Download - SlideshoorcollegeBA1begdemorechtsstaatbweek120142015 ppt.pptx

Transcript
Page 1: SlideshoorcollegeBA1begdemorechtsstaatbweek120142015 ppt.pptx

Universiteit Leiden. Bij ons leer je de wereld kennen.

Beginselen van de democratische rechtsstaat

Mr. dr. M.L. van Emmerik 9 en 10 september 2014

Page 2: SlideshoorcollegeBA1begdemorechtsstaatbweek120142015 ppt.pptx

Universiteit Leiden. Bij ons leer je de wereld kennen.

Week 1: Inleiding

• Van harte welkom

• Introductie

• Michiel van Emmerik

• Enige praktische informatie

Page 3: SlideshoorcollegeBA1begdemorechtsstaatbweek120142015 ppt.pptx

Universiteit Leiden. Bij ons leer je de wereld kennen.

Plaatsbepaling van het vak• Beginselen van de

democratische rechtsstaat, wordt ook wel genoemd: staatsrecht of constitutioneel recht

• Hangt zeer nauw samen met het bestuursrecht

• Het vak Inleiding bestuursrecht (2e semester) bouwt dan ook op dit vak voort

Page 4: SlideshoorcollegeBA1begdemorechtsstaatbweek120142015 ppt.pptx

Universiteit Leiden. Bij ons leer je de wereld kennen.

Programma per week

1: Inleiding:2: Regering en parlement I: samenstelling, bevoegdheden en verhouding3: Regering en parlement II: legaliteit en wetgeving4: Centraal en decentraal bestuur5: Nederland en de rest van de wereld6: Rechtspraak en grondrechten7: Tentamentraining

Page 5: SlideshoorcollegeBA1begdemorechtsstaatbweek120142015 ppt.pptx

Universiteit Leiden. Bij ons leer je de wereld kennen.

Inhoud van dit college

• Plaatsbepaling/onderwerpen van dit vak en nauwe samenhang met bestuursrecht

• Wat is een staat?• Ontwikkeling (rechts)staat• Beginselen van de

democratische rechtsstaat• Rechtsstaat en constitutie• Nederlandse Grondwet en

constitutie

Page 6: SlideshoorcollegeBA1begdemorechtsstaatbweek120142015 ppt.pptx

Universiteit Leiden. Bij ons leer je de wereld kennen.

Beginselen van de democratische rechtsstaat• Een breed vak

• met belangrijke en leuke onderwerpen

• waarover je dagelijks in de media leest of hoort

Page 7: SlideshoorcollegeBA1begdemorechtsstaatbweek120142015 ppt.pptx

Universiteit Leiden. Bij ons leer je de wereld kennen.

Wat is staats- en bestuursrecht?

RechtsgebiedenRechtsgebieden

Recht

Publiek-recht

Privaat-recht

Staats-recht

Bestuurs-recht

Straf-recht

Page 8: SlideshoorcollegeBA1begdemorechtsstaatbweek120142015 ppt.pptx

Universiteit Leiden. Bij ons leer je de wereld kennen.

Wat is een staat?

• Effectief (overheids)gezag• Dwanguitoefening door een instantie/organisatie

• Bevolking• Grondgebied

• Waarom behoefte aan dwanguitoefening?

Page 9: SlideshoorcollegeBA1begdemorechtsstaatbweek120142015 ppt.pptx

Universiteit Leiden. Bij ons leer je de wereld kennen.

Ontwikkeling (rechts)staat

• Oorsprong van het begrip staat

• Theocratische staatsopvatting

• Visie dat de macht van de vorst niet absoluut is

• Rechten van het individu

Page 10: SlideshoorcollegeBA1begdemorechtsstaatbweek120142015 ppt.pptx

Universiteit Leiden. Bij ons leer je de wereld kennen.

Vervolg

John Locke: Two Treatises of Government 1690:

“Ieder individu is van nature vrij, ongebonden en gelijkwaardig aan anderen”

Page 11: SlideshoorcollegeBA1begdemorechtsstaatbweek120142015 ppt.pptx

Universiteit Leiden. Bij ons leer je de wereld kennen.

Stelling

• Democratie is in strijd met de rechtsstaat

Page 12: SlideshoorcollegeBA1begdemorechtsstaatbweek120142015 ppt.pptx

Universiteit Leiden. Bij ons leer je de wereld kennen.

Beginselen van de democratische rechtsstaat

• Legaliteitsbeginsel

• Machtsverdeling

• Grondrechten

• Rechterlijke controle

Page 13: SlideshoorcollegeBA1begdemorechtsstaatbweek120142015 ppt.pptx

Universiteit Leiden. Bij ons leer je de wereld kennen.

Legaliteitsbeginsel

• Elk overheidsoptreden • dat ingrijpt in rechten en

vrijheden van burgers • moet berusten op een wettelijke

grondslag

• en die wettelijke grondslag stelt grenzen aan het overheidsoptreden

Page 14: SlideshoorcollegeBA1begdemorechtsstaatbweek120142015 ppt.pptx

Universiteit Leiden. Bij ons leer je de wereld kennen.

Machtsverdeling

• Trias Politica• Wetgevende macht• Uitvoerende macht• Rechtsprekende macht

• Van machtenscheiding naar machtenspreiding

• Checks and balances• Wederzijdse controle + Verantwoordingsplicht

Page 15: SlideshoorcollegeBA1begdemorechtsstaatbweek120142015 ppt.pptx

Universiteit Leiden. Bij ons leer je de wereld kennen.

Grondrechten

• Grondrechten en mensenrechten

• Onvervreemdbare rechten

• Klassieke en sociale grondrechten

Page 16: SlideshoorcollegeBA1begdemorechtsstaatbweek120142015 ppt.pptx

Universiteit Leiden. Bij ons leer je de wereld kennen.

Onafhankelijke rechter

• Onafhankelijke controle op de andere organen

• Toetsing aan het recht

• Artikel 120 Grondwet

Page 17: SlideshoorcollegeBA1begdemorechtsstaatbweek120142015 ppt.pptx

Universiteit Leiden. Bij ons leer je de wereld kennen.

Rechtsstaat & constitutie

• Constitutie = verzameling fundamentele staatsrechtelijke regels

• Grondwet = geschreven constitutie in één of enkele basisdocumenten

Page 18: SlideshoorcollegeBA1begdemorechtsstaatbweek120142015 ppt.pptx

Universiteit Leiden. Bij ons leer je de wereld kennen.

Nederlandse Grondwet I• Een van de oudste grondwetten ter

wereld: viert dit jaar 200e verjaardag

• Sober van karakter

• Geen preambule

• Juridisch muurbloempje?

Page 19: SlideshoorcollegeBA1begdemorechtsstaatbweek120142015 ppt.pptx

Universiteit Leiden. Bij ons leer je de wereld kennen.

Nederlandse Grondwet II

• De Grondwet bevat (nog) geen uitdrukkelijke verwijzing naar de democratische rechtsstaat

• Voorstel kabinet tot toevoeging algemene bepaling:

“De Grondwet waarborgt de democratie, de rechtsstaat en de grondrechten”

Page 20: SlideshoorcollegeBA1begdemorechtsstaatbweek120142015 ppt.pptx

Universiteit Leiden. Bij ons leer je de wereld kennen.

Nederlandse constitutie

• Grondwet• Statuut voor het Koninkrijk• Organieke wetten (wetten

waartoe Grondwet opdracht geeft, bijv. Gemeentewet)

• Gewoonterecht (vertrouwensregel)

• Regels van internationale origine: EU en EVRM