiitis t"(#)"osa adaa in$si an! si&atna $)onis (#)"'a in$si
!)an"omatosis dis#(a($an o# $"man s'#si&i$ ait" mycubacterium tuberculosa
an! m#n!#nai t"an! 5#)t#()a.
2.( Etolog S&on!lt" T'$erk'lo"a
P#na$it ini dis#(a($an o# $a)#na (a$t#)i (#)(#nt"$ (asi ;(asi"s=.
Ba$t#)i an! 'ain! s#)in! m#n4adi '#n#(a(na adaa Mycobacterium
tuberculosis7 6aa"'"n s'#si#s Mycobacterium an! ain'"n da'at 4"!a
(#)tan!!"n! 4a6a( s#(a!ai '#n#(a(na7 s#'#)ti Mycobacterium africanum
;'#n#(a( 'ain! s#)in! t"(#)$"osa di A&)i$a Ba)at=7 bovine tubercle baccilus#
ata"'"n non$tuberculous mycobacteria ;(ana$ dit#m"$an 'ada '#nd#)ita HI:=..
P#)(#daan 4#nis s'#si#s ini m#n4adi '#ntin! $a)#na san!at m#m'#n!a)"i 'oa
)#sist#nsi o(at.
Mycobacterium t"(#)"osis m#)"'a$an (a$t#)i (#)(#nt"$ (atan! an!
(#)si&at acid$fastnon$motile dan tida$ da'at di6a)nai d#n!an (ai$ m#a"i a)a
an! $on5#nsiona. Di'#)!"na$an t#$ni$ i#8Ni#son "nt"$
m#m5is"aisasi$anna. Ba$t#)i t"(" s#a)a am(at daam m#dia e""$enriched
d#n!an '#)iod# %8, min!!". P)od"$si niasin m#)"'a$an $a)a$t#)isti$
Mycobacterium tuberculosis dan da'at m#m(ant" "nt"$ m#m(#da$annna
d#n!an s'#si#s ain.
:
7/25/2019 Spondilitis Tb Radiologi
8/40
Gam(a) 2.1 M. T"(#)"osis
2.) Patogene"a S&on!lt" T'$erk'lo"a
Pato!#n#sa '#na$it ini san!at t#)!ant"n! da)i $#mam'"an (a$t#)i
m#naan #)naan #nim isosoma dan $#mam'"an host "nt"$ m#mo(iisasi
imm"nitas s#"#). i$a (a$t#)i tida$ da'at diina$ti5asi7 ma$a (a$t#)i a$an
(#)m"ti'i$asi daam s# dan m#m("n" s# it". Kom'on#n i'id7 ')ot#in s#)ta
'oisa$a)ida s# (asi t"(#)$"osa (#)si&at imm"no!#ni$7 s#in!!a a$an
m#)an!san! '#m(#nt"$an !)an"oma dan m#n!a$ti5asi ma$)o&a!. B#(#)a'a
anti!#n an! diasi$anna 4"!a da'at 4"!a (#)si&at imm"nos"')#si&.
:i)"#nsi (asi t"(#)$"osa dan $#mam'"an m#$anism# '#)taanan host
a$an m#n#nt"$an '#)4aanan '#na$it. Pasi#n d#n!an in$si (#)at m#m'"nai
')o!)#si an! #'at d#mam7 )#t#nsi ")in# dan 'a)aisis a)#$si da'at t#)4adi
daam it"n!an a)i. R#s'on s#"#) dan $and"n!an ')ot#in daam ai)an
s#)#()os'ina a$an tam'a$ m#nin!$at7 t#ta'i (asi t"(#)$"osa s#ndi)i 4a)an! da'at
diisoasi. Pasi#n d#n!an in$si (a$t#)i an! $")an! 5i)"#n a$an m#n"n4"$$an
'#)4aanan '#na$it an! #(i am(at ')o!)#si&itasna7 4a)an! m#nim("$an
m#nin!itis s#)#()a dan in$sina (#)si&at t#)o$aisasi dan t#)o)!anisasi.
K#$"atan '#)taanan 'asi#n "nt"$ m#naan in$si (a$t#)i t"(#)$"osa
t#)!ant"n! da)i
1. Usia dan 4#nis $#amin
T#)da'at s#di$it '#)(#daan anta)a ana$ a$i8a$i dan ana$ '#)#m'"an
in!!a masa '"(#)tas. Bai dan ana$ m"da da)i $#d"a 4#nis $#amin
m#m'"nai $#$#(aan an! #ma. Hin!!a "sia 2 ta"n in$si (iasana da'at
;
7/25/2019 Spondilitis Tb Radiologi
9/40
t#)4adi daam (#nt"$ an! (#)at s#'#)ti t"(#)$"osis mii#) dan m#nin!itis
t"(#)$"osa7 an! (#)asa da)i '#n#(a)an s#a)a #mato!#n. S#t#a "sia 1
ta"n dan s#(#"m '"(#)tas7 ana$ an! t#)in$si da'at t#)$#na '#na$it
t"(#)$"osa mii#) ata" m#nin!itis7 ata"'"n 4"!a (#nt"$ $)onis ain da)i in$si
t"(#)$"osa s#'#)ti in$si $# nod"s im&ati$"s7 t"an! ata" s#ndi. S#(#"m
'"(#)tas7 #si ')im#) di 'a)" m#)"'a$an #si an! (#)ada di a)#a o$a7
6aa"'"n $a5itas s#'#)ti 'ada o)an! d#6asa da'at 4"!a diiat 'ada ana$8ana$
man"t)isi di A&)i$a dan Asia7 t#)"tama '#)#m'"an "sia 1081+ ta"n.
S#t#a '"(#)tas daa taan t"(" m#n!aami '#nin!$atan daam
m#n#!a '#n#(a)an s#a)a #mato!#n7 t#ta'i m#n4adi #ma daam
m#n#!a '#n#(a)an '#na$it di 'a)"8'a)". An!$a $#4adian 'ada ')ia t#)"s
m#nin!$at 'ada s#")" tin!$at "sia t#ta'i 'ada 6anita #nd#)"n! m#n")"n
d#n!an #'at s#t#a "sia ana$8ana$7 insid#nsi ini $#m"dian m#nin!$at
$#m(ai 'ada 6anita s#t#a m#ai)$an ana$. P"na$ "sia t#)4adina in$si
(#)$isa) anta)a "sia +08-0 ta"n "nt"$ 6anita7 s#m#nta)a ')ia (isa m#na'ai
"sia %0 ta"n.
2. N"t)isi
Kondisi man"t)isi ;(ai$ 'ada ana$ ata"'"n o)an! d#6asa= a$an
m#n")"n$an )#sist#nsi t#)ada' '#na$it.
3. Fa$to) to$si$
P#)o$o$ t#m(a$a" dan '#min"m a$oo a$an m#n!aami '#n")"nan
daa taan t"(". D#mi$ian '"a d#n!an '#n!!"na o(at $o)ti$ost#)oid ata"
imm"nos"')#san ain.
+. P#na$it
Adana '#na$it s#'#)ti in$si HI:7 dia(#t#s7 #')osi7 sii$osis7#"$#mia m#nin!$at$an )#si$o t#)$#na '#na$it t"(#)$"osa.
-. Lin!$"n!an an! (")"$ ;$#mis$inan=
K#mis$inan m#ndo)on! tim("na s"at" in!$"n!an an! (")"$ d#n!an
'#m"$iman an! 'adat dan $ondisi $#)4a an! (")"$ disam'in! 4"!a adana
man"t)isi7 s#in!!a a$an m#n")"n$an daa taan t"(".
%. Ras
7/25/2019 Spondilitis Tb Radiologi
10/40
Dit#m"$an ("$ti (a6a 'o'"asi t#)isoasi ontona o)an! Es$imo ata"
Am#)i$a asi7 m#m'"nai daa taan t"(" an! $")an! t#)ada' '#na$it ini.
Gam(a) 2.2 Pato&isioo!i S'ondiitis TB
2.* Patolog S&on!lt" T'$erk'lo"a
T"(#)$"osa 'ada t"an! (#a$an! da'at t#)4adi $a)#na '#n#(a)an
#mato!#n ata" '#n#(a)an an!s"n! nod"s im&ati$"s 'a)a ao)ta ata" m#a"i
4a") im&ati$ $# t"an! da)i &o$"s t"(#)$"osa an! s"da ada s#(#"mna di "a)
/8
7/25/2019 Spondilitis Tb Radiologi
11/40
t"an! (#a$an!. Pada '#nam'a$anna7 &o$"s in$si ')im#) t"(#)$"osa da'at
(#)si&at t#nan!. S"m(#) in$si an! 'ain! s#)in! adaa (#)asa da)i sist#m
'"mon#) dan !#nito")ina)i"s.
Pada ana$8ana$ (iasana in$si t"(#)$"osa t"an! (#a$an! (#)asa da)i
&o$"s ')im#) di 'a)"8'a)" s#m#nta)a 'ada o)an! d#6asa '#n#(a)an t#)4adi da)i
&o$"s #$st)a'"mon#) ;"s"s7 !in4a7 tonsi=. P#n#(a)an (asi da'at t#)4adi m#a"i
a)t#)i int#)osta ata" "m(a) an! m#m(#)i$an s"'ai da)a $# d"a 5#)t#()a#
an! (#)d#$atan7 ait" s#t#n!a (a!ian (a6a 5#)t#()a diatasna dan (a!ian atas
5#)t#()a di (a6ana ata" m#a"i '#$s"s Batsons an! m#n!#iin!i o"mna
5#)t#()ais an! m#n#(a($an (ana$ 5#)t#()a an! t#)$#na. Ha inia an!
m#n#(a($an 'ada $")an! #(i *0< $as"s7 '#na$it ini dia6ai d#n!an
t#)$#nana d"a 5#)t#()a an! (#)d#$atan7 s#m#nta)a 'ada 20< $as"s m#i(at$an
ti!a ata" #(i 5#)t#()a.
B#)dasa)$an o$asi in$si a6a 'ada $o)'"s 5#)t#()a di$#na ti!a (#nt"$
s'ondiitis
1. P#)idis$a 'a)adis$a
In$si 'ada da#)a an! (#)s#(#aan d#n!an dis$"s ;di a)#a m#ta&is# di
(a6a i!am#nt"m on!it"dina ant#)io) a)#a s"($ond)a=. Bana$ dit#m"$an
'ada o)an! d#6asa. Da'at m#nim("$an $om')#si7 is$#mia dan n#$)osis
dis$"s. T#)(ana$ dit#m"$an di )#!io "m(a.
2. S#nt)a
In$si t#)4adi 'ada (a!ian s#nt)a $o)'"s 5#)t#()a7 t#)isoasi s#in!!a
disaaa)ti$an s#(a!ai t"mo). S#)in! t#)4adi 'ada ana$8ana$. K#adaan ini s#)in!
m#nim("$an $oa's 5#)t#()a #(i dini di(andin!$an d#n!an ti'# ain
s#in!!a m#n!asi$an d#&o)mitas s'ina an! #(i #(at. Da'at t#)4adi$om')#si an! (#)si&at s'ontan ata" a$i(at t)a"ma. T#)(ana$ di t#m"$an di
)#!io to)a$a.
3. Ant#)io)
In$si an! t#)4adi $a)#na '#)4aanan '#)$ontin"itat"m da)i 5#)t#()a di
atas dan di(a6ana. Gam(a)an )adioo!isna m#na$"' adana scalloped
$a)#na #)osi di (a!ian ant#)io) da)i s#4"ma 5#)t#()a ;(#)(#nt"$ (a4i=. Poa ini
did"!a dis#(a($an $a)#na adana '"sasi ao)ti$ an! dit)ansmisi$an m#a"i
//
7/25/2019 Spondilitis Tb Radiologi
12/40
a(s#s ')#5#)t#()a di(a6a i!am#nt"m on!it"dina ant#)io) ata" $a)#na
adana '#)"(aan o$a da)i s"'ai da)a 5#)t#()a.
+. B#nt"$ ati'i$a
Di$ata$an ati'i$a $a)#na t#)a" t#)s#(a) "as dan &o$"s ')im#)na tida$
da'at diid#nti&i$asi$an. T#)mas"$ didaamna adaa t"(#)$"osa s'ina
d#n!an $#t#)i(atan #n!$"n! sa)a& sa4a dan !)an"oma an! t#)4adi di anais
s'inais tan'a $#t#)i(atan t"an! ;t"(#)$"oma=7 #si di '#di$#7 amina7
')os#s"s t)ans5#)s"s dan s'inos"s7 s#)ta #si a)ti$"#) an! (#)ada di s#ndi
int#)5#)t#()a 'ost#)io). Insid#nsi t"(#)$"osa an! m#i(at$an ##m#n
'ost#)io) tida$ di$#ta"i t#ta'i di'#)$i)a$an (#)$isa) anta)a 2
7/25/2019 Spondilitis Tb Radiologi
13/40
(#)at (adan s#in!!a $#m"dian a$an t#)4adi $oa's 5#)t#()a d#n!an s#ndi
int#)5#)t#()a dan #n!$"n! sa)a& 'ost#)io) t#ta' inta$7 4adi a$an tim("
d#&o)mitas (#)(#nt"$ $i&osis an! ')o!)#si&itasna ;an!"asi 'ost#)io)=
t#)!ant"n! da)i d#)a4at $#)"sa$an7 #5# #si dan 4"ma 5#)t#()a an! t#)i(at.
Bia s"da tim(" d#&o)mitas ini7 ma$a a t#)s#("t m#)"'a$an tanda (a6a
'#na$it ini s"da m#"as. Di )#!io to)a$a $i&osis tam'a$ nata $a)#na adana
$")5at")a do)sa an! no)ma di a)#a "m(a) ana tam'a$ s#di$it $a)#na
adana no)ma "m(a) o)dosis dimana s#(a!ian (#sa) da)i (#)at (adan
dit)ansmisi$an $# 'ost#)io) s#in!!a a$an t#)4adi 'a)sia $oa's s#dan!$an di
(a!ian s#)5i$a7 $oa's ana (#)si&at minima7 $aa"'"n tam'a$ a it"
dis#(a($an $a)#na s#(a!ian (#sa) (#)at (adan disa")$an m#a"i ')os#s"s
a)ti$"a). D#n!an adana '#nin!$atan s"d"t $i&osis di )#!io to)a$a7 t"an!8
t"an! i!a a$an m#n"m'"$ m#nim("$an (#nt"$ d#&o)mitas )on!!a dada
(#)"'a barrel chest.
P)os#s '#n#m("an $#m"dian t#)4adi s#a)a (#)taa' d#n!an tim("na
&i()osis dan $asi&i$asi 4a)in!an !)an"omatosa t"(#)$"osa. T#)$adan! 4a)in!an
&i()osa it" m#n!aami osi&i$asi7 s#in!!a m#n!a$i(at$an an$iosis t"an!
5#)t#()a an! $oa's.
P#m(#nt"$an a(s#s 'a)a5#)t#()a t#)4adi am'i) 'ada s#tia' $as"s.
D#n!an $oa'sna $o)'"s 5#)t#()a ma$a 4a)in!an !)an"asi t"(#)$"osa7 (aan
'#)$i4"an7 dan t"an! n#$)oti$ s#)ta s"ms"m t"an! a$an m#non4o $#"a)
m#a"i $o)t#$s dan (#)a$"m"asi di (a6a i!am#nt"m on!it"dina ant#)io).
Cold abcesss ini $#m"dian (#)4aan s#s"ai d#n!an '#n!a)" !aa !)a5itasi
s#'an4an! (idan! &asia dan a$an tam'a$ s#a)a #$st#)na 'ada 4a)a$ t#)t#nt"
da)i t#m'at #si asina.Di )#!io "m(a a(s#s (#)4aan s#'an4an! otot 'soas dan (iasana
(#)4aan m#n"4" i'at 'aa di(a6a i!am#n in!"ina. Di )#!io to)a$a7
i!am#nt"m on!it"dina m#n!am(at 4aanna a(s#s7 tam'a$ 'ada )adio!)am
s#(a!ai !am(a)an (aan!an (#)(#nt"$ &"si&o)m )adioo'a$ 'ada ata" s#di$it
di(a6a #5# 5#)t#()a an! t#)$#na7 4i$a t#)da'at t#!an!an an! (#sa) da'at
t#)4adi )"'t") $# daam m#diastin"m7 m#m(#nt"$ !am(a)an a(s#s
'a)a5#)t#()a an! m#n#)"'ai Jsa)an! (")"n!. T#)$adan!7 a(s#s to)a$a da'at
/5
7/25/2019 Spondilitis Tb Radiologi
14/40
m#na'ai dindin! dada ant#)io) di a)#a 'a)ast#)na7 m#mas"$i a)#a
)#t)o&a)in!#a ata" (#)4aan s#s"ai !)a5itasi $# at#)a m#n"4" (a!ian t#'i
##);3=.
S#4"ma m#$anism# an! m#nim("$an d#&isit n#")oo!is da'at
tim(" 'ada 'asi#n d#n!an s'ondiitis t"(#)$"osa. Kom')#si sa)a& s#ndi)i
da'at t#)4adi $a)#na $#ainan 'ada t"an! ;$i&osis= ata" daam anais s'inais
;$a)#na '#)"asan an!s"n! da)i in$si !)an"omatosa= tan'a $#t#)i(atan da)i
t"an! ;s#'#)ti #'id")a !)an"oma7 int)ad")a !)an"oma7 t"(#)"o"s
a)anoiditis=. Saa sat" d#&isit n#")oo!is an! 'ain! s#)in! t#)4adi adaa
'a)a'#!ia an! di$#na d#n!an nama Potts 'a)a'#!ia. Pa)a'#!ia ini da'at
tim(" s#a)a a$"t ata"'"n $)onis ;s#t#a ian!na '#na$it= t#)!ant"n! da)i
$##'atan '#nin!$atan t#$anan m#$ani$ $om')#si m#d"a s'inais. Pada
'#n#itian an! dia$"$an Hod!son di #5#and7 'a)a'#!ia ini (iasana
t#)4adi 'ada 'asi#n (#)"sia $")an! da)i 10 ta"n ;$")an! #(i 23 $as"s= dan
tida$ ada ')#di#$si (#)dasa)$an 4#nis $#amin "nt"$ $#4adian ini.
2.+ Gam$aran Kln"
Gam(a)an S'ondiitis T"(#)$"osa anta)a ain
Badan #ma#s"7 na&s" ma$an (#)$")an!7 (#)at (adan m#n")"n7
S"" s"(()i t#)"tama 'ada maam a)i s#)ta sa$it 'ada '"n!!"n!7 'ada
ana$8ana$ s#)in! dis#)tai d#n!an m#nan!is 'ada maam a)i
Pada a6a da'at di4"m'ai n#)i int#)$osta ait" n#)i an! m#n4aa) da)i
t"an! (#a$an! $# !a)is t#n!a $#atas dada m#a"i )"an! int#)osta7 a
ini $a)#na t#)t#$anna )adi$s do)sais ditin!$at to)a$a
N#)i s'ina an! m#n#ta'7 t#)(atasna '#)!#)a$an s'ina.
K#ainan n#")oo!is t#)4adi 'ada s#$ita) -0< $as"s $a)#na ')os#s d#st)"$si an4"t
(#)"'a
Pa)a'#!ia7 'a)a'a)#sis7 ata"'"n n#)i )adi sa)a&7 a$i(at '#n#$anan
m#d"a s'inais an! m#n#(a($an $#$a$"an 'ada !#)a$an (#)4aan dan
n#)i7
Gam(a)an 'a)a'#!ia in)io) $#d"a t"n!$ai (#)si&at UMN dan adana
(atas d#&isit s#nso)i$ s#tin!!i t#m'at !i("so$aisasi n#)i int#)$osta
/6
7/25/2019 Spondilitis Tb Radiologi
15/40
2., Pott-" Para&lega
So))#8D#4#)in# m#n!$asi&i$asi$an Potts 'a)a'#!ia m#n4adi
1. Ea) ons#t 'a)#sis
T#)4adi $")an! da)i d"a ta"n s#4a$ ons#t '#na$it
2. Lat# ons#t 'a)#sis
T#)4adi s#t#a #(i da)i d"a ta"n s#4a$ ons#t '#na$it
S#m#nta)a it" S#ddon dan B"t#) m#modi&i$asi $asi&i$asi So))# m#n4adi ti!a
ti'#
1. T'# I ;'a)a'#!ia o& ati5# dis#as#= (#)4aan a$"t
Cns#t dini7 t#)4adi daam d"a ta"n '#)tama s#4a$ ons#t '#na$it7 dan
di"("n!$an d#n!an '#na$it an! a$ti&. Da'at m#m(ai$ ;tida$ '#)man#n=.
2. T'# II
Cns#tna 4"!a dini7 di"("n!$an d#n!an '#na$it an! a$ti&7 (#)si&at
'#)man#n (a$an 6aa"'"n in$si t"(#)$"osa m#n4adi t#nan!. P#n#(a(
tim("na 'a)a'#!ia 'ada ti'# I dan II da'at dis#(a($an o# $a)#na
a. T#$anan #$st#)na 'ada $o)da s'inais dan d")amat#)
Da'at dis#(a($an o# $a)#na adana !)an"oma di $anais
s'inais7 adana a(s#s7 mat#)ia '#)$i4"an7 s#$"#st)a t"an! dan dis$"s ata"
$a)#na s"("$sasi ata" diso$asi 'atoo!is 5#)t#()a. S#a)a $inis 'asi#n
a$an m#nam'a$$an $##maan aat !#)a$ (a6a d#n!an s'astisitas an!
(#)5a)iasi7 t#ta'i tida$ tam'a$ adana s'asm# otot in5o"nt#) dan )#$
6itd)a6a.
(. In5asi d")amat#) o# t"(#)$"osa
Tam'a$ !am(a)an m#nin!omi#itis t"(#)$"osa ata" a)a$noiditist"(#)$"osa.S#a)a $inis 'asi#n tam'a$ m#m'"nai s'astisitas an! (#)at
d#n!an s'asm# otot in5o"nt#) dan )#$ 6itd)a6a. P)o!nosis ti'# ini
(")"$ dan (#)5a)iasi s#s"ai d#n!an "asna $#)"sa$an $o)da s'inais.
S#a)a "m"m da'at t#)4adi in$ontin#nsia ")in dan s#s7 !an!!"an s#nso)is
dan 'a)a'#!ia.
3. T'# III an! (#)4aan $)onis
/7
7/25/2019 Spondilitis Tb Radiologi
16/40
Cns#t 'a)a'#!i t#)4adi 'ada &as# an4"t. Tida$ da'at dit#nt"$an a'a$a
da'at m#m(ai$. Bisa t#)4adi $a)#na t#$anan o)da s'inais o# !)an"oma
#'id")a7 &i()osis m#nin!#n dan adana 4a)in!an !)an"asi s#)ta adana t#$anan
'ada o)da s'inais7 '#nin!$atan d#&o)mitas $i&oti$ $# ant#)io)7 )#a$ti5asi
'#na$it ata" ins"&isi#nsi 5as$"#) ;t)om(osis '#m("" da)a an! m#ns"'ai
o)da s'inais=.
Kasi&i$asi "nt"$ '#n#(a( Potts 'a)a'#!ia ini s#ndi)i di4a(a)$an o#
Hod!son m#n4adi
I. P#n#(a( #$st)insi$
a. Pada '#na$it an! a$ti&1. a(s#s ;ai)an ata" '#)$i4"an=
2. 4a)in!an !)an"asi
3. s#$"#st#) t"an! dan dis$"s
+. s"("$sasi 'atoo!is
-. diso$asi 5#)t#()a
(. Pada '#na$it an! s#dan! daam ')os#s '#n#m("an
1. t)ans5#)s# )id!# da)i t"an! ant#)io) $# o)da s'inais
2. &i()osis d")amat#)
II. P#n#(a( int)insi$
M#n#(a)na '#)adan!an t"(#)$"osa m#a"i d")amat#) m#i(at$an
m#nin!#n dan o)da s'inais.
III. P#n#(a( an! 4a)an!
a. T)om(osis o)da s'inais an! in$ti&
(. S'ina t"mo) snd)om#
2. Penegakkan Dagno"a
Gam(a)an $inis s'ondiitis t"(#)$"osa (#)5a)iasi dan t#)!ant"n! 'ada
(ana$ &a$to). Biasana ons#t Potts dis#as# (#)4aan s#a)a m#ndada$ dan
(#)#5o"si am(at. D")asi !#4aa8!#4aa s#(#"m da'at dit#!a$$anna s"at"dia!nosa 'asti (#)5a)iasi da)i ("an in!!a ta"n s#(a!ian (#sa) $as"s didia!nosa
s#$")an!na d"a ta"n s#t#a in$si t"(#)$"osa.
1. Anamn#sa
a. Gam(a)an adana '#na$it sist#mi$ $#ian!an (#)at (adan7 $#)in!at
maam7 d#mam an! (#)an!s"n! s#a)a int#)mitt#n t#)"tama so)# dan
maam a)i s#)ta a#ia. Pada 'asi#n ana$8ana$7 da'at 4"!a t#)iat
(#)$")an!na $#in!inan (#)main di "a) )"ma. S#)in! tida$ tam'a$ 4#as
/9
7/25/2019 Spondilitis Tb Radiologi
17/40
'ada 'asi#n an! "$"' !ii s#m#nta)a 'ada 'asi#n d#n!an $ondisi $")an!
!ii7 ma$a d#mam ;t#)$adan! d#mam tin!!i=7 ian!na (#)at (adan dan
(#)$")an!na na&s" ma$an a$an t#)iat d#n!an 4#as.
(. Adana )i6aat (at"$ ama ;#(i da)i 3 min!!"= (#)daa$ ata" (#)da)a
dis#)tai n#)i dada. Pada (#(#)a'a $as"s di A&)i$a t#)4adi '#m(#sa)an da)i
nod"s im&ati$"s7 t"(#)$# di s"($"tan7 dan '#m(#sa)an ati dan im'a.
. N#)i t#)o$aisi) 'ada sat" )#!io t"an! (#a$an! ata" (#)"'a n#)i an!
m#n4aa). In$si an! m#n!#nai t"an! s#)5i$a a$an tam'a$ s#(a!ai n#)i
di da#)a t#in!an ata" n#)i an! m#n4aa) $# tan!an. L#si di to)a$a atas
a$an m#nam'a$$an n#)i an! t#)asa di dada dan int#)osta. Pada #si di
(a!ian to)a$a (a6a ma$a n#)i da'at (#)"'a n#)i m#n4aa) $# (a!ian
'#)"t. Rasa n#)i ini ana m#n!ian! d#n!an (#)isti)aat. Unt"$
m#n!")an!i n#)i 'asi#n a$an m#naan '"n!!"n!na m#n4adi $a$".
d. Poa 4aan m#)#$si$an )i!iditas ')ot#$ti& da)i t"an! (#a$an!. Lan!$a
$a$i '#nd#$7 $a)#na m#no(a m#n!inda)i n#)i di '"n!!"n!.
#. Bia in$si m#i(at$an a)#a s#)5i$a ma$a 'asi#n tida$ da'at m#no#$an
$#'aana7 m#m'#)taan$an $#'aa daam 'osisi #$st#nsi dan d"d"$
daam 'osisi da!" disan!!a o# sat" tan!anna7 s#m#nta)a tan!an ainna
di o$si'ita. Ri!iditas 'ada ##) da'at (#)si&at asim#t)is s#in!!a
m#n#(a($an tim("na !#4aa $inis to)tiois. Pasi#n 4"!a m"n!$in
m#n!#"$an )asa n#)i di ##) ata" (a"na. i$a t#)da'at a(s#s7 ma$a
tam'a$ '#m(#n!$a$an di $#d"a sisi ##). A(s#s an! (#sa)7 t#)"tama
'ada ana$7 a$an m#ndo)on! t)a$#a $# sternal notch s#in!!a a$an
m#n#(a($an $#s"itan m#n#an dan adana st)ido) )#s'i)atoa)7 s#m#nta)a
$om')#si m#d"a s'inais 'ada o)an! d#6asa a$an m#n#(a($an
t#t)a'a)#sis ;Hs" dan L#on! 1/,+=. Diso$asi atantoa$sia $a)#na
t"(#)$"osa 4a)an! t#)4adi dan m#)"'a$an saa sat" '#n#(a( $om')#si
cervicomedullary di n#!a)a an! s#dan! (#)$#m(an!. Ha ini '#)"
di'#)ati$an $a)#na !am(a)an $inisna s#)"'a d#n!an t"(#)$"osa di
)#!io s#)5i$a.
&. In$si di )#!io to)a$a a$an m#n#(a($an '"n!!"n! tam'a$ m#n4adi
$a$". Bia (#)(ai$ ia m#n!!#)a$$an $a$ina7 ("$an m#n!a"n$an da)i
s#ndi 'an!!"na. Saat m#n!am(i s#s"at" da)i antai ia m#n#$"$ "t"tna
s#m#nta)a t#ta' m#m'#)taan$an '"n!!"n!na t#ta' $a$" ;oin t#st=. i$a
/:
7/25/2019 Spondilitis Tb Radiologi
18/40
t#)da'at a(s#s7 ma$a a(s#s da'at (#)4aan di (a!ian $i)i ata" $anan
m#n!#iin!i )on!!a dada dan tam'a$ s#(a!ai '#m(#n!$a$an "na$
dindin! dada. i$a m#n#$an a(s#s ini (#)4aan $# (a!ian (#a$an! ma$a
da'at m#n#$an $o)da s'inais dan m#n#(a($an 'a)aisis.
!. Di )#!io "m(a) a(s#s a$an tam'a$ s#(a!ai s"at" '#m(#n!$a$an "na$
an! t#)4adi di atas ata" di (a6a i'at 'aa. a)an! s#$ai '"s da'at $#"a)
m#a"i &ist# daam '#5is dan m#na'ai '#)m"$aan di (#a$an! s#ndi
'an!!". Pasi#n tam'a$ (#)4aan d#n!an "t"t dan i' daam 'osisi $si
dan m#no$on! t"an! (#a$an!na d#n!an m##ta$$an tan!anna diatas
'aa. Adana $ont)a$t") otot 'soas a$an m#nim("$an d#&o)mitas $si
s#ndi 'an!!".. Adana !#4aa dan tanda da)i $om')#si m#d"a s'inais ;d#&isit
n#")oo!is=. T#)4adi 'ada $")an! #(i 108+*< $as"s. Insid#nsi 'a)a'#!ia
'ada s'ondiitis #(i (ana$ di t#m"$an 'ada in$si di a)#a to)a$a dan
s#)5i$a. i$a tim(" 'a)a'#!ia a$an tam'a$ s'astisitas da)i aat !#)a$
(a6a d#n!an )#$s t#ndon daam an! i'#)a$ti&7 'oa 4aan an!
s'asti$ d#n!an $##maan oto)i$ an! (#)5a)iasi. Da'at '"a t#)4adi
!an!!"an &"n!si $and"n! $#mi dan ano)#$ta.
i. P#m(#n!$a$an di s#ndi an! (#)4aan am(at tan'a dis#)tai 'anas dan
n#)i a$"t s#'#)ti 'ada in$si s#'ti$. Cns#t an! am(at da)i
'#m(#n!$a$an t"an! ata"'"n s#ndi m#nd"$"n! (a6a a t#)s#("t
dis#(a($an $a)#na t"(#)$"osa.
2. P#m#)i$saan Fisi$a. Tam'a$ adana d#&o)mitas7 da'at (#)"'a $i&osis ;!i(("san!"asi t"an!
(#a$an!=7 s$oiosis7 bayonet deformity7 s"("$sasi7 s'ondioist#sis7 dan
diso$asi.
(. Bia t#)da'at a(s#s ma$a a$an t#)a(a massa an! (#)&"$t"asi dan $"it
diatasna t#)asa s#di$it an!at ;dis#("t cold abcess7 an! m#m(#da$an
d#n!an a(s#s 'io!#ni$ an! t#)a(a 'anas=. Da'at di'a'asi di da#)a i'at
'aa7 &ossa iia$a7 )#t)o'a)n7 ata" di sisi ##) ;di (#a$an! otot
st#)no$#idomastoid#"s=7 t#)!ant"n! da)i #5# #si. Da'at 4"!a t#)a(a di
/;
7/25/2019 Spondilitis Tb Radiologi
19/40
s#$ita) dindin! dada. P#)" diin!at (a6a tida$ ada "("n!an anta)a
"$")an #si d#st)"$ti& dan $"antitas '"s daam cold abscess.
. S'asm# otot ')ot#$ti& dis#)tai $#t#)(atasan '#)!#)a$an di s#!m#n an!
t#)$#na.d. Pada '#)$"si s#a)a a"s ata" '#m(#)ian t#$anan diatas ')os#s"s
s'inos"s5#)t#()a# an! t#)$#na7 s#)in! tam'a$ tenderness.
3. P#m#)i$saan P#n"n4an!
1. La(o)ato)i"m
a. La4" #nda' da)a m#nin!$at ;tida$ s'#si&i$=7 da)i 20 sam'ai #(i da)i
100mm4am.
(. Tuberculin s&in test Mantou' test Tuberculine Purified Protein
Derivative ;PPD= 'ositi&. Hasi an! 'ositi& da'at tim(" 'ada $ondisi
'#ma'a)an da"" ma"'"n an! (a)" t#)4adi o# mycobacterium.
Tuberculin s&in test ini di$ata$an 'ositi& 4i$a tam'a$ a)#a (#)ind")asi7
$#m#)aan d#n!an diam#t#) 10mm di s#$ita) t#m'at s"nti$an +,8*2
4am s#t#a s"nti$an. Hasi an! n#!ati& tam'a$ 'ada 20< $as"s
d#n!an t"(#)$"osis (#)at ;t"(#)$"osis mii#)= dan 'ada 'asi#n an!
imm"nitas s#"#)na t#)t#$an ;s#'#)ti (a)" sa4a t#)in$si7 man"t)isi
ata" dis#)tai '#na$it ain=
. K"t") ")in 'a!i ;m#m(ant" (ia t#)iat adana $#t#)i(atan !in4a=7
s'"t"m dan (ias am("n! ;asi 'ositi& (ia t#)da'at $#t#)i(atan
'a)"8'a)" an! a$ti&=
d. A'"s da)a t#'i m#n"n4"$$an #"$ositosis d#n!an im&ositosis an!
(#)si&at )#ati&. T#s da)a "nt"$ tit#) anti8sta'ooa dan anti8
st)#'tosin a#mosins7 t'oid7 'a)at'oid dan ()"#osis ;'ada
$as"s8$as"s an! s"it dan 'ada '"sat $#s#atan d#n!an '#)aatan
an! "$"' an!!i= "nt"$ m#nin!$i)$an dia!nosa (andin!.
#. ai)an s#)#()os'ina da'at a(no)ma ;'ada $as"s d#n!an m#nin!itis
t"(#)$"osa=. No)mana ai)an s#)#()os'ina tida$ m#n!#$s$"si$an
$#m"n!$inan in$si TB. P#m#)i$saan ai)an s#)#()os'ina s#a)a
s#)ia a$an m#m(#)i$an asi an! #(i (ai$.
2. Radioo!is
Gam(a)anna (#)5a)iasi t#)!ant"n! ti'# 'atoo!i dan $)onisitas
in$si.
/
7/25/2019 Spondilitis Tb Radiologi
20/40
4 Foto )ont!#n dada dia$"$an 'ada s#")" 'asi#n "nt"$ m#na)i ("$ti
adana t"(#)$"osa di 'a)" ;23 $as"s m#m'"nai &oto )ont!#n an!
a(no)ma=.
4 Foto 'oos s#")" t"an! (#a$an! 4"!a di'#)"$an "nt"$ m#na)i
("$ti adana t"(#)$"osa di t"an! (#a$an!. Tanda )adioo!is (a)"
da'at t#)iat s#t#a 38, min!!" ons#t '#na$it.
4 i$a m"n!$in a$"$an )ont!#n da)i a)a ant#)o8'ost#)io) dan at#)a.4 Taa' a6a tam'a$ #si ost#oiti$ di (a!ian ant#)io) s"'#)io) ata"
s"d"t in)io) o)'"s 5#)t#()a#7 ost#o'o)osis )#!iona an! $#m"dian
(#)an4"t s#in!!a tam'a$ '#n#m'itan dis$"s int#)5#)t#()ais an!
(#)d#$atan7 s#)ta #)osi o)'"s 5#)t#()a# ant#)io) an! (#)(#nt"$
scallopin" $a)#na '#n#(a)an in$si da)i a)#a s"(i!am#nto"s.
4
38
7/25/2019 Spondilitis Tb Radiologi
21/40
44 In$si t"(#)$"osa 4a)an! m#i(at$an '#di$#7 amina7 ')os#s"s
t)ans5#)s"s ata" ')os#s"s s'inos"s.
4 K#t#)i(atan (a!ian at#)a o)'"s 5#)t#()a a$an m#n#(a($an
tim("na d#&o)mita soiosis ;4a)an!=
4 Pada 'asi#n d#n!an d#&o)mitas !i(("s $a)#na in$si s#$"nd#)
t"(#)$"osa an! s"da ama a$an tam'a$ t"an! 5#)t#()a an!
m#m'"nai )asio tin!!i #(i (#sa) da)i #(a)na ;5#)t#()a an!
no)ma m#m'"nai )asio #(a) #(i (#sa) t#)ada' tin!!ina=. B#nt"$
ini di$#na d#n!an nama lon" vertebra ata" tall vertebra7 t#)4adi
$a)#na adana st)#ss (iom#$ani$ an! ama di (a!ian $a"da !i(("s
s#in!!a 5#)t#()a m#n4adi #(i tin!!i. Kondisi ini (ana$ t#)iat
'ada $as"s t"(#)$"osa d#n!an '"sat '#)t"m("an $o)'"s 5#)t#()a
an! (#"m m#n"t"' saat t#)$#na '#na$it t"(#)$"osa an!
m#i(at$an 5#)t#()a to)a$a.
3/
7/25/2019 Spondilitis Tb Radiologi
22/40
4
33
7/25/2019 Spondilitis Tb Radiologi
23/40
4
4 Da'at t#)iat $#t#)i(atan 4a)in!an "na$7 s#'#)ti a(s#s 'a)a5#)t#()a
dan 'soas. Tam'a$ (#nt"$ &"si&o)m ata" '#m(#n!$a$an (#)(#nt"$!o("a) d#n!an $asi&i$asi. A(s#s 'soas a$an tam'a$ s#(a!ai
(aan!an 4a)in!an "na$ an! m#n!aami '#nin!$atan d#nsitas
d#n!an ata" tan'a $asi&i$asi 'ada saat '#n#m("an. D#t#$si
;#5a"asi= adana a(s#s #'id")a san!ata '#ntin!7 o# $a)#na
m#)"'a$an saa sat" indi$asi tinda$an o'#)asi ;t#)!ant"n! "$")an
a(s#s=.
35
7/25/2019 Spondilitis Tb Radiologi
24/40
4
43. om'"t#d Tomo!)a' ;T San=
36
7/25/2019 Spondilitis Tb Radiologi
25/40
T#)"tama (#)man&aat "nt"$ m#m5is"aisasi )#!io to)a$a dan $#t#)i(atan
i!a an! s"it diiat 'ada &oto 'oos. K#t#)i(atan #n!$"n! sa)a&
'ost#)io) s#'#)ti '#di$# tam'a$ #(i (ai$ d#n!an T San.
+. Ma!n#ti R#sonan# Ima!in! ;MRI=
4 M#m'"nai man&aat (#sa) "nt"$ m#m(#da$an $om'i$asi an!
(#)si&at $om')#si& d#n!an an! (#)si&at non $om')#si& 'ada
t"(#)$"osa t"an! (#a$an!. B#)man&aat "nt"$
4 M#m(ant" m#m"t"s$an 'iian mana4#m#n a'a$a a$an (#)si&at
$ons#)5ati& ata" o'#)ati&.4 M#m(ant" m#niai )#s'on t#)a'i.4 K#)"!ianna adaa da'at t#)#6atina &)a!m#n t"an! $#i dan
$asi&i$asi di a(s#s.
37
7/25/2019 Spondilitis Tb Radiologi
26/40
Gam(a) 2.3. MRI S'ondiitis TB
-. N#dd# biopsi o'#)asi #$s'o)asi ;costotransversectomi= da)i #si s'ina
m"n!$in di'#)"$an 'ada $as"s an! s"it t#ta'i m#m("t"$an
'#n!aaman dan '#m(aaan istoo!i an! (ai$ ;"nt"$ m#n#!a$$an
dia!nosa an! a(so"t=;(#)asi 'ada -0< $as"s=.
%. Dia!nosis 4"!a da'at di$on&i)masi d#n!an m#a$"$an as'i)asi '"s
'a)a5#)t#()a an! di'#)i$sa s#a)a mi$)os$o'is "nt"$ m#na)i (asi
39
7/25/2019 Spondilitis Tb Radiologi
27/40
t"(#)$"osa dan !)an"oma7 a" $#m"dian da'at diino$"asi di daam
"uinea(a(i.
1. Para!"/al le"on"
2. Ant#)io) #sions
3:
7/25/2019 Spondilitis Tb Radiologi
28/40
3. #nt)a #sions
+. A''#ndiia #sion
3;
7/25/2019 Spondilitis Tb Radiologi
29/40
2.0. Kom&lka" S&on!lt" T'$erk'lo"a
1. #d#)a o)da s'inais ;spinal cord inury=. Da'at t#)4adi $a)#na adana
t#$anan #$st)ad")a s#$"nd#) $a)#na '"s t"(#)$"osa7 s#$"#st)a t"an!7
s#$"#st#) da)i dis$"s int#)5#)t#()ais ;onto Potts 'a)a'#!ia 9 ')o!nosa
(ai$= ata" da'at 4"!a an!s"n! $a)#na $#t#)i(atan $o)da s'inais o#
4a)in!an !)an"asi t"(#)$"osa ;onto m#ni!om#itis 9 ')o!nosa (")"$=.
i$a #'at dit#)a'i s#)in! (#)#s'on (ai$ ;(#)(#da d#n!an $ondisi 'a)aisis
'ada t"mo)=. MRI dan mi#o!)a&i da'at m#m(ant" m#m(#da$an 'a)a'#!i
$a)#na t#$anan ata" $a)#na in5asi d")a dan o)da s'inais.
2. Em'#ma t"(#)$"osa $a)#na )"'t")na a(s#s 'a)a5#)t#()a di to)a$a $#
daam '#")a.
2.1. Dagno"a Ban!ng S&on!lt" T'$erk'lo"a
1. In$si 'io!#ni$ ;onto $a)#na staphylococcalsuppurative spondylitis=.
Adana s$#)osis ata" '#m(#nt"$an t"an! (a)" 'ada &oto )ont!#n
m#n"n4"$$an adana in$si 'io!#ni$. S#ain it" $#t#)i(atan d"a ata" #(i
o)'"s 5#)t#()a an! (#)d#$atan #(i m#n"n4"$$an adana in$si
t"(#)$"osa da)i'ada in$si (a$t#)ia ain.
2. In$si #nt#)i$ ;onto t'oid7 'a)at'oid=. Da'at di(#da$an da)i
'#m#)i$saan a(o)ato)i"m.
3. T"mo)'#na$it $#!anasan ;#"$#mia7 Hod!$ins dis#as#7 #osino'ii
!)an"oma7 an#")sma (on# st dan E6in!s sa)oma= M#tastas# da'at
m#n#(a($an d#st)"$si dan $oa'sna o)'"s 5#)t#()a t#ta'i (#)(#da d#n!an
s'ondiitis t"(#)$"osa $a)#na )"an! dis$"sna t#ta' di'#)taan$an. S#a)a
)adioo!is $#ainan $a)#na in$si m#m'"nai (#nt"$ an! #(i di&"s
s#m#nta)a "nt"$ t"mo) tam'a$ s"at" #si an! (#)(atas 4#as.+. cheuermanns disease m"da di(#da$an da)i s'ondiitis t"(#)$"osa o#
$a)#na tida$ adana '#ni'isan $o)'"s 5#)t#()a# $#"ai di (a!ian s"d"t
s"'#)io) dan in)io) (a!ian ant#)io) dan tida$ t#)(#nt"$ a(s#s 'a)as'ina.
2.11. ana3emen tera&
T"4"an t#)a'i 'ada $as"s s'ondiitis t"(#)$"osa adaa
3
7/25/2019 Spondilitis Tb Radiologi
30/40
1. M#n!#)adi$asi in$si ata" s#tida$na m#naan ')o!)#si&itas '#na$it
2. M#n#!a ata" m#n!$o)#$si d#&o)mitas ata" d#&isit n#")oo!is. Unt"$
m#na'ai t"4"an it" ma$a t#)a'i "nt"$ s'ondiitis t"(#)$"osa t#)(a!i m#n4adi
A. TERAPI K4NSER#ATIF
1. Pem$eran n'tr" 5ang $erg6
2. Pem$eran kemotera& ata' tera& ant t'$erk'lo"a
P#m(#)ian $#mot#)a'i anti t"(#)$"osa m#)"'a$an ')insi' "tama
t#)a'i 'ada s#")" $as"s t#)mas"$ t"(#)$"osa t"an! (#a$an!.
P#m(#)ian dini o(at antit"(#)$"osa da'at s#a)a si!ni&i$an
m#n!")an!i mo)(iditas dan mo)taitas.Hasi '#n#itian T"i dan
K"ma) d#n!an 100 'asi#n di India an! m#n4aani t#)a'i d#n!an ti!a
o(at "nt"$ t"(#)$"osa t"an! (#a$an! m#n"n4"$$an asi an!
m#m"as$an. M#)#$a m#nim'"$an (a6a "nt"$ $ondisi n#!a)a
an! (#"m (#)$#m(an! s#a)a #$onomi mana4#m#n t#)a'i ini
m#)"'a$an s"at" 'iian an! (ai$ dan $#s"itan daam m#n!isoasi
(a$t#)i tida$ a)"s m#n"nda '#m(#)ian t#)a'i. Adana 'oa
)#sist#nsi o(at an! (#)5a)iasi m#m#)"$an adana s"at"
'#manta"an an! $#tat s#ama '#m(#)ian t#)a'i7 $a)#na $"t") dan
"4i s#nsiti5itas t#)ada' o(at anti t"(#)"osa m#ma$an 6a$t" ama
;$")an! #(i %8, min!!"= dan '#)" (iaa an! "$"' (#sa)
s#in!!a sit"asi $inis m#m("at dia$"$anna t#)a'i t#)#(i da""
#(i '#ntin! 6aa"'"n tan'a ("$ti $on&i)masi t#ntan! adana
t"(#)$"osa. Adana )#s'on an! (ai$ t#)ada' o(at antit"(#)"osa
4"!a m#)"'a$an s"at" (#nt"$ '#n#!a$$an dia!nosti$.
R#sist#nsi t#)ada' o(at antit"(#)$"osa da'at di$#om'o$$an
m#n4adi
4 R#sist#nsi ')im#) In$si d#n!an o)!anism# an! )#sist#n
t#)ada' o(at 'ada 'asi#n an! s#(#"mna (#"m '#)na
dit#)a'i. R#sist#nsi ')im#) t#)4adi s#a" t#)ada' sat" o(at (ai$
it" SM ata"'"n INH. a)an! t#)4adi )#sist#nsi t#)ada' RMP ata"
EMB;Gass)ot #t a. 1/,0=. R#!im#n d#n!an d"a o(at an! (iasa
di(#)i$an tida$ da'at di4aan$an 'ada $as"s ini.
4 R#sist#nsi s#$"nd#) R#sist#nsi an! tim(" s#ama '#m(#)ian
t#)a'i 'asi#n d#n!an in$s an! a6ana masi (#)si&at s#nsiti&
t#)ada' o(at t#)s#("t. The Medical Research Council t#a
58
7/25/2019 Spondilitis Tb Radiologi
31/40
m#nim'"$an (a6a t#)a'i 'iian "nt"$ t"(#)$"osa s'ina di
n#!a)a an! s#dan! (#)$#m(an! adaa $#mot#)a'i am("ato)i
d#n!an )#!im#n isoniaid dan )i&ami'iin s#ama % 9 / ("an.
P#m(#)ian $#mot#)a'i sa4a dia$"$an 'ada '#na$it an! si&atna
dini ata" t#)(atas tan'a dis#)tai d#n!an '#m(#nt"$an a(s#s.
T#)a'i da'at di(#)i$an s#ama %812 ("an ata" in!!a &oto
)ont!#n m#n"n4"$$an adana )#so"si t"an!. Masaa an!
tim(" da)i '#m(#)ian $#mot#)a'i ini adaa masaa $#'at"an
'asi#n. D")asi t#)a'i 'ada t"(#)$"osa #$st)a'"mon#) masi
m#)"'a$an a an! $ont)o5#)sia. T#)a'i an! ama7 1281,
("an7 da'at m#nim("$an $#tida$'at"an dan (iaa an! "$"'
tin!!i7 s#m#nta)a (ia t#)a" sin!$at a$an m#n#(a($an
tim("na )#a's. Pasi#n an! tida$ 'at" a$an da'at m#n!aami
)#sist#nsi s#$"nd#). C(at anti t"(#)$"osa an! "tama adaa
isoniaid ;INH=7 )i&ami'iin7 ;RMP=7 ')ainamid# ;PA=7
st)#'tomin ;SM= dan #tam("to ;EMB=. C(at antit"(#)$"osa
s#$"d#) adaa 'a)a8aminosaii aid ;PAS=7 #tionamid#7
os#)in#7 $anamin dan a')#omin.(. I"tra7at tra7 $arng 8resting9
T#)a'i 'asi#n s'ondiitis t"(#)$"osa da'at '"a (#)"'a local
rest'ada turnin" frame plaster bed ata" continous bed rest dis#)tai
d#n!an '#m(#)ian $#mot#)a'i. Tinda$an ini (iasana dia$"$an 'ada
'#na$it an! t#a an4"t dan (ia tida$ t#)s#dia $#t#)am'ian dan
&asiitas an! "$"' "nt"$ m#a$"$an o'#)asi )adi$a s'ina ant#)io)7
ata" (ia t#)da'at masaa t#$ni$ an! t#)a" m#m(aaa$an.
Isti)aat da'at dia$"$an d#n!an m#ma$ai !i's "nt"$
m#ind"n!i t"an! (#a$an!na daam 'osisi #$st#nsi t#)"tama 'ada
$#adaan an! a$"t ata" &as# a$ti&. P#m(#)ian !i's ini dit"4"$an
"nt"$ m#n#!a '#)!#)a$an dan m#n!")an!i $om')#si dan
d#&o)mitas #(i an4"t. Isti)aat di t#m'at tid") da'at (#)an!s"n! 38
+ min!!"7 s#in!!a dia'ai $#adaan an! t#nan! d#n!an m#iat
tanda8tanda $inis7 )adioo!is dan a(o)ato)i"m. S#a)a $inis
dit#m"$an (#)$")an!na )asa n#)i7 ian!na s'asm# otot
5/
7/25/2019 Spondilitis Tb Radiologi
32/40
'a)a5#)t#()a7 na&s" ma$an dan (#)at (adan m#nin!$at7 s"" (adan
no)ma. S#a)a a(o)ato)is m#n"n4"$$an '#n")"nan a4" #nda'
da)a7 Mantou' test "m"mna 10 mm. Pada '#m#)i$saan
)adioo!is tida$ di4"m'ai (#)tam(ana d#st)"$si t"an!7 $a5itasi
ata"'"n s#$"#st#).
P#masan!an !i's (#)!ant"n! 'ada #5# #si. Pada da#)a
s#)5i$a da'at diimo(iisasi d#n!an 4a$#t Min#)5a 'ada da#)a
5#)t#()a to)a$a7 to)a$o"m(a dan "m(a atas diimo(iisasi d#n!an
body cast ac&et s#dan!$an 'ada da#)a "m(a (a6a7 "m(osa$)a
dan sa$)a dia$"$an immo(iisasi d#n!an body ac&et ata" $o)s#t
da)i !i's an! dis#)tai d#n!an &i$sasi saa sat" sisi 'an!!". Lama
immo(iisasi (#)an!s"n! $")an! #(i % ("an7 dim"ai s#4a$
'#nd#)ita di'#)(o#$an (#)o(at 4aan.
T#)a'i "nt"$ Potts 'a)a'#!ia 'ada dasa)na 4"!a sama ait"
immo(iisasi di 'ast#) s# dan '#m(#)ian $#mot#)a'i. Pada
$ondisi ini '#)a6atan s#ama ti)a (a)in! "nt"$ m#n#!a tim("na
$ont)a$t") 'ada $a$i an! m#n!aami 'a)aisa san!ata '#ntin!.
Aat !#)a$ (a6a a)"s daam 'osisi "t"t s#di$it $si dan $a$i
daam 'osisi n#t)a. D#n!an )#!im#n s#'#)ti ini ma$a #(i da)i %0aa"'"n di'ii tinda$an o'#)ati&7 '#m(#)ian $#mot#)a'i
antit"(#)$"osa t#ta'a '#ntin!. P#m(#)ian $#mot#)a'i tam(aan 10
a)i s#(#"m o'#)asi t#a di)#$om#ndasi$an. P#nda'at ain m#nata$an
(a6a $#mot#)a'i di(#)i$an +8% min!!" s#(#"m &o$"s t"(#)$"osa
di#)adi$asi s#a)a an!s"n! d#n!an '#nd#$atan ant#)io). A)#a n#$)oti$
d#n!an '#)$i4"an an! m#n!and"n! t"an! mati dan 4a)in!an !)an"asi
di#5a$"asi an! $#m"dian )on!!a an! ditin!!a$anna diisi o#auto"enous bone "raft da)i t"an! i!a. P#nd#$atan an!s"n! s#a)a
)adi$a ini m#ndo)on! '#n#m("an an! #'at dan t#)a'aina
sta(iisasi dini t"an! (#a$an! d#n!an m#m&"si$an 5#)t#()a an!
t#)$#na. F"si s'ina 'ost#)io) dia$"$an ana (ia t#)da'at d#st)"$si d"a
ata" #(i $o)'"s 5#)t#()a7 adana inta(iitas $a)#na d#st)"$si ##m#n
'ost#)io) ata" $onsoidasi t"an! t#)am(at s#)ta tida$ da'at dia$"$an
'#nd#$atan da)i ant#)io).
56
7/25/2019 Spondilitis Tb Radiologi
35/40
2.12. Pen/ega7an S&on!lt" T'$erk'lo"a
:a$sin Bai"s am#tt#8G"#)in ;BG= m#)"'a$an s"at" st)ain
Mo(at#)i"m (o5is an! di#ma$an s#in!!a 5i)"#nsina (#)$")an!. BG
a$an m#nstim"asi imm"nitas7 m#nin!$at$an daa taan t"(" tan'a
m#nim("$an a8a an! m#m(aaa$an. :a$sinasi ini (#)si&at aman t#ta'i
#$ti&itas "nt"$ '#n#!aanna masi $ont)o5#)sia. P#)o(aan t#)$ont)o di
(#(#)a'a n#!a)a Ba)at7 dimana s#(a!ian (#sa) ana$ana$na "$"' !ii7 BG
t#a m#n"n4"$$an #$ ')ot#$si 'ada s#$ita) ,0< ana$ s#ama 1- ta"n s#t#a
'#m(#)ian s#(#"m tim("na in$si '#)tama. A$an t#ta'i '#)o(aan ain d#n!an
ti'# '#)o(aan an! sama di Am#)i$a dan India t#a !a!a m#n"n4"$$an
$#"nt"n!an '#m(#)ian BG. S#4"ma $#i '#n#itian 'ada (ai di n#!a)a
mis$in m#n"n4"$$an adana #$ ')ot#$si t#)"tama t#)ada' $ondisi t"(#)$"osa
mii#) dan m#nin!itis t"(#)$"osa. Pada ta"n 1/*,7 T# oint T"(#)"osis
ommitt## m#)#$om#ndasi$an 5a$sinasi BG 'ada s#")" o)an! an! "4i
t"(#)$"inna n#!ati& dan 'ada s#")" (ai an! (a)" ai) 'ada 'o'"asi
immi!)an di In!!)is.
Saat ini >HC dan Int#)nationa Union A!ainst T"(#)"osis and L"n!
Dis#as# t#ta' m#na)an$an '#m(#)ian BG 'ada s#m"a in&ant s#(a!ai s"at" an!
)"tin 'ada n#!a)a8n#!a)a d#n!an ')#5a#nsi t"(#)$"osa tin!!i ;$#"ai 'ada
(#(#)a'a $as"s s#'#)ti 'ada AIDS a$ti&=. Dosis no)ma 5a$sinasi ini 070- m "nt"$
n#onat"s dan (ai s#dan!$an 071 m "nt"$ ana$ an! #(i (#sa) dan d#6asa.
C# $a)#na #$ "tama da)i 5a$sinasi (ai adaa "nt"$ m#m')ot#$si ana$ dan
(iasana ana$ d#n!an t"(#)$"osis ')im#) (iasana tida$ in$si"s7 ma$a BG
ana m#m'"nai s#di$it #$ daam m#n!")an!i 4"ma in$si 'ada o)an!d#6asa. Unt"$ m#n!")an!i insid#nsina di $#om'o$ o)an! d#6asa ma$a an!
#(i '#ntin! adaa t#)a'i an! (ai$ t#)ada' s#")" 'asi#n d#n!an s'"t"m
(#)(asi taan asam ;BTA= 'ositi& $a)#na ana (#nt"$ inia an! m"da
m#n"a). Di'#)"$an $ont)o an! #$ti& da)i in$si t"(#)$"osa di 'o'"asi
masa)a$at s#in!!a s#")" $onta$ t"(#)$"osa a)"s dit#iti dan dit#)a'i.
57
7/25/2019 Spondilitis Tb Radiologi
36/40
S#ain BG7 '#m(#)ian t#)a'i ')o&ia$sis d#n!an INH (#)dosis a)ian
-m!$!a)i s#ama 1 ta"n 4"!a t#a da'at di("$ti$an m#n!")an!i )#si$o in$si
t"(#)$"osa.
2.1(. Progno"a S&on!lt" T'$erk'lo"a
P)o!nosa 'asi#n d#n!an s'ondiitis t"(#)$"osa san!at t#)!ant"n! da)i
"sia dan $ondisi $#s#atan "m"m 'asi#n7 d#)a4at (#)at dan d")asi d#&isit
n#")oo!is s#)ta t#)a'i an! di(#)i$an.
1. Mo)taitas
Mo)taitas 'asi#n s'ondiitis t"(#)$"osa m#n!aami '#n")"nan s#i)in!
d#n!an dit#m"$anna $#mot#)a'i ;m#n4adi $")an! da)i -
7/25/2019 Spondilitis Tb Radiologi
37/40
D#n!an d#mi$ian s"d"t a$i) !i(("s da'at di')#di$si7 d#n!an a$")asi
/0< 'ada 'asi#n an! tida$ dio'#)asi. i$a s"d"t ')#di$si ini (#)#(ian7
ma$a o'#)asi s#dini m"n!$in a)"s di'#)tim(an!$an.
+. D#&isit n#")oo!is
D#&isit n#")oo!is 'ada 'asi#n s'ondiitis t"(#)$"osa da'at m#m(ai$
s#a)a s'ontan tan'a o'#)asi ata" $#mot#)a'i. T#ta'i s#a)a "m"m7 ')o!nosis
m#m(ai$ d#n!an dia$"$anna o'#)asi dini.
-. Usia
Pada ana$8ana$7 ')o!nosis #(i (ai$ di(andin!$an d#n!an o)an! d#6asa
5:
7/25/2019 Spondilitis Tb Radiologi
38/40
BAB III
KESIPULAN
S'ondiitis t"an! ata" '#na$it Pott adaa '#)adan!an !)an"omatosa
an! (#)si&at $)oni$ d#st)"$ti& o# Mo(at#)i"m t"(#)"osa. P#na$it ini
m#)"'a$an in$si s#$"nd#) da)i &o$"s di t#m'at ain. G#4aana mi)i'
t"(#)$"osis 'a)"7 ditam(a a!i adana !i(("s7 n#)i 'ada '"n!!"n!7 dan
!an!!"an '#)!#)a$an t"an! (#a$an!. P#m#)i$saan $ada) LED di'#)"$an "nt"$
m#iat adana in$si. S#dan!$an 'ada '#m#)i$saan )adioo!is dit#m"$an
'#n#m'itan dis$"s int#)5#)t#()ais. P#n!o(atanna da'at di(#)i$an t#)a'i
$ons#)5ati& dan o'#)ati&.
SARAN
1. Hinda)i $ota$ an!s"n! ana$8ana$ d#n!an '#nd#)ita '#na$it m#n"a)
2. P#)i$sa$an s##'atna a'a(ia t#)da'at $#"an 'ada ana$
3. B#)i$an o(at 'ada '#nd#)ita s#a)a t#)at") dan s#s"ai dosis
5;
7/25/2019 Spondilitis Tb Radiologi
39/40
DAFTAR PUSTAKA
1. Ma)tini F.H.7 ># K. T# Lm'ati Sst#m and Imm"nit. In
F"ndam#ntas o& Anantom and Psioo!. -t #d. N#6 #)s# U''#)
Sadd# Ri5#)7 2001 13271-1
2. Sa5ant 7 Ra4amani K. T)o'ia Dis#as#s o& t# S'ina o)d. In )it#
E7Eis#n A.7 #dito). S'ina o)d Dis#as# Basi Si#n#7 Dia!nosis and
Mana!#m#nt. London S')in!#)8:#)a!7 200* 3*,8,*.
3. Tad4ian7 M.C. T"(#)"osis o& t# s'in#. In P#diat)i C)to'#dis.2nd #d.
Piad#'ia >.B. Sa"nd#)s7 2000 1++/8-+
+. Lindsa7 K>7 Bon# I7 aand#) R. S'ina o)d and Root om')#sion. In
N#")oo! and N#")os")!#) I"st)at#d. 2nd#d. Edin(")! ")i
Li5in!ston#72001 3,,.
-. G)aam M7 Koa$ . S'ina T"(#)"osis. In Hos"#) SH7 ot#) HB7
G"#) RD.7 #dito). R#a(iitation C& T# S'in# Si#n# and P)ati#. St.
Lo"is Mos(8O#a) Boo$7 In.7 2003 3,*8/0.
%. La"#)man >7 R#!an M. S'in#. In Mi#)7 #dito). R#5i#6 o& C)to'a#dis.
2nd #d. Piad#'ia >.B. Sa"nd#)s7200% 2*08/1
*. "))i#) B.L7 Eismont F.. Intions o& T# S'in#. In T# s'in#. 3)d #d.
Rotman Sim#on# #dito). Piad#'ia >.B. Sa"d#)s7 2002 13-38%+
,. Cm()#!t L7 Bisso' P7 t#) :##) H.7 :an d# :#d# T. Non M#ania
Diso)d#)s o& T# L"m(a) S'in#. In A Sst#m o& C)to'a#di
M#diin#.Piad#'ia >.B. Sa"nd#)s7 200- %1-832.
/. Nata)a4an M7 Mai5aanan. T"(#)"osis o& t# s'in#. In
tt'666.(on#t"mo") o)!.(oo$APTETint#.tm. Boo$ o& o)to'a#dis
and t)a"matoot.
10. Mi#) F7 Ho)n# N7 )o&ton S. T"(#)"osis in Bon# and oint. In iniaT"(#)"osis.2nd #d. London Mamian Ed"ation Ltd7 200/ %28%.
11. >ood.G.>. Intions o& S'in#. In am'(#s C'#)ati5# C)to'a#dis. *t
#d. )#nsa6 A.H #dito). St. Lo"is .:. Mos( om'an7 1//* 33238+-.
12. T#)) R. O7 Lindsa R. Intion Non S"''")ati5# Cst#om#itis
;t"(#)$"osis=. In Ess#ntia o& S$##ta Radioo!. 2nd #d. Batiomo)#
>iiams and >i$ins7 200% 122*.
5
7/25/2019 Spondilitis Tb Radiologi
40/40
13. Sat#) R.B.T"(#)"o"s Cst#om#itis. In T#t(oo$ o& Diso)d#)s and In4")i#s
o& T# M"s"os$##ta Sst#m. 3)d #d. Batimo)# >iiams >i$ins7
200/ 22,831
1+. Bondo)& K.7 Imo& H. Bon# and So&t Tiss"# In&ammation. In
M"s"os$##ta Ima!in! A onis# M"timodait A'')oa. N#6 Oo)$
Ti#m#7 2001 1-07 33+83%.