Download - SINIFI YÖNETEBİLMEK: ÜNİVERSİTE ÖĞRENCİLERİNİN BAKIŞ ...webb.deu.edu.tr/baed/giris/baed/inoved_3.pdf · • Sınıf ortamı ve grup etkileşimi • Disiplinle ilgili kural

Transcript
Page 1: SINIFI YÖNETEBİLMEK: ÜNİVERSİTE ÖĞRENCİLERİNİN BAKIŞ ...webb.deu.edu.tr/baed/giris/baed/inoved_3.pdf · • Sınıf ortamı ve grup etkileşimi • Disiplinle ilgili kural

ISSN 1308 – 8971

INOVEDÖzelSayı,2016,47 -71

BatıAnadoluEğitimBilimleriDergisi(BAED),DokuzEylülÜniversitesiEğitimBilimleriEnstitüsü,İzmir-TürkiyeISSN1308-8971 47

SINIFI YÖNETEBİLMEK: ÜNİVERSİTE ÖĞRENCİLERİNİN BAKIŞ AÇISIYLA

MANAGING THE CLASS: PRE-SERVICE TEACHER PERSPECTIVES

aNur ÜTKÜR

aArş. Gör., Marmara Üniversitesi, [email protected]

Özet

Çalışmanın amacı, Sınıf Öğretmenliği Anabilim Dalı öğrencilerinin Okul Deneyimi dersi kapsamında staj okullarında yaptıkları gözlemlerde, öğretmenlerin sınıf yönetimi becerileri hakkında neler düşündüklerini saptayabilmektir. Bu amaçla Sınıf Öğretmenliği 3. ve 4. sınıflardan gönüllü olan toplam 22 kişiyle görüşme yapılmıştır. Araştırmanın yöntemi nitel araştırma olup, veri toplama araçları ise yarı yapılandırılmış görüşme formudur. Toplanan verilerin analizinde kod, kategori ve temalardan yararlanılarak içerik analizi yöntemi kullanılmıştır. Öğrenci görüşlerine göre, sınıf öğretmenlerinden kıdem yılı fazla olanların ve üst üste birkaç yıl aynı sınıfı okutanların sınıf hakimiyetinin daha fazla olduğu tespit edilmiştir. Ancak bu sınıflarda öğretmenlerin genel olarak davranışçı yaklaşımı benimsedikleri ve bu nedenle sınıf ortamında grup etkileşiminin çok olmadığı, öğrencilerin birbirleriyle iletişime geçmeleri gibi bir durum olmadığından ötürü ise hakimiyetin daha kolay sağlandığı belirlenmiştir. Kıdem yılı az olan öğretmenlerin ise yapılandırmacı yaklaşımı kullanmalarının olumlu ve öğrenmeye uygun bir ortam yaratmaları konusunda onlara yardımcı olduğu; öte yandan süreci iyi planlayamadıkları için zaman yönetiminde sıkıntı yaşadıkları tespit edilmiştir. Disiplinle ilgili kurallar geliştirme ve bunları uygulama konusunda genel olarak sorunların yaşandığı ve sınıflarda disiplinin “bağırma” olarak adlandırıldığı belirlenmiştir. Çeşitli nedenlerden ötürü öğretmen değiştiren sınıflarda ise, disiplin ve motivasyon sağlanma konusunda sıkıntı yaşandığı görülmüştür.

Anahtar Kelimeler: Disiplin, Motivasyon, Sınıf yönetimi, Yapılandırmacılık.

Page 2: SINIFI YÖNETEBİLMEK: ÜNİVERSİTE ÖĞRENCİLERİNİN BAKIŞ ...webb.deu.edu.tr/baed/giris/baed/inoved_3.pdf · • Sınıf ortamı ve grup etkileşimi • Disiplinle ilgili kural

Sınıfı Yönetebilmek: Üniversite Öğrencilerinin Bakış Açısıyla

48 BatıAnadoluEğitimBilimleriDergisi(BAED),DokuzEylülÜniversitesiEğitimBilimleriEnstitüsü,İzmir-TürkiyeISSN1308-8971

Abstract

The purpose of the study is to determine what pre-service teachers in primary education think about teachers’ class management skills during the observations they made as a part of “School Experience” lesson. For this purpose, 22 people were interviewed in 3rd and 4th classes. The method of the study was qualitative research and data collection tool was semi-structured interview form. During the analysis of data obtained, content analysis method was used by utilizing codes, categories and themes. According to the opinions, it was determined that classroom teachers with more years of seniority and who have been teaching the same class for successive years have more class dominance. However, it was specified that they generally adopted behavioral approach and therefore there was no group interaction in the classroom environment; and because there was no communication among students; dominance was gained more easily. It was determined that teachers with less seniority years used the constructivist approach and this helped them create a positive and open learning environment; on the other hand they had difficulty in time management because they could not plan the process effectively. It was stated that there were difficulties in the subject of rule making about discipline and implementation of them and discipline called as “yelling” in the classes. In the classes which changed teacher for a variety of reasons, there were troubles about obtaining discipline and motivation. Keywords: Class management, Constructivism, Discipline, Motivation.

Giriş

Eğitim-öğretimde en önemli faktörlerden biri öğretmen ve onun etkili sınıf yönetim

becerileridir. Bu yüzden etkili bir eğitim-öğretim ortamının oluşturulabilmesi için

öğretmenlerin sınıf yönetim becerilerinin oldukça iyi olması, ayrıca öğrencilerle iletişimlerini

maksimum düzeyde tutarak öğretim faaliyetlerinin aksamamasını sağlamaları

gerekmektedir. Ancak bu sayede öğrencilerin motivasyonları artırılarak, etkili bir disiplinle

başarıya ulaşılabilir.

“Sınıf yönetimi, öğrenme için uygun ortamın sağlanması ve sürdürülmesidir. Öğretmen ve

öğrencilerin çalışma engellerinin ortadan kaldırılması, öğretim zamanının uygun

kullanılması, öğrencilerin etkinliklere katılımının sağlanması, sınıftaki kaynakların,

insanların ve zamanın yönetilmesidir” (Erdoğan, 2005, s. 10). Sınıf yönetimi, sınıf içi

etkinlikleri öğrenme odaklı olarak etkili bir biçimde düzenleyip sürdürme ve öğrenci

davranışlarına rehberlik etme sürecidir. Sınıfta pozitif bir öğrenme iklimi oluşturmaya,

öğrencilerin kendilerini özgürce ifade etmelerine ve potansiyellerini ortaya koyabilmelerine

fırsat verilir (Turan, 2007, s. 2-3). Öğretmenler ve öğretmen adaylarıyla ilgili çalışmalarda,

ölçme ve değerlendirmede sınıf yönetiminin etkisi görülmektedir. Sınıf yönetimi aynı

zamanda öğretmenlerin pedagojik birikimini de ortaya koymaktadır (Emmer ve Stough,

2001).

Page 3: SINIFI YÖNETEBİLMEK: ÜNİVERSİTE ÖĞRENCİLERİNİN BAKIŞ ...webb.deu.edu.tr/baed/giris/baed/inoved_3.pdf · • Sınıf ortamı ve grup etkileşimi • Disiplinle ilgili kural

Sınıfı Yönetebilmek: Üniversite Öğrencilerinin Bakış Açısıyla

BatıAnadoluEğitimBilimleriDergisi(BAED),DokuzEylülÜniversitesiEğitimBilimleriEnstitüsü,İzmir-TürkiyeISSN1308-8971 49

Doyle’a (1986) göre yapılan eylemler ve kullanılan teknikler sınıf ortamındaki problemleri

çözebilmekte önem taşımaktadır. Jackson’ın (1968) sınıf yaşantılarıyla ilgili analizinde, sınıf

yönetiminin birçok özelliğine değinilmiştir. Bunlar, kişileri ve olayları içeren ‘çokyönlülük’,

birçok olayın anlık gelişmesinin önemini içeren ‘eşzamanlılık’, eylemlerin yansımasının ani

olduğunu ifade eden ‘acillik’, olay ve çıktıların ‘tahmin edilemez’ oluşu, birçok unsura

öğrencilerin şahit olmasından ötürü ‘genele aitlik’ ve eylem ve olayların geçmişi ve

geleceğinin olmasından ötürü ‘tarih’ olarak ifade edilmiştir (Aktaran, Emmer ve Stough,

2001).

Jones (1996) ise sınıf yönetiminin kapsamlı doğasını beş ana özellikte ifade etmiştir (Aktaran,

Emmer ve Stough, 2001).

• Öğrencinin psikolojik ve öğrenme ihtiyacı karşılayabilmek

• Öğretmen-öğrenci ilişkisinin pozitif olması ve akran ilişkileri kurabilmek

• Öğrencilerin bireysel ya da grup olarak akademik ihtiyaçlarının karşılanabilmesini

kolaylaştırmak için öğretimsel teknikler kullanabilmek

• Belirlenen davranışları kazandırabilmek için grup yönetme tekniklerini

kullanabilmek

• Ciddi davranış problemleri taşıyan öğrencilere yardım edebilmek için davranış

metotları içeren danışmanlık hizmetleri verebilmek

Genel olarak araştırmacılar da, Jones’un üçüncü maddesini ele almışlar ve farklı öğretim

yöntemleri kullanmanın sınıf yönetimindeki etkisinin öneminden bahsetmişlerdir.

Öğretmenler tarafından öğretimsel yöntemlerin etkili kullanıldığı sınıflarda akademik başarı

ve öğrenme oranı da yüksek olmaktadır. Öte yandan öğretmen-öğrenci ilişkisinin kalitesi de

öğrencilerin öz-düzenlemeli öğrenmelerine katkı sağlamaktadır. Böylece sınıf içi ortam

öğretmen ve öğrenci davranışları doğrultusunda şekillenmektedir (Aktaran, Emmer ve

Stough, 2001).

Sınıf yönetiminin eğitim fakültelerinde ders olarak okutulmasına bakıldığında ise, ilk defa

2000-2001 eğitim-öğretim yılından itibaren öğretmenlik meslek dersleri kapsamında olduğu

görülmektedir. Dersin teorik boyutunda yer alan konular ise şu şekildedir (Okutan, 2010, s.

19-20):

Page 4: SINIFI YÖNETEBİLMEK: ÜNİVERSİTE ÖĞRENCİLERİNİN BAKIŞ ...webb.deu.edu.tr/baed/giris/baed/inoved_3.pdf · • Sınıf ortamı ve grup etkileşimi • Disiplinle ilgili kural

Sınıfı Yönetebilmek: Üniversite Öğrencilerinin Bakış Açısıyla

50 BatıAnadoluEğitimBilimleriDergisi(BAED),DokuzEylülÜniversitesiEğitimBilimleriEnstitüsü,İzmir-TürkiyeISSN1308-8971

• “Öğrenci davranışlarını etkileyen sosyal ve psikolojik faktörler

• Sınıf ortamı ve grup etkileşimi

• Disiplinle ilgili kural geliştirme

• Zaman kullanımı

• Sınıf organizasyonu

• Motivasyon

• İletişim

• Yeni döneme başlangıç

• Olumlu ve öğrenmeye uygun ortam yaratma

• Sınıfta karşılaşılan davranış problemleri ve bunlara karşı geliştirilecek önlemler”

“Sınıf yönetimi dersinin amacı, sınıf yönetimiyle ilgili temel kavramlarla, sınıf yönetimini

etkileyen değişkenlerin tanınması, sınıfta ortaya çıkabilecek istenmeyen davranışların

yönetimine ilişkin temel bilgi ve becerilerin kazanılmasıdır” (Okutan, 2010, s. 20).

Sınıf yönetiminde öne çıkan noktalara değinmek gerekirse, bunlardan en önemlilerinden

birinin disiplin olduğu görülür. Genel anlamda disiplin kavramı, bir amaçla bir araya gelmiş

insan grubunun düzen içinde yaşamasını sağlamak amacıyla seçilip konulmuş kuralları,

hükümleri ve bunlara uyulması için alınan önlemleri ifade etmektedir (Sarıtaş’tan aktaran

Erdoğan, 2005, s. 119). Sınıftaki disiplinin temel amacı ise, sınıfta kurallar oluşturarak

öğrenmeyi kolaylaştırmak ve istenmeyen davranışları en aza indirgemektir. Disiplin

istenmeyen davranışların önlenmesi ve iyileştirilmesidir (Jones ve Jones’dan aktaran Yiğit,

2007, s. 42). Disiplin denilince akla genellikle ceza gelir. Ancak, disiplin sadece ceza

vermekten ibaret bir iş değildir. Disiplin, olumsuz davranışların meydana gelmesini

önlemek için tutarlı ve kararlı davranışlarda bulunmak ve aynı zamanda yapılan işlerin belli

bir düzen içinde yürümesidir (Erdoğan, 2005, s. 119). Öğrencilerin istenmeyen davranışları,

sınıf içindeki öğrenme sürecini olumsuz yönde etkilediği gibi önemli zaman kayıplarına da

yol açmaktadır (Yiğit, 2007, s. 42). Sınıf yönetimindeki başarı, sadece problemler ortaya

çıktığında onları etkili bir biçimde çözmeyi değil, sınıfta ortaya çıkabilecek problemleri

önceden kestirip önlemeyi gerektirir. Sınıf disiplinini sağlamada en büyük görev ise

öğretmene düşmektedir. Sınıfta öğrenci davranışlarının, öğretmen davranışları ile çok yakın

bir ilişkisi vardır. Etkili öğretmenlerin sınıflarında, öğrencilerin istenmeyen davranışları

zaman içerisinde en aza inmektedir (Yiğit, 2007, s. 49-50).

Page 5: SINIFI YÖNETEBİLMEK: ÜNİVERSİTE ÖĞRENCİLERİNİN BAKIŞ ...webb.deu.edu.tr/baed/giris/baed/inoved_3.pdf · • Sınıf ortamı ve grup etkileşimi • Disiplinle ilgili kural

Sınıfı Yönetebilmek: Üniversite Öğrencilerinin Bakış Açısıyla

BatıAnadoluEğitimBilimleriDergisi(BAED),DokuzEylülÜniversitesiEğitimBilimleriEnstitüsü,İzmir-TürkiyeISSN1308-8971 51

Sınıf yönetiminde önemli diğer kavramlardan biri ise motivasyondur. Motivasyon harekete

geçirme anlamına gelir. İnsan ya da diğer organizmaların davranışlarının nasıl veya ne

tarafından yönlendirildiğini ve devamlılığının sağlandığını açıklamada motivasyon teorileri

kullanılır (s. 70). Başarıya ulaşma güdüsü, performans başarısına ilişkin bireyin algısı,

başarının teşvik edici değeri, bireyin başarıya ulaşma veya başarısızlıktan kaçma eğitiminde

olduğunu gösteren kanıtlardır (Yücel ve Gülveren, 2007, s. 78). Benzer şekilde Ertürk’e (2005)

göre de, sınıfta gerek öğrenciler arasında gerekse de öğrenci-öğretmen iletişiminde psikolojik

bir hava vardır. Bu psikolojik hava hem öğretmenin hem de öğrencilerin güdülenmesini ve

verimliliğini etkilemektedir (s. 227).

Erdoğan’a (2005) göre bireyi öğrenirken güdüleyen iki kaynak vardır. Bunlardan birincisi,

bireyin dışındaki kişi veya kişiler, ikincisi kendisidir ve asıl önemli olan bireyin kendi

kendisini güdüleyebilmesidir. Güdülemeyi sağlayan unsurları ise şu şekilde ifade

etmektedir (s. 51-52):

• Öğrenilecek konunun çok kolay olmayıp, biraz zorlayıcı olması

• Öğrenme sonunda bireyin kendi kendisini sınayabilmesi

• Sıkıştırılma veya belli bir zorlama durumunun olması

Öte yandan Atkinson ve McClleland’ın ise öğrencilerin başarı güdülerini artırmak için

önerdikleri yöntemler şu şekildedir: “Öğrencilerin ihtiyacı konusunda somut bilgi verilmesi,

nasıl konuşmaları ve düşünmeleri gerektiğinin gösterilmesi, yapılan işten elde edilecek olanı

bilmelerinin sağlanması, kendilerine saygıyı artıran hedefe nasıl ulaşacaklarının

gösterilmesi, geçmişlerinde başarısızlık varsa, işe küçük hedeflerle başlanması.” (Aktaran

Yücel ve Gülveren, 2007, s. 78-79).

Sınıf yönetimi sürecinde etkili bir öğretmen-öğrenci iletişimi önemli faktörlerden biri olarak

görülmektedir. Memişoğlu’na (2007) göre sınıf atmosferi, öğretmenin izlediği öğretme

yaklaşımı, yöntemi ve tekniği, kullandığı araç-gereç ve iletişimle sağlanır. Pozitif bir sınıf

atmosferi oluşturmak, her öğrencinin kendini rahatça ifade edebilmesine imkan

tanımaktadır. Olumlu sınıf atmosferi sonucunda, öğrencilerin derse devam ve başarıları

artmakta, dersten hoşlanıp, sınıf arkadaşlarıyla rahat iletişim kurabilirken, öğretmene karşı

da olumlu tutum geliştirmektedir (s. 93). Öğretmen-öğrenci etkileşiminin daha iyi olabilmesi

için, öğretmenin öğrencilerin kişiliğine saygı duyması, onları etkileşime katılmayı

Page 6: SINIFI YÖNETEBİLMEK: ÜNİVERSİTE ÖĞRENCİLERİNİN BAKIŞ ...webb.deu.edu.tr/baed/giris/baed/inoved_3.pdf · • Sınıf ortamı ve grup etkileşimi • Disiplinle ilgili kural

Sınıfı Yönetebilmek: Üniversite Öğrencilerinin Bakış Açısıyla

52 BatıAnadoluEğitimBilimleriDergisi(BAED),DokuzEylülÜniversitesiEğitimBilimleriEnstitüsü,İzmir-TürkiyeISSN1308-8971

yüreklendirmesi, onlarla empati kurabilmesi, öğretmenin davranışlarında tutarlı olabilmesi,

öğrenciler arasında ayrım yapmaması öğrencilerin güçlü yönlerini ortaya çıkarabilmesi,

başarı duygusunu tatmaları için ortam sağlayabilmesi, gerektiğinde ödül verebilmesi,

öğrencilerin kendilerine olan saygılarını arttırmaya çaba göstermesi ve kendilerini

gerçekleştirmelerine imkan vermesi gerekmektedir (Ertürk, 2005, s. 228; Memişoğlu, 2007, s.

95). Öte yandan sınıf ortamında iletişimin etkili ve sağlıklı olabilmesi için öğrencilerin

korkutulmaması, yargılanmaması ve aşırı bir şekilde denetlenmemesi gerektiğini belirten

Erdoğan (2005), aksi takdirde öğrencilerin kendilerinde olan güvenlerini kaybederek

kendilerini değersiz hissedebileceklerini ifade etmiştir. Ayrıca sınıf ortamında öğretmenlerin

öğrencilerle kurdukları sağlıksız iletişim örneklerinden bir diğeri de, öğrencilere emretmek,

gözdağı vererek korkutmak, eleştirmek, suçlamak, kalıp yargıya sokmaktır. Etkili bir iletişim

için öğretmenin bu noktada oldukça dikkatli olması gerekmektedir (s. 86-87).

Zaman yönetiminin bilinçli ve etkili yapılması da, sınıf yönetimi sürecinde öne çıkan

unsurlardan biridir. Sınıfta öğrenme zamanını etkili yönetmek, önemli olana öncelik

vermektir. Bu nedenle öğrenme zamanını iyi yönetebilmek için önemli işler planlanmalıdır.

Bu durum sınıfta öz-bilince sahip, özgür iradesiyle hareket edebilen, yaratıcı düşünce gücü

gelişmiş bireyler yetiştirmenin önemli olduğu, dolayısıyla bunların öncelikli hale getirilmesi

gerektiğini vurgulamaktadır. Öğrenme için ayrılan süre çoğunlukla bireyin gelişimine

ayrılmalı, insanın önemli olmasından ötürü sınıfta da öncelik insana verilmelidir (s. 107). Öte

yandan ders öncesinde bazı hazırlıkların yapılması, derse zamanında girilmesi, öğretmenin

zaman kullanımı konusunda öğrencilere iyi bir model olması, derse etkili bir giriş yapılması,

öğrencilere kendi kendilerini denetleme alışkanlığının kazandırılması, görev dağılımının

yapılması gibi önemli noktalar zamanın etkili kullanımı konusunda öğretmene yardımcı

olmaktadır (Karslı, 2007, s. 109-110).

Bütün bu söylenenler doğrultusunda, bu araştırmanın amacı Sınıf Öğretmenliği Anabilim

Dalı 3. ve 4. sınıf öğrencilerinin üniversitede gördükleri Sınıf Yönetimi dersine yönelik

görüşlerini alabilmek ve Okul Deneyimi dersi kapsamında 14 hafta boyunca staj okullarında

yaptıkları gözlemlerde ilkokul öğretmenlerinin sınıf yönetimi becerilerine yönelik neler

düşündüklerini saptayabilmektedir. Bu amaç kapsamında aşağıdaki araştırma sorularına

cevap aranmıştır.

Page 7: SINIFI YÖNETEBİLMEK: ÜNİVERSİTE ÖĞRENCİLERİNİN BAKIŞ ...webb.deu.edu.tr/baed/giris/baed/inoved_3.pdf · • Sınıf ortamı ve grup etkileşimi • Disiplinle ilgili kural

Sınıfı Yönetebilmek: Üniversite Öğrencilerinin Bakış Açısıyla

BatıAnadoluEğitimBilimleriDergisi(BAED),DokuzEylülÜniversitesiEğitimBilimleriEnstitüsü,İzmir-TürkiyeISSN1308-8971 53

1. Öğretmen adaylarının üniversitede gördükleri Sınıf Yönetimi derslerinin “teorik-

pratik” açıdan dengesine yönelik düşünceleri ve uygulama önerileri 3. ve 4. sınıf

düzeyinde nasıl farklılaşmaktadır?

2. İlkokul öğretmenlerinin sınıf yönetiminde yapılandırmacı yaklaşımı kullanabilme

düzeylerine yönelik öğretmen adayları düşünceleri nasıldır?

3. İlkokul öğretmenlerinin derslerinde disiplini sağlayabilme düzeylerine yönelik

öğretmen adayları düşünceleri nasıldır?

4. İlkokul öğretmenlerinin derslerinde motivasyonu sağlayabilme düzeylerine yönelik

öğretmen adayları düşünceleri nasıldır?

5. İlkokul öğretmenlerinin derslerinde zamanı etkili kullanabilme düzeylerine yönelik

öğretmen adayları düşünceleri nasıldır?

Yöntem

Bu araştırmada nitel araştırma desenlerinden durum çalışması kullanılmıştır. Durum

çalışmasının en önemli özelliği bir ya da birkaç durumun derinliğine araştırılmasıdır. Bir

duruma ilişkin etkenler bütüncül bir yaklaşımla araştırılır. Bu esnada ilgili durumu nasıl

etkiledikleri ve sözü geçen durumdan nasıl etkilendikleri üzerinde odaklanılır. Durum

çalışmaları, güncel bir olgunun kendi yaşam çerçevesinde çalışılması ve birden fazla kanıt

veya veri kaynağının mevcut olduğu durumlarda kullanılabilmesi gibi özellikleri nedeniyle

bu çalışmanın doğasına uygundur (Yıldırım ve Şimşek, 2013).

Çalışma Grubu

Araştırmanın çalışma grubunu, İstanbul ilinden seçilen bir üniversitedeki toplam 22 gönüllü

kişiden oluşan (11’i 3. sınıf ve 11’i 4. sınıf) Sınıf Öğretmenliği Anabilim Dalı öğrencisi

oluşturmaktadır.

Veri Toplama Süreci

Araştırmadaki çalışma grubunun belirlenmesi için öncelikle 3. ve 4. sınıflardan birer şubeye

(3. sınıflardan 45 ve 4. sınıflardan 43 olmak üzere toplam 87 kişiye) açık uçlu bir soru

sorulmuş ve üniversitede işledikleri Sınıf Yönetimi dersinin teorik ve pratik dengesini nasıl

buldukları öğrenilmek istenmiştir. Bu öğrencilerden 84’ü genellikle teorik ağırlıklı eğitim

yapıldığını belirtmiştir ve bu öğrencilerden gönüllü olan 22 kişi daha ayrıntılı görüşmeler

Page 8: SINIFI YÖNETEBİLMEK: ÜNİVERSİTE ÖĞRENCİLERİNİN BAKIŞ ...webb.deu.edu.tr/baed/giris/baed/inoved_3.pdf · • Sınıf ortamı ve grup etkileşimi • Disiplinle ilgili kural

Sınıfı Yönetebilmek: Üniversite Öğrencilerinin Bakış Açısıyla

54 BatıAnadoluEğitimBilimleriDergisi(BAED),DokuzEylülÜniversitesiEğitimBilimleriEnstitüsü,İzmir-TürkiyeISSN1308-8971

yapılmak üzere seçilmiştir. Görüşmelerde veri toplama aracı olarak araştırmacı tarafından

önceden hazırlanmış olan yapı yapılandırılmış görüşme formu kullanılmış olup, görüşmenin

gidişatına göre farklı sorular da sorulmuştur.

Verilerin Analizi

Yapılan gözlem ve görüşmelerden elde edilen veriler nitel araştırma yöntemlerinde yer alan

içerik analizi yardımıyla analiz edilmiştir. İçerik analizinde temel amaç, toplanan verileri

açıklayabilecek kavram ve ilişkilere ulaşabilmektir (Yıldırım ve Şimşek, 2013). Ana tema ve

alt temalar yardımıyla yapılan içerik analizine göre veriler önceden belirlenen kategorilere

göre özetlenmiş, kullanılan ortak ifadeler saptanarak yorumlanmış, neden-sonuç ilişkileri

incelenmiş ve sonuçlara ulaşılmıştır. Öğrencilerin görüşlerinden alıntılara yer verilirken

gerçek isimleri kullanılmamış ”1, 2, 3” şeklinde kodlamalara başvurulmuştur.

Bulgular

1) Öğretmen adaylarının üniversitede gördükleri Sınıf Yönetimi derslerinin “teorik-pratik”

açıdan dengesine yönelik düşünceleri ve uygulama önerileri 3. ve 4. sınıf düzeyinde nasıl

farklılaşmaktadır?

Araştırmanın birinci sorusuna cevap aramak için Sınıf Öğretmenliği Anabilim Dalı

öğrencilerinden 3. ve 4. sınıfların birer şubelerinden seçilen toplam 87 kişiye, işledikleri Sınıf

Yönetimi derslerindeki teorik-pratik dengesini nasıl buldukları sorulmuştur. 3. sınıfların

tamamı derslerde uygulamaların yetersiz olduğunu belirtirken, 4. sınıflardan yalnızca 3

kişinin derslerden memnun olduğunu söylediği tespit edilmiştir. Bunun üzerine

uygulamaların yetersiz olduğunu belirten öğrenciler içinden her iki sınıftan toplam 22

gönüllü öğrenci seçilmiş ve yarı yapılandırılmış görüşme yapılmıştır.

Sınıf Yönetimi derslerindeki uygulamaya yönelik etkinliklerin nasıl geliştirilebileceği

sorulduğunda

Page 9: SINIFI YÖNETEBİLMEK: ÜNİVERSİTE ÖĞRENCİLERİNİN BAKIŞ ...webb.deu.edu.tr/baed/giris/baed/inoved_3.pdf · • Sınıf ortamı ve grup etkileşimi • Disiplinle ilgili kural

Sınıfı Yönetebilmek: Üniversite Öğrencilerinin Bakış Açısıyla

BatıAnadoluEğitimBilimleriDergisi(BAED),DokuzEylülÜniversitesiEğitimBilimleriEnstitüsü,İzmir-TürkiyeISSN1308-8971 55

Tablo 1. Adayların Uygulamaya Yönelik Etkinlik Önerileri

Öğrenci Sayısı (f) Temalar Alt Temalar 3. Sınıf 4. Sınıf

Yöntem

Teknikler

Drama-canlandırma 3 4 Görsel materyal 1 2

Örnek olay 1 1 Gösterip yaptırma 1 1

Tartışma 1 - Birincil

Kaynaklar Gözlem yapma 3 3

Tecrübeli kişi çağırma 1 -

Tablo 1’de öğretmen adaylarının Sınıf Yönetimi derslerinin uygulama kısmında neler

yapabileceğine yönelik önerileri “yöntem-teknikler ve birincil kaynaklar” ana temaları

altında ele alınmıştır. Buna göre adaylar “yöntem-teknikler” temasının altında en çok

“drama-canlandırma yapılması” ve “birincil kaynaklar” teması altında “gözlem yapmanın”

etkili olduğunu düşünmekte; bunları takip eden uygulamalar arasında ise “görsel materyal

kullanılması”, örnek olayların kullanılması ve gösterip yaptırma yönteminin kullanılmasının

yer aldığı görülmektedir. Öğretmen adaylarından yalnızca birer kişi “sınıfa tecrübeli

kişilerin çağrılması ve tartışma yapılmasının” dersin uygulama kısımlarında kullanılmasını

önermektedirler.

Yöntem-teknikler temasında altında yer alan “drama ve canlandırma yaptırılmasının” Sınıf

Yönetimi derslerinde kullanılmasının, sınıf ortamında yaşanabilecek problemlerin

canlandırılmasının uygulama açısından oldukça etkili olduğunu düşünen adaylardan dördü

4. sınıf, üçü ise 3. sınıf öğrencileridir. Öğrencilerin bu konudaki görüşlerinden alıntılara

aşağıda yer verilmiştir.

(1): ...Teorik bilginin arkasından uygulama olmalı. Mesela sınıfımızda bir canlandırma oyun ya da drama yapabiliriz. Böylece bu yanlış davranışı görürüz ve yeteneğimizi de katarak çözüme gideriz. (3): ...Ben olsam sınıfta ilkokul havası oluşturur, her hafta bir-iki öğrenciyi öğretmen yapardım. Onlar da öğretmen gibi davranarak sınıftaki düzensizlikleri, aksaklıkları farklı yöntemlerle düzeltmeye çalışırlardır. (6): ...Bana göre bu derste, daha çok öğretmen olduğumuzda karşılaşabileceğimiz durumları baz alarak yaratıcı drama yöntemi kullanılması çok iyi olurdu. Bizlerin çeşitli durumlarda nasıl davranacağımızı görmemiz yararlı olabilirdi. (7): ...Ben olsam direkt olarak canlandırma, drama vb. pratik çalışmaların akabinde, çıkarımlarımızı ve sonrasında da teorikte yer alan esas maddeleri ve hususları öğrencilere aktarırdım.

Page 10: SINIFI YÖNETEBİLMEK: ÜNİVERSİTE ÖĞRENCİLERİNİN BAKIŞ ...webb.deu.edu.tr/baed/giris/baed/inoved_3.pdf · • Sınıf ortamı ve grup etkileşimi • Disiplinle ilgili kural

Sınıfı Yönetebilmek: Üniversite Öğrencilerinin Bakış Açısıyla

56 BatıAnadoluEğitimBilimleriDergisi(BAED),DokuzEylülÜniversitesiEğitimBilimleriEnstitüsü,İzmir-TürkiyeISSN1308-8971

Video ve ses kayıtları gibi “görsel materyallerin kullanılması” bu temadaki ikinci en çok

söylenen alt tema olmuştur. Öğretmen adaylarından biri 3. sınıf, ikisi 4. sınıf olmak üzere

toplam üç kişi bu alt temayı seçmiştir. Bu adayların görüşlerinden alıntılar aşağıdaki gibidir:

(14): ...Bu ders öğretmen adayları için üniversite hayatları boyunca en önemli derslerden biri. Sadece sözel olarak aktarılınca bilgi çok etkili olmuyor. Ben video, resim gibi farklı materyallerle ders işlenmesini tercih ederim. (18): ...Bence bu dersle ilgili pratik hiçbir bilgimiz olmadı. Dersler videolarla desteklenmeliydi.

“Birincil kaynaklar” temasının altında yer alan “gözlem yapma” alt temasının Sınıf Yönetimi

derslerinin uygulama kısmında etkili olacağını düşünmekte olan öğretmen adaylarından üçü

3. sınıfken, üçü 4. sınıftır. Adaylar bu konudaki görüşlerini şu şekilde ifade etmektedirler:

(4): ...Ben olsam bu dersi uygulama okullarında devam ettirmeye çalışırdım. Yaşananlar ve sorunları görerek daha iyi öğrenme sağlanabilirdi. (10): ...Bana kalırsa, öğretmenlerimiz sık sık staj okullarını ziyaret ederek sınıf yönetimi noktasındaki yetersizliklerimizi bizlere göstermeliler. Çünkü pratikte yer almayan bilgiler kalıcılığını yitiriyor bence. (15): ...Bu dersin teorikten, kurallardan çok pratikte işlenmesini öneririm. Bir öğretmenin bir günü gibi çeşitli sınıf ortamları gözlemlenebilir ve farklı öğrenci tipleri, öğretmen davranışları incelenebilir.

3. sınıf öğretmen adaylarından yalnızca biri derslerde genellikle aynı yayın üzerinden

gidildiğinden, farklılık göremediklerini ifade etmiştir. Bu nedenle öğrenci farklı yayın ve

makalelerden tartışma yaptırılmasının uygulama açısından yararlı olacağını düşünmektedir.

Öğrencinin bu konudaki görüşü ise şu şekildedir:

(19): ...Ben olsam kitaptaki bilgileri monoton olarak aktarmazdım bu derste. Tartışma ortamı yaratırdım. Tek tek okutmazdım, ezberletmezdim, farklı yayın ve makaleler kullanırdım.

Öte yandan yine 3. sınıf öğretmen adaylarından bir diğeri ise, derslere “tecrübeli kişilerin

çağrılarak” birinci elden kaynak olarak kullanılmasının bu derslerin uygulama boyutunda

kendileri için önemli bir unsur olabileceğini belirtmiştir.

2) İlkokul öğretmenlerinin sınıf yönetiminde yapılandırmacı yaklaşımı kullanabilme

düzeylerine yönelik öğretmen adayları düşünceleri nasıldır?

Araştırmanın 2. sorusuna cevap aramak için 3. ve 4. sınıf öğretmen adaylarıyla yapılan

görüşmelerden elde edilen veriler gruplandırılmış şekilde aşağıda yer verilmiştir.

Öğretmen adaylarından 14’ü (altısı 3. sınıf, sekizi 4. sınıf) kıdem yılıyla, sınıf yönetiminde

yapılandırmacı yaklaşımı kullanma düzeylerinin ters orantılı olduğunu belirtmektedir. Yani

Page 11: SINIFI YÖNETEBİLMEK: ÜNİVERSİTE ÖĞRENCİLERİNİN BAKIŞ ...webb.deu.edu.tr/baed/giris/baed/inoved_3.pdf · • Sınıf ortamı ve grup etkileşimi • Disiplinle ilgili kural

Sınıfı Yönetebilmek: Üniversite Öğrencilerinin Bakış Açısıyla

BatıAnadoluEğitimBilimleriDergisi(BAED),DokuzEylülÜniversitesiEğitimBilimleriEnstitüsü,İzmir-TürkiyeISSN1308-8971 57

öğretmenlerin kıdem yılları arttıkça yapılandırmacı yaklaşımı kullanma oranları

azalmaktadır. Mesleğe yeni başlamış olan öğretmenler, yapılandırmacı yaklaşımı daha etkin

kullanmaya çalışmaktadır. Bu konudaki öğrenci görüşlerinden alıntılar şu şekildedir:

(3): ...Uzun yıllar öğretmenlik yapmış, yaşını almış öğretmenler daha fazla geleneksel yöntemi kullanmaktadır. Çünkü ona göre eğitilmişlerdir. (4): ...Genel anlamda kıdem yıllarının artması yapılandırmacı yaklaşımın uygulanmasını zorlaştırıyor. (5): ...Bana göre kıdem yılları arttıkça öğretmenlerde yapılandırmacılık yerine davranışçılığa yönelme oluyor. (6): Öğretmenler genel olarak geleneksel anlatımı tercih ediyorlar. Öğretmenleri kıdem yılı daha çok masaya yaklaştırıyor. Öğretmen yaşlandıkça dersi masadan işlemeye başlıyor. (8): ...Daha yeni, genç öğretmenler geleneksel yöntem yerine yapılandırmacı yaklaşımı kullanmaya den azından çalışıyorlar. (12): Kıdem yılları fazla olan öğretmenler genellikle davranışçı, ezberci yaklaşımı benimsiyor ve kendi bildiklerinden ödün vermiyorlar. Teknolojik gelişmelere ayak uyduran ve kullanan çok az öğretmen var. (14): Kıdem yılı diğerlerinden daha fazla olan hocalarda, “Ben biliyorum neyin ne olduğunu, yeni yeni icatlar çıkarıyorlar.” diyerek yeni yaklaşıma tepki gösterip kendi bildikleri sistemle eğitim-öğretim faaliyetlerini sürdürüyorlar.

Öğretmen adaylarından stajını özel okulda yapan iki kişinin bu konudaki görüşleri

çoğunluktan farklı olarak şekillenmiştir. Onlara göre kıdem yılıyla yapılandırmacılığı

kullanabilme düzeyleri doğru orantılıdır. Bu konudaki görüşlerini ise şu şekilde ifade

etmişlerdir:

(15): ...Kıdem yıllarının olumlu etkisini özel okulda görüyorken, devlet okulunda kendini yeniliğe

kapatmış öğretmenleri görmek üzücü bir durum.

(22): Staj yaptığım özel bir okuldu. Burada deneyimli öğretmenler yapılandırmacılığı çok daha güzel

bir şekilde kullanabilmekteydiler. Öğretmenler tecrübeli oldukça yapılandırmacı davranışları daha

çok artıyor ve ona uygun ders işliyorlar.

Öte yandan öğretmen adaylarından 16’sı gözlem yaptıkları sınıflarda genel olarak davranışçı

yaklaşımın hakim olduğunu ifade etmişlerdir. Öğretmenlerin genel olarak

yapılandırmacılığı bilmediklerini ya da kendilerine en kolay gelen şekilde dersleri işledikleri

ifade eden öğretmen adaylarından bazıları bu konudaki görüşlerini şu şekilde ifade

etmişlerdir:

(1): ...X öğretmenimizde yapılandırmacılığın y’sini göremedim maalesef. Sınıf bir düzen içinde, katı kurallarla yönetiliyor. Uymayana ceza veriliyor ya da yüksek sesle ikaz ediliyor. Ders sırasında öğretmenin sözü asla kesilemez. Öğretmen soru sorduğu zaman öğrenci cevap verir. Aksi durumda ise “Sus çocuğum, dur çocuğum” sözleri duyuluyor...

Page 12: SINIFI YÖNETEBİLMEK: ÜNİVERSİTE ÖĞRENCİLERİNİN BAKIŞ ...webb.deu.edu.tr/baed/giris/baed/inoved_3.pdf · • Sınıf ortamı ve grup etkileşimi • Disiplinle ilgili kural

Sınıfı Yönetebilmek: Üniversite Öğrencilerinin Bakış Açısıyla

58 BatıAnadoluEğitimBilimleriDergisi(BAED),DokuzEylülÜniversitesiEğitimBilimleriEnstitüsü,İzmir-TürkiyeISSN1308-8971

(6): ...Öğretmen sonradan yapılandırmacı yaklaşımı öğrense bile kullanmaya üşeniyor. Onlar geleneksel yöntemlerle yetiştikleri için onlara zor geliyor. (8): ...Gözlemlediğim sınıf öğretmenlerinin çoğu genelde geleneksel yöntemi kullanıyor. ancak yeni ders kitapları yapılandırmacı yaklaşıma uygun olduğundan ister istemez bunu kullanmak zorunda kalıyorlar. (9): ...Yapılandırmacı yaklaşım modeli 2005 yılında ülkemizde uygulanmaya başladığı için staj okullarındaki öğretmenler, bu sistemi bilmiyorlar bence. O yüzden de uygulamıyorlar. (11): ...Bence çoğu öğretmen yapılandırmacı yaklaşımın ne olduğunu tam olarak anlamamış. Bazen onlar acaba başka dersler mi işlediler üniversitede diye düşünüyorum. Ya da acaba biz de onlar gibi mi olacağız? (18): ...Bana göre tecrübeli öğretmenler yapılandırmacı yaklaşımı kendi işine geldikleri gibi algılamıştır. Biz staja gittiğimizde siz bu konuda bizden daha bilgilisiniz deyip dersleri bize bırakıyorlardı.

3) İlkokul öğretmenlerinin derslerinde disiplini sağlayabilme düzeylerine yönelik öğretmen

adayları düşünceleri nasıldır?

Araştırmanın 3. sorusuna öğretmen adaylarının verdiği cevaplardan elde edilen veriler

kategorize edilmiş olup, bunlara Tablo 2’de yer verilmiştir.

Tablo 2. Sınıf Öğretmenlerinin Disiplini Sağlama Yöntemleri

Öğrenci Sayısı (f) Temalar Alt Temalar 3. Sınıf 4. Sınıf Anlayış Gelenekselci anlayış 7 6

Demokratik anlayış 1 1 Tutum Şiddet içerikli tutum 6 8

Yapıcı tutum 1 2

Tablo 2’de sınıf öğretmenlerinin disiplini sağlama yöntemleri anlayış ve tutum olarak iki

temada ele alınmaktadır. “Anlayış” temasının altında “gelenekselci ve demokratik anlayış”

alt temaları yer alırken, “tutum” temasının altında “şiddet içerikli tutum” ile “yapıcı tutum”

bulunmaktadır. Sınıf öğretmenlerinin gelenekselci bir disiplin anlayışına sahip olduğunu

düşünen toplam 13 öğretmen adayından yedisi 3. sınıf ve altısı 4. sınıftır. Bunlar genel olarak

gözlemledikleri öğretmenlerin gelenekselci bir disiplin anlayışı içinde olduklarını

belirtmekte, öğretmenlerin sınıfı korkutmaya, susturmaya ve öğrenciler üzerinde baskı

kurmaya çalıştıklarını söylemektedirler. Adayların bazılarının görüşlerinden alıntılara

aşağıda yer verilmiştir:

(1): Deneyimi fazla olan öğretmenlerimizin disiplin anlayışları sınıfları susturmaktan ve onların öğretmeni pür dikkat dinlemelerinden ibaret. Sınıf korkutulmuş ve gelenekselci bir anlayış hakim.

Page 13: SINIFI YÖNETEBİLMEK: ÜNİVERSİTE ÖĞRENCİLERİNİN BAKIŞ ...webb.deu.edu.tr/baed/giris/baed/inoved_3.pdf · • Sınıf ortamı ve grup etkileşimi • Disiplinle ilgili kural

Sınıfı Yönetebilmek: Üniversite Öğrencilerinin Bakış Açısıyla

BatıAnadoluEğitimBilimleriDergisi(BAED),DokuzEylülÜniversitesiEğitimBilimleriEnstitüsü,İzmir-TürkiyeISSN1308-8971 59

(2): ...Gözlemlediğim öğretmenlerden biri oldukça gelenekselciydi ve sınıfta hep kendisi hakimdi. Tüm kontrolü ele alarak, disiplini bu şekilde öğrencileri susturarak sağlıyordu maalesef. (3): Sınıf öğretmenleri disiplini davranışçı yaklaşım doğrultusunda sağlıyorlar ve yapılandırmacılıktan oldukça uzaklar. (19): ...Öğretmenler sınıf ortamında disiplini sağlamada yetersiz. Bir saatlik dersin yarısını sınıfı susturmakla geçiriyorlar. (20): ...Öğretmenler sert olarak sınıfı yönetiyor. Çocuğun çocuk olduğunu unutup bir gülümsemeyi esirgiyorlar şımartma olarak gördükleri için. Bu yüzden öğretmenden korkan ve derste susan öğrenci tipi görülüyor.

Öte yandan öğretmen adaylarından sadece ikisi (biri 3. sınıf, diğeri 4. sınıf) gözlemledikleri

öğretmenlerin diğer öğretmenlere göre daha “demokratik bir anlayışı” benimsediklerini ve

sınıfta bu şekilde disiplin sağladıklarını belirtmiştir. Bu öğretmenlerin kuralları çocuklarla

birlikte koyduklarını, sınıfa bazı alışkanlıkları kazandırdıklarını ve bu sınıflara birinci

sınıftan beri girdiklerini belirtmişlerdir. Adayların görüşlerine aşağıda yer verilmiştir.

(2): ...Öğretmen yeri geldiğinde hafif sert ama genel olarak demokratik bir anlayış benimseyen ve kuralları çocuklarla birlikte koyan biriydi. Tüm sınıfa belli alışkanlıkları kazandırmış ve bunları alışkanlık haline getirmiş biriydi. (8): Öğretmen öğrencileri arasındaki mesafeyi koruyabiliyor. Ders dağıldığında öğretmenin uyarmasıyla sınıf düzenli oluyor. Burada öğretmenin etkililiğini gördüm. Çünkü öğretmen birinci sınıftan beri aynı sınıfı okutuyordu.

“Tutum” teması içinde yer alan alt temalardan “şiddet içerikli tutumdan” bahseden ve

öğretmenlerin bu şekilde disiplin sağladığını belirten öğretmen adayları 3. sınıftan altı ve 4.

sınıftan sekiz olmak üzere toplam 14 kişidir. Adayların genel olarak ifade ettikleri,

öğretmenlerin sınıflarında bağırarak, kızarak, sözlü ve fiziksel şiddet kullanarak disiplin

sağladıklarıdır. Bazı örneklere aşağıda yer verilmiştir.

(9): Genelde sınıf yönetimini sağlamak için çocuklara bağırıp kızarak, ‘müdürün odasına götüreceğim’ veya ‘seneye de 2. sınıfı okuyacaksın bu gidişle’ gibi tehdit cümleleri kullanılıyor. (10): Öğretmenlerin çoğu disiplini sadece çocuğa bağırma şeklinde yorumluyor. Çocuklara nasıl davranmaları gerektiğini öğretmeden, öğrenmeleri bekleniyor. Bu yüzden çocuklar yanlış bile yapıyorsa farkında olamıyor, yanlışlarını düzeltemiyor. (11): Bağırarak disiplini sağlamaya çalışıyor çoğu ya da hepsi diyebilirim. Biraz konuşmayı deneseler, öğrencileri anlamaya çalışıp empati kursalar, bu kadar sert olmasalar her şey çok farklı olabilirdi diye düşünüyorum... (14): Sınıfta disiplin “cetvelle” sağlanıyor... (16): ...Staj okulundaki hocam, şiddet hakaret içerikli davranışlar sergileyerek olması gereken sınıf yönetimi uygulamalarına ters düşmektedir. Öğretmenin sözlü ikazlarının hakaret içerikli olması öğrencilerin çekimser olmalarına ve soruların yanıtlanmasında korkak tavır almalarına sebep oluyor.

Öğretmen adaylarından yalnızca üç kişi (biri 3. sınıf, ikisi 4. sınıf), gözlemledikleri

öğretmenlerin diğerlerine göre daha “yapıcı bir tutumla” disiplin sağlamaya çalıştıklarını

ifade etmiştir. Bu sınıflardaki çocukların daha özgür bırakıldıkları, ancak susturulmaya

Page 14: SINIFI YÖNETEBİLMEK: ÜNİVERSİTE ÖĞRENCİLERİNİN BAKIŞ ...webb.deu.edu.tr/baed/giris/baed/inoved_3.pdf · • Sınıf ortamı ve grup etkileşimi • Disiplinle ilgili kural

Sınıfı Yönetebilmek: Üniversite Öğrencilerinin Bakış Açısıyla

60 BatıAnadoluEğitimBilimleriDergisi(BAED),DokuzEylülÜniversitesiEğitimBilimleriEnstitüsü,İzmir-TürkiyeISSN1308-8971

çalışılan çocukların olduğu sınıflara göre daha disiplinli bir ortam olduğunu belirtmişlerdir.

Adayların görüşlerine aşağıda yer verilmiştir.

(4): İkinci sınıflardan gördüğüm bir öğretmen çok dikkatimi çekmişti. Bu öğretmenin derslerinde öğrencilerin fısıltıyla konuşmaları yasak değildi. Çok sık olmamak kaydıyla öğrenciler ayağa kalkıp dolaşabiliyorlardı. Böyle olunca öğrenci küstürülmemiş oluyordu. Sınıftaki disiplini yapıcı bir şekilde sağlamıştı. (7): ...Öğretmenlerden bazıları kırıcı olmayan bir şekilde, sakin yaklaşımlarla disiplini sağlamaya çalışıyorlardı. (20): ...Bazı öğretmenlerde disiplin hoşgörü ortamında sağlanmıştı. Kuralların gereğini bilen, nerede susmalı, nerede konuşmalı, arkadaşlarıyla ilişkilerini hangi boyutlarda öğretmene taşımalı... Bunları bilen bir öğrenci tipiyle karşılaşılıyor. Bu sayede daha özgün, kendini yöneten bireyler ortaya çıkıyor.

4) İlkokul öğretmenlerinin derslerinde motivasyonu sağlayabilme düzeylerine yönelik

öğretmen adayları düşünceleri nasıldır?

Araştırmanın 4. sorusuna öğretmen adaylarının verdiği cevaplara bakıldığında, adaylardan

yedisi öğretmenlerin bir şekilde motivasyonu sağlamaya çalıştıklarını ifade ederken, 15’i

sınıflarda motivasyon sağlamaya yönelik olumlu bir durum göremediklerini, daha çok

öğrencilerin morallerini bozacak davranışlarda bulunduklarını belirtmişlerdir.

Tablo 3. Öğretmenlerin Derslerde Yaptıkları

Öğrenci Sayısı (f) Temalar Alt Temalar 3. Sınıf 4. Sınıf Olumlu Pekiştireç Kullanma 3 4

Merak Uyandırma 2 1 Dikkat Çekme 1 1 Alkışlatma - 1

Olumsuz Azarlama 4 4 Yanlışını Söyleme 1 -

Tablo 3’te sınıf öğretmenlerinin derslerde motivasyon sağlamaya yönelik yaptıkları

“olumlu” ve “olumsuz” davranış kategorileri oluşturulmuştur. Bunların alt temaları olarak

ise, olumluda “pekiştireç kullanma, merak uyandırma, dikkat çekme, alkışlatma” yer

alırken; olumsuzda “azarlama ve yanlışını söyleme” bulunmaktadır. Sınıf öğretmenlerinin

“olumlu” kategorisi içinde en çok kullandığı motivasyon sağlamaya yönelik davranış

“pekiştireç kullanmadır”. Buna yönelik öğretmen adaylarından üçü 3. sınıf, dördü ise 4.sınıf

olmak üzere toplam yedisi görüş belirtmiştir.

Page 15: SINIFI YÖNETEBİLMEK: ÜNİVERSİTE ÖĞRENCİLERİNİN BAKIŞ ...webb.deu.edu.tr/baed/giris/baed/inoved_3.pdf · • Sınıf ortamı ve grup etkileşimi • Disiplinle ilgili kural

Sınıfı Yönetebilmek: Üniversite Öğrencilerinin Bakış Açısıyla

BatıAnadoluEğitimBilimleriDergisi(BAED),DokuzEylülÜniversitesiEğitimBilimleriEnstitüsü,İzmir-TürkiyeISSN1308-8971 61

(1): ...Kısmen de olsa öğretmenimizin öğrencilere karşılaştığı problemlerde ya da ders esnasında kullandığı “biz bunu başaracağız, yapabiliriz, denemekten korkma” gibi sözleri beni çok etkilemişti ve bu sözlerin sınıfın motivasyonunu arttırdığını gözlemledim. (4): Her öğretmen maalesef motivasyonu önemsemiyor. Çoğunlukla “aferin, bravo” gibi söylemler oldu. Bunun dışında öğrenciye “çak bakalım, tekrar söyle, alkışlayın arkadaşınızı” şeklinde motivasyon örnekleri gördüm. (15): ...Öğretmen sınıfta motivasyon sağladığında öğrencilere ortak bir dil sağlamış oluyor. Gözlemlediğim kadarıyla öğretmenler öğrencilere olumlu pekiştireçler vererek motivasyon sağlamaya çalışıyorlar ve bu sayede de dersleri sevdirmeye çalışıyorlar. (17): Öğretmenler motivasyonları sağlamada küçük ödüller, oyunlar, videolar gibi pekiştireçler kullanıyorlar. (22): O gün çok güzel ders dinleyen ve grup çalışmasını iyi bir şekilde gerçekleştiren başarılı öğrenci sembolü olan bir ayıcığı alıyordu. O gün ayıcık o öğrencide kalıyordu. Bu da öğrencileri çok iyi motive ediyordu.

Öğretmen adaylarına sorulan, sınıf öğretmenlerinin motivasyon sağlama yöntemlerinin nasıl

olduğu sorusuna, adayların dokuzu bu yöntemlerin olumsuz olduğuna yönelik görüş

belirtmiştir. Bunlardan sekiz kişi öğretmenlerin öğrencileri azarladığını ve motivasyonlarını

düşürdüğünü söylemekte, bir kişi ise öğretmenlerin öğrencilerin yanlışlarını yüzüne

vurduğunu belirtmektedir. Öğretmen adaylarının bu görüşlerine örneklere aşağıda yer

verilmiştir.

(2): ...Öğretmenler çoğunlukla davranışçı yaklaşımı benimsedikleri için çocukları motive edici kelimeler, pekiştireçler yerine yanlışını söyleme, azarlama vb. ithamlarda bulunduklarına şahit oldum maalesef. (11): Öğretmenlerin motivasyonu sağlama adına çok yeterli oldukları söylenemez. Çünkü öğrencileri bağırarak susturmaya çalışıyorlar. (16): Sınıf ortamında motivasyonu sağlamaktan çok çocukların içlerine kapanarak sessiz olmalarına sebep oluyorlar. (19): Motivasyonu sağlama yerine daha çok düşürüldüğünü gördüm. Çocuklar arasındaki arkadaşlığı bozmaya çalışan öğretmen vardı. Çünkü “o tembel, sen yapamazsın” gibi cümleler kurarak bazı çocuklara bağırıyordu. (21): Gittiğim staj okulundaki öğretmenler motivasyonu sağlamaya özen göstermiyordu. Yine eski usulle öğrencilere tepkiler veriliyordu, hatta hakaret eden bile vardı.

Sınıf öğretmenlerin motivasyon sağlamaya yönelik yaptıklarının eksik ve yetersiz olduğunu

düşünen öğretmen adayları kendileri öğretmen olsalar bu konuda neler yapabileceklerini

belirtmişlerdir. Bu söylenenlerden edinilen verileri kategorileştirilerek Tablo 4’te

sunulmuştur. Tablo 4’e göre, öğretmen adaylarının motivasyon sağlamaya yönelik önerileri

üç ana tema altında incelenmiştir. Bunlar “aktiflik, dikkat çekme ve pekiştirme”dir.

Tablo 4. Öğretmen Adaylarının Önerileri

Page 16: SINIFI YÖNETEBİLMEK: ÜNİVERSİTE ÖĞRENCİLERİNİN BAKIŞ ...webb.deu.edu.tr/baed/giris/baed/inoved_3.pdf · • Sınıf ortamı ve grup etkileşimi • Disiplinle ilgili kural

Sınıfı Yönetebilmek: Üniversite Öğrencilerinin Bakış Açısıyla

62 BatıAnadoluEğitimBilimleriDergisi(BAED),DokuzEylülÜniversitesiEğitimBilimleriEnstitüsü,İzmir-TürkiyeISSN1308-8971

Öğrenci Sayısı (f) Temalar Alt Temalar 3. Sınıf 4. Sınıf Aktiflik Yaşantıya ait soru sormak 3 1

Materyal kullanmak 1 2 Aktif kılmak 1 1 Kuralları öğrenciyle oluşturmak - 1 Dramayla desteklemek 1 -

Dikkat çekme İlgilerini çekmeye çalışmak 3 2 Eğlenceli sınıf ortamı yaratmak 1 2 Öğrenme isteği uyandırmak 1 -

Pekiştirme Pekiştireç kullanmak 3 3 Sevgi göstermek 1 1

“Aktiflik” temasının alt temalarına bakıldığında, öğretmen adayları tarafından en çok

önerilenin “yaşantıya ait soru sormak” olup, bunu “materyal kullanmak” ve “öğrenciyi aktif

kılmanın” takip ettiği belirlenmiştir. Bu tema altındaki alt temalardan yalnızca birer öğrenci

tarafından söylenenlerin “kuralları öğrenciyle oluşturmak ve konuları dramayla

desteklemek” olduğu tespit edilmiştir.

Motivasyon sağlamaya yönelik önerilerden öğretmen adayları tarafından en çok söylenen

“yaşantıya ait soru sormayı” üçü 3. sınıf ve biri 4. sınıf olmak üzere toplam dört aday

belirtmiş olup, görüşlerinden alıntılara aşağıda yer verilmiştir.

(2): ... Daha sonra onların motivasyonunu sürekli kılmak için konuya ilişkin normal ve kendi yaşantılarından sorular sorardım. (3): ... Onları daha çok konuya bağlamak için bol bol gerçek hayattan örnekler kullanır, sorular sorardım.

Ayrıca öğretmen adayları “aktiflik” ana teması altında yer alan “materyal kullanmak” alt

temasının da motivasyon sağlama konusunda etkili olacağını düşünmektedir. Buna yönelik

görüş belirten toplam üç adayın biri 3. sınıf, ikisi 4. sınıftır. Adayların görüşlerinden alıntılar

şu şekildedir:

(2): ... Çocukları uyanık tutmak ve derse daha çok dikkat etmelerini sağlamak için materyaller hazırlardım. (8): ... Bence öğretmen motiveyi öğrenciyi aktif kılarak sağlamalıdır. Anlatacağı konuya önceden hazırlanmalı ve konuyla ilgili materyal getirmelidir. (10): ... Ben bu noktada öğrencilere eğlenerek öğrenecekleri şekilde ders ortamları sunardım. Gerek oyun, gerekse çeşitli materyaller ve teknolojiyi kullanarak etkinlikler düzenlerdim.

Motivasyon sağlamaya yönelik öğretmen adayı önerilerinden ikinci ana tema olan “dikkat

çekmede” yer alan alt temalardan en çok bahsedilen “ilgilerini çekmeye çalışmaktır”. Bu alt

Page 17: SINIFI YÖNETEBİLMEK: ÜNİVERSİTE ÖĞRENCİLERİNİN BAKIŞ ...webb.deu.edu.tr/baed/giris/baed/inoved_3.pdf · • Sınıf ortamı ve grup etkileşimi • Disiplinle ilgili kural

Sınıfı Yönetebilmek: Üniversite Öğrencilerinin Bakış Açısıyla

BatıAnadoluEğitimBilimleriDergisi(BAED),DokuzEylülÜniversitesiEğitimBilimleriEnstitüsü,İzmir-TürkiyeISSN1308-8971 63

temaya yönelik önerilerde bulunan toplam aday sayısı beş olup, bunlardan üçü 3. sınıf, ikisi

2. sınıftır. Adayların görüşlerinden alıntılar şu şekildedir:

(3): ...Ben olsam çocukların daha çok ilgilerini çekmeye çalışırdım. (17): ...Ben olsam derse girişlerde çocukların dikkatlerini çekerek motivasyonlarını sağlamaya çalışırdım. (20): Ben bu konuda çocuklara bugün neler yapacağımızı anlatırdım, bunun size şöyle yararları vardır derdim ve gerçekçi örnekler, ilgi çekici olaylarla dikkatlerini artırırdım. Böylece neyi neden yaptığını bilen öğrencinin motivasyonu sağlanmış olacak ve bilinçli davranış sergileyecektir.

“Dikkat çekme” ana teması altında yer alan ve adaylar tarafından ikinci en çok söylenen alt

tema “eğlenceli sınıf ortamı yaratmaktır”. Adaylar toplam üç kişi olup, bunların biri 3. sınıf,

diğer ikisi 4. sınıftır. Öğretmen adaylarının bu konudaki görüşlerine aşağıda yer verilmiştir.

(1): ... Benim için önemli olan motivasyonla öğrenme isteğini ve heyecanı öğrencide uyandırmaktır. Hem eğlenip hem öğrenerek ve başarı duygusunu tattırarak bunu sağlamalıyım. (2): ... Sınıfı sevecekleri bir hale getirir ve süslerdim. Böylece dersler daha çok hoşlarına gider ve eğlenirlerdi.

Motivasyon sağlamaya yönelik öğretmen adayı önerilerinden üçüncü ana tema “pekiştirme”

olup, bu ana tema içinden en çok söylenenin “pekiştireç kullanmak” olduğu tespit edilmiştir.

Buna göre toplam altı öğretmen adayından üçü 3. sınıf ve üçü 4. sınıftır. Adayların

görüşlerinden alıntılara aşağıda yer verilmiştir.

(4): ... Ben derslerde her zaman olmamak şartıyla pekiştireç kullanılması taraftarıyım. (5): ... Güdülenmeyi artırmak için bol bol takdir etmeyi kullanırdım. (6): ... Ben olsaydım çocuklara ödüllü sorular sorardım. Doğru yanıtlarını pekiştirme olarak küçük hediyeler kullanırdım. (7): ... Ben olsam öğrencilere tebessüm ederek, saçlarını okşayarak, çikolatalar dağıtarak vb. yollarla motivasyonlarını artırırdım. (16): ... Ben olsaydım öncelikle öğrencilerin kendilerini rahat hissetmelerini sağlardım. Yaptıkları her yanlış veya doğruda dönüt ve düzeltme yaparım. Pekiştireç vererek başarılı olduklarında mutlu olmalarını sağlarım.

5) İlkokul öğretmenlerinin derslerinde zamanı etkili kullanabilme düzeylerine yönelik

öğretmen adayları düşünceleri nasıldır?

Araştırmanın 5. sorusuna öğretmen adaylarının verdiği cevaplara bakıldığında, adayların

genel olarak sınıf öğretmenlerinin zaman yönetimlerini iyi bulmadıkları ve bunun

nedenlerini de “öğretmenden ve sistemden kaynaklanan sorunlara” bağladıkları tespit

edilmiştir. Buna yönelik veriler doğrultusunda kategoriler oluşturulmuş olup, ana ve alt

temalara Tablo 5’ten ulaşılabilmektedir.

Page 18: SINIFI YÖNETEBİLMEK: ÜNİVERSİTE ÖĞRENCİLERİNİN BAKIŞ ...webb.deu.edu.tr/baed/giris/baed/inoved_3.pdf · • Sınıf ortamı ve grup etkileşimi • Disiplinle ilgili kural

Sınıfı Yönetebilmek: Üniversite Öğrencilerinin Bakış Açısıyla

64 BatıAnadoluEğitimBilimleriDergisi(BAED),DokuzEylülÜniversitesiEğitimBilimleriEnstitüsü,İzmir-TürkiyeISSN1308-8971

Tablo 5. Zaman Yönetimiyle İlgili Sorunlar

Öğrenci Sayısı (f) Temalar Alt Temalar 3. Sınıf 4. Sınıf

Öğretmen Kaynaklı

Etkili planlama yapamama 3 3 Sınıf hakimiyeti sağlayamama 1 2

Derse geç girme 3 2 Deneyimsizlik 2 1

Seviyeye uygunluk 1 1

Sistem Kaynaklı

Sınıfın kalabalık olması - 1 Müfredatı yetiştirme kaygısı 1 1

Zaman yönetimiyle ilgili sorunların iki ana temadan oluştuğu, bunlardan “öğretmen

kaynaklı” olanlar içinde en çok kişi tarafından ifade edilen sorunun “etkili planlama

yapamama” olduğu tespit edilmiştir. Bunu takip eden alt temalar “derse geç girme ve sınıf

hakimiyetini sağlayamamadır.” Bu ana tema altında öğretmen adayları tarafından en az

söylenen alt temalar ise “deneyimsizlik ve seviyeye uygunluk” olarak belirlenmiştir.

Öğretmen adaylarından üçü 3. sınıf üçü ise 4. sınıf olmak üzere, toplam altı kişi tarafından

söylenen “etkili planlama yapamama” alt temasına yönelik öğrencilerin genel olarak

söyledikleri, öğretmenlerin plansızlıklarından ötürü birtakım aksamaların yaşandığı ve

bunun da sınıf ortamını olumsuz yönde etkilediğidir. Adayların görüşlerinden alıntılara

aşağıda yer verilmiştir.

(2): ... Oysa ki giriş-gelişme ve sonuç kısmına planlı bir zaman ayrılsa öğrenciler daha etkin olabilir. Öğretmenler genel olarak giriş ve gelişme kısmında konu dışına çıktıkları için sonuçta vermek istedikleri ana düşünceyi veremiyorlar. Çünkü yeterince zaman kalmıyor. (16): ... Burada dikkat ettiğim nokta öğretmenin planlı, programlı bir şekilde derse gelmeyişi ve planını önceden yapamayışıdır. Bunun dahilinde sorunların ortaya çıktığını düşünüyorum. (19): ... Bazen öğretmen deneyimli de olsa, zamanı yetiştirme konusunda sıkıntı yaşayabiliyor. Burada en önemli etken güzel bir şekilde planlama yapamamak bence... (21): ...Öğretmenlerden bazıları çok özensiz ders işliyor, belirli bir planları yok mesela. Zamana göre ders işlemiyor. Gelişigüzel zamanın yettiği kadar işliyor. Böyle olunca zil çalıyor, etkinlik yarım kalıyor ve dolayısıyla verim de düşük oluyor.

Zaman yönetimiyle ilgili sorunların “öğretmen kaynaklı” olanlarından ikinci sırada en çok

söylenen alt temanın “derse geç girme” olduğu tespit edilmiştir. Buna yönelik öğretmen

adaylarının görüşlerine bakıldığında üçünün 3. sınıf ve ikisinin 4. sınıflardan olduğu tespit

edilmiştir. Bu öğretmen adayları genel olarak zaman yönetimindeki sorunların

Page 19: SINIFI YÖNETEBİLMEK: ÜNİVERSİTE ÖĞRENCİLERİNİN BAKIŞ ...webb.deu.edu.tr/baed/giris/baed/inoved_3.pdf · • Sınıf ortamı ve grup etkileşimi • Disiplinle ilgili kural

Sınıfı Yönetebilmek: Üniversite Öğrencilerinin Bakış Açısıyla

BatıAnadoluEğitimBilimleriDergisi(BAED),DokuzEylülÜniversitesiEğitimBilimleriEnstitüsü,İzmir-TürkiyeISSN1308-8971 65

öğretmenlerin derse geç girmesiyle ilgili olduğunu belirtmekte, bu yüzden de birtakım

sorunların yaşandığını söylemektedirler. Bu görüşlerden bazıları şu şekildedir:

(4): ...Mesela öğretmenlerden biri derse vaktinden 10 dakika sonra girdi. Böyle olunca 10 dakika da hazırlık faslıyla geçti ve ders sadece 20 dakika işlendi. (7): Zamanı etkili kullanma konusunda güçlük çekiyor genelde öğretmenler. Sınıf içi alıştırmalar ve etkinlikler teneffüslere sarkıyor ve öğrenciler teneffüse geç çıkıyor. Bundaki ana sebeplerden birisi öğretmenlerin derslere geç girmesi bence... (17): Öğretmenler zamanlarının bir bölümünü derse geç gelmeyle, diğer bölümünü de teneffüsteki olumsuz olayları ders saatine taşıyarak harcıyorlar. “Sınıf hakimiyetini sağlayamama” zaman yönetimiyle ilgili sorunların “öğretmen kaynaklı”

olanlarından 3. sırada en çok söylenen alt tema olarak belirlenmiştir. Öğretmen adaylarından

toplam üç kişi bu şekilde görüş belirtmiş olup, bu görüşlerden alıntılara aşağıda yer

verilmiştir:

(10): Öğretmenler zamanı etkili kullanamıyorlar. Dersin yarısını dikkat toplamaya çalışarak geçiren bir öğretmenin zihni de dağıldığı için dersini oldukça gelişigüzel işliyor. Sınıf hakimiyetinin yetersizliği bu konuda büyük etken. (21): ...Kimi sınıflarda öğretmenler sınıf hakimiyetinde çok zorluk çektikleri için zamanı etkili kullanamıyorlar. Bu öğretmenler baştan beri bir düzen sağlayamamış, bu nedenle ders esnasında sürekli “dur, sus” telkinlerinde bulunuyorlar. Bu da zaman konusunda sıkıntı çıkarıyor

Zaman yönetimiyle ilgili sorunlardan “sistem kaynaklı” olarak “müfredatı yetiştirme

kaygısı” ve “sınıfların kalabalık olması” öğrenciler tarafından belirtilen kategorilerdendir.

Her iki sınıftan da birer kişi bu konuda görüş belirtmiştir. Bu görüşlere aşağıda yer

verilmiştir:

(14): ... Kimi hocalar müfredatı yetiştirme kaygısıyla resim, beden gibi derslerde de sürekli matematik dersi işliyorlar. Matematik konularını normal derslerde yetiştiremedikleri için böyle yapıyorlar. (16): Öğretmenler gözlemlediğim kadarıyla müfredatı takip edebilmek için bazı derslerin mesela matematikte sayı öğretimi, üzerinde çok durmadan işlemiş olduğunu gösterebilmek için kısa tutuyor. Bu da sonradan çocuklarda sorun yaratıyor.

Tartışma ve Sonuç

Bu çalışmada Sınıf Öğretmenliği Anabilim Dalı 3. ve 4. sınıf öğrencilerinin üniversitede

gördükleri Sınıf Yönetimi dersine yönelik görüşleri alınmış ve Okul Deneyimi dersi

kapsamında staj okullarında yaptıkları gözlemlerde ilkokul öğretmenlerinin sınıf yönetimi

becerilerine yönelik neler düşündükleri belirlenmiştir. Bu amaçla sınıf öğretmeni

adaylarından gönüllü olarak seçilen 22 kişiyle görüşme yapılmıştır.

Page 20: SINIFI YÖNETEBİLMEK: ÜNİVERSİTE ÖĞRENCİLERİNİN BAKIŞ ...webb.deu.edu.tr/baed/giris/baed/inoved_3.pdf · • Sınıf ortamı ve grup etkileşimi • Disiplinle ilgili kural

Sınıfı Yönetebilmek: Üniversite Öğrencilerinin Bakış Açısıyla

66 BatıAnadoluEğitimBilimleriDergisi(BAED),DokuzEylülÜniversitesiEğitimBilimleriEnstitüsü,İzmir-TürkiyeISSN1308-8971

Bu görüşmeler sonucunda araştırmanın birinci sorusu olan “öğretmen adaylarının

üniversitede gördükleri Sınıf Yönetimi derslerinin teorik-pratik açıdan dengesine yönelik

düşünceleri ve uygulama önerileri 3. ve 4. sınıf düzeyinde nasıl farklılaşmaktadır?” sorusuna

cevap olmak üzere elde edilen bulgulara göre, öğretmen adaylarının genel olarak

üniversitede işledikleri Sınıf Yönetimi derslerinin teorik ağırlıklı olup, uygulamaların ise

oldukça az olduğunu belirttikleri tespit edilmiştir. Buna karşılık öğretmen adayları Sınıf

Yönetimi derslerinde kullanılabilecek uygulamaya yönelik etkinlik önerilerinde

bulunmuşlardır. Bunlar; “drama ve gözlem yaptırmak” öncelikli olmak üzere, “görsel

materyal kullanılması, örnek olay kullanılması, gösterip yaptırma yönteminin kullanılması,

sınıfa tecrübeli kişilerin çağrılması ve tartışma yaptırılmasıdır”. Öğretmen adayları Sınıf

Yönetimi derslerinin oldukça önemli olduğunu düşünmekte ve bu derslerde uygulamaya

yönelik etkinlik kullanımının kendileri için yararlı olduğunu savunmaktadırlar.

Araştırmanın ikinci sorusu “ilkokul öğretmenlerinin sınıf yönetiminde yapılandırmacı

yaklaşımı kullanabilme düzeylerine yönelik öğretmen adayları düşünceleri nasıldır?”

şeklindedir. Bu soruya yönelik elde edilen bulgulara göre, öğretmen adayları, Okul

Deneyimi dersi kapsamında gözlemledikleri sınıf öğretmenlerinin yapılandırmacı yaklaşımı

kullanma düzeylerinin meslekte geçirdikleri zamanla ters orantılı olduğunu ifade

etmişlerdir. Öğretmen adaylarına göre, sınıf öğretmenlerinin kıdem yılları arttıkça daha çok

davranışçı yaklaşımı kullanmaya yönelmektedirler. Ayrıca stajlarını özel okullarda yapan

öğretmen adaylarına göre ise, bu durum tam tersi olarak görülmektedir. Onlar kıdem yılı

daha fazla olan öğretmenlerin yapılandırmacılığı daha etkin olarak kullandıklarını

savunmaktadırlar.

Buradaki verileri destekler nitelikte Okut’un (2011) çalışmasında da aynı durumun yer aldığı

görülmüştür. Çalışmada, ilköğretim okullarında görev yapan fen-teknoloji ve matematik

öğretmenlerinin eğitime ve sınıf yönetimine ilişkin inançları arasında bir ilişki olup olmadığı

belirlenmek istenmiştir. Meslekte geçirilen zamanın artmasıyla birlikte gelenekselciliğe

yaklaşıldığı ve ilerlemeci eğitim inancını benimseme oranının azaldığı tespit edilmiştir.

Ayrıca Okut’a (2011) göre, kıdem yılı arttıkça öğretmenlerin kontrolcü eğilimleri de

artmaktadır. Meslekte geçirilen süreyle, sınıf yönetiminin öğretim yönetimi alt boyutundaki

inançlar arasında düşük düzeyde olumlu bir ilişki bulunmuştur. Ayrıca öğretmenlerin sınıf

Page 21: SINIFI YÖNETEBİLMEK: ÜNİVERSİTE ÖĞRENCİLERİNİN BAKIŞ ...webb.deu.edu.tr/baed/giris/baed/inoved_3.pdf · • Sınıf ortamı ve grup etkileşimi • Disiplinle ilgili kural

Sınıfı Yönetebilmek: Üniversite Öğrencilerinin Bakış Açısıyla

BatıAnadoluEğitimBilimleriDergisi(BAED),DokuzEylülÜniversitesiEğitimBilimleriEnstitüsü,İzmir-TürkiyeISSN1308-8971 67

yönetimine ilişkin inançlarıyla eğitime ilişkin inançları arasında anlamlı bir ilişki olduğu

görülmüştür.

Araştırmanın üçüncü sorusuna cevap aramak için, öğretmen adaylarına gözlemledikleri sınıf

öğretmenlerinin, sınıf yönetiminde disiplini sağlama düzeylerinin nasıl olduğu sorulmuştur.

Alınan yanıtlara göre, öğretmenlerin genel olarak disiplin sağlamada zorlandıkları,

gelenekselci bir anlayışa ve şiddet içerikli tutuma sahip oldukları tespit edilmiştir. Öğretmen

adayları genel olarak sınıflarda hakimiyetin sağlanmasında yetersiz olunduğunu,

öğrencilerin susturulmaya ve korkutulmaya çalışarak disiplin sağlandığını belirtmişlerdir.

Bu verileri destekler nitelikte, okul öncesi öğretmenlerinin sınıf içi etkinliklerde kullandıkları

sınıf yönetimi stratejilerinin sınıf ortamında gözlem yoluyla incelenmesinin amaçlandığı bir

çalışmada (Akgün, Yarar ve Dinçer, 2011) da, öğretmenlerin sınıf ortamında disiplini

sağlamada toplamda kullandıkları olumsuz ifadelerin, olumlulardan daha fazla olduğu

tespit edilmiştir. Okul öncesi öğretmenleri sınıf yönetimini gerektiren durumlarda olumsuz

sınıf yönetimi stratejilerini olumlulara göre çok daha fazla kullanmaktadırlar. Ayrıca bu

araştırma kapsamında gözlemlenen altı öğretmen arasından yalnızca ikisinin etkili sınıf

yönetimi stratejileri kullanabildiği tespit edilmiştir.

Benzer şekilde Clunies-Ross, Little ve Kienhuis’in (2008) çalışmalarında da, öğretmenlerin

sınıf ortamında davranışsal problemlerle sıklıkla uğraştıkları ve bu konuda sorun yaşadıkları

görülmüştür. Avustralya’nın Melbourne eyaletindeki ilkokullardan seçilen 97 ilkokul

öğretmeniyle çalışılmış olup; bu öğretmenlerin sınıf yönetimi stratejilerini kullanma

düzeyleriyle, kendi kullanımlarını nasıl raporladıkları arasındaki ilişki incelenmiştir. Aynı

zamanda kullanılan stratejilerin, öğretmen stresleri ve öğrenci davranışlarıyla nasıl ilişkili

olduğuna da bakılmıştır. Clunies-Ross ve diğerlerinin (2008) çalışmasına göre sonuçlar

göstermektedir ki; öğretmenlerin bireysel raporlarıyla kullandıkları sınıf yönetim stratejileri

ve aktiviteleri tam olarak örtüşmektedir. Ayrıca yapılan çalışmadaki verileri destekler

nitelikte, sınıf ortamında karşılaşılan öğrenci davranışlarıyla ilgili olumsuzlukların

öğretmenlerin ortak problemi olduğu görülmüştür. Bu yüzden öğretmenlerin sınıf

yönetimiyle ilgili planlar yaparken, en çok öğrencilerin davranışsal problemleri üzerine

yoğunlaştıkları tespit edilmiştir. Aynı zamanda öğretmenlerin kullandıkları sınıf yönetimi

stratejileri ile öğretmen stresleri ve öğrenci davranışları arasında anlamlı bir ilişki

Page 22: SINIFI YÖNETEBİLMEK: ÜNİVERSİTE ÖĞRENCİLERİNİN BAKIŞ ...webb.deu.edu.tr/baed/giris/baed/inoved_3.pdf · • Sınıf ortamı ve grup etkileşimi • Disiplinle ilgili kural

Sınıfı Yönetebilmek: Üniversite Öğrencilerinin Bakış Açısıyla

68 BatıAnadoluEğitimBilimleriDergisi(BAED),DokuzEylülÜniversitesiEğitimBilimleriEnstitüsü,İzmir-TürkiyeISSN1308-8971

bulunmuştur. İş yükü ve zaman sıkıntısından kaynaklı streslerin, öğretmenlerin

kullandıkları sınıf yönetimi stratejilerini ve öğrenci davranışlarını olumsuz yönde etkilediği

belirlenmiştir.

Good ve Grouws’un (1977) yaptıkları çalışmada ise, öğretmenlerin sınıf yönetim

becerilerinin daha iyi olduğu ve disiplin sorunlarıyla daha az ilgilenilen sınıftaki akademik

başarının diğer sınıflara göre daha yüksek olduğu tespit edilmiştir (Aktaran, Emmer ve

Stough, 2001). Bu sonuçlar da, yapılan çalışmadaki verileri destekler niteliktedir. Çünkü

öğretmen adayları disiplin sorunlarının daha çok olduğu ve öğretmenlerin bağırarak

disiplini sağladıkları sınıflarda ders işleme konusunda oldukça sorun yaşandığını, bu

durumun da başarıyı etkilediğini belirtmişlerdir.

Araştırmanın dördüncü sorusu olan “ilkokul öğretmenlerinin derslerinde motivasyonu

sağlayabilme düzeylerine yönelik öğretmen adayları düşünceleri nasıldır” sorusuna cevap

aramak için yapılan görüşmelere göre, öğretmen adaylarının gözlemledikleri sınıf

öğretmenlerinin motivasyon sağlama düzeylerinin düşük olarak belirlenmiştir. Öğretmen

adayları, sınıf öğretmenlerinin genel olarak sınıf yönetiminde motivasyon sağlamada

yetersiz olduklarını belirtirken, kendileri öğretmen olsalar motivasyon sağlamaya yönelik

neler yapabileceklerine yönelik önerilerde bulunmuşlardır. Onlara göre sınıf ortamında

motivasyon sağlayabilmenin sınıf yönetiminde oldukça önemi vardır. Adaylar motivasyonu

kendi sınıflarına yansıtma konusunda oldukça istekli görünmektedirler.

Alan yazında da bu çalışmadaki verileri destekler nitelikte olan ve motivasyonun önemi

konusunda bilgi veren Çakmak, Kayabaşı ve Ercan’ın (2008) çalışmasından elde edilen

verilere göre ise, sınıf yönetimini sağlama konusunda en çok vurgulanan unsurlar “soru

sorma, dikkat çekme ve uyarıda bulunma olarak” belirlenmiştir. Öğretmen adaylarına göre,

öğretmenlerin sınıfı başarılı bir şekilde yönetebilmeleri için, öğrencilerin dikkatini çekmeleri

ve onları başarılı biçimde motive etmeleri gerekmektedir.

Araştırmanın beşinci ve son sorusu ise, “ilkokul öğretmenlerinin derslerinde zamanı etkili

kullanabilme düzeylerine yönelik öğretmen adayları düşünceleri nasıldır?” şeklindedir. Bu

sorunun cevabı olarak elde edilen sonuç, öğretmenlerin zaman yönetimi konusunda sıkıntı

yaşadıklarıdır. Öğretmenlerin bu konuda yaşadığı sıkıntılara yönelik olarak, öğretmen

Page 23: SINIFI YÖNETEBİLMEK: ÜNİVERSİTE ÖĞRENCİLERİNİN BAKIŞ ...webb.deu.edu.tr/baed/giris/baed/inoved_3.pdf · • Sınıf ortamı ve grup etkileşimi • Disiplinle ilgili kural

Sınıfı Yönetebilmek: Üniversite Öğrencilerinin Bakış Açısıyla

BatıAnadoluEğitimBilimleriDergisi(BAED),DokuzEylülÜniversitesiEğitimBilimleriEnstitüsü,İzmir-TürkiyeISSN1308-8971 69

adayları tarafından en çok belirtilen unsurlar, “etkili planlama yapamama, derse geç girme

ve müfredatı yetiştirme kaygısıdır.” Bu tarz nedenlerden ötürü, sınıf öğretmenleri öğrenciler

ve derslerle ilgili olarak çeşitli sorunlar yaşanmaktadır.

Belirtilen verileri destekler nitelikte olan sınıf yönetimi konusunda karşılaşılan sorunlardan

bahseden alan yazındaki bir çalışmayı Erdoğan, Kurşun, Tan-Şişman, Saltan, Gök ve Yıldız

(2010) da yapmıştır. Bu çalışmada yapılan analizler sonucunda, sınıf yönetimine ilişkin

problemlerin; ilgi ve motivasyon eksikliği, kural ihlali, alt yapı eksikliği, zaman yönetiminde

sıkıntılar, sınıf ortamı ve sınıf içi iletişim eksikliği şeklinde gruplandırılabildiği tespit

edilmiştir.

Öte yandan etkili sınıf yönetiminin ne derece önemli olduğunu belirten Ekici’nin (2008)

çalışmasında ise, sınıf yönetimi dersinin, öğretmen adaylarının öz-yeterlik algı düzeyini

geliştirmede önemli bir etkisi olduğu tespit edilmiştir. Benzer şekilde, Kunter, Baumert ve

Köller’in (2007) Almanya’nın Berlin eyaletinde yaptıkları bir çalışmada ise, kesitsel ve

boylamsal olarak iki farklı kısım yer almaktadır. Araştırmanın kesitsel kısmının sonuçlarına

göre, sınıf yönetimi stratejileriyle öğrenci ilgilerinin pozitif yönde ilişkili olduğu tespit

edilmiştir. Bu ilginin ufak bir kısmının öğrencilerin kendilerinden kaynaklandığı düşünülse

de, büyük bir kısmının sınıf yönetiminde karakteristik yönetim stratejilerinin

kullanılmasından kaynaklandığı tespit edilmiştir. Boylamsal çalışmadaysa, sınıf kuralları net

olan ve iyi kurgulanmış sınıflardaki öğrencilerin ve matematik öğretmenleri tarafından daha

yakından takip edilip desteklenen öğrencilerini derslere olan ilgilerinin de olumlu oranda

arttığı, aynı zamanda sınıf kurallarına daha çok uydukları belirlenmiştir. Ayrıca bu

öğrencilerin akademik başarılarının diğerlerine oranla daha yüksek olduğu, özerklik ve

yetenek konusunda deneyim konusunda da onlara katkısı olduğu görülmüştür. Ayrıca

öğretmenlerin sınıf yönetimi becerileriyle iş doyum düzeyleri arasındaki ilişkiyi incelemeyi

amaçlayan bir çalışmada (Akın ve Koçak, 2007) elde edilen sonuca göre, öğretmenlerin sınıf

yönetimi becerileriyle iş doyumu düzeyleri arasında pozitif yönde düşük düzeyde anlamlı

bir ilişki olduğu tespit edilmiştir. Böylece öğretmenlerin yetiştirilmeleri sırasında sınıf

yönetimi konusunun daha ciddi şekilde ele alınması gerektiği düşünülmüştür.

Elde edilen ve tartışılan tüm bu sonuçlara göre, öğretmenlerin sınıf yönetim becerileri

öğrencilerin akademik başarılarını, öz-yeterlik algılarını, yeteneklerini ve kendilerine olan

Page 24: SINIFI YÖNETEBİLMEK: ÜNİVERSİTE ÖĞRENCİLERİNİN BAKIŞ ...webb.deu.edu.tr/baed/giris/baed/inoved_3.pdf · • Sınıf ortamı ve grup etkileşimi • Disiplinle ilgili kural

Sınıfı Yönetebilmek: Üniversite Öğrencilerinin Bakış Açısıyla

70 BatıAnadoluEğitimBilimleriDergisi(BAED),DokuzEylülÜniversitesiEğitimBilimleriEnstitüsü,İzmir-TürkiyeISSN1308-8971

güvenlerini olumlu yönde etkilerken; aynı zamanda öğretmenlerin de işlerinden zevk alma

düzeylerini etkilediği tespit edilmiştir. Bu nedenle özellikle Eğitim Fakültelerinde öğretmen

adaylarının sınıf yönetim becerilerini geliştirmeye yönelik daha aktif uygulamalara yer

verilmeli, teorik dersler pratikle desteklenmelidir. Öğretmenlerin sınıf ortamında disiplini

sağlama, sınıfın motivasyonunu olumlu düzeyde etkileme ve zaman yöntemini etkili

biçimde sağlayabilme becerileri üzerinde çalışılmalıdır. Bu sayede okullarda sınıf yönetim

becerileri daha gelişmiş olan öğretmen istihdamı sağlanabilecek her açıdan daha verimli

nesiller yetiştirilebilecektir.

Referanslar

Akın, U. ve Koçak, R. (2007). Öğretmenlerin sınıf yönetim becerileri ile iş doyumları

arasındaki ilişki. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 51, 353-370.

Akgün, E., Yarar, M. ve Dinçer, Ç. (2011). Okul öncesi öğretmenlerinin sınıf içi etkinliklerde

kullandıkları sınıf yönetimi stratejilerinin incelenmesi. Pegem Eğitim ve Öğretim Dergisi,

1 (3), 1-9.

Clunies-Ross, P., Little, E. ve Kienhuis, M. (2008). Self-reported and actual use of proactive

and reactive classroom management strategies and their relationship with teacher

stress and student behaviour. Educational Psychology, 28 (6), 693-710.

Çakmak, M., Kayabaşı, Y. ve Ercan, L. (2008). Öğretmen adaylarının sınıf yönetimi

stratejilerine yönelik görüşleri. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 35, 53-64.

Ekici, G. (2008). Sınıf yönetimi derslerinin öğretmen adaylarının öğretme öz-yeterlik algı

düzeyine etkisi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 35, 98-110.

Emmer, E. T. ve Stough, L. M. (2001). Classroom management: A critical part of educational

psycology with implications for teacher education. Educational Psycologist, 36 (2), 103-

112.

Erdoğan, İ. (2005). Sınıf yönetimi, İstanbul: Sistem Yayıncılık.

Erdoğan, M., Kurşun, E., Tan-Şişman, G., Saltan, F., Gök, A. ve Yıldız, İ. (2010). Sınıf

yönetimi ve sınıf içi disiplin problemleri, nedenleri ve çözüm önerileri üzerine nitel bir

Page 25: SINIFI YÖNETEBİLMEK: ÜNİVERSİTE ÖĞRENCİLERİNİN BAKIŞ ...webb.deu.edu.tr/baed/giris/baed/inoved_3.pdf · • Sınıf ortamı ve grup etkileşimi • Disiplinle ilgili kural

Sınıfı Yönetebilmek: Üniversite Öğrencilerinin Bakış Açısıyla

BatıAnadoluEğitimBilimleriDergisi(BAED),DokuzEylülÜniversitesiEğitimBilimleriEnstitüsü,İzmir-TürkiyeISSN1308-8971 71

araştırma: Bilişim teknolojileri dersi örneği. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 10 (2), 853-

891.

Ertürk, H. S. (2005). Öğrenme ortamı olarak sınıf, Özcan Demirel-Zeki Kaya (Ed.),

Öğretmenlik mesleğine giriş, 223-241, Ankara: Pegem A Yayıncılık.

Karslı, M. D. (2007). Sınıfta öğrenme zamanının yönetimi, Mehmet Şişman-Selahattin Turan

(Ed.), Sınıf yönetimi, 97-111, Ankara: Pegem A Yayıncılık.

Kunter, M., Baumer, J. ve Köller, O. (2007). Effective classroom management and the

development of subject-related interest. Learning and Instruction, 17, 494-509.

Memişoğlu, S. P. (2007). Sınıfta iletişim süreci, Mehmet Şişman-Selahattin Turan (Ed.), Sınıf

yönetimi, 85-95, Ankara: Pegem A Yayıncılık.

Okut, L. (2011). İlköğretim fen ve teknoloji, matematik öğretmenlerinin eğitime ve sınıf

yönetimine ilişkin inançları arasındaki ilişki. Pegem Eğitim ve Öğretim Dergisi, 1 (4), 39-

51.

Okutan, M. (2010). Sınıf yönetiminde örnek olaylar, Ankara: Pegem A Yayıncılık.

Turan, S. (2007). Sınıf yönetiminin temelleri, Mehmet Şişman-Selahattin Turan (Ed.), Sınıf

yönetimi, 1-11, Ankara: Pegem A Yayıncılık.

Yiğit, B. (2007). Sınıfta disiplin ve öğrenci davranışının yönetimi, Mehmet Şişman-Selahattin

Turan (Ed.), Sınıf yönetimi, 41-56, Ankara: Pegem A Yayıncılık.

Yücel, C. ve Gülveren, H. (2007). Sınıfta öğrencilerin motivasyonu, Mehmet Şişman-

Selahattin Turan (Ed.), Sınıf yönetimi, 69-84, Ankara: Pegem A Yayıncılık.

Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2013). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri, Ankara: Seçkin

Yayınları.