Sera Gazı Emisyonlarının Takibi (İzlenmesi, Doğrulanması ve Raporlanması)
Veri yönetimi ve prosedürler
Veri akış faaliyetleri neleri kapsamalı
Ø Veriakışıfaaliyetlerişunlarıkapsamaktadır:Ø Verilerintemini(ör.ölçme)Sinyalişleme(ör.dönüşüm)Toplama/sıkış?rmaHesaplamalar/derlemelerDepolama/arşivlemeİyiuygulama,gereklitümverileriçintümakışfaaliyetlerinintamaçıklamasıdır(güvenilirlikkontrolleriiçinolanlardahil)
İ&R Gereklilikleri
Ø Mevzuatagöre,işletmeveriakışıfaaliyetlerineilişkinşunlarıyapmalıdır:
Ø Sistemkurmak,belgelendirmek,uygulamakveØ SeragazıemisyonlarınailişkinİzlemeveRaporlamaiçinveriakışıfaaliyetlerininyazılıprosedürlerinisürdürmek.
Ø İşletme,veriakışıfaaliyetlerisonucundaortayaçıkanyıllıkemisyonraporununhatalıbildirimiçermemesiniveizlemeplanıveyazılıprosedürlereuygunolmasınısağlamalıdır.
Veri akışı faaliyetleri kavramı
Ø Veriakışıfaaliyetleri:birincilverikaynağıverilerindenEMISYONRAPORU’nakadartümfaaliyetleri
Ø Verilerfarklıkaynaklardanvefarklızamanlardagelebilirveişletmeiçerisindekifarklıdepartmanlarlailgiliolabilir
Ø DoğrubirİzlemePlanıveEmisyonRaporuhazırlanmasıiçinverininkaynağını,veridensorumlukişiyiveverininçık?larınıbilmekönemlidir.
Ø Yazılıprosedürlerkaynaklarailişkinbilgiler,veriakışıbasamakları,kullanılan
sistemlerveverikaydınıiçermelidir.
Kalite Güvencesi
Ø MevzuatagöreKaliteGüvencesiİşletmeşunlarısağlamalıdırØ -İlgilitümölçümcihazlarınınkalibreedilmesi,ayarlanmasıvekullanmadanöncededahilolmaküzeredüzenliolarakkontroledilmesi,
Ø -Buyönetmeliğingereklilikleridoğrultusundavebelirlenenrisklerileoran?lışekilde,ekipmanınuluslararasıölçümstandartlarınauygunizlenebilirölçümstandartlarınadayalıolarakkontroledilmesi,
Ø -Ekipmanıngerekliperformansıgöstermediğinintespitedilmesihalinde,işletmeacilengereklidüzelZciadımlarıatar.
Ø -SEÖSolmasıdurumunda,standartreferansyöntemleriyleyapılanparalelölçümlerdedahilolmaküzereotomaZkölçümsistemlerininkalitegüvencesi(TSEN14181)yetkinpersoneltara_ndanyıldaenazbirkezgerçekleşZrilir.
Bilgi Teknolojisi sistemlerine ilişkin kalite güvencesi Ø MevzuatagöreBTsistemlerineilişkinkalitegüvencesiİşletmeşunlarısağlamalıdır:
Ø -BTsistemleriningüvenilir,doğruvezamanındaverilerişleyecekşekildetasarlanması,belgelendirilmesi,testedilmesi,uygulanması,kontroledilmesivesürdürülmesi
Ø Özellikledesistemlereerişim,yedekleme,kurtarma,süreklilikplanlamasıvegüvenlikaçısındanBTsistemlerininkalitekontrolubeklenmektedir.
Ø BTsistemleritesiseilişkinbilgiler,kontrolsistemleriveölçümakışbilgisayarlarıvs.yikapsar.
Görevler ayrılığı
İşletmeşunlarısağlamalıdırØ Ça?şmalıgörevlerinayrılmasıiçintümveriakışıfaaliyetlerivetümkontrolfaaliyetlerindensorumlukişileringörevlendirilmesi,
Ø DörtGözsistemiVeriakışısırasındahataoluşmamasıiçindüzenlikontroledecekenazbirgörevli/sorumludahaolması
Ø İlgilitümbilgiveverilerin,bubilgiveverilerinbelirlenmevekayıtal?naalınmasürecineka?lmamışenazbirkişitara_ndanteyitedilmesive
Ø Uygunsorumluluktayini,eğiZmveperformansincelemesidedahilolmaküzereilgilisorumluluklariçingerekliyetkinliklerinyöneZlmesi.
Dahili gözden geçirmeler
• İşletmeverilerigözdegeçirirve(iç)doğrulamasınıyapar• Verilerintamolupolmadığınıkontroleder;• İşletmeninyıllariçerisindeeldeecği,izlediğiveraporladığıverilerinkarşılaş?rılması;(uygunolduğudurumda)şunlardadahilolmaküzerefarklıoperasyonelveritoplamasistemlerindeneldeedilenverivedeğerlerinkarşılaş?rılması:• Yakıtveyamaddesa?nalımverilerininstokdeğişiklikverileriveuygunkaynakakışlarınıntükeZmverileriilekarşılaş?rılması• Analizlebelirlenenvehesaplananveyayakıtveyamaddenintedarikçisindenteminedilenhesaplamafaktörlerininkarşılaş?rılabiliryakıtveyamaddelereilişkinulusalveyauluslararasıreferansfaktörlerlekarşılaş?rılması;
• Ölçümtemelliteknolojilerleeldeedilenemisyonlarınveekhesaplamalarınkarşılaş?rılması• Kümelenmişverilerinhamverilerlekarşılaş?rılması.VerilerinreddedilmesineilişkinkriterlerdeyazılıprosedürlerdebelirZlmelidir.
Veri yönetimi ve kontrol faaliyetleri
KontrolFaaliyetleri Kalitegüvencesi ör.AnaliZkverileriçingüvenilirlikkontrolleri
Kontrolprosedürleri ör.Kalitegüvencesiyapılmışverileriçintamlıkkontrolleri
Kontrolriskleri Kontrolbaşarısızlıklarınınnedenleri
Düzeltmeler BelirlenenhatalarnasıldüzelZlmeli?
Düzeltmeler ve düzeltici faaliyetler
• DüzelZcifaaliyetlerkapsamındaişletmeşunlarıyapmalıdır• UygundüzeltmeleriyaparveemisyonlarındüşüktahminindenkaçınırkenreddedilenverileridüzelZr.
• Veriakışıfaaliyetlerindekiuygunadımlarınçık?larınıngeçerliliğinideğerlendirir
• Arızaveyahatalarınnedeninibelirler• GerekZğitakdirdeemisyonraporundaetkilenenverilerindüzelZlmesidedahilolmaküzereuygundüzelZcifaaliyeZuygular
• GerçekleşZrilendüzeltmelervedüzelZcifaaliyetlerinriskdeğerlendirmesindebelirlenendahilirisklervekontrolrisklerinecevapvermesinisağlar.
Dış kaynaklı süreçler
• Mevuzatagöre,işletmedışkaynaklısüreçleriçinşunlarıyapmalıdır• Dışarıdanteminedilenveriakışıfaaliyetlerivekontrolfaaliyetlerininkalitesininbuyönetmeliğegörekontroledilmesi;
• Dışarıdanteminedilenproseslerinçık?larıvebuproseslerdekullanılanyöntemleriçinuygungerekliliklerintanımlanması;
• Buçık?veyöntemlerinkalitesininkontroledilmesi;• Dışarıdanteminedilenfaaliyetlerin,riskdeğerlendirmesindebelirlenendahilirisklervekontrolrisklerineyanıtvermesininsağlanması.
Dışarıdan temin edilen prosesler – kalibrasyon / laboratuvar
• DışkaynaklısüreçlereilişkinZpiksorularşunlardır:• Laboratuvarınsa?nalınanhizmetvetedarikleringereklişartlardahilindeolmasınıgaranZal?naalmakiçinuygulananbirprosedürubulunuyormu?
• Gereklişartlarınhepsisırasıylakapsanıyorveherteslimatbugereklilikleregörekontrolediliyormu?
Veri Boşlukları
• Mevzuatagöre,işletmeilgilidönemveeksikparametreiçinih4yatlıikameverilerbelirlemeküzereuyguntahminyönteminikullanır.
• ÖncedenbelirlenmemişolmasıdurumundabiryazılıprosedürgelişZrilmesiveBakanlığaİzlemePlanınailişkinuygunbirdeğişikliksunulması
• Mevcutkılavuzun(referansverilecek)gerçekihZyaç/beklenZlereuyarlanmasıgereklidir.
• İhZyatlıtahminler“ihZyatlı”,yıllıkemisyonlarınolduğundanaztahminedilmemesiiçinbirdizivarsayımtanımlanmasıanlamınagelmektedir.
• İhZyatlıtahminleriçin,mevzuatadayanılarak%95’likbirgüvenaralığıuygulanmasıolarakyorumlanabilir
Veri boşluğu örnekleri
• İzlemecihazınınbozulması• Cihazlarınhizmetdışıkalması• Hatalarnedeniyleortayaçıkangeçersizölçümsonuçları(ör.Cihazınhatalıçalışması,Örnekleme,Veritablolarınınkaybedilmesi,Veritransferiileilgilibaşarısızlıklar)
• Uygunsuzluklar(ör.Analizleriçinçokdüşüksıklık,akreditelaboratuvarareferansyapılmaması,eksikkalibrasyonveyaKGönlemleri)
• Mevcutverilerolmasıhalindedüzeltmeler:• yenikalibrasyonsonrasındadüzelZlenverilerinhesaplanması• yanlıanalizleriçindüzeltmelerinbelirlenmesi
Veri boşluklarının giderilmesi için tipik yöntemler
• Aynıveyadahadüşük“kalitedeki”diğer(yedek)cihazlarınokumalarındanfaydalanılması(belirsizlik/kademe)
• VerilerindüzelZlmesiiçinhesaplamaalgoritmasıkullanılması(ör.sapmalariçin)
• Gerekliparametreninhesaplanmasıiçinilişkilibirparametrekullanılması
• Geçmişverilerinkullanılması(uygunolduğundaortalama)• Birtrendiçerisindeinterpoleedilmesi• ÖncekiyöntemlerinkombinasyonlarıDeğerlerinihZyatlıolmasıiçinuygunbir“güvenlikpayı”tanımlanmasıgereklidir.
Veri boşluklarının giderilmesi için olası yöntemler
Boşlukların uygulamada giderilmesi için seçenekler
Uygulamadaönerileniyileş4rmeprosedürleri• Seçenek1:Aynıkalitedeikameverimevcutolması;Örnek:yedekcihazà basitçeyenisiyledeğişZrilmesi
• Seçenek2:Dahadüşükkalitedeikameverimevcutolması;Örnek:birincilcihaz(U=1%);ikincilcihaz(Uis=2%);kademeyegöregereklibelirsizlik(Ut=1,5%),Fark=0,5%à DR=S+S(Uis–Ut)
• Seçenek3:varsayılandeğerlerinkullanılmasıà VarsayılandeğerlerledeğişZrilmesivebelirsizliğineklenmesi(ihZyaçduyulmasıhalinde;halihazırdakapsanmamışsa).
Boşlukların uygulamada giderilmesi için seçenekler
Seçenek4:İzlenendiğerparametreylekanıtlanmışkorelasyontemelindeikameveriler(ör.YakıttükeZmivebuharüreZmi)Dr=S+2*σSeçenek5:geçmişverileredayalıikameverilerDr=S+2*σorDr=Smax
• Seçenek6:uzmangörüşünedayalıikameveriler
Örnek uygulamalar
Güvenlik payı
Başlıcasoru:Güvenlikpayınekadarbüyükolmalı?• İkameverilereeklenecek• Kesinlikkaybıveyaverikalitesi
kaybıileilgiliolmalıdır• BelirlidurumlardaihZyatlıbir
yaklaşımizlenendeğerlerineklenmesindenziyadedüşürülmesinigerekZrmektedir,ör.Maddeakışlarıtesissınırlarındanbirkütledengesiyaklaşımıiçerisindeayrıldığında.
Özet olarak kontrol sistemi
• İlgilitümölçümcihazlarınınşartlarauygunvedüzenliolarakkalibreedilmesi,ayarlanmasıvekontroledilmesigereklidir.
• İzlemeveraporlamaiçinkullanılanbilgisistemleriuygunşekildetasarlanır,belgelenir,testedilir,uygulanırvesürdürülür.
• İlgilipersonelinyetkinliğinisağlamaküzeremümkünolduğuncadörtgözilkesibenimsenmelidir(görevlerayrılığı)
• İşletmelerinyıliçerisindetoplananverileridüzenliolarakgözdengeçirmesigereklidir.
• Bu,doğrulayıcıkuruluşunhataveyaveriboşluklarınısüreçteçokgeçtespitetmesivedolayısıyladüzelZciadımınçokgeça?lmasınıönlemekiçindir.
• Yürütülecekkontrollerilisteleyenuygunyazılıprosedürlerolmalıdır(zamaniçerisindeverilerinkarşılaş?rılması,mümkünolduğutakdirdefarklıkaynaklardangelenverilerinkarşılaş?rılması,emisyonverilerininüreZmverileriylegüvenilirlikkontrollerigibi).
Özet olarak kontrol sistemi
• Verilerdeyapılandüzeltmelerdeemisyonlarındüşüktahminindenkaçınılmalıdır.
• Ayrıca,arızaveyahatanınesasnedenibelirlenmelidir.• İşletmedışarıdanteminedilentümveritoplamaveyaişlemeadımlarınıniyiişleyişikonusundatamsorumluluksahibidir(dışlaboratuvaranalizleri,ölçümekipmanınınbakımıvs.gibi).
• Özellikledesonuçlarıngözdengeçirilmesi,iyiişleyişiçinkriterlerbelirlenmesivegerekirseuygundüzelZcieyleminbaşla?lmasıiçinkontrolsistemineadımlareklenmelidir.
• İyiişleyişkriterleriözellikledeişletmevedışarıdanteminedilenfaaliyeZntedarikçisiarasındakisözleşmedehalihazırdaelealındığıtakdirdefaydalıolabilir.
Prosedürlerin Hazırlanması MADDE48–(1)İşletmeseragazıemisyonlarınınizlenmesiveraporlanmasınayönelikveriakışfaaliyetleriiçinyazılıprosedürlerioluşturur,belgelendirir,uygularvesürekliliğinisağlar.İşletme,veriakışfaaliyetlerininyeraldığıyıllıkemisyonraporununhatalıbeyaniçermemesinitemineder,izlemeplanı,yazılıprosedürlervebuTebliğileuyumluolmasınısağlar.(2)İzlemeplanındakiveriakışfaaliyetleriiçinyazılıprosedürlerintanımlarıenazaşağıdakiunsurlarıiçerir:a)11incimaddeninikinci_krasındalistelenenbilgileri,b)BirincilverikaynaklarınıntespiZni,c)Birincilveridenyıllıkemisyonlarakadarveriakışfaaliyetlerininsırasınıvearalarındakietkileşimlerigösterenbütünadımları,ç)EmisyonlarıbelirlemekiçinkullanılanformülleriveveriyiiçerenherbirbelirliveriakışfaaliyeZilebağlan?lıişlemadımlarını,d)Elektronikveriişlemlerivedepolamasistemleri,buZpsistemlerarasındakietkileşimlervemanüelgirişlerdahiltümverigirişlerini,e)Veriakışfaaliyetleriçık?larınınkayıtşeklini.
Prosedürlerin Hazırlanması MADDE48–(1)İşletmeseragazıemisyonlarınınizlenmesiveraporlanmasınayönelikveriakışfaaliyetleriiçinyazılıprosedürlerioluşturur,belgelendirir,uygularvesürekliliğinisağlar.İşletme,veriakışfaaliyetlerininyeraldığıyıllıkemisyonraporununhatalıbeyaniçermemesinitemineder,izlemeplanı,yazılıprosedürlervebuTebliğileuyumluolmasınısağlar.(2)İzlemeplanındakiveriakışfaaliyetleriiçinyazılıprosedürlerintanımlarıenazaşağıdakiunsurlarıiçerir:a)11incimaddeninikinci_krasındalistelenenbilgileri,b)BirincilverikaynaklarınıntespiZni,c)Birincilveridenyıllıkemisyonlarakadarveriakışfaaliyetlerininsırasınıvearalarındakietkileşimlerigösterenbütünadımları,ç)EmisyonlarıbelirlemekiçinkullanılanformülleriveveriyiiçerenherbirbelirliveriakışfaaliyeZilebağlan?lıişlemadımlarını,d)Elektronikveriişlemlerivedepolamasistemleri,buZpsistemlerarasındakietkileşimlervemanüelgirişlerdahiltümverigirişlerini,e)Veriakışfaaliyetleriçık?larınınkayıtşeklini.
Prosedürlerin Hazırlanması
Prosedürlerin Hazırlanması
Prosedürlerin Hazırlanması
Prosedürlerin Hazırlanması
Prosedürlerin Hazırlanması • ISO9001KaliteyöneZmsistemlerinde6adetzorunluprosedurvardırbunlardanyararlanılabilirvebunlaraekolarakherbirprosesiçinbirprosedüryazılabilir:
Prosedürlerin Hazırlanması-Örnek • Örnekbirprosedür
Prosedürlerin Hazırlanması-Örnek • 1.AMAÇ• XYZKireçFabrikasıyıllıkemisyonraporununhatalıbeyanlarıiçermemesiniveizlemeplanıveİ&RTebliğileuyumluolmasınıteminetmekiçinkontrolsistemioluşturmayıvetakibiniamaçlar.
• Amaçkısavenetbirmaksimum3cümledenoluşmalıdır.
Prosedürlerin Hazırlanması-Örnek • KAPSAM(isteğebağlıolmaklabirlikteönerilir)• ‘PuripakKireçFabrikası’nınfaaliyetgösterdiğiişletmesınırlarıiçerisinde,İ&RTebliğiMadde-49“KontrolSistemi”,Madde-50“KaliteGüvencesi”,Madde-51“BilgiTeknolojilerininGüvencesi”,Madde-52“GörevlerinDağılması”,Made-53“DahiliİncelemelerveVerininOnaylanması”,Madde-54“DüzeltmelerveDüzelZciFaaliyetler”,Madde-55“HizmetAlımıileGerçekleşZrilenFaaliyetler”,Madde-56“VeriBoşlukları”veMadde-57“KayıtlarveBelgelendirme”debelirZleniçeriğikapsamaktadır.
• Kapsamiçınbirmaddeekleyerekyönetmelikleilişkilendirebilirsiniz,buprosedürünkurumiçındedaharahatbenimsenmesineyardımcıolabilir.
Prosedürlerin Hazırlanması-Örnek • Tanımlar(isteğebağlıolmaklabirlikteönerilir)• YanmaEmisyonu:Biryakı?noksijenileekzotermikreaksiyonusırasındaortayaçıkanseragazıemisyonunu,
• RaporlamaDönemi:Emisyonlarınizlenmesiveraporlanmasıgerekenbirtakvimyılını,
• ProsedürünSGEileilgilikonularıhiçbileyenlerinbilekullanabileceğinidüşünerekprosedürdegeçentanımlarılisteleyebilirsiniz.
Prosedürlerin Hazırlanması-Örnek • 2-Sorumlular• FabrikaÇevreveISGYetkilisi
• İlgiliYönetmelikveTebliğlerHakkındatesisyetkililerinibilgilendirmek,• Verilerintoplanmasınıorganizeetmekvehesaplamalarıyapmak,
• ElektrikveOtomasyonUzmanı• Ölçümcihazlarınınbakım,onarımvekontrolvesorumludur.
• ÜreZmUzmanı• Faaliyetverilerinintoplanmasıvebuverilerinkayıtal?naalınmasındansorumludur.• ÜreZmUzmanıve/veya–HammaddeveOcaklarŞefi(ÜreZmUzmanı(AsılSorumlu)OlmamasıDurumundaSırasıİleSorumlular)
• Sorumlularıntanımlanmasındakişiadlarıdeğildepartmanadlarıveilgilidepartmanıngörevlerineözelbuprosesleilgiliişleritarifedilmelidir.
• Genelprosedürlerde“Buprosedürünuygulanmasındantümbirimlersorumludur”yazabilirbudurumdatümçalışanlarsorumlukılınmış?r.
Prosedürlerin Hazırlanması-Örnek
3-UygulamaAlanı
Prosedürlerin Hazırlanması-Örnek
3-UygulamaAlanı(Devam)
Prosedürlerin Hazırlanması-Örnek
4-İlgilidokümanlar
İlgiliDokümanlarSGE-PR-01VeriAkışFaaliyetleriProsedürüSGE-PR-06RiskAnaliziSGE-PR-03StoklarınÖlçülmesiveTakibiProsedürü
İlgilidokümanlarbölümümaddelerhalindeprosedürdea?�abulunulmasızorunluolanveprosesdekullanılmaktaolupprosesilebağlanRlıolantümdokümanlarınlistelendiğialandır.
Teşekkürler
Sorular için 10 dakika ayrılmıştır