8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1/1451
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 2/1451
SAATLERİ
AYARLAMAENSTİTÜSÜ
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 3/1451
Ahmet Hamdi Tanpınar
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 4/1451
Bihakk-ı Hazret-'ı Mecnun izâle
eyleye Hak Serimde derd-i hıredden
biraz eser kaldı.
İzzet Moll
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 5/1451
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 6/1451
Birinci Bölüm
-Büyük Ümitler-
I
Beni tanıyanlar, öyle okuma
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 7/1451
yazma işleriyle büyük bir ilgim
olmadığını bilirler. Hattâ bütü
mütalâalarım, çocukluğumdokuduğum Jul Vern ve Nik Karte
hikâyelerini ortadan çıkarırsanız
Arapça ve Farsça kelimelerini atlayatlaya gözden geçirdiğim birkaç tari
kitabıyla, Tûinâme, Binbir Gece, Eb
Ali Sinâ hikâyeleri gibi eserlerdebarettir. Daha sonraki zamanlarda
enstitümüz kurulmadan evve
şsizlikten evde çocukların mektekitaplarına zaman zaman göz attığım
gibi, bazen bütün günümü geçirdiğim
Edirnekapı veya Şehzadebaş
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 8/1451
kahvelerinde gazeteleri hatme
mecbur kaldığım zamanlarda ufa
efek tefrika parçaları ve makalelede okudum.
Adlî Tıpta müşahede altınd
bulunduğum zamanlarda tedavimeçalışan, sonraları da bana o kada
yiliği dokunan Doktor Ramiz’i
psikanalize dair neşrettiği etütleri debu arada sayabilirim. Bu kada
mühim işlerle uğraşan bu âlim zatı
hakkımda gösterdiği teveccühe lâyıolabilmek için bu kitapların ve
makalelerin bir satırını bile
atlamadığıma sizi temin edebilirim
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 9/1451
Fakat başlangıcını bilmediğim ço
mühim meseleler üzerinde yazılmı
bu eserler ne benim edebî zevkimene de anlayışıma hiçbir tes
yapmadılar. Sadece Doktor Ramiz’l
uzun sohbetlerimizde -daima o söyleben dinlerdim- yetkisizliğimi örtmeğ
yaradılar. İnsan çocukluğunda aldığ
erbiyeyi unutmuyor. Babam ilzamalarda Emsile ve Avamil gib
Arapça sarf ve nahiv kitaplarında
gayrı, sonraları mektep kitaplarınıdışında kitap okumanın aleyhinde id
Belki bu sansürün veya tahdidi
yüzünden ben düpedüz her türl
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 10/1451
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 11/1451
yazmış değilim. Şimdi lâğvedilmi
olan, daha doğrusu Halit Ayarcı’nı
am zamanında müdahalesiyle daimasfiye hâlinde bulunan enstitümüzü
yayınları arasında çıkan bu ese
hangi maksatla, hangi şartlarla, nasve niçin yazdığımı ilerd
anlatacağım. Şu kadarını söyleyeyim
ki, saatçilerin pîrî Şeyh ZamanHazretlerinin hayatını ve keşiflerin
anlatan bu eserin gördüğü rağbe
doğrudan doğruya, enstitümüzükurucusu, aziz velinimetim, büyü
dostum, beni hiçten bugünk
şahsiyetime eriştiren Halit Ayarcı’nı
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 12/1451
yüksek meziyetlerine borçluyum
Zaten hayatımda iyi, güzel, fayda
ne varsa hepsi onun, bir otomobkazasının üç hafta evvel aramızda
alıp götürdüğü o büyük adamındır
Bunu ispat için, vaktiyle yanındçalışmış olduğum Muvakkit Nu
Efendiye dair anlattığım şeyler v
saatçiliğe dair kendisine verdiğimzahatla birdenbire Şeyh Ahme
Zamanî Efendiyi bulduğunu -belk
enstitümüz kadar büyük bir icat- veonun Dördüncü Mehmet zamanınd
yetişmesi icap ettiğini keşfettiğin
söylemem yeter sanırım.
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 13/1451
Bu iki dikkat ve keşifle b
zamanlar parlak şekilde kutlana
saat bayramlarımızın ağırlık merkezbir hamlede teşekkül etmiş oldu. B
kitabın muhtelif dillere tercüme
edilmesi, dışarda ve içerde o kadaağır başlıkla ve ehemmiyetle tenk
edilmesi de gösterdi ki, rahmet
dostum Halit Ayarcı ne AhmeZamanî Hazretlerinin yaşamış olmas
üzumunda, ne de yaşaması ica
eden asrı seçerken hiç hataetmemiştir. Bana gelince, esas fik
kendime ait olmasa bile, imzam
aşıyan bu eserin on sekiz dile
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 14/1451
ercüme edilmiş olması, bu dilleri
gazetelerinde tenkit edilmesi, Va
Humbert gibi bir âlimin sırf benimlanışmak ve Ahmet Zamanî’ni
kabrini ziyaret etmek içi
Hollanda’dan buraya kadar gelmiolması, diyebilirim ki, hayatımın e
önemli hâdiselerinden biridir.
Vâkıa bu sonuncusu epeycsıkıntılı oldu. Ecnebi bir âlimle
ercüman vasıtasıyla dahi olsa, b
kadar çetin bir bahiste konuşmak vehiçbir suretle yaşamamış bir adama
bir mezar bulmak zannedildiğinde
güç şeylerdir. Birincisinde
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 15/1451
gazetelerin dediği gibi “dervişçesine
avırlarımız ve lâubaliyane, hattâ
iryakice ahvalimiz” bizi kurtardkincisinde ise, ecdadın mahlâ
kullanmak itiyadı imdadımıza yetişti.
Edirnekapı ve Eyümezarlıklarında, Karacaahme
meşherinde birkaç gün dolaştıkta
sonra, bir Ahmet Zamanî Efendnasıl olsa bulunacaktı. Nitekim
bulduk da. Bir ölünün şahsiyetind
yaptığım bu küçük onarmadan pek okadar müteessir değilim. Hi
olmazsa bu sayede adamcağızı
kabri tamir edildi, adı tanıtıld
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 16/1451
Şöhret, âfet olduğu kadar da vesile
rahmettir. Kabrinin fotoğraflar
Hollanda’dan başlayarak bütüdünya gazetelerinde, tabiî daima ba
ucunda bir elim taşa dayanmı
olarak ve öbür elimde pardösümşapkam, gazateler filân, bizzat be
bulunmak şartıyla, neşredildi.
Bugün bunları düşündükçe yalnıbir şeye üzülüyorum. Kitabım
hakkında o kadar iyi şeyler yazan
beni dünyaya tanıtan, günlercpeşimde dolaşan Van Humbert’in b
mezara dayanarak bir resim
aldırmasına müsaade etmedim. He
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 17/1451
ricasında, “Siz n’olsa hıristiyansınız
ruhu muazzep olur!” diye reddeder
ancak sağ tarafımda durmasınmüsaade ederdim. Faka
düşünülürse beni de mazur görme
mümkündür. Herif beni aylarcsıkıntıya sokmuştu. Oh olsun! N
diye durup dururken gelir, elâlemi
rahatını kaçırırlar. Biz kendâlemimizde yaşayan insanlarız! He
şeyimiz kendimize göredir. Bununl
beraber ilerde görüleceği gibi VaHumbert benden öcünü aldı.
Evet, ne okumaktan, n
yazmaktan hoşlanırım. Bu böyle ike
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 18/1451
bu sabah önümde koca bir defter
hâtıralarımı yazmağa uğraşıyorum
Hattâ bunun için her gün olduğundadaha erken, saat beşte kalktım
Kadın hizmetçilerimiz, erkek aşçımı
Arif Efendi -tek kusuru Boluolmamasıdır, gayet güzel yeme
pişirir- evimize eski bir haneda
çeşnisi vermek için bin bir müşkülâtlarayıp bulduğumuz Arap kalfa
Zeynep Hanım -ne garip
çocukluğumda zencisi o kadar bostanbul’a şimdi siyahı insan ithalâ
malı gibi giriyor-, hulâsa Villâ Saat
ellerinin emekleriyle ve iyi niyetleriyl
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 19/1451
çeviren insanların hiçbi
uyanmamışlardı. İster istemez saba
kahvemi kendim pişirdim. Sonrkoltuğuma gömülerek, hayatım
düşünmeğe, unutulmas
bahsedilmeden geçilmesi veydeğiştirilmesi icap eden şeyle
ayıklamağa, behemeha
yazılacakları derinleştirmeğe, hulâsbir yazıdan ve bilhassa hâtıra
cinsinden bir yazıdan samimili
denen şeyin istediği bütün sıkşartları göz önünde tutarak
hâdiseleri zihnimde sıralamağ
çalıştım.
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 20/1451
Çünkü ben Hayri İrdal, her şeyde
evvel mutlak bir samimili
araftarıyım. İnsan her şeyi açıkçsöylemedikten sonra neden yaz
yazsın? Bu cinsten kayıtsız v
şartsız bir samimilik ise behemehabir süzme, eleme ister. Siz de kabu
edersiniz ki, her şeyi olduğu gib
söylemek mümkün değildir. Sözyarıda bırakmaktansa, vaktinde iy
asarlamak, okuyucu ile behemeha
anlaşacağınız noktalan seçmegerekir. Çünkü samimiyet tek başına
olan iş değildir.
Bütün bunlara bakıp hakikate
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 21/1451
hayatımı, mühim, anlatılmas
behemehal lâzım gelen bir şe
sandığıma, ona olduğundan fazla bdeğer verdiğime inanmayınız
Öteden beri Cenab-ı Hakk’ı
nsanlara bu hayatı yazmak içideğil, iyi kötü yaşamak içi
bahşettiğine inananlardanım. Zate
yazılmış şekli mevcuttur. Nezdlâhî’deki nüshasından, kaderimizde
bahsediyorum.
Hayır, hâtıralarımı yazmaktakastım kendimi anlatmak değildir
Sadece şahidi olduğum birtakım
vak’aların unutulmamasına yardım
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 22/1451
etmektir. Bir de üç hafta evve
oprağa gömdüğümüz aziz insan
anlatmak ve anmak.Ben insanların en naçizi v
mânasızı, karımın, vaktiyl
enstitümüzün kurulmasından evvehakkımda kullandığı dille, e
sünepesi, hakikaten büyük, ica
dehasıyla doğmuş bir adamanıdım. Yıllarca yanı başınd
yaşadım. Çalışma şeklini gördüm
Fikrin kafasında nasıl tutuştuğunanasıl birdenbire büyüyen bir ağa
gibi dal budak salıp âdeta bütü
vücudunu kavradığına ve orada
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 23/1451
hayata yayıldığına şahit oldum
Asrımızın belki en büyük, en fayda
müessesesinin, Saatleri AyarlamEnstitüsü’nün onun gözlerind
birdenbire beliren bir parıltıda
bugünkü yahut dünkü hâline gelişingün gün hayatımın bir parçası gib
yaşadım. Hattâ kendimi methetme
gibi gülünç bir hâle düşmedendiyebilirim ki, talih ve tesadüf, b
Hayri İrdal zavallısına bütü
acizlerine rağmen, bu müessesenikuruluşunda mühim bir rol oynamay
nasip dahi etti.
Bana öyle geliyor ki, gördüklerim
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 24/1451
ve işittiklerimi yazmak, gelece
nesillere karşı en büyük vazifemdir
Kaldı ki müessesemizin tarihçesinbenden daha iyi yapabilecek te
nsan, Halit Ayarcı, artık aramızda
değildir. Dün akşam yine onumasamızdaki yerini boş gördüm
Karımın dolmuş gözlerle bütü
yemek müddetince bu bosandalyeye bakışını bir türl
unutamayacağım. Sanki etrafındak
her şeye yabancı idi. Nihayedayanamadı, peşkiri ile gözlerin
silerek masadan kalktı, odasına
kapandı. Eminim ki bütün gec
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 25/1451
ağlamıştır. Hakkı da var, Hal
Ayarcı benim velinimetimse, onun d
en büyük dostu idi. Zaten bhâtıraları yazmak fikrini bende, bira
da onun bu çok yerinde olan kede
uyandırdı.Kendi kendime, yatağımda uzu
zaman düşündüm. “Hayri İrda
dedim, çok şey gördün, geçirdinYaşın ancak altmış olduğu hâlde
birkaç insanın ömrünü birde
yaşadın. Sefaletin, bir köşeyatılmış olmanın her türlü acısın
attın. İkbalin merdivenlerinden çevi
ve çâlâk çıktın. Hiçbir zaman v
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 26/1451
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 27/1451
Hakk’ın sana azap çektirmek içi
gönderdiği birtakım biçarele
zanederken birdenbire ve onusayesinde evlât sahibi olmanı
nimetlerine kavuştun. Bu kadar iy
emiz, büyük, her mânasıyla büyübir dostun hâtırası için hiçbir şe
yapmayacak mısın? Onu
unutulmasına, hâtırasının, bir yığıalayın, iftiranın altında kaybolmasına
razı mı olacaksın? Düşün bir kere
Halit Ayarcı’yı tanımadan evvehayatın ne idi? Şimdi nesin? Düşün
Edirnekapı’daki evi, her gün kapın
yoklayan, yahut yolunu kese
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 28/1451
alacaklıları, bir dilim ekmeği
peşindeki çırpınışlarını... Sonr
bugünkü rahat ve saadetini düşün!..
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 29/1451
II
Halit Ayarcı’yı tanımadan evvelk
hayatım, dedim. Fakat gerçekte
buna bir hayat denebilir mi? Eğeyaşamak kelimesinin mânası he
şeyden mahrum olmak ve ıstıra
çekmekse, her an küçülmek ve bunnefsinde her lâhza duymaksa, b
ürlü aşamayacağı bir çemberi
çinde durmadan çırpınmaksa
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 30/1451
süphesiz ben de, benimkiler de e
derin şekilde yaşıyorduk. Yok, b
kelimenin içinde biraz ruh ve imkâgenişliği, birtakım hakları duymak, o
çten sevinmeler, dışa karşı bi
parçacık güven, etrafınızla müsavşartlar içinde rahat bir karşılaşma
ilân varsa, o zaman iş çok değişir
Dikkat ediniz ki, bir şeyleyapmaktan, insanlara fayda
olmaktan hiç bahsetmedim. Zate
Halit Ayarcı’yı tanıyana kadar bcinsten bir zevkin farkında bile
değildim. Bugün ise hayatımın b
gayesi var. Arkamda az çok ben
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 31/1451
hatırlatacağına inandığım bir i
bırakıyorum. On yıl müddetl
dünyanın en yeni, en faydamüessesesinin müdür muavinliğin
yaptım. Değil çoluk çocuğuma, uza
yakın bütün akrabama, eş vedostuma, hattâ insan hâli, vaktiyle
kalbimi kıranlara bile iyilik ettim, i
buldum, refaha kavuşturdum. Bmeselede sade enstitümü
memurları için -ki yarısı benim ve
Halit Ayarcı’nın akrabasıdır, çünküenstitü kurulur kurulmaz kadrosunu
müsavi şekilde mühim yerlerde
avsiye edilenlerle hısım v
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 32/1451
akrabamızdan teşkil edilmesine Hal
Ayarcı büyük bir isabetle kara
vermiş ve bu kararı hiç şaşmadaakip etmiştik-, Suadiye tarafınd
yaptırdığımız mahalle ile şehrimizi
marına yaptığımız hizmehatırlamak kâfidir sanırım.
Bilmem enstitümüzün daha ilg
kararından çok evvel matbuattaaleyhinde başlayan ve ilga
kararından sonra büsbütün şiddetin
arttıran hücumlardan buradabahsetmeğe lüzum var mı? Hayat n
kadar gariptir? On sene evvel he
yaptığımızı beğenen, öven, geni
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 33/1451
eşkilâtımızı dünyaya bir örnek gib
gösteren gazeteler, vaktiyle o kada
dostum olan, gerek resmkokteyllerimize, gerek bası
oplantılarımıza can atan gazetele
şimdi aleyhimize yazmadıklarınbırakmıyorlar.
Evvelâ teşkilâtın genişliğinden v
üzumsuzluğundan bahsettilerşsizliğin alabildiğine yürüdüğü b
memlekette bu kadar insana i
bulmuş olmamızı hiç hesabkatmadan, üç müdürlüğün, on b
şube müdürlüğünün, kırk yedi daktilo
ve iki yüz yetmiş bir kontro
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 34/1451
memurunun çokluğunu durmada
başımıza kaktılar. Sonra, sanki b
saatte yelkovan, akrep, zemberekpandül, mil hakikaten yokmuş v
hakikaten zaman dediğimiz şey
saat, dakika, saniye ve sâliseyayrılmazmış gibi bu şube
müdürlüklerinin adlarıyla alay ettiler
Daha sonra bu müdürlüklerde osene ehliyetle çalışan, işlerinin içinde
pişip yetişmiş memurlarımızı
ahsillerini, ihtisas ve se-lâhiyetlerinele aldılar, nihayet bir zamanlar o
kadar beğendikleri neşriyatımız
nsafsızca hücum ettiler.
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 35/1451
Başta benim yazdığım “Şey
Ahmet Zamanî ve Eseri" adlı kita
olmak üzere bütün çalışmalarımızdelik deşik ettiler. Sâlise şubemi
şefinin -küçük baldızımın kocası- o
kadar dikkatle ve emekle yazdığLodos Rüzgârlarının Kozmik Saa
Ayarlan Üzerindeki Tesiri”, dostum
Doktor Ramiz’in “Saat vPsikanalizin”, “Saa
Karakterolojisinde İrdal Metodu
Halit Ayarcı’nın “Sosyal Monizm vSaat”, “Saniye ve Sosyete” ad
kitaplarının kapakları sanki ço
gülünç şeyler, yahut tehlike
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 36/1451
vesikalarmış gibi günlerce
gazetelerin ilk sayfalarında acayi
başlıklar altında teşhir edildi.Bunlarla da kalmadılar, şehrimi
halkını o kadar sevindiren
eğlendiren ve müessesemize bütülmî ve İçtimaî faaliyetlerin
kolaylaştıracak imkânları sağlaya
vidolu, zamlı, tenzilâtlı ikramiyeli vkollektif rakit ceza sistemimizi ele
alarak, bizi düpedüz sahtekârlık ve
dolandırıcılıkla vasıflandırdılarHalbuki Halit Ayarcı ile karım
Pakize’nin bitmez tükenmez vidol
avla partilerini seyrederken, ca
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 37/1451
sıkıntısından bulduğum bu nakit ceza
sistemini bir zamanlar nas
alkışlamışlardı.Büyük bir maliyecimiz bu cez
sistemini maliye tarihinde gerçek b
buluş addettiğini resmen bildirmiş vbundan sonra adımı Doktor Turgo
Necker ve Schacht’la berabe
anmakta hiç tereddüt etmeyeceğinher fırsatta tekrarlamıştı.
Hakkı da vardı. Şu itibarla k
şimdiye kadar halkı mükellef kılapara işlerinde memnuniyetsizli
daima esastır. Hele bu bir ceza
şeklinde olursa, daima insan
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 38/1451
rahatsız eder. Bizim nakit cezamı
se hiç böyle değildi. Suçiu, kontro
memurumuzdan bunu işitir işitmezevvelâ şaşırıyor, sonra işi
mantığındaki sağlamlığı anlayınca
ebessüme başlıyor, tatbikattakciddiliği görür görmez, gülmekte
katılıyordu. Kaç kişi memurlarımız
bilhassa ilk günlerde “Aman ne olurbir kere de bizim eve gelin, bun
karım behemehal görsün, işte
adresim” diye kartını uzatmış, ayrıcaotomobil parasını da vermişti.
Nakit cezamızın dayandığı esas
şehre ait umumî saatler başta olma
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 39/1451
üzere, açıkta bulunan saatlerde
biriyle uymayan her saatten alına
beş kuruştan ibaretti. Fakat bu saale bir başka saatin arasında da aya
arkı varsa bu sefer ceza iki mis
oluyordu. Böyle komşu olan saatlerisayısı çoğaldıkça ceza da hendes
nispetle artıyordu. Tam saat ayar
haddizatında imkânsız olduğu için bu, saatlere mahsus bir ferd
hürriyet meselesidir, bittabi o zama
bunu açıklıyamazdım-, hele kalabalıbir yerde yapılan tek bir kontrolda
epeyce miktarda bir para tahsi
mümkündü.
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 40/1451
Kaldı ki, biz bu karışık hesaba b
de ilerilik ve gerilik farkı ilâve
etmiştik. Herkes bilir ki, bir saat ygeri kalır, yahut ileri gider. Bu işi
üçüncü şekli yoktur. Bu da tam aya
mkânsızlığı gibi umumî bir kaidedirmeğer ki durmuş olsun. Faka
burada iş şahsîleşir. Benim
nazariyem şudur ki, insanlar kâinatısahibi olmak üzere yaratıldıkları için
eşya onlara uymak tabiatındadır
Meselâ, benim çocukluğumun geçtiğAbdülhamit devrinde cemiyetimi
neşesizdi. Başta padişahın ası
yüzünden gelen ve halka halka
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 41/1451
etrafa yayılan bu neşesizlik eşyaya
da sirayet etmişti. O zamanın vapu
düdüklerinin acılığını, hüznünükeskinliğini benim yaşımda olanları
hepsi bilir. Halbuki hâdiselerin lutfuyla
birdenbire o kadar gülecek şey bulabugünkü hayatımızda vapu
düdüklerinin, tramvay seslerini
neşesine bakın!Saatler de böyledir. Sahiplerini
mizaçlarındaki ağırlığa, canı tezliğe
evlilik hayatlarına ve siyasakidelerine göre yürüyüşlerini iste
stemez değiştirirler. Bilhassa bizim
gibi üst üste inkılâplar yapmış, türl
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 42/1451
zümreleri ve nesilleri geride
bırakarak, dolu dizgin ilerlemiş b
cemiyette bu sonuncusuna, yani açok siyasî şekline rastlamak gaye
abiîdir. Bu siyasî akideler ise ço
defa şu veya bu sebeple gizleneşeylerdir. Hiç kimse ortada o kada
kanun müeyyidesi varken elbette
durduğu yerde, “Benim düşüncemşudur” diye bağırmaz. Yahut gizli bi
yerde bağırır. İşte bu gizlenmelerin
mizaç ve inanç ayrılıklarınıkendilerini bilhassa gösterdikleri ye
saatlerimizdir.
Sahibinin en mahrem dostu olan
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 43/1451
bileğinde nabzının atışına arkadaşlı
eden, göğsünün üstünde bütü
heyecanlarını paylaşan, hulâsa onuhararetiyle ısınan ve onu uzviyetinde
benimseyen, yahut masasını
üstünde, gün dediğimiz zamabütününü onunla beraber bütün olu
bittisiyle yaşayan saat, ister isteme
sahibine temessül eder, onun gibyaşamağa ve düşünmeğe alışır.
Fazla teferruata girmede
şurasını da işaret edeyim ki, saakadar derin şekilde olmasa bile b
benimseme ve uyma keyfiyeti bütü
eşyamızda vardır. Esk
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 44/1451
şapkalarımız, ayakkabılarımız
elbiselerimiz gün geçtikçe bizden b
parça olmazlar mı? Onları sık sıdeğiştirmek isteyişimiz de bu yüzde
değil midir? Yeni bir elbise giye
adam az çok benliğinin dışınaçıkmışa benzer: Kendinde
uzaklaşmak, ona bir değişikliği
arasından bakmak ihtiyacı, yahuBen artık bir başkasıyım
diyebilmek saadeti.
İddia edebilirim ki,-rahmetli HalAyarcı müessesemizin aleyhin
çıkmak korkusu ile bu cin
ddialardan sakınmamı bana şiddetle
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 45/1451
avsiye ederdi; fakat mademki b
vesayet artık yoktur, ben rahatça
ddia edebilirim-eski bir şapkadan veayakkabıdan sahibinin bütün huyunu
alışkanlıklarını, hayatındak
aksaklıkları, hattâ ıstıraplarınıçeşidini görmek mümkündür
Hizmetçilerimize hemen evimize gel
gelmez bir kat elbise, bir iki eskgömlek, boyunbağı, hiç olmazs
ayakkabılarımızdan birini hediye
etmemizin hikmeti de bu olsagerektir. Bizi hiç tanımayan bu insa
birdenbire elbisemizin içine girdiğ
kunduramızla yürüdüğü için, âdeta
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 46/1451
onun gizli zoru ile bize yaklaşır
arkında olmadan bizim -itiyat ve
düşüncelerimizi benimser. Bunu bekendi nefsimde iki defa tecrübe
ettim.
Türlü Meslekler Bankası’daatılmama ve o kadar felâkete
düşmeme sebep olan müdür Cema
Bey, vaktiyle bana bir kat eski elbishediye etmişti. Cemal Beyl
aramızda büyük mizaç farkları vard
O aksi, titiz, kibirli, insanları küçüdüşürmekten hoşlanan, her şey
ciddî mizanlara vuran bir adamd
Benim uysal, sade geçim derdi il
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 47/1451
meşgul benliğimin tam zıddı b
abiat. Vâkıa onun bu taraflarını pe
benimseyemedim. Bu benim içimkânsızdı. Fakat tek zaaf
refikasına karşı beslediği sevgi sank
bu elbiseden bana geçti. Üzerimgiydiğimin haftasında sıkı Müslüma
erbiyeme, üç çocuk babas
olmama, Pakize gibi her cihetle banüstün bir kadının kocası bulunmama
rağmen, Selma Hanımefendiy
delicesine âşık oldum, bankadaayrıldım, seneler geçti, bu elbise
üstümde lime lime oldu. Fakat b
sevgi yakamı bırakmadı.
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 48/1451
İkinci elbiseyi bana enstitümüzü
lk kuruluş günlerinde o zamank
kıyafetimle müesseseygelemeyeceğimi düşünen Hal
Ayarcı hediye etmişti. Sırtıma dah
lk geçirdiğim günde bütün varlığımıdeğiştiğini gördüm. Birdenbir
ufkum, görüş zaviyem genişled
Hayatı onun gibi bir bütün olaramütalâaya alıştım. Değişme
koordinasyon, çalışmanın tanzim
zihniyet değişikliği, üst düşünce,İlmî zihniyet gibi tabirlerl
konuşmağa, kendi isteksizliğime
zaruret”, “imkânsızlık” gibi adla
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 49/1451
koymağa, şarkla garp arasınd
ölçüsüz mukayeseler yapmağa
ciddiliğinden kendim de ürktüğümhükümler vermeğe başladım. Onu
gibi, insanlara “Acaba ne işe yarar?
diyen bir gözle bakıyor, hayatı kendeknemde yoğuracağım bir hamu
gibi görüyordum. Bir kelime ile onu
cesareti ve icat kudreti banaaşılanmış gibiydi. Sanki bu elbis
değil bir büyü idi. Hattâ Cemal Bey
refikası Selma Hanımefendiyi bilartık erişilmesi imkânsız bir varlı
gibi görmüyordum. Bittabi bütü
bunlar Halit Ayarcı’da olduğu gib
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 50/1451
pürüzsüz geçmiyordu. Yumuşak v
uysal, merhametli, sefaleti tatmı
abiatım ikide bir işe karışıyor, lafımkesiyor, kararlarımı değiştiriyordu
Hulâsa birbiri arasından düşünen
karar veren, konuşan bir adamolmuştum. Rahmetli Halit Ayarcı’y
bunu anlattığım zaman gülmüş
sonra büyük bir iyi kalblilikle, “Böylolması hususî bir çeşni veriyor
devam edin!” demişti.
Yine bu meseleyi münakaşaettiğimiz günlerden birinde söylediğ
şeyleri burada kaydetmeden bir türl
geçemeyeceğim:
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 51/1451
-Aziz Hayri İrdal, demişt
söylediğiniz son derecede doğrudur
Bütün büyük adamlarımaiyetlerinde çalışanlara daima
elbiselerini ve öteberilerini vermele
bu yüzdendir. Roma imparatorlarkrallar, büyük diktatörler hep
kendileri gibi düşünsünler diye
eşyalarını dostlarına hediyeederlerdi. Hattâ Osman
hükümdarlarının, vezirlerinin kürk v
kaftan ihsan etmeleri de bu yüzdeolsa gerektir. Siz, farkında olmada
arihin büyük bir sırrını, bir çeş
psikolojik mekanizmayı keşfettiniz!
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 52/1451
Şüphesiz doğru söylüyordu
Unutmayın ki bu keşif de onu
elbisesi sırtıma geçtikten sonrolmuştu. Evet, o keşif dehasıyl
doğmuş adamdı ve ben de onu
kıyafetine büründüğüm için bunkeşfetmiştim.
Biz yine saatlere dönelim. Burad
Doktor Ramiz’in “SaatlerPsikanalizi” adlı enstitümü
neşriyatından o çok mühim etütte
de bahsetmek isterdim. Fakabüsbütün İlmî ve çok ayrı mahiyett
birtakım istitratlarla bu hâtıralar
ağırlaştırmaktan korktuğum içi
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 53/1451
bunu yapmayacağım. Kita
mevcuttur. İsteyen daima müracaa
edebilir.Doktor Ramiz’le aramızdaki fark
burada yalnız onun bana
söylediklerini naklediyorum- benimumumî psikoloji ve sosyolo
metoduyla işi ele almama mukabi
onun meseleyi bütün psikanalizcilegibi cinsiyet, libido ve refulma
noktalarından ele almasındadır
Umumî ve hususî psikoloji vbilhassa sosyoloji hakkında hiçb
ikrim olmamasına rağmen işin böyl
olmasına ben de memnunum. Ben
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 54/1451
daima ciddiye almak lutfunu göstere
Doktor Ramiz bu düşüncelerini
sonunda benim büyük bir idealisolduğumu da ilâve etmişti. B
meseleyi beraberce münakaşa
ettiğimiz karım ise, saat ve zamagibi insanla o kadar yakından alâka
olan bir meselede cinsiyet tarafın
büsbütün ihmal edişimin sadecedealistliğimden gelemeyeceği, işi
başka ve daha ciddî, hattâ uzvî ve
sıhhî sebepleri de olması icabettiğikrindedir.
Hangi bakımdan olursa olsu
arada bir ilerilik, gerilik fark
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 55/1451
bulunduğu aşikârdır ve bu far
mühim bir farktır. Bu itibarla saatle
geri kalanlardan aldığımız nakcezaya iki kuruş zam yapmamız
herkes gayet tabiî buldu. Hatt
ekseriyetin hoşuna gitti. Böylechem geriliğe lâyık olduğu cezay
veriyor, hem de ileri düşünüşü
hakkını teslim ediyorduk. İnsayaratılışı tam bir eşitliğe raz
olamaz. Ufak tefek imtiyazları
eşvikine de muhtaçtır. Diyebilirim kbizzat iyilik dahi, ancak ceza görmes
ve ayıplanması icap eden b
kötülüğün bulunmasıyla kabildir
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 56/1451
leride sık sık adı geçecek ola
rahmetli hocam Muvakkit Nuri Efend
asavvuftan bahsederken “her şeyizıddıyla maruf ve mümkün olduğunu
söylerdi. Halit Ayarcı benim bu ceza
zammı teklifimi bilhassa bu noktadamühim bularak kabul etmişti.
Bulduğum nakit ceza sistemini
üçüncü özelliği de, tekrarlanacezalardan yaptığımız yüzde onda
yüzde otuza kadar tenzilâttı. Bilindiğ
gibi suçlar -dünyanın her cins kanuve örfünde- tekrarlandıkça cezalar
artar. Bu ise suçlu ile vâz-ı kanu
arasında bir nevi yarış ve hattâ
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 57/1451
nada sebep olur.
Birinci cürüm için söylemiyorum
Çok mümkündür ki, ilk işlenen cürümlk evlenme gibi insanda mutlak b
pişmanlık hissi uyandırsın. Faka
nsanlık hâli İkincisinden sonrbaşlayan ceza artışlarında karş
arafı ümitsizliğe düşüren bir nev
açık arttırma manzarası bulunduğaşikârdır. İşte biz nak
cezalarımızda yüzde onda
başlayarak yedinci ve sekizincekrarda yüzde otuza kadar inme
suretiyle bu tabiî neticeyi ve onu
aksülâmellerini önlüyorduk. Böylec
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 58/1451
vidolu ve kollektif olan ceza
sistemimiz aynı zamanda bir nev
müessese ilgisi kazanıyordu. Kaldı kşin içinde ticarî bir taraf da vard
Hasılatını belediyemizin biz
bırakmak lutfunda bulunduğu bu cezsistemimizle bir nevi ticare
yapıyorduk. Hangi ticarî müesses
devamlı müşterilerine ufak bkramda bulunmaz? Öteden be
mevsim sonu tenzilâtlarına alışı
olan ve ancak bu suretle ticareerbabının kârı hakkında küçük b
ikir edinebilen İstanbul halkını
böyle bir şeyden memnu
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 59/1451
olacaklarını peşin olarak tahmi
etmekle hiç hata etmemiştim. Kald
ki, yarı resmî bir müessesedeböyle bir şey pek beklenemezdi. B
tibarla halkın hoşuna gitmesi v
rağbeti arttırması çok mümkündür.Nitekim öyle oldu. Bir türl
nanamadıkları, bir latife zannettikle
bu tenzilât işini bizzat görebilmek içihalkımız birbirinin koluna giri
ayarsız saatleri ellerinde
bürolarımıza hücuma veykontrollarımızı yoldan çeviri
kendileri için ceza yazdırmağa
başladılar. Halkın kendi isteğiyle
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 60/1451
hattâ güle güle verdiği bu nakit ceza
modası birdenbire şehri sardı. Artı
çocuklara oyuncak filân almağhtiyaç kalmadı. Sevimli küçükler
büyüklerin neşesine iştira
edebilmek için en güzel, en igıdıklayıcı vasıtayı bulmuşlardı.
Şurasını da söyleyeyim ki, sad
stanbul ahalisi değil, civar köylerhattâ biraz uzakça şehirler halkı da
bu işe merak sardırdılar. O kadar k
enzilâtlı nakit cezanın ve bilhassceza abone karnelerinin ilk tatbi
aylarında Demiryolları İdaresi baz
hatlarda ilâve seferler yapmağa
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 61/1451
mecbur oldu. Haydarpaşa ve Sirkec
garları her gün, “Aman şunu b
görsek”, yahut “Olur şey değihakikaten de doğruymuş...” diyen v
gülen, kırılasıya gülen insanlarla
dolup boşalıyordu.Taşradan gelen halkın sabırsızlığ
o dereceye vardı ki, kontro
memurlarımızın mühim bir kısmınAnadolu tarafında Pendik’ten
Trakya cihetinde Çatalca’da
başlayarak yakın istasyonlara vbizzat şehir garlarına tahsise, hattâ
bu yüzden kadromuz yetişmediği içi
Saat Ayar İstasyonlarımızdan v
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 62/1451
köyler için gençler arasında
seçtiğimiz Ayar Ekiplerimizde
personel almağa mecbur kalmıştık.Müessesemizin hudut haricindek
şöhretinin mühim bir kısmını da b
nakit ceza sisteminin yaptığınsöylemek doğru olur. Birkaç seyya
vapuru yolcularının, yol üstünde
kaptanlarını seyahat programlarımdeğiştirmeğe mecbur ettiklerini ve
stanbul’da bir hafta kalıp hepsini
ellerinde birkaç tenzilâtlı cezmakbuzu yollarına devam ettiklerin
hattâ bu seyyahlar içinde birçoğunu
Halit Ayarcı ile yahut benimle
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 63/1451
mülakat yapmadan İstanbul’da
ayrılmadıklarını, şehrimizin muhtel
dükkânlarında satılaotoğraflarımızın âdeta yağm
edildiğini elbette gazetelerd
okumuşsunuzdur.Burada son zamanlard
müessesemiz hakkında yapıla
bütün haksızlıkları teker tekesayacak değilim. Bu hâtırala
lerledikçe okuyucularım onlar
görecekler ve nasıl bir gadruğratıldığımıza kendileri hüküm
vereceklerdir. Yalnız şahsıma ait bi
noktaya da burada işaret etmekte
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 64/1451
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 65/1451
gibi, öyle sadece bir âletin, uysal b
vasıtanın alâkası değildir. Hal
Ayarcı onu düşüncesinden bulduysaben de btün hayatımda onu doğura
esadüfleri, hattâ büyük ıstırapla
pahasına yaşadım. O hayatımın bmeyvasidir.
Bu hâtıraların birinci vazifes
gerek rahmetli Halit Ayarcı’nın vegerek müessesenin aleyhindeki isna
ve iftiraları red ise, birincisinden hi
de aşağı kalmayan ikinci vazifesi debu küçük, fakat mühim hakika
belirtmektir.
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 66/1451
III
Yukarda hayatımın sıkıntılarında
birkaç defa bahsettim. Hâtıralarım
lerledikçe okuyucularım ömrümboyunca ihtiyaç ve mahrumiyeti
âdeta ikinci bir deri gibi vücuduma
yapışmış olarak dolaştığımgöreceklerdir. Fakat hiç de saade
denen şeyi tatmadım diyemem.
Fakir düşmüş bir ailede doğdum
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 67/1451
Buna rağmen çocukluğum epeyc
mesut geçti. Fakirlik, içimizd
etrafımızda ahenk bulunmak şartıylave şüphesiz muayyen b
derecesinde- zannedildiği kada
korkunç ve tahammülsüz bir şedeğildir. Onun da kendine gör
mtiyazları vardır. Benim
çocukluğumun belli başlı imtiyazhürriyetti.
Bu kelimeyi bugün sadece siyas
mânasında kullanıyoruz. Ne yazıkOnu politikaya mahsus bir şe
addedenler korkarım ki, hiçbir zama
mânasını anlamayacaklardır
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 68/1451
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 69/1451
sokaklara fırladık.
Nereden gelir? Nasıl birdenbir
gider? Veren mi tekrar elimizdealır? Yoksa biz mi birdenbire bıkar
Buyurunuz efendim, bendeniz artı
hevesimi aldım. Sizin olsun, belki bşinize yarar!” diye hediye mi ederiz
Yoksa masallarda, duvar diplerinde
birdenbire parlayan fakat yanınayaklaşıp avuçlayınca gene birdenbire
kömür veya toprak yığını hâline
giren o büyülü hâzinelere mi benzerBir türlü anlayamadım.
Nihayet şu kanaata vardım ki, on
hiç kimsenin ihtiyacı yoktur. Hürriye
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 70/1451
aşkı, -haydi Halit Ayarcı’nın sevdiğ
kelime ile söyleyeyim, nasıl olsa ben
artık ayıplayamaz, kendine ait bügati kullandığım için benimle ala
edemez!- bir nevi snobizmden başka
bir şey değildir. Hakikaten muhtaolsaydık, hakikaten sevseydik, o sı
sık gelişlerinden birinde adamakıl
yakalar, bir daha gözümüzüönünden, dizimizin dibinde
ayırmazdık. Ne gezer? Dah
geldiğinin ertesi günü ortada yokturVe işin garibi biz de yokluğuna pe
çabuk alışıyoruz. Kıraat kitaplarınd
birkaç manzume, resmî nutuklarda
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 71/1451
adının anılması kâfi geliyor.
Hayır, benim çocukluğumu
hürriyeti, hiç de bu cinsten bhürriyet değildir. Evvelâ, buras
zannımca en mühimidir, onu bana hiç
kimse vermedi. Bu sızdırılmış altıkülçesini birdenbire kendi içimde
buldum. Tıpkı ağaçta kuş sesi, sud
aydınlık gibi. Ve bir defa için buldumBulduğum günden beri de küçücü
hayatım, fakir evimiz, etrafımızdak
nsanlar, her şey değişti. Vakıâsonraları ben de onu kaybettim
Fakat ne olursa olsun bana temi
ettiği şeyler hayatımın ne büyü
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 72/1451
hâzinesi oldular. Ne dünkü sefaletim
ne bugünkü refahım, hiçbir şey onu
mucizesiyle doldurduğu senelebenden bir daha alamadılar. O ban
hiçbir şeye sahip olmadan, hiçb
şeye aldırmadan yaşamayı öğretti.Lüzumsuz hiçbir şeyin peşind
koşmadım. Hiçbir ihtirasın peşind
beyhude yere emek sarf etmedimHiçbir zaman sınıfımızın birincis
veya İkincisi, hattâ yirmincisi olma
stemedim.Fatih Rüştiyesi’ndeki sınıfımızı
kalabalık mevcudu bana, etrafımdak
yarışı en geri sıralardan, isterseni
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 73/1451
buna kıral locası deyin, seyretme
mkânını verdi. İnsan işlerine uzakta
bakmayı oradan öğrendim. Arkadaşlarımın çoğu gibi mekteb
alalarla, uşaklarla gitmedim. N
yeni, süslü elbiselerim, ne sgeçmez potinim, ne sıcak paltom
vardı. Daima diz kapaklarım yamal
daima dirseklerim biraz dışarıyaırlamış gezdim. Hiç kimse mekteb
giderken bin türlü sıkı tembihle ben
öpmedi, ne de akşam üstü yolumdört gözle beklediler. Hattâ eve ne
kadar geç gelirsem etrafımdakiler o
kadar rahattı. Bununla berabe
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 74/1451
mesuttum. Bütün bu şeyleri
yokluğuna karşılık hayatı ve sokağ
kazanmıştım. Mevsimler, insanlarhayvanlar, eşya en munis, en değişi
yüzleriyle benimdiler.
Günde iki defa Edirnekapı ilFatih arasındaki yolu en uzun zama
çinde, her adımı ayrı ayrı hayalle
peşinde atarak, gider gelirdim. Vakıâon yaşlarıma doğru bu mesut hayat
bir ihtiras bulandırdı. Dayımın sünne
hediyesi olarak verdiği saatlehayatımın ahengi biraz bozulur gib
oldu. Bir ihtiras ne kadar masum
olursa olsun yine tehlikeli bir şeydir
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 75/1451
Bununla beraber mesut yaradılışım
onun hayatımı büsbütün çığırında
çıkarmasına mâni oldu. Bilâkis onbir istikamet verdi. Yani hayatım
onunla şekil aldı. Belki de ban
hürriyetin asıl kapısını o açtı.
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 76/1451
IV
Babam istediği kadar doğum
günümü eski bir kitabın arkasına 16
Receb-i Şerif, sene 1310 diykaydetmiş olsun, asıl Hayri İrdal’ı
doğum tarihi bu saatin elime geçtiğ
gündür diyebilirim. Onu mavkurdelesiyle -yengemin kordo
parasından kurtulmak için bulduğ
çare!- yastığımın üstüne koyduklar
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 77/1451
günden itibaren hayatım sanki daha
başka türlü,daha çok derin, daha
gayeli oluverdi. Bu küçük saaevvelâ etrafını temizlemek, kend
hayat sahasını lâyıkıyla
benimsemekle işe başladı. Hiolmazsa onun gelişiyle o zamana
kadar benim diyebileceğim ne varsa
hepsi birdenbire ikinci plana geçtYine dayımın hediyesi mukavvada
ki şerefeli minarem -kend
çocuklarına başka türlü, istersenibugünkü tabirleriyle modern ve lâi
hediyeler seçen dayım, belki de
babamın kayyum olması ve evimizi
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 78/1451
Mihrimah Camii’nin yanı başınd
olmasından bana bu cins hediyele
verirdi- evimizin taşlığında o kadadikkatle bütün mahalle çocukları he
beraber yaptığımız büyük uçurtma
camiin şurasından burasındaaşırdığım kurşun parçalarım
eblebiciye satarak tedarik ettiğim
Karagöz takımım, bir başkasınıolduğunu bile bile her serbes
olduğum anda Edirnekap
mezarlıklarında, surlarda bin türlmünasebetsizliğine tahammül edere
otlattığım komşumuz İbrahim
Efendinin huysuz keçisi, hulâs
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 79/1451
etrafımdaki her şey benim içi
mânalarını kaybettiler.
Korkarım ki, bu hâtıralarokuyanlar, bu yazdıklarıma bakara
o güne kadar saat görmediğim
yahut evimizde hiç saabulunmadığını zannedecekler. Hayır
am aksine olarak evimizde birka
saat birden vardı.Herkes bilir ki, eski hayatımız saa
üzerine kurulmuştur. Hattâ sonralar
Muvakkit Nuri Efendiden öğrendiğimegöre Avrupa saatçiliğinin en büyü
müşterisi daima Müslümanlar v
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 80/1451
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 81/1451
saatlerini besmeleyle çıkarırlar
sayacağı zamanın kendileri ve çolu
çocukları için hayırlı olmasını duederek ayarlarlar, kurarlar, sonra
kulaklarına götürerek sanki yakın ve
uzak zaman için kendilerine verdiklemüjdeleri dinlerlerdi. Saat sesi b
yüzden onlar için şadırvanlardaki s
sesleri gibi hemen hemen iç âlemebüyük ve ebedî inançların sesiyd
Onun, kendisine mahsus, hayatın he
ki buudunda genişleyen hassalarvardı. Bir taraftan bugününüzü v
vazifelerinizi tâyin eder, öbür tarafta
da peşinde koştuğunuz ebed
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 82/1451
saadeti, onun lekesiz ve ârızası
yollarını size açardı.
Evimizde, üst katın sofasındbabamın her başı sıkıldıkça
satmağa kalkıştığı; faka
anlatacağım sebepler yüzünden bürlü satamadığı büyük ayaklı duva
saati vardı. Duvarlardaki küçükl
büyüklü yazı levhaları, yerdekhasırlar, onların serin ve rutubet
kokuşuyla, oda ve merdive
kapılarındaki kalın perdelerlberaber evimize küçük bir mescit hâ
veren bu saat babama dedesinde
miras kalmıştı.
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 83/1451
İnsan kötülemekten hoşlanan baz
komşularımız, bilhassa o huysu
keçinin sahibi İbrahim Bey, bu saababamın daha evvel kayyumluğun
yaptığı ahşap bir mescitten buraya
getirdiğini iddia ederlerdi. Onlarırivayetine göre mescidin yandığ
gece babam birçok kurtarılan eşy
le, bilhassa yazı levhalarıyla berabebu saati de eve getirmişti. Konsolu
üzerindeki deve kuşu yumurtas
avana asılı Mekke süpürgeleri vkapı perdeleri de onlara göre b
eşyadandı.
Zavallı babam, bir türlü önün
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 84/1451
geçemediği bu iftiraya üzülür
günlerce ağzını bıçak açmazd
nsanlar niçin yalan söylerler ve iftirederler? Benim naçiz kanaatım
göre, iftira sade çirkin değil, ayn
zamanda gülünç ve âciz bir şeydde. İnsan tabiatı iktizasınc
birbirlerini kötülemek isteyenle
sadece düşmanlarının hayatlarınbaksınlar, yeter. Çünkü her insanı
hayatında hiçbir muhayyilenin ica
edemeyeceği kadar aksaklık vardırve bu aksaklıklar o insanla berabe
yetişmiş, büyümüş şahsî, nev
kendine mahsus şeylerdir. Ku
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 85/1451
kusursuz olmaz, sözü sırf bu gerçe
çin söylenmiş bir sözdür. B
hikmetin gösterdiği yoldan gidikarşımızdakini tanımağ
çalışacağımız yerde iftiray
kalkmak, âdeta pazar malıylagiyinmeğe benzer. Ben, kendim he
böyle yaptım. Onun içindir ki, b
hâtıraları okuyanlar hiçbir yalan veftiraya tesadüf etmeyecekler
sadece birtakım şimdiye kadar giz
kalmış hakikatleri öğreneceklerdirBelki bu hakikatleri naklederken ufa
efek onarmalarda bulunduğum
olacaktır. Fakat bu kendim
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 86/1451
vazifelendirdiğim hâtırat yazarlığını
caplarındandır.
Babamın birçok kusarları vardı vzavallı hiçbirini gizlemezdi. İl
karısını ve ondan olan çocukları za
zor beslerken şer’î mahkemkararıyla evimizde birkaç gün için, o
da ücretini vererek, misafir kalan b
kadıncağızla, hem de kocasındaboşandığı günün haftasında, kaşla
göz arasında evlenmesi bu zaafları
en iyi misalidir. Asıl kötüsü, anneme o kadar bağ
olan babam bu kadıncağızla, on
zengin zannettiği için evlenmişt
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 87/1451
Halbuki kadın parasızdı. Babam
evimizdeki misafirlik bedelini ve baz
mahkeme masraflarını ödemek içikide bir koynundan çıkarıp gözümü
önünde açtığı büyükçe kesedek
mecidiyeler meğer bütün servemiş. Buna rağmen babam bu kadın
boşamadı, ömrünün sonuna kadar ik
evli yaşadı.Bütün bunları rahmetliyi ayıplama
çin söylemiyorum. Evlenme merak
bizim ailemizin ezelî derdidir. Bekendi hayatımda bunu tecrübe ettim
Evet, babamın da, herkes gib
komşularımızın pek haklı şekilde
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 88/1451
stismar edebilecekleri bir yığın zaaf
vardı. Fakat hırsızlık, hem de b
cami eşyasını almak... Velev ki vakmalı olsun ve yanmış bir camide
gelsin! Hayır, bu babamın asla
yapacağı iş değildir.Zaten bu saatin büsbütün başk
bir hikâyesi vardı. Babamın dedes
Bâb-ı Ali memurlarından TevkAhmet Efendi, Mısır meseles
zamanında bir iftira yüzünde
başının çok sıkıştığı, hattâ hayatınıbile tehlikeye girdiği bir sırada
kurtulursa bir cami yaptırmay
nezretmişti. İşler düzelip de rahat b
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 89/1451
nefes alınca derhal işe koyulmuş
akat parası yetmeyecek korkusuyla
camiin arsasını aldıktan sonra geriykalan para ile doğrudan doğruy
binaya başlayamamış, yaptıracağ
camie vakıf olmak üzerEdirnekapı’da uzun zaman bütü
aile, ahır ve hizmetçiler kısmında
oturduğumuz büyük konakla, bir ikakar daha satın almıştı.
Paranın geri kalan kısmıyla d
camiin hasırlarını, kilimlerini, kapınıyanına koyacağı büyük saat
duvarlara asacağı yazı levhaların
kandillerini tedarik etmişti. Böylec
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 90/1451
eferruatı hazırladıktan sonra
adamcağız tam camiin inşasına
başladığı sırada yeniden azledilmive bir daha yakasını sıkıntıda
kurtaramadığı için temelleri kazıla
camiin inşası kendiliğinden gekalmıştı.
Kendisine hayratının ne zama
biteceğini soranlara: “Takribegelecek sene inşallah!” diye ceva
verdiğinden dolayı, eşi dost
ömrünün sonuna doğru onu Tevkyerine Takribî Ahmet Efendi diy
anmağa başlamışlar. Ahmet Efend
ölürken oğlu Numan Beye b
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 91/1451
camiden bahsederek, “Benim
borcumdu, fakat eda edemedim
Allah nasip etmedi. Şimdi seniüstüne borçtur. Onu behemeha
yaptırmalısın!” vasiyetinde bulunmuş
Babasından oturduğu konaktabaşka on para mirasa konmaya
Numan Beyin hayatı bu vasiye
yüzünden büsbütün perişan olmuşbabasının nezrini yerine getirmek içi
konağın kendisine varıncıya kada
nesi var nesi yoksa hepsini satmışakat bir türlü inşaata
başlayamamıştı. İşte ailemizin cam
eşyası ile döşeli olan bu küçük evd
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 92/1451
yaşaması bu yüzdendi.
Evkafta oldukça iyi bir memurlukl
şe başlayan ve ardı araskesilmeyen talihsizlikler yüzünde
küçük bir cami kayyumluğuna kada
nen babamın hayatını da dedesinibu vasiyeti âdeta zehirlemişti.
Onun için babam, başın
gelenlerin hemen hepsinden, içteçe biraz da alacaklısı addettiği b
saati mesul tutar ve onunla böyle he
gün burun buruna yaşamaktasıkılırdı. Artık unutulmuş olan cam
hikâyesini tazelememek için bütü
dedikodulara sessiz sadasız katlanır
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 93/1451
bu hikâyeyi kimseye anlatmazd
Hulâsa hayatının gizli ve te
meselesi, faciası bu saat olmuştu.Gerek bu dedikodular, gere
sofaya verdiği o iç kapatıcı manzara
yüzünden ben bu saatin düşmanolmuştum. Halbuki güzel saatt
Kendi hâlinde, hiç kimsenin işin
karışmadan, kervanını kaybetmiş bmekkâre gibi başı boş, dalgın dalgı
bir yürüyüşü vardı. Hangi takviml
hareket eder, hangi senenin peşindekoşar, neleri beklemek içi
birdenbire günlerce durur, sonra
ağır, tok, etrafı dolduran sesiyle
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 94/1451
hangi gizli ve mühim vak’ay
birdenbire ilân ederdi? Bunu hi
bilmezdik. Çünkü bu bağımsız saane ayar, ne ıslah ve tamir kabu
ederdi. O başını almış giden
nsanlardan tecerrüt hâlinde yaşayahususî bir zamandı. Bazen duru
dururken üst üste çalmağa başlard
Sonra aylarca yalnız rakkasının gidigelişiyle kalırdı. Annem onun b
htiyarî hâllerini hiç iyiye yormazd
Ona göre bu saat ya bir evliya idyahut da onu iyi saatte olsunla
çarpmıştı. Bilhassa İbrahim Bey
vefat ettiği gece, belki de heme
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 95/1451
hemen aynı sularda, haftalardı
şlemeyen saatin birdenbire en deri
sesiyle vurmağa başlamasındasonra bu korku hepimizin içine
yerleşti. Annem o günden sonra
ayaklı saatimizden hep Mübarediye bahsetti. Bütün dindarlığın
rağmen daha beşerî düşünen babam
se ona Menhus adını koymuştuMenhus veya Mübarek bu saa
çocukluğumun bir tarafını zaptetmi
gibidir.Bu büyük saatten başka bir d
küçük masa saatimiz vardı k
babamla annemin yattıkları odad
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 96/1451
bir masanın üzerinde dururdu. B
saat birincisi gibi dinî veya uhrev
değildi. Tam aksine olarak laik bisaatti. Hususî zembereği kurulunc
saat başlarında o zamanın ço
moda olan bir türküsünü çalardRadyo çıktığından beri çalar saatle
ortadan kayboldu. Doğrusun
sterseniz ben birincilerini terciederim. Vakıa sesi maazallah kap
gıcırtılarına benzeyen ve bütü
gayretlerine, yahut gayretlerimrağmen hâlâ üç makam
anıyamayan büyük baldızımın, sır
Halit Ayarcı’nın himmetiyle bu mühim
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 97/1451
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 98/1451
ahsil görmemiş, ömrü kahve
peykelerinde geçmiş, ihtiyar b
adamdan geldiklerini hiçbir zamaunutma!- insanoğullanna lüzumsu
meraklar aşılamaktan başka b
şeye yaramaz. Bazen düşünürümne kadar garip mahluklarız? Hepimi
ömrümüzün kısalığından şikâye
ederiz; fakat gün denen şeyi bir aevvel ve farkına varmadan harcama
çin neler yapmayız? Ben bile b
yaşta işimle gücümle meşguolacağım yerde radyo başına oturu
saatlerce, bir kere bile gidi
görmediğim, -tabiî sinemalardak
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 99/1451
havadis filmleri hariç- futbo
maçlarının, boks güreşlerini
hikâyesini dinliyorum.Üçüncü saat babamın koyun saa
di, pusulalı, kıblenümalı, takviml
alaturka ve alafranga, mevcut vegayrimevcut bütün zamanları saya
acayip bir saatti bu. Tek bir kusur
vardı. O da muhtelif marifetlerini bek ustanın lâyıkıyla tanımasına
mkân olmamasıydı. Nuri Efendi bil
onu tam mânasıyla ve her yandaşletebileceğine kani değildi. Bir ker
bozulunca kolay kolay tam
edilemiyordu. Yalnız orta katındak
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 100/1451
odasında oturulan evler gibi saati
yarısı muattal dururdu. Babamın Nu
Efendi ile dostluğu bu yüzdesıklaşmıştı.
Sanatının tam ehli olan ustam b
saati tamirden o kadar bıkmıştı ksonunda babama kendi eliyl
kurmasını bile menetmişti. Görülüyo
ki, dayımın hediyesi beni hiç debüsbütün gafil avlamamıştı. Dah
doğrusu onun hayatımd
dolduracağı yer kendisi gelmedeçok evvel hazırlanmıştı.
O yaşta bir saati olup da içinde n
vardır diye merak etmemek kab
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 101/1451
midir? Hele insan, benim gib
çocukluğu boyunca ayaklı bir saati
âdeta bir büyü gibi zaptettiği bievde yaşamış olursa! O zaman
kadar azar, tekdir belâsı saatlere
yalnız dışlarından bakmaklayaşamıştım. Onları sadec
seyrediyor, varlıklarından lezze
alıyordum. Dayımın hediyesi ilberaber bende kendilerini yakında
anımak ve anlamak ihtiyacı başlad
Daha ilk elime aldığım gün zihnhayatım birkaç merhaleyi birde
atladı. Niçin? Neden? Ve nasıl
suallerinin hücumu içinde kaldım.
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 102/1451
Dayımın hediyesinin elim
geçtiğinden hemen birkaç hafta
sonra bir daha hiçbir işeyaramayacak hiçbir zaman
saymasına artık imkân olmayan iğ
büğrü maden parçaları, paslı veyparlak bir yığın enkaz hâline geldiğin
söylemeğe lüzum var mı? B
ecrübeden elimde iki şey kaldı. Hegördüğüm saati çözmek ve için
bakmak hevesi, bir de saatten gayr
şeye alâkasızlık.O seneyi bu saat yüzünden, ertes
seneyi yolda bulduğum çok esk
başka bir saat yüzünden aynı sınıfta
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 103/1451
geçirdim. Vâkıa üçüncü seneni
sonunda daha ziyade babamı
sızlanışlarına acıdıkları için bütümektebin, hattâ semt halkının elbirliğ
eden yardımıyla rüştiyenin ikinc
sınıfına atlayabildim; amma, bendede artık okuma hevesi kalmamışt
Vaktimi daha ziyade Nuri Efendini
muvakkithanesinde geçirmeğbaşlamıştım. Gariptir ki, b
devamsızlık mektep hayatım
üzerinde epeyce müspet bir tesyaptı. Hocalarımız beni öyle sık sı
görmedikleri için kabahatlerimi d
görmüyorlardı. Onun için rüştiyey
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 104/1451
bitirene kadar bir daha sınıfta
kalmadım. Zaten artık mektebi
Allahlık talebelerinden olmuştumBütün ömrüm boyunca her geçtiğim
yerde beni karşılayan ve teşyi ede
hazin baş sallamaları, kendisingizlemeğe çalışan merhamet
ebessümler, daha hoyratlarında
yüzüme karşı hain gülmelebaşlamıştı.
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 105/1451
V
Sabahtan akşama kadar vaktimi
çoğunu geçirdiğim Nuri Efendini
muvakkithanesinde ne bu basallamaları, ne o manalı tebessümle
ve kahkahalar vardı. Orada sadec
saatler vardı. Her pencereniönünde karşı karşıya işleyen minde
saatleri, duvar boyunca dizilmi
zaman nöbetçileri hâlinde ayak
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 106/1451
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 107/1451
dinleyemeyeceği,dünyadaki bütü
saatleri düşünerek dinlenirdi.
Nuri Efendi benim tanımağbaşladığım zamanlarda, elli beş
altmış yaşlarında, orta boylu, zayıf
kuru, fakat dinç bir ihtiyardÖmründe hiç hastalık, hattâ ufak b
diş ağrısı çekmediğini söyler ve bun
Rumeli toprağından gelmesinyorardı. “Babam pehlivandı... Ben de
gençliğimde epeyce güreştim.
diyerek bu zayıf cüssede şaşılacabir şey olan kuvvetli pazuların
gösterirdi. Birisine kızdığı veya cam
pek sıkıldığı zaman camii
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 108/1451
avlusunda kim bilir hangi tam
zamanından kalmış kocaman bir taş
kucaklar, şuraya buraya taşırdı.Uzun, dört köşe yüzü, beyaz
seyrek sakalı, büyük, kestane reng
çok yumuşak bakışlı gözleriylnsanın üzerinde garip bir tes
yapardı. Bu bakışlarla karşılaşanla
onu sadece iyilik yapmak içiyaratılmış tasavvur ederlerdi. Hani
masallarda başınız sıkıldığı zama
yakıp imdadınıza çağırmak için sizsakalından üç tel verip kaybola
htiyarlar gibi bir şey
Muvakkithaneye yerleştiğinden be
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 109/1451
otuz beş sene geçtiği hâlde bir kere
hiddet ettiğini, bir kere bağırdığın
gören olmamıştı.Nuri Efendinin konuşması çok tat
di. Tane tane, kelimelerine dikka
ederek, onları âdeta seçerekonuşurdu. Bilhassa saatçilik üzerin
sohbetten çok hoşlanırd
Tanıdıklarının bir kısmı onu büyübir âlim, bir kısmı ise yarı evliya
addederlerdi. Hakikatte pek az tahs
görmüş, ancak bir iki sene camderslerine devam etmişti. Bun
kendisi de gizlemezdi. Sık sık, “Ben
adam eden saatlerdir!” derdi.
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 110/1451
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 111/1451
zaman üstüne eğilir, sesini dinlerd
Bu hâlleriyle üzerimde bir saatçide
ziyade saat doktoru hissini bırakırdı.Zaten saatle insanı birbirinden pe
ayırmazdı. Sık sık, “Cenab-ı Ha
nsanı kendi sureti üzere yarattnsan da saati kendine benzer ica
etti...” derdi. Bu fikri çok defa şöyl
amamlardı: “İnsan saatin arkasınbırakmamalıdır. Nasıl ki, Allah insan
bırakırsa her şey mahvolur!” Saa
hakkındaki düşünceleri bazen dahaderinleşirdi: “Saatin kendisi mekân
yürüyüşü zaman, ayarı insandır... B
da gösterir ki, zaman ve mekân
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 112/1451
nsanla mevcuttur!”
Bu cins benzerlikler üzerinde ısra
eden bir yığın sözü daha vardMaden, kendiliğinden ayar kabu
etmez. İnsan da böyledir. Salâh
yilik, Hakk’ın bize lutufla bakışsayesinde olur. Saat de böyledir.
Nuri Efendide saat sevgisi bir nev
ahlâktı: “Bozuk bir saate, bhastaya, bir muhtaca bakar gib
bakmağa alış!” ve Nuri Efend
hakikaten öyle yapardı. Diyebilirim ken çok üzerine düştüğü saatler
hurda denebilecek kadar bozulmuş
atılması lâzım gelen, hattâ atılmı
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 113/1451
saatlerdi. Onlardan biri eline geçinc
çehresi âdeta yumuşardı: “Kal
şlemiyor artık. Beyinde de ârızvar”, yahut; “Nasıl yürüsün biçare, ik
ayağının ikisi de yok...” diy
büsbütün beşerî bir dil konuşurdu.Şurada burada tesadüf ettiğ
yaymacılardan bu cins bozuk saatle
satın alıp ötesini berisini değiştirereamir ettikten sonra fakir dostların
hediye ederdi: “Al bakayım şunu
Hele bir zamanına sahip ol... Ondasonrasına Allah kerimdir!..” söz
kendisine dert yananların -fak
olmak şartıyla- çoğuna cevabı id
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 114/1451
Böylece Nuri Efendinin sayesind
zamanına tekrar sahip olan insa
sanki darıldığı karısı ile daha kolabarışabilir, çocuğu daha çabu
yileşirmiş, yahut hemen o gü
borçlarından kurtulacakmış gibsevinirdi. Bunu yaparken iki türl
sevap işlediğine inandığ
muhakkaktı. Çünkü bir yandan yarölü bir saati diriltmiş oluyor, öbü
yandan da bir insana yaşadığını
şuurunu, zamanını hediye ediyordu.Nuri Efendi böyle esaslı tadillerl
yeniden zaman arabasına koştuğ
saatlere o devrin silâhların
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 115/1451
kastederek hafif bir alayla “muadde
adını verirdi. Çünkü bu saatlerd
zemberek, tulumba, çarklar her biayrı fabrikalardan, ayrı işçiliklerde
gelmiş olurdu. Bu cinsten bir saa
eline alıp da evirip çevirirken, “Nkadar bize benziyor... Tıpkı bizim
hayatımız!” derdi. Bu Nuri Efendinin
sonradan Halit Ayarcı’nın verdiğsimle içtimaiyatçı tarafı idi.
Bu sözleri senelerden sonra Hal
Ayarcı’ya naklettiğim gün, azivelinimetim hakikî bir heyecana
kapılmış, âdeta boynuma atılarak
Siz büyük bir filozofla tanışmışsını
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 116/1451
azizim!” diye bağırmıştı. Halit Ayarc
le ilk tanıştığım günün, daha
doğrusu gecenin hikâyesini bütüeferruatıyla ilerki sahifelerde
yazacağım. Burada yalnı
enstitümüzün, İstanbul halkını kadar şaşırtan, düşündüren ve ayn
zamanda güldüren sloganlarının Nu
Efendinin bu naklettiğimcümlelerinden doğduğunu derha
lâve edeyim.
Ne gariptir ki, yıllar boyuncmerhum üstadımın bu cümlelerin
veya benzerlerini dinlemekl
gençliğimi yok yere harcadığım
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 117/1451
düşünmüş ve azap çekmiştim
Halbuki refaha, ikbale, insanın hakik
kıymetlerini yapan umumî hizmeteonların sayesinde nail oldum.
Fakat elden ne gelir? Kör topa
dadî tahsilimi -mektepten vehocalardan elden geldiği kadar uza
kalmak şartıyla- bitirmeğ
uğraştığım o yıllarda, Nuri Efendinihiçbir açık geliştirme yapmada
nsanla saat, saatle cemiye
arasında bulduğu yakınlıkları, onlarıüzerine kurduğu hayat ve cemiye
elsefesini nereden anlayacaktım
Çünkü Halit Ayarcı ve Dokto
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 118/1451
Ramiz’in sonradan ban
söylediklerine nazaran bu hakik
elsefe idi. Şurasını da derhakaydedeyim ki, Doktor Ramiz, Nu
Efendinin bu sözlerini Halit Ayarcı il
beni tanıştırdığı o günden çok evvehem de birçok defalar dinlediği hâlde
ancak Halit Ayarcı onlar
beğendikten sonra kıymetlerinanladı. Doktor Ramiz daima bira
dalgındır. Kendiliğinden herhangi b
şeyi güç bulur. Hele umumî kanaatidışına hiç çıkmaz. Nitekim ban
karşı davranışları da böyle oldu
Daima dost ve mükrimd
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 119/1451
Sohbetimden hoşlanır, dertlerim
dinlemekten hiç bıkmaz
görünmezsem arar bulur, çoluçocuğumun sıhhatini düşünür, bana
ufak tefek yardımlar da ederdi. Hal
Ayarcı ile tanışmama o vesile olduFakat hiçbir zaman benim gerçe
değerlerimi görmedi. Hakkımdak
kanaati herkesin kanaati idi. Yanbana ilk devirlerde hep bazı husus
meziyetleri de bulunan biçare b
meczup, kabiliyetsiz bir adam, bhayat dışı gözü ile baktı. Ancak Hal
Ayarcı’nın beni takdir ettiğin
gördükten sonradır ki, hakkımdak
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 120/1451
görüşü değişti ve bir daha methim
dilinden düşürmedi. Öyle ki eld
mevcut dört eserinin indeksindeFreud’dan, Young’dan, Hal
Ayarcı’dan sonra en çok zikredile
ad benim adımdır. Hemen hemerahmetli hocam Nuri Efendi ve Şey
Ahmet Zamanî ile bir ayard
geliyorum. Bana kalırsa bu kadarı daazla idi. Ben böyle İlmî eserlerd
adı geçecek adam olmadım. Tab
nsanlık hâli ben de onun bltifatlarını mükâfatsız bırakmadım
Daima ufak tefek ücret zamlarıyl
kendisini korudum. Mamafi
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 121/1451
büsbütün haksızlık da etmeyelim
Uzun zaman beni tedavi eden Dokto
Ramiz, okuyucuların ilerdgörecekleri gibi hayatımın başka b
arafı ile, Seyit Lûtfullah’a bağ
arafıyla alâkalı idi.Bu da gösterir ki, gerek Nu
Efendiyi gerek beni, daha doğrus
benim vasıtamla Nuri Efendiyi vbittabi Nuri Efendinin arasından ben
ve ikimizin arasından da saatin ve
zamanın hayattaki ferman-fermansanüstü rolünü ilk anlayan ve takd
eden Halit Ayarcı’dır. Zaten onu
belli başlı meziyetlerinden biri de
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 122/1451
gizli kalmış kıymetleri bulu
çıkarmasıdır.
Nuri Efendi ve Halit Ayarcı... İştbenim hayat mekiğim bu iki kutu
arasında dolaştı. Birisini ço
gençken, insanlara ve hayatgözlerim henüz açıldığı sırada
anıdım. Öbürü her şeyden üm
kestiğim, hattâ ömür defterimamamlanmış sandığım bir zamanda
karşıma çıktı. Fakat bu ayr
meziyette, ayrı zihniyette insanlabütün zaman ayrılıklarının üstünde
hayatımda bir daha ayrılmama
şartıyla birleştiler. Ben onların b
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 123/1451
muhassalasıyım. Tıpkı Nuri Efendini
o kadar dikkatle ve ayrı ayr
şçiliklerden gelmiş parçalarbirleştirerek tamir ettiği, zama
kervanına kattığı hurda saatler gib
onlardan bir parça, onlarımuaddel” bir halitası, terkip hâlinde
eseriyim.
Nuri Efendi belki saat tamirindeziyade saatlerin ayarında titizd
Ayarsız saat bu halim selim adam
âdeta çileden çıkarırdMeşrutiyet’ten sonra bilhassa şeh
saatleri çoğalınca “ayarsız saa
göreceğim” korkusu il
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 124/1451
muvakkithaneden çıkmaz olmuştu
Ona göre işlemeyen, kırılmış
bozulmuş bir saat hastalanmış bnsana benzerdi. Tabiatında
mazurdu. Fakat ayarsız bir saati
hiçbir mazereti yoktu. O bir İçtimacürüm, korkunç bir günahtı. İnsanlar
ğfal etmek, onlara vakitlerini isra
ettirmek suretiyle hak yolundaayırmak için şeytanın baş vurduğ
çarelerden biri de Nuri Efendiy
göre, şüphesiz ayarsız saatlerdi.Nuri Efendi sık sık, “Aya
saniyenin peşinde koşmaktır!” derd
Halit Ayarcı’yı pek şaşırta
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 125/1451
sözlerinden biri de bu olmuştu:
- Düşün Hayri İrdal, düşün az
dostum bu ne sözdür? Bu demektki, iyi ayarlanmış bir saat, b
saniyeyi bile ziyan etmez! Halbuki bi
ne yapıyoruz? Bütün şehir vmemleket ne yapıyor? Ayarı bozu
saatlerimizle yarı vaktimiz
kaybediyoruz. Herkes günde saabaşına bir saniye kaybetse, saatte
on sekiz milyon saniye kaybederiz
Günün asıl faydalı kısmını on saaaddetsek, yüz seksen milyon saniy
eder. Bir günde yüz seksen milyo
saniye yani üç milyon dakika; b
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 126/1451
demektir ki, günde elli bin saa
kaybediyoruz. Hesap et artık sened
kaç insanın ömrü birden kaybolurHalbuki bu on sekiz milyonu
yarısının saati yoktur; ve mevcu
saatlerin çoğu da işlemez. İçlerindyarım saat, bir saat gecikenle
vardır. Çıldırtıcı bir kayıp.
Çalışmamızdan, hayatımızdan, asekonomimiz olan zamandan kayıp
Şimdi anladın mı Nuri Efendin
büyüklüğünü, dehasını?.. İşte bionun sayesinde bu kaybın önüne
geçeceğiz. İşte enstitümüzün as
aydalı tarafı... Muarızlarımı
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 127/1451
stediklerini söylesinler. Biz b
cemiyette en mühim işi yapıyoruz
Derhal büyük ve sıhhatli bir istatistihazırlayın ve broşürleri bu hafta
sonunda basalım... Daha doğrus
onu ben hazırlarım. Bu kadar mühimşi hiç kimseye veremem... Fakat si
de Nuri Efendinin hayatını anlatan b
kitap yazın. Şöyle Avrupalıca bkitap. Bunu yalnız siz yapabilirsini
ve vazifenizdir de... Bu adam
dünyaya tanıtmalıyız.Bu kitabı yazamadım. Dah
aydalı olması, müesseseni
politikasına daha fazla yardım
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 128/1451
etmesi için onun yerine aynı fikirle
ve malzemeyi kullanarak Ahme
Zamanî Efendi’nin Hayatı vEserleri’ni yazdım. Acaba bu ustam
bir ihanet midir?
Nuri Efendi bana fazla iş vermezverdiği işin de behemeha
yapılmasını istemezdi. Aceleye
üzum yoktu. O, zamanın sahibi idOna istediği gibi tasarruf eder
yanındakilere de az çok bu hakk
anırdı. Zaten o beni daha ziyade bdinleyici olarak kabul etmişti. Ara
sıra, “Oğlum Hayri! derdi. İyi b
saatçi olup olmayacağını bilmiyorum
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 129/1451
Doğrusu, bunu senin hayrın için ço
sterdim. Sen erken yaşta bir iş tutu
ona kendini vermezsen büyüsıkıntılara uğrayabilirsin. Yaradılışı
mütevazı insan yaradılışı... Hayat
ve etrafa karşı yeter derecededayanıklı değilsin. Seni ancak i
kurtarabilir. Yazık ki bu iş için lâzım
olan dikkat sende yok. Fakat saatleseviyorsun, onlara acıyorsun! B
mühim bir şeydir. Sonra ayrıca
dinlemek gibi bir hasletin var. Burasmuhakkak. Dinlemesini biliyorsun, k
bu mühim bir meziyettir. Hiçbir şeye
yaramasa bile insanın boşluğun
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 130/1451
örter, karşısındakıyla aynı seviyeye
çıkarır!” diye iltifat ederdi.
Nuri Efendi her yıl bir takvineşrederdi. Büyük bir kısmı bir y
evvelkinden olduğu gibi aktarılan b
akvimi kasım sonlarında yazmağbaşlar, şubat ortasında
Nuruosmaniye’de bir matbaay
benimle yollardı. Bu işin gözümüönünde olması beni çok şaşırtırd
Rumî, Arabî aylar, onları
mevsimlerine aşılanmış daha başkadaha eski yıl ve zaman bölümler
güneş ve ay tutulmaları, en ince
hesaplarıyla her gün için kaydedile
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 131/1451
kuşluk, öğle, ikindi, akşam, yats
saatleri, büyük fırtınalar, küçük
akat onun hesabında çok mânarüzgârlar, gün dönümleri, şiddet
soğuklar, eyyamı bahur sıcakları, b
küçük cami odasında başındaakkesi, alçak sedirinde sağ dizini
üstüne kâğıt tomarlarını dayayara
pirinç gibi rakam dizilerini sıralayabu adamın kamış kalemiyle sar
pirinç divitinden, yavaş yavaş âdeta
çok çeşitli bir rüya gibi doğarlarsanki sırası geldikçe meydana
çıkmak, dünyamızda hüküm sürme
çin odanın bir köşesinde, ışığın e
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 132/1451
az uğradığı ve saat seslerinin e
azla yığıldığı bir tarafında
oplanırlardı.Onun bu takvime çalıştığ
günlerde ben hakikî bir mucizey
şahit oluyormuşum gibi kendimi esraçinde kaybederdim. Bir sene evvelk
akvimi de aynı şekilde ömrümüzü
bütün merhaleleriyle hazırladığımbildiğim için âdeta onun tarafında
anzim edilmiş bir dünyada, onu
radesinden çıkmış bir ışık içindeyaşadığımı zanneder ve rahmet
üstadıma biraz da korku karışa
başka türlü bir hayranlıkl
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 133/1451
bağlanırdım.
Vefa ile Küçükpazar arasında, b
yokuşun üzerinde harap bmedresede -âdeta bir baykuş gib
oturan, Deli Seyit Lûtfuilah, Şehzad
Camii’nin biraz aşağısında, BurmaMescit taraflarında aşı boyal
cephesi bitmek tükenmek bilmeye
bir konakta atlı arabalı muhteşem bhayat süren Tunusluzâde
Abdüsselâm Bey, Hırkaişerif’t
Halvetî Dergâhı’mn arkasında oturaAvcı Naşit Bey, Vezneciler’de b
eczane işleten ve bu çok Müslüma
semtin nadir Hıristiyan ile
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 134/1451
gelenlerinden olan Eczacı Aristid
Efendi, Nuri Efendiyi sık sık ziyare
ederlerdi. Abdüsselâm Bey, yirmi otuz oda
konağında bütün bir aşiretle
yaşayan, çok zengin, insan canlısbir adamdı. Evinin hususiyeti b
girenin yahut içinde bir kere doğma
gafletini gösterenin bir daha dışarıyaçıkamamasıydı. Beyaz kola
gömlekleri içinde daima kibar, zarif
bu eski İstanbul efendisi böylecarkında olmadan konağın
mparatorluğun her köşesinde
gelme, damat, gelin, birkaç yenge ve
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 135/1451
enişte, sayısız adette çocuk, belk
bir o kadar da kaynana kaynata
htiyar hala, teyze, genç yeğen, sekion halayık yığmıştı. Babamın zor
le birkaç defa hanımının ziyaretin
giden annem, her defasında eve bkalabalıktan başı dönmüş, yorgun v
bitkin dönmüştü. Çok küçükken b
defa da ben annemle gitmiştim.Hotozlu, fistanlı, beyaz sadako
entarili, yahut açık dekoltele
bileklerine kadar inen ve oradadantelâlarla, kırmalarla kumaştan ve
süsten bir dalgacık gibi kabaran he
yaştan yirmiye yakın kadın ve bir o
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 136/1451
kadar çocuk içinde ne yapacağım
şaşırmış geçirdiğim o günü hi
unutamam. Dışardan bitmeükenmez gibi görünen bu evin içinde
nsanlar âdeta üst üste yaşıyordu
Bu kalabalıkta keyfiyet itibariyle dhemen hemen aynı karışıklık vard
Kendisi Tunus Beyinin yakı
akrabası ilk karısı şersülâlesindendi. İkinci karısı sarayda
çırağ edilmiş, Abdülhamit’le sen
benli konuştuğu söylenen çok kibabir Çerkesti. Bir kardeşinin karıs
Hidiv ailesinden geliyordu
öbürününki bilmem hangi Kafka
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 137/1451
kabilesinin reisinin kızıyd
Gelinlerden her biri ya şöhret
müşirin, veya vezirin kızı, yahut dbir Arnavutluk beyinin torunuydu. B
kadar karışık bir ailenin Abdülham
devrinde bir yığın vesvese, vehimdedikodu uyandırabileceğini düşüne
Abdüsselâm Bey kardeşlerinde
birinin kızını padişahın çok itimaettiği hafiyelerden biriyl
evlendirmeğe muvaffak olmuştu. B
zat, kendisinin aza oiduğu Şura-yDevlet’te kâtip olduğu için evde v
dairede hemen hemen bütün gü
onu göz altında bulundurabiliyordu
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 138/1451
Sabah akşam lastik tekerlek
arabasında Abdüsselâm Beyl
kardeşinin damadının beraberceŞura-yı Devlet’e gidip geldiklerin
görmek onları tanıyanların pe
hoşuna gidermiş. Asıl garibdamadın, çok sevdiği, velinime
addettiği Abdüsselâm Beyi böyle gö
altında bulundurmaktan üzülmesinemukabil bir saat yalnız kalsa “yangı
var!” diye bağıracak, bomboş b
ramvaya binse tek yolcunun yanıngidip oturacak, yahut vatmanı
yanında ayakta duracak cinsten ola
Abdüsselâm Beyin bu zaru
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 139/1451
arkadaşlıktan pek memnu
olmasıydı.
Abdüsselâm Beyi Mütarekyıllarında daha yakından tanıdım
Adamakıllı ihtiyarlamasına rağme
hâfızası az çok yerinde idi. O günlebana anlatırken Ferhat Beyin b
çekingenliğine kahkahalarla gülerd
Abdüsselâm Bey askerdedöndüğüm zaman yalnızlığıma
acımış, -anam, babam heps
ölmüşlerdi- beni küçük kızı ileberaber oturduğu Bayezıt’taki evin
almış, evlerinde yetişmiş bir kızla
evlendirmişti. Evet Zeynep’l
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 140/1451
Ahmet’in anneleri ilk karım bu evd
büyümüştü.
Abdüsselâm Beyin konağMeşrutiyet’in ilânına kadar bu şekild
devam etti. Bu konağın kalabalığı v
masrafı hakkında bir fikir verebilmeçin semtin iki bakkal, bir şekerci ve
bir kasabının hemen hemen b
konakla geçindiğini söylemek yeterAristidi Efendinin eczanesinin be
başlı hasılâtı da bu konaktand
Hürriyetin ilânından sonra, ayrı ayrplanlarda bir benzeri olduğ
mparatorluk gibi, konak da yava
yavaş dağıldı. İlk önce Bosna
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 141/1451
Hersek, Bulgaristan, Şarkî Rumeli v
Şimalî Afrika arazisi ile berabe
birader beylerle hemşire hanımlaayrıldılar, sonra Balkan Harb
sıralarında küçük beylerin ve geli
hanımların bir kısmı evden çıktSonuna doğru hemen hemen yalnı
Ferhat Beyle -kardeşinin damad
kendi çocuklarının bir kısmı kaldFerhat Bey sonuna kada
Abdüsselâm Beyle beraber yaşad
Onlar sabah akşam kendilerini Şurayı Devlet’e götürüp getiren lasti
ekerlekli arabanın siyah, yağız
Macar ve İngiliz kırması atları gib
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 142/1451
birbirlerine alışıktılar. So
zamanlarda bu iki adamın birbiriyle
konuşması sadece Ferhat BeyiAbdülhamit’e, haftada bir, kona
ahvaline dair verdiği jurnallar üzerine
di.Ferhat Beyin mahcubiyetten yüz
kızara kızara anlattığı bu hâtırala
sayesinde Abdüsselâm Bey, eskkonağının iç yüzünü her gün yeni b
arafından öğreniyor, nisbeten daha
genç ve dinç yaşta, zengin, talihialabildiğine yüzüne güldüğü
etrafında tam istediği cinsten cıv
cıvıl, üst üste, Babil Kulesi kada
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 143/1451
karışık, her dilden ve her kafada
akat insan yakınlığının sıcaklığı ile
dolu bir hayatın kaynaştığı o günleâdeta yeniden yaşıyordu.
Fakat hemen her akşam
gözlerimin önünde tekrarlanan bcanlandırma ve geçmişi yeni başta
yaşamada aksayan bir taraf vard
Ferhat Beyi dinlerken AbdüsselâBeyin gözlerini bulandıran maz
hasretine, garip, âdeta muzipçe b
parıltı, dudaklarının kenarında insazaaflarıyla alay eden anlaşılmaz b
gülümseme karışırdı, ve bu ha
Ferhat Beyi hikâyelerinde büsbütü
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 144/1451
şaşırtır, bir kat daha mahcup ederd
Bir gün eski Şura-yı Devlet azas
sırrını bana açtı:- Biçare damat bey, hakikaten b
şten fazla mahcup ve mustarip.
Farkında değil ki, ben de her haftkendisi için bir jurnal veriyordum...
Benim Nuri Efendin
muvakkithanesine gidip gelmeğbaşladığım sıralarda Abdüsselâm
Beyin konağında ancak otuz yed
nsan kalmıştı. Bunlar da kendçocuklarının dışında, talihi
cilvesiyle, daha ziyade emekta
hizmetçiler, kardeşlerinin uza
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 145/1451
akrabaları, kime ait olduğu her gü
yeniden münakaşa edilen ihtiya
eyzeler, halalar, yengelerdiAbdüsselâm Bey bu hâle içten iç
üzülüyor, gizlice daima temenn
ettiğini söylediği hürriyetin evini böylensansız, çocuk şamatasız bırakmı
olmasını bir türlü anlamıyor, konağı
gittikçe sırtında ağır basamasraflarını çok münasebetsiz b
yük buluyordu. Bu yükün altında
bütün bu uzak akraba, AbdüsselâmBeye, ara yerdeki esas cümlele
silinmiş, bu yüzden mânası bir türl
çıkmayan bir metin gibi geliyor, on
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 146/1451
şaşırtıyor, bununla berabe
büsbütün yalnız kalmak korkusu il
bu beyhude kalabalığa yine dört ellesarılıyordu.
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 147/1451
VI
Abdüsselâm Bey ise daha ziyad
servetinin mühim bir kısmını şu veya
bu şekilde tüketmiş, fakat dışarıyave bilhassa yeğenlerine karşı sevgis
hiç değişmemiş, hâlâ küçü
meraklarında ısrar eden, olmayacaşekilde sağa sola yardıma koşan
sükûneti de telâşı kadar latif, hattâ
hafifçe komik bir operet amcasına
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 148/1451
benziyordu. Şahsiyetlerini yapa
hususiyetler ve garabetler ne olursa
olsun her ikisinin de çehreleri kuvvetbir insan zeminine düşerdi. Sey
Lûtfullah’da bu zeminin kendisi yoktu
Onun acayip gölgesi doğrudadoğruya yalanın boşluğunda
yüzüyordu. O maskenin, yahu
ödünç kişiliğin kendisi idi. Çok hayabir piyeste asıl baş rolü, hakikati
am inkârını üzerine alan aktö
asavvur edin ki, oyunun yarısındsahneyi, ödünç şahsiyetini günlü
hayatında yaşamak için bırakmı
olsun ve o kıyafetle ve karakterle
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 149/1451
şehre, sokağa, insanların arasına
ırlasın. İşte bu küçük gruba bir yığı
merakı, ihtirası aşılayan, onlarıkendi başlarına kalmış olsalar ço
abiî geçecek hayatlarını alt üs
eden Seyit Lûtfullah bu çeşit badamdı. Onda yalanın nered
başladığı ve nerede bittiği bilinmezd
Ne söylendiği gibi Medineli, ne dseyitti. Hattâ asıl adı bile b
olmayabilirdi. Nuri Efendiye gör
seyitliği vaktiyle Irak taraflarındnikâhlandığı bir kadından geliyordu
Aslen Bülûçtu. Memleketini ço
gençken bırakmış, hemen bütü
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 150/1451
Şark’ı gezdikten sonra İstanbul’
gelmiş, Arap Camii’nde güzel v
yanık sesiyle okuduğu Kur’ân’larldikkati çekmiş, bu sayede
Emirgân’da oturan çok zengin b
ailenin bahçıvanının kızı ile evlenmişhattâ bu sayede bir vâızlık bile
koparmıştı. Bu ilk gelişinde kendisin
anıyanlar, mazbut, mutaassıp bişeriatçi olduğunu, vaazlarında
münakaşalarında etrafı âdet
yıldırdığını anlatırlardı. Babamısöylediğine göre bu vaazlarda Sey
Lûtfullah hemen hemen insa
hayatında ibadetten başka bir şey
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 151/1451
müsaade etmez, yemekten
çmekten, konuşmağa kadar her şey
yasak edermiş.Bu ilk devre ancak üç yıl sürmüş
karısının ölümü üzerine her şey
bırakarak yeniden seyahate çıkmışancak on sene sonra Meş-rutiyet’te
ki yıl evvel, İstanbul’a dönmüş,
yıkık medrese odasına yerleşmiştFakat bu dönen Seyit Lûtfullah artı
eski adam değildi. Gözlerinden bi
akmış, ağzı hafifçe çarpılmış, bütüvücudu büyük hareketlerine zara
vermeyen, fakat onları bir türl
serbest de bırakmayan, her uzuv içi
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 152/1451
ayrı, küçük, mânâsız ve lüzumsuz b
yığın dar sahalı harekette kendisin
dağıtan bir tik kaplamıştı. Sol kolundurmadan araba çeker gibi ileriye
geriye götürüyor, ensesini kulunç
kırar gibi büküyordu. Sol ayağı isher zaman için ağırdı. Meşin gib
esmer, çarpık yüzü ile uzun boy
yüzünden daha fazla göze batakamburu ile Seyit Lûtfullah beni
gördüğüm zamanlarda, insanda
ziyade peşinden koştuğu definelebekleyen bir ecinniye benziyordu
Halbuki gençliğinde daha ziyad
güzel sayılırmış.
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 153/1451
Bu değişikliği gaip âlemle yaptığ
mücadelelere yorardı. Ona gör
Savuç Bulak’ta, bilmem hangzaviyede misafir kaldığı zamanlarda
behemehal bir huddam tedarikin
çalışmış, fakat iyi saatte olsunlarıpek aksisine tesadüf etmiş olacak k
bu hâle gelmişti. Nuri Efendi onda
bahsederken, “Havass-ı Kur’âböyledir, onunla oynayanlar işte b
hâle gelirler,” der; fakat tek zaaf
olan tecessüsü yüzünden, küfürleomuz omuza yürüyen bu adamda
bir türlü vazgeçemezdi.
Hemen herkesin Seyit Lûtfulla
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 154/1451
çin ayrı bir fikri vardı. Aristidi Efend
onu bir şarlatan addeder
vücudundaki değişiklikleri dahziyade eksik tedavi edilmiş b
rengiye yorar, yahut bu cinsten bi
mirasın neticesi addederdi. Bunrağmen Abdüsselâm Beyin hatır
çin, elindeki birkaç eski yazmada
getirdiği formülleri inanmadan tatbikeçalışırdı. Abdüsselâm Bey ise eriyi
ükenmiş servetinin telâfi imkânların
bir taraftan Aristidi Efendiniâboratuvarındaki çalışmalar
bağladığı hâlde, öbür taraftan d
Seyit Lûtfullah’ın gaipler dünyası il
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 155/1451
olan münasebetini hiç gözde
kaçırmaz ve meselâ hakikaten vaa
ettiği gibi Kayser Andronikos’uhâzinelerini bir gün bulacağına inanır
ayrıca eski bilgiler için kendisin
ükenmez bir hazine addederdÇoktan İstanbullulaşmış, hatt
Arapçasını unutmuş bu Tunuslu’d
eski Mağrip sadece hurafeleriyldevam ediyordu.
Bu devirlerdeki Abdüsselâm Bey
daima elinde bu iki atu ile emkânsız ameliyelere girişen b
kumarbaz görmemek imkânsızdı.
Aristidi Efendinin eczaneni
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 156/1451
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 157/1451
geçmek için birer delik bulmu
yaşıyorlardı. Abdüsselâm Be
hakikaten Seyit Lûtfullah’a inanıyomuydu? Burasını bilmem. Ban
kalırsa inanmaktan daha mühim b
şeyle hareket ediyorlardı. Bu mühimşey üçü için aynı şekilde mühimd
Onlar için “imkân” denen şeyi
hududu yoktu. Her şeyin mümküolduğu bir âlemleri vardı. Eşya
madde, insan, her şey bu hudutsu
mkânın eşiğinde, her an kendisindeğiştirecek mucizeli kelimey
ormülü, duayı, yahut ameliyey
bekliyordu. Evet onların gördükler
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 158/1451
elleriyle yokladıkları, duyuların
cevap veren şeylere herkes gib
nanmamaktan başka hiçbgünahları yoktu.
İçlerinde en realistleri olan, faka
para sıkıntısı içinde yaşadığı için hecesur tecrübeyi mubah gören zaval
babam da son zamanlarda dedesini
vasiyetini yerine getirmek için bütüümidini Seyit Lûtfullah’a bağlamışt
Fakat dostları yine aynı par
sıkıntıları yüzünden onu her şeyedaya hazır addettikleri içi
aralarına almazlardı. Bu yüzde
hemen hepsine az çok düşmand
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 159/1451
Fakat ne saatini bedava tamir ede
Nuri Efendiye, her zaman yardımın
gördüğü Abdüsselâm Beye, ne deline diline üşenmeyen Avcı Naş
Beye açıktan açığa düşmanlı
edemediği, hattâ onları ne olsa yinebiraz sevdiği için, bütün köşede
bırakılmış insan hıncıyla Sey
Lûtfullah’a yüklenirdi. Ona görLûtfullah “yalancı esrarkeşin biri” id
Orta yerde ne iyi saatte olsunlarda
hazır bir huddam, ne define, ne degaip âlemle herhangi bir münasebe
vardı. Adamcağızın yüzünü böyle
çıfıt çarşısına çeviren şey düpedü
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 160/1451
esrarın, işretin, uzvî suistimalleri
neticesi olan felçti. Hakikatte on
zani, dessas, tembel, dolandırıcaddeden babam, bu noktada ço
müspet düşünceli Aris-tidi Efendi il
birleşirdi.Mamafih Lûtfullah, kendisi d
esrar kullandığını gizlemezdi. Onu
çin esrar tehlikeli bir keyif vasıtasdeğil büyüğe, güzele, hakikate
ermek için bir yol, kendi karışı
ûgatince “tarîk” idi. Aklı ortadakaldırmadan hakikate ermeni
mkânsızlığını her zaman söyler, ço
defa yarı mastor gezerdi. Böyl
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 161/1451
anlarında durmadan perdenin öbü
arafından bahseder, görüneni
ötesinde insanı bekleyen lezzetleanlata anlata bitiremezdi.
Onu dinlerken bir tarafı ile orada
bizim görmediğimiz o âlemde firuzsaraylarda, altın, mücevher, sırma
kumaşlar bin çeşit tadılmamı
güzellikler arasında yaşadığınananmamak zordu. Hattâ orda,
hazlar âleminde Aselban adlı bir d
sevgilisi vardı. Tıpkı masallardolduğu gibi hiç solmayan gülle
arasında, berrak havuzların başında
bülbül sesleri, gül ve yasemi
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 162/1451
kokulan, serin su şakırtıları içind
kendisi kadar güzel cariyeleriyle sa
sohbetleri yapıp eğlenen, yahupenceresinde tek başına oturu
dostumuzu düşüne düşüne gerge
şleyen bu sevgilinin güzelliğinhepimiz ezberden bilirdik. Aselban’ı
geceden daha siyah saçlar
yıldızlardan daha parlak bakışlaryaseminden beyaz teni, sülünler
haset ettirecek edalı yürüyüşü vard
Yazık ki, kendisini seven bharikulâde sevgili ile tam visa
şimdilik bir çeşit “emr-i muhal” id
Evvelâ Kayser Andronikos’u
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 163/1451
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 164/1451
şey olacak ve bu iki emsalsiz güzelli
birbiriyle birleşecekler ve
dünyamızda hakikî bir iktidar içindmesut yaşayacaklardı.
Çöküntü anlarında bu işin bütü
güçlüğünü, hattâ imkânsızlığınyiden iyiye ölçmüş gibi meyus
biçare yaşayan Seyit Lûtfullah
büyük neşe ve iç açılış anlarındayani mastor olduğu zamanlarda
kendisinin bizim gördüğümüz insa
olmadığını, onu asıl çehresiylekamaştırıcı güzelliği içind
görebilmemiz imkânsızlığını söylerd
Anlattığına göre bu sır âlemind
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 165/1451
Aselban’ın dizleri dibinde yaşaya
dostumuzun şimdi Amerika
ilmlerinde seyrettiğimiz şarprensleri, Hint racaları gibi bir şe
olması gerekirdi.
- Dün Aselban’la avda idik. Yüazı birden bizimle koşuyordu! Öyl
ceylânlar, kaplanlar vurduk ki... Hele
bir tanesi...Bilhassa yerinde
kımıldayamayacak kadar ihtiyar b
azı ile ava çıkan avcı Naşit Beyibulunduğu zamanlarda anlatılan b
av hikâyeleri bitmek bilmezdi.
Abdüsselâm Beyin yanında b
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 166/1451
mesut hayat tasavvuru daha a
hareketli ve daha cıvıl cıvıld
Aselban’ın babasının sarayındhemen hemen bine yakın, melekle
kadar güzel çocuk, onların bir ik
misli kadar birbirini seven vedüşünen, birbirinden bir lâhza
ayrılmağa razı olmayan her yaşta
hısım akraba bulunurduAbdüsselâm Bey bu kalabalığı
ortasında kırk genç cariye ile birde
keyif süren Aselban’ın babasınıhayatını hakikaten kendinde
geçerek dinlerdi.
Bu saadetin tek lekesi Sey
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 167/1451
Lûtfullah’ın ancak Aselban’ı
kendisini çağırdığı zamanlar oray
gidebilmesi idi. Bu davet olmazsaylarca Seyit Lûtfullah bizim sef
dünyamızda, büründüğü paçavrala
gibi perişan, oturduğu harabe kadayıkık dolaşırdı. Böyle zamanlard
nsanlardan kaçar, rast geldikleri ile
itiz, huysuz, kavgacı olurduLûtfullah’ın bu hiddetleri bir sar’
nöbeti gibi korkunç ve yıpratıcı idi.
O zaman garip bir gurur kendisinstilâ eder, ağzı köpüre köpüre
elindeki kuvvetlerle düşmanım hara
edeceğini, öldüreceğini söyler, etraf
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 168/1451
hangi dilden olduğu pek bilinmeye
karmakarışık beddualar, lânetle
yağdırırdı. “Ben... Ben ha... Ben.Şahıs benim ne olduğumu biliyor m
acaba?.. Şahıs biliyor mu be
kimim?.. Ben şahsın başına belâlayağdırırım.” Çünkü böyl
zamanlarda Lûtfullah’ın karşısındak
adam dahi “o” veya “şahıs” olurduŞahıs bilir mi ki ben onu kü
ederim?..”
Hiddeti de esrar gibi bir nevsarhoşluktu, ve bu anlarında Sey
Lûtfullah kendisini ölümün ve hayatı
efendisi addederdi. Bu gurur Sey
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 169/1451
Lûtfullah’ın bozuk kafasında ço
acayip bir hayat ve ölüm felsesiyl
beraber yürürdü. Hiddeti geçincSeyit Lûtfullah’ta büsbütün başk
ürlü bir yeis başlardı. “Evvelsi gün
düşmanlarım (gaip âlemdekiler tabiîbeni kızdırdılar. Birçok sırları ifş
ettim. Şimdi işler daha güçleşecek.
Bize şimdilik kudretimizi göstermemenedilmiştir” derdi.
Mamafih babam bile onun baz
kuvvetlerine inanırdı:- Herifte bir şeyler var... derd
Olmasa, fırıncı Ahmet Efendiyi b
hâle koymazdı. Üç gecenin içinde
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 170/1451
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 171/1451
bilhassa elinin çok iyi tesir ettiğ
daima söylenirdi.
1906 yılında, şöhreti yavaş yavabaşladığı sıralarda, Abdüsselâm
Bey çok kıymetli bir altın saa
kaybettiğini sanmıştı. Nuri Efendvasıtasıyla müracaat ettiği Sey
Lûtfullah kendisine, gaiple uzu
müzakerelerden sonra o acayiTürkçesiyle:
- Saat hatunun sanduğunda
sanduk vapurun ambarında, vapudenizin ortasında... Hemen telgra
çekile... Feillâ (aksi takdirde)...
Cevabını vermişti.
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 172/1451
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 173/1451
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 174/1451
okunuyordu. Aradaki farka gelince
zaten Seyit Lûtfullah iyi saatt
olsunlarla tam işi görüleceğini hiçbzaman iddia etmemişti.
Hulâsa bu yanlış, bilmem hang
camiin 999 penceresi gibi teeksiğiyle zihinleri dolduran bir şeyd
sabet tam olsaydı, birisi kalkıp on
pekâla tesadüfe yorabilirdi. Çünkbütün teferruat ortadan kendiliğinde
silinecekti. Halbuki bu ufak yanlı
sayesinde elde edilen neticelerihiçbiri ortadan kaybolmuyor; onu
şığında, saat, evden giden hizmetç
vapurun ambarı, sandık, heps
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 175/1451
büyük zahmetlerle alman bir yolu
menzilleri gibi aydınlanıyordu. İnsa
şlerinde hatanın oynadığı büyük veaydalı rolü bilmem bundan iy
gösteren misal var mıdır?
O tarihten itibaren Seyit LûtfullahTunuslu konağının en devamlı ve e
muteber misafiri oldu. Her dediğin
nanıldı. Bu inanmada kılığınınkıyafetinin, yaşayış tarzının
oturduğu medrese artığının da ayr
ayrı payları vardı. Hayatınkıyafetini biraz değiştirmesi içi
verilen nasihatlere eliyle çok tehlike
bir karanlığı gösteren bir işare
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 176/1451
yaparak, “Müsaade etmiyorlar” diy
reddederdi. Abdüsselâm Beyin zorl
kendisine hediye ettiği bir cübbe ilesarığı üç gün sonra konağa
Müsaade edilmedi. Velinimet mazu
görsün...” sözü ile iade etmişti. SeyLûtfullah bir masalı devam ettirmeni
sırrını biliyordu.
Yatıp kalktığı medrese odasını dayi saatte olsunların emriyle seçtiğin
söylerdi. Bu medrese artığı kada
nsana her parçası ayrı ayrdikkatlerle, emeklerle hazırlanmı
hissini bırakan pek az yer gördüm
Birinci Mahmut zamanında küçücü
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 177/1451
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 178/1451
basamağı ayakta duruyordu. Onu
yanı başındaki şirin mezarlık -içinde
gene bu devre ait kalbur üstü dörbeş kişi, cami ve medreseyi yaptıra
Kahvecibaşı ile beraber yatıyorlard
ayakta duran parmaklığı ile sokaktaancak ayrılıyordu.
Medresenin bütün avlusu
mezarlık, camiin arsası olması lâzımgelen yer, her taraf kendi kendine
bitmiş otlar ve ağaçlarla dolu idi. B
ağaçlar içinde, devrilmiş sütunlarıaltından fışkıran dal budak salanla
bile vardı. Fakat en garibi, insanı e
azla kavrayanı Seyit Lûtfullah’ı
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 179/1451
yattığı odanın tam üstünde biten
nce, zarif, rüzgârda âdeta oyada
yapılmış hissini veren servi fidanı idBazı bulutlu havalarda arkasındak
kül rengi boşlukla çok hayalî bir şe
gibi göze çarpan bu servi fidansanki bütün bu terkibi sonsuz ve
yenilmez tabiat namına zaptetmişe
benzerdi.Tepesinde sallanan bu acayip
sorguçla bu medrese, uçurumun tam
kenarında, yuvarlanmak için en soanı, son kararı bekleyen korkunç ve
abes bir muvazene hissini bırakırd
Seyit Lûtfullah bu harabenin te
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 180/1451
odasında yere serilmiş bir şiltede
yatardı. Oda rutubet içinde ve daim
karanlıktı. Şiltenin etrafında, içleringaliba öteberisini koyduğu birka
büyük küp vardı. Bu acayip odad
nsana son derecede alışık bkaplumbağa, -tabiî Aselban’ı
hediyesi, ve bu yüzden de ad
Çeşminigâr’dı- gelen gidenibacakları arasında dolaşıp dururdu.
Söylediklerine bakılırsa b
medreseyi iyi saatte olsunlarıkendisine ikametgâh diye tahsi
etmelerinin asıl sebebi civardak
hazine idi. Kayser Andronikos’u
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 181/1451
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 182/1451
zaman her şey yoluna girecekt
Aselban maddesiyle görünmeğe raz
olacak, âşığı asıl çehresiyle ortadagezecek ve beraberce ebed
ezzetlerle dolu bir haya
yaşayacaklardı.- İşte o zaman hükmüm bütü
dünyaya geçecek, her istediğim
olacak... derdi. Dünyadan haksızlığsefaleti kaldıracak, tam bir adaletle
nsanları idare edecekti. Çünkü b
acayip adamın âdeta müstakil bcihaz gibi işleyen, hattâ zama
zaman da asıl kişiliğini yapan gari
hareketlerini içten idare ettiğ
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 183/1451
duygusunu bırakan bir adalet ve
haksızlık dâvası da vardı.
Bu tarafından bakılırsa SeyLûtfullah ebedî hayata kavuşmak
namütenahî hazlar ve kudretler elde
etmek için tesadüfün kendisineverdiği nimetleri istihkar eden, onlar
doğru dürüst yaşamayan b
adamdı. O büyük bir ruh ve idealisttHayatta “hep”i elde etmek için “hiç”i
kısır çölünde yaşamayı terci
etmişti.Doktor Ramiz, eski dostumu
garipliklerini kendisine anlattığım
zaman bilhassa bu nokta üzerinde
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 184/1451
durmuş, ve bu adalet ve haksızlı
meselesinin Seyit Lûtfullah vak’asını
anahtarı veya anahtarlarından biolabileceğini bana defalarc
söylemişti. Kafası tama-miyle ilm
metotlarla işleyen aziz dostum baralık bu yüzden Seyit Lûtfullah’ı
Marx’ı okuyup okumadığını bil
merak eder olmuştu. Sık sık “Marveya Engels’i okumuş olması lâzım
Yazık ki tahkik etmemişsiniz” diye
bana çıkışır ve benim:- Biçare nerden bu mühim
adamları okusun. Zavallı doğr
dürüst Türkçe bilmezdi! kabilinde
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 185/1451
tirazlarımı da:
- Sizler daima böylesiniz.
Ruhunuzu saran küçüklük duygulaçinde büyük değerlerimiz
kaybedersiniz... Azizim vazgeçin b
huydan. Ben kat’iyen eminim kAlmanca biliyordu ve bütün sosyalis
edebiyatı okumuştu. Aksi takdirde
devrimizin büyük meselesi olaadalet ve haksızlık dâvalarını b
kadar kuvvetle benimsemez v
uğrunda böyle mücadele etmezdi. Obizim sosyalist mektebimizi
başlangıcıdır, diye sustururdu.
Doktor Ramiz’in konuşması daim
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 186/1451
böyleydi. Bir nokta olarak başlar v
birkaç saniyede büyük bir çığ olurdu
Ben kendi hesabıma hafif bilgdağarcığımla bu büyük âlimi hiçb
zaman açıkça tenkit cesaretin
kendimde duymadım. Fakat ne yalasöyleyeyim, zavallı eski dostumu
şahidi olduğum ömründe bu cinste
bir mücadele fikrini verecek mühimbir şeye de rastlamış değilim.
Aristidi Efendinin, Naşit Beyin
Abdüsselâm Beyefendinin ihtiraslabu kadar sonsuz değildi. Aristid
Efendi, kayınbiraderi ola
Heybeliada’daki ihtiyar bir papazda
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 187/1451
Kayser Andronikos’un olsa ols
mparator Adriyen olabileceğini iyic
öğrendikten sonra bu define işinesadece İlmî bir mesele gib
bakıyordu. Ona göre sey
Lûtfullah’ın tereddütleri, gaiâleminden emir beklemeleri beyhude
di. Birkaç kazma ve kürekle derha
şe başlaması lâzım gelirdi. Fakat iysaatte olsunların dünyasında he
şeyin kendisine mahsus bir vakti ve
erkânı vardı.1909 yılının en büyük hâdises
Aristidi Efendinin bir gece tek başın
Kayser Andronikos’un hâzinesin
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 188/1451
aramağa kalkması olmuştu. Faka
daha ilk kazmada definenin yer
başındaki gizli mücadele devametmek şartıyla, değişmişti. Beklediğ
altın dolu küpler, mücevherler, esk
kumaşlar ve saray eşyası, hattyazma kitaplar, fildişi altın azi
heykelleri yerine iki üç kemikle
dibinde Sultan Mahmut devrinden tebir mangır sallanan boş b
kavanozun çıkması Aristidi Efendiy
de ister istemez bu şüpheyi vermiştSeyit Lûtfullah o geceden sonra
değil defineyi bulmak, sadece esk
yerine getirebilmek için aylarca
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 189/1451
uğraşmağa mecbur olacağın
söylediği zaman adamcağı
üzüntüden, vicdan azabından akalsın ölecekti. Tıpkı Abdüsselâm
Beyin saat hikâyesi gibi bu yanlı
ameliye de Aristidi Efendide SeyLûtfullah’a karşı olan so
mukavemetleri kırdı.
Onun karşısında daima yüzündaşımağa kendisini mecbur sandığı o
cehalete karşı Avrupalıca
müsamahalı tebessüme, bir nevhurafevî korku karıştı ve dostumuzu
karşısında ricat yolu kesilmiş b
ordu gibi daima perişan ve tereddü
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 190/1451
çinde kaldı.
Seyit Lûtfullah’ın asıl istediğ
kâinatın sırrına, maddeye ruheasarruf etmekti. Altın imbikle deği
ruhla yapılır. Toprağın altında ondan
çok ne var? Mesele el dokunmadayapmaktır, derdi.
Bununla beraber Aristidi Efendini
eczanesinin arka tarafındaki gizâboratuvarda imbikler, körükler, he
cinsten şişeler, korneler arasında
yapılan tecrübelerde de öbürleri gibhazır bulunuyor, eski yazmalarda
çıkardığı formülleri Aristidi Efendiy
veriyordu. Hattâ bu yüzden bu ik
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 191/1451
adamın arasında günlerce süre
münakaşalar oluyordu.
Bu münakaşalarda AristidEfendinin münevver Avrupa
müsamahası ve sabrı ile, gaip âlem
o kadar kuvvetle tasarruf edeLûtfullah’ın gurur ve alınganlığı tıpk
ateşte kaynayan büyük şişeni
çinde ve etrafında dövüşen zkuvvetler gibi birbiriyl
karşılaşırlardı. Birkaç defasına şah
olduğum bu tecrübelerden bendkalan tek hâtıra Lûtfullah’ı
kullandığı ıstılahlardı. “Tathir, teşmi
eklis, tas’id, tezviç, tevlit, hal, ak
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 192/1451
temizleme, mum veya muşamb
hâline getirme, toprak hâline
getirme, koyulaştırma, evlendirmedoğurtma, eritme ve bağlama)” gib
kelimeler hâlâ bile bana kuvvetli b
radenin karşısında açılacak büyümkân kapıları gibi görünür.
Bununla beraber bu kapılarda
birinin bir gün, hem de ebeklenmedik şekilde açıldığın
hepimiz gördük. Abdüsselâm Beyi
parası ile yapılan bu tecrübeleribütün şerefini kendisine inhisa
ettirmek isteyen Aristidi Efendi b
gece tek başına çalışırken imbi
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 193/1451
çatladı ve lâboratuvar ateş aldı. B
saat sonra yetişebilen itfaiye v
mahalle tulumbacıları AristidEfendiyi yarı yanmış buldular. B
1912 yılı şubatında oldu ve onu
ölümüyle imbikle altın yapma işsona erdi. Küçük grup için yalnı
define ümidi kalmıştı.
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 194/1451
VII
Niçin, Saatleri Ayarlam
Enstitüsü’nün hikâyesini bu uza
hâtıralarla ağırlaştırdım? Neden bmazi gölgeleri yüzünden yolum
birdenbire değişti? Bunlar o cin
şeylerdi ki, ne hakikatini, ne degülünç tarafını bugünün insan
anlayamaz. Bana gelince, yaş
geçmiş şeyleri tahayyülden v
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 195/1451
hatırlamadan artık lezzet almayaca
kadar ileri. Böyle de olmasa, Hal
Ayarcı’nın hayatıma girdiği andatibaren ben büsbütün başka b
nsan oldum. Realitenin içind
yaşamağa, onunla mücadeleyalıştım. Evet o bana yeni bir haya
buldu. Bu eski şeylerden şimdi ço
uzaktayım. İçimde, kendi mazim olsbile o günlere karşı katılaşmış b
araf var. Ne yazık ki, bu maz
dönüşünü yapmadan kendimanlatamam. Ben yıllarca b
adamların arasında, onların rüyalar
çin yaşadım. Zaman zaman onları
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 196/1451
kılıklarına girdim, mizaçların
benimsedim. Hiç farkında olmada
bazen Nuri Efendi, bazen Lûtfullaveya Abdüsselâm Bey oldum.
Onlar benim örneklerim, farkınd
olmadan yüzümde bulduğummaskelerimdi. Zaman zama
nsanların arasına onlardan birisin
benimseyerek çıktım. Hâlâ bilbazen aynaya baktığım zaman
kendi çehremde onlardan birini tanı
gibi oluyorum. Şu anda NuEfendinin kendini yenmi
ebessümünü yüzümde dolaşıyo
sanıyorum, biraz sonra Lûtfullah’ı
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 197/1451
yalanı benimsemiş bakışların
kendimde bularak yaptığım işte
ürküyorum. Bir başka defasındbabamın ümütsiz kıskançlığı ve
sabırsızlığıyla perişan oluyorum
Hattâ bu, kıyafetimde bile görülüyorEn meşhur terzilerde yaptırdığım
elbiselerim sırtıma geçer geçme
bana Abdüsselâm Beyin kılığınveriyorlar. Daha dün gözlüklerim
değiştirmem icap edince, artık o
cinsin modası geçmiş olduğunu bilebile Aristidi Efendininkine benzer b
altın gözlük aramadım mı? Belki d
şahsiyet dediğimiz şey bu, yan
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 198/1451
hafızanın ambarındaki maskeleri
zenginliği ve tesadüfü, onları
birbiriyle yaptığı terkiplerin bizbenimsemesidir.
Belki daha derin, daha kuvvetli b
şey, bu mirasları ikide bir aksatan oçten müdahalelerdir. Her hâlde
bende olan budur. Bunu herkes içi
söyleyemem. Elbette benim gibyaşamayanlar, kendilerini başka
ürlü, daha kuvvetle, daha sa
şekilde bulanlar vardır.Fakat ben onların hâtıraların
yazıyorum. Kendi hayatım
yazıyorum. Şurası da var k
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 199/1451
hayatımın ileriki safhaları, bana b
nsanların tesirinden kurtulma
mkânını pek vermedi. Oğlumudediği gibi, “hakikî çalışmanı
nizamından” geçmedim. Onlar bend
karmakarışık devam ettiler. Ahmebana benzemiyor ve benzememe
çin de elinden geleni yapıyor. Hattâ
kendini bu yüzden birçomkânlardan mahrum etti. Lisey
bitirir bitirmez devlet hesabın
ahsilin çarelerini buldu. Tıbbiyeybitirince mevkiimin ve servetimizi
cabı olarak Amerika’da tahsilin
amamlamasını teklif edince derha
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 200/1451
reddetti ve Anadolu’ya gitti. Hulâs
bana hiçbir şey söylemeden bende
gelen her şeye sırt çevirerek yaşadOğlumun beni sevmediğini iddi
edemem. Fakat bende kend
düşüncesine uymayan birtakımşeyleri beğenmediği birtakım şeylere
düşman olduğu muhakkak. Bun
rağmen gene içten içe ondayaşadığımı hissediyorum. Bir gü
muayenehanesinde bir hastay
bakarken gördüm. Tıpkı benim bsaate bakışım gibi bir şeydi bu
Yahut da Nuri Efendinin... Ço
emenni ederim ki, Nuri Efendinin
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 201/1451
kine benzesin,çünkü iş, ona bende
azla hâkimdi.
Her ne olursa olsun mazimbugünkü vaziyetimden bana bütü
bir mesele gibi geliyor. Ne onda
kurtulabiliyorum, ne de tamamiylonun emrinde olabiliyorum.
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 202/1451
VIII
Bu hâtıraları bu kada
uzatmamda, dört sene evvel b
antikacı dükkânında bulduğum vderhal satın alarak çalışma odamın
Villa Saat’ın verandasına ve mevsim
çiçekleri ile dolu bahçesine açılakapı penceresine taktırdığım esk
parmaklığın da elbette bir pay
vardır. Bu parmaklığın yıldız benekl
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 203/1451
âle motifleri arasından doğruda
doğruya mazime, o kadar ihtiyaç ve
yoksulluk içinde; fakat o kadar rüyave ümitli geçen çocukluk günlerime
bakar gibi oluyorum. Seyit Lûtfulla
çin şunun bunun muvakkithaneyebıraktığı şeyleri o yıkık medreseye
götürdüğüm zamanlarda b
parmaklığın Önünde durur, onu uzuuzadıya seyreder, bir gün kendis
defineyi bulursa veya Aristidi Efend
hakikaten cıvayı altın yaparshisseme düşen kısımdan -vâkıa
kimse böyle bir şey söylememiş
ama, elbette benim de hisseme b
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 204/1451
şeyler düşecekti- bütün duvarı ve
mezarlığı, belki de camii tam
ettirmeyi düşünürdüm.Talih ve tesadüf bana tam aksin
yaptırmıştı. Büyüyünce ve elim
para geçince bir başka camiyevakfetmeyi nezrettiğim büyük duva
saatimiz gibi bundan tam on iki sene
evvel, çok sıkışık bir zamanımdagüpegündüz bütün yakalanm
ehlikesini gözüme alarak, kendisin
utan son duvar parçası da koptuğçin olduğu yerde, Naşit Beyi
çiftesiyle vurduğu kuşların kanad
gibi sarkan bu parmaklığı b
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 205/1451
antikacıya otuz kâğıda satmıştım.
O zaman bu otuz kâğıt ben
Andronikos Kayser’in bütüdefinesini elde etmişim veya Aristid
Efendinin imbiklerinde bütü
dünyanın cıvalarını altın yapmışımgibi sevindirmişti.
O gün o para ile karım Pakize’y
ufak tefek hediyeler almış, büyübaldızımın -musikî meraklısı olan
udunu bilmem kaçıncı defa olarak
akat bu sefer derhal geriyealacağımdan emin olarak, tamire
vermiş, dördüncü kere büyük b
cesaretle güzellik müsabakasına
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 206/1451
girmeğe hazırlanan ve bu iş için bize
yeniden bitmez tükenmez masra
kapıları açan küçük baldızımagenişçe ve asıl elbiseyi hiçbir suretle
utmayan, bu itibarla son derece gö
alan ve binaenaleyh yüzde doksadokuz kıraliçeliğini sağlayacağına
Pakize’nin inandığı bir kemer tedari
edebilmiştim. Ayrıca da son ikirasını eski ahbabım yaymacı A
Efendiye vererek ondan Uç akşa
evvel semtimizdeki açık havasinemasına çoluk çocuk girebilme
çin rehin olarak bıraktığım
komşumuz bakkal Hulki Efendini
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 207/1451
saatini geri almıştım.
Geçici de olsa bu parmaklık evime
çoktan beri görmediğim bir rahatlıve genişlik getirmişti. Fakat ne ols
çimde bir keder vardı. Kend
mazime ve bilhassa çocukkeyaptığım bir ahde ihanet etmiştim
Kaldı ki uzun zamanlar b
parmaklığın hemen arkasında yatakocaman taş kavuklu adamı
evliyalığına belki de yanı başında
alabildiğine büyümüş dut ağacyüzünden inanmıştım. Annemin so
hastalığında iyileşmesi için he
akşam ona gider dua eder
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 208/1451
parmaklığın tam önünde mumla
yakardım.
Dört sene evvel, zaman zamauğradığım antikacı dükkânlarında
birinde, -tabiî artık bir şeyler satma
çin değil, almak, Villa Saatsüslemek için-depoyu gezerke
birdenbire bu parmaklığ
görmeyeyim mi? Eğer fiyatınıbirkaç misli artacağını bilmeseydim
derhal üstüne atılır, eski bir dost gib
kucaklardım. Fakat ne dersiniz! HaiYahudi bütün gayretime rağmen iş
yine anladı. Belki de hafifç
omuzumu dönmeme rağmen ellerimi
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 209/1451
nasıl titrediğini fark etmişti. Onun içi
bütün dikkatimle Hint işi bir rahl
üzerinde yaptığım pazarlıktan sonrasorduğum suale, “Dokuz yüz lira.
Çok iyi bir şeydir. Konya’dan geld
Müzelik eşya...” cevabını verdi. Otuira ve dokuz yüz lira. Tam otuz mis
bir fark. Adeta oğlumun dediği gib
karesi! Nerde ise rakamların buygunluğuna aldanarak, “Peki! S
eve gönderin...” diyecektim. Aklım
başıma topladım, yüz ellideutturdum. O darıldı. Ben yü
altmışa çıktım. Bu sefer benim
şakacı olduğuma karar verdi. Sank
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 210/1451
her şerefesine ayrı bir merdivende
çıkılan bir cami minaresinde imişiz v
am orta yerde buluşmak için kalıduvarların arasından birbirimiz
gözleyebiliyor ve ona göre hareke
ediyormuşuz gibi, o yavaş yavaş indben adım adım çıktım. Fakat iy
hesaplıyamamış olacağım k
Mandalin Efendi binden bir basamaüstte, dört yüz yetmiş beşte durd
kaldı. Belki de bu mağlûbiyeti
ntikamını almak için parayı verdiktesonra eğildim, hâlâ alt tarafında
çocukken yaktığım mumların iz
görülen parmaklığı öptüm. Artık b
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 211/1451
mazi hâtırasına kavuşmaktan gele
sevincimi gizlemeğe lüzum
görmedim. Hattâ daha ileriye gittim:- Mandalin Efendi, dedim... Bugü
hiç de iyi tüccar değildiniz. Müzeli
olmasına müzelik olan, fakatKonya’dan gelmediğini herkesten iy
hem çok iyi bildiğim bu parmaklığ
bana daha çok pahalıyasatabilirdiniz...
Mandalin bir müddet yüzüm
baktı, sonra kollarını uçacakmış gibhavaya kaldırdı:
- Ne yapalım paşam, oldu.
Oldu... dedi. Sen sağ ol... Hepim
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 212/1451
sağ olalım... Öbür müşteriler var!..
Kahvecibaşı Camii’ni
mezarlığının parmaklığını evimegetirdiğim, hususî hayatıma ma
ettiğim için beni belki ayıplayaca
olanlar bulunur. Şüphesiz bundaben de az çok müteessirim. İşi
çinde insanı rahatsız eden bir tara
var. Fakat düşününce kendimeeselli imkânları da bulmuyor değilim
Evvelâ ne medrese, ne cami artı
ortada yoktur. Binaenaleyparmaklığı mutlak surette iadeye
mecbur olduğum bir sahibi mevcu
değildir. Vâkıa bu parmaklığ
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 213/1451
yerinden sökmüş olmakla bu binanı
optan ortadan kalkmasına biraz da
ben sebep olmuş olabilirim. Fakat nkadar eski ve harap olduğun
yukarda anlattım. Ayrıca onu hang
zarurî şartlar altında yerindesöktüğümü de biliyorsunuz. Kaldı k
bu harap binanın yerinde yapıla
apartmanları görünce insan istestemez teselli buluyor. Semt âdeta
şenlenmiş. Bu gidişle birkaç yıl içinde
modern bir mahalle kurulacak! Beartık modern adamı, moder
mimariyi, modern konforu seviyorum
Mezarlığın ortadan kalkması,
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 214/1451
canım yazılı, işlenmiş taşların
musluk taşı, ayna taşı, radyatör raf
gibi şeyler olması da beni o kadaüzmüyor. Kahveci Salih Ağanı
evliya olmadığını çoktan biliyorum
Zaten ona yaptığım adaklarayaktığım mumlara rağmen annemi
yine ölmüş olmasını, evliya olsu
veya olmasın onu daha ozamanlarda kendisine affetmemiştim
Şehrin ortasında bir mezarlık eksik
diye bu yaşımda oturup ağlayacadeğilim her hâlde! Modern haya
ölüm düşüncesinden uzaklaşmay
emreder!
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 215/1451
Hem ne oluyor kuzum, kend
hayatımızı mı yaşayacağız. Yoksa
ölüleri mi bekleyeceğiz?Parmaklığın kendisine gelince, b
güzel sanat eserini ilk keşfeden
onun karşısında hayranlık duyabenim. Onun güzelliğini ben far
ettim. Onu antikacının dükkânınd
ben yakaladım. Herhangi banlayışsız ele düşmesini be
önledim. Hulâsa onu ben kurtardım
Kurtardığım şeyi kendi evimdemniyet altına almam, bir daha olu
olmaz maceralara düşmemesin
emin etmem kadar doğru bir şe
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 216/1451
olur mu? Sonra ondan benim kada
kim zevk alabilir? İnce arabesk
arasından kendi mazisini, bütün ogarip insan kalabalığıyla beraber kim
seyredebilir?
Bu satırları yazarken ara sırbaşımı kaldırıp ona bakıyorum. B
kaç adım ötesindeki yazılı kavağın
sedre ağacının -onu da Boğaziçi’dekeski bahçeden söktürmüştüm
altında torunlarımın, en küçü
kızımla Cenab-ı Hakk’ın altmışımdasonra bana ihsan ettiği Halide il
beraber oyunlarını seyrediyorum
Ellerinde küçük renkli kovalar
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 217/1451
kürekler, bahçenin kumların
doldurup boşaltıyorlar
Yanıbaşlarında dadılarının, kızımZehra’nın kendi çocukları için tutma
gafletinde bulunduğu o susak İsveç
kızla, benim Halide için bulduğumşirin, güler yüzlü, balık etli, haf
buğday tenli Asiye Hanımı
beklemesine rağmen iyice biliyorumki, şu anda asıl onlarla meşgu
olanlar, onları koruyanlar, neşelerin
hakkıyla tadanlar büsbütün başkavarlıklardı. Evet, neden yala
söyleyeyim, ben Nuri Efendinin, insa
canlısı Abdüsselâm Beyi, hatt
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 218/1451
Aselban’ın hediyesi yırtık cübbesiyl
Seyit Lûtfullah’ın şu dakikada onlarl
beraber olduklarına inanıyorum. Kimbilir belki de kısa entarisinin altında
mavi donu o kadar zarif şekilde
sarkan Halide’yi çiçek tarhlarındabirinin ortasındaki güneş saaatine
öyle düşe kalka götüren ve orada ik
eliyle taşa abanarak düşünmesinsebep olan Nuri Efendinin kendisidi
Bu çocuğa Pakize’nin arzusu üzerin
rahmetli Halit Ayarca’nın adınverdiğime ne kadar isabet etmişim
Gün geçtikçe ona benziyor. Küçü
gül yaprağı yüzünde onun çizgile
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 219/1451
peydahlanıyor, hattâ tabiatı bile
yavaş yavaş o tarafa kayıyor. Onu
gibi iradesini herkese kabul ettiriyorhoşuna giden her şeyi istemede
elde ediyor.
Bu demektir ki, Seyit Lûtfullah’ıadlarımızın talihlerimiz üzerindek
esirleri hakkında söylediği şeyler hi
de mübalâğalı değilmiş. Eminim kHalide’ye başka birinin adın
verseydim, rahmetli velinimete b
kadar benzemezdi.
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 220/1451
IX
1912 yılı hayatımın en ıstırap
yıllarından biri oldu. Bu yılın heme
başında Nuri Efendi öldü. Onuölümü ile hayatımda bir yığın mesele
çıktı. Daha cenazeden dönerke
kendimi on yedi yaşıma rağmen işsigüçsüz buldum. İki yıl evveline kada
zar zor idadî tahsilime devam
etmiştim. Fakat bilhassa Sey
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 221/1451
Lutfullah’la dostluğum arttıktan sonr
mektebin semtine bile uğrama
olmuştum. Şimdi kendimi ortadhissediyordum. Mektep, gençlik içi
daima ehemmiyetlidir. Her şeyde
sarfınazar o yaşlarda ömrün eazaplı meselesi olan “Ne olacağım?
sualini geciktirir. Bırakın ki vaktinde
yetişir, sonuna kadar sabrederaktarmaları tam zamanınd
yaparsanız, içindekini behemehal b
yere götüren trenlere benzer. Ben brenden vaktinden çok evvel âdet
çölün ortasında inmiştim.
Etrafımda yavaş yavaş beni hede
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 222/1451
alan, üzerimde yüksek sesle
düşünen bir teşhis uğultusu, ço
cömert ve İnsanî bir endişbaşlamıştı. Annemin dilinden “B
çocuk ne olacak?” sözü düşmüyor
komşular babamla hekarşılaştıklarında söze, “Oğlanı n
yapacaksın?” sualiyle başlayorlard
Kimisi behemehal okumam, kimisi bsanat sahibi olmam lâzım olduğ
ikrinde idi. Ve hepsi birden babamı
bu işi her türlü zecrî tedbire bavurarak halletmesini istiyorlardı.
- Bir iş tutacağı yok, bari şun
evlendirsen... fikrinde bulunanlar bile
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 223/1451
vardı.
Bu suali ben de kendi kendim
soruyordum. Vâkıa meslek, işkazanç düşünmüyordum. Fakat gü
ve zaman denen bir şey vard
ortada. Onu harcamak lâzımdı. Ovakte kadar saatten başka bir şeye
merak etmemiştim. Ondan da büyü
bir şey anlamıyordum. Rahmetli NuEfendiden saat hakkında bir yığı
malûmat edinmiştim. Fakat cidd
şekilde saatçiliğe yanaşmamıştımÜstelik sakardım. Elimle gözü
beraber çalışmaktan uzaktı. Her ikis
birbirinden ayrı yaşıyorlard
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 224/1451
Yaradılıştan amatördüm. İş olara
üstüme aldığım her şeyde
çarçabuk sıkılıyordum. İçimdbirdenbire bir yol açılıyor ve be
elimdeki işten sessizce on
kayıyordum. Mektepte, NuEfendinin muvakkithanesinde
babamla yedi yaşımdan beri he
Cuma ve Perşembe günleri gittiğimdergâhlarda bu hep böyleyd
Bununla beraber bir şey yapmam
âzımdı. Muvakkithanenin biralerisinde ihtiyar bir saatçinin yanına
çırak girdim. Adamcağız fakir ve
şsizdi. Ekmek parasını gü
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 225/1451
çıkarıyordu. Bununla beraber ben
kabul etti. Kendi tamir edeceğim
saatlerin parasından bana birkakuruş vermeğe bile razı oldu. Faka
alihime dükkâna o günlerde müşte
uğramıyordu. Usta çırak sessisadasız karşı karşıya oturuyorduk.
Hiç de Nuri Efendiy
benzemiyordu. Saat hakkında hiçbikri ve felsefesi yoktu. Bir gün Nu
Efendiden öğrendiğim şeyleri şöyl
bir tekrarlayayım dedim, hiçbir şeanlamadı. Saat insana benzer, de
demez, “Buraya bak, ben delilikte
hoşlanmam!” cevabını verdi.
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 226/1451
Öbür yandan Seyit Lûtfulla
peşimi bırakmıyordu. Gaip âleml
münasebette benim yardımımalışmıştı. İkide bir dükkâna geliyor
Haydi kalk! Emir geldi. Etyemez’
gideceğiz!” diyor. Bana izin vermesçin ustaya rica ediyor, olmazsa on
cinlerle tehdit ediyordu. Etyemez
Eyüpsultan, Vaniköy, hulâsa bütüstanbul bizimdi. Yarı topal bacağın
sürükleye sürükleye, başında kir
sarığı, en ufak rüzgârda şişecübbesi, o önde ben arkasında
karışık ve yamalı kıyafetiml
dolaşıyorduk.
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 227/1451
Buna rağmen iyi kötü ihtiya
adamın yanında birkaç ay çalıştım
Evet, Asım Efendi saatin felsefesinbilmiyordu; fakat saat tamirini biliyo
ve insana bir şeyler öğretiyordu
Yazık ki, kötü bir hâdise bendükkândan ayrılmağa mecbur ett
Günün birinde Seyit Lûtfulla
dükkâna tamir için verilmisaatlerden birini aşırdı. Hâdis
ortaya çıkınca ben itham edildim
Saatlerce karakolda kaldım. Nihayebir gün evvel onun dükkâna geldiğ
hatırlandı, çağırdılar. Adamcağı
saati Andronikos Kayser’i
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 228/1451
hâzinelerinin başında yakılaca
ütsüyü satın almak için aşırdığın
söyledi. Ve yok pahasına sattığı yede gösterdi. Bu işi huddamını
srarıyla yaptığım, bu gibi define
araştırmalarında behemehaçalınmış bir şeye lüzum olduğun
ddia ediyordu. Böylece as
kabahatli meydana çıkınca besalıverildim. Fakat biçareyi orada
hâlde bırakmak istemediğim için b
ürlü gidemiyordum. NihayeAbdüsselâm Beye haber vermeğ
akıl ettim. Onun yardımıyl
esrarkeştik ve hırsızlık cürümle
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 229/1451
yüzünden mahkemeye gitmekte
kurtuldu. Abdüsselâm Bey birka
mecidiye ile saati satıldığı yerdeekrar satın aldı. Fakat Asım Efend
beni artık istemiyordu. Hakkı d
vardı. Bu kadar münasebetsiz vmesuliyetsiz dostları olan bir çıra
daima tehlikeli bir şeydi.
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 230/1451
X
Bu saat hâdisesi evimizd
karakoldakinden şüphesiz dah
mühim ve benim için daha tehlikeli verahatsız edici akisler uyandırabilird
Fakat tam ertesi günü olan b
hâdise, aile hayatımızı kökündesarstı, babamın hiddetine, annemi
bitmek tükenmek bilmeyen şikâye
ve üzüntülerine büsbütün başka b
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 231/1451
mecra verdi.
Bu daima böyledir. Hâdisele
kendiliğinden unutulmaz. Onlaunutturan, tesirlerini hafifleten, vars
kabahatlilerini affettiren daima öbü
hâdiselerdir. Filhakika babamıbenim yüzümden palas pandıra
karakola çağırıldığının hemen ertes
günü halam öldü. Ve ikindiden birasonra tam gömülürken tekrar dirild
Bu çift hâdise bütün aile hayatımız
alt üst etti. Babam onların tesirindebir daha kurtulamadı.
Halam, babamın yeryüzünde te
akrabası idi. Belki de bu yüzde
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 232/1451
birbirlerine huy, mizaç, hattâ sıhha
tibariyle taban tabana zıt idiler.
Babam kanlı canlı, taş yesöğütür cinsten bir adamdı. Müthiş b
yaşamak, harcamak iştihası vard
Kâinat onun için harman gibi satısavrulacak bir şeydi, yahut da etraf
böyle hükmediyordu. Halam is
zayıf, çocukluğundan hastalıklkindar, içine kapanıktı. Babam ço
dindar olduğu hâlde neşeli, saza
söze meraklı idi. Halam neşesizsomurtkan, son derecede sofu
kibirli, alıngan, nefsine hakikî b
düşman muamelesi yapmakta
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 233/1451
hoşlanan bir kadıncağızdı. Bu iki ayr
nsan yalnız bir noktada birleşirlerd
kisi de sıkıntı içinde yaşarlardDaima hayalperest, olmayaca
ümitler içinde yaşayan babam
parasızlığı yüzünden sıkıntıda idRahmetli kocası Süpürgecile
Kâhyası’nın oğlundan, Etyemez’dek
konaktan başka birkaç han, hamamve bir iki sarrafta işletilen para, b
yığın eshama konan halam ise
hasisliği yüzünden yarı aç, yarı tokkıt kanaat bir hayat geçiriyordu
Hattâ parasını yerler korkusuyl
ekrar evlenmeğe bile cesare
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 234/1451
edememiş, on altı odalı koca
konakta yarı deli bir ahretlik ve
kendisi kadar sofu, hasis, üstelik dededikoducu ihtiyar bir kalfa ile yalnı
başına bir baykuş gibi yaşamışt
Kocasının ölümünün hemehaftasında işlerine biraz fazla
karıştığı için babamın evine gidi
gelmesini menetmişti. Onun içihalamı ancak, bayram, kandil gib
mübarek günlerde elini öpmek içi
evine gittiğimiz zaman görürdük. Bde ramazanların ikinci haftasın
camilere yakın diye bizim evd
geçirmeği âdet edinmişti. Biz evin
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 235/1451
gittiğimiz zaman İstanbul’un en ucu
kramlarını görür, envai nasihatlerle
en ucuz cinsten hediyelerini alardıkO bize geldiği zamanlar ise ikramd
en ufak bir kusuru kabul etmez
kıyametleri koparırdı. İkhizmetçisiyle beraber bu huysu
misafiri ağırlamak korkusu evimiz
daha iki ay evvelinden sarardFilhakika bize gelir gelmez haya
görüşü değişen, iştahı açılan halam
bir hafta ağırlayabilmek, ancaşabandan itibaren başlıyan ve
gittikçe ağırlaşan bir perhizle kab
olabilirdi. Fakat en gücü, bu bir haft
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 236/1451
çinde halamın nasihatlerine
enkitlerine tahammüldü.
Hakikatte ne babamı, ne de bizseverdi. Hattâ sevmediğini açıkta
açığa göstermekten âdeta zev
duyardı. Onun bizim şahsımızda vailemizde hısım akrabadan dah
ziyade mirasçıyı gördüğ
muhakkaktı. Evcek, onun için, ölümdenen korkunç şeyin arkasınd
şleyen makinanın bir kolu, hatt
netice düşünülürse bütünü idikHalam bir gün ölürse, miras
dolayısıyla, bizim için ölmüş olacakt
Her hareketimizden mâna çıkarır, e
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 237/1451
yi niyetli sözlerimizden bizi itham
ederdi. Bize verdiği nasihatler de b
mevzuda olurdu. “Kimsenin ölümünbeklemeyin, en büyük günahtır!
sözü dilinden düşmezdi. Hakikatte
hiç olmazsa ilk zamanlarda- hikimsenin böyle bir düşüncesi yoktu
Babam kardeşine acır, hattâ mesu
olmasını bile isterdi. Dul kaldığzaman ahbabımız avcı Naşit Beyl
evlenmesi için çok ısrar etmişt
Fakat çirkinliğine iyiden iyiye kanolan halam, bu fikre hi
yanaşmamış, “Ben paramı yedirece
adam aramıyorum” demişt
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 238/1451
Hakikatte bu evlenme tasavvurun
babamın bir dolabı addediyordu
Bilhassa tam bu fikir ortaya atıldığzaman babamın benimle Naşit Beyi
kızını -çok küçük yaşlarımız
rağmen- nişanlamış olması bdüşünceyi onda uyandırmıştı.
Bir defasında bir hastalığ
esnasında babam vizite parasınkendi cebinden vererek bir dokto
götürmüştü. O gün, “Acele etme
Nasıl olsa hepsi sana kalacak!” diybabama bağırdığım ve ikisin
beraber kovduğunu evde heme
herkes sık sık hatırlardı.
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 239/1451
Son zamanlarda işleri epeyde
epeye bozulduktan sonra babamın
halamın mirasına tek kurtuluş ümidolarak bakmağa başladığını inkâ
edemem. Kaldı ki, halamın sıhhat
akip ettiği sıhhat rejimi sayesinde az yemek, hiç kımıldamamak, daima
parasını düşünmek vesaire
adamakıllı bozulmuş, ahlâkı dabüsbütün kötüleşmişti. Babama hi
rahat vermiyor, çok yakın addettiğ
mirasına karşılık ondan akla gelmeedakârlıklar istiyor, her vesile ile
adamcağızı azarlıyor, hırpalıyordu
Hulâsa halam yavaş yavaş babam
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 240/1451
çin bir kardeş olmaktan çıkmış, b
dert hâline gelmişti.
Sona doğru halamın yarı vücudşlemez olmuştu. Bu yarısı işlemeye
vücutla onun yaşamakta ve bilhassa
kendisine eziyet etmesinde devametmesini babam bir türl
anlayamıyor, bunu ancak kendisine
karşı tâ çocukluktan beri beslediğzalim hislere yoruyordu. Bir kelim
le, babama göre halam sadece ona
nadından yaşıyordu. Etyemez’dekkonakta akşama kadar bu yatala
kadının her türlü cefasını çektikte
sonra her eve dönüşte:
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 241/1451
- Hiç imkân var mı? diyordu. B
hâlde bir insan hiç yaşayabilirini?
Menhus bana düşmanlığındayapıyor. Ama Allah büyüktür...
Bu söz de gösterir ki; bu işt
babam kendini doğrudan doğruyamazlûm addediyordu.
Nihayet mukadder gün geldi. De
ahretlik iki gözü iki çeşme babamahalamın vefatı haberini getird
Babam acele ile konağa gitti. Lâzı
gelen tedbirleri aldı. Namazı Lâleli’dkılındı. Defin işlerini komşumu
brahim Beye havale eden baba
namazdan sonra konağa el koyma
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 242/1451
ve herhangi bir şeyin kaybolmasın
önlemek için doğrudan doğruya
Etyemez’e dönmüştü. Zannıma görbu işte en büyük hatası da b
olmuştu. Birdenbire miras ve ma
kaygısına düşmemiş olsaydı, evvelhalam vaktinde gömülmüş olacak
yani tekrar dirilmesi ihtima
azalacaktı. Sonra da böyle bir şevâki olsa bile babamı başı ucunda
meyus ve perişan, iki gözü iki çeşme
ağlar, yakasını yırtar görmeselbette ki çok başka türlü tesi
ederdi. Halbuki iş tam aksin
olmuştu. İbrahim Bey babamın bu i
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 243/1451
çin verdiği paradan kendisine de b
şeyler arttırabilmek için Süpürgecile
Kâhyası’nın gelinini âdeta bir fakcenazesi gibi kaldırmıştı.
Diğer taraftan aileden kims
bulunmadığı için yanma gömüleceğrahmetli zevcinin mezarı gü
bulunmuş, geç kazılmış, araya b
yığın gecikme ve uygunsuzlugirmişti. Neticede tam kabir açılıp d
kapağı ortadan kesilen tabu
ndirileceği zaman halam birdenbiretrafın ölüm sandığı laterjik uykuda
uyanmış, ve öyle herhangi b
vaziyetten şaşıracak bir mahlû
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 244/1451
olmadığı için, tabutun kapağını zorla
kaldırarak etrafa bakmış, “ve daima
mütehallik olduğu cevdeti karihsayesinde” durumu bir lahzada
kavrayarak cenazede tek yakında
anıdığı Etyemez imamına: “Haydçabuk, beni eve götür...” emrin
vermişti.
İbrahim Beyin anlattığına görcenazede bulunan kalabalığın büyü
kısmı korkudan kaçtığı için, tabutu
Merkezefendiden tekrar evgetirilmesi hayli güç olmuş. Hatt
halam kaçamayacak kada
korkanları azarlamasaymış, bu i
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 245/1451
biraz imkânsızlaşırmış. Filhakika il
ş olarak imamdan, kazıcılarda
birinin orada çukurun yanındabıraktığı paltomsu şeyi isteyere
sıkı sıkıya örtündükten sonra yar
beline kadar dışarda, yarı belindegerisi içerde, oturduğu bu gari
sedyenin içinden bütün harekât
halam kendisi idare etmiş, evvelâEtyemez’deki konağa kadar kendisin
aşayacak olanlarla sıkı bir pazarlı
etmiş -halbuki “Getirdiğiniz gibgötürün!” de diyebilirdi ve onda
daha ziyade bu beklenirdi!- hattâ
şehre girdikten sonra ilk ras
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 246/1451
geldikleri poğaçacı dükkânında
karnını doyuracak bir şeyler bile
aldırmış.Böylece çöreklerini yiye yiy
âhiretten dönen bu acayip ölünü
arkasına sokakta her rast geleakıldığı için halam vaktiyle geli
olarak girdiği eve âdeta birka
mahallenin, hattâ bütün semtin yarhalkını peşinden sürükleyerek, tam
bir zafer alayı ile dönmüş.
Bu esnada babam, olan bitendehabersiz, hizmetçileri sindirmiş
kardeş hakları namına zaptettiğ
evde kömürlükte gömülü olanlar
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 247/1451
kadar, yükte hafif pahada ağır ne
varsa hepsini meydana çıkarmış
odanın ortasına yığmış, ceplehalamın başının ucundak
çekmecedeki mücevherler, tahville
ve altınlarla dolu, “Daha ne kaldacaba?” der gibi etrafına
bakınıyormuş. Bense t
çocukluğumdan beri merakımçeken; fakat bir türlü şöyle yakında
dokunmak fırsatını bulamadığım
yemek odasının saatini sökmüşharıl harıl tamire uğraşıyordum.
Kapıyı halama ben açtım. Yere
ndirilen tabuttan, kendini çıkarmalar
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 248/1451
çin kısa birkaç emir verdi. Tarihi
kaydettiği meydan muharebelerin
kazanan hiçbir kumandan şüphesikapısının önünde tabuttan indirile
bu kadın kadar soğukkanlı olamazd
Soğukkanlı ve heybetli. Tarikitaplarında resimlerini gördüğüm
kayserler gibi bir şeydi bu. Yazık k
halam, bana o anda kendisine karşduyduğum hayranlığı anlatma
ırsatım vermedi. Hattâ alkışlama
mkânı bile bırakmadı. Kapıdan benterek girdi ve yüzüme bile
bakmadan:
- Nerde o baban olacak herif?
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 249/1451
diye sordu.
Korkudan, heyecandan
hayranlıktan atan çenemle yukarıyşaret ettim. Yanındakilere, “Ben
yukarı götürün! Çabuk...” diy
emretti. Fakat onları beklemedenhiç kimsenin yardımı olmadan kend
kendine merdivenleri çıktı. Herke
bir kat daha şaşırmıştı. Kötürümhalam, öleceği beklenen, ölen halam
yardımsız yürüyor, koşa koşa
merdivenlerden çıkıyordu.Babamı ikinci evlenişinden sonr
pek sevmezdim. Hangi hâllerini
yapmacık, hangilerinin doğr
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 250/1451
olduğunu bilmediğim için d
sızlanışlarına çokluk acımazdım
Bununla beraber o günkü hâlini hiçbzaman unutamam. Birkaç saat evve
cennetteki mekânına gönderdiğin
sandığı huysuz ve hasis kardeşinböyle sırtında kefen, karşısınd
görür görmez, adamcağızı
korkudan, şaşkınlıktan âdeta diutulmuştu. Yüzü muşamba gib
sararmış, bütün vücudu ile titriyordu
Aralarında hiçbir karşılıklı konuşmolmadı. Halam yalnız, “Aldıklarını
hepsini çıkart!” dedi.
Babam:
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 251/1451
- Hoş geldin kardeşim... diye b
şeyler kekelemek istedi ve titreye
elleriyle ceplerine, koynunadoldurduklarının hepsini teker teke
çıkardı. Beş dakika sonra kül
basılmış sülük gibiydi. Bütüaldıklarını hattâ fazlasıyla vermişt
Fazlasıyla, çünkü istikbal içi
beslenen ümidi dahi oracığabırakmıştı. Büyük bir dikkatl
hareketlerini takip eden halam
babamın canından başka geriyealınacak bir şeyi kalmadığım
anlayınca olduğu yerden:
- Haydi, şimdi git! dedi. O budal
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 252/1451
oğlunu da al götür, o kalabalık da
defolsun... Safinaz, sen benim
yatağımı yap! Bir ıhlamur kaynatıbana... Çabuk olun, çok üşüdüm.
Dışarda soğuk var...
Biz baba oğul çarpılmış gibi evdeçıktık.
İtiraf edeyim ki, bu garip hâdis
benim üzerimde babama yaptığesiri yapmadı. Halam şüphesiz biz
karşı çok büyük bir haksızlık etmişt
Fakat ben hiçbir zaman hak diykendime ait bir şeye inanmadım
Bütün mazlum doğmuşlar gib
başıma gelen talihsizliğin neresinde
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 253/1451
ve ne pahasına kurtulursam kâ
sayardım. Mesele yalnız bir ha
anlayışı değildir. Daha karışıktırHayatımı düşündükçe -yaşım bun
müsaittir-daima kendimde seyirc
hâleti ruhi-yesinin hâkim olduğungördüm. Başkalarının hâlin
avırlarını görmek, onlar üzerinde
düşünmek, bana kendi vaziyetimdaima unutturdu.
O gün de şüphesiz böyle olmuştu
Halamın tekrar dirilmesiylkaybettiğimiz şeylerden ziyade
gözümün önündeki şeyler ben
yakalamıştı.
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 254/1451
Fakat dahası var. Eğer babam
eve dönmek için bir kira arabasına
binmeğe razı olacak kadar perişaolmasaydı, ailem içinde böyl
şitilmedik ve görülmedik bir hâdise
vuku bulduğu için sevinirdim bile.Halamın o heybetli hâli, onu
karşısında babamın o garip duruş
arabada bizim hesabımıza dövünedövüne günün olan bitenini babama
anlatmağa çalışan İbrahim Beyi
şaşkınlığı öyle sevinilmeyecek hattâgülünmeyecek şeylerden değild
Asıl garibi evcek bütün selâmetimiz
bağladığımız, seneler boyunc
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 255/1451
beklediğimiz, ümitlendiğimiz b
mühim hâdiseden, dünyanın e
büyük harfleriyle, en keskin ışıreklamlarıyla halamın vefatından, b
an, baba oğul el koyduğumu
konaktan, Süpürgeciler Kâhyası’nıservetinden kocaman bir saa
rakkasının cebimde kalmasıydı.
Evet, babam ne derse desin, behalamın mirasından hissem
almıştım. Bir ara İbrahim Be
babamın yüzüne korka korkabakarak: “Bütün kabahat bend
oldu” diye hayıflandı. “İşi daha çabu
utabilirdim.”
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 256/1451
Babam yavaşça başını kaldırdı:
- Üzülme İbrahim Bey... Takdi
lâhi böyleymiş... diye mırıldandı varkasından ilâve etti:
- O zaman asıl fenası olurdu.
nşallah ibret alır da dedemizivasiyetini o yerine getirir. Şimd
sıhhatte artık...
Pek az insanın başına gelen bhâdiseden sonra babam bir daha
düzelmedi. Ne dilindeki ağırlık, ne d
ellerindeki titreme geçti. Artık talihekarşı hiçbir mücadelede bulunma
hevesi kalmamıştı.
Herkes hayatının bir devrinde ş
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 257/1451
veya bu şekilde talihinin şuuruna
erer. Babam, ve hepimiz, onunla e
zalim şekilde karşılaşmıştık. Babambunu o kadar iyi biliyordu ki, bütü
bu olan biten şeylerde kend
sabırsızlığının, kendi ihtiyatsızlığınıpayını bile düşünmeğe lüzum
görmüyordu. Garip bir sükûnet
kavuşmuştu. Kendi köşesinde sessisadasız oturan bir adam olmuştu
Yalnız ara sıra, bilmem niçin sofanı
duvarına astığı ve bir daha oradakaldırılmasına razı olmadığı saa
rakkasına bakar ve sonra acayip ve
mazlûm bir gülüşle gülümseyere
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 258/1451
yerinden fırlardı.
Bütün ömrünce o kadar ço
konuşan, kızan, bağıran, şüphelenesızlanan adamın böyle birdenbir
susması, her şeye sükûnetl
katlanması beni hâlâ biledüşündürür.
Her insan, ne kadar müspe
yaradılışta olursa olsun ölümündesonra tekrar dirilmeyi düşünür, özler
Bu hayat dediğimiz mihnetle
silsilesinin çok ileri zamanamüpheme atılmış bir mükâfat
gibidir. En müsait ve daima
kazanacak kâğıtlarla oynanan b
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 259/1451
oyun gibi, yeniden, âdeta başta
aşağı beğenmemek, inkâr etmek
değiştiğinden dolayı sevinmek içikalmışa benzeyen küçük bir maz
şuurundan başka her şeyi, her taraf
değişmek, güzelleşmek şartıylekrar yaşamağa başlama
nsanlığın elbette vazgeçemeyeceğ
bir hülyadır.İşte halam milyonda bir insan
ancak nasip olabilen bu saadeti tatt
Vâkıa bu,bâsübâdelmevtfilân gibabirlerden beklenildiği şekilde tam
ve yeniden bir doğuş olmadı.
Ebedî uçurumun başından o kada
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 260/1451
beklenmedik şekilde döndüğü zama
dahi, yine bildiğimiz halamdı. Faka
â içinde, çok mühim bir şedeğişmişti. Bu değişme, isterseniz b
htilâl veya inkılâp -halamın hayat
dediğimiz ve evcek, hattâ bütüanıdıklarca kabul ettiğimiz düzen
bozduğu için ona bu son isimleri d
verebiliriz- kanaatımca şu üç esasnoktada toplanır:
Evvelâ halam, muvakka
ölümünden sonra kendisini o hastve mecalsiz hâlinde dahi âhirette
geriye getiren vücudunu bir daha
eskisi gibi hor görmedi. Ve on
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 261/1451
elinde olmayan kusurlar yüzünden
çirkinlik, biçimsizlik, yaşlılık gib
haksız yere mahkûm etmedi. Hattbu vücudun dünya dediğimiz bu kö
döğüşünde tek dayanağı olduğun
yice kafasına koydu ve kadrini bildi.İkinci değişiklik serveti hakkındak
düşüncelerinde oldu. O kadar bağ
olduğu, kendisini sadece bir bekçsandığı bu serveti birkaç saat içi
olsa bile kardeşinin, yani kendisi içi
ne kadar aziz olursa olsun bbaşkasının ellerinde ve cebinde
böyle kolayca sahip değiştirmi
gördüğü andan itibaren, onun kend
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 262/1451
şahsıyla olan münasebetlerinin yen
baştan ve yeni bir statükoya göre
düzenlenmesi ihtiyacını duydu. Ozamana kadar, “Her ne pahasına
olursa olsun saklayacağım ve
arttıracağım!” diyen ve evinikömürlüğünü bir banka kasasına
çeviren halam sanki o gün, “Hayır
ne saklayacağım, ne dearttıracağım. Oturup çıtır çıt
yiyeceğim!” kararını verdi.
Sanki o zamana kadar parasıngöz koyduğunu sandığı insanlar
düşman olan halam, birdenbire
hanetine şahit olduğu bu serveti
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 263/1451
kendisine düşman olmuştu.
Mutlak barış taraftarları n
derlerse desinler, bu düşmanlık hide ayırıcı bir şey olmadı. Bilâkis
zamana kadar birbirine zıtmış gib
ayrı kutuplarda yaşayan, yahut ayrayrı mevcut olmakla kalan iki şey
para ve halam, bu düşmanlı
yüzünden birleştiler. Böylecemuvakkat ölümüyle her şeyi birde
bırakan halam, mucizeli dirilişiyle he
şeye birden ve başka şekilde sahioldu. Mezarın başından evine kada
ve o acayip şartlar içinde yalnı
kendi iradesiyle ve etrafının iradesin
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 264/1451
yenerek gelen halam -çünkü bütün o
kalabalık, bir ölüyü gömmeni
rahatlığını, elbette onun tekradirilmesine ve kendisini evine kada
getirmeğe mecbur etmesine terci
ederdi- bu macerada yaşama deneşeyin tadını almıştı. İnceden incey
serpilen kar arasından yumuk yumu
gülen o mart güneşi, sur dışının osert rüzgârı, etrafında gittikçe artan
âdeta uğuldayan kalabalık, yo
boyunca yeniden kavuştuğu insaçehreleri o zamana kadar içinde
uyuyan bir yığın şeyi kırbaçlamışt
Hayat denen bir şey vardı. Para
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 265/1451
parasız insanlar yaşıyorlard
Kızıyorlar, gülüyorlar, ağlıyorlar
alâkadar oluyorlar, seviyorlar, ıstırapçekiyorlar, fakat yaşıyorlardı
Kendisi niçin yaşamayacaktı? Hel
bütün etrafın haset ettiği imkânlaelinde iken... Hulâsa evine gelirke
hayatı, evinde de babamı
ceplerinden ve koynundan zorlaçekip çıkarttığı servetini bulmuştu.
Nihayet üçüncü değişiklik bizza
uzviyetinde olmuştu. Korku, ölümdekurtulmak sevinci, servetine kavuşma
elâşı halamın kötürümlüğünü
sakatlığını yenmişti.
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 266/1451
Netice? diyeceksiniz. Netice ş
oldu: Şehrin hemen üçte bi
arafından zafer arabasında bSezar gibi evine getirilen halam uzu
ve deliksiz bir uykudan sonra ertes
sabah sapasağlam yatağındaırladı. İlk işi imamı çağırtmak v
ona merhumun bütün elbiselerin
geçmiş hayatında hâtıra diyesakladığı şeyleri vermek oldu. Sonr
bir arabaya binerek tek başına i
adamına gitti; ve onu da peşineakarak Beyoğlu’nun en iyi terzilerin
ziyaret etti. Günlerce giyimiyle
kuşamıyla meşgul oldu. Bunla
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 267/1451
yapılırken bir taraftan da
Süpürgeciler Kâhyası Konağ
emizlendi, tamir edildi, badanalandve baştan aşağı yeniden döşend
Hattâ lastik tekerlekli siyah bir kup
arabası dahi alındı. Arabanın geldiği gün eve bir uşak
bir erkek ahçı, yeni yeni oda
hizmetçileri de girdi. Ve onlarıgirdiği gün halam ahretle bütü
alâkasını kestiğini göstermek içi
Safınaz Hanımdan ahret kardeşliğunvanını geri aldı. Ve kadıncağız b
kira arabasında iki sandığı v
cebindeki beş on kuruşla evde
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 268/1451
ayrıldı ve onun yerine, insan oğl
daima insana muhtaçtır, bir hafta
sonra avcı Naşit Bey halamın ikinckocası ve hepimizin eniştemi
sıfatıyla, kızı ve oğlu ile berabe
konağa yerleşti. Altı ay sonra dakarı koca sıhhi vaziyetlerin
düzeltmek için Viyana’ya gittiler
Dönüşlerinde Naşit Bey İttihat vTerakkî’ye mebus oldu. Biraz sonra
halamın servetiyle genişçe b
icarete girdi.Bütün bu işlerde bizim saa
rakkasından başka tek kazancımı
Safinaz Hanım olmuştu. Beşiktaş’ta
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 269/1451
akrabasında bir müddet otura
Safınaz Hanım parasını bitirinc
birdenbire eski velinimetinin bkardeşi bulunduğunu, onu
Edirnekapı’da dört odalı, küçük, kut
gibi güzel, rahat, temiz bir evdeyaşadığını hatırladı, içi boşalmı
sandığını cebinde kalan son çeyreğ
le bir kira arabasına atarak kalkıbize geldi.
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 270/1451
XI
Aristidi Efendinin ölümü altı
arama işine son vermişti. Halamı
yeniden dirilmesi ve ölmesi ile miraümitleri kapanıyordu. Böylec
elimizde son ümit olarak Sey
Lûtfullah ve onun arayacağı definkalmıştı. Münasebetsiz bir hâdise b
ümidi de hiç beklenmedik b
zamanda kül etti.
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 271/1451
Seyit Lûtfullah son zamanlard
Yemiş İskelesi taraflarında küçük b
camide haftanın muayyen günlerindeva’zetmeğe başlamıştı. İşte b
vaazlardan birinde adamcağı
birdenbire o zamana kadaherkesten gizlediği mühim b
hakikati açıklamak ihtiyacın
duymuştu.Ortalığın gittikçe karıştığını, İslâ
âlemini tehdit eden maddî ve mânev
ehlikeleri, iyice sayıp döktüktesonra bu işlerin böyle
gidemeyeceğini, bunlara son verece
Mehdi’nin gelmesi yaklaştığın
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 272/1451
söylemiş ve vaazın nihayetinde so
müjdeyi de vererek, “O Mehd
benim!” demişti. “O Mehdi benimakat daha huruç etmedim. Faka
yakında edeceğim. O zaman hepini
etrafımda olacaksınız...”Müphem bir zamana tali
edilmekle beraber oldukça sarih ola
bu müjdede Seyit Lûtfullah’ın o güaldığı esrar miktarının elbette mühim
bir hissesi vardı. Fakat böyle de ols
hükümet, hele o zamanda, yanMahmut Şevket Paşa’nın henü
öldürüldüğü, İstanbul’un bin türl
siyasî huzursuzlukla çalkandığı b
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 273/1451
günde bunu hiçbir surette ho
göremezdi.
Bereket versin ki, esrarın dalgasgeçtikten sonra, bilhassa il
soruşturmada daha sarih konuşma
mkânını buldu. Aselban’danAndronikos Kayser’in hâzinelerinden
bu hâzinenin başında iyi saatte
olsunların yaptıklarmuharebelerden, kendisine musalla
olan huysuz ve hain, bir nevi beşinc
kol kılıklı huddamdan epeycbahsetti. Belki, bu Mehdilik fikrinin d
onun haince bir telkini olduğun
söyledi. Böylece asıl kabahatlini
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 274/1451
şimdilik hiçbir hükümet ve zabıt
kuvveti tarafından ele geçirilmes
mkânı olmayan huddamı “Abdazaholduğu tespit edilince kendisine daha
hususî bir muamele yapmak ihtiyac
hâsıl oldu.Lûtfullah’ın tevkifinin heme
akşamında babam, ben
Abdüsselâm Bey, Nuri Efendinyerine muvakkittik yapan Isparta
Sadi Efendi, polis müdüriyetin
çağrıldık. Biz ifademiz alınsın diykoridorda beklerken, halaml
evlendiğinden beri hiç görmediğimi
Naşit Bey geldi. Fakat ne gelişti bu.
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 275/1451
Bu gelen hiç de tanıdığımı
babacan, yüzünden sadece para
sıkıntısı ve yaşamak zevki, yahuhasreti akan Naşit Bey değildi. Bütü
varlığından bir vakar ve büyüklü
aşıyordu. O zamana kadar hedüşük gördüğümüz bıyıklar
dünyaya meydan okur gibi sivrilmiş
üzüntü ile kısık gözlerine tuhaf bsertlik, baktığı şeyi delen ve ötesine
geçen bir dikkat gelmişti. Sırtındak
eski avcı ceketini atmış, bal rengpardösüsü, altın saplı bastonu ile
ağır ağır, tanığı olduğumu
hâdisenin, yani oraya kadar gelişini
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 276/1451
ehemmiyetini herkese anlata
adımlarla yürüdü. Önümüzde
birkaç yüz bin liralık servetin vettihat ve Terakkî nüfuzunun bir remz
gibi gururla geçti ve Abdüsselâm
Beyin de bulunduğu odaya girdi.Beş on dakika sonra ikisi birde
çıktılar. Babam bu vesile ile esk
dostunda yeni eniştesini tebrik ettsaadet diledi. Ben, elini öpüp alnım
koydum. Hey gidi günler
Büyükçekmece yollarında ısrarlbana kızım ne vakit alacağımı soran
Bir iki sene sonra behemeha
damadımsın!” deyip de başka b
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 277/1451
şey demeyen adam şimdi öpmek içi
elini bana âdeta zorla verdi ve geriye
aldıktan sonra tekrar eldivenleringeçirmeden evvel mendili ile bir iyice
sildi, temizledi. Mamafih onun v
biraz da Abdüsselâm Beyibulunmaları işleri kolaylaştırdı. B
kadar mühim adamlarla konuştukta
sonra bizim gibilerin ifadelerini almabirdenbire lüzumsuz bir iş, hattâ
çekilmez bir angarya gibi göründü
İcabında yine çağırırız” sözüylevlerimize gönderildik.
İki gün sanra da Seyit Lûtfullah
esrarkeş ve meczup taifesinden
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 278/1451
melekâtı akliyesine sahip olmayan
akat bugünlerde serbest kalması da
ehlikeli görülen” bir adam sıfatıylaSinop’a gönderildi.
Seyit Lûtfullah’ın gittiği günü
akşamı bir emniyet memuru evimizebir sepet içinde Çeşminigâr’ı getird
ve iyi bakmamızı sıkı sıkıya tembi
etti. “Hoca efendi kitaplarını berabegötürdü!” diyordu. Böylec
Andronikos’un hâzinelerinden d
hissemizi almış olduk.Fakat Çeşminigâr Safinaz Hanı
gibi vefalı çıkmadı. Bizim evi bir türl
beğenmedi. Safinaz Hanımın, evin
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 279/1451
etrafı seyredip tek nefes alacak ye
olan cumbanın önünde
kalkmamasına mukabil, o hemen heırsatta evden kaçtı. Semtt
dolaşmadığı yer kalmadı. Heme
her gün ya biz, yahut komşulardabiri, Mihrimah Camii’nde, yahu
komşu bahçelerden birinde veya b
araba atının ayakları dibindebuluyorduk.
Çok dikkat ettim, masallar adl
başlar. Ceketinize veyboyunbağınıza eskiliği veya güzelliğ
yüzünden bir ad verin, derhal hüviye
değişir, bir çeşit şahsiyet olur
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 280/1451
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 281/1451
amamiyle ortadan kayboldu. Bu ağ
haberi ben âdeta korka korka Sey
Lutfullah’a bildirdim. Fakat Sinokalesinden aldığımız ceva
hakikaten şaşırtıcı idi. Safran
mürekkeple ve kargacık burgacık byazı ile yazılan bu mektupta siyas
menfi, Çeşminigâr’ın Sinop’ta geli
kendisini bulduğunu, bu itibarlendişelerimizin beyhude olduğunu
kendisinin sıhhatte olduğunu, Sey
Bilâl civarında Ümmi Gülsühâzinesini aramakla meşgu
olduğunu; yakında bulacağını, o
zaman bütün istediklerinin tahakku
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 282/1451
edeceğini söylüyor, bu vaziye
karşısında artık ihtiyacı kalmadığ
Andronikos Kayser’in hâzineleribana hediye ediyordu. “Saba
akşam buluştuğumuz ve sohbe
ettiğimiz, beraberce seyrançıktığımız Aselban seni dünya
kardeşi yaptı. Ve sana Androniko
Kayser’in hâzinelerini kardeşlihediyesi verdi. Amma sen de kadrin
bilmelisin. Hazine şimdilik Kız Kules
altında olmakla, çıkarılması emmuhal gibi görünür, amma pe
yakında duamız ve tertibatımı
berekâtıyla çıkarılması eshel b
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 283/1451
mahalle naklolunacağından zerre
kadar endişe olunmaya. Amm
htiyatla hareket gerektir. Feillâ...”Böylece her şeyi kaybettikte
sonra aşağı yukarı hepsini buluyor
yeni baştan servet ve kudrete sahioluyorduk.
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 284/1451
XII
Seyit Lûtfullah’ın nefyinden sonr
benim için, tekrar, ne olacağım
meselesi meydana çıktı. İstestemez tekrar saatçi dükkânına
gittim. Eski ustam, mâni ortada
kalktığı için beni sevinçle karşıladFakat ben artık eski Hayri değildim
Nuri Efendinin muvakkithanesind
saatin sırrına hayranlıkla, aşkl
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 285/1451
baktığım günler geçmişti. Araya
başka örnekler girmişti. Sey
Lûtfullah’ın mektebinden geçmiştimHayat kelimesi ile çalışma kelimes
arasında kafamda hiçbir münasebe
kalmamıştı. Hayat benim için iki ecebinde uydurulan bir masald
Akşama kadar ihtiyar ve romatizma
bir adamın dizleri dibinde oturuponun şikâyetlerini dinleye dinleye
çalışmak hoşuma gitmiyordu. Günü
birinde mili, lupu ve dükkânıanahtarını önüne bıraktım. Cebimd
bir gün evvelki gündeliğimden kala
beş on para ile sokağa fırladım. İl
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 286/1451
solukta surlara kadar uzandım. He
şey birdenbire düzelmiş gib
mesuttum. O akşamı, Şehzadebaşiyatrolarından birinde geçirdim. Islık
alkış, kahkaha, satıcı sesi, sahne
şığı ve bilhassa o günlerde yenmeşhur olmağa başlayan bir Ermen
kızının baygın bakışları ve biber
sesi bana yeni bir ufuk açtı. Fakat ehoşuma gideni her gün sokakta
kahvede karşılaştığım bu adamları
sahnede, ışığın ve bozuk mızıkagürültüsünün ortasında başka
hüviyetlerle yaşamaları idi. Bu âdet
canlı bir rüya idi. O gece kararım
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 287/1451
verdim. Üç gün sonra tulua
kumpanyalarından birinde idim.
Tabiî bana hiçbir mühim rovermediler. Yaptığımızın fevkalâde
bir iş olduğunu da hi
zannetmiyordum. Buna rağmen b1913 yılı, hayatımın en harika dev
oldu. Gün baştan aşağı benimd
Akşama doğru bir suikast hazırlagibi yavaş yavaş tiyatrod
oplanıyorduk. Sonra bir hay huydu
başlıyordu. Davul, zurna, klarnesesleri dışarda gecenin artık bizim
olduğunu ilân ediyor, sahne ikinci bi
dünya gibi hazırlanıyordu. Perdeni
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 288/1451
öbür tarafında müşteriler toplanıyor
ayak sesleri, gürültüler, çığlıklar
tişmeler, sabırsız ıslıklar salaşkökünden sarsıyor, nihayet perde
açılıyordu. Halk arasından il
kantoları seyrediyorduk. İhtiyakadın göbeği fincan gibi oynuyor
halk işin maskaralığını bile bile, belk
de böyle olduğu için memnunalkışlıyor, ıslık sesleri kumaşlar gib
yırtılıyordu.
Her şey fakir, eski, biçare vehasisti. Fakat ben Seyit Lûtfullah’ı
mektebinden geldiğim için bütün b
akir ve biçare şeyler sırf yala
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 289/1451
olduğu için kendiliğinden bana güze
görünüyordu. İlk giydiğim, Üçünc
Napolyon devri asilzadesinipantalonu üç yerinden yırtıktı. Âşı
olduğum kadın, daha iyisi kontes
erah ferah annemi doğurmuolabilirdi, fakat ne ehemmiyeti vardı
Mesele o anda adımın Hay
olmaması, gerçeğin dışındbulunmamda idi. Bu tek mânasıyl
kaçıştı. Yalanın sihirli çizgisi içinde
dim ve bu bana yetiyordu.Neler oynamıyorduk
Repertuvarımızda her türlü şahese
vardı. Hiçbir Don Kişot bizim kada
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 290/1451
cesaretle ve iç rahatı ile
yeldeğirmenlerine hücum etmemiştir
Yazık ki üçüncü ayında tiyatromuzdasıkı bir tensikat başladı. Ben kadr
haricinde kaldım. Bu sefe
Kadıköyü’ndeki bir kumpanyaygirdim. Kuşdili’nde küçük bir salaşt
oyunlarımız başladı. Vâkıa kazancım
mühim bir şey değildi. Yol parasıngüç çıkarıyordum. Fakat bu sefe
kumpanya yeni ve şöhretsiz olduğ
çin kadınlar gençti ve ben hepsinestisnasız, âşıktım.
Son vapurların yalnızlığınd
onların hayali ile bir evvelk
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 291/1451
yolculardan arta kalmı
ahtakuralarını yüklenerek İstanbul’
dönüyordum. Şurası da var ki, bsefer talihim biraz daha açıktı. İkinc
üçüncü derecede rolle
alabiliyordum.Üçüncü merhale yin
Kadıköyü’nde, bu sefer bir opere
oldu. Alaturka ile alafranga arasındasallanan bir musikîde sesimi tecrüb
ettim. Hüzzam, Hüseyni, babaml
her perşembe akşamı ve cuma gündevam ettiğimiz tekkelerde
beraberce okuduğumuz makamları
bütün programı bu musikîye
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 292/1451
sığabiliyordu. Müdürümüz yalnız b
şey hususunda titizdi. Te
gözlüğünün camının temizliği! O pırpırıl yandıkça sanki dokunduğu he
şeyi güzelleştiriyordu.
Operetten sonra bir orta oyunuorta oyunundan sonra Abdüsselâm
Beyin ısrarıyla girdiğim Darülbeday
iyatrosu, Antuan’ın hiçbir şeanlamadığım dersleri... Beni b
acayip dünyadan yorgunluğunun b
ürlü anlayamadığım bkargaşalıktan Birinci Dünya Harb
kurtardı. Onunla sanki ilk def
ayağım toprağa bastı. Fakat ço
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 293/1451
geç kaldığımı hissediyordum.
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 294/1451
İkinci Bölüm
-Küçük Hakikatler-
I
Terhis olup da İstanbul’
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 295/1451
döndüğüm zaman şehri, insanların
değişmiş buldum. Her şey fakir
biçare ve alt üsttü. Babam harçinde ölmüştü. Üvey anam evde te
başına yaşıyordu. Kapıdan gire
girmez bu dört yılın beyhudegeçtiğini daha ilk anda anladım
Evde hiçbir şey değişmemişt
Sofanın ve odaların kapısında dahyırtık, daha renkleri atmış, faka
dışarıya karşı yine eskisi kada
kapalı aynı perdeler sarkıyorduvarlarda aynı levhalar ası
duruyordu. Sofadaki eski hasırın so
parçası her adımda dağılmağa
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 296/1451
hazır, etrafı küf, rutubet kokusu ile
dolduruyor, Mübarek daha tozlu
Kafkas çöllerinde hastalanmış bir çödevesi gibi bitkin, kendi köşesinde
hiçbir nizama girmeyen bir zaman
sayıklıyordu.Daha ilk adımı atar atmaz
gerçekten baba evine, çocukluğuma
lk gençliğime, ne derseniz deyinizdöndüğümü anladım. Halbuki ben b
dört seneden neler beklemiştim
Şimdi ise içimde aynı hayasteksizliği, her şeyi ayn
umursamamak vardı.
İlk günler o kadar üzücü olmad
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 297/1451
Üvey anam şefkat için doğmuştu
Acınacak derecede yalnızdı ve b
yalnızlığı içinde benim düşüncemeyapışarak yaşamağa öyle alışmışt
ki, geldiğim gün sevincinden ölece
sandım. Dört sene, o zaman oldukçgeniş olan bahçenin he
meyvasından o sıkıntı içinde ayr
ayrı reçeller kurmuş ve saklamıştBunu ilk kahvaltımda gördüm v
şaşırdım. “Şu erikten ye... Yaptığım
zaman baban sağdı... Bu vişneyevvelki sene yapmıştım... San
sakladım... Yok canım, bozulmuş
olur mu hiç?... Bu kayısı da
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 298/1451
senenin a, olur mu, bir kere
adıver...” Böylece dört ayr
mevsimin reçellerini bir gündeatmağa mecbur olmuştum
Kadıncağız durup durup ağlıyor
boynuma sarılıyordu. Beni güzekahraman, becerikli buluyor
yaptığım büyük işlerin hikâyesin
dinlemek istiyordu. Gelecehakkında korkularımı anlatmağ
kalktıkça sözümü kesiyor,“Hiç olu
mu? Senin gibi adam! İşsiz kalmısın hiç?” diyordu. Ben de yava
yavaş buna inanmağa başladım.
Durmadan iş arıyordum. Faka
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 299/1451
stanbul’da benim gibi terhis edilmi
on binlerce genç adam vard
Vapurlar her gün esirlikten döneyüzlerce insan getiriyordu. Bir türlü i
bulamıyordum. İlk aylar, birikmi
maaşlarımın verdiği nisbî bir rahatlıçinde geçti. Bir uçuruma uzatılmı
bir kalas üzerinde yürür gibi sade
ehlike ve muvazeneden ibaret bhayat yaşıyordum.
Tekrar mazinin ağına düşmeme
çin eski tanıdıklardan hiçbiringörmüyordum. Zaten Abdüsselâm
Beyden başkası kalmamıştı. O
kadar sevdiğim bu adamcağızı dah
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 300/1451
görmemek için, o günlerde sık sı
gittiğim Harbiye Nezareti’nin yolun
değiştirmiştim. Şehzade Camii’ninDireklerarası’nın arkasından gidi
geliyordum.
Fakat o gelip beni buldu. Budönüşümün üçüncü ayındaydı. B
sabah evimizin önünde, erkenden b
araba durdu. Pencereden yavaşçbaktım. İçinden Abdüsselâm Beyi
ndiğini gördüm. Kapıda, “Nerede b
hayırsız oğlan!” diye soruyordu.Yukarıya çıkmadı. Aşağıda
aşlıkta giyinmemi bekled
Arabasına alıp Soğanağa’da yen
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 301/1451
aşındığı konak yavrusu evin
götürdü.
Eski konak, debdebe, arabalaratlar, hizmetçiler, her taraftan akan
refah bu yeni evde şimdi hâtıra bile
değildi. Ne de eski kalabalık vardBiçare adam küçük kızı, damad
onların çocukları ve bir de karıs
ölmüş olan Ferhat Beyle yapayalnıoturuyordu. Bir iki ihtiyar emektar, ik
hafta sonra -beni ilk yapılacak iş b
miş gibi- evlendirdiği yetiştirmesEmine beraberlerinde idi.
İlk önce ikinci katta kendi odasın
çıktık. Üzerinde küçük Hint işi b
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 302/1451
çekmece duran bir sedire ben
oturttu. Çekmecenin üstünde zar
zarf mektuplar, her birinin yerini ayrayrı bildiği, zarfından çıkarıp bana
uzatıp gösterdiği fotoğraflar vardı.
Ona, iş bulmak için çektiğimsıkıntımı anlattım. Bana hak verd
Beraberce aramayı vaat etti. Faka
ş yoktu. Abdüsselâm Beyin eskanıdıkları ya ortadan çekilmişler
yahut da adamcağıza ehemmiye
vermeyecek derecede değişmişlerdBirkaç gün sağa sola gidip geldikte
sonra tahsilimi tamamlamama kara
verildi. Onun ve bilhassa Ferha
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 303/1451
Beyin teşvikiyle Posta Telgra
Mektebi’ne girdim. Mektepleri
hemen hemen bomboş olduğuneredeyse araya simsar koyarak
mükâfat vaat ederek öğrenc
aradıkları bir zamanda, hiç olmazsadışardan en mütevazısı gibi görüne
bu mektebi acaba nede
seçmiştiler? Hakikat şu ki, beni kadar sevmelerine rağme
hakkımdaki düşüncele
değişmemişti. Mamafih AbdüsselâmBeye bunun için mühim başk
sebepler de gösteriyordu. Tahs
kısa idi. Talebeye ufak bir geçim
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 304/1451
parası veriliyordu. Ayrıca da
elgrafçılığın saatçiliğe benzediğin
hükmetmişti. Bu hükmü, belki alıcve verici âletlerin tıkırtı ile
çalışmasından geliyordu. Belki d
sadece işin içinde âlet denen şeyibulunması yüzündendi.
- Senin için bir şeyler kurcalama
âzım geldiğine göre iyi kötü bmerakını bu işte tatmin edersin.
diyordu.
Mektebe yazıldıktan, yankendime ait şöyle böyle emniyetli b
stikbalin eşiğine ayak bastıkta
sonra, bir gün Abdüsselâm Bey
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 305/1451
benim behemehal Emine il
evlenmem lâzım geldiğini söyled
Zaten evinden çıktığım yoktuKendisi sabah akşam bunun içi
srar ediyordu. Evlenme işi b
yakınlığı rahatlaştıracak, tabkılacaktı.
Madem baba oğul gibiyiz... Emin
le bu baba oğulluk bir düğüm dahkazanacaktı. Emine benden iyisin
bulamazdı. -Hakikatte bulurdu
Bulması lâzımdı. Zavallı EmineBenim de şimdilik ondan iyisin
bulmam oldukça güçtü. Arada
yabancılık denen şey, binaenaley
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 306/1451
alışma güçlüğü falan d? yoktu. Yen
ve parasız evlileri o kadar korkuta
ev açmak, geçim sıkıntısı, yalnızlıgibi şeyler de -Abdüsselâm Bey b
yalnızlık kelimesinin üstünde bilhassa
duruyordu- Soğanağa’daki evde heberaberce oturacağımıza göre
kendiliğinden ortadan kalkıyordu
Böylece hem iki taraf için Allah’ıemri yerine gelecek, hem ben raha
edecektim. Üstelik, -burasını tab
söylemiyordu- bu sıkıntılı zamandaçarşı diliyle işlerin kesat gittiğ
günlerde, zarurî olarak e
kadrosuna, hattâ ısrar ettiği gib
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 307/1451
üvey annem gelirse iki kişi birde
lâve etmiş olacak, senelerdir o
kadar aksi giden talihinden bu suretleöc alacaktı.
Üvey annem gelmedi. Babamla
kadar mesut olduğunu sandığı everk etmek istemiyordu. İnsanları
saadet anlayışları da gariptir
Kitaplara bakarsanız, kendilerindinlerseniz, insanoğlunun esas vasf
akıldır. Onun sayesinde diğe
hayvanlardan ayrılır. Beylik sözüylehayata hükmeder. Fakat kend
hayatlarına teker teker bakarsanı
bu yapıcı unsurun zerre kada
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 308/1451
müdahalesini göremezsiniz. Bütü
elâkkileri, hususî bağlanışları hep b
aklın varlığını yalanlar, üvey annemSoğanağa’daki evde bizimle berabe
oturmayı, “Bir başkasının evind
benim ne işim var? Haydi, senihakikî annen olsam neyse... San
bile bir bakıma yabancı sayıldığıma
göre...” gibi bir sebeple reddetseydaklım elbette yatardı. Faka
senelerce uzakta bekledikten sonr
bir sığıntı gibi girdiği, hiçbir zamahakkıyla benimsenmediği, o kadar y
bir yatalağa baktığı, bir gün yüz
gülmediği evimizi, geçmiş saadetle
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 309/1451
adına bırakmayacağını söylemes
beni âdeta çıldırtmıştı. Bu aklın
mantığın, her şeyin dışındaAbdüsselâm Beyin beni o kada
srarla kendisine damat yapmas
Emine’nin sevine sevine benimlevlenmesi kadar gülünç, budalac
bir şeydi. Bununla beraber böyleyd
Üvey annem evimizde mesuolduğunu sanıyordu. Babaml
evlendikten sonra bu evin dışında
yaşadığı yıllarda bir gün bu evegirebilmek saadetini gözünde öyle
büyütmüş, bu işin imkânsızlığ
kendisini öyle kavramıştı ki, en a
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 310/1451
müsait, saadet denen şeyden e
uzak şartlar altında girdiği bu ev
şimdi bırakamıyordu.Sadece düşünceye ait, za
üzerine kurulmuş bu saadet hâtıras
o kadar kuvvetliydi ki, sonundaAbdüsselâm Bey bile hürmet etmeğ
mecbur kaldı.
Emine, şirin, saf ve her şeydeevvel iyi insandı. Hayat karşısınd
şaşılacak bir cesareti vardı. Ömr
küçük bir kuş gibi Abdüsselâm Beyievi denilen kafeste geçmişt
Dünyası orada tanıdığı insanlarda
baretti. Evlendiğimiz zaman, kapıda
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 311/1451
lk çıktığı gün adımlar
sendeleyecek, korkup tekrar ge
dönecek kadar bu evin dışındakşeyler için yabancı ve tecrübesizd
Buna rağmen, galiba her şeyi, he
ecrübeyi kendisinde yaradılıştahazır bulanlardan olacak ki, hiçb
şeyi yadırgamadı. Hiçbir vaziyett
şaşırmadı. Sonuna kadar sağlamcesur, neşeli kaldı.
İlk yıllarımız çok mesut geçt
Mektebi bitirdikten sonra evvelPosta Telgraf’tan çıktım. Sonr
Abdüsselâm Bey bir dost
vasıtasıyla bana Tünel İdaresi’nd
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 312/1451
bir iş buldu. O zamana göre iy
kazanıyordum. İlk çocuğumuzu
yaşamamasından başka bir derdimyoktu. Bir de kendimize ait b
hayatımız olmaması... Evde her şe
rahat, bol ve emniyetli idi. Fakat hüve kendi başımıza değildik.
Abdüsselâm Beyin insan sevgis
bütün evdekiler gibi bir an peşimizbırakmıyordu. Gece yarısı sofad
veya yandaki odalarda bir ayak ses
hafif bir öksürük işitse yardımımızakoşmak için bunu bir fırsat bile
Abdüsselâm Beyin yanında sö
geçirebildiği herhangi bir insanın b
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 313/1451
dakika tek başına kalmağa hakk
yoktu. İş zamanları hariç ben heme
hemen yalnız ona aittim. Sabahleyikahvaltımızı beraber yapardık
Evden çıkarken akşam hang
kahvede kendisini bulabileceğimsöyler ve benden bir saat evve
oraya gelirdi. O zaman emekliy
ayrılan Ferhat Bey de tabiatiylberaber bulunurdu. Akşam üst
beraber eve döner, daima bi
bahane bulup geciktirdiği yatmasaatine kadar bir arada otururduk
Buna mukabil asıl damadı, küçü
kızının kocası, evin bütün erkekle
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 314/1451
adına gezer, tozar, hattâ zaman
zaman karısını alıp çıkardı.
Emine ile ilk fırsatta evdeayrılmağa karar vermiştik. Hatt
Emine birkaç defa eski eve uğramış
az çok, üvey annemin mesumazisine hürmet etmek şartıyla nas
nizam vereceğini tasarlamış, hattâ il
ş olarak sofadaki hasırları sökmüşatmış, hikâyesini beniml
evlenmeden çok evvel işittiği halamı
saatinin rakkasını yerindekaldırmış, tavan arasında bir yere
saklamıştı.
- Neden beğenmiyorsun
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 315/1451
anlamıyorum?.. Çok güzel, kutu gib
bir ev... Görürsün, cennet yaparım!
Hele bir şu muhabbet esirliğindekurtulalım.
Emine, şimdiki sinema dilini hi
bilmeden, Abdüsselâm Beyievindeki hayatımıza bakara
kendimize “muhabbet esiri” adın
vermişti.Bize böyle ayrılmayı düşündüre
sadece yalnız Abdüsselâm Beyi
nsan sevgisi değildi. Yavaş yavaşhtiyar adamın düştüğü sıkıntı da biz
rahatsız ediyordu. Elinde avucund
olanların hepsi satılmış, kalanlar d
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 316/1451
rehinde idi. Ve Abdüsselâm Be
para sıkıntısını hiç kimseye fâ
etmeden borçla yaşıyordu. Ndamadının, ne Ferhat Beyin, ne d
benim masrafı paylaşmamızı b
ürlü kabul ettirememiştik. O kadaneşeli tabiatı yavaş yava
bozulmuştu. Dalgın ve düşünceli id
Yanında kimse olmadan sokağaadım atmayan adam şimdi zama
zaman, borç para bulmak için gizlic
sokağa çıkıyordu. Emine ile ben bvaziyette ona daha fazla yük olmay
stemiyorduk.
Fakat projemizi bir türlü tatbi
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 317/1451
edemedik. Tam bizim kendisine
kararımızı açacağımız günlerde
damadı kendisini Anadolu’da byerde bir memuriyete tâyin ettirme
ırsatını buldu. Abdüsselâm Be
uzun münakaşalar, itirazlarşikâyetlerden sonra ister isteme
karı kocanın evden ayrılmasına raz
oldu. Ayşe Hanımefendi, evdeayrılacağı zaman ikimize birden
Babam size emanet!., dedi. Zate
sizin de babanız sayılır...” Kocası dakarısının yanında hemen hemen ayn
şeyleri söyledi. Fakat o uzaklaşınc
birdenbire: “Allah sabır versi
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 318/1451
sizlere” diye ilâve etti. Çarnâçar bi
kaldık. İhtiyar adamı yalnı
bırakamazdık. Kaldı ki, bu sozamanlarında candan birini
bakmasına hakikaten muhtaçt
Vücudu gibi hâfızası da zayıflamıştHemen her şeyi unutuyor, her şey
birbirine karıştırıyordu.
Çamlıca’da oturan büyük oğlunaAnadolu’da bulunan ortanca oğlun
vaziyeti bildirerek babaların
yanlarına almalarını rica ettim. Okadar iyiliğini gördüğüm b
adamcağız için yapabileceğim te
şeydi bunlar.
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 319/1451
Ortanca oğlu hiç cevap vermed
Yalnız o şeker bayramı babasına bi
ebrik telgrafı çekmekle, bir deçocuklarının resimlerini göndermekle
yetindi. Çamhca’da oturanı, yin
eskisi gibi küçük kardeşiyle berabebayram tebrikine geldiği zaman b
ırsatını bulup işin imkânsızlığın
anlattı. “Karım bana yemin verdirdYapamam” diyordu.
- Bari yardım edin, dedim. Paras
yok, borç içinde. Kazandığımıhepsini veririm, zaten gizli olarak da
sarf ediyorum. Fakat korka korka.
Çünkü benden para kabul etme
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 320/1451
stemiyor. Bu gidişle borçl
çıkarsınız...
Fakat o inanmıyordu:- Sen babamı bilmezsin... diyordu
Muhakkak vardır. Kim bilir nered
gizlidir!- İyi ya... dedim. Babanıza bir şe
olursa hepsi mahvolur. Ayrıca Emine
le biz töhmet altında kalırız. Yazıdeğil mi bize? Gelin babanızl
beraber oturun. Malınıza mukayye
olun!..Omuzlarını silkti. Zaten babas
odaya girmişti. Giderken beni kapıd
uzun uzun süzdü: “Sana emniyetim
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 321/1451
var...” dedi. Fakat bakışları hiç de
emniyet eden adamın bakışlar
değildi. İçime garip bir korku girdi.O yılın kurban bayramından sonr
Ferhat Bey de evi terk ett
Kadıköyü’ndedul bir kadınlevlenmişti. O da öbür damadı gib
bize, “Allah sabır versin... Alla
kolaylık versin!..” dedi ve arkasındalâve etti: “Aklınız varsa siz de benim
gibi yapın!”
Abdüsselâm Beyin evinde biz kakoca ihtiyar adamla tek başımıza
kalmıştık. Burmalı Mescid’i
arkasındaki konakta bir aşiret kada
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 322/1451
kalabalık oğul, torun, hısım v
akraba içinde yaşayan adam
kendisine her suretle yabancı iknsanın elinde ölecekti. Bu onu
sakınılmaz kaderiydi.
Bütün hayatım boyunca dikkaettim. İnsanın daima en çok korktuğ
şeyler başına geliyor. Aristid
Efendinin imbiğin patladığı gecyanarak ölümünden sonra bir gü
muvakkithanede idim. Herkes kazaya
dair bir şey anlatıyordu. Şimdhatırlamadığım birisi de onun b
cinsten bir kazadan her zama
korktuğunu garip bir tesadüf gib
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 323/1451
söylemişti. O zamana kadar hi
ağzını açmadan konuşmayı dinleye
Nuri Efendi birdenbire elindeki saabırakarak:
- Bana kalırsa bu hiç de gari
değildir. Belki tabiî umurdandır. Hâyoktur, mazi ve onun emrinde bi
stikbal vardır. Biz farkında olmada
stikbalimizi inşa ederiz. AristidEfendi bu tecrübelere başladığ
anda âkibetini hazırlamıştı. Ölüm
kendisinde hazırdı. Bunu bilmiolmasına niçin hayret ediyorsunuz
demişti.
Abdüsselâm Bey de insa
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 324/1451
sevgisiyle, belki de insanlara fazla
düşkünlüğü, hısım akraba sevgisiyl
kendisine bu yalnızlığı hazırlamıştŞüphesiz bu sevgi olmasayd
etrafındakiler kendisinden böyl
kaçmayacaklar, yalnızlığı bu kadaduymayacak, böyle perişa
olmayacaktı.
Ertesi senenin şeker bayramı evhiçbir akraba uğramadı. Fakat he
kandil ve bayramda olduğu gib
damat, gelin, torun, yaşayan, belkde yaşamayan bütün akrabalar için
hepsinin yaşına ve mertebesine göre
yine hediyeler alındı. Bu iş için lâzım
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 325/1451
gelen parayı nasıl ve nerede
bulmuştu? Bunu hiç kimse bilemezdi.
Düzine ile ipek mendillerkravatlar, gömlekler, kızlar için belk
de ucuz cinsten mücevherler, erke
çocuklar için saatler, eski emektarlaçin alınmış entarilikler üst üste
paket paket odasına dizildi. V
biçare ihtiyar sırtında eski redingotudaima temiz kolalı gömleğ
gözlerinde daima parlak gözlükler
bir eli her zaman için biçimli kesilmisakalında ve gözleri karşısındak
saatte, sokaktaki her gürültüy
kulağını kabartarak, her an kap
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 326/1451
zilinin çalındığını sanarak üç gün, he
adım sesinde geleni karşılamak içi
ayağa kalkarak bekledi.Bu bayram günlerinde yine eskis
gibi bütün akrabayı doyurabilece
bollukta ve gelmeyeceklerine emiolduğumuz bu insanların zevklerine
göre yemekler pişiyor, sofra bi
ahzada kurulmağa hazır duruyorduDördüncü günün akşamı, hakiki b
yeis içinde:
- Emine kızım, dedi. Şu paketlekaldırın... Çocukların odasın
koyun!.. Geldikleri zaman alırlar!
Bu oda Abdüsselâm Beyin evini
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 327/1451
bir nevi deposu idi. On bir çocu
beşiği, bir yığın mânâsız haya
artığı, Abdüsselâm Beyin muhtelzifaflarına şahit olmuş birka
karyola, konsollar, aynalar, esk
oyuncaklar, sandıklar, hulâsa konaksatılıp da bu sekiz odalı eve
aşınıldığı zaman kızının ve
damadının eskiciye vermelerine bürlü razı olmadığı türlü eşya burada
ozlar içinde, birbirinin üstün
yığılmış beklerdi. Abdüsselâm Beyçinde hiçbir çocuğun doğmadığ
büyümediği bu odaya “çocukları
odası” adını vermiş ve garibi şu ki b
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 328/1451
ad tutmuştu da. Belki de bu adı
sihri yüzünden bu odaya garip b
hava sinmişti. Yavaş yavaş herkesevin kaybolmuş hayatının orada
oplandığına inanmıştı. Oras
birikmiş ayrılıkların, üst üste yığılmıölümlerin, hâtıra ve unutulmaları
odasıydı. Yaşayanlar bile orada
kendi çocukluklarının, ilgençliklerinin ölümün
seyrediyorlardı. Büyük odanı
ortasında daha ziyade karayvurmuş gemi gibi bir yığın eşya he
onları hatırlatırdı. Hulâsa bu od
Abdüsselâm Beyin kalbi gibi b
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 329/1451
şeydi. Bu iyi ruhlu adamın yanınd
bizi o kadar huzursuz kılan şeyin ne
olduğunu ancak bu odaya bir kereolsun girenler anlayabilirdi. Çünkü b
üst üstelik, yarattığı zaman dışılıkta
eşyanın kayıtsızlığını yok etmiştOnun içindir ki anahtarı daim
kapının üzerinde durduğu hâlde hi
kimse içeriye girmezdi.Sağlam aklına, neşeli tabiatın
rağmen efendisinin hayatındak
stırapları âdeta benimseyen Eminse bu odanın önünden bile geçme
stemezdi. Karım içinde büyüdüğü b
evi bütün psikolojik derinliğiyl
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 330/1451
benimsemişti.
Odaya o girmedi. Onun yerin
paketleri istemeye istemeye beaşıdım. Karanlıkta adımlarım bütü
bu eski, sahipsiz eşyaya takıla
akıla, sofadan gelen ışıktabirdenbire canlanan büyük b
aynada hiç de bana benzemeye
silik bir hayali seyrede ede birkadefa gidip geldim. İçimde garip
sebebini bilmediğim bir korku vardı.
Nereden geliyordu bu? Ve nacayip şeydi? Durup dururke
birdenbire nasıl kavramıştı bütü
varlığımı? Halbuki sevinç delis
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 331/1451
olmam lâzım gelen günle
yaşıyordum. Karım gebe idi v
doğumu bekliyorduk. Arada sıradagülerek bana, “Çok gürült
yapıyor... Galiba kız olacak!
diyordu. Hiç durmadaepinmesinden şikâyet ediyor, “Nas
başa çıkacağım?” diye şimdiden ve
şüphesiz yalancıktan tasalanıyorduAbdüsselâm Bey bile bütü
kederlerine rağmen bu işin sevinc
çinde idi. İkide bir bana, “Kaç gükaldı, sorsana!” diye ısrar ediyordu
Sonra bir evvelki cevabımız
hatırlayarak parmaklarıyl
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 332/1451
hesaplıyordu. Epeyce zamand
evde çocuk doğmamıştı. “Yenide
büyük baba olacağım...” sözdilinden düşmüyordu.
Sıra biraz kenara konmuş so
paketlere gelince, gözleriyle mânamanalı bakarak,“Onlar dursun
dedi.“Onların sahibi behemeha
gelecek...” Emine’nin yüzü kıpkırmızkesildi ve odadan çıktı. Abdüsselâm
Beyin çehresinde artık seyrekleşe
ebessümlerinden biri belirmişti.- Ferhat Beye sormadınız mı
Niçin refikasını buraya getirmedi d
kendisi Kadıköyü’ne gitti? He
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 333/1451
beraber yaşardık. İnsan bu kada
yıllık evini bırakıp gider mi?
- Hanım, baba evindeçıkmıyormuş... Çıkmay
stemiyormuş!..
Abdüsselâm Bey yüzüme dik dibaktı:
- Ne diye öylesini aldı? Fakir
kimsesiz bir şey bulamadı mı?Birdenbire şaşırdım. Ve bira
evvelki korku, daha canl
daha keskin şekilde içime yerleştArtık bu insan sevgisini, yalnızlı
korkusunu geçiyordu. İşin içine dah
mühim şeyler giriyordu. Kendimiz
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 334/1451
radesizliğim yüzünden bir biçareye
eslim etmiştik.
Zehra’nın doğuşu, AbdüsselâmBeyin hısım akrabası tarafında
unutulmuş olmasından duyduğ
stırapları birdenbire hafiflettÇocukların odasından evin e
mükellef beşiği çıkarıldı. Takrib
Ahmet Efendi ailesinin son torunu iluykularını gümüş zırhlı ve sede
kakmalı, bir dekovil kadar büyük
ağır ve ceviz oymalı bir beşiktuyudu. Tabiî Abdüsselâm Bey dah
lk günden itibaren başının ucunda
ayrılmadı. Konağın eski âde
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 335/1451
üzerine çocuğa benim yerime o ad
verdi. Ve yanlışlıkla benim annemi
adı olan Zahide adını vereceği yerdkendi annesinin adı olan Zehra’y
verdi.
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 336/1451
II
İşte, birbirinin peşini bırakmamı
elâketler dizisi bu mânâsı
yanlışlıklarla başladı. İhtiyar adamevvelâ bu yanlışlığa bizim kada
güldü, sonra müteessir oldu, kendin
thama başladı. Sonuna doğru beessür hakikî bir vicdan azabı hâline
girdi. Kendisini âdeta çocuğumuz
bizden çalmış sanıyordu. Bu iş içi
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 337/1451
muhakkak ahrette kendisine hesa
sorulacaktı. Diğer taraftan da bu a
benzerliği yüzünden “valide” diyçağırmağa başladığı Zehra’ya b
kat daha bağlandı. Çocuğu
stikbalini düşünmeğe başladı. Vemevcut servetini kızıma bağışlaya
vasiyetnamelerle evin içi doldu
Günde kaç vasiyetname yazardıBurasını Allah bilir. Son üç sen
çinde evin her tarafı, halı, kilim
yastık altları, masa gözlerçekmeceler, onun vasiyetnameleriyle
doldu. Biz Emine ile her gün birka
anesini yırttığımız hâlde yine
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 338/1451
ölümünden sonra kucak dolus
vasiyetname çıkmıştı. Heme
hepsinde biçare ihtiyar “servetmevcudesini” “validesi Zehr
Hanıma” terk ettiğini söylüyor v
bizim onun tahsil ve terbiyesine soderecede dikkat etmemizi şiddetle
stiyordu.
“Annesi kerimem Emine Hanım ilebabası oğlum Hayri Efendinin tahs
ve terbiyesine itina etmeleri ve
yetişip evlenene kadar...” diyedevam eden, bitip başlayan b
vasiyetnamelerde kendi kızımız
müşfik ihtiyar bize emanet ediyordu.
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 339/1451
Anadolu harbi çoktan bittiğ
mühim bir kısmı İstanbul’da olduğ
çin ölümünü haber alanlar ertesgünü eve gelmişlerdi. O akşam
hemen herkesin elinde b
vasiyetnamelerden birkaçı vardTabiî vasiyet hükümden sakıttı. Ve
abiatiyle biz sadece evde
çocuğumuzu ve şahsımıza ait eşyayalıp çıkmağa çoktan razıydık
Nitekim öyle yaptık. Fakat arada
birkaç gün geçince hava değiştAbdüsselâm Bey çoğu tutarı kada
mühim meblâğlara rehine verilmiş b
yığın ufak tefeği kızımın üzerine
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 340/1451
geçirmek için bazı tedbirlere
müracaat etmiş, ayrıca bir iki notere
de vasiyetname bırakmıştı. Öyle kşlerin tanzimi için mahkeme karar
zarurî oldu.
Bu arada hemen bütün veresbizi, ortada miras denecek bir şe
olmamasına rağmen babalarını
zihnini kendilerinden çalmakla, ihtiyave hâfızası bozulmuş adamı “Kızımı
senin annendir!” diye kandırmak, b
olmayacak şeye “türlü desiselerlnandırmakla” itham ediyordu.
Yine kendimizi müdafaa için, “So
zamanlarda rahmetli hiç de
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 341/1451
muvazenesine sahip değildi!” deyince
bu sefer velinimetimize hakaretle
hâtırasını tezyifle itham ediliyordukİftira!” diyorlardı. “İftira v
nimetnâşinaslık, nankörlük...
diyorlar ve hemen arkasındasözlerimizi kendi dâvaları içi
yoruyorlardı: “Gördünüz mü
diyorlardı, nasıl itiraf ediyorlar?”Yârabbi, ne kadar çok hisse
eşya vardı, ve ne kadar çok resm
muamele zarureti ortaya çıkmıştRahmetli nerede altıda bir, yedide
hattâ onda bir hissesi satılan arsa
mülk varsa hepsini almıştı. Kim bilir
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 342/1451
belki de bugünün arsa ve mül
iyatlarının etrafındaki kazanc
düşünerek yapmıştı bunlarÇekmeceler senet doluydu. Ve he
senede mukabil birkaç borç sened
çıkıyordu. Bu emlâk, akar değil, pukoleksiyonu gibi bir şeydi. Karşısın
çıktığımız hâkimlerin çoğu evvelâ
koskoca adamın ahretliğinin kızınkendi annesi” zannetmesine hafifçe
gülümsüyorlar, biraz sonra verese
arafından yapılan kandırıcaydınlatmalarla kötü niyetimizde
şüphelenmeğe başlıyorlardı. Be
dilimin döndüğü kadar:
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 343/1451
- Efendim, merhum şakac
adamdı. Evlâdı gibi sevdiği kızıml
bu tarzda latife ederdi... diyeanlatmağa çalışınca:
- Üç yaşındaki çocukla latife edil
mi? diye azarlanıyordum. Hem evlâdgibi diyorsunuz! Hem de anne diy
şaka ettiğini söylüyorsunuz. Birinde
birini seçin!- Seçecek vaziyette olan be
değilim ki... Rahmetli ikisini birde
kabul etmişti.- Vasiyetnamelerin bazıları alt
aylıkken başlıyor... Bu nasıl iştir. Alt
aylık çocuk latifeden ne anlar
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 344/1451
diyorlardı.
- Anlamaz, anlamaz, ama herke
yine yapar. Çocuklarla konuşurkehangimiz dilimizi, sesimiz
değiştirmeyiz?.. Sade çocukla değ
kedi veya köpekle oynarken bile yakendimizi onun seviyesine indirir
yahut onu kendi seviyemize çıkarırız
- Rahmetli bu işte ortalama bhad bulmuştu... Tarafeyn müsavî
akat zıt vaziyetlerde idiler...
Hukuk ıstılahlarına yavaş yavaalışıyordum:
- Peki, burası böyle diyelim! Y
çocuğun, yani validesinin rahmetliye
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 345/1451
oğlum” demesini nasıl iza
edersiniz? Şahitlerin ifadeleri sarih.
Vefatını müteakip hep “oğlumnerede?” diye ağlarmış...
Filhakika doğruydu. Zehra’yı d
kendisine “oğlum!” demeğalıştırmıştı. Kız iki gözü iki çeşme
oğlunu arıyordu. Yine vaziye
aydınlatmağa çalışıyordum.- Efendim, öğretmişti... Bütü
gününü beraber geçirirdi. Zate
bütün işler hep oradan gelmiyor muBiçare son zamanda yaşı dolayısıyl
pek sağlam düşünemiyordu...
Böyle vaziyetlerde kimsey
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 346/1451
ncitmeden konuşmak ne gü
oluyordu. O kadar sevdiğim adam
çin bunaktı, diye avaz avabağırabilsem nasıl rahatlayacaktım
Bunak olmasaydı evin içini anca
iravun ailelerinde görülen bu gariana-oğul, baba-ana hikâyesiyl
doldurur muydu? Neticede zate
hükümsüz olan vasiyetname bir kerdaha iptal ediliyor, ben ayrıca
mahkeme huzurunda münasebetsi
münasebetsiz konuştuğumvelinimetimin hâtırasına hürmetsizli
ettiğim için tazir ediliyordum.
Velinimet, baba, miras kelimele
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 347/1451
çinde boğulacağıma iyice inandığım
bir günde iş biter gibi oldu. Faka
bitmedi. Efkârıumumiye safhasbaşladı.
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 348/1451
III
Vasiyetnamenin reddi küçü
muhitimde derin bir aki
uyandırmıştı. Bütün tanıdıklar, yahumühim bir kısmı, beni ve bilhassa
kızımı meşru bir haktan mahrum
edilmiş addediyorlardı. Mahalledeicarethanede -o zaman Tüne
şirketinden ayrılmış, hususî b
müessede çalışıyordum- herke
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 349/1451
bana karşı yapılan haksızlığa isya
ediyor ve kendi mizacına göre
epkiler gösteriyordu. Bir kısmı banve kıza acıyorlardı. Bir kısmı da biz
unutuyor, birkaç kuruş için yahu
dünya malı için” babalarının sosteklerine hürmetsizlik ede
vereseye kızıyorlardı. Bir diğe
kısmı da bu kadar mühim bir servegöz göre göre kaybettiğim içi
sünepeliğime, budalalığım
hükmediyorlardı. Abdüsselâm Beyimirası bu münakaşalarda, konuşanı
ruh hâline ve görüş zaviyesine göre
ya bir kalemde ortadan siliniyor
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 350/1451
yahut bir çığ gibi büyüyor, yahu
mesele dışı addediliyordu. Yalnı
ahlâkî değerlere ehemmiyet verenlese bu servetin adını bile anmıyorlar
sadece mukaddes olan bir isteğ
görüyorlardı. Buna mukabil insanıbehemehal açıkgöz ve çakır pençe
olmasını isteyenler benim
beceriksizliğimi büyütmek içidurmadan kaybımızın yekûnun
hesaplıyorlardı.
Her üç tarafın müşterek olduğu bnokta vardı. Hiçbirisi bu işte ben
dinlemiyorlardı. Hiçbirine, “B
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 351/1451
adamın zaten parası yoktu... Borçl
di. Ben bir şey kaybetmiş değilim
ki... Bırakın ki zaten istememdiyemiyordum.
Patronum bile bu umumî havay
katılmıştı. Durup dururken maaşımbeş lira teselli zammı yaptı.
Yukarıdan gelen bu acıma jes
etrafımdaki merhamet havasını bkat daha arttırdı. Bazıları beni artı
yediğim darbenin altında
kalkamayacak derecede yıkılmıgörüyorlardı. Bir akşam dairede
çıkarken arkadaşlarımdan bi
koluma girdi:
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 352/1451
- Gel Hayriciğim, dedi. Şurad
birkaç kadeh rakı içelim... Rakı he
derde iyidir.- İçelim, içelim, amma derdim
olduğu için değil... Benim derdim
yok. Zevk için içelim... Yalnızstersen bize gidelim, evde içelim
Karımı bugünlerde yalnız bırakma
doğru olmaz...Filhakika karım ikinci çocuğum
Ahmet’e gebe idi. Fakat Sabri Be
sözümü yanlış anlamağa karavermişti:
-Tabiî... Az şey mi geld
başınıza... Hakkı da va
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 353/1451
kadıncağızın...
Ve bütün ağırlığıyla bana
yüklendi. Eve gelmek istemiyorduSıkıntı vermek hoşuna gitmezdi. İll
ki beni meyhanede teselli edecekt
Belki bu miras meselesini iyicanlatmak fırsatını bulurum, ümidiyl
razı oldum. Üstelik de kolumda
çıkacak karşıma oturacaktı. SabBey bütün çirkinliğine rağme
karşıdan seyri insana rahat gelen b
kiloda idi.Nitekim girdiğimiz meyhaned
elimden geldiği kadar bu iştek
vaziyetimi anlatmağa çalıştım:
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 354/1451
- Bu adamı baba gibi severdim
dedim. Çok iyiliğini gördüm
Fazlasını beklemezdim, hakkım dyoktu. Kaldı ki, son altı yıl içind
parasızdı. Borçla yaşıyordu
Vasiyetname filân, bunaklığındadoğan şeylerdi. Gerçekten mirasçıs
olsaydım, uyku uyumazdım. O kada
borçluydu...Daha buna benzer şeyler.
Sabri Bey birdenbire hareket
geçti:- Peki, bu kadar borcu nas
yapabiliyordu?
- Şunu bunu rehine vererek... Am
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 355/1451
daha başka borçlan olduğuna d
eminim...
Ve hakikaten inandırırım ümidiylebir yığın izahat verdim. O hep başın
sallıyor, aynı suale dönüyordu:
- İyi amma ona bu vaziyette nasborç veriyorlardı? Yani nas
kandırıyordu?
Artık sabrım tükenmişti:-Ne bileyim ben? Belki muayye
bir usulü vardı... Bir sistemi...
Sabri Bey bu sistem meselesindbilhassa kulak kesildi. Belli ki kendis
de böyle bir sisteme muhtaçtı. B
sihirli kelimeyi duyar duymaz ikinc
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 356/1451
şişeyi ısmarladı:
- Canım anlaşılmayacak bir şe
yok bunda... Bir yığın tanıdığı vardYahut beklediği bir miras... Tunus’ta
Cezayir’de, bir yerde arazi filân.
- Yok, yok, oralar uzak. Başka bşey olmalı...
- Yahut da satmasına kıyamadığı
akat herkesin, hiç olmazsaalacaklıların bildiği çok kıymetli b
şey, meselâ elmas...
Merakı muhayyilemi çözmüştüBirdenbire gözümün önünden Sey
Lûtfullah’ın hayali geçti. O ban
Kayser Andronikos’un hâzinelerinde
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 357/1451
bahsederken, bizim saraya a
Şerbetçibaşı” pırlantasının d
bunların arasında bulunduğunsöylemişti. Bana acıdığı için zorl
soktuğu bu meyhanede şimd
benden, etrafı dolandırmak içimetot öğrenmeğe kalkan bu budal
le neden alay etmeyecektim sanki?
- Farz et ki, Şerbetçibaşı Elmaskendisinde olsun. “Satmıyorum, ail
yadigârı. Çocuklarım satınca siz
borcumu öderler.” gibi bir şeysöylemiş olabilir pekâlâ!
Sabri Bey Şerbetçibaşı Elması’n
yice inandı.
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 358/1451
- Doğru... dedi. Muhakkak öyl
olmalı.
Ve üçüncü şişeyi ısmarladı. Bsıcak yaz gününde terden yapı
yapış, masaya abandı:
- Nasıl şeymiş şu ŞerbetçibaşElması? diye sordu.
Gözleri meraktan parıldıyordu:
- Hiç gördün mü?- Canım, uydurdum. Şimd
beraber uydurmadık mı? Yani bi
ahmin olarak konuşmuyor muyduk?- Fakat adını biliyorsun!..
- Farz et ki, çocukluğumda b
masalda dinlemiş olabilirim. Biris
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 359/1451
böyle bir şeyden bahsetmiş olabilir
Elmas fikriyle beraber aklıma gelmi
olabilir. Aslı yok tabiî...- Olmaz olur mu? Kaşıkçı Elmas
gibi bir şeydir muhakkak...
Aynı büyüklükte, aynı kıymette..Öyle değil mi?
Tekrar kadehleri doldurdu. İçtik.
-Tabiî sana göstermiştir.- Neyi?
- Şerbetçibaşı Elması’nı...
Birdenbire uyandım... Onunla alaedeyim diye başıma açtığım iş
anlamıştım. Garsonu çağırdım
Paralan verdim. Cebimde kalan te
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 360/1451
yirmi beşliği garsona uzattım. Sab
Bey hiç ses çıkarmadan kısı
gözleriyle beni seyrediyordu. Belli ksoracağı bir yığın şey daha vard
Allahaısmarladık!” bile demede
kapıdan fırladım.İçimde meselâ bir kolumu vey
bacağımı kendi elimle kesmişim
nefsime, çoluk çocuğuma karşı dahabüyük bir hata yapmışım gibi b
azap, o her şeyi alt üst ede
karmakarışık korkulardan biri vardı.Eve gelince Emine’ye vaziye
anlattım. “O budala ile rakı içmeğ
nasıl razı oldun?” diye azarlad
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 361/1451
Sonra:
- Ehemmiyet verme, unut... He
ne çıkar sanki! İnsan alay etmemi?.. Sarhoşken her şey konuşulur.
diye teselli etti.
Ertesi günü tatildi. Bütün günevde, Abdüsselâm Beyi
çocuklarının miras karşılığı olara
bize hediye ettikleri eski saatleamirle uğraştım. Halbuki askerde
döndüğümden beri elimi saat
sürmemiştim. Akşama doğru içime bir sükûne
geldi. Ben de “muhakka
unutmuştur” diye düşünüyordum.
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 362/1451
Fakat ertesi günü yazıhaney
ayak atar atmaz Sabri Be
köşesinden kalktı, yanıma geldi vekulağıma yavaşça:
- Elmas, diye fısıldadı. Kısı
gözlerinde hep aynı parıltılı bakışlavardı. Bana kim bilir neler anlatma
stiyordu?
Daha ertesi akşam, patron bençeriye çağırdı. Şerbetçibaş
Elması’nın hikâyesini dinleme
stiyordu. Kendisine vaziyeti anlattımBiraz inanır gibi oldu. Faka
Şerbetçibaşı Elması hikâyes
yayılmağa başlamıştı. Yavaş yavaş
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 363/1451
bütün tanıdıklar onu öğrendiler. Kime
rastlasam:
- Yahu, hiç de bahsetmezsinBöyle meraklı hikâye anlatılma
mı?., diye yakama yapışıyordu.
Yavaş yavaş semtteki kahveleriönünden geçemez oldum. Elind
avla pulu, zar, iskambil kâğıdı
domino taşı, bir yığın insaırlıyorlar, beni yoldan çeviriyorlar
Bir çay içmez misin?” diye zorl
beni içeriye tıkıyorlar. ŞerbetçibaşElması’nı anlatmamı istiyorlard
Benim inkârım karşısında, namus v
kanaatkârlığıma hayran olan, yahu
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 364/1451
bu yüzden beni biçarelikle itham
edenler ben ayrıldıktan sonra ba
başa verip dedikodu yapıyorlardı.Birdenbire herkes vaktiyle b
Şerbetçibaşı Elması’nda
bahsedildiğini şimdi hatırlıyor, eskzaman işlerini, elmas hikâyelerin
bildiği kadar bu mevcut olmaya
elmasın etrafında bir masauyduruyordu. Karım da, ben d
perişan hâlde idik.
İşte tam bu sıralarda AbdüsselâmBeyin senetli alacaklıları, yani on
rehinsiz borç verenler veres
aleyhine dâva açmağa başladılar
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 365/1451
Hemen hepsi de elmas hikâyesin
biliyorlardı. Ve çoğu ona dayanara
gizlenmiş mirasla alacaklarınıödenmesini istiyorlardı. Zarurî olara
beni de dâvaya kattılar.
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 366/1451
IVİlk önce sadece mütalâasın
müracaat edilen bir şahit olaradinlendim. Sonra birdenbire dâvanı
ağırlık merkezi oldum. Evde ihtiya
adamla seneler boyu yalnıbaşımıza kaldığımız için her şey gib
bunu da ancak bizim bulmamı
gerekirdi. Bu noktada Şerbetçi başElması’nın elimizde bulunmas
hükmüne varmaları için birka
adımlık bir mesafe vardı. Bir ik
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 367/1451
muhtemeldir ki...”, “binaenaleyh...
le bu mesafe de elbette geçilecekt
Nitekim öyle oldu. Bir iki oturumdasonra elmasın bizde bulunmasına
abiî bir şey gibi bakıldı. Kaldı k
Abdüsselâm Bey vasiyetnamesindeBorçlarımın edasından sonra kala
servetimi”, “bakiye-i servetimi” gib
abirler kullanmıştı. Alacaklılarınyazdığı mektuplarda da buna benze
cümleler vardı. Bana gelince, ben b
elmastan açıkça bahsetmiştim.
Sabri Bey hakkımdaki tahkikatı
olduğu gibi, mahkemedek
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 368/1451
duruşmaların da belli baş
kahramanı oldu. İfadeleri zeytinyağ
ekesi gibi genişliyor, büyüyorduHemen her yüzleşmede kendisin
söylediğim yeni bir şey hatırlıyordu
Dâva boyunca bana olamuhabbetine rağmen hakikati
aydınlanması için insanüstü gayretle
sarf etti. Birkaç celselik bsoruşturmadan sonra, başta be
olmak üzere herkes bu elması
Saliha Sultan tarafındaŞerbetçibaşı marifetiyle satı
alındığını, onun ölümü üzerine
hâzineye girdiğini, daha sonra Birinc
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 369/1451
Abdülhamit’in bir gözdesine hediy
ettiğini öğrendik.
Tabiatiyle ne bu Şerbetçibaşı’nınne de Saliha Sultan’ın kim olduğun
hiç kimse merak etmiyordu. Sadec
elmasın kendisi asırlar boyunca arsıra kaybolmak şartıyla elden ele
geçiyor, nihayet Abdüsselâm Beyi
ailesine geliyordu. Bana sorduklazaman:
- Hayır, dedim. Kayse
Andronikos’un hâzinesinde idi!..Bu cevabım hiç hoşa gitmed
zahatım deliliğe vurma telâkkî edild
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 370/1451
Alacaklılardan biri, halamın kocas
Naşit Beydi. En yakın akraba
sıfatıyla ilk önce beni gözetmeğeçalıştı. Çok temkinli cevaplar verd
Beni tanımıyordu, tanıyamazdı da
Hayır, Abdüsselâm Bey onelmastan bahsetmemişti. Sadece
İşlerimi düzelttikten sonra öderim
vaadinde bulunmuştuZannettiğinizden fazla zenginim
demişti. Arada eski hukuk vard
Hakikaten zengindi. Elmameselesine gelince, böyle bir esk
ailede bu cinsten bir hâtıranı
bulunması elbette tabiîydi. Hatt
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 371/1451
bulunmaması gayri tabiî idi. “Yüz e
senelik hanedan bu...” Bana gelince
yi çocuktum. Öyle derlerdi. Bunhalam kendisine söylemişti. Faka
babam terbiyeme dikkat etmemişt
Para canlısı bir adam olduğu içibaşka hiçbir şeye bakmazdı. Hatt
halamı Naşit Beyle evlenmekte
menetmiş, Seyit Lûtfullah’a büyüleyaptırmıştı. Halam Naşit Beyl
evlenmeden evvel kendisine, “Hel
bir evlenelim, muhakkak Hayri’ykardeşimden kurtarırım!” demişt
Fakat babam bu evlenmeni
olmaması için halamı benim
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 372/1451
yardımımla baygınlığından istifad
ederek gömmeğe kalkınca bende
nefret etmişti. O zamandan sonradımı bile anmamıştı.
- Zaten aile itibariyle biraz par
canlısıdırlar. Yalnız refikamcömerttir, İnsanî hislere sahiptir.
Burada tabiatıyla Takribî Ahme
Efendi Camii meselesi de ortayçıkıyordu; hem de korkunç b
şekilde değiştirilerek. Babam
dedesinin bu cami için ayırdığparayı yemişti.
Naşit Bey ikide bir mendilin
çıkarıyor, gözlüklerinin camın
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 373/1451
emizliyor, sonra alnının terlerin
siliyor ve sözüne devam ediyordu
Hiçbir şeyde acele etmiyor, yavayavaş konuşuyor, her şeyi tam
vaktinde ve sorulduğu zama
söylüyordu. Fakat o tarzdsöylüyordu ki, sözlerinin müphem
kalan ucu ile hiç bahsetme
stemediğine, daima yemiedebileceği aile meselelerinde
birinin üzerinde zarurî olarak yeni b
suale yol açıyordu. Nitekim tekrahalamın muvakkat ölümüne âdet
kendiliğinden dönmüştü. Sanki ço
cilâlı bir satıh üzerinde yine iy
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 374/1451
cilalanmış herhangi bir şeyi ufa
efek dokunmalarla kaydırıyordu.
Neden bana düşmandı? Bendene istiyordu? Niçin mahvıma kara
vermişti ve neden, nasıl bu kada
ustalıklı idi? Anlamak mümküdeğildi. O konuşurken ben çilede
çıkıyordum. Daha ağzını açmada
bütün vücudumda bir şeylekaynıyor, kafamda her şey alt üs
oluyordu. Zannederim k
soğukkanlılığı, hesaplılığı valeyhimde bu kadar kararlı oluş
beni bu hâle sokuyordu.
Sonra birdenbire değiştim
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 375/1451
Birdenbire üzerimden büyük yükler
abaka tabaka ağırlıklar kalkmış gib
hafifliyordum. Bütün bu garip vmantıksız dâvanın devamı boyunca
bundan korkmuştum. Bu ruh hafifliğ
bu pervasızlık ve alâkasızlık Eminle evlendiğim günden beri sıkı sık
kapadığım bir kapının yenide
açılmasıydı.Sanki Naşit Bey hesap
konuşmalarıyla, temkinli düşmanlığ
le bu kapının arkasına sımsıkdayanmış olan koruyucu meleğ
Emine’yi oradan uzaklaştırmağ
muvaffak olmuştu. Son kelimele
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 376/1451
üzerine en gür sesimle haykırdım:
- Hayır, hayır, halam hakikatevefat etmişti. Hattâ gömülmek üzer
di. Fakat hortladı. Paralarında
ayrılmamak için hortladnanmazsanız, bir resmini isteyi
bakın! Son zamanlarda resim
çıkartmağa merak sardırdı. Bakınıbu resimlere, yahut kendini çağırtın
görün, konuşun! Sözlerimi
doğruluğunu anlarsınız!Herkes şaşırmıştı. Fakat n
çıkar? Ben rahattım. Sakindim
hafiftim. Mademki herkesin ayrı b
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 377/1451
hakikati vardı. Ve herkes zemin ve
zamana göre onu yavaş yava
yeniden yaratıyordu; ne diye bekendimi yoracaktım?
Devam ettim:
- Huyuna gelince, beni yanınalmak şöyle dursun, yüzümü bile
görmek istemezdi. Kimseyi görme
stemez, kimseyi sevmezdi. Hasishuysuz, hava ve hevesine mağlûp b
kadındı. Parasını çalarlar korkusuyl
geceleri bu paranın saklı olduğkömürlükte yatardı. Yalnız bi
adama tahammül etti. B
dolandırıcıya, bu harp zenginine.
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 378/1451
Hattâ onun sıska kızına bil
ahammül etti.
Ve ilâve ettim:- Bu kızı evvelâ bana verecekt
Fakat istemedim, beğenmiyordum
Naşit Bey o zaman bendeparasızdı. Şimdi zengin oldu. V
zengin olunca bana düşman oldu
Galiba halam ölünce bütün servetinibana geçeceğini bildiği için...
Hâlâ bile hatırladıkça utandığım
yüz kızartıcı şeyler bunlar. FakaNaşit Bey yüzünden başka ada
olmuştum. O dakikada yılan olup on
sırmağa razıydım. Bun
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 379/1451
yapamadım, fakat elimi ona doğr
uzatıp haykırdım:
- Harp zengini... Sabun, şekehırsızı, benden ne istiyorsun?
Tekrar aynı gürültü. Oturum tat
edildi. Naşit Bey ayrılmadan evvebana tatlı tatlı gülümsedi. İstediğin
hattâ fazlasıyla yapmıştım.
On beş dakika sonra Adlî Tıbbgönderilmeme karar verilmişti.
İşte Doktor Ramiz’i b
müessesede tanıdım. Beni odayaldıkları zaman müdürün yanında id
Hikâyemi herkesten fazla dikkatl
dinledi, alâkadar oldu ve ben
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 380/1451
ncelemeyi üzerine aldı. Müdürü
yanından doğruca kendi odasına
ndik. O zaman Adlî TıpDolmabahçe’nin müştemilâtından b
yerde bulunuyordu. Doktor Ramiz’i
odası alt katta idi. Tek penceresbahçe duvarına bakan dar, sefil bi
oda. Duvarlardan birinde musluğu iy
kapanmayan bir lavabo vardı. Odayagirer girmez doktor ellerini yıkamağ
başladı. Ben bir kenarda talihim
düşünüyordum.Dolmabahçe’ye gelirken deniz
görmüştüm, sonbahar güneşini
yaldıza boğduğu mavilik, yava
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 381/1451
yavaş alışmağa başladığım talihimle
arama, birdenbire uyandırıcı bir şe
gibi girmişti.İçim alt üsttü. Karım, çocuklarım
evim bana olduklarından daha ço
uzakta, erişilemeyecek şeyler gibgörünüyorlardı.
Bir an, bütün dâvanın devam
boyunca korktuğum şey tekraaklıma geldi. Ya karımı da bu işe
karıştırırlarsa? Hâkim şimdiye kada
onu garip şekilde dışarda tutmuştuBu bir ümitti. O hâlde bu ithamı
ciddiliğine inanmıyordu. Öyleyse n
diye beni buraya göndermişti? Hayır
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 382/1451
bekliyordu. Emine’yi de bu korkun
ağa sokacaklardı. Tevk
edildiğimden beri on gün geçtiğhâlde, karımın taşlıkta boynuma
sarılışı gözlerimin önünde
gitmiyordu. Gözlerinin altı, yanaklaadamakıllı çukurlaşmıştı, ses
bozuktu. Elleri sıcak sıcaktı. Te
pencerenin önünde, duvarın dibindozlu ve sefil, âdeta sürünen mevsim
sonu çiçeklerine bakara
düşünüyordum. Bir arı dikine bandoğru geldi. Benden bir karış öted
pencerenin pervazına mecalsi
kondu. İçerden, hiç işitmediğim
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 383/1451
cinsten acayip ıstırap çığlıklar
geliyordu. Ramiz Bey ellerin
yıkamış, çantasından çıkardığkolonya ile bir kat daha
emizleniyordu.
Kapı vuruldu, bir hademe artaçığlıklarla beraber içeriye girdi:
- Salim Bey ölüyü açacağı
diyor... Gelmeyecek misiniz?..Ben kemiğime kadar titredim
Ramiz Bey kolonyalı ellerini havad
sallayarak kuruturken cevap verdi:- Hayır, ben burada meşgulüm
Mideyi kaynatsınlar... Ben sonr
gelir bakarım.
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 384/1451
Sonra bana döndü:
- Bir zehirleme vak’ası var da.
Daha doğrusu şüpheleniyoruz.Tekrar çantasını ele aldı, bu sar
meşin, dışardan kilitli, içerden güze
ve epeyce teşkilâtlı bir çanta idSonradan öğrendim ki, dostum
üstünde hiçbir şey taşımaz, hepsin
bu çantaya kor ve her açılıştasonra behemehal kilitlerdi. Çıkarttığ
cıgara paketinden bir tane bana
kram etti. Bir de kendisi aldı. Bekibrit aradım, yoktu. O ikimizinkini d
yaktı. Hâlâ bekleyen hademey
kahve ısmarladı.
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 385/1451
Otuz yaşlarında, hafif sarı esmer
ıknazlığa doğru gidebilecek yapıda
ortadan uzun boylu, genç badamdı. Büyük, dalgın bakışlı, ço
siyah gözleri vardı. Bununla berabe
lk bakışta insan ne bu gözleri, ne dedüzgün sayılacak yüzün
görebiliyordu. Ramiz Bey kendisiyl
lk karşılaşan insan üstünde dahaziyade anlaması güç bir aksaklı
duygusu bırakıyordu. Sonradan
kendisine iyice alışınca, bu duygunuleriye doğru çıkık alnı ve kemik
yüzün düzgün mimarisiyle bütü
çizgileri kaçmak istiyormuş gib
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 386/1451
birdenbire bitiveren çeneni
arasındaki uygunsuzluktan geldiğin
anladım. Bu kaçış hâlindeki çenonun yüzünü hiç de tabiî şekilde
bitirmiyordu. Sesi de böyleydi. Gari
ve açık aksanlarla başlıyor, sonra bçeşit mırıltıda âdeta izini karıştırma
ster gibi kayboluyordu. Nedense b
çehre, bu ses bana daima gaymuntazan kavislerle yapılmı
helezonları hatırlatıyordu. Tahsilin
yaptığı Viyana’dan yeni dönmüştüyi doktor olduğunu, çok parla
diplomalar aldığını sonrada
herkesten öğrendim. Ayrıca
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 387/1451
psikanalize merak etmiş ve b
müessesede bir iki sene bu metotla
çalışmıştı.Daha o gün Doktor Ramiz’in b
edavi sistemine, hastası çıkınca
atbik edilecek bir usulden ziyadbütün dünyayı ıslah edecek te
vasıta, ancak dinlerde görülen o te
kurtuluş yolu gibi baktığını anladımOna göre bu yeni ilim her şeyd
Cürüm, cinayet, hastalık, ihtiras
parasızlık, sefalet, talihsizlik, sakadoğma, düşmanlık, hulâsa insa
hayatını bizim irademizin dışınd
cehennem yapan şeylerin hiçbi
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 388/1451
yoktu. Yalnız psikanaliz vardı. Heps
dönüp dolaşıp ona geliyorlardı. O
hayat muammasının biricik anahtardi.
Dönüşünde kendisine bu mucize
manivelâ ile bütün memlekete mihvedeğiştirtecek bir mevki ve imkâ
vermedikleri için hemen herkese ve
her şeye dargındı. Kendisinanıdığım zamanlarda bu dargınlı
şahsiyetinden dalga dalga akıyordu.
Bu dargınlığı besleyen şey isDoktor Ramiz’in bilhassa İçtima
meselelere olan büyük ilgisiydi. Öyl
ki, onunla birkaç saat konuştuktan
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 389/1451
şikâyetlerini, tahlillerini, gelecek içi
düşündüklerini dinledikten sonra
nsanların yalnız hakkıylayapabilecekleri işle meşgul olduklar
bir dünyada yaşamanın nasıl b
saadet olabileceğini düşünmemekböyle bir dünyayı özlememe
mkânsızdı.
Daha o gün Doktor Ramiz’hoşnutsuzluk denen şeyin tâ kendis
olduğunu anladım. Çok zengin b
sözlüğü vardı. Gençlik, memlekemeseleleri, umumî terbiye, istihsal ve
bilhassa hareket gibi kelimele
dilinden düşmüyordu. Hiçbir şeyi
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 390/1451
üzerinde duramayan, ancak zarur
bir şekilde bir iş yaparken veya
şikâyet ederken mesut olansanlardandı. Bu yüzden çok güze
bir mesleği, cemiyet içinde bir ye
olduğu hâlde kendisini biçare, hehakkı yenmiş, gelecek için ümitsi
sanıyordu.
Belki beni de kendisi gibi bir sındışı, bir gayri memnun zannettiği içi
sevmiş, himayesine almışt
Viyana’dan döndüğü günden beherkese dargın, hemen hemen
yapayalnız yaşıyordu.
İlk önce ikimiz de ayakta umum
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 391/1451
vaziyeti konuştuk. Ben başımdak
dertten kurtulmak şartıyla dünyay
gül gülistan görmeğe çoktan hazıolduğum için başlangıçta sözlerinde
pek bir şey anlayamadım. Faka
sonra yavaş yavaş düşüncelerineayak uydurmasını öğrendim
Memlekette hiçbir şey
beğenmiyordu. Zihniyet eskiydKendisi gibi, benim gibi (!) gençler
kâfi derecede yer ve imkâ
verilmiyordu. Sadece 'ikimizivaziyetini mütalâa etmek bun
anlamağa yeterdi. Benim gibi adam
yapılır muamele miydi bu? Kendisin
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 392/1451
gelince memlekete döneli iki sen
olduğu hâlde henüz ona doğru dürüs
psikanaliz metodunu tatbik etmeırsatını bile vermemişlerd
Geldiğinden beri ilk defa hasta yüz
görüyordu. Bereket versin benimvaziyetim “vak’a” olarak mühimd
Yani ben ona kâfi bir tesel
olmuştum. Halbuki Avrupa, bilhassaViyana ve hele Almanya hiç böyle
değildi. Oralarda ihtisasa hürme
vardı ve psikanaliz gündelik ekmegibi bir ihtiyaçtı.
Kahvelerimiz gelince o masanı
başına geçti. Beni de karşısın
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 393/1451
oturttu. Tekrar çantasını açtı. Cıgara
paketini çıkardı. Birer cıgara yaktık
paket çantaya kondu. Kilitlendi.- Beni burada hiç sevmezler.
diye tekrar söze başladı. O kada
eski metotla çalışıyorlar ki... Zateyerim değil. Mecburî hizme
müddetimi geçiriyorum. Nasılsa siz
bana bıraktılar. Müdür evvelden vaaetmişti. Münasaip bir vak’a çıkarsa.
demişti.
Birbirimizin ezelden kısmeolduğumuz nasıl belliydi!
Bu izahattan sonra bir müdde
daha Viyana’ya ve diğer Alma
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 394/1451
memleketlerine döndük. Oraları
ntizamına, hayatın rahatlığın
beraberce hasret çektik.Kahvelerimiz bitince kalkt
incanları önümüzden uzaklaştırdı:
- Şimdi anlatın bakalım?..İlk sözü bana bıraktı. Ona evvel
kısaca vak’ayı anlattım. Sonra bütü
hayatımı anlatmamı istedi. Besöyledikçe önündeki bir kâğıda no
alıyordu. Bilhassa çocukluğumu
üstünde fazla duruyordu. Hemen hesöylediğimi birkaç def
ekrarlatıyordu. “Mübarek”ten pe
hoşlanmıştı. Ona dair bir yığın sua
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 395/1451
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 396/1451
Benderbuşirli bir İranlıya sattığın
hattâ komisyonculuk bedelini peşi
olarak aldığını gardiyanlardaduymuştum. Bunu ben de pekâl
yapabilirdim. Nihayet dayanamadım
- Ucuz veririm... dedim. İstersengidelim, görelim!
Bu da şüphesiz bir kârdı. Yüreği
ağzımda konuşuyor ve içimden kendkendime düşünüyordum: “Ah b
merak etse de eve kadar gitsek
Emine’yi doya doya görsemaşlıktaki tulumbadan o su çekse be
yüzümü yıkasam, Zehra ile çocu
ürküleri söylesem...”
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 397/1451
- Bozuk dediniz değil mi?
- Bozuk... Daha doğrus
bakımsız!Bir müddet düşündü:
-Tabiî öyle olması lâzım...
Neden öyle olması lâzımdıBurasını pek anlıyamadım. Nu
Efendiye göre bir saatin işlemes
hattâ hiç durmaması lâzımdOmuzlarımı silktim. Bizim meseley
gelmeyecek miyiz? Hay
gelmeyeceğiz, gelemeyeceğizçünkü Doktor Ramiz saatten sonr
babama geçti. Babamdan sonr
anneme, annemden sonra Nu
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 398/1451
Efendiye... Bütün tanıdıkları mera
etti. En sonunda bir türl
yapılamayan Takribî Ahmet EfendCamii’nin hikâyesinde karar kıldı.
- Bu camiden evde ço
bahsediliyor muydu?- Hayır, dedim. Yahut pek az
Babam eline biraz para geçmesin
ümit etti mi ondan bahseder, sonraafını ettirmezdi. Hattâ on
hatırlattığı için saate bira
düşmandı.- Hangi saat?
- Büyük saat işte...
- Mübarek’e mi? Adıyl
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 399/1451
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 400/1451
Eski zaman değil ki. Ne diy
sıkıştırırsın beni!”
- Bunu Mübarek’e mi söylemişti?- Evet. Yani, galiba... Bilmem!
- Öyle olacak... Çok enteresan b
vak’a... Son derece tipik ve nadir bvak’a. Size teşekkür ederim
bilhassa teşekkür ederim...
Bu hâle girdiğim için teşekküediyordu.
-Aynen söylüyorsunuz değil mi?
Baştan aşağı irade ve dikkakesilmiş, yüzüme bakıyordu
Muhakkak bir rapor yazacağım
kongreye...”
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 401/1451
- Bir daha söyleyin bakayım?
Aynen tekrarladım.
- Çok mühim ve az görülmüş bvak’a. Âdeta tabu olmuş ve etrafınd
çeşitli kompleksler yaratmış
Mamafih emsali var.Ve bana Cava’da, yahut başka b
adada eski bir topun evliya gib
ziyaret edildiğini, çocuksuz kadınlarıüstüne çaput bağladıklarını anlatt
Ben lafı değiştirmek ümidiyle:
- Bizde de vardı, dedim. EskMahmudiye Gemisi öyle idi. Hani Ü
Ambarlı dedikleri. Geceleri gizlic
Sivastopol muharebesine gide
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 402/1451
abyaları topa tutar, sabahlar
dönermiş. Babam hatırlıyordu
Selimiye Kışlası kadar büyükmüçi...
- Sizin evde mi? diye sordu.
Dalgın mıydı? Beni iyice deli msanıyordu? Yoksa, daha korkuncu...
- Hayır, hayır... diye haykırdım
Bizim memlekette, İstanbul’ddemek istiyorum...
Ve deli olmadığımı anlatmak içi
asrih ettim:- Hiç koskoca zırhlı eve girer mi
Böyle bir şeyi almak için Ayasofya
kadar yer lâzım.
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 403/1451
- Ayasofya mı?
Ettiğim hatayı anladım:
- Yani söz timsali söylüyorumdedim, ve araya başka bir şe
sokmasına müsaade etmeden tekra
hikâyeyi anlattım.Sözlerimi btiyük bir ciddiyetl
dinledi. Not aldı. Yine teşekkür ett
Sonra fikrini söyledi:- Bu da çok enteresan, fakat ayn
değil. Benim dediğim başka...
Bir taraftan konuşuyor, bir taraftaçantasından çıkardığı çak
le tırnaklarını temizliyordu. Bitirinc
bana da ikram edecek sandım; fena
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 404/1451
olmayacaktı. Birdenbire düştüğüm
bu vaziyette bir şeyle oynamak
meşgul olmak en iyisiydi. Fakaçakıyı bana uzatmadı, işi bitinc
ekrar çantaya koydu. Buna mukab
kimiz de bol miktarda kolonyalandıkSonra sıra cıgara paketine geld
Artık dayanamadım.
- Doktor, dedim. Şunları yanınızalsanız...
Ve korkudan ödüm patladı. Haf
gülümsedi:- Böylesi daha rahat...
Doktorun rahat anlayışı, üve
annemin saadet anlayışında
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 405/1451
arksızdı. Ah, insanoğlu!
- Siz çok can adamsınız, Hay
Bey... Keşke Viyana’da ikeanışsaydık!..
Ve bittabi bir anda Viyana’ya
gittik. Doktor Ramiz’in baş sevgilisşehir benim meselemin yerine geçt
Sonra en ümit edilmez anda döndük
- Anneniz Mübarek’e çoehemmiyet verirdi değil mi?
- Galiba...
- İyi hatırlayın...Tekrar gözlerini gözlerime dikti.
- Belki... dedim. Yani, saat tuha
bir saatti. Acayip hâlleri vardı.
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 406/1451
İsterseniz bir çeşit keyfi, yahut d
htiyarî çalışması vardı. Belki d
bozuk olduğu için böyleydi. Her hâldher yaptığı şey bize acayi
görünürdü.
Ben konuşurken yüzü âdetsevinçten parlıyordu. Başını sallay
sallaya beni dinledi. Sonra aldığ
notları okudu.- Tuhaf,acayip hâl, ihtiyarî, keyfî
yaptığı işler... Öyle değil mi? Ço
enteresan.. Sonra?..- İşte böyle...
Artık sıkılmıştım. Muayenem n
olmuştu? Hiç ondan bahsetmiyordu.
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 407/1451
- Evet, dinliyorum, anneniz?
- Sonunda âdeta korkmağ
başlamıştı ondan... Malûm ya eskzaman insanları, cahil kadın.
- Bu işte eski, yeni yoktur. E
ptidaî insan ile aramızda hiçbir farolamaz. Şuur hayatı yahut şuuaral
hayatı her yerde birdir. Psikanaliz...
Ve böylece hayatımda o kadaçok işiteceğim kelimelerden bi
dudaklarının arasından bir lahzada
ırladı, lop yumurta gibi önümeoturdu.
Ayağa kalktı:
- Yarın yine devam ederiz. Şimd
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 408/1451
sizin istirahatinize bakalım! Yatağını
geldi mi?
- Karım yollayacak, dedim.- O hâlde iyi, dedi. Burada, b
odada yatarsınız. Koğuşt
sıkılırsınız, çok rahatsız olursunuzBen müdürle bir konuşayım.
Sıkıntı içinde idi:
- Burada beni sevmezler. Lafımda hiç dinlemezler. Ama, mademk
hastamsınız...
- Ben hasta değilim doktor. Heşeyi biliyorsunuz artık. Ben hast
mıyım?
Dinlemeden odadan çıktı. B
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 409/1451
müddet sonra arkasından bakara
düşündüm.
Sonra musluğa koştum ve yüzümyıkadım. Bu konuşma beni yormuştu
Doktorun giderken açık bıraktığ
kapıdan soğuk bir rüzgârla berabedeminki sesler, daha keskin, daha
korkunç geliyordu. Ne oluyordu
Hakikaten bir deli mi bağırıyorduYoksa bir hasta mı? Adam, ölü
açılacak demişti. Acaba açtılar mı
Belki de şimdi kapatmışlardırDoktor kapıyı kapatmamıştı. Onu d
kapatmamış olabilirlerdi; fakat niçi
açıyorlardı? Birdenbire içimde çılgı
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 410/1451
bir kaçma arzusu peydahland
Korka korka kapıdan çıktım
Koridorda, geldiğimi tahmin ettiğimarafa doğru yürüdüm. Be
yürüdükçe çığlıklar artıyordu. Kend
kendime bu taraf değil dedim. Fakasesler beni âdeta kendilerine doğr
çekiyordu. Yarı açık bir kapını
aralığından konuşmalar geliyorduBaşımı şöyle bir uzattım. Bütü
vücudum zangır zangır titreyere
geriye çekildim. Hayır, dahkapatmamışlardı. Tekrar geriye
döndüm. Koşa koşa odaya girdim
Kapıyı kapattım. Sandalyem
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 411/1451
büzüldüm.
Biraz sonra Doktor Ramiz geld
Yüzü sevinç içindeydi.- Oldu... dedi. İlk önce müşkülâ
çıkarttı. Fakat kendisine sizin dah
ziyade benim sahamı alâkadar edebir hasta olduğunuzu anlatınca raz
oldu.
- Ama doktor, ben hasta değilim..Allah rızası için... Size anlattım.
Tekrar gözlerini gözlerime dikti. E
katî sesiyle:- Hastasınız... diye kesip att
Psikanaliz çıktığından beri heme
herkes az çok hastadır.
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 412/1451
- O hâlde dışardakilerden farkım
ne?
- O başka şey... Ben sizdemesulüm.
- Şimdi ne olacak?
-Tedavi edeceğiz. Zaten öylemühimce bir iş değil. Bu işte teşhi
hemen hemen tedavidir. Yan
muntazam devam edilirse birkasenede biter.
Çıldıracaktım. “Birkaç sene...”
-Rapor!.. Doktor, karım hastaYüzünden belli, hasta. Beni burada
bir an evvel çıkarın.
- O ayrı şey, dedik ya!
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 413/1451
Sonra sözü değiştirdi. Gecele
burada yatacaksınız, rahat edersiniz
Etrafta dolaşmayın. Fazla şey ddüşünmeyin. Yalnız cıgara yasak
Geceleri cıgara içmeyeceğiniz
müdüre vaat ettim. O gittikten birasonra bir komşu, yatağımı v
yiyeceğimi getirdi. Emine kend
gelememiş, fakat hiçbir şeyunutmamıştı.
Ertesi günü, daha ertesi gün
Doktor Ramiz hep benimle meşguoldu. Bu sefer rüyalarımı mera
etmişti. Kim bilir, belki de yaradılı
cabı pek rüya görmem. Faka
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 414/1451
herkes gibi benim de az çok korkul
ve garip sayılabilecek rüyalarım
vardı. Hatırımda kalanları tekeeker anlattım.
Dördüncü günü tedavi usulümü
değişti. Odanın perdeleri indirildBen bir kanepenin üzerine yüzüm
duvara çevrik yattım. Artık sua
sormuyordu. Sadece hatırımgelenleri anlatmamı istiyordu. Ve be
durmadan konuşuyordum. On
aldatmak için konuştuğumu zannedeede konuşuyordum. Fakat yava
yavaş halka daralıyordu. Düşüncem
sanki karanlık bir mahzen olmuştu
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 415/1451
Hiçbir yere kımıldamak imkân
olmayan bir mahzen. Sonr
birdenbire bir yerde bir kelime, bhâtıra, tıpkı bir pencere açılmış gib
parlıyordu. Ve ben oraya doğr
yürüyordum. Bu iki saat kadasürdü. Perdeler açılınca kendim
gerçekten bitkin buldum. Ve b
sonuna kadar günlerce böyle devametti.
Ben sabırsızlıktan, üzüntüde
çıldırıyordum. Emine hiçbir şeyunutmuyor, ya kendisi geliyor, yahu
birisini bulup yolluyordu. Rahatım
yerinde idi. Kendime boş saatlerimde
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 416/1451
epeyce iş de bulmuştum. Başt
müdür olmak üzere birkaç kişini
saatini tamir etmiştim. Müdür yavayavaş bana alışmıştı. Ara sıra
odasına çağırıp benimle birkaç çif
af ediyordu. O daha ziyadŞerbetçibaşı Elması’na mera
sarmıştı:
- Hani öyle bir şey benim de elimgeçse doğrusu, ha... Adına bakılırsa
ceviz büyüklüğünde bir şey olmalı.
Olağan işlerdir, Hayri Bey... Sbirkaç gün daha sabredin. Rami
Bey raporunu versin!
Ve tam kapıdan çıkacağım zama
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 417/1451
birdenbire duruyor, yeleğini
ceplerini karıştırdıktan sonra bir saa
uzatıyordu:- Az kalsın unutuyordum.
Hanımın saati! Çoktan beri iy
şlemiyor... Şuna bir baksanız...Ertesi günü hademe “b
arkadaşın” saatini getiriyordu
Bazılarını tamir ediyor, bazılarını daâlet yokluğundan sadece hastalığın
eşhis ederek sağlık veriyordum. B
arada benim psikanalizim bütühararetiyle devam ediyordu.
Benimle konuşurken Ramiz Bey
adı geçtikçe müdürün gözlerindek
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 418/1451
parıltıdan şüphelendiğim içi
vaziyetim hakkında herhangi bir şe
söylemeğe cesaratim kalmamıştBu kadar iyi bir adam için fenay
yorulacak bir söz nasıl ağzımda
çıkardı? Bununla beraber zamageçiyordu. Ve ben gerçekte
bunalmıştım. Emine günden gün
daha hâlsiz ve biçare idi.Tevkifimdeberi beni âdeta sırtında bir yük gib
aşıyordu. Daha muhakeme başla
başlamaz işime son vermişlerdNerde ise parasızlık d
başlayacaktı. Müesseseye girdiğimi
onuncu günüydü ki, Doktor Ram
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 419/1451
birdenbire konuşmayı kesti:
- Bu devre artık bitti! dedi.
Odanın içinde birkaç kere dolaştSonra önümde durdu. Bir eliyl
omuzuma dokundu:
- Evet! Hastalığınız anlaşıldı, dedSizde tipik bir baba kompleksi var
Babanızı beğenmemişsiniz... Bu
kadar mühim değil. Reşit olmak içibelki de en kısa yoldur. Fakat si
daha mühim bir şey yapmışsınız...
İhtiyarsız ellerimi oğuşturdumŞakaklarım ter içinde idi:
- Doktor lütfet!..
- Hacet yok! dedi. Hastalığınız
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 420/1451
buldum. Zaten hayatınızı dinlerke
bulmuştum. Rüyalarınızdan ziyad
hayatınızdan belliydi. Fakat bugüdaha vuzuhla gördüm. Teşhisimde
yanılmama imkân yok.
Ben canım ağzımda dinliyordum:- Neymiş doktor?..
- Mühim bir hastalık... Fakat dah
kötüsü de olabilirdi. Merak etmeyinkolaylıkla önlenecek bir şey... Tipik
akat zararsız...
Tekrar uzaklaştı. Odanın öbüucunda bir iskemleyi âdeta siper alı
gibi önüne çekti. Onun arkalığın
dayanarak ilâve etti.
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 421/1451
- Demin de dedim ya... S
babanızı beğenmiyorsunuz.
Beğenmemişsiniz.- Aman doktor!..
- Dinleyin, dinleyin.
Beğenmedikten sonra kendiniz onuyerine geçeceğiniz yerde, kendiniz
durmadan baba aramışsınız... Yan
reşit olamamışsınız. Hep çocukalmışsınız! Öyle değil mi?
Yerimden fırladım. Bu fazlanı
azlasıydı. Düpedüz iftiraydhainlikti, zalimlikti, beni bir kalemde
nsanlığın dışına çıkarmaktı.
- Hiç aklımdan geçmez. Geçmed
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 422/1451
de. Saçma, budalalık! Ne diye b
başka baba arayayım? İstesem d
stemesem de onun oğluyum.Babamı nasıl inkâr ederim?
- Maalesef böyle... Hem bütü
ömrünüzce böyle devam etmiş.şleriniz, şahsiyetiniz bu yüzde
durmadan karışmış...
Şaşkın şaşkın etrafıma bakındımHiçbir yerden bir yardım gelemezd
Kurtarırsam, kendimi kendim
kurtaracaktım. Bütün kuvvetimopladım:
- Bak doktor! dedim. Benim hiçb
şeyim yok. Sadece talihsizim
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 423/1451
Başıma durmadan münasebetsi
şler gelir. Bu talihsizlik daha ben
nereye kadar götürecek, bilmiyorumBu sefer de başıma mânâsız bir i
geldi. Lüzumsuz yere konuştum
Ağzımdan bir kelime çıktı. Onuetrafında bütün bir masal uydurdular
Mahvıma kadar gittiler. Be
maalesef kendim başladığım byalanın kurbanıyım. Bunu nas
yaptım? Niçin yaptım? Bilmiyorum
Fakat bu iş böyle... Bir gevezelik.Başka bir şey değil. Belki burad
bütün insanlıkla birleşiyorum
Hepimiz kendi masallarımızı
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 424/1451
kurbanıyız. Fakat benimki başk
ürlü oldu. Karımın, çocuklarımı
hayatında, kendi hayatımda onucezasını çekiyorum... Anla ben
Bana insanlar yüklendiler, başka b
şey yok ortada...Kabil olsa yerde sürünecek
ayaklarına kapanacaktım
Konuşmam boyunca içimden kendimhep bu vaziyette görüyordum. B
şeyleri öpmek, yalvarmak
aşağılaşmak, onda hemen herkesve bütün talihi inandırmak istiyordum
O da durmadan, “Sakin olun
Hayri Bey!” diyordu. Ve ben deva
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 425/1451
ediyordum:
- Yalan. Anlayın, küçücük bi
yalan. Bir şaka!Daha kendime gelmiş bir hâld
anlatmağa çalışıyordum:
- Aradan bu yalanı çıkarın, hiçbşey kalmaz, kurtulurum. Hasta filâ
değilim. Hasta arıyorsanız var!
Karım hasta! Hem korkuyorum, çohasta. Yüzü berbattı geçen gün.
Evden ayrıldığım gün o kada
değildi! Fakat ben, kendim, benim bşeyim yok. Sağlam adamım.
Ah o andaki sesim! Nas
anıyordum bu sesi ve hıçkıran bütü
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 426/1451
vücudumu. Bütün ömrümde kaç def
rüyalarımdan kulaklarımda hep ayn
gözyaşlarıyla ıslak bu sesle veçimde bu korkunun tâ kendisiyl
uyanmıştım. Korku... Korku ve insan
korku ve insan talihi, insanın insanahücumu, o hiç yere düşmanlık. Faka
neyi aldatabilirdim, kim
anlatabilirdim? İnsan neyi anlatabilirnsan insana, insanlara hangi derdin
anlatabilir? Yıldızlar birbiriyl
konuşabilir, insan insanlakonuşamaz.
Hele Ramiz Beyin bunla
anlamağa, hattâ dinlemeğe hiç niye
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 427/1451
yoktu. O hastalığımla, daha doğrus
kendi teşhisiyle alâkadardı. Hem
babamı ne diye inkâr edeyim?-Sakin olun!., dedi. Maalese
beğenmiyorsunuz. İnkâr deği
beğenmemek. İşler sizde çokarışmış... Evvelâ Mübarek iş
karıştırmış. Hikâyesi dolayısıyl
evde âdeta muhterem, mukaddes byer almış. Evin içinde kıymetler a
üst olmuş... Babanızı ikinci derecey
atmış...- Saat mi? Biçare bir şey!.. Esk
htiyar bir saat... Aile yadigârı.
- Gördünüz mü? Biçare, esk
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 428/1451
htiyar... Ondan hep insanmış gib
bahsediyorsunuz. Sözünüze dikka
edin! Biçare dedikten sonra, eskdediniz... Yani evvelâ bir insanda
bahseder gibi bahsettiniz... Farkın
vardınız, eski dediniz! Eşya oldu. Bsefer gönlünüz razı olmadı, ihtiya
sıfatını kullandınız... Notların
karıştırdı. İlk günlerde, “tuhaf”acayip hâller”,“keyfilik”, “ihtiyarilik”
yaptığı işler” tabirini kullanmıştınız!
-Yani?-Yani çocukluğunuz bu saatin eve
getirdiği hava içinde geçmiş.
Babanız bile onu kıskanmış.
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 429/1451
Anneniz Mübarek adını verdiği hâld
babanız “Menhus” adını koymuş
nasıl oldu da parçalamadşaşıyorum. Çünkü babanız sizde
evvel tehlikeyi görmüş...
- Parçalamak değil amma, satmastiyordu...
Doktor sevinçle yerinden fırlad
Dâvasının bir ispatını dahvermiştim.
- Yani evden uzaklaştırma
stiyordu.Başımı eğdim, yalan değild
Babam bu saate âdeta düşmand
Bana hiç rahat vermiyor ve menhu
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 430/1451
evimi âdeta zaptetti...” deyi
duruyordu.
Yeniden kuvvetlerimi topladımYeniden anlatmağa çalıştım. Başka
ne yapabilirdim?
- Doktorcuğum lütfet! Bunlamâkul şeyler değil. Adamcağı
ağzından iki kelime kaçırdı diye.
Saat kıskanılmaz... Eşya kıskanılmı hiç? Başkasında olsa anlarım
Kendi malim insan kıskanmaz, belk
beğenmez, bıkar, atar, satar, yakarmahveder, amma...
- Sonra Nuri Efendi, Sey
Lûtfullah, Abdüsselâm Beyler gelmiş
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 431/1451
- Nuri Efendi ustamdı, dünyanı
en iyi adamıydı. Lûtfullah biçare b
meczuptu, söyledikleri yaptıkları beneğlendirirdi. Masal gibi hoşum
giderdi. Abdüsselâm Beye gelinc
çok iyiliğini gördüm.- Evet amma, hepsinin muayye
bir devresi var. Ayrı ayrı zamanlarda
peşlerinden gidiyorsunuz.Yavaş yavaş içimde bir telâş
başlamıştı. Acaba böyle miydi
Muhakkak ki, hepsine ayrı aybağlanmıştım. Doktor Ram
birdenbire büsbütün amansız kesild
- Çocuğunuzun adını Abdüsselâm
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 432/1451
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 433/1451
- Bu da benim kabahatim mi? O
verdi, yanlışlık...
- Tabiî... Bu rolü ona siaşıladınız!..Telkin meselesi. Si
kuvvetli adamsınız Hayri Bey
kuvvetli bir hasta yahut... Artık bütün mukavemetim
kırılmıştı. Nerdeyse yalnız on
bakacak, ona şaşıracaktım. Nasmuhakeme esnasında günlerc
herkese şaşırdımsa, “Nasıl oluyo
da böyle düşünebiliyorlar!” diyehayret ettimse... Galiba biz
benzerlerimizin karşısında her gü
birkaç defa çıldırmaktan bu hayre
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 434/1451
kurtarır.
Cigaramı söndürerek ayağ
kalktım:- Bu kadarı fazla değil mi doktor
dedim. Vâkıa babama pek hayra
değildim. Acayip tabiatları vardHuysuzdu, fazla konuşurdu, kendisin
dare edemezdi. Hulâsa pek öyl
sevilecek, hürmet, riayet edilecek badam değildi. Yahut talihsiz adamdı
Ama yine babamdı. Sevmesem bil
acırdım. Öyle iyi, mazlûm taraflarda vardı ki... Onun üstüne b
başkasını aramak... Hem zaval
adamın ölümünden şu kadar y
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 435/1451
sonra. Hem ben kendi annem
değildim ki kendime başka bab
seçeyim...O eliyle işaret ederek oturttu.
-Doğru, doğru... Fakat ne yapalı
ki, vâkıa bu. Sözlerinizin kendisi dbunu gösteriyor. Rahmetli pek öyle
sevilecek, hürmet, riayet edilece
adam değildi, demediniz mi? Halbukbir baba daima sevilir, hürmete
şayan görülür. Bu ister isteme
böyledir. Bakınız, babanızkıskanmıyorsunuz, normal vaziyett
baba kıskanılır. O zaman i
değişirdi. Babanızı kıskanmadınız.
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 436/1451
Neyini kıskanacaktım zavallının?
Her ağzımı açışta doktoru
gülüşü daha mânalaşıyordu.- Kıskanmadınız! Çünkü ond
meziyet bulmadınız. Telâşa lüzum
yok. Bu cins şeyler herkeste bulunurSiz biraz fazla bu iş üzerind
gecikmişsiniz. Baba olamamışsınız.
Baba olunca geçer...- Baba olamadım mı? İki çocuğu
var... Hem İkincisinin adını be
koydum... İnsaf edin! Ahmet’in adınben koydum.
- Abdüsselâm Bey öldüğü için.
Mamafih sonuncu babanızın ölüm
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 437/1451
le size bir nevi istiklâl ve olgunlu
gelmiş olabilir. Mesele şimdi b
kompleksin neticelerindekurtulmanızda. Zaten şuur altında b
hâdise olduğu için kendi kendis
kaldıkça ehemmiyetsiz bir şeydirEhemmiyetsiz ve hattâ tabiî bir şey
Bilhassa bugünkü cemiyetimizde
Çünkü İçtimaî şekilde bu hastalıhemen hepimizde var. Bakın etrafa
hep maziden şikâyet ediyoruz
hepimiz onunla meşgulüz. Onçinden değiştirmek istiyoruz. Bunu
mânası nedir. Bir baba kompleks
değil mi?.. Büyük, küçük hepimi
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 438/1451
onunla uğraşmıyor muyuz?.. Ş
Etilere, Frikyalılara bilmem n
kavimleri-ne muhabbetimiz nedirBaba kompleksinden başka bir şe
mi?
Tekrar ayağa kalktım. Kaçmastiyordum. Fakat kahvelerimi
gelmişti. Yerime oturdum.
- Bu günlük bu kadar yetmez midiye yalvardım.
- Hayır, oturun ve beni dinleyin
Siz de bilirsiniz ki psikanaliz...Boynumu büktüm, kollarımı açtım
- Doktor nerden bileceğim be
onu? Ben cahil bir adamım. Hayatım
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 439/1451
on defa dinlediniz. Doğru dürüs
okumadım. Babam kâfi dereced
sert değildi. Beni okutamadı.Birdenbire durdum. Yine kendim
ele vermiştim. Babam
beğenmediğimi gösteren sözlesöylemiştim. Sözü değiştirme
stedim.
- İyi kötü biraz saatten anlarımşte o kadar!..
Ve tabiî saat der demez evvelâ
Mübarek” sonra rahmetli NuEfendi, yani ikinci babam hatırım
geldi, sustum. Bu baba kompleks
korkunç bir şeydi. İnsana ağı
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 440/1451
açtırmıyordu.
Bereket versin doktor ben
dinlemiyordu. Zaten pek az dinlerdi.- Malûm malûm... Buraların
biliyorum. Ama üzülmeyin. Okumu
olsanız bir şey mi çıkardsanıyorsunuz? Psikanaliz bilmedikte
sonra, hepsi bir...
Bir müddet düşündü. Çantasınaçtı. Cıgara paketini çıkardı. B
anesini bana ikram etti, bir de
kendisi yaktı. Tekrar paketi çantayakoydu, kilitledi.
“Niçin cebine koymaz!” diy
yeniden sinirlendim. Sonra kendim
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 441/1451
kızdım. Dünyanın en gülün
hastalığına tutulmuşum, bir de
elâlemin işine karışıyordum.Doktor Ramiz yüzüme âdet
şefkatle baktı.
- En iyisi işe baştan başlamaktırBen size kısaca öğretirim
Psikanaliz...
İnsaf, merhamet, yangın var.Hayır, psikanaliz...
İlk ders akşama kadar sürdü
Akşamüstü Doktor Ramiz banAlmanca basılmış bir konferansın
bırakarak gitti. Gece yatağım
odaya serdim. Başıma gelenle
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 442/1451
düşünmeğe başladım. İkinci haft
bitiyordu. Hâlâ rapordan eser yoktu
Üstelik de yeniden tahsilbaşlamıştım. Broşürü elime aldım
Zehir gibi Almanca idi. Hoş Türkç
olsa ne anlayacaktım? Belki rüyamgirer de keşfederim diye yastığımı
altına koydum.
Ertesi günü sabahleyiziyaretçiniz var” dediler. Karımd
Yüzü daha solgunca, yanakları dah
çöküktü. Meraklı gözlerle banbakıyor, gözyaşlarını zorla
utuyordu. Onu teselli için neşe
göründüm.
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 443/1451
- Bitmiyor mu? dedi.
- Hayır, dedim. Yeni başladık
Dün ilk dersi aldım.- Ne dersi? Delirdin mi?
- Bayağı ders işte. Psikanal
öğreniyorum!Vaziyeti kendisine kısaca anlattım
Emine’nin bulanık gözlerine rağme
yüzünde beliren tebessümseyretmek iç yıkıcı bir şeydi.
İşin komiğini anlıyor, faka
gülmeğe cesaret edemiyordu.- Deli mi bunlar? dedi. Hiç yokta
başımıza bu iş gelsin...
Sonra beni teselli etti:
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 444/1451
- Öyle hastalık olmaz. Aldırma! H
hı de, şu raporu al!.. Yalvar, akıll
görün, deli ol, ne yaparsan yap!Buradan çık!
O gün Ramiz Bey rapora h
yanaşmadı. Bilâkis psikanalihakkındaki izahat devam etti. Faka
bu sefer benzetmelerle işi anlatmağa
başladı. İş büsbütün karışmıştHem anlamadığımı biliyor, hem de
bir şeyler anladığımı sanıyordum. B
ara, bir akşam evvel bıraktığkitaptan bahsetti.
- Biraz baktınız mı? dedi.
- Nasıl bakayım? Ben Almanc
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 445/1451
bilmem ki... Bilsem de bu yükse
lim...
- Ha, evet... dedi. UnutmuşumZarar yok, ben size anlatırım.
Bereket versin bu sefer araya,
broşürdeki konferans vesilesiyleanıdığı Alman kızının hâtırası gird
Oradan onun arkadaşı ola
hastabakıcıya geçtik. İkide bir çantaçılıyor, cıgara paketi çıkıyor, sonra
ekrar kapanıyordu. Biraz sonra tab
sıra İngiliz çakısına geliyor, çantaekrar açılıyor, o aranıyor, tırnakla
emizleniyor, daha sonra kolonya
şişesi çıkıyor, eller temizleniyordu
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 446/1451
Ve genç kızlar tünel kayışı gibi bi
öbürünü tanıştırarak gözümüzü
önünden akıyordu. Saat ikiye doğrDoktor Ramiz, “İşim var!” diye gitti.
Daha ertesi günü doğruda
doğruya rüyalarımızla meşgul oldukBu sefer doktor, Almanya’da hi
kadın tanımamış gibi davranıyordu
Buna mukabil yorgun ve sinirli idGözlerinin altı halka halka mordu. Hi
uyumamış olacaktı. Belki d
yorgunluğu ve sinirliliği yüzündeanlattığım rüyaları hi
beğenmiyordu. Beni babasın
beğenmeyen, her rast geldiği yerde
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 447/1451
kendisine baba arayan adamları
görmesi icap eden rüyalar
görmemekle itham ediyordu.- Nasıl olur? diyordu. Sizin gibi b
zat, hastalığına uygun bir tek rüy
görmüş olmasın! Bari bundan sonrbiraz gayret etseniz...
İşte bu son cümle tedavimde yen
bir merhalenin başlangıcı oldu. Ogün akşama kadar sustu, beni âdeta
görmemezlikten gelerek, odanı
çinde sinirli dolaştı, sonra birdenbirekararını vermiş gibi karşıma geçt
en ciddî sesiyle:
- Sizden hastalığınıza daha uygu
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 448/1451
rüyalar görmenizi istiyorum
Anladınız mı? dedi. Bütün gayretini
sarf edip öyle rüyalar görmeyeçalışın! Evvelâ sembollerde
kurtulmalısınız. Babanızı rüyanızd
kendi çehresiyle gördünüz mü ideğişir, her şey düzelir...
- Ben her zaman babamı kend
çehresiyle görürüm. Zaten öylgörmedim mi babam olmaz, başkas
olur.
- O kadar kolay değil. Bu işler sarkında olmadan olur. Onun içi
radenizi toplayıp, babanızı
büründüğü sembollerden kurtulmağ
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 449/1451
çalışın. Onlar ortadan kalkınc
babanızdan kurtulmak kolaylaşır
Yani babanızdan gelme aşağılıduygusundan... Size bu haft
görmeniz lâzım gelen rüyaları
istesini veriyorum.Ve elime bir kâğıt parçası uzattı.
- Doktor, isteyerek rüya görülü
mü hiç? Reçeteyle rüya... İmkânsız.- Bu müspet bir ilimdir, dostum
Burada itiraz olmaz.
Bütün bunlar avukatımın deliliğimmutlaka ispat etmem icap eders
baş vurmam için öğrettiği uydurma
ateş oyununa hiç ihtiyaç kalmadan
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 450/1451
daha esaslı şekilde, yüzde yü
emniyetle deliliğe doğru gitmekti. N
yapayım ki, bu sayede bir yığıhasta, katil, eroin düşkününü
bulunduğu koğuştan kurtuluyor
günümü Doktor Ramiz gibi terbiyelzeki, âlim, insancıl ve iyi niyetli b
adamla geçiriyor, istediğim kadar
yahut onun istediği kadar, cıgarakahve içiyordum.
Bu kadar iyiliğe karşı ben d
elbette küçük bir karşılıktbulunmayı isterdim. Yatmadan evve
elimden geldiği kadar babam
düşünüyor, onu hayatımın he
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 451/1451
safhasında hatırlamağ
çalışıyordum. Fakat inadına babam
hiç rüyama girmiyor, yahut hepDoktor Ramiz’in sembolleriyl
karşıma çıkıyordu. Kâh çok dar v
yıkılmağa hazır bir köprü, kâbozuk, her tarafı çamur birikintile
dolu bir kaldırım oluyor, baze
simsiyah bir vapur hâlinde, beküçük bir kayıkta çalkanırke
üzerime geliyordu. Ve ben tabiî
doktorun emrini yerine getirememekorkusuyla derhal sıçrıyara
uykudan uyanıyor, tekrar gözlerim
sımsıkı kapayarak onu as
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 452/1451
çehresiyle düşünmeğe başlıyordum
Bu tecrübelerden adamakıllı yorulu
da uyku basınca, yani doktorusözüyle kontrol imkânı kalmayınc
büsbütün başka türlü rüyala
başlıyordu.Hakikatte âkıbetimiz ve bilhass
Emine’nin sıhhatindeki perişanlı
düşüncemi zaptetmişti. Uykuda veyuyanık onunla meşguldüm. Doğruda
doğruya içinde bulunduğum vaziyeti
aksi olan karmakarışık, sefil vesıkıntılı hayallerden sonra, daim
onun solgun yüzüne ve şikâyet
serzeniş dolu gözlerine bakara
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 453/1451
uyanıyordum. Doktor Ramiz bütü
bunlara kızıyor:
- Size en yeni ve şahsî metodukendi bulduğum metodu tatbi
ediyorum. Buna “Dirije rüya” metod
adını verdim. Evvelce görülmürüyalarla hastalığı teşhisten sonr
hastanın rüyalarını sıkı bir kontrolle
dare ederek onu tedavi etmemetodu... Bu metodu bana siz ilham
ettiğiniz hâlde şimdi hiç gayre
etmiyorsunuz. Ne kadar acayinsansınız! Hiç iradeniz yok mu? He
bugünle mi meşgul olursunuz? Bira
da bütün hayatınızı düşünün.
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 454/1451
Yazık ki bunun için yeter derecede
radeli değildim. Zaten hiçbirimi
değildik. Halbuki irade her şeydi. Hiolmazsa Doktor Ramiz’e göre irade
psikanalizin yanı başına konabilece
hayatı tıpkı bir kralın kıraliçesi gibonunla paylaşmağa lâyık tek şeyd
Bütün büyük filozoflar onda
bahsederlerdi. Ve tabiî hemearkasından bir yığın isim geliyordu
Bir yığın isim ki iradenin ta kendis
diler: Nietzsche, Schopenhauer... VDoktor Ramiz bütün bunla
behemehal okumuş olduğum
nandığı için hepsinden bana üst
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 455/1451
kapalı misaller veriyor, sonra
kitaplardan aldığı bu misalleri günlü
hayata, kendi hayatına, benimhayatıma, memleket meselelerine
atbik ediyor ve oradan tabiatıyla
Alman musikîsine geçiyorduk. DoktoRamiz’e göre -sonradan Almanya’d
okuyanların çoğunda bu hâli gördüm
Beethoven’i hemen hemen bizimsokağın arkasında oturan bir adam
gibi behemehal tanımaklığım lâzım
geliyordu. Wagner’e gelince mutlaka ikimizin de akrabasıydı. Ço
defa Dokuzuncu Senfoni’nin koros
le veya Tenhauser’in marşıyle bite
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 456/1451
konuşmalardan sonra doktorun ferd
hâtıraları başlardı. O da bitinc
doktor birdenbire ayağa kalkar, tıpkmutlak boşluğun karşısına dünyay
yaratmak iradesiyle dikilen bir tanr
gibi karşıma geçer, yokluktan heşeyi çekecek büyük ve sihir
kelimeyi tekrar ederdi:
- İrade... derdi. Anladınız yarade... Her şey bu kelimededir.
Ve beni, tevdi ettiği bu sırla ba
başa bırakmak için çantası vepardöstisü kolunda, ıslıkla demi
söylediği marşı veya koroy
ekrarlayarak odadan fırlardı.
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 457/1451
Ve ben yalnız odada başım ik
elimin arasında şaşkın ve budala
Beethoven, Nietzsche, iradeSchopenhauer, psikanaliz...” diye
ekrarlardım. Ah kelimeler, isimler ve
onlara inanmanın saadeti...Bir gece rüyamda bir arslan
üzerime saldırırken gördüm. Bereke
versin bir yerime dokunmadan geçtÇocukluğumda, ne Şerbetçibaş
Elması'nun hırsızı, ne mira
kaçırıcısı ve Doktor Ramiz’in hastasolmadığım o mesut zamanlarda
sabah kahvaltımızı yaparken herke
o gece gördüğü rüyayı anlatırdı. O
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 458/1451
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 459/1451
Çünkü rüyada arslan görmek adale
veya hükümet kudretidir...
Fakat o dinlemedi:- Yazık! Büyük fırsa
kaybetmişsiniz... Çok yazık!
Biraz düşündükten sonra ilâve ett- O arslana kendiniz
yedirtecektiniz.
Tüylerim diken diken oldu:- Aman doktor...
- Evet böyle... Yahut öldürü
postuna girmeliydiniz. Hulâsa ondkaybolmalıydınız ve yine onda
doğmalıydınız. O zaman her şe
hallolurdu. Masallarda dikka
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 460/1451
etmediniz mi? Hep kaybolurlar.
Kaybolmak, yani ölmek, sonra tekra
dirilmek... Bir kompleksten kurtulmaçin bundan daha emin çare yoktur
Fakat yapamadınız... Yapamadınız
Bu fırsatı kaçırdınız!Hakikî bir yeis içinde ellerin
oğuştura oğuştura odanın içinde
dolaşıyordu:-Yapamadınız... Bütü
gayretlerimi mahvettiniz. Tekra
doğacaktınız, halbuki olduğu gibkaldınız...
Ben elimden geldiği kada
eselliye çalıştım:
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 461/1451
- Üzülmeyin doktor, bu gece
gayret ederim. Zaten doğru dürüs
gitmemişti, belki bu akşam yine gelir- Nafile, bu beceriksizlikle... Hi
zahmet etme!
Sonra tekrar gözlerini gözlerimdikti ve aşikâr bir yeis içinde:
- Azizim, dedi, birbirimizi beyhude
aldatmayalım! Sen iyi olmastemiyorsun... Hiç gelir mi bir daha
Giden gelir mi hiç!
Hakkı vardı. Arslan da babam gibbaşına geleceği anlamış olacak k
bir daha rüyama girmedi.
Bununla beraber arslan sayesind
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 462/1451
biraz ferahladım. Bir gün sonr
bana:
- Arslan adalettir, demiştiniz, o nedemektir? diye sorunca ona esk
abirnamelerden bahsettim.
Eskiler de rüya tabirlerine çoehemmiyet verirlerdi. Amma sizink
gibi değil... Hiç uymuyor...
- Demek bizde de rüya anahtarlavar?
- Hayır, hayır, anahtar değil..
Bayağı kitap! Her görülen şeyikarşılığı yazılı.
Doktor Ramiz bize ait şeyleri ço
severdi, fakat güçlükle, sanki birka
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 463/1451
senelik bir gurbetten değil de, iki ayr
hayatın arasındaki boşluktan gib
hatırlardı. Tabirnameleri, “Öyle yöyle ya!” diye hatırladı ve derha
başını sallamağa başladı:
- Azizim, bizim bu eskilerükenmez hazine...
Niçin eskilerden bahsederke
başımızı sallarız? Bu bir âdet mgelenek mi, yoksa yeni bir hastalı
mı?
O gün akşama kadaabirnamelerden bahsettik. Viyana’y
bir kongre için bu hususta bir rapo
yazacaktı. Benim böyle şeyle
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 464/1451
bildiğimi söyleyerek yardımımı isted
Gözünde birdenbire değişmiş, be
adlî bir iş için müşahedeye alınan bhasta, o doktor olmaktan çıkmış
bayağı iki iş arkadaşı olmuştuk
kide bir sırtıma vuruyor, bu işbaşarmak icap ettiğini söylüyordu.
Ayrılırken o akşam için hang
rüyaları görmekliğim icap ettiğinsordum. Anlamamış gibi yüzüme
baktı... “Rapor...” dedi. “Rapor
yazın! Kongre yakın!”Bu rapor tabiî yazılmadı. Faka
yeni dostumun önünde mühim b
etüt sahası açılmıştı. Eski tıp, cefir
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 465/1451
lm-i menafiülaza, ilm-i havas, ilm
simya, ilm-i huruf, hulâsa, tiyatro
diliyle, Seyit Lûtfullah’ın bütürepertuvarı, sahaflarda öbek öbe
yığılan yazma ve basma kitapları
yarım ve biçare bilgileri onun içibirdenbire çok mühim şeyle
olmuştu. İşin garibi bunların hepsin
benim vasıtamla öğrenmestemesiydi.
- Canım doktor, kitapları va
bunların... Şöyle Bayezıt’tSahaflarda bir dolaşsanız sekiz o
iraya kıyamet kadar toplarsınız!
- Evvelâ siz anlatın bir kere.
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 466/1451
Tabiî kitap da alınacak. Amma ilim
ağızdan nakledilir. Bak be
psikanalizi nasıl birkaç günde sizeöğrettim...
Bereket versin ki, bu arada yargı
dosyayı ciddiyetle okumuş vefademin Abdüsselâm Beyi
damadının ve kızının ifadeleriyle
aynı olduğunu görmüş, hiç olmazsadâvanın bana ait kısmında kâ
derecede kanaat edinmişti. Dokto
Ramiz’in, önünde açılan yeni etüsahaları uğrunda hakkımda vereceğ
raporu tamamiyle unuttuğu ve belk
de en mucizeli şekilde iyileştiğime
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 467/1451
karar verdiği bugünlerden birinde
beraatime daha doğrusu dâva dış
kalmama karar vermişti.İyilikler de kötülükler gibidir
Beraber gelirler. Bu kararın ban
ebliğ edildiği günün gecesinde bede Doktor Ramiz’
beğendirebileceğim cinsten, şöyle
dörtbaşı mamur, binaenaleyh hehatırladıkça kafamı zehirleyecek ve
kendi kendimden şüphe ettirecek b
rüya görmeğe muvaffak olmuştum.
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 468/1451
V
Rüyamda Aristidi Efendini
eczanesinin arkasındak
aboratuvarında idim. Nuri EfendSeyit Lûtfullah, Abdüsselâm Bey
onun büyük oğlu, belki bütü
anıdıklarım, Doktor Ramiz, heberaberdik ve ayakta Aristid
Efendinin tecrübelerini taki
ediyorduk. Fakat burası hakikate
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 469/1451
eczanenin laboratuvarı mıydı, yoksa
çocukların odası”nda mıydık? Vâkı
bütün o aynalar, konsollar, beşiklerüst üste yığılmış eşyanın hiçbi
ortada yoktu. Bununla berabe
onların hepsi orada idiler. Ve orashem laboratuvar, hem “çocukları
odası” idi. Zaten benimle berabe
bulunanlar da ortada yoktu. Fakaorada olduklarını, hep berabe
olduğumuzu biliyordum. Hep birden
bir akşam yarım aydınlıkta içeriyegirdiğim zaman kendi yüzümü içinde
gördüğüm için o kadar acayi
şekilde şaşırdığım ve korktuğum o
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 470/1451
büyük aynaya bakıyorduk. Çünk
nbik bu aynanın kendisi idi, yahu
onun içinde kaynıyordu. Toprak rengbir külçe köpüre köpüre durmada
kendi üstünde dönüyor, ince kükür
rengi damarların filizlediği siyahımsbir bulut gibi inbiğin tâ yukarılarına
çıkıp iniyordu.
Yanı başımdan bir ses:- Nerdeyse ayrılacaklar... Ama
dikkat... diye bağırdı ve hep birde
gittikçe artan bir dikkatle, bköpüren, kendi üstünde canlı b
mahlûk gibi toparlanıp dönen çamu
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 471/1451
ve toprak rengi buluta bakıyorduk.
Birdenbire Seyit Lûtfullah’ın sesi
şittim.- Tamam...Tamam... Oldu!..
O zaman inbiğin üstü yemyeşil b
şıkla aydınlandı. Siyah buluaşağıya bir çamur gibi çökmüştü
Onun üstündeki kükürt rengi ışığı
ortasında yavaş yavaş o açık bahabulutlarına benzeyen henüz kıvamsı
bir şekil peydahlanmağa başlad
Ben korkudan yüreğim ağzımdaynanın içine girecekmişim gibi eğile
eğile bakıyordum. Seyit Lûtfulla
durmadan:
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 472/1451
- Tamam...Tamam! Şimdi, şimdi..
diyor ve o acayip dualarını okuyordu
Ve ben, olacak şeyi biliyormuşumgibi kalbim ağzımda:
- Yapmayın! Bırakın, yapmayın
diye yalvarıyordum.Birdenbire beyaz bulut değişt
Emine’nin başı, saçları kükürtl
rüzgârda yarı tutuşmuş gibdudakları solgun ve gözleri apaçı
göründü. Bana, “Kurtar beni!..” diy
bağırıyordu. Ben aynaya, yahunbiğe doğru atılmak içi
çırpınıyordum. Fakat bir türl
kımıldanamıyordum, sanki he
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 473/1451
arafımdan yüzlerce el ben
utuyordu, belki de hiç tutan yoktu
sadece olduğum yerden bir yerkımıldıyamıyordum. Dehşetten
sevgiden, ümitsizlikten, acımakta
yarı çılgın uğraşıyor, yalvarıyordum.Emine durmadan: “Kurtar ben
kurtarın beni!” diye bağırıyordu v
Seyit Lûtfullah:- Bu kadar zahmetten sonra nas
olur? diye cevap veriyor, sonra
Dur... Dur...” diye banasaldırıyordu.
Hepsi bana sarılmıştı. İnbiği
çinde Emine, gözleri korkudan açı
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 474/1451
saçları alev alev tutuşmuş
yalvarıyordu. Ben muttas
çırpınıyor, ona doğru gitmestiyordum. Fakat Seyit Lûtfulla
çengel gibi elleriyle beni yakalamışt
Ne kadar çok eli vardı ve nasıl sıkutuyordu, her yanımdan âdeta
mengenelerle sıkıştırılmış gibiydim
Nefes alamıyor, boğulacak gibkıvranıyordum. “Bırakın beni.
Bırakın!” diye yalvarıyor, onlarla
boğuşuyordum. Ve biliyordum kbırakmayacaklar, onu hiçbir zama
kurtaramayacağım... Buna rağme
uğraşıyor,çırpınıyordum. “Gitt
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 475/1451
mahvoldu. Bırakın beni!” diyordum.
Ve hakikaten aynadaki haya
gittikçe değişiyordu.Biraz sonra, üzerime dikilmiş
korkudan alabildiğine açık iki gözde
başka bir şey kalmadı. Durmadasavrulan, kendi üstüne dönen en çiğ
irşe rengi bir ışığın arasından bana
bakan korku, hayret ve itham dolu ikbüyük göz, “Bütün bunlar seni
yüzünden oldu!” diyen Emine’ni
gözleri...O zaman, işte bütün
gördüklerimden daha korkunç bir şe
oldu. Müthiş bir rüzgâr her şey
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 476/1451
savurmağa başladı. Başımızda
dam bir lahzada uçtu, duvarla
kendiliğinden devrildi ve biz brüzgârda savrulmağa başladık.
Biraz sonra kendimi karanlı
gecede bir bayırdan aşağıya inerkebuldum. Yanımda Doktor Rami
vardı. Koluma girmiş, bir şeyle
söyleyerek beni çekiştire çekiştireyürüyordu. Aşağıda uçurumu
dibinde bir ev ışıklar içinde parıl par
parlıyordu. Fakat yolun çok uzuolduğunu, eve erişsem de bunu
hiçbir şeye yaramayacağın
biliyordum. Bununla beraber, âdet
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 477/1451
koşarcasına yürüyordum. “Bira
daha gayret, doktor, biraz daha...
diyordum. Birdenbire yanı başımızdbir gölge belirdi; bu gittikçe büyüye
gölge Seyit Lûtfullah’ı
kaplumbağası idi. Korkunç bir şeydbu. Karanlıkta iyi mayalanmış b
hamur gibi, su gibi, rüzgâr gibi yava
yavaş kabarıyor, büyüyor, etrafkaplıyordu. Hiçbir şey onu
büyümesine mâni olamazd
Milyonlarca çekirgenin yapacağı bhışırtı ile her lahza biraz daha kend
çinden büyüyordu. Dişlerim birbirin
vura vura, “Büyüyecek, büyüyecek
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 478/1451
yerin ve göğün kendisi olacak!” diye
söyleniyordum. Bu korku il
uyandım.Ter içindeydim. Dişlerim birbirin
kenetli, bir müddet olduğum yerde
yalnız kalbimin gürültüsündinleyerek etrafa bakındım. Dah
sabah olmamıştı. Garip bir sessizli
vardı. Koca bina, her şeyi inkâr edebu sessizliğin içinde, ölü bir suda
çalkanan bir gemi enkazı gibi sessi
sadasız yüzüyordu. Bununla berabene olsa ayaklarım yere basmışt
Bütün o kadar dehşetle yaşadığım
şeyler rüya idi. Bir cigara yaktım. B
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 479/1451
ki nefesten sonra yataktan çıktım
Masanın başında bir sandalyey
oturdum. Kendi kendime bir dahekrarladım: Rüya imiş. Faka
Emine’nin yüzü ve çığlıkları aklımda
gitmiyordu. Bakışlarını görmemester gibi gözlerimi kapadım
Birdenbire bir acı ile uyandım
Ağzımdaki cıgara sonuna gelmişdudaklarımı yakmıştı. Onu yer
attım, terliklerimle üzerine bastım
sonra yine gözlerimi kapadım.Bir el omuzuma dokundu. Hiçb
şey anlamadan yüzüne baktım
Doktor Ramiz’i
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 480/1451
hademesiydi.“Saaton!” dedi. Müdü
beni istiyormuş. Hep aynı kork
çinde giyindim. Vereceği köthaberden o kadar emindim k
adama “Niçin?” demek, bir şeyle
sormak aklımdan geçmiyorduYüzüne bile bakmıyordum. Her şe
bitmişti.
Yukarda müdür bana gülerekararı okudu. Doğrudan doğruy
serbest bırakılmamı söylüyorlard
Ben muttasıl ona, “Eve dönüp de nyapacağım?” der gibi bakıyordum
Emine’yi kaybedecek oldukta
sonra...” İçimde, hemen o anda
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 481/1451
çoktan beri sargılı, iyiliğe gitmediğ
çok iyi bilinen bir yarayı kendi elimle
açacakmışım, onun ümitsimanzarasıyla ve dehşetiyl
karşılaşacakmışım hissi vard
Müdür sonunda:- Neniz var? diye sordu.
- Hiç dedim. Korkuyorum. Artı
her şeyden korkuyorum.Babacan bir adamdı. İnsan işlerin
biliyordu:
- Hepsi geçer... Bu iştekurtuldunuz ya, ehemmiyet vermeyin
Ve bana ayak üstünde kend
hikâyesini anlattı:
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 482/1451
- Biz heyetten raporu çokta
göndermiştik!
Aşağıda Doktor Ramiz sevinçteboynuma sarıldı:
- İşlerimize dışarda devam ederiz
diyordu. Zaten tedaviniz bitmigibiydi. Birkaç seans daha yaparız
olur biter. Şu raporu da hazırlarız!
Birdenbire tepem attı:- Hangi rapor? diye bağırdım.
- Canım, bizim kongre raporu.
Tebliğ denen şey. Tabirnameleçin...
Heyhat!
Eşyamı benimle beraber hazırlad
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 483/1451
Eve kadar otomobille berabe
gelmekte ısrar etti. Ne kadar iy
nsandı! Şu anda benden fazlsevindiğine hiç şüphe edilemezd
Buna rağmen altı hafta yerinde
kımıldamamış, bir türlü başındaberi vaat ettiği öbür rapor
vermemişti.
Şimdi bütün bunları unutmuş, bçocuk gibi seviniyor, ikide bir gelece
zamanlardaki dostluğumuz namın
projeler kuruyordu. Yazık ki bsevinci lâyıkıyla paylaşamıyor, hiçbi
sözüne cevap veremiyordum. O
konuşurken, ben hep gördüğüm
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 484/1451
rüyayı düşünüyordum.
Sona doğru çılgın bir sabırsızlı
beni yakaladı. Hep, “Bir an evvel, ban evvel!” demeğe başladım.
Yolda rastladığımız her şey
herkesi bu rüyanın içime iyiceyerleşmiş havasında görüyordum
Onun arasından geçerek, onu
âdeta bir başka parçasını yaşayaramahallemize ve sokağımıza geldim
onun dehşetiyle kapıyı çaldım.
Emine’nin sevincini gördüğüm ânkadar bu hep böyle devam ett
Denebilir ki, asıl onu görünc
uykudan uyandım. Karım bira
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 485/1451
zayıflamıştı. Ellerinde ve boynund
hep aynı sıcaklık vardı. Bununl
beraber karşımdaydı. Ve hezamanki neşesiyle, açık kalbiyle
gülüyordu. Bu gülüş ban
kaybettiğimi sandığım her şeyi bahzada iade etti.
Yukarı çıktığımız zaman Dokto
Ramiz birdenbire: “Mübarek!” diyhaykırdı ve eski yerinde tertemiz
pırıl pırıl, bütün azametiyle kurulmu
aile yadigârına doğru koştu.Ben, “Hayırdır inşallah!” der gib
karıma baktım.
O, gülerek:
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 486/1451
- Ne yapayım, dedi. Başımız
öyle şeyler geldi ki artık ben de b
şlere inanmağa başladım. Geçehafta indirdim. Fena da olmadı han
yeri âdeta boş duruyormuş!
Doktor Ramiz, bizi unutmuştuZehra’nın ayakta, öpmesi için elin
uzatmasını beklediğinden habersiz
yere çömelmiş eski saatimizebakıyordu. Yüzünde en büyü
hasretine kavuşmuş insanları
sevinci vardı. Emine biraz ötedesessiz bir tebessümle bir ona, b
bana bakıyor: “Bunu da nerede
buldun?” der gibi işaretler yapıyordu
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 487/1451
Ben, tekrar omuzlarımı silktim ve b
yeni gelen amcanın dalgınlığında
stifade ederek kızımı bilmemkaçıncı defa tekrar kucakladım. He
şey yerli yerindeydi.
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 488/1451
VI
Emine’nin neşesi ve cesare
yavaş yavaş bozulmuş sinirlerim
düzeltti. Acayip maceramızunutmağa başladım. Bilhassa
korkunç rüyanın tesir ve korkular
gitmişti. Bu rüyayı, günlerce süremünasebetsiz ısrarıyla bana
musallat eden Doktor Ramiz’e karş
hiddetim bile yavaş yavaş geçt
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 489/1451
Hususuyla Emine’yi muayene edi
de, hiçbir şeyi yok, dediği zama
çimde ona karşı sadece minnevardı.
İlk günlerim tabiatıyla iş aramakl
geçti. Daha muhakeme başlabaşlamaz çalıştığım yerde işime so
verdiklerini söylemiştim. Bir gü
mektepteki hocalarımdan birinerastladım. Beni Fener Pos-tanesi’n
müdürüne yolladı... “Orada bir açı
varmış!” diyordu. Hakikaten bu yeaçıktı. Emrim geledursun hemen
gün işe başladım. Maaşım, esk
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 490/1451
kazancımı tutmuyordu. Faka
ehemmiyeti yoktu. Ufak tefe
kısıntılarla her şey yoluna girebilirdHürriyete, evime, çocuklarıma, doğr
dürüst yaşayan insanların dünyasın
yeniden kavuşmuştum. Hattâ DoktoRamiz bile acayip merakları, birbirin
utmaz hareketleriyle artık eskisi gib
beni rahatsız etmiyordu. Zaten dahserbest kaldığımın haftasında ben
öyle garip bir âleme sokmuştu k
orda herhangi bir hareketiaksaklığını görmek imkânsızdı.
Burası Şehzadebaşı’nda, bo
zamanlarında vakit geçirdiği büyükç
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 491/1451
bir kıraathaneydi. Aziz dostum, be
Adlî Tıpta iken, bu kıraathanelerdek
bütün ahbaplarına, türlmeziyetlerimi, eski âlemimi
hakkındaki bilgimi, saat tamirindek
maharetimi öyle övmüş, maceramı okadar yana yakıla anlatmış, bilhassa
hastalığım hakkında o kadar çok v
mühim tafsilât vermişti ki, daha iladımımı atar atmaz bütün kahv
sevinç çığlığı ile doldu. Âdeta esk
bir dost ve günün kahramanı gibkarşılandım. Doktor Ram
masamızın önünden her geçen
durduruyor ve beni, “Hakikî bir bab
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 492/1451
psikozu geçirdi, meslek hayatımın e
mühim hastası budur.” diye takdim
ediyor, sonra tekrar izahatabaşlıyordu.
- Şimdi hastalığını da, tedavisin
de biliyor. Yaman adamdırMükemmel bir kültürü vardır. Sonr
radesi... Bu irade sayesinde öyle b
rüya gördü ki!., diye sırtımı uzuuzun sıvazlamalarla devam eden b
zahat hakikaten garipti.
Doktor neredeyse sözlerini, “Haydkalk! Amcanın karşısında biraz yür
bakayım!”, yahut, “Hani yeni şi
ezberlemiştin, onu okusana canım!
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 493/1451
diye bitirecekti.
İlk önce buna çok sıkıldım v
bayağı neticelerinden korktumFakat hayır, burası gerçekten gari
bir yerdi. Hiçbir şeye hayre
edilmiyor, hiçbir şeyin üzerinde fazladurulmuyordu. Burada insan, olduğ
gibi, bütün hususiyetleriyle
kabahatleriyle, sakatlıklarıyla kabuediliyordu. Ve bunlar ne kadar ço
olursa o kadar hoşa gidiyordu. Faka
bu affedilmek değildi. Aksine hiçbşey unutulmaz, hattâ her zaman içi
hatırlanırdı. Gerçekte onlar
pasaportlarda o kadar dikkatle
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 494/1451
kaydedilen ve isim, doğuş tarihi gib
şeylerin ötesinde insanı herhangi b
karışıklığa artık meydavermeyecek şekilde tâyin ede
ayırıcı ve değişmez çizgiler
benzerdi. Yıllardan sonra bkahvede tanıdıklarımızdan birini b
vekil sandalyesinde gördük
Korkulacak derecede muvaffakiyetbir politika adamı olmuştu. Fakat b
acayip kahvede onu tanıyanla
kendisine hâlâ aynı gözle bakıyorlaradı söylenince aynı şeyle
hatırlıyorlar, aynı hükümler
ekrarlıyorlardı.
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 495/1451
Bütün hususiyetini, sonunda iflâ
eden sahibinden alıyordu. Ömründ
bir gün bile ciddî görünmezahmetine katlanmamış olan b
adam İstanbul’un hemen yarısın
anıyordu. Zaten dost olmak için bkere görmesi kâfiydi. Bu sayed
kıraathanesini bir nevi kulü
yapmıştı.Son derece sevimli, iri yapıl
güzel bir adamdı. Acayib
yaşanabilecek tek diyar gibi seçmiolmasaydı, birinci sınıf bir iş adam
olabilirdi. Kendisine mahsus eski il
yeni arasında bir dil, hemen hemen o
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 496/1451
kadar yapmacık bir kıyafet ve başta
Frenk taklidi sivri bir sakalla b
çehre uydurmuştu. Bu yapma çehrve kıyafet ve yapma dille, her işi
dış tarafında kalmak şartıyla
sabahtan akşama kadar dünyanın eakla sığmaz hikâyelerini anlatıyordu
Hiçbir şey bulamazsa kendi hayatını
hiç bahsedilmemesi lâzım gelearaflarını naklederdi. Zaten bir cam
kavanozda imiş gibi âdeta gö
önünde yaşardı. Hemen daima âşıktve sevdiği kadınları bir başkasını
beğenip sevmesine imkâ
olmayacak cinsten seçtiği için ço
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 497/1451
defa evlenmek zaruretinde kalır
binaenaleyh daima sırtında b
boşanma dâvası ile yaşardı.Kahveye her cins ve meşrepte
nsan geliyordu. Zengin mirasyed
müflis veya tutunmuş tüccarşöhretsiz şair, gazeteci, ressam
yüksek memur, satranç ve dama
ustaları, eski pehlivanlar, bir ikDarülfünun hocası bir yığın talebe
aktörler, musikişinaslar, hulâsa he
meslekten adam... Küçük gruplarayrılmış olmalarına rağmen heme
hepsi yine beraber yaşar gibiydiler
Herkes bir defa rast geldiğiyle ikinc
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 498/1451
gün senli benli olurdu. Hiç kimseni
öbüründen saklı bir sırrı yoktu. Kir
veya temiz bütün çamaşırlar ortaddi. Herkes onları istediği gibi eviri
çevirir, koklar, münasip bulduğunu
etrafına ehemmiyetle gösterirdi. Heazilet, her biçarelik, hattâ reziletle
bile burada aynı soğukkanlılıkla
hattâ icap ederse bir çeşit şefkatlemuhakeme ve kabul edilird
Pederasti, aşırı çapkınlık, küçü
veya büyük para dalaveresi âdetaadımlarınıza dolaşacak şekilde
ortada idi.
Başta kahve sahibi olmak üzer
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 499/1451
bütün gedikli müşterilerin burad
akılmış hususî adları, hayatlarında
sanki büyük bir dikkatle seçilmiş vekendileri görülür görülmez hatırlana
ve hatırlatılan bir iki hikâyesi vardı.
Bu insanların çoğunu bütüömrümce gördüm. Bazıların
şlerinde, bazılarını evlerinde
anıdım. Bir kısmı sonradan benimyanımda, yani Saatleri Ayarlama
Enstitüsü’nde çalıştılar. Hepsi iy
kötü, işinde, gücünde, haysiyetnsanlardı, yahut böyle görünmek içi
yapmayacakları fedakârlık yoktu
çlerinde daha o zamanlar bil
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 500/1451
mühim işlerde bulunanlar vard
Böyle olduğu hâlde bu vaziyette
hiçbiri sıkılmaz, hattâ hepsi az çohoşlanırdı. Bazıları sanki birdenbir
unutulmaktan korkuyorlarmış gibi, b
cinsten takılmaları kendiliklerindeahrik ederlerdi.
Bu kahvede neler konuşulmazdı
Tarih, Bergson felsefesi, Aristomantığı, Yunan şiiri, psikanaliz
spritizma, alelâde dedikodu, çıpla
hikâye, korkunç veya merakmacera, günlük siyasî hâdise
birbiriyle sarmaş dolaş, biri öbürün
yarıda bırakarak, çok yüklü
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 501/1451
beraberinde her rast geldiğin
aşayan bir bahar seli gibi kabarık b
konuşmada beyhude ve şaşırtıcakar giderdi. Tabiî hiçbirinden tam
bahsedilmezdi. Hepsi çok uzun b
uykudan, bir çeşit ölümden sonrahatırlanır gibi bu kahveye gelird
Büyük İskender veya Anniba
Kant’ın imperataif’leri, bsayıklamağa benzer konuşmad
sadece günlük hayatı uyuşturma
çin icat edilmiş şeylerdi. Zaten esıhhatli vak’a bile söyleniş tarzı içi
anlatılırdı. Birbirlerini o kadar fazl
dinlemişlerdi ki, hepsi anlatılan
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 502/1451
aşağı yukarı evvelden bilirdi. Burad
konuşma yalnız kendisi için
konuşanların kabiliyetleri içindi vedaha ziyade sevilmiş bir eserin
yahut oyunun tekrarına benzerdi ve
sohbet, bir ortaoyunu gibi evveldeâyin edilmiş şartlarla devam ederd
Hep aynı kelimelerle müdahale edilir
aynı yerlerde gülünür, maceraoradakilerden birkaçı arasınd
geçmişse, alâkadarlar aynı yerlerd
amamlayıcı sözü alırlardı. Anlatandaha yeni tafsilâta girerse, sö
derhal kesilir, “Bunu yeni uydurdun!
denirdi. Mamafih bu yeni şekil v
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 503/1451
parça gelecek programda ayn
dikkatle aranırdı.
Bu konuşmalarda tekrar şarttı vkimseyi yormazdı. Aksine olara
alışık çehresiyle gelmeyen şe
yadırganırdı. Bunun dışındahakikaten yeni bir fikir veya meseles
olanların sözü ilk defalar sadece
nezaket ve biraz da tecessüyüzünden dinlenirdi ve daima uyanı
olan muhit muhayyilesi onu şakaya
en çok müsait tarafındayakalayana, yahut kendi seviyesin
ndirene kadar öyle kalırdı. Bütü
ciddî şeyler böyleydi. Bir ker
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 504/1451
alelâde çapkınlığa, Karagö
şakasına, pederasti hikâyesine veya
ortaoyunu taklidine indirildikten sonrkabul edilirdi. Zaten bu cins cidd
şeylerden bahsedenler, hususî bi
sim altında tanınırlardı. OnlaNizamıâlemcilerdi. Dünyay
düzeltmek zahmetini üstlerine ala
bu aristokratların altında daha genibir tabakaya “Esafil-i Şark” ad
verilmişti. Onlar kültürden
medeniyetten bu kahvedekmüşterek hayata yarayacak kadarın
almakla yetinen günlük hazların ve
geçim sıkıntısının vey
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 505/1451
çaresizliklerinin dışında yalnızc
komiğin, aksayanın üzerinde
zararsızca durmakla yetinenlerdNihayet üçüncü bir tabaka, Şi
Taifesi gelirdi. Şiş, hiçbir inceliğ
olmayan, şehir hayatına intibaetmemiş, yahut kaba insiyakların
yenememiş insanlardı. Şi
Taifesi’nden bir insan kavgaedebilirdi, bir Esafil-i Şark vey
Nizamcı ancak Şiş’li-ği tutarsa kavg
ederdi. Binaenaleyh, Şiş’lik biraz dptidaîlik mânasına geliyordu. Ve
yalnız bu taife, belki de kalabalı
olduğu için Yarım Şiş diye kend
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 506/1451
çinde de ayrıca sınıflanırdı.
İlk bakışta ortaoyununun, tulûatın
Karagöz’ün, meddah hikâyesinin bkalıntısı gibi gelen bu garip kalabalı
ve onun hayatı başlangıçta ben
sıktı. Hele muayyen bir hastalıkla vbirtakım olmaz şeylerle damga
olarak aralarına girmiş olmakta
büsbütün ürkmüştüm. Daha üçüncgünü bana ciddiyetle Mübarek’i
hatırını soranlar olmuştu. Nerdeys
Evli mi, bekâr mı?” diye meraedeceklerdi. Abdüsselâm Bey, Sey
Lûtfullah, Nuri Efendi gibi bu semtt
yaşamış, hele son ikisini birçoğunu
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 507/1451
şahsen tanıdıkları adamların hâtıras
se daha ilk adımımda tazelenmişti.
Kayser Andronikos’un hâzinesiniLûtfullah tarafından sure
hususiyede bana hediye edilmi
olması, benim malım bulunması isehiçbir suretle gözlerinden kaçmasın
mkân olmayan bir vak’a idi. Hulâsa
hiç istemeden, peşinde koşmadabütün bir şöhret benim için evvelde
hazırdı. Hiçbir cemaat tarafından b
kadar hararetle kabul edilemezdimDoktor Ramiz’in beni ilk getirdiğ
günün haftasında, huzurumda, hang
sınıftan olduğum keyfiyeti münakaşa
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 508/1451
edildi. Sıkılganlığım, daima kend
şlerimle meşgul oluşum, bütün b
konuşmaları ciddî telâkkî etmeyişimabiatıyla beni Nizamlık yapıyordu
Sonradan Emine ölüp de hayatı
yice mihverinden çıkınca bu payeykaybettim. Ve yavaş yavaş Esafil
Şark arasına girdim. Hakları d
vardı!Böylece sınıfım tâyin edildikte
sonra bana verilecek lakap üzerinde
düşünüldü. Fakat bu o kadar kolaolmadı. Birkaç celseye ihtiyaç oldu
Nihayet hastalığım, yani bab
psikozu dolayısıyla “Öksüz” ad
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 509/1451
üzerinde ittifak edildi. Fakat benim
hikâyem çoktu. Naşit Beyi
birdenbire ölümü, halamın hikâyesincanlandırdı. Halamın onun acısıyl
kendisini dervişliğe vermesi, o
zamanlar kadınlar arasında şöhrekazanan bir şeyhe bağlanışı ve
serveti dolayısıyla en gözde mürid
olması bu şöhreti birkaç senemuhtelif fasılalarla besledi. Kaldı k
halam benim bu acayip kalabalıkta
unutulmama razı değilmiş gibsonunda âşıkane nefesler bile
yazmağa başladı. Hakikatt
hayatımın her tesadüfü bu şöhrete
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 510/1451
yardım ediyordu.
Daha ikinci haftasınd
Bedesten’de ayarcılık eden çoemiz ve iyi kalbli bir adam, Aristid
Efendinin altın hikâyesine mera
sarmıştı. Elinde sahaflardan satıaldığı bir yazma, peşimde
ayrılmıyor, muttasıl bana bu sanatı
sırrını soruyordu. ŞerbetçibaşElması ise hemen her günün başlıc
mevzuu idi. Kahvenin sahibi sad
kahvesini eline alır almaz, “Bu geceCenab-ı Hakk hayra tebdil eylesin
âlem-i menamda, bana altın bir teps
üzerinde Şerbetçibaşı Elması’n
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 511/1451
sunuyorlardı.” diye uydurma b
rüyaya başlıyor ve elmasın tarifin
yapıyordu. İkinci defasında bu rüydeğişiyor, elmasın bulunduğu tepsiy
bir “Bânu!” getiriyor, üçüncüsünde
Bânu, Câdu, yani halam oluyordu.Yavaş yavaş bu hayata ben de
alıştım. Ne kadar hafif ve rahatt
Uysal kalabalık insana başta kendisolmak üzere her şeyi unutturuyordu
şimden çıkar çıkmaz bir soluk oray
uğruyor, daha ilk adımda, sanki bibaşkası oluyor, günlük üzüntülerde
uzak, yalnız şakadan bir âleme
giriyordum. Burada yarım saat evve
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 512/1451
veya sonraki hayatıma âdeta b
başkasının imiş gibi bakıyordum
Adım bile değişmişti, orada Haydeğildim, Öksüz’düm.
Doktor, gününün bütün bo
saatlerini bu kıraathanenimasalarından birinde çantasını açı
kapayarak, tırnaklarını temizleyerek
hayattan ve memlekettekembellikten şikâyet etmekle
psikanaliz anlatmakla, yahut etraf
dinlemekle geçiriyordu. Hemen heşeyle alâkadardı. Ve bir ucu İçtima
enkide bağlanmak şartıyla her fik
onun için sevimli, kabule değerd
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 513/1451
öbür ucu zaten elinde idi v
kolaylıkla Freud’a, Jung’
bağlayabilirdi. Bütün bu acayişeylerden sıkılıp sıkılmadığın
kendisine her sordukça bana:
- Deli misin! diye cevap veriyordubundan daha enteresan etüt mevzu
olabilir mi? Bana mesleğimi as
sevdiren bu kahve oldu. Buradaknsanları nerede bulabilirim? Kaldı k
opluluğun kendisi de ehemmiyetl
Sosyal-psikanaliz için bundan iyi yebulunmaz.
Bak, mâzi nasıl devam ediyor
şaka, ciddî onu nasıl yaşıyorlar..
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 514/1451
Hepsi hayallerinde büsbütün başk
bir âlemde yaşıyor. Topluluk hâlinde
rüya görüyorlar.Bir başka defasında yine ayn
mesele için şöyle konuştu:
- Bu kadar aydın bir kalabalığnerede bulabilirim? Hepsi ihtisa
sahibi insanlar... Hepsi memleke
meselelerinin içinde ve sade onunlyaşıyorlar. Hiçbir gazetede bu kahve
kadar havadis bulamazsınız
Göreceksiniz, hâtıra defterimneşrettiğim zaman göreceksiniz, b
adamlardan neler öğrendiğimi he
günü gününe okuyacaksınız...
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 515/1451
Doktorun memleket meseleleri v
aydın konuşmalar dediği şe
hakikatte alelâde dedikoduyduFakat onun âlim bakışlarında i
abiatıyla değişiyordu.
Daha sonraları, enstitüye alınmashususunda o kadar ısrar ettiğim
Yangeldi Asaf Bey dolayısıyla -ilerde
görüleceği gibi Asaf BeyTamamlama Büromuzun şefi oldu
bütün bu işlerden bahsederken Hal
Ayarcı’ya Doktor Ramiz’in bu fikrinsöyleyince, aziz velinimetim:
- Bana kalırsa bu çalışm
hayatına tam intibak etmemekte
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 516/1451
gelen bir şeydir, demişti. Hayat
kendi şeklini yaratmazsa böyle olur
Bu kahve hakkında sizi dinlerkeben, çoğunu tanıdığım bu insanlar
hep bir çeşit aralıkta yaşıyorlarmı
gibi düşündüm. İsterseniz onlarkapının dışında kalanlar da
diyebiliriz. Muasır zamana girememi
olmanın şaşkınlığı içinde yarı ciddîyarı şaka, tembel bir hayat! Öyle b
mâzi falanla pek alâkası olmasa
gerek!- Amma hepsinin bir işi vardı! diye
yaptığım itiraz üzerine:
- Her iş, iş değildir. İş evvelâ b
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 517/1451
zihniyet ve zaman telâkkisidir
Enstitümüz kurulmadan evve
memlekette hakikî iş hayatolabileceğine inanmanıza hayre
ediyorum. Çalışmak ancak muayye
düzeniyle olur... Siz ki, bu kadaecrübelisiniz, bu enstitünü
kurulmasında o kadar himmet ettiniz
buna nasıl iş diyebilirsizin! diye benpaylamıştı.
Enstitümüz kurulmadan evve
hakikaten bir çalışma hayatımız vamıydı, yok muydu? Bunun hakkınd
katiyetle hiçbir şey söyliyemem. B
hâtıraları yazmağa başladığımda
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 518/1451
beri içimde birçok değişiklikler oldu
Artık, tasfiye hâlindeki enstitümüz
eski gözle baktığımı iddia edebilecehâlde değilim. Bana şimd
müessesemiz, memlekette i
hayatını kurmaktan ziyade bazşsizlerin kendilerine iş bulmasına
yardım etmiş gibi görünüyor. Bun
söylemekle ıoplum hayatına büyüaydalarımız olduğunu inkâ
etmiyorum; fakat aradan geçe
zamanla yavaş yavaş yaptığımız işhiç olmazsa başka zaviyelerden de
bakılabileceğini söylemek istiyorum
Bu, belki de para ve refa
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 519/1451
dolayısıyla ona artık muhta
olmadığım içindir. Araya
menfaatlerimiz girmeyince hâdiseleelbette başka türlü, daha realist bi
gözle görmeğe, hakikaten daha
uygun şekilde anlamağa vyorumlamağa başlarız. Belki de bu
oğlum Ahmet le birkaç gün evve
aramızda geçen münakaşanıneticesidir. Hâtıralarını yazdığım
öğrenir öğrenmez bir gün neşredil
korkusuyla soyadın. değiştireoğlumun bu müessese aleyhindek
ikirleri beni bu düşüncelere
götürmüş olabilir.
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 520/1451
Her neyse, Halit Ayarcı’nın i
hakkındaki fikirlerini tam mânasında
kabul etmemekle beraber, bkahvede tanıdığım insanlar için en iy
eşhisi onun koyduğun
zannediyorum. Hakikaten buradakhayat, asıl kapının dışında b
hayattı. Ve onu yaşayanlar, o
şekilde, yani hiç içeriye girmeydüşünmeden, yahut da bir ayaklar
daima eşikte, yaşıyorlardı. Hiçb
mesele yoktu ki eninde sonunda bkaçış, bir kurtulma vesilesi olmasın
Neden kaçarlardı, niçin kaçarlardı
Hiçbir mukavemetleri yok muydu
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 521/1451
Yoksa hakikaten her şeye yabancı
her şeye kayıtsız mıydılar? Hayır
burada her şey biraz afyon, birauyku ilâcıydı.
Şüphesiz işin içine menfaat girinc
her şey değişiyordu ve menfaat bkahvede hiç de ikinci derecede kala
bir şey değildi. Her gün bir yığı
para kavgasına, bitmez tükenmehesaplara, bazen haftalarca süre
iskoslu konuşmalara şah
oluyorduk. Bunları öğrenmemiz içibehemehal gözlerimizin önünde
geçmeleri lâzım değildi. İlgililerde
birisi veya her şeyin aslını bile
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 522/1451
kahve sahibiyle yarım saatlik b
konuşma yeterdi. Ve bütün b
hesaplar, fiskoslar, bazen çetinkavgalarda biten anlaşmazlıkla
uysal dostlarımızı bile çok başka
şıklarda gösteren şeylerdi. Onlasayesinde bu insanların so
derecede hesaplı, hakkının o
parasında bile dikkatli ve titizalabildiğine açıkgöz ve çakır pençe
olduklarını bir kere daha anlardık.
Daha dün yapışık doğmuş ikizlegibi birbirinden ayrılmayan
yediklerinde, içtiklerinde daim
beraber görünen iki dost, ertes
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 523/1451
günü bir hesap yüzünden pençe
pençeye geliyorlar, yahu
aralarındaki eşit haklı kardeşlibozuluyor, biri efendi, diğeri maiye
oluyor, günlerce, aylarca bu yen
vaziyet devam ediyordu. Bazı defalabu, hiçbir gürültüsüz kendiliğinde
olurdu. Para derhal gönüllüsün
bulur, karşılıklı vaziyetlekendiliğinden kurardı. Bazen oldukç
çetin ve değişik safhalardan sonr
yeni bir muvazeneye varırlardFakat hemen her şeklinde daim
beklenmedik bir şey araya girerdi.
Bir defasında gedik
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 524/1451
müşterilerden ikisini günlerce b
köşeye çekilmiş baş başa konuşu
gördük. İkinci defasında pejmürdkılıklı bir adamcağız yanlarında id
Üç gün sonra kalantor bir bey dah
geldi, katıldı. O günden itibaren bdört kişi birbirinden ayrılmaz oldular
Günde birkaç defa kahvede buluşu
baş başa veriyorlar, yahut birbirlerçin haber bırakıp gidiyorlard
Hepsinin elinde bir çant
peydahlanmıştı. Bu, kış sonlarındoluyordu. Sonra birdenbire bahar
doğru pejmürde adamın üstü baş
değişti. Zarif, şık, daima gülümseye
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 525/1451
ve daima uyanık bir beyefendi ortaya
çıktı. İki ay evvel âdeta görünmede
gelip giden adam sanki bir radyoveya frijider reklamı gibi göz
çarpmak için sağa sola selâm
dağıtarak aramızda dolaşıyorduDerken otomobille gidip gelmeğ
başladı. “Şoför”, “Bizim şoför
kelimeleri, sırasına göre munis veyumuşak, yahut hiddetli veya can
sıkılmış ve hep bir imtiyaz ve İçtima
mevki ifadesiyle, daima bilmem kasilindirin, şu kadar paranın ve saatte
seksen kilometre süratin araya
koyduğu fark ve imtiyazla ağzında
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 526/1451
düşmez oldu.
Her devrin ve yaşayışın kendisin
göre bir insan tasarrufu vardır kbütün bir zihniyeti ve inkârı gü
realiteleri ifade eder. Şoför kelimes
bunların şüphesiz en medenisi, eatifi, en iyisi ve en cemiyetlisidir. İk
dudağın arasında bir öpüş taklidine
benzeyen ve ilk hecede havayabıraktığını ikinci hecede âdeta
geriye alan bu kelimenin Türkçe’ni
en mühim kazançlarından biolduğuna bilmem dikkat ettiniz mi
Hangi şiveden söylenirse söylensin
daima mânalıdır.
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 527/1451
Nihayet yazın başında heps
birden kayboldular. O andan itibare
havadisler sızmağa başladDostlarımız tanıdıkları girgin, par
şlerini gayet iyi bilen bir avukatla
adamcağızın çok çetrefil bir miraşini takip etmişlerdi. Şimdi kend
himmetleriyle muazzam servetine
kavuşan bu zengin dosteğlendirmeğe çalışıyorlardı.
Bunu öğrendiğimiz andan itibare
bir rasathane hoparlöründeherhangi bir yıldızla peykleri taki
ediliyormuş gibi küçük, kısa, baze
eferruatlı ve uzun, günlük haberleri
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 528/1451
bir daha sonu gelmedi. Bütün plajlar
gizli eğlence yerleri sank
bitişiğimizde imişler veya sankaramızda yalnız bir camlı kapı ve tü
perdeli bir pencere varmış gibi bize
sırlarını açtılar. Bir nesil evvelin şive hayal lügatinden orta sınıfa
geçmiş takma adlarla anılan genç
güzel kadınlar, tecrübesiz kızlar, ılıkgazoz şişelerimizden ve yapışka
şurup bardaklarımızdan çıkı
karşımızda soyunmağa başladılarHemen her gün en kaba ve hoyra
hikâyelerden dinlediğimiz bu ya
cümbüşleri, teşrin yağmurların
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 529/1451
kadar sürdü.
Bir taraftan terden sırtımız
yapışmış fanilâlarımızskemlelerimizin arkalarına sürte
sürte isiliklerimizi kaşırken, öbü
araftan da işittiğimiz bu hikâyelesayesinde, ayışığında serin sularda
yıkandık, loş plaj kabinelerinde
seviştik, rüzgârlı ve ağaçlı tepelerdecins tekeler gibi boğuştuk. Sonr
Beyoğlu barlarının hikâyesi başlad
Üst üste malî krizlerin bütüAvrupa’dan kovduğu yarı çıpla
kızlar saksofon seslerini
dâüssılasında mayolarını ve
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 530/1451
sutyenlerimde âdeta gözlerimizi
önünde attılar, yahut kürklerle
mücevherlerle giyindiler. Dahadoğrusu birincileri attıkları içi
kincileri giyindiler.
Emine’nin bir gece bütün tutumikirlerini yenerek Zehra’nın entarisin
ve Ahmet’in ayakkabısın
düşünmeden gitmeğe razı olduğu beğlence yerinde, her zamanki çocu
saflığıyla, “Ayol, bunlar insan deği
melek” diye beğendiği sarışın vekumral, buğday tenli kızlar, kadınla
da böylece kahvemizi
mahremiyetine fokstrot adımlarla v
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 531/1451
ango kıvranışlarıyla, dağılmı
saçları kalçalarını döve döve, nefe
nefese zafer çığlıkları atarak, genküheylânlar gibi girdiler, tavla
şakırtılarını, hayalimizde birbi
ardınca patlatılan şampanyaşişelerinin gürültüsü örttü.
Kışın ortasına doğru bu çılgı
eğlenceler birdenbire bitti. Kameraekrar bizim kahveye döndü. B
gece dördü birden geldiler. Heps
yorgun ve sinirli idi. Evvelâ bköşede sessiz, sadasız münakaşa
ettiler, cüzdanlar açıldı, senetle
çıktı, tekrar cüzdanlara kondu
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 532/1451
Sonra sesler birdenbire yükseld
Rezil, alçak, dolandırıcı kelimele
arabacı kırbaçları gibi şakırdamağbaşladı. Yumruklar sıkıldı, “Be
sana gösteririm!” tehditleri duyuldu
Nihayet hepsi birbirine girdilerNeticede mirasyedi ve iki arkadaş
avukatı sille tokat kahveden dışarıya
attılar. Bir sene evvel o kadahaysiyetli ve kibirli tavırlarla bizi hi
beğenmeden aramıza gelen adam
çamurlar içinden güçlükle kalktı. Bulumbacı gibi küfür ede ede
yanağından sızan kanları sild
Gözlükleri kırılmış olduğu içi
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 533/1451
şapkasını ben bulup başın
geçirdim.
İki hafta sonra aynı kavgmirasyedi ile iki arkadaşı arasında
oldu. Bu sefer velinimet de ayn
şekilde kahvenin kapısına bırakıldFakat netice hiç de o gec
sandığımız şekilde çıkmad
Kahvemizin gedikli müşterileri olan ikahbap çavuş daha ertesi sabah bize
dert yanmağa başladılar. Birkaç gü
sonra şikâyetleri ayyuka çıktı. Vâkıbir sene adamakıllı eğlenmişlerd
amma, ellerinde hiçbir şe
kalmamıştı. Hattâ mirasyed
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 534/1451
kendilerini sonradan bütü
haklarından ıskata muvaffak olduğ
çarpaşık bir şirket sayesinde birinielinden baba evini, öbürünün elinde
bilmem neredeki büyük ve işle
mağazasını almıştı. İkisi de şimdbeş parasızdılar. Üstelik elde
çıkarılan bu mağazanın sahib
eğlence yerlerine kendi delâletiylesürüklediği, düşmesine yardım ettiğ
kızlardan birine delice âşıktı.
Bütün bu işler mirasyedahbabımızın dünyanın en rahat, tat
ebessümüyle bir gün gelip aramızda
oturmasına mâni olmadı. İki saa
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 535/1451
kadar kahvenin sahibi ile baş başa
konuştular. Eski dostumuz hiddette
kan başına sıçrayarak onu dinledErtesi akşam elden çıkan mağazanı
sahibi ile uzun bir lavla partisine
utuştular.Velinimet, dünyanın emasum çehresiyle zarları avucunda
şakırdatarak fırlatıyor, arkasında
avlanın içine girecekmiş gibi eğiliyorzarların dönüşünü takip ediyor, he
düşeşte bir kere el çırpıyordu. O
beş gün sonra müflis mağazasahibinin sevdiği kızla evlendiğin
şittik. Üç ay sonra da mucizeleri
mucizesi! bir yavrusu dünyaya geld
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 536/1451
Bütün kahve halkını sevindiren b
haber üzerine epeyce münakaşala
yapıldı ve neticede âmme çoğunluğle çocuğa “Karışık!” adı verildi.
Bu hâdise, muhtelif v
beklenmedik safhalarıyla bizi aylarcameşgul etti. Sonra heme
arkasından gelen bir başkas
yüzünden unutuldu. Trakya’nıbilmem hangi köyünde Balka
Muharebesi esnasında yere gömüle
epeyce mühim bir parayı aramak içistanbul’a iki Bulgar gelmişti. B
adamlara bu kahvenin adresini kim
vermişti? Hangi tesadüf bizimkileri
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 537/1451
arasına onları atmıştı? Söylemeğ
hacet yok ki, o bahar âdeta b
Kutup seyahati hazırlanıyormuş gibbir sefer heyeti kuruldu, küçük b
çalana tutuldu. Kamp eşyası alınd
On beş yirmi gün her taraf arandarandı. Biz arkada kalanla
halecanla, heyecanla hâdiseleri taki
ediyorduk. Her gün haberlerişekline göre bulunacak defineni
miktarı değişiyordu. On bin altı
diyorlardı. Sonra beş bine iniyoryirmi bine, yüz bine çıkıyordu. Belk
bütün yaz böyle geçecekti. Bereke
versin ki, mahallî hükümeti
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 538/1451
müdahalesiyle iş sona erdi. Dönüşt
bittabi tekrar bir masraf kavgas
oldu. Fakat hemen arkasındameşhur bir tarih üstadımız üç saa
süren bir Hazreti Ali çengini
hikâyesine başladı ve onun heyecansafhaları arasında umumî barı
emin edildi. O gece en yükl
gecelerimizden biriydi. Ben Emine’nihastalığına rağmen Ramiz Beyi
mezesi ve rakısı aynı derecede k
kramını kabul etmiş, evgitmemiştim.
Filhakika o gece aramıza
kaybettiğimiz iki Bulgara mukabil b
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 539/1451
sviçreli Alman müsteşrik katılmışt
Adamcağız bu asil ve entellektüe
muhite düştüğünden nasmemnundu? Patates gibi sarı yüzün
geniş bir gülüş âdeta bir dah
eklenmesi imkânsız denecek şekildkiye bölüyordu. Kıt Türkçesi, n
bütün konuşmaları takip etmesine
ne de hepimizle can ciğer dosolmasına mâni oldu. Şurası var k
bizi tam zamanında bulmuştu; b
hafta sonra parası tükendi ve umumhesabına yaşamağa başladı. Bira
sonra mimarlıkla hayatın
kazanmağa karar verdi ve sağ
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 540/1451
araftaki masalardan biri onu
bürosu oldu. Müşterileriyle orad
pazarlık ediyor, orada herkesin gözüönünde bir sürü boş kibr
kutusundan mücessem planların
yapıyor, değiştiriyor, ikmal ediyorduDünyada bundan daha pratik, dah
akla uygun bir çalışma olamazdı.
Bu çalışma gözümüzün önündam dört sene sürdü. Hiçbir mima
onun kadar sabırlı, kanaatkâr
müşterisinin arzularına itaatli değildSipariş sahibi, “Şu iki kibrit kutusun
oraya değil de, şuraya koysa
n’olur?” der demez, Doktor Mussa
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 541/1451
bir an gözlerini yumuyor, düşünüyor
sonra kibrit kutularını bozup tekra
başlıyordu. Daha o zaman kâğüzerine çizilen planla böyle kaldırılı
konması daima kabil eşya
vasıtasıyla yapılan maketiarasındaki büyük farkı anlamıştım
Çalışmalar hepimizin gözü önünd
olduğu için sade ev sahibi değikahvedeki müşteriler, hattâ
garsonlar bile işe karışıyorlar, Dr
Mussak’ın aynı ciddiyetle dinlediği vçok defa kabul ettiği tekliflerde
bulunuyorlardı. Bilmiyorum kooperat
evlerini icat eden kimdir? Faka
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 542/1451
kollektif mimariyi bu arkadaşımızı
bulduğu muhakkaktır. Yazık ki hiç
beklenmedik bir kaza bu çalışmayabirdenbire son verdi. Dostumuz
Süleymaniye’de İbrahim Paş
sebiline yakın bir yerde yaptığı ükatlı eve merdiven koymasın
unutmuştu. Ev iskeleleri alındığ
andan itibaren birbiriyle alâkasolmayan üç kısma ayrılıyordu. Ad
Tıpta iken Doktor Ramiz’in ban
psikanaliz öğrettiği günlerde, vâzıolmak için şuur hayatını benzettiğ
birinci katı henüz boş, yahut
eşekkül etmemiş, yalnız kömürlüğ
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 543/1451
le tavan arası mevcut büyük kona
bile bunun yanında daha doğr
dürüst, daha aklı başında bir binagibi görünüyordu.
Şurasını da söyleyeyim ki
zamanlar beni çok şaşırtan, aklımıbir türlü almadığı bu iki bina ile
Doktor Mussak’ın kibrit kutularında
yaptığı planlar, sonradan çok işimeyaradı. Enstitümüze yeni bir bin
yapılması için karar verilince yapıla
ekliflerin hepsini redderek işi kendüstüme aldım ve bu iki tecrübeni
sayesinde İstanbul halkının o kada
beğendiği, Enstitü binasını vücud
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 544/1451
getirdim. Üç sene bütün dünyac
münakaşa edilen bu binadan ilerid
abiatıyla bahsedeceğim. Yalnız şkadarını söyleyeyim ki, bu binanın
asansör ve merdivenlerin çıktığ
pilpâyeler ve sütunlardan başka bşey bulunmayan, sadece üstü kapa
bir teras hâlinde bıraktığımız ikinc
katı doğrudan doğruya bir taraftaSüleymaniye’deki eve, diğer tarafta
da Doktor Ramiz’in yukarıd
bahsettiğim izahatına bağlıdır.Süleymaniye’deki evin vaziye
aramızda çok münakaşa edildi. B
evin merdivenle çıkılamayacak ik
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 545/1451
katına vazife aramak işini nedense
biz üzerimize almış gibiydik.
Bu daima böyleydi. Ne kadar ciddbaşlarsa başlasın burada her iş e
beklenmedik neticelerle biterdi. B
kahvenin bir adım ötesinde yüzdyüz gibi bakılan bir hesap, burada
birdenbire en hafif ihtimal şeklin
girer, bir yığın gidip gelmeden sonraalihin bir alayı olurdu.
Hulâsa bu abes denen şeyi
bataklığı idi. Ve ben farkındaolmadan boynuma kadar ona
gömülmüştüm.
Sanki çok tüylü, yumuşak bir yığı
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 546/1451
kol ve kanatlı, insanı âdeta bitme
ükenmez gıdıklamalar, kısı
gülüşler ve haz baygınlıkları içindesömürüp tüketen bir hayvanın eline
düşmüşüm gibi bu mânâsız âleme
gömüldüm. Hiçbir şeyin birbirinutmadığı ve her şeyin en şaşırtıc
şekilde birbirine bağlı olduğu b
dünyada, bilmediğimiz bir yerdkopan bir fırtınanın getirdiğ
enkazdan yapılmış bir panayırd
mişim gibi yaşamağa başladım. Bırtına nerede kopmuştu? Hang
uhaf ve zıtlarla dolu âlemleri yağma
etmiş, yahut nasıl karmakarışık b
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 547/1451
armadayı didik didik böyle
savuşturmuş ki bize kadar getiri
önümüze yığdığı şeylerin hiçbirinasıl kendi çehrelerinde tanımamız
mkân yoktu. Her şey bir hokkaba
şapkasından çıkar gibi birbirinipeşinden, birbirine takılı geliyordu
Bu yaşanırken çok rahat, sonrada
üzerinde düşünülünce bir kâbus gibsıkıcı bir şeydi.
Sanki bir deniz altı kovuğund
yürüyormuşum gibi bir türlkavrayamadığım fikirler, bilg
kırıntıları ayaklarıma dolaşıyor, he
kımıldandıkça köksüz asabiyetler
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 548/1451
süreksiz ümitler, yersiz inançla
çürümüş yosunlar gibi kollarıma v
vücuduma sarılıyor, beni dahaderinlere doğru çekiyor, gözlerim
her açtıkça ucunu bucağın
göremediğim heyulâ dâvalar yarkaranlıkta üzerime saldırıyorlard
Sonra hepsi birden bir mürekke
balığı gibi kendi savurduklardumanın içinde kayboluyor, ve be
Doktor Ramiz’le, yahut Yangeld
Asaf Beyle karşı karşıya, başıbiraz evvelki hengâmeyi dağıtan gü
kahkahanın geldiği yere dönük
kulaklarımda farkına varmada
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 549/1451
yokladığım derinliklerin ağırlığınd
gelen bir çınlama, bir uykuda
uyanmış gibi hiçbir şeyi tanımadaetrafa bakıyordum.
- Evet, azizim. Bu işin çıka
yoktur! Gençlik harekete geçmeli! Bşark fatalizminden kurtulmalı!
Doktor Ramiz suratını bir kat daha
asıyor. Yangeldi Asaf Beye bu emrbekliyormuş gibi, kollarıyla
ayaklarıyla daima dördünü birde
şgal ettiği sandalyelerden şöyle boparlanıyor, ve bu kadar çeti
hareketin derhal mükâfatını görmü
gibi, masaya çaprazlamasına
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 550/1451
dayadığı kollarının arasına başın
gömüyor ve uyumağa başlıyordu.
Çünkü Yangeldi Asaf Beyin daimuykusu vardı, ve bu uyku dünyanı
en güzel, en mâsum uykusuydu. O
gözlerini kapar kapamaz, etrafımıatlı bir mışıltı ile dolardı ve havada
sanki yüzlerce melek hep birde
maddesiz kanatlarıyla uçuşurlar, çoyavaş fısıltılarla kulağına ninn
söylerler, uykusunun peteğini mâsum
rüyaların balıyla doldururlardı.O zaman içimde birdenbire bir şe
burkulur, “Emine...” diye yerimde
ırlar, eve koşardım. Emine hasta id
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 551/1451
Doktorların ilk önceleri ufak b
zayıflık dediği şey yavaş yava
ehlikeli, neticesi sakınılmaz bhastalık olmuştu. Bunu be
doktorlardan evvel biliyordum. Ad
Tıpta son gece gördüğüm o acayirüyadan beri biliyordum. Kade
mbiği gözümün önünde kaynıyordu
ve Emine’nin başı, yastığımın öbüucunda, yüzümde, dudaklarımda
avuçlarımın içinde iken, yine her a
benden biraz daha uzaklara çekiliyororadan bana büyük, açık gözleriyle
bakıyordu. O istediği kada
konuşsun, gülsün, gelecek yollar içi
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 552/1451
hayaller kursun, Zehra’yı gelin etsin
Ahmet’i Tıbbiye’den çıkartsın, daim
bu baş çok uzaklarda yavaş yavasiliniyor, gözleri uzaklardan bana
Ne yaparsın, çaresi yok ki bu işin
der gibi bakıyordu. Bu korkunç zalimbir şeydi. Emine yavaş yavaş, daml
damla gözlerimin önünde ölüyordu
Ne ben, ne de kimse, hiç birimiz bşey yapamıyorduk.
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 553/1451
VII
Emine’nin ölümüyle soutunduğum dal da kopmuş gib
büsbütün boşlukta kaldım
Kaybettiğim şey benim için o kadabüyüktü ki ilk önceleri bunu bir türl
anlayamadım. Ne de hayatımdak
neticesini ölçebildim. Sade içimdsimsiyah ve çok ağır bir şeyle
dolaştım durdum. Sonra b
haraplığa daha başka bir duygu, b
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 554/1451
çeşit kurtuluş duygusu karıştı. B
baskıdan kurtulmuştum. Artık Emin
bir daha ölemezdi, hattâhastalanamazdı da. Orada zihnimi
bir köşesinde olduğu gibi kalacakt
Hayatımda birçok şeyler daha benkorkutabilir, başıma türlü felâketle
gelebilirdi. Fakat en müthişi, on
kaybetmek ihtimali ve bunun korkusartık yoktu. Her an onun hastalığını
arasından etrafa bakmayacak, o
azapla yaşamayacaktım. Korkçimden doğru kabarı
büyümeyecek, dört yanım
kaplayamayacaktı.
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 555/1451
Vâkıa evim yıkılmıştı, iki çocukl
baş başa kalmıştım, çalışmanı
ezzetini kaybetmiştim, hepsindeenası, artık hiçbir şey
nanmıyordum. Fakat korkmuyordum
da. Olabilecek şeylerin en kötüsolmuştu. Artık hürdüm.
Emine arkamda olmayınca he
akıntı beni sürükleyebilirdi. Kahve varkadaşlar en yakını idi. Dah
haftasında kendimi orada, o
kalabalığın arasında buldum. Caddüzerindeki yan dükkânların arkasına
düşen ikinci salonda bir elimde
skambil kâğıtları, öbüründe rak
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 556/1451
kadehim, ağzımda cıgara, kulağım
anlatılan hikâyede, hulâsa etrafımla
en rahat bir alışverişte, konuşuyorçiyor, eğleniyor buldum. Her şey
unutmuş muydum? Hakikate
eğleniyor muydum? Şüphesiz hayır.İçimde o zamana kada
duymadığım bir eziklik vardı. B
korku değildi, acı değildi. Ancakendisine ihanet eden insanları
duyacağı bir azaptı. Bir uc
ğrenmede biten garip bir duyguBöyle günlerden birinde idi. Bir ar
gözüm karşıdaki aynada kend
hayalime erişti. İki yanma asılmı
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 557/1451
paltoların arasında kendi yüzümü o
kadar memnun ve biçare, o kada
zelil ve her tarafa sürüklenebilir, heşeye mukavemetsiz ve her şeyde
stifa etmiş gördüm ki, bir an billûru
beni kusacağını, kendi suratımayaklarımın ucuna fırlatacağın
sandım. Fakat hayır, hiç de böyle
olmadı. İkinci, üçüncü bakışta bhayale de alıştım. Her şey müsav
di.
İhtiyar bir kadın evde çocuklarımlmeşgul oluyordu. Ben sabahleyi
kalkabildiğim saatte işe gidiyor, işte
kahveye geliyor, oradan Dokto
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 558/1451
Ramiz’le veya başkasıyla civa
meyhanelerden birisinde akşamcılı
ediyor, gece geç vakit evedönüyordum. Bazen çocukla
yatmış buluyor, sevine sevine
kendim de yatıyordum. Bir gün dahgeçmişti ve ben hesap vermekte
kurtulmuştum. Fakat çok defa onla
kedi yavruları gibi birbirine sokulmuşbirbirine yaslanmış, evin b
köşesinde beni bekler buluyordum
O zaman işte günün en korkunarafı başlıyordu.
İçimden geçenleri kendilerin
sezdirmeden çocuklarımı kucağıma
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 559/1451
almak, gönüllerini yapmağ
çalışmak, şaklabanlık etmek
gözyaşlarını kurutmak, güldürmeâzımdı. Niçin bu kada
mahzundular? Niçin bu kadar ço
ağlıyorlardı ve neden böylmusallattılar? Mevcut olmalarıyl
hayatıma getirdikleri güçlükler kâ
değil miydi? Hürriyetimi sıfırndirmeleri ve beni küçücük bir daire
çinde bir dolap beygiri gib
durmadan dolaşmağa mecbuetmeleri yetişmiyor muydu?
Onları görür görmez içim
merhametten parça parça oluyor
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 560/1451
kendi iradesizliğime, talihime kızıyor
başımı saatlerce duvarlara çarpma
stiyordum. O zaman işte Emine, evibir tarafından çıkıyor, yavaşça
yanıma yaklaşıyor, her vakit yaptığ
gibi elleriyle omuzuma dokunuyorKendine gel!” diyordu.
Ve ben kendime geliyordum
Kararlar, yeminler, ahitler, karanlıktadökülen gözyaşları birbirin
kovalıyordu. Fakat ne faydası vardı
Ne yaşadığım hayatı beğeniyor, nyenisine gidebilecek kudre
kendimde buluyordum. Her şeyde
düpedüz kopmuştum. Çocuklarım
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 561/1451
karşı beslediğim acıma hissinde
başka etrafımla hiç bir bağım yoktu.
Her şeye, herkese sadeckatlanıyordum. Sokağa adımımı ata
atmaz, kendimi bir yığın muvazaanın
gafletin esiri görüyordum vebulunduğum yerden, yaptığım işte
gayri her yer, bana erişilmez şekilde
güzel ve harikulâde görünüyordu.Postanede elime geçen uza
yerlerden gelmiş her mektup zarf
her kartpostal beni çıldırtıyorduPeru, Arjantin, Kanada, Mısır, Kap
nerelerden gelmiyordu b
mektuplar? İki sokak ötede, tek b
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 562/1451
odada tahtakurularıyla haşır neş
olan şu ihtiyar Yahudi kadını
Meksika’da bir kardeşi vardKomşusu hahamın kızkardeş
Arjantin’de kürk ticareti ediyordu
Öte taraftaki Rum bakkalın oğlMısır’da idi. Yeğeni Chicago’d
hocalık yapıyordu. Ve ben onlara
gelen mektupların zarflarına bakabakmaz, gözlerim kendiliğinde
kapanıyor, etrafım değişiyor, kendim
başka bir adam oluyordum. Kaçmakher şeyi bırakıp gitmek!..
Fakat hayır, bütün bunlar
yapabilmek, kendisin
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 563/1451
alışkanlıklarının dışında deneme
çin başka türlü adam olmak lâzımd
Koşmak, kımıldamak, atılmakstemek, isteyişinde devam etme
âzımdı. Bütün bunlar benim içi
değildi. Ben biçare bir gölge idimYanımdan biraz sürtünerek geçe
her adamın peşine takılan, onda
ayrılır ayrılmaz, iki kedi yavrusu gibbirbirine sokulan, birbirinin kucağında
gülen, ağlayan, bilhassa ağlayan ik
çocukla çapaçul, biçare bir gölge.Gül! dedikleri yerde gülen, ağla vey
konuş dedikleri yerde konuşan
ağlayan, enteresan buldukları zama
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 564/1451
enteresan olan, yüzüne bakmadıklar
gün mevcut olmayan biçarenin biri.
Bunları hatırlar hatırlamaz, orayakahveye, az çok benden başka türl
yaşayanların, kendilerini hiç olmazsa
benim gibi göz hapsinde tutmayansanların arasına gidiyordum
Onların yanında benim de hayatım
oluyor, onlarla düşünüyor, onlarlaberaber yaşıyordum.
Belki de böyle değildi. İşin aslınd
başka şeyler de vardı. Bu adamlaramamiyle beğenmiyordum
Aralarında sadece bir muhacir gib
yaşıyordum. Bir tipi gecesinde, ıssı
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 565/1451
dağ başında soğuktan ve yükl
rüzgârdan boğulmak üzere olan b
adamın sığındığı sıcak, bol gübrekokulu, atların tepişmesinin insa
sesine, taze çay ve kahve kokusuna
karıştığı o yarı ahır, yarı han odasyerlerden biri gibi onların arasın
sığınmış, bu karışık ve yüklü havada
sınıyor, mesut oluyordum.Şüphesiz bir gün b
beğenmemezlik, işlerin biraz müsa
gittiği bir zamanda büyüyüp benkurtaracağını zannettiğim o küçü
noktada kaybolacak ve tamamiyle b
havaya teslim olacaktım. Dah
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 566/1451
şimdiden zaman zaman, “Ah! İşt
güzel hayat! Rahat ve mesut... N
adamlar!” demeğe başlamıştım bile. Ahmet’in geçirdiği büyükçe b
hastalık beni kendime getirene kada
böyle yaşadım. Ancak onu dakaybetmek korkusuyla talihime raz
oldum.
Bu esnada Doktor Ramiz alseneden beri üzerinde düşündüğ
projeyi fiile koymuş, Psikanali
Cemiyeti’ni açmıştı. Kendisindebaşka doktor bulunmayan yirmi b
azası içinde, hem de müesseseni
müdürü sıfatıyla ben de vardım
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 567/1451
Evet, şimdi itiraf edeyim ki, Saatle
Ayarlama Enstitüsü’ne müdü
muavini olduğum zaman, hiç de bcins işlerde tecrübesiz değildim
Daha evvel Psikanaliz Cemiyeti’n
müdürü ve hemen hemen onabenzeyen İspritizmacılar Kulübü’nü
de muhasibi idim. Aziz dostumun
senelerce kirasını verdiği bir odadeessüs eden bu cemiyetin anahtar
müdür sıfatıyla daima yeleğimi
cebinde durdu. Ve kapısı ancak ikdefa, verdiği konferanslar dolayısıyla
gerek kendisine ve gerek umuma
açıldı. Bu konferanslarda
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 568/1451
birincisinde Doktor Ramiz
dinleyicilerine beni, Türkiye’de tedav
ettiği ilk hasta sıfatıyla ve tüyleürpertici izahatla takdim etti. İşte b
sayede, ikinci karım Pakize’ni
dikkatini çektim. İkinci konferanstse, yetmiş sahifelik taş basması b
âbirnameyi başından sonuna kadar
ufak tefek izahlar mukayeselerleokudu.
Mevsim yazdı. Odaya açı
pencerelerden dalga dalga sıcak brüzgâr giriyor, yüzlerimizi alazlıyor
bizi çok başka derinliklere çeki
götürüyor ve sonra esneyerek
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 569/1451
hatibin iyi niyetine teslim ediyordu
Bir arı, küçük cüssesinde birka
dizel motörünün sesini bulmuşdurmadan başımızın üstünde
vızıldıyor, havada üst üste çeli
evhalar deliyor, onların aralarındageçerek Doktor Ramiz’in sesin
sarılıp, onu örtüyordu.
İlk önce Yangeldi Asaf Bey arksırada seçtiği yerinde uyumağa
başladı. Fahrî müdür sıfatıyla hatibi
bir basamak aşağısında, iki elimdizimde, ayakkaplarımın söküğ
görülmesin diye gayretler ederek
erbiyeli terbiyeli oturduğum
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 570/1451
sandalyeden -Avrupa’da böyl
yapılırmış, tabiî müdür sıfatıyl
oturmam için söylüyorumayakkapların eskiliği için değil-onu
ki kolunu işgal ettiği iki sandalyede
çektiğini, sonra tam önündeki umacşapkalı kadının ensesine doğr
dikkatle baktığını bir lahza görür gib
oldum. Sonra birdenbire başı bşapkanın arkasında kayboldu ve
binlerce melek kemanların
dinliyormuş gibi İlâhî bir mışılbaşladı. Üçüncü sahifeye doğru b
mışıltıların, arının vızıltısıyla berabe
eşkil ettikleri küçük, hafif ve seri
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 571/1451
çalkantılı körfezde bizim grupta
genç bir şairin rüyaları yelken açtı ve
ek başına şiddetli bir geçmiş zamadeniz muharebesine girdi. Halatla
gıcırdıyor, ağızdan dolma topla
simsiyah gürlüyor, hücumlarvaveylâlar arasında yangınla
büyüyordu. En ön sırada otura
kırklık bir hanım bu karışıklıktaderhal istifade etti ve şüphesi
gelirken cebine gizlediği bir düzine
kadar ördek yavrusunu usulcacıyere bıraktı ve kendini onları
vakvaklan arkasında maskeledi. On
biraz ötede bir başkası takip etti v
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 572/1451
derhal bitmez tükenmez bir iştahla
boşanan bir banyo oldu.
Onuncu sahifeye doğru evlerindve daha rahat şartlar altında uyuma
çin salonu terk edenler müstesna
hemen herkes uyudu. Hepsi uyuuyumaz hançeresinin müstait olduğ
yahut tercih ettiği sesi derha
buluyor, derhal o ses ve harekeoluyor, onu bütün rahatlığıyla
yaşıyordu.
Doktor Ramiz, bu kollektif ihanetlelinden geldiği kadar mücadele ett
Hiçbir zaman onu bu kada
kahraman ve vaziyete hâkim olm
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 573/1451
kararında görmemiştim. Sesi, Asa
Beyin mırıltılarının her lahza yenide
yetiştirdiği yumuşak otlar ve nebatlaarasında kükremiş bir aslan gib
ırlıyor, sağa sola en beklenmedi
şekilde hücum ediyor, görünmedüşmanlarıyla boğuşuyor, atılıyor
yakaladığını boğuyor, boğamadığın
sindiriyordu.Yüzü ter içindeydi, elleriyl
durmadan işaretler yapıyor, sank
yirmi ağızdan birden üzerine hücumeden horlamaları iterek, kakara
kendisine yol açmağa çalışıyor
kelimeler, dudaklarından kırba
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 574/1451
şakırtılarıyla çıkıyor, ateşli öksele
gibi dört yana fırlıyor, itfaiye
hortumları gibi sağa sola uzanıyorduFakat, bir insan tek başına bu kada
çok, bu kadar terbiyeli, kaçmasın
değişmesini, sinmesini bu kadar iybilen bir düşmanla nasıl mücadele
edebilirdi!
İki saniye evvel hakladığı, bsaniye sonra tekrar diriliyor, tekra
gölgede pusu başlıyor, örde
yavruları telâşlı telâşlı vaklıyorlardelinmiş su borusu, bir kobra yılan
gibi ıslık çalıyor, banyo dünyanı
bütün sularını döndüre döndüre
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 575/1451
boşaltıyor, imkânsız yokuşlarda
kamyonlar vites değiştiriyor, e
gürültülü tren kazaları birbirinkovalıyordu.
Ve Doktor Ramiz’in sesi, her a
uyanık, her an tetikte her hâdiseyanında karşılıyor, durmadan şek
değiştiriyor, yalvarıyor, vaat ediyor
ehdit ediyor, üst üste ebeklenmedik nizamlar kuruyor, örf
dareler ilân ediyordu.
Ben, ellerim dizimde, ikide bağırlaşan göz kapaklarım
parmaklarımla açarak, onun b
gayretini seyrediyor, gösterdiğ
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 576/1451
cesarete, kudrete, her an biraz dah
hayran oluyordum.
- Dahî bir avrat rüyasında azgıbir deli görse iyi niyet değildir
Hemen tövbe ve istiğfar eyleye...
Yan tarafta, üçüncü sırada ozamana kadar farkına varmadığım
genç kadın ağır uykusundan derin b
oh” çekerek yerinde gerindi. DoktoRamiz bu ilk ümit işaretine âdeta b
kurtarıcıya yapışır gibi yapıştı ve e
gür sesiyle devam etti.- Ve dahî bu mecnun er kişi ise ve
çıplak ise ol avrat behemehal zina
şler, zevci mukayyet ola...
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 577/1451
Kırklık hanımın boynu birdenbir
ri bir kumru oldu ve dem çekmeğ
başladı. Ördek yavruları artıortalıkta görünmüyordu. Hatip b
değişiklikten habersiz, devam
ediyordu.- Ve dahî bir er kişi rüyasında
kendisini cümlesi uyur bir taifeni
arasında görse büyük beşarettircümle ef’alinde fâilimutlak olur ve
kimseye hesap verme zorunda
bulunmaz.Doktor Ramiz bu cümlenin verdiğ
hürriyetten istifade etti ve başın
hemen oracıkta, boynunun üstünde
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 578/1451
eğerek o da uyumağa başladı.
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 579/1451
VIII
Evlendiğimiz zaman Pakize’niiroit guddeleri henüz bozulmamışt
binaenaleyh huysuz ve sinirli değild
Hayat hakkında hiçbir fikri yoktubinaenaleyh neşeli ve rahattı. Annes
le babası henüz ölmemişlerdi. Hatt
böyle bir ihtimal kimsenin aklıngelmeyecek kadar sıhhatli, din
görünüyorlardı. Bu itibarla kardeşle
henüz bizimle beraber yaşamağa
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 580/1451
karar vermemişlerdi. Ayrıca büyü
baldızım musikîye olan istidadın
henüz keşfetmemiş, küçük baldızımsadece irade ve ısrarıyla dünya
güzeli olabileceği fikrine düşmemişt
Ben, İspritizma Cemiyeti’ndanıdığım Cemal Beyin sözüne uyu
Fener Postanesi’ndeki vazifemde
henüz istifa ederek, onun idaremeclisi azası bulunduğu ve sonrada
reisi olduğu Türlü İşler Bankası’n
memur olmamıştım. Binaenaleyelimde henüz güvenebileceğim b
şim vardı ve hayatımız emniyette id
Üstelik Selma Hanımefendiye d
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 581/1451
henüz âşık olmamıştım.
Evet, bunların hiçbiri henü
olmamıştı. Onun için evliliğimizin ilsenesini küçük evimizde, Mübarek’i
sakin bakışları altında, nisbete
rahat ve mesut geçirdik. Şüphesiz bhayat, Emine’nin zamanındaki haya
değildi. İkinci karım hiç de on
benzemiyordu. Onun ciddiliğsaadeti kendi içinde bulan cömer
yaratılışı, ne de sakin güzelliği vard
Pakize’de. Fakat gençti, kendisingöre neşeliydi, kendi âleminde
yaşamasını biliyordu.
Hayatta sevdiği tek bir şey vard
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 582/1451
o da sinema idi. Pakize sinemanı
sade terbiye değil, tatmin ettiğ
nsandı da. Beyaz perdenikarşısında o kadar kendinden geçer
o kadar her şeyi bırakırdı k
sonunda yaşadığı hayatla seyrettiğmacerayı birbirinden ayıramaz hâle
gelirdi.
Bir gün dünyanın en büyüciddiyetiyle bana, eskisi gibi İspanyo
dansını yapamadığını söylemişti. B
evlendiğimizin ikinci yılında bir pazasabahı oldu. O, yatakta, saçların
yastığa dağıtmış, tembel tembe
kendisini kaldıracak bir vin
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 583/1451
bekliyordu. Ben pencerenin önünde
ayakta, yataktan kalkmak hususunda
daha atik, kahvaltı meselelerindebiraz daha sabırsız bir kadınla
esadüfen evlenmiş olmanın insana
verebileceği saadetledüşünüyordum. Birdenbire karım:
- Hayri! diye beni çağırdı. Sana bi
şey söyleyeyim mi, ben galibaspanyol dansım unuttum.
Pakize’nin danstan hoşlandığın
bilirdim. Fakat İspanyol dansınbildiğini hiç işitmemiştim. Zate
doğru dürüst yürümesini bile
bilmeyen, bastığı yeri görmeyen b
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 584/1451
nsandan bu pek beklenmezdi.
- Hayırdır inşallah! Hangi İspanyo
dansı?- Vallahi unutmuşum... Dün b
deneyeyim, dedim, bir türl
beceremedim. İnsan üç günde bildiğşeyi unutur mu?
- Ben senin İspanyol dansı ettiğin
bilmiyorum.- Canım unuttun mu? Geçen gü
etmedim mi? Hani çok beğenmiştin
Gazinoda... Herkes alkışlamıştSonra o zabit geldi...
Evlendiğimizden beri sinemada
başka yere gitmemiştik. Nede
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 585/1451
sonra anladım ki, karım, kendisin
beraber seyrettiğimiz bir filmin artis
le, Jeanette Mac Donald’lkarıştırıyordu, onu kendis
sanıyordu. Birkaç gün sonra kırmız
sabahlıklarını aradı, benim süvaceketimi bulamadığı için üzüldü
Beyaz saten tuvalet elbisesi ortad
görünmüyordu, bu felâkete ağladBir başka sabah daireye giderke
boynuma sarıldı ve dikkatli olmam
ekrar tekrar tembih etti.Kendisini bazen Jeanette Ma
Donald, bazen Rosalinne Russe
sanan, beni Charles Boyer ile, Clar
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 586/1451
Gable ile, William Povvel il
karıştıran, bir gün evvel komşu kızın
Martha Egerth’e benzettikten sonrertesi gün pencereden, “Martha
kardeşim, nereye gidiyorsun böyle?
diye seslenen bir kadınlaevlenmedinizse bu işin acayipliğin
size anlatamam.
Filhakika çok güç bir şeydi bu. Hean tehlikeli yanlışlıklar oluyor
hesaplar karışıyordu. Bununl
beraber işin eğlenceli, hattâ faydaarafları da vardı. Karım, dediğim
gibi sinema ile tatmin oluyor
hayatımızın aksak taraflarına
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 587/1451
bakmıyordu. Vâkıa Adolf Menjou gib
en aşağı yüz otuz kat elbisem olduğ
çin artık düğmelerim dikilmiyorduFakat ceketimin dirsek yerlerini
çıktığını da pek fark etmiyordu
Gördüğü filmlerdeki her şey bizimdşatolar, elmaslar, bahçeler, asî
kibar dostlar... Bu itibarla b
akşamki yemeğe mutfaktayememizin veya hi
yememekliğimizin ehemmiyeti yoktu
Hulâsa onun da bir firar anahtavardı. Bununla beraber üzerind
düşünmemem imkânsızdı.
Hangi zemberek bozulmuştu k
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 588/1451
böyle durmadan sürükleniyor ve
orda kalıyordu? Acaba can sıkıntıs
mı onu zaman zaman böyle çocuyapıyordu? Böyle olsa bile yine d
kendisinde esaslı bir şeyin, bir çeş
zeminin bu işe hazırlanmasgerekirdi. Lodostan uyuyamadığım
gecelerden birinin sabahında
Pakize’ye yirmi dakika yatıuyuyacağımı söyledim. Halbuki b
saat sonra eve gelecek komşularla
pikniğe gidecektik. Pakize hakolarak uyanamayacağımı söyled
Hayır, dedim, uyanırım. Hem
göreceksin tam zamanında”. Vâkı
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 589/1451
daha beklediğimiz insanlar gelmede
Pakize’nin alabildiğine açtığı rady
le on beş, yirmi dakika sonruyandım. Karım buna çok şaşırd
Laf olsun diye kim bilir kimde
öğrendiğim o nadir tarih bilgilerimdebirini yumurtladım: “Napolyon bun
her zaman yaparmış!” Söyle
söylemez gözlerinden geçen küçüparıltıyı görerek pişman oldum
Fakat olan olmuştu. Daha o gü
Pakize benimle Napolyon arasındmukayeselere başladı. Vâkı
Napolyon’u bilmiyordu ama, “Yusuf’
bilmeziz amma seni rânâ tanırız
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 590/1451
ehvasınca, beni iyi biliyordu
Heybeli’nin çamları altında yalanc
dolmalarımızı yerken veyahazmederken saatlerce büyü
kumandanın da benim gibi sel
zeytininden hoşlandığını, kovboilimlerine bayıldığını, daima sağ
arafına yatarak uyuduğunu ve anca
sabaha karşı horladığını anlattdurdu. Bu henüz birinci kademeyd
Üç dört gün sonra benzeyiş bu sefe
benim tarafımdan başladı: İhtiyazabitliğimden kalma elbiselerim tava
arasından çıktı. Temizlendi, ütülend
evvelâ yatak odamıza, sonra
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 591/1451
misafir odasına asıldı. Ertesi gü
behemehal onları giymem için ısrara
başladı. “Kendini unutturacaksındiye bana çıkıştı. Yarabbim b
budalalıkları yaparken ne kada
güzeldi. Sarışın yüzü nasatlılaşıyordu. Nihayet sıra ta
giymemiz merasimine geldi. Bayağ
bu iş için sabırsızlandı. Bu ikincyahut üçüncü kademe oldu. Nihaye
kendisini Josephine Beauharnai
sanarak üvey çocuklarını benimsedve ilk izdivacının mahsulle
addetmeğe başladı. Eve
çocuklarım benim ve Emine’ni
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 592/1451
çocukları olmaktan o gün çıktılar v
Pakize’nin oldular. Ben birdenbir
üvey baba oluyordum. Bu defteokuyanlar belki de bu işi lat
bulabilirler. Fakat hayatıma getirdiğ
karışıklığı da inkâr edemezlerHayır, Pakize’de aksayan bir tara
vardı. Bunu anladığım zama
kollarımın arasında sıktığımhayatımın mesuliyetlerini paylaştığım
nsan bana imkânsız şekilde yarım
ve sakat görünmeğe başladı. SelmHanıma, o kadar budalaca âşı
olmamın, Cemal Beyin peşine
kadar iradesizce takılmamın as
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 593/1451
sebebi elbette birazcık olsu
Pakize’dir.
Annesinin, babasının birbiardınca ölümleri üzerine iş bira
değişti. Baldızlarım eve gelinc
karımın ayakları yere değdi. FakaPakize’de her inkılâp ters tarafında
ve beklenmedik şekilde oluyordu. B
sefer de hayatımızın mihvekardeşleri oldu. Ben, kendis
çocuklarım, ikinci, üçüncü planlara
ndik. Biri otuz beşinde, öteki yirmsekizinde olan bu iki öksüze o kada
çok acıdı ki, asıl acınacak kendisi ile
biz olduk. Ve ondan sonra yava
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 594/1451
yavaş Halit Ayarcı’ya tesadüfüme
kadar gittikçe hızını arttıran b
sefalet başladı. Sanki dibi olmayabir kuyuya indiriliyormuşum gibi he
ahza biraz daha derine, biraz daha
karanlıklara gömüldüm. Fakat dahevvel İspritizma Cemiyeti’ndek
hayatımı anlatmalıyım.
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 595/1451
IX
İspritizma Cemiyeti hiç dPsikanaliz Cemiyeti’n
benzemiyordu. Orası şenlikli id
Bitmez tükenmez münakaşalarecrübeler yapılırdı. Hemen her ü
günde bir yukarı âlemden gele
ebliğler yayınlanır, onlar tefsir edilirçok âlimane fikirler söylenirdi. B
arkı da kadın azasının bolluğu id
Medyum olanlardan başka sadec
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 596/1451
meraklı yedi sekiz kadın azamı
vardı. Ben, cemiyetin muhasebecis
ve kâtibi sıfatıyla her akşam işteçıkınca uğrar, yazılacak yazılarım
yazar, boş zamanlarımda aidat
oplar, defterleri tutardım. İşteCemal Beyi her an yeni v
beklenmedik hâdiselerle dolu b
muhitte tanıdım.Cemal Bey itikadımca b
spritizma Cemiyeti azası olaca
nsanların en sonuncusu idi. Böylcemiyetler, daha ziyade beraberce
yalan söyleyip, beraberce aldanı
hoşça vakit geçirmek isteye
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 597/1451
nsanların işidir. Cemal Bey is
kollektif yalandan hoşlanacak adam
değildi. Yalan, onun için ferdî bisilâh, bazen da kendisini ve hayatın
süslemek için müracaat ettiği b
vasıta idi. Öyle herkesin dut hasırgibi, bir ucundan tuttuğu yalana
enezzül edemezdi. Zaten kendisi içi
her şeyi mubah gören bu asil vmühim adam, başkasında yakaladığ
en küçük kusuru bile affetmediği içi
karşısında öyle düpedüz yalasöylemek kabil değildi. O, he
mânasıyla oyunu bozan adamd
Siyasî hayatı da bu yüzden yarıd
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 598/1451
kalmıştı.
Bununla beraber muntazama
gelir, içtimalarda, tecrübelerdebulunur, dudaklarında hep ayn
etrafını küçümseyen tebessüm, biz
muhtelif meselelerde aydınlatırdBazı ruh meseleleriyle alâkada
olduğu, bu bahislerden hoşlandığ
muhakkaktı. Ayrıca da cemiyetiazasından Nevzat Hanımefendiy
hafifçe âşıktı.
Nevzat Hanımla olan alâkascemiyete rağmen ilerlememişti. B
genç ve güzel kadın kocasını
öldüğünden beri cinsî hayat
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 599/1451
kapılarını sıkı sıkıya kapatmı
gibiydi. Şişli’de ihtiyar kaynanasıyl
beraber oturduğu büyükçe bapartmanda masa tecrübele
yaparak, ispritizmaya dair kitapla
okuyarak yaşıyordu. Bu yaşamarzı az çok sıhhatini de bozmuştu
Daima yarım baş ağrılarından v
uykusuzluktan şikâyet ederdi.Uykusuzluğun belli baş
sebeplerinden biri geç vakte kada
süren ispritizima tecrübeleri ise, bbaşka sebebi de Murat’tı. Mura
Nevzat Hanımın masa tecrübelerind
eve alışan bir ruhtu. Hemen heme
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 600/1451
apartmanı karargâh ittihaz etmişti. E
ayak çekilince mutlaka ortaya çıkar
camları siler, halıları silker, eşyanınyerini değiştirir, kitapları düzeltir
Nevzat Hanımın okumasını münasi
bulmadıklarını yırtar, kaybederdCemal Beyin Nevzat Hanıma verdiğ
çapkınca bir romanı daha ilk geced
yırttığını hepimiz biliyorduk. Vebütün bu işleri âşikâr şekilde gürült
le yapardı.
Murat’ın bir başka huyu dhayatını gizlemesiydi. Masa başınd
sıkıştırıldığı zaman bazen on sene
evvel ölmüş Adanalı bir riyaziye
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 601/1451
hocası, bazen Kırım muharebesind
şehit olmuş bir nefer, bazen Nevza
Hanımın kocası Sezai Beyin ihtiyazabiti iken tanıdığı bir mühendi
olurdu. Fakat adı hiç değişmezd
Kendisini hangi medenî hâl altındgösterirse göstersin bu vefalı v
şgüzar ve ahlâk prensiplerine so
derecede bağlı ruh daima otoriteli vdaima kendi başına idi. Onun içi
çok defa masa tecrübelerinde
kendisine sorulan suallere “Böylşeyleri düşünmeyin!” diye aksi ceva
verirdi.
Nevzat Hanımın hizmetçisiz kaldığ
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 602/1451
zaman evi Murat’ın muhafaza ettiğin
hattâ bazen kadıncağız çantasında
anahtarını çıkarmadan onun kapıyaçtığını hepimiz bilirdik. Bazen bun
misafirlere yaptığı da söylenirdi. B
yüzdendir ki Cemal Beyipusulalarını ve ufak tefek hediyelerin
götürdüğüm zaman kapıyı çalarke
bayağı korkardım. Nevzat Hanım isbundan bilâkis memnun olur, hattâ
övünürdü. Bazen ona emniye
ederek anahtarsız sokağa çıktığı davardı. Bu yüzden bir balo dönüşünd
kapıda kaldığını kendi ağzında
şittim. Kadıncağız, “Ben
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 603/1451
kıskanmağa ne hakkı var?” diye
şikâyet ediyordu. “Bu yaştan sonr
hürriyetime ne diye karışır?” Arkadaşlar içinde Murat’l
elefonda konuştuklarını iddia
edenler bile vardı. Bittabi arkadan bmühim işin tafsilâtı geliyordu. Ve b
afsilât, tabiatıyla maceranı
sahibine göre değişiyordu.- Çok boğuk bir ses... Sanki ço
uzaktan geliyordu. Âdet
kilometrelerce derin sis tabakalarındelerek... Bununla beraber sözlerin
şitiyordum. Daha doğrusu kend
çimde buluyordum. Ses ço
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 604/1451
mahzundu. Ancak ölenler böyle
darılabilir, dargın konuşabilirdi!
Bu kahvedeki grubumuzun bebaşlı bir uzvu olan genç bir şairi
hikâyesi idi.
- İşitmekle sarih şekilddüşünmek arasında bir şey... diye
amamlıyordu. “Nevzat Hanım evd
mi?” diye sorunca, bana, “Evdamma gelmeseniz iyi olur, ço
rahatsız.” cevabını verdi.
Zengin bir tüccar olan Şuayp Bebüsbütün başka türlü anlatıyordu:
- Telefon açılınca ömrümde il
defa sessizlik denen şeyi duydum
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 605/1451
Bu bizim tanıdığımız sessizlik değild
başka bir şeydi. Sonra “Kimsiniz?
diye birisi adımı sordu. Ben adımsöyledim ve “Nevzat Hanımın ban
vereceği kitabı sormak istiyorum
dedim. O zaman: “Bırakın kitabı filâda çabuk evinize gidin. Karınız b
kaza geçirdi. Koşun, durmayın
Adını sordum, “Ben Murat’ım!” dedve telefonu kapattı. Sesi insan
azarlar gibiydi.
Şuayp Bey, anlattığına göre, evgidince karısını merdivende
düşmüş bulmuştu.
Öbür hayatın derinliğinden bizim
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 606/1451
dünyamızın işleriyle bu kadar sık
sıkıya alâkadar olan, karşısındakin
azarlayan, uyandıran, nasihat vereMuratlara üç hafta sonra avukat Na
Bey bir başka Murat ilâve etti:
- Gayet garip bir şeydi budiyordu. İlk önce müthiş bir gürült
duydum. Düdükler ötüyor, çanla
çalıyor, sanki kıyamet kopuyorduSonra ses duydum. “Burası değil
diyordu. Kapattım, bir daha açtım
Aynı şey tekrarlandı. Üçüncdefasında aynı ses: “Anlamıyo
musunuz canım, hanımefend
gelemez... Meşgul...” diye ceva
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 607/1451
verdi. “îyi amma, dedim, apartma
meselesini konuşacaktım. Ço
mühim bir şey!” Ses bu sefer âşikâbir şekilde şikâyet etti. “Tabiatın
bilmiyor musunuz? Gelemez, işi var
Ruhlarla konuşuyor! Israr etmeyinBu sefer ben: “Kimsiniz?” diy
sordum. “Tanımadınız mı?.. Murat!
diye cevap verdi. Bütün konuşmesnasında çıngıraklar, çanlar, ziller
vapur düdükleri, hepsi devam
ediyordu. Fakat asıl garibi Murat’ısesinin alaydan âdeta katılmasıydı.
Yalnız Cemal Beyle ben, Murat’l
elefonda konuşmadık ve Şişli 'dek
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 608/1451
apartmanda karşılaşmadık
Doğrusunu isterseniz kend
hesabıma bundan hiç de şikâyetçdeğilim.
İspritizma Cemiyeti’ndeki hayatım
Cemal Beye rastlamasaydıhakikaten eğlenceli olurdu ve hiçb
şey pahasına bu cemiyette
ayrılmazdım. Kim belkemiğinde tatbir üşüme ile yaşamasını sevmez?
Yazık ki Cemal Bey vardı ve yin
daha yazık ki ben çok uysaldımÜstelik ufak tefek kazançları ihma
edecek vaziyette değildim. Cema
Bey beni ilk günden itibare
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 609/1451
benimsedi. Yani evvelâ kılı
kıyafetime şaşırdı. Sonra şahsım
gülünç buldu. Yüzüme karşDemek böyle adam olurmuş!” diy
açıktan açığa hayret etti ve heme
arkasından hususî işine koşturdu. Vbu sonuna kadar böyle devam ett
Cemiyete gelip de beni görü
görmez aklına, yapılacak mühim bşin gelmemesi imkânı yoktu. Söze
Kuzum Hayri Bey... Eğe
mümkünse...” diye en tatlı sesiylebaşlar ve sonra bir lahzada i
değişirdi. Ayaklan burnuma nişa
almadan benimle konuştuğunu pe
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 610/1451
az gördüm. Konuşmanın kendisi d
gerçekten acayipti. Tekrar dediğimi
şey onda bir çeşit hakarevasıtasıydı:
- Yarın, saat on birde..
Unutmazsınız değil mi?.. Evet, saaon birde, tam on birde, anladınız mı!
Ve bütün bunları her kelimey
sanki beynim denen odun kütüğünçakı ile kazmak istiyormuş gibi ince
sivri, insana baş dönmesi, bulant
verecek kadar dikkatli bir seslsöylerdi. İşte o zaman gözümde he
şey perdelenir, farkında olmada
yumruğumu sıkardım. Bu çeney
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 611/1451
dağıtmak, bu krem içinde yüze
ombul yanağı, bu yolunmuş, İtina
kaşları birbirine geçirmek, mânâsıbozuk bir gramofon plağı gib
parçalamak için ömrümün yarısın
nasıl seve seve verirdim. Fakat bancak bir saniye sürer, heme
arkasından Selma Hanımın, keme
bir lahza çözülse bir yığın ince, zarifdüz ve kavisli çizgi hâlinde dağılaca
vücudu, sade üslûp ve eda bakışlar
küçük tatlı kahkahaları hayalimdecanlanır, hulâsa sabrın ucunda ben
bekleyen mükâfatı düşünür, kendim
oplardım:
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 612/1451
- Baş üstüne beyefendi.
Bazen doğrudan doğruy
gideceğim terzinin, ayakkabıcınınbüyük mağazanın, limanda vapurda
çıkışını bekleyeceğim ve eşyalar
otomobile taşınırken yardımedeceğim, yahut bu eşyaları kendim
aşıyacağım, zengin bezirgânı
adını, adresini, hulâsa yapacağım işbütün teferruatıyla söylerdi. O
zaman iş tahammülsüz bir hâle gelir
hiddetten, iğrenmeden âdetboğulurdum. Çünkü bu adlar
adresleri, yapılacak işi bir kâğıd
yazmak yetmezdi. Ayrıca da Cema
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 613/1451
Bey’in karşısında, yedi sekiz def
okumak, tekrarlamak, on
unutmayacağıma, sıralarınbozmayacağıma kendisin
nandırmak lâzım gelirdi.
Bütün bunlara sadece esonunda, yahut bu defa olmazsa
gelecek defa Selma Hanımı görme
ümidiyle katlanırdım. Bazen son bmüdafaa hissiyle dudaklarım
küçük, yarı mağrur, yarı alaycı bi
gülümseme yapıştırır vetraftakilere, “Görüyorsunuz ya, b
budaladan neler çekiyorum? Ama
ben işin alayındayım, siz aldırmayın
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 614/1451
Öyle tadını çıkarıyorum ki, bu işin..
mânasında güya yaptığım eğlence
alaya onları da katan, kendimecürüm ve eğlence arkadaşı yapa
bakışlar atardım.
Benim biçare, ürkeebessümümün, yan bakışlarımı
kim farkında idi? Orada, karşılarınd
Cemal Beyefendi, kendinden eminkudretli, zalim, kırıcı hüviyetiyle he
şeyi yangın kulesinin tepesinde
seyreden otoritesi ve sevimsizliğiyleparlarken benim yüzümdek
değişikliği fener tutsam bile kimse
göremezdi.
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 615/1451
Hayır, Cemal Bey hiç sevim
değildi. İnsana şöyle bir sıcaklı
aşılaması bir yana dursun, tahammüedilecek tek tarafı yoktu... Dostluğ
kayıtsızlığından beterdi. Çok def
söyleyeceklerini yalnız banaşittirmek için koluma girdiği zama
bütün vücudumu acayip, felc
benzeyen bir üşüme kaplardı. Bherkes için aşağı yukarı böyleyd
Şuayp Bey, o yanına gelip oturunc
elini kanapeden yavaşça çekeroparlanır, Avukat Nail Bey olduğ
yerde âdeta kakılırdı. Bu böyle ike
yine herkes onu gözetir, sayar
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 616/1451
ondan çekinir, hattâ hoş görmeğe
çalışırdı. Diyebilirim ki, bu adamd
bazı soğuk ve tehlikeli hayvanlarıavlarını büyüleyen ve kımıldamasın
mkân vermeyen çekiciliği vardı. B
kuvvetle şüphesiz, hiç olmazsa şebabında, çok büyük şeyle
yapabilirdi. Fakat ileride anlaşılacağ
gibi o da bir çeşit eksiklikldoğmuştu. Talih ve tesadüf etrafın
sanki bu adamdan korumak istermi
gibi bu iradeye ne tam bir hedef, nede kendisini toparlamak imkânın
vermişti.
Hayatına girdikçe etrafına yaptığ
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 617/1451
esiri daha iyi anlıyordum. Bir gü
erzisi bana hesap defterini gösterd
Rakamlar yıkıcı idi. Adam iyicyüzüme baktıktan sonra başın
sallayarak, “Dün de şu iki yüz liray
götürdüm. İstemişti...” diyparmağıyla son rakamı işaret etti, ve
birdenbire gözümün önünde
çıldırıyormuş gibi bir hiddet içindehesap puslasanı yırttı. Üç gün sonr
Cemal Beyi sırtındaki elbiseni
omuzunda, bana göre hiç de mevcuolmayan bir pot için adam
azarlarken gördüm ve zavallını
sabrına şaşırdım. Görmede
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 618/1451
nanılacak şey değildi bu. Adamcağı
mahcubiyetinden omuzlarını
arasında âdeta kaybolmuştuDurmadan özür diliyor, ağzından
Emredersiniz efendim!”den başk
bir şey çıkmıyordu.Gömlekçisi, ayakkabıcıs
sapkacısı, oturduğu katın sahib
hepsi aynı şekilde paralarınalıyordu. Zavallı ev sahibi ik
seneden beri birikmiş kiraya mukab
birkaç yüz lira olsun behemehakoparmak kararıyla gittiği evde, e
sahipliği denen mukaddes vazifeye
dair sıkı bir ders almış, ayrıca da
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 619/1451
banyonun fayanslarını değiştirmey
arka balkona bir camekâ
yaptırmayı vaat etmeğe mecbukalmıştı. Keskin Boşnak şivesiyl
durmadan, “Fayanslar...” diyordu
hanımefendinin ropdöşambrınuymuyormuş! Ve hakikaten b
alihsizlikten mustarip görünüyordu.
İspritizma Cemiyeti’nde CemaBeyin otoritesine ehemmiye
vermiyen, hattâ böyle bir şeyi
arkında bile olmayan tek insaMadmazel Afroditi idi. Afrodit
sımsıkı bir ten, her ağzını açışta b
spirto alevi gibi parlayan otuz iki diş
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 620/1451
uzun kirpikleri arkasında telkinleri b
ufuk gibi derinleşen bakışlar
konuştukça sizin boğazınızddüğümlenen Italyan babasında
kalmış ağdalı, hardal gibi sert ve dik
ve yine de son derecede tatlı bses, isteyerek çolpalaştırdığ
hareketleriyle bir örümcek gibi dör
bir tarafınızı saran eller, bir yığıcazibe ve dostluk, hulâsa belki de
arkına varmadan hareket ve hücum
hâlinae bütün kadınlıktı. Afroditi’de her şey uzviyetinin b
nevi emri, ilhamı, hattâ
gizleyememekten müteessir olduğ
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 621/1451
hediyeleriydi.
Afroditi Cemal Beyi görür görme
bir elini yanağına götürerek tıraşareti yapar, “Yaktı...” diye arsız
arsız bağırır, kaçar, ya benim
çalıştığım odaya, yahut da kahveocağına girer, sıkı sıkı örttüğü
kapının arkasına dayanır, hardal
sesiyle gülerdi. Ancak kendisindaffedilebilen bu kışkırtıcı şaka biz
aldatmazdı. Onu Cemal Beyde
böyle kaçıran şeyin bir türlyenemediği bir tiksinme olduğun
hepimiz bilirdik. Zaten o da bun
gizlemezdi:
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 622/1451
- Ne yapayım! Tahammü
edemiyorum... derdi. Bu adamd
çok kötü bir şey var. Ne olduğunbilmiyorum.
Fakat Cemal Beye bunla
görmezlikten gelir, daima kibardaima üstten bakışlı, “Gençliğe v
güzelliğe affedilmeyecek kusu
yoktur, ne yapsın biçare, terbiyeskıt!” der gibi tavırlar alırdı. Hakikatt
se Afroditi’nin bu hâlleri onu sıkar
bir zırh gibi büründüğü haysiyetinzedelerdi. Cemal Bey haysiyet
adamdı. Haysiyeti, zengini
otomobili, generalin yaveri, polisi
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 623/1451
abancası, bekçinin düdüğü gib
daima yanı başında, daima en göze
çarpar yerde idi. Bu haysiyegörmeden, ona dikkat etmeden
onunla karşılaşmadan ve onu
arafından rahatsız edilmeden CemaBeyle münasebet kabil değildi. Yirm
yaşında iken, annesinin ağır hast
olduğu bir gece, onun başı ucundabeklerken, elindeki kalemle masanı
üzerine oynar gibi bir şeyler çizmeğe
başlamış, hiç ehemmiyet vermediğbir hâdise, ertesi gece ve daha
ertesi gece aynı saatte, yine
arkında olmadan tekrarlanmışt
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 624/1451
Üçüncü gecenin sabahında Afrodi
bu hâdiseyi olduğu gibi görmüş ve o
zamana kadar başıboş eğleniyorumsandığı kâğıtlara dikkat etmiş
Doktor değiştir!” cümlesini iğ
büğrü çizgilerin arasından okumuşlk önce, aldırmak istememiş, sonr
bir dosta açılmış ve bilhassa
beraber yaşadıkları dayısınısrarıyla doktoru değiştirmişler ve
kadın ölüm tehlikesinden kurtulmuş.
O zamandan sonra ne vakit elindkalem, başı boş birkaç dakika mas
başında beklese kendiliğinden b
şeyler yazmağa başlamış. İlk önc
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 625/1451
kısa ve çok defa mânâsız kelimeler
karışık cümleler hâlindeki bu yazıla
gitgide genişlemişler, günüolaylarını, yahut aileyi veya gen
kızı, hattâ şehrin hayatını alâkada
eden meselelere bağlı haberaçıklama gibi şeyler olmağ
başlamışlardı. Uzun müddet birka
dost arasında bu kabiliyetindenedikten sonra, etrafın ısrarıyl
kendisini muayyen mevzular üzerinde
oparlamayı öğrenmiş ve müsacevaplar da almıştı.
Daha sonra geceleri sık sı
yatağından önüne geçilmez b
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 626/1451
kuvvetle sürüklenir gibi kalkmağa
masanın başına oturmaya v
sahifeler dolusu yazılar yazmağabaşladı. Çok defa böyle geceleyi
yazdığı şeyleri ne kendisi, ne de
başkası okuyabiliyordu. Bazen dmânası doğru dürüst kavranmaya
bir yığın başı boş kelimeler, isimler
hattâ rakamlar, birbirini takipediyordu. Bu rakamların içinde e
sık geçeni 17 ve 153 rakamları id
Kelimeler çok defa İtalyancaRumca, Fransızca ve Türkç
oluyordu.
Afroditi’nin babası Cenovalı b
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 627/1451
talyan’dı. Gençliğinde hayatına ma
olması ihtimali bulunan mühimce b
hâdise yüzünden İzmir’e kaçmışoradan İstanbul’a gelmiş, bir Ru
kızıyla evlenerek burada yerleşmişt
yi kuyumcu ve tenordu. Tünecivarında açtığı küçük dükkânı a
zamanda tutunmuş, para, mül
sahibi olmuştu. Fakat aradan epeyczaman geçtiği, hattâ adını bil
değiştirerek yaşadığı hâlde kendisin
emniyette addetmediği için ailesiylmünasebetini kesmişti. O kadar k
1915 yılında öldüğü zama
etrafındakiler ailesinin Cenova
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 628/1451
olduğunu, orada bir anası, babası v
bir de kız kardeşi bulunduğunu anca
biliyorlarmış. İskaçeri’nin ölümüzerine zaten dükkânda yetiştirdiğ
kayını işin başına geçmiş, Mütarek
yıllarının değişiklikleri arasınddükkân birdenbire büyümüş, büyü
bir mağaza olmuştu. Faka
Afroditi’nin babasının zamanındakşçilik artık kalmamıştı. Bu geniş
zengin, işlerini en iyi ustalara
gördüren mağazada, hâlâ onuyaptığı işlerin arandığı söylenirdi.
O yıllarda Afroditi ile annesini
belli başlı düşünceleri bu adamı
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 629/1451
hayatı; varsa eğer Afroditi’ni
uzaktaki hısım akrabası idi. Gen
kızı medyumlukta ilerleten bu meraolmuştu. Dostlarının yanında, yaptığ
ecrübelerde zihnini yavaş yavaş esk
ehemmiyeti gözünden kaybolan bmesele üzerinde tutmağa başlamı
ve nihayetinde kendisini gece
yarılarında uyandıran, gündüzleeline her kalem alıp gözün
yumdukça kargacık burgacı
yazılarla varlığım anlatan kuvvetin1923’te kardeşini ve onun çolu
çocuğunu bekleye bekleye öle
halası olduğunu öğrenmişti.
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 630/1451
Ondan sonra tebliğler büsbütü
sarihleşmiş, ölü hala onları daha
yakından sıkıştırmağa başlamıştı:- Niye gelmiyorsunuz? Niy
evimizde oturmuyorsunuz? Niçi
mirasınızı aramıyorsunuz? diyüstlerine düşüyordu. Be
evlenmedim, yemedim içmedim, he
şeyi size sakladım. Niygelmiyorsunuz?
Kocasının adı ile, Cenova
olduğundan başka hiçbir şebilmeyen, elinde hiçbir vesik
bulunmayan kadıncağız gittikçe ağı
basan bu davete uyarak seyahate
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 631/1451
çıkmayı ilk önceleri hiç de akıllı bir i
gibi görmemişti. Fakat kızının v
etrafındakilerin ısrarı karşısındaHiç olmazsa şöyle bir gezmiş oluruz
diye yola çıkmışlardı. Ondan sonr
en şaşırtıcı tesadüfler birbirinkovalamış, miras meselesi kolayc
halledilmişti.
Ortada büyük bir servet yoktuMiras dar, fakat uzun bir sokakta bi
17 numarada, öbürü 153 numarada
ki evle ihtiyar kadının biriktirdiği beon paradan ibaretti. Afroditi il
annesi bu iki mülkün parasından ço
azlasını bu yolculukta sar
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 632/1451
etmişlerdi. Fakat tek başlarına ve b
kadar eşine rastlanmaz şartla
altında bu işi halletmeleri iki kadınson derecede şaşırtmış v
düşündürmüştü. Asıl hazini, ihtiya
halanın kardeşine bu evleri vemobilyaları olduğu gibi saklamak içi
her türlü fedakârlığı yapmış olmas
bir pansiyon işleterek, ömrünüsonuna kadar dantelâ örere
hayatını kazanması idi. Ayrıca da
onlara bir yığın dantelâ bırakmıştFakat bu biriktirme ve saklam
merakı yüzünden evler de bakımsı
kalmıştı.
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 633/1451
Afroditi ile annesi bu kadar gari
şekilde kendilerine gelen bu mallar
satmağa kıyamamışlar, ihtiyahalanın emrini tutarak İtalya’d
kalmağa da gönülleri razı olmadığ
çin -zaten işleri İstanbul’da idevlere hafif bir tamir geçtikten sonra
dönmüşlerdi.
O tarihten itibaren hala ortadyoktu. Afroditi her boş kaldığı anda
masa başına geçiyor, eline bir kalem
alıyor, kaşlarım hafif çatıyor, alnıngeriyor, yüzü mermerdenmiş gib
kaskatı ve bütün çizgileri âdeta
çeriye geçmiş, saatlerce şefkat
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 634/1451
halanın tekrar konuşmasın
bekliyordu.
Fakat hala görünmüyordu. Sanküzerindeki ağır yükü attıktan sonr
bu fedakâr ruh ölümün vaat ettiğ
hakiki istirahate çekilmişti. Hakkı dvardı. Bütün hayatını uzaktak
kardeşinin ve onun kaç tane
olduklarını, yahut hakikaten mevcuolup olmadıklarını dahi bilmediğ
çocuklarının düşüncesine vakfetmiş
elinde avucunda ne varsa onlar içisaklamış; onlara, “İşte eviniz, işt
benim sizin için biriktirdiğim şeyler...
diyebilmek için gözleri yolda
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 635/1451
beklemişti.
Hayatta, yapamadığı bu vazifey
ölümden sonra da unutmamışsonsuz boşluk içinde, dayanacağ
hiçbir maddî mesnedi olmaya
radesi yıllarca bu kardeşin peşindedolaşmış, onları araya taray
Afroditi’nin genç kız yatağının başın
kadar gelmişti. Bu kadarı onlaryetmeliydi.
Fakat Afroditi böyl
düşünmüyordu. Birdenbire alıştığı vbağlandığı bir iradeyi -İspritizm
Cemiyeti’nde Afroditi’nin halasını
adı İrade idi- daima etrafında hazı
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 636/1451
görmek istiyor ve bulamadğı için d
stırap çekiyordu. Ona kâfi dereced
eşekkür bile edememiş, bir kereolsun, “Niye bu kadar zahmet ettin
halacığım... Bil-sen ne kada
üzüldük bu iş için...” diyememiştSonuna doğru bu minnet hissine v
stıraba bir nevi azap da karışıyordu
- Bana ne mirastan? deyiduruyordu. Benim param var. Bizim
çin ne diye yorulur, ne diye
evlenmez? Bu yapılır iş mi? Haydbunları yaptı, şimdi ne diye
görünmüyor?
Kanaatımca Afroditi’nin as
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 637/1451
stediği şey, halasını hiç olmazsa bi
kere eline geçirip ona iyice b
eşekkür ettikten sonra, bütün bzahmetlere beyhude yere
katlandığını anlatmak ve belki d
birdenbire kendisini unuttuğu içibiraz paylamaktı. Fakat bu kada
şefkatli ve iradeli bir ruhun birdenbire
vefasızlaşabileceğine de penanmadığı için:
- Bu işte bir şey var, diyordu. Ya
bize darıldı, yahut da başına bkaza geldi...
Ve halasına geniş ve tıka basa
gidip gelişlerle dolu feza yollarında
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 638/1451
birdenbire sakatlanmış, her türl
hareket imkânından mahrum
bakımsız, olduğundan daha biçareasavvur ediyordu.
- Belki de orada, evimizd
kalmamızı istiyordu. Amma bistanbulluyuz! diyordu. İstanbul’
alıştık. Babam bile buradan gitme
stemezdi. Bütün ahbaplarımıburada...
Benim, biraz da Pakize’nin v
kardeşlerinin huysuzlukları yüzündeâdeta İspritizma Cemiyeti’ni
demirbaşı olduğum günlerde Afrodi
bu işe bir başka hal çaresi bulmaya
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 639/1451
yeni başlamıştı. İkide bir elbisesini
bir tarafını süsleyen halasını
dantelâlarından birini iki parmağınıarasında tutup bize göstererek:
- İnsan birisini bu kadar severs
nasıl darılır? diyordu. Hiç darılabilmi? Muhakkak yorulmuştur. Yahu
da bizim yüzümüzden bu dünyada
evlenemedi. Öbür dünyada birisinbuldu ve evlendi.
Bu fikre biraz inanır gibi olduğ
zamanlar Afroditi hakikaten mesuttuO zaman gülüyor, şarkı söylüyor
beğendiği erkekleri kucaklayı
öpüyordu. Çünkü bu haşarı çocu
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 640/1451
halasının kendileri yüzünde
evlenmemiş olmasını kendisine b
ürlü affetmiyor, onun yarım kalmışhayatından içten içe kendisini suçl
utuyordu. Ona göre bir kadını
behemehal evlenmesi lâzımdı. Aksam bir felâketti. Bu yüzden benim
halamın o yaşta evlenmiş olmasın
beğeniyordu:- Elbette! diyordu, elbett
evlenecek... Herkes hayatın
yaşamalı!Ve sadece bizleri hiç düşünmede
evlenmiş olduğu için halamın bizlere
karşı olan muamelesini, haksızlığın
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 641/1451
affediyor, hattâ hoş görüyordu. Ve
evlenmemiş halasıyla benim, Naş
Beyin ölümünden sonra, şimdüçüncü bir izdivaca hazırlandığın
şittiğimiz halam arasında yaptığı b
canlılık ve irade mukayesesindekendisini mağlûp gördüğü için horoz
dövüşte yenilmiş bir mahall
delikanlısı gibi üzülüyor, pis pisdüşünüyordu.
On sekiz yaşından be
Beyoğlu’nun en çok aranan kızıydTürk, ecnebi kendi cemaatlerinde
hemen hemen kalbur üstünde bütü
stanbul onu tanırdı. Her toplantıy
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 642/1451
çağrılır, her gittiği yerde beş on âşı
bulurdu. Buna rağmen belki d
hürriyetini sevdiği için bir türlevlenmeğe razı olmuyordu. İyide
yiye uyandığı hâlde, biraz evvelk
rüyalarının havasından bir türlsıyrılamadığı için yatağında
çıkamayan bir insan gibi, o da
hakikaten yirmi yaşına doğru çogürültülü ve heyecanlı yaşadığı ve
bütün tadını çıkardığı genç kı
hayatını bir türlü bırakamıyoraradaki beş sene içinde birçok şeyi
esaslı şekilde değişmesine rağme
onu devam ettirmek istiyordu.
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 643/1451
Her yaşta bir yığın erkek arkadaş
vardı ve hepsiyle aynı cömer
dostluk içinde yaşıyordu. Hepsi onbüyülenmiş gibi bağlı ve hepsi de b
yüzden az çok biçare idiler. Fakat b
müddet sonra, kadınlığının vegüzelliğinin ne kadar tehlikeli bir silâ
olduğunu bilmeyen bu genç kızda
ya büsbütün uzaklaşıyorlar, yahut damustarip ve huzursuz onun etrafında
her gün aynı mahremiyet ve
cazibelerin tesiri altında kala kalona alışıyorlardı.
Afroditi’nin macerası cemiyettek
kadın ve erkek bütün azanın devam
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 644/1451
konusuydu. O, Nevzat Hanımı
Murat’ı gibi, bu topluluğun değişme
ve eskimez mevzularından biriydi. Bo kadar böyle idi ki elime beş o
para fazla geçsin diye aralarına
katıldığım zaman bu cemiyetin dahziyade bu ihtiyar kadınla Mura
üzerinde konuşmak, onları
mevcudiyetinden şüphe etmek, yahuonları kabul etmek için kurulduğun
sanmıştım.
Genç kızı, aralarındaki on yaarka rağmen Dame de Sion’da
anıyan (!) ve galiba hiç sevmediğ
hâlde son derecede sevdiğini iddia
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 645/1451
eden asıl medyumumuz Sabriy
Hanımefendiye göre, mekte
arkadaşı öyle medyum filân değildve hiç de olmamıştı. O sadec
talyan sefaretinde genç bir kâtipl
birkaç sene sevişmişti. Yine SabriyHanıma göre bu aşk İstanbul’un
zamanki kibar muhitini çok meşgu
etmişti. Bütün ecnebi kolonisi vonlarla münasebette olan Tür
muhitleri son derecede güzel ve
kibar buldukları İtalyan diplomayüzünden bu aşkı her safhasında
akip etmişlerdi. Butun mesele gen
diplomatın birdenbire memlekete
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 646/1451
dönmesiyle başlıyordu. Afrodi
sevgilisiyle bir daha buluşmak ve
evlenme şanslarını son defadenemek üzere yapmağa kara
verdiği bu seyahate annesini raz
edebilmek için bu macerayuydurmuştu. Miras meselesini
çarçabuk halli de bunu gösteriyordu
Bu iş daha evvelden hazırlanmıştEğer bu cinsten bir yardım olmasa
kadar kısa bir zamanda böyle
karışık işin halline imkân var mıydı ?Sabriye Hanımın hemen herkes
ayrı ayrı anlattığı bu hikâye acaba
şin asıl hakikati miydi? Burasını hi
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 647/1451
kimse bilemezdi. Şurası muhakkak k
hakikat de olsa, ona inanma
cemiyet azasının hoşuna gidecek bşey değildi. Çünkü Nevzat Hanımı
Murat’ı gibi, Afroditi’nin halası da b
küçük topluluğun cakurtaranlarından biriydi. Bu masa
doğru veya yanlış, onlara lâzımd
Onun sayesinde ölümün bilinmezbirdenbire canlanmış, araların
girmiş, kendileriyle iş birliği etmişti.
Bu canlı ve son derecede merakmacera şöyle dursun, hayat yolların
darlaştıran, teklifler, tembihler
hatırlatmalar, öğütlerle dolu şeylerd
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 648/1451
Bu tebliğleri bize dikte eden ruh
hiçbir akideyi incitmeden, sonunda
yine mahiyeti meçhul kalan tatsıuzsuz bir hakikatten bahsediyordu
Afroditi’nin halası ile Nevzat Hanımı
Murat’ı ise bizim hayatımıza iyideyiye uzanan varlıklarıyla âdeta yan
başımızda idiler. Onlar heme
hemen bizim gibi yaşıyorlardı. Byalan olsalar bile mevcuttular.
Mürşidimiz bile bu işte hakikati
peşinde değildi. O sadece vâkıalarıpeşinde idi. Vâkıa, Afroditi’nin halas
di. Bu kadarı kâfi gelmeliydi! B
sevimli ruhlar, karanlık ve kar
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 649/1451
gecede, siz evinizde otururke
birdenbire kapıyı çalan ve sobanızı
önünde paltosunu ve boyun atkısınüzerlerindeki buzları çatırdat
çatırdata çıkaran bir misafir gib
gelmiş, hiç de kendisinin olmayan bâlemde içimizden birisine delâle
etmiş, ve böylece varlığını ve
yaşadığı şartların kudretingözümüzün önüne koymuştu.
Bunu romancı Atiye Hanım çok iy
anlıyordu. Onun için Sabriye Hanımıverdiği, akla yakın izahatı dinlemezd
bile. Afroditi’nin meselesinde öyle b
bedahet vardı ki inkâra kalkışma
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 650/1451
beyhude idi. Zavallı kız, halas
kendisiyle artık meşgul olmadığı içi
acından, tahtından uzaklaştırılmıbir kıraliçe gibi meyus ve biçar
aramızda dolaşıyor, sadece geçmiş
kudretini hatırlayarak yaşıyordu. Bportre belki yalnız Atiye Hanımı
muhayyilesinden doğmuştu. Hakik
Afroditi’nin hiç de meyus bir hâyoktu. Fakat Atiye Hanımefendi b
romancı sıfatıyla işi böyle alıyordu.
Zaten Atiye Hanım bu noktada dbirdenbire, size herhangi bir itira
ırsatı vermeden sözü çeviriyor
bilmem nedense derhal gençliğinde
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 651/1451
pek rağbet kazanmış olan Kıraliç
Kristin adlı bir filmi hatırlıyordu. O
zaman fikirleri biraz karışıyorduÇünkü Atiye Hanımefendi bu film
çok sevmişti. Kendi sanat hayatınd
bu film bir dönemeç yeri olmuştuÇoktan beri tıpkı ona benzer b
Kösem Sultan yazmak istiyordu. İşt
bu Kösem Sultan için, Afroditi’nibugünkü hâli canlı bir örnek olacakt
Fakat bu kitabı yazması için dah
epeyce beklemesi lâzımdı. ÇünkAtiye Hanım, henüz hayatını
kendisine hazırladığı mevzular
bitirmemişti. Birbiri ardınca çıkardığ
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 652/1451
on altı romanı, bu yorulmaz erke
müstehlikini ancak on sene evvelk
aşkına kadar getirebilmişti . Halbukaradaki on sene içinde hiç olmazs
bir o kadar daha erkek harcamış, b
yüzden çok asil hislerle içlenmişüzülmüş, ıstırap çekmişti. V
yaşamak onun için sevmek
sevişmek, erkek değiştirmek, ıstıraçekmek olduğuna göre, başından hi
olmazsa yeniden bir on altı cild
doldurabilecek maceralar geçmiştBinaenaleyh Kösem Sultan roman
bir müddet daha bekleyecekti.
Böyle olması, Sabriye Hanımı
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 653/1451
anlattığı şeylere inanmamasını ica
ettirmezdi. O halanın mevcudiyetini
üzumuna kanidi. Yoksa, gendiplomata hiçbir itirazı yoktu. Hatt
bir romancı sıfatıyla bunun lüzumuna
kanidi. Kaldı ki, kendi nefsindebiliyordu, dünyanın ölmüş ölmemi
bütün halaları bir araya gelse insan
böyle bir münasebet olmadan kalkıtalya’ya gidemezdi. Bittabi bütü
bunları Sabriye’ye söylemenin hi
üzumu yoktu. O biçare kız, ömrünüsonuna kadar kıskanmağa
mahkumdu.
Meşrutiyet senelerinde Türkiye’y
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 654/1451
hicret etmiş Lehistanlı bir Yahudini
orunu olan Madam Plotkin, Atiy
Hanımefendinin tam zıddına olarakSabriye Hanıma inanıyordu. Faka
dedikoduyu hiç sevmediği için b
husustaki fikrini ancak, bahsi açılddiye, ve yanında bulunanlar
söylerdi. Madam Plotkin ayrıc
hakikati de severdi. Bu itibarla bildiğbazı tafsilâtı da saklamazdı. Mesel
genç diplomatın evlendiği Brezilya
dul kadını geçen sene kocası MösyPlotkin’le beraber Çekoslovakya’y
gittiği zaman Prag’da tanımıştı. O d
Afroditi’yi pek severdi, amm
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 655/1451
doğrusu Brezilyalıyı daha güze
daha comme il faut ve daha ço
zengin bulmuştu. Sonra birdenbiryine sözü Afroditi’ye çevirirdi:
- Zavallı kızın hiç talihi yok! derd
Bu sefer de Semih Beyi seviyoHalbuki Semih Bey delicesine Nevza
Hanıma âşık...
O zaman Sabriye Hanım içiçekerek vaziyeti tasrih ederdi:
- Zavallı Semih Bey... derd
Beyhude yere akıntıya küreçekiyor. Nevzat Hanım, artı
dünyada kimseyi sevemez. Ne onu
ne de başkasını... Amma erkek akl
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 656/1451
ne yaparsın!
Ve yan gözüyle, daima kibirl
daima dudaklarında küçümseyicebessümü kendilerini dinleye
Cemal Beye hafiften bakardı. Bu an
Sabriye Hanımın kül rengyanaklarını hafif bir kan dalgasını
kapladığı, gözlerinde acayi
parıltıların dolaştığı andır. Sonrancecik dudaklarını ısırır ve bir kut
kapatır gibi, sımsıkı kilitlerdi. B
şüphesiz susmak için değildMuhakkak ki bu anlarda Sabriy
Hanım içinden “Sevgilim, beni affet
derdi. “Senden bu şekilde intikam
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 657/1451
almamalıydım!” Çünkü Sabriy
Hanım Cemal Beye âşıktı.
Fakat İspritizma Cemiyeti’nbunun için girmemiş, bu yüzde
medyum olmamıştı. Bunun büsbütü
başka sebebi vardı. O insan işlerinmeraklıydı. Daha beş yaşında
tibaren bir fareye benzeyen küçücü
yüzünde alabildiğine açılmıgözleriyle ve alabildiğine deli
kulaklarıyla evin içinde olan biten ne
varsa hepsinin aslını öğrenmeğeçalışmıştı. Bu tecessüs çocukt
belki üvey annesini babasında
kıskandığı için başlamıştı. Belki d
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 658/1451
sadece böyle yaratıldığı içind
Büyüdükçe bu merak ve tecessüs
de kendisiyle beraber büyümüşsırasıyla sokağa, mahalleye, semte
oradan şehre, şehirden bütün hayata
aşmıştı. Böylece otuzuna kadayaşadığı dünyada olan bitenleri iyice
öğrendikten ve bilhassa öğrenme
cihazlarını adamakıllı kurduktasonra öbür dünyaya mera
sardırmıştı.
Nasıl ilim, dünyamızı iyiden iyiyanıdıktan sonra diğer yıldızlar
hedef almışsa, Sabriye Hanım d
şimdi öbür dünya ile, oradaki hayatla
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 659/1451
meşguldü. Tecrübe masası
spritizma Cemiyeti bu gizli âlem
açılmış pencerelerdi. SabriyHanımefendi pencereleri severd
Evinde kaldığı zamanlar evin her ik
sokağa açılan pençelerinden hiçbirinhmal etmezdi. Şimdi ufku dah
geniş, daha sonsuz bir pencereni
önünde idi.Şurası da var ki Sabriye Hanı
bunu yaparken dünyamızla alâkasın
hiç de kesmiş olmuyordu. Öbüdünya Sabriye Hanıma göre buranı
bir devamıydı. Yüzlerce tanıdı
orada idi. Evet, hangi mesele il
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 660/1451
meşgul olursa olsun y
alâkadarlardan biri, yahut en yakı
müşahit, muhakkak bir veya birkaçorada idi. İki dünya hakikatt
birbirlerine çok yakındılar. Meselâ
komşusu Zeynep Hanımın intihaşinde, hakikati anlamak için öbü
dünyadakilere müracaat âdeta zarur
olmuştu.Bu intihar Sabriye Hanım
kökünden sarsmıştı. Zeynep Hanım
çok sever ve beğenirdi. İyi, asikibar ve intihan da gösteriyor k
alihsiz bir kadındı. Vâkıa kendisi gib
yi bir mektepte okumamıştı, bira
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 661/1451
kapalı yaşardı amma akıllı kadınd
Kocası zengindi ve kendisin
seviyordu. Hiçbir meselesi yoktuÖyle olduğu hâlde günün birinde
hem de tabanca ile intihar etmişt
Polis, işi asabî buhran diyerekapatmıştı. Fakat sinir denen şey
sadece başkalarının dalına binme
çin bir vasıta gibi gören SabriyHanım böyle bir şeye inanmazd
Zeynep Hanımın kocası aradan ik
sene geçtiği hâlde hâlevlenmemişti. O kadar peşin
düştüğü hâlde dışarda hiçb
münasebetini işitmemişti. Hep esk
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 662/1451
sessiz sadasız, kibar adamd
Sırtından büyük bir yükü atmış
benzemiyordu. Meselâ, Allagöstermesin, böyle bir şey kend
başına gelse emindi ki bu Cemal Be
denen soğuk adam sevinirdi. FakaZeynep Hanımın intiharı hiçbir erkeğ
hafifletmişe benzemiyordu. Ne d
yine bu erkeklerden herhangi birinabiî kocasından başka, büyük b
eessüre düşürmemişti. Yin
anıdıklarından hiçbir kadın, nsevinmiş, ne de vicdan azab
duymuştu. Nevzat Hanım, ayn
apartmanda oturdukları hâlde he
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 663/1451
aynı şaşkın, yeni doğmuş çocu
hâlini muhafaza etmiş, Atiye Hanım
yazmakta olduğu romana sadece bntiharı nakleden bir bahis ilâve
etmekle kalmış -hangi romancı böyle
bir fırsatı kaçırır?-, Selma Hanıyalancıktan biraz ağlar görünmüş -o
gün makyajı çok yerinde idi, gideceğ
yer de vardı... Hem son zamanlardgöz kenarlarındaki çizgilerde
korkmağa başladı-, Seher Hanım is
bir ay sonra haber almıştı. MadamPlotkin kocasının vekâletini aldığ
Çekoslovakya’daki fabrikalarda
gelecek mallarla o kadar meşguld
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 664/1451
ki zaten böyle birşey aklın
gelemezdi. O hâlde?..
Zavallı Zeynep Hanımın ölümünsebep neydi? Bu intihar niçindi?
Bunun gibi ortada birço
halledilmemiş mesele vardYüzlerce, binlerce insan, orada, öbü
dünya dediğimiz büyük depoda
kendi sırlarının üzerlerine kapanmışkıskanç ve sessiz bekliyordu.
İşte Sabriye Hanım onla
konuşturmak istiyordu. İspritizmaybunun için merak etmişt
Hâfızasındaki dosyala
amamlamak, meçhulleri aydınlatma
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 665/1451
çin.
Fakat işin içine bir talihsizli
karışmıştı. Tecrübelere başlabaşlamaz medyum olduğ
anlaşılmıştı. Medyum olmak Sabriy
Hanımın hiç işine gelmezdi. Ogeceleri kendi rahat yatağında bile
bir kulağı kirişte uyurdu. Şimd
başkası tarafından uyutulmak hihoşuna gitmiyordu.
Kaldı ki medyum hür değildir. Sua
soramaz. İradesi başkasınıelindedir. Bir çeşme lülesi gib
ağzından başka birisinin düşünces
akardı. Operatör, sualleri sorar, ru
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 666/1451
cevap verir. Halbuki Sabriye Hanı
sualleri kendisinin sormasını isterd
Bu işe bunun için girmişti. Şimdi taersine oluyordu.
Bununla beraber Sabriye Hanı
radesi, -bu hakikaten olur şedeğildi- bu umumî kaideyi bozmağa
muvaffak olmuştu. Filhakika onu
ağzından konuşan ruhlar henedense çok defa mürşidin suallerine
cevap verecek yerde, alelâde düny
şleriyle meşgul olmayı terciediyorlardı. Operatör, bir başka
medyumda, meselâ eski bir Kadir
şeyhinin oğlu olan Hüsnü Beyde
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 667/1451
daima çok tafsilâtlı cevaplar aldığ
ruhların tasfiyesi meselesini şaye
yanlışlıkla Sabriye Hanımın ağzındadinlemek ve öğrenmek isters
mesele derhal değişiyor, ispritizma
ûgatıyla ruhların çirkihtiraslarından kurtulup temizlenmes
mânasına gelen bu tasfiye kelimes
nsanların arasındaki alelâdemânasını alıyordu:
- Hayır, ne münasebet! Şirke
asfiye edilir mi hiç! Bilâkieskisinden daha itibarda. Aksiyonla
yükseldi, daha da yükselecek!
- Yüksek varlıkla hiç tema
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 668/1451
edebildiniz mi? cinsinden bir sual
Hüsnü Beyin ağzından daima:
- O mertebeye gelebilmem için eaşağı on bin sene çile çekmem
âzım. Zaten o zaman sizinl
münasebette bulunamam! tarzındcevaplar gelmesine mukabil, Sabriy
Hanımın ağzında aynı ruh:
- Hayır, hiç teşebbüs etmedimHattâ düşünmedim bile. Ben burad
Rudolf Valentino’nun so
muaşakasıyla meşgulüm! İstersenianlatayım! cevabını veriyordu.
Çok defa da kendisini tam
mevzuuna vermişken birdenbire söz
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 669/1451
keser:
- Bulamıyorum. Zeyne
Hanımefendiyi bulamıyorum; galibntihar edenlerin yeri ayrı... Ben d
buranın yenisiyim. Kusura bakmayın
diye itizar ederdi.Bazen de yine aynı dindar
erbiyeli ve iyiliksever ruh mürşidin
nsanların daha temiz ve daha saolabilmeleri çaresini sorduğu zaman:
- Siz budala mısınız? Bırakın b
meseleleri! Burnunuzun dibinde olaşeylere bakın. Bugünlerde içinizde
birini son derece şaşırtan bir hâdis
hazırlanıyor! diye söyleniyordu.
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 670/1451
Sabriye Hanımın medyumlukta e
muvaffak olduğu şey, bedenini
dışına çıkabilmesi, düşüncesiyledolaşması idi. Böyle bir iş verildi m
derhal eski bir eteklik gibi vücudun
orada, aramızda bırakır, vegösterilen düz duvara tırmanır
stenilen pencereden seve seve
bakar, gördüklerini ballandıraballandıra anlatırdı. Filhakik
mütecessis tabiatına en uygun olan
da bu idi. Böyle bir fırsat eline geçmi, erken uyanmamak, aramız
çabuk dönmemek için her hileye ba
vurur, mürşide, “Karşıdak
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 671/1451
apartmanın üçüncü katma da b
dakika bakayım mı?” diye yalvarırd
Ben, Suat Hanım zannediyordumHalbuki o değilmiş. Sarışın b
kadın... Uzun boylu, tanıyamadım
diye bize gördüklerini anlatırken iyicekatılaşmış yüzünde görmekten
bilmekten gelen saadet, bu çirki
kadını, âdeta tabiî uykusunda çomesut bir rüya görüyormuş gib
güzelleştirirdi.
Sabriye Hanım, bu cinsteecrübelere tek bir şart koşmuştu. O
da, operatörün kendisini, Nevza
Hanımın evine bir göz atmak fırsatın
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 672/1451
vermeden uyandırmaması id
Uyandıktan ve kendine geldikte
sonra da ilk sözü: “Ne söyledimAcaba bir şey gördüm mü? Baktırd
mı?” suali olurdu.
Hakikat şu ki, Sabriye HanımNevzat Hanımla Zeynep Hanım
kocası arasındaki gizli bir aşkın gen
kadının intiharına sebep olduğunzannediyordu. O, Afroditi’nin halas
gibi, Murat’ın da bir yalan olduğun
ve bu yalanın, çok mücrim bir aşkbir insanın, hem de kendisinin ço
sevdiği bir insanın ölümüne sebe
olan bir aşkı örtmek için ica
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 673/1451
edildiğine inanıyordu.
Bu meselede kulübü
efkârıumumiyesi Sabriye Hanımsadece iltihak etmemekle kalmıyor
onu düpedüz reddediyordu. Mura
Afroditi’nin halasına da benzemezdO bir vuruşta böyle hiç lüzumsu
yere yıkılacak cinsten değild
spritizma Cemiyeti’nin yarı nüfuzuşirinliği, dost havası, bu aksi, titiz
afını esirgemez, böyle olduğu için de
sevimli ruhtan geliyordu. Bir akşamonun bütün elektriklerimizi söndürü
dakikalarca hepimizi heyecandan
korkudan olduğumuz yerd
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 674/1451
itretmesini kim unutabilirdi? B
hâdisenin olduğu günün haftasında
cemiyet yeni aza kabul etmemekararını almağa mecbur olmuştu. B
kadar sevilmiş ve benimsenmiş b
uzuv feda edilemezdi.Onun için operatörümüz, Sabriy
Hanıma bu iş için verdiği vaatle
utmaz ve Sabriye Hanımı NevzaHanımın evinden daima uzakt
bulundurmağa dikkat ederdi. Çünk
Nevzat Hanıma belki laf anlatmakabildi ama, Murat’a ne dereced
mümkündür, bunu hiç kimse
bilemezdi. Ve hiçbirimiz on
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 675/1451
darıltmak istemezdik.
Bununla beraber, bu şüphe ve
onun getirdiği küçük facia havası dahoşa gitmez değildi. Mesele biraz d
kendisini meraklı, oldukça dehşet
bir vaziyette görmek olduğuna görebu da ihmal edilecek şeylerde
değildi.
Sabriye Hanım, bunun farkındolduğu için uyutulmağa daim
nazlanır, alelâde masa tecrübelerin
ercih ederdi. Gerek evinde, gerekulüpte sık sık bu cins tecrübele
yapar ve nasılsa davetini kabul etmi
olan ruhlara hakikî âhiret azabının n
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 676/1451
olduğunu öğretirdi. Filhakika onu
sualleri karşısında şaşırmama
hemen hemen imkânsızdı. Barzdaki tecrübelerde mürşidin
yahut operatörün usulüne alışık ola
ruhları çağırmamayı tercih ederdHikâyesini benden dinlediği Sey
Lûtfullah’ı seçmesi ve aşağıd
anlatacağım gibi onunla büyük bir ibirliği yapması bu yüzdend
Filhakika Sabriye Hanım, Sey
Lûtfullah’ı benim delâletimlçağırdıktan bir hafta sonra
spritizmacılar Cemiyeti’nde verdiğ
bir konferansta, “İspritizma ve sosya
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 677/1451
emizlik” mevzuu üzerinde bir hay
srar etmiş ve ruhlardan müteşekk
bir istihbarat servisinin ne şartlarlakurulabileceğini ve ne gibi faydala
emin edebileceğini iyice anlatmışt
Bu hususta Taflan Deva Beyikendisine sıkı sıkıya yardım ettiğin
biliyorduk. Bu zengin, kibar ve ço
okumuş adam hakikaten büyük vateşli bir temizlik meraklısıydı. Ço
defa düşünürüm, bizim
memleketimizde istidatlar hakikyerlerini bulsa hayatımız ne kada
değişir ve güzelleşir. Taflan Deva
Beyi on dakika dinleyip de kayd
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 678/1451
hayat şartıyla, İstanbul’a vey
herhangi bir şehrimize Belediye reis
yapma hülyasına kapılmayan, hattâbunun için varını yoğunu sarfa hazı
olmayan, aramızda hiç kimse yokt
zannederim. İrfanı, iyi terbiyesi, hesınıftan bir yığın insanı tanımış v
kendisine bağlamış olması, bun
pekâlâ mümkün kılabilirdi. Yazık kTaflan Deva Bey temizliği sadec
çtimâ ve ahlâkî mânasında alıyordu
Onun için sokak, ev, şehir, daimakinci, üçüncü derecede şeylerd
Asıl mühim olan cemiyetin muz
düşüncelerden kurtulmasıydı.
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 679/1451
İşte Sabriye Hanımın bu merak
yüzünden Seyit Lûtfullah’la bir gec
hiç ummadığım bir zamandabirdenbire karşılaştım. Doğrusun
sterseniz bu cemiyete girdiğim
andan beri kendimi yeniden onyakınlaşmış hissediyordum. N
kadar ilmî gayelerle teşekkül etmi
olursa olsun, ne kadar ciddmeselelerle uğraşırsa uğraşsın
burası onun malikânesiydi. Daha il
gününde onu yanı başımda görügibi olmuştum. Bazı tebliğlerd
aşikâr şekilde müdahalesi oluyordu.
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 680/1451
X
Bu hayat sonuna kadar böyldevam edebilirdi. Fakat Cemal Bey
hiç beklenmedik bir müdahalesi ben
cemiyetten birdenbire uzaklaştırdŞirkette bana çok iyi bir vazife tekl
etmişti. Bol para alacaktım. Onunl
beraber çalışacaktım. “Zatearkadaşız, değil mi?” diyordu. Faka
serbest kalmam bütün günüme sahi
olmam icap ediyordu. Fene
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 681/1451
Postanesi’ndeki işim gibi, İspritizm
Cemiyeti’ni de bırakacaktım. Teklif o
kadar güzeldi ki ister istemez razoldum. Kendi tâbirince, artık sıray
giriyordum. Buradan daha büyü
mevkilere geçebilirdim. Kabiliyetadamdım, ne diye kendimi b
mânâsız işlerde israf ediyordum
Hele böyle alelâde hizmetçiliğbenzeyen bir işte kalmam hiçb
suretle doğru değildi.
Cemiyetteki hayatım beni dyormuştu. Akşam yemeklerimi evde
yemem mümkün değildi. Uykum
perişandı. İspritizmacılar heme
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 682/1451
hemen bütün vaktimi alıyordu. Yirm
dört saatin içinde tek dinlenme
zamanım, Cemal Beyin bengönderdiği işlerde geçirdiğim
zamandı.
Kulüpten ayrılırken veda ettiğimNail Bey, meseleyi benden bir dah
dinledi. Sonra bir gözünü yumarak:
- Seyit Lûtfullah... dedi.Ben, anlamadığımı göstermek içi
yüzüne baktım. Sonra latife ediyo
sanarak cevap verdim:- O emin ellerde... Sabriye Hanı
onunla meşgul...
Nail Bey, elime bir gün evve
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 683/1451
yayınlanmış bir tebliği tutuşturdu. B
ebliğde, İspritizma Cemiyeti’ne so
zamanlarda kötü ruhların musallaolduğu söyleniyor, bilhassa Sey
Lûtfullah’ın celselerde çağırılmamas
avsiye ediliyordu.Nail Bey:
- Seyit Lûtfullah çok şe
biliyordu... dedi. Sabriye Hanıkadar biliyordu. Sen de on
karmakarışık sualler soruyorsun.
Neyse, ayağını denk al!Nail Beyin sözlerinin hakik
mânasını çok sonra anladım. Ben
dakikada İspritizma Cemiyeti’nde
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 684/1451
eski dostumla beraber ayrıldığım
düşünüyordum.
Cemal Beyin maiyetindeki işirahattı. Saat beşten sonrak
zamanım benimdi. Muhit değişmişt
Burada, Fener Postanesi’ndecıgara yanıklarıyla dolu tahta masa
elefon etmek için sıra bekleyen
tişen kakışan yüzlerce insan, onlarıbirbirine karışan konuşmaları yoktu
Her şey kibar, rahattı. Telefon benim
konuşmam içindi. Zil seslerine bekoşmuyordum. Bilâkis ben basınc
koşan adamlar vardı. İlk gün üs
üste sekiz defa aynı hademey
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 685/1451
çağırdım.
Birinde havayı sordum, İkincisind
saati; üçüncüsünde paltomu tutugiydirmesini, dördüncüsünd
çıkarmama yardım etmesini istedim
beşincisinde adını öğrendim... Vâkısonunda iş biraz cıvıklaşt
Akıncısında cıgara ikram edere
karşıma oturtmuş, yedincisini kalkıgitmesi, sekizincisini tekrar gelmes
çin çalmıştım.
İster inanın, ister inanmayın, bbenim için hakikî zevkti. Sıray
girmiştim!
Akşamları Şehzadebaşı’ndak
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 686/1451
kıraathanede Doktor Ramiz’l
buluşmağa başladık. Fakat kahved
eski cümbüş kalmamıştı. Dörsenede müşterilerin çoğu gitmişti. N
çıkar, biz vardık: Yangeldi Asaf Bey
Doktor Ramiz, iki üç ressamgazeteci... Ve ben aralarında yen
ecrübelerimle zengin bayağı b
şahsiyet olmuştum. Ara sıra şaEthem Bey geliyor, biz
spritizmacılara dair havadi
veriyordu. Nevzat Hanım sozamanlarda büsbütün dalgın v
neşesizdi. Sabriye Hanım heme
hemen cemiyete uğramıyordu.
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 687/1451
Bir gün telefon çaldı. Sabriy
Hanımdı. Evinde yapacağı b
oplantıya çağırıyordu. İtizar ettimsrar etti. Kabule mecbur oldum
Fakat biraz sonra Cemal Bey
bahsedince birdenbire kızdı:- Sakın ha!., dedi. Sakın, zinhar.
Hiçbir suretle gitmeyeceksin!
Tabiî gitmedim.Bu esnada Cemal Beyle ola
hususî münasebetimiz eskisi gib
devam ediyordu. Kahve, ev, hearafta, bana ihtiyaç oldukç
aranıyordum. Fakat Cemal Be
değişmişti, Her gün biraz daha hırçı
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 688/1451
oluyor, emirlerini ne kadar dikkatle
yaparsam yapayım, beni azarlıyor
tham ediyordu. Bu arada bazsıkıntılar da geçirdiğini bildiğim içi
buna yoruyordum. Müthiş parasızd
Her an hesaplar yapıyordu. Bazecebinden avuç dolusu para çıkarıyor
gözümün önünde sayıyor, birtakım
parçalara ayırıyor, sonra büyük biyeisle cüzdanına yerleştiriyordu.
- Ayı çıkaramayacağım! diyordu.
Halbuki önümde saydığı para ilbütün Karagümrük ahalisi hacc
gidip gelebilirdi. O yılın kışı b
hesaplarla geçti. Sonra vaziye
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 689/1451
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 690/1451
hayatına dair benden bazı ufak tefe
bilgi sızdırdı. Sonra karımla
baldızlarımla öpüşerek ayrıldı.Sabriye Hanımın evimize geliş
hayatımızı kökünden sarstı. Karım
baldızlarım bu şık kadının kıyafetinehayran olmuşlardı. İyi giyinmeni
paraya muhtaç olduğunu pe
kestiremedikleri için behemehal onaklide karar verdiler. Bu, onlarc
yalnız bir irade meselesiydi. Ve üç
de iradelerini şiddetle kullanmağabaşladılar. Bir ayın içinde ü
maaşımı birden sarf ettim. Faka
mkânsızdı. Yine her şeyleri eksikt
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 691/1451
Sabriye Hanım giderken küçü
baldızımı pek beğendiğini söylemişt
Küçük baldızım bu iltifâtı o kadaciddî kabul etti, öyle inandı ki o
senenin güzellik müsabakasın
girmeğe karar verdi.Ondan iki ay sonra, nasıls
adresimi bulan Nevzat Hanım evimize
geldi. O da benden o gece SabriyHanımın neler sorduğunu öğrenme
stedi. Ayrıca Cemal Beyin kendis
hakkındaki düşüncelerini meraediyordu.
Üç kardeş bu sefer hakik
zarafetin Nevzat Hanımda olduğun
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 692/1451
karar verdiler. Evcek, elbiseler
çamaşırlar değişecekti. Her şey yo
pahasına satıldı. Ben iki maaş dahpeşin sarf ettim. Üstelik Pakize b
sefer beni kıskanmağa başladı. O
zamana kadar hiç beğenmediğkocası birdenbire gözünd
kıymetlenmişti. Bu cinsten b
kadının beni araması için ortada çociddî bir sebep olmalıydı. Muhakka
aramızda bir şey vardı.
Nevzat Hanımın ziyaretini CemaBey nereden öğrenmişti? Dah
ertesi günden itibaren bana karş
buz gibi soğuktu. Hususî işlerind
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 693/1451
yaktığı tenkitler resmî işlerine de
geçti. Hiçbir yaptığım
beğenmiyordu. Kâğıtları suratımatıyor, hademelerin karşısında bile
bağırıp çağırıyordu. Bu artık haya
değildi, hakikî cehennemdi. Hedakika mangal dolusu ate
yutuyordum. Evimizdeki kıyafe
nkılâbı yüzünden kendi elbiselerimde satılmıştı. Yama parçalan birbirin
utmaz bir elbiseyle dolaşıyordum
Fakat ne bu hâlim, ne de iki aylııraşım Pakize’yi beni kıskanmakta
alıkoyamıyordu. Günümün he
dakikası için hesap vermeğe
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 694/1451
mecburdum.
Yukarıda cahil adam olduğum
söylemiştim. Hayatım kelimöğrenmekle geçti. Hemen he
safhasında sözlüğümü yenide
yapmıştım, hem de kendhayatımda, etimle, kemiğimle
yaşayarak. Şerbetçi Elması hikâyes
bana “abes” denen şeyi öğretmiştBu abesi o güne kadar dışımd
anımıştım. Şimdi o kendi hayatımı
malı olmuştu. Hiç tanımadığımcinsten bir korku içime yerleşmişt
Her saniye, biraz sonra olacak b
şeyden korkuyordum. Biliyordum k
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 695/1451
şu yarım saat içinde ya karım, ya
baldızlarımdan biri daireye n
yaptığımı görmek için gelecekleronlar daha gitmeden Cemal Bey ben
azarlamak için yanına çağıracak
onun elinden kurtulduğum zamamuhakkak bir alacaklı ile
karşılaşacaktım.
Her dakikam yeni bir zilletti. Hesaat talihsizliğim başka bir çehresiyl
karşıma çıkıyordu. Halbuki bütü
bunlara hiçbir sebep yoktu. Hiçbibilerek yaptığım bir hata yüzünde
değildi. Hepsi kendi kendine gelmişt
Genç bir kadın, kendisin
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 696/1451
vaziyetimi olduğu gibi anlattığım
hâlde, belki de yalnız bunun içi
benimle evlenmek istemişti. Hiarkında olmadan, sadece tesadüfle
yüzünden birtakım insanlarla
anışmıştım. İçlerinden birisi benimlalâkadar olmuştu. Artık ne yaparsam
yapayım, şimdi onun pençesind
dim. Ondan kurtulamıyordumMakina, dışarıda kurulmuş
dışarıdan gelen emirlerle işliyor
şimdi hızını arttırıyor, biraz sonraeksiltiyor, bazen duruyordu. O
zaman, ne testere, ne bıçak, hiçb
şey işlemiyordu. O zaman telâş v
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 697/1451
azabın yerini derhal korku alıyordu
Biraz sonrası dediğimiz şeyde
korkuyordum.Yazın sonuna doğru Cemal Be
üç gün için Ankara’ya gitti. Bu üç gü
bana tam bir cennet gibi geldSıkıntılarım yine devam ediyordu
Fakat onun, kendi ağırlığıyla yaptığ
azyikten kurtulmuştum. Suyudibinde değildim. Sırtımda o korkun
ağırlığı hissetmiyor, kemiklerim onu
yüzünden çatırdamıyordu. Ötekilergüçlükler, yorgunluklar, birtakım
azap ve ıstıraplardı. İşte o zaman b
nsanın, başkalarının hayatındak
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 698/1451
yerini öğrendim.
Bu üç günü yalnız Cemal Bey
düşünerek geçirdim. Bir bakımgöre hayatımda hiçbir şe
değişmemişti. Dairedekilerin heps
hemen hemen onu taklit ettikleri içinaşağı yukarı yine aynı şeylere maru
kalıyordum. Evim eski hâldeyd
Fakat yine ferahtım, rahattım. Ohâlde Cemal Bey diye bir şey vard
hayatımda. Bu korkunç bir realiteyd
Ve Cemal Bey sade benihayatımda değildi, bütün etrafımd
di.
Şu hakikati kendi hayatım ban
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 699/1451
öğretti: İnsanoğlu insanoğlununu
cehennemidir. Bizi öldürecek belk
yüzlerce hastalık, yüzlerce vaziyevardır. Fakat başkasının yerini hiçbi
alamaz.
Bir hâdise bunun yalnız benim içiböyle olmadığını öğretti. Cemal Be
gitmeden evvel bana birtakım işle
vermişti. Bunlardan birisi içikarısıyla konuşmam lâzımdı. Ev
uğradım. Vâkıa Selma Hanı
boynuma sarılmadı, ne dsevincinden çiftetelli oynuyordu. He
şey eskisi gibiydi. Fakat yine d
arada bir şey değişmişti. Dah
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 700/1451
rahattı, daha emniyetli idi ve
yüzünde o zamana kada
görmediğim bir hâl vardı. O da bağırlıktan kurtulmuştu.
Selma Hanım behemehal b
kahve içmemi istemişti. Salondkarşımda oturmuş, etekliğini
kıvrımlarıyla oynarken onu yakında
seyrediyordum. Hayır, o da kısa bmüddet için kurtulmuştu. Hâlind
mürebbiyesinden izin almış b
çocuğun rahatlığı vardı. Böyle miydiBelki daha ziyade masallardak
cadılardan kurtulmuş kızlara
benziyordu.
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 701/1451
Nevzat Hanım da muhakkak böyl
olmalıydı. Onda da bir hafiflik, b
gevşeme bulunacaktı. Bir ara SelmHanım, Nevzat Hanımı görü
görmediğimi sordu. Artık İçtima
mevkiimi iyi benimsemiş olduğumgöstermek için Cemal Beyde
Beyefendi” diye bahsederek ceva
verdim:- Beyefendi, onlarla temasım
menetti...
Selma Hanım ilk önce anlamamıgöründü:
- Nevzat iyi değilmiş, dedi. Ben d
gidip göremedim.
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 702/1451
Sonra birdenbire uyanmış gib
yüzüme dikkatle baktı. Bir şeyle
söylemek istedi, vazgeçti. Benanlamıştı.
Fakat ne çıkardı? Hangi meseley
hallederdi? Sadece talihin hediyettiği bu üç günü, bir başka mesel
le daha zehirlemekten başka hiçb
şe yaramazdı. En iyisdüşünmemekti. Kaçmaktı. Kend
çime kaçmak. Fakat bir içim va
mıydı? Hattâ ben var mıydım? Bedediğim şey, bir yığın ihtiyaç, azap
ve korku idi.
Onun içindir ki, Cemal Bey döne
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 703/1451
dönmez beni işimden çıkardığ
zaman pek de müteessir olmadım
Hiç olmazsa kendisindekurtulmuştum. Onu görmeyecektim
Sesini duymayacaktım. Ellerini
şaretleri, dar alnının çizgileri rüyamagirmeyecekti. İçimdeki bulan
duracaktı. Hiddet, kin ben
kemirmeyecekti.Bununla beraber eve bu habe
nasıl vereceğimi düşünüyordum
Onlar üzüleceklerdi, şüphesizÜstelik de kabahatin bende olduğun
sanacaklardı. Nasıl geçineceğimi,
kadar düşünmüyordum. O sonr
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 704/1451
gelecek işti. Evvelâ, ilk an denen şe
vardı. Tehlikeli bir geçit gibi ben
korkutuyordu. Evdekileri büyük bheyecan ve teessür içinde buldum
Hepsinin yüzü asıktı. Nerdeys
ağlayacaklardı.Demek biliyorlardı. Kim söylemiş
acaba? Nerden haber almışlardı?
Yavaşça Pakize’ye sordum:- Nerden öğrendiniz?
Pakize önündeki gazeteyi uzattı.
Bu, benim işten çıkarılmamolamazdı. Ben o kadar mühim adam
değildim. Alelâde bir kâtiptim. Hay
bu başka şeydi. Eliyle gösterdiği ye
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 705/1451
okudum. O sene güzelli
müsabakasının jürisinden üç kiş
stifa etmişti. İçlerinde SabriyHanım da vardı. Küçük baldızı
hüngür hüngür ağlayarak:
- Bana vaat etmişti. Yardımedecekti, diyordu.
Bir iki defa bunun mühim
olmadığını, işimden çıkarıldığımı, akalmamız tehlikesi bulunduğunu, as
üzülecek şeyin bu olduğun
anlatmağa çalıştım. İmkânsızdOnlar kendi dertlerindeydiler.
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 706/1451
Üçüncü Bölüm
-Sabaha Doğru-
I
Yanı başımdaki masada, daha o
gece Pakize ile ve kardeşleriyle çeti
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 707/1451
bir kavgadan sonra, büyük kızım
Zehra’yı vermeğe razı olduğum
Topal İsmail domino oynuyordu. Bebir taraftan onun kirli sarı, etle
dökülecekmiş gibi ablak yüzünü
çiçek bozuğunun daha sakil yaptığküt burnunu, şişkin gözlerin
seyrederek bir taraftan da bu güze
bahar gününü bana zehreden talihimdüşünüyordum.
Zehra başka bir evde olsayd
etrafında biraz iyilik, biraz dikkagörseydi, şüphesiz tek talibi Topa
smail olmazdı. Yırtık elbileselerinin
bakımsız kıyafetinin arasında bile b
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 708/1451
bahar gününü andıran serin, diş di
bir güzelliği vardı. Ne yazık ki ik
baldızım, musikî meraklısı ilegüzellik kıraliçesi namzedi, ikis
birden on iki senelik bir gayretle kız
çirkin ve sevimsiz olduğunanandırmışlardı. Önceleri Pakize
kardeşlerinin kızıma karşı ola
vaziyetlerini az çok değiştirmeğçalışmıştı. Sonra felâket devrimizd
alihin hesabını yalnız Zehra’da
sorabilirmiş gibi o da onayüklenmişti.
Dün akşam hiç yere evvelâ büyü
baldızım, Zehra’ya çatmış, Pakiz
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 709/1451
onun bu haksızlığını örtmek için, hi
üzumsuz yere oğlum Ahmet
ağlatmıştı. Kendisine yapılahaksızlıklara ses çıkarmayan,faka
Ahmet’e dokunulmasını istemeye
Zehra, bu sefer annesiyle çetin bkavgaya girişmişti. Zehra’da e
hoşuma giden taraf, zaman zama
çok derinde kalmış bir şeyikendisinde uyanmasıdır. Zehra
benim bilmediğim, yapamadığım şey
biliyor ve yapıyor. Haksızlığa isyaedebiliyor. Yazık ki bu isyan benim
aleyhimde olmuştu. Çünkü Pakize’ni
bu gibi hâllerde tek bir tâbiyes
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 710/1451
vardır. Başkalarıyla olan kavgalar
sadece aldatıcı bir karako
muharebesi addeder ve onlardaazla gecikmeğe lüzum görmeksizi
düşman kuvvetin bütünü addettiğ
bana karşı hücuma geçerdi. Bsefer de öyle oldu. Kavga heme
hemen gece yarısına kadar sürdü
Nihayet yastığım, yorganım sofadaksedire yığıldı. Pakize beni odasında
atmıştı.
Pakize’nin o zamanlarda bankarşı cefada tek yanıldığı nokta
burasıydı. Beni odasından kovmay
hakikî bir ceza addediyordu. Halbuk
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 711/1451
otuz beşine geldiği hâlde hâlâ doğr
dürüst yatmasını öğrenmediği içi
onunla bir yatakta yatmaktansaayaklarımı sofadaki sediri
uzunluğuna uydurarak, orada
kurulmayı tercih ederdim.Pakize bu cezanın müeyyidesine
kadar inanmıştı ki onu kaybetmeme
çin yıllardan beri ayrı yatmamız içiyaptığım teklifleri, ricaları:
- A, nasıl olur, Alla
göstermesin... Ben odada yatayımkocam sofada... diyerek reddetmişt
Dünyada rahat edemem! Seni öyl
rahatsız yerde bildikçe gözüme uyk
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 712/1451
girmez...
Halbuki asıl onun yanınd
rahatsızdım. Gündüz hayatındakavga zamanları, eğlence ve sinema
hariç, o kadar sâkin, tatlı surett
embelliğe müsait olan karım uykuyadalar dalmaz bir nevi cambaz kesilir
kolları, elleri, bacakları birdenbire
çoğalır, imkânları genişler, biörümcek gibi yüzükoyun yattığ
yerden her nevi plastik danstan zenc
badetlerine kadar perde perdeyükselip alçalan bir hareke
sar’asına tutulur, bu çoğalmış aza
beni dört bir tarafımdan sarar
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 713/1451
dürter, acayip terkipler hâlinde
vücuduma yapışır, hoyrat itişlerle
ayrılırdı.Bu hareket bolluğuna, tiro
guddelerinin bozukluğundan gele
benirlemeleri, horlama vesayıklamaları da ilâve ederseni
gece hayatımın nasıl bir şenlik içinde
geçtiğini tasavvur edebilirsiniz.Pakize’nin bir huyu da rüyaların
sıcağı sıcağına anlatmak için ben
uyandırmasıydı. O zaman onugündüz hayatında mahrum olduğ
şeyleri uykuda nasıl ele geçirdiğin
öğrenirdim. Binaenaley
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 714/1451
kavgalarımız ne kadar çetin biters
ben, ayrı yatacağım için mesu
olurdum.İşte o gece, sofada yatıyordum
Herkes uyuduktan sonra kızım
yavaşça yanıma geldi. Ve Topasmail’le evlenmeğe karar verdiğin
söyledi. Gözleri yaş içindeydi. “Artı
ahammülüm kalmadı, diyorduAhmet’i de alırım. Belki bakılır.
Yarın annesi gelecek... Her gün b
kere uğrayıp fikrimi soruyor. Razolduğumu söyleyeceğim.” Ve geldiğ
gibi sessiz adımlarla, hıçkırıkların
kısarak çekilip gitti.
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 715/1451
Topal İsmail iki adım ötemizde id
Bütün çirkinliğiyle ve bu çirkinliğ
nsan ruhunun derinliklerine doğruzatan kötü huylarıyla onu olduğum
yerden görüyordum. İlm
menâfiülâzânın kaydettiği bütümenfi hasletler onda vardı. Alın
hemen hemen yok denecek kada
dardı. Binaenaleyh kendinbeğenmişti. Kollar uzun ve parmakla
küt, el ayaları geniş, katı ve yara
gibi kırmızıydı. Alt dudağın kalınlığgözlerin yanlara doğru akışı d
gösteriyordu ki zâlim ve ahmakça
hilekâr ve yalancı idi. Sesi bir fırç
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 716/1451
gibi diken dikendi. Sadece bu ses
medeniyetin yanından bil
geçmediğini göstermeğe yeterdDişleri sarı, birbiri üstüne binmiş v
ers türstü. Bu da kısmetsizliğe v
hasisliğe delildi. Onda muhakkak kher kusur vardı. Zavallı Zehra onunl
ne yapacaktı?
Yavaş yavaş sıkılmağabaşlamıştım. Her an kalkıp gitme
stiyordum. Doktor Ramiz’i dört gözl
beklediğim bu kahvede müstakbedamadım beni olduğu yerde
zehirliyordu.
Oyun oynarken çenesi ve üs
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 717/1451
dudağı bir saat zembereği gib
atıyor, gırtlak kemiği yerinde
ırlıyordu. Fakat en kötüsü elleri idBu geniş küt parmaklı, boğum
boğum, hiçbir işin terbiyesin
almamış eller, şüphesiz tabhâllerde akla gelmesi ihtima
olmayan zulümler ve cürümler içi
yaratılmışa benziyordu.“Ahmet’i de yanıma alırım..
Zehra’nın dün gece beni o kada
eselli eder gibi olan bu cümlesşimdi beni büsbütün korkutuyordu
Bir yerine iki kurban verecektik! Elim
alnıma götürdüm. “Hayri İrda
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 718/1451
kendine gel” diye düşündüm
Bakamıyorsun! Bu çocuğ
bakmanın imkânı yok!..” Fakat nçıkardı? Talihi değişmeyecekti k
Bilakis daha kötüleşecekti.
Bir iki defa yerimden doğruldumFakat müstakbel damadımın attığ
çığlıkla büyülenmiş gibi tekra
oturdum. Ne kadar huysuzdu, nkadar kötülükle dolu idi. Ne kada
çirkin ve kaba idi. Hayır, ben buna
kızımı veremezdim. Ve nasıl korkunbir ihtirasla oynuyordu? Oyun
dışarıdan yaptığı bir hareket değild
onun içine girmiş bütün vücudun
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 719/1451
ayrı ayrı çalıştırıyor, bir şeyler
didikletiyor, gagalıyordu. Yamal
kundurasından çorabının yırtığgörülen sağ ayağı masanın altında
bir dikiş makinesinin kolu gibi işliyor
gırtlağı durmadan etrafa hücumediyor, parmakları çengel gib
muttasıl bir şeylere takılıyor, bi
şeylere asılıyor, dudakları etrafsomuruyor, çene onları
somurduğunu kusuyor, ve buru
acayip homurtularıyla bütün hayatkokutmağa çalışıyordu.
- Çirkin, efendim çirkin! Çirkin v
ahmak, ahmak ve hayvan.
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 720/1451
Birdenbire omuzuma bir el dokundu
Doktor Ramiz gülerek “Yin
dalgadasın!” diyordu. Yanı başındakırk iki, kır üç yaşlarında, uzu
boylu, hafif buğday renkli, iyi ve
emiz giyinmiş, gösterişli ve hattâgüzel bir adam duruyordu. Dokto
Ramiz ona:
“Arkadaşım Hayri Bey... diye benanıştırdı. Enteresan adamdır
Kıyafetine bakmayın!” Sonra ban
döndü:“Mektep arkadaşım Hal
Ayarcı...” Ve mutad suallerin
başladı. Bir taraftan soruyor, b
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 721/1451
araftan da bakışıyla ileridek
masada boş bir yeri peyliyordu.
İnsan ne garip mahlûktur. Odakikada Halit Ayarcı’nın orada
bulunmasını âdeta bir şanssızlı
sanıyordum. Çünkü bu adamımevcudiyeti bana Doktor Ramiz’de
ki lira borç almama düpedüz mân
gibi geliyordu. Nerden bilecektim ki anda kahveye Dotor Ramiz’le gele
adam benim iyi talihimdir
Çocuklarımın sıhhati, karımın vbaldızlarımın istikbalidir.
“Hem de küstah bir adam
benziyor!” diye içimde
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 722/1451
söyleniyordum. “Durmadan insan
bakıyor. Sanki satın alacak gibi.” Ve
yabancı adama hiddetim bu yüzdebir kat daha artıyordu. Bununl
beraber bakışlarında hiç de insan
rahatsız edecek bir şey yoktu. Bbakış, hiç de öbürlerine, kendim
bildim bileli üstümde hissettiklerime
hiç benzemiyordu. Onlarda nküçültme ne yadırgama, ne ala
vardı. Sadece herhangi bir şey
bakar gibi bakıyordu. Ne olduğumanlamak istiyordu, o kadar.
Tam ayrılacağımız, ben masama
oturacağım, onlar Doktor Ramiz’i
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 723/1451
uzaktan peylediği masay
geçecekleri sırada, yani işlerim
büsbütün bozulduktan sonra DoktoRamiz, birdenbire peydahladığ
huyla, omuzuma vurmalar, çenem
yanağımı okşamalar ve bu esnadabaştan aşağıya kıyafetimi süzme
gibi mukaddemelere başlamak üzere
ken -son zamanlarda herkebenimle bu tarzda meşguldü, tam
ihristimi yapmadan kimse yanımda
ayrılmıyordu-birdenbire durdu varkadaşına:
- Sen saatinden şikâye
ediyordun... Bir de Hayri Bey görsü
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 724/1451
şunu! Hayri Bey saatten çok iy
anlar...
Doktor Ramiz yaşlandıkçüzumsuz konuşmayı arttırdığı içi
devam etti:
- Bakma, deryadil, kalendeadamdır, dükkânı filân yoktur amma
saati bilir...
Sonra bana döndü, âdetekellüflü bir tavırla:
- Buyurmaz mısın Hayri Bey.
Şöyle bir kahve içelim!Ve benimle eski mektep arkadaş
arasındaki servet, seviye, refah
erbiye, tahsil farklarına rağmen ben
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 725/1451
ne kadar sevdiğini Halit Ayarcı’ya
am gösterebilmek için bu sefe
sırtımdan, tam kamburumuüstünden beni kucakladı.
Son beş senedir böyle olmuştu
Eski ahbaplarım beni birçok şeylerrağmen sevdiklerini göstermeğ
kendilerini mecbur sanıyorlard
Doktor Ramiz bunların en masumdi. Boş masaya geçtikten sonr
doktor dişlerini içerden eme eme
emizleyerek meziyetlerimi saymağabaşladı:
- Hayri Bey, neler bilmez zaten.
lm-i menâfiü’l-âzâ, ilm-i sima, ilm
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 726/1451
simya, ilm-i havas, ilm-i cifr, ilm-
sihr, ilm-i huruf... Elinden her şe
gelir... Eski tababet bile. Geçegünü bir teşhis koydu, ben bile
şaşırdım!
Doğru idi, beş senedir, SeyLûtfullah repertuvarını tekrarlayarak
nsanları aldatmakla geçiniyordum.
Halit Bey hem onu dinliyor, hemkendi kendine, “Elime bir par
geçerse muhakkak uğrar alırım
yerini biliyorum, amma ne işimeyarar?” der gibi bir tavırla ben
seyrediyordu. Halit Bey ameliyesin
nsanlar üzerinde, ve insanlarla
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 727/1451
yapan cinstendi. Onun için bakışla
nsanı taciz etmiyordu. Sadece eşy
seviyesine indiriyordu. Birdenbirbana sordu:
- Hakikatten saaten anlar mısınız
Nasıl deryadil değilsem, nasıl ilmsimya, ilm-i cifr ve eski ta-bebe
bilmiyorsam, başımdaki bereye
birdenbire ağarmış saçlarımaıraşsız sakalıma ve derviş hâlime
rağmen nasıl hiçbir tarikat-te
değilsem, öylece saatten danlamıyordum. Fakat yalan
alışmıştım. Hayatım denen bu kal
akçeyi başka türlü süremezdim
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 728/1451
nsanlar benim böyle olmam
stemişlerdi. Yalancı idim
Binaenaleyh saatten çok iyanladığımı mı söylemem lâzımdı
Fakat bu en aşağı otuz beş türl
söylenirdi. Cemal Beye, SelmHanıma, Doktor Ramiz’e, Sabriy
Hanıma, Yangeldi Asaf Beye
hepsine, herkese ayrı ayrı şekillerdesöylenirdi. Bir müddet Halit Ayarcı’y
baktım. Hayır, burada doğruda
doğruya hareket lâzımdı. En yavasesimle:
- Bir görelim, bakalım! dedim.
Cebinden kordonsuz, küçük b
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 729/1451
altın saat çıkardı. Avucumu
ortasına bıraktı. Saat o kadar iy
şlenmişti ki avucumun içinde bküçük güneş var sandım. Hayır
büsbütün yıkılmamıştım. Sevdiğim
birkaç şey kalmıştı.Ben avucumdan kayıp kaça
korkusuyla parmaklarımı saati
üzerine kapatırken o:- İki aydır işlemiyor. Bab
yadigârı... Onun için çok severim
Nesi var acaba? diye tekrarlıyordu.- Hata, dedim. Hem de büyü
hata... Elbette işlemez. Kordonsu
saat, yularsız hayvan, nikâhsız kadı
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 730/1451
gibidir. Saatini seven evvelâ b
kordonla kendisine bağlar.
Bu sözleri biraz karşımdakinyoklamak ve biraz da vak
kazanmak için söylemiştim.
Halit Ayarcı bana dikkatle baktı:- Hakkınız var! dedi, iki def
düşürdüm.
Ben:- Yazık! diye cevap verdim. Çünk
çok güzel iş. Bugün epeyce nadirdir
ngiliz malı. Ondokuzuncu asır ortasSizin anlayacağınız, bir harika.
Saat hakikaten güzeldi. Nerde is
smail’i de, kızımı da unutacaktım
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 731/1451
Senelerdir Cemal Beyin karısını
saatini tamir ettiğimden beri b
kadar güzel işi elimde tutmamıştımHakikî bir heyecan içindeydim:
- Burada âlet de yok... Bir çak
olsaydı...Ve çakımı aradım. Elim il
soktuğum cebimden yanmış gib
çıktı. Çakı Malta çarşısındyaymacı Ali Efendide idi. So
zamanlarda böyle olmuştuk
Evimizde -baldızlarıma ait olaşeylerin dışında-, bize o anda lâzım
olan her şey, bizi hayalen ve
Bitpazarı’na, ya Malta çarşısın
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 732/1451
götürüyordu. Yahut da aradığımı
şeyin yerini herhangi bir eskicini
çehresi, insanı çıldırtan dikkatburun bükmesi alıyordu. Sofrada
yatakta, giyinirken, soyunurken
konuşurken hep bu canlandırmaçinde yaşıyorduk. Hepsinin bizde
bir ayrılış hikâyesi ve içimizden b
ürlü gitmeyen bir hâtıra çehresvardı.
Doktor Ramiz çantasını açt
Çakısını çıkardı. Bir müddet, hazihazin tırnaklarına baktıktan sonra
çakıyı bana uzattı. Halit Ayarcı’nı
çehresinden hafif bir tebessüm geçt
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 733/1451
Hayır, bakmasını, görmesini bile
adamdı.
Saati açtım. Lupa ihtiyaç yoktune de herhangi hususî bir dikkate
Sadece mıknatıslanmıştı.
Halit Ayarcı, çocuğunu muayeneettiriyormuş gibi âdeta heyecanl
bakıyordu.
- Hiçbir şeyciği yok... dedimSadece mıknatıslanmış. Sakı
söktürmeğe filân kalkmayın! Lüzum
yoktur. Bunun hususî bir âleti vardırbüyük saatçilerin hepsinde bulunur
Yarım saatlik bir iş.
Halit Ayarcı başını salladı:
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 734/1451
- Nasıl oldu da bunu görmediler...
- Görmezler. Daha doğrusu dikka
etmezler. Saat de insan vücudgibidir. Çok defa alışılmış hastalıkla
aranır. Yalnız bir fark vardır
Doktorlar tedavi ettikleri insanlarıbünyesini bazen bozarlar amma
herhangi bir uzviyeti değiştiremezler
Halbuki bazen saat tamirinde bu olurYedek parça hikâyesi...
Doktor Ramiz sevincinde
çıldıracaktı. Hiç ümit etmediği brekoru kırmıştım. Doğru dürüs
konuşuyordum, beğeniliyordum.
- Bir şeyi mi değiştirmişler
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 735/1451
Yapmayın yahu! Senelerd
anıdığım insan...
Hakikaten içimde İspritizmCemiyeti’nin azasının dilinde
düşmeyen o altıncı his mi uyanmışt
yoksa karşımdakileri kendimhayran mı etmek istiyordum? Belk
de bu kahveden sıkılmıştım
Etrafımda yeni baştan bulduğum bnsan sıcaklığını daha yakında
kavramak mı istiyordum? Hulâsa
bütün talâkatimle konuşmağabaşladım:
- Siz o adama gidin! Evvel
şuradan kaldırdığı taşı, veya
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 736/1451
benzerini, hiç olmazsa aynı tartıda
bir taşı oraya koysun. Vâkıa mühim
bir şey değil amma... Orda o tartıyhtiyaç var. Böyle bir saati yapa
adam iki yakutun arasına b
mercimeği koymaz. Sonrmıknatıstan kurtarsın. Nihayet şu kı
da değiştirsin.
Halit Ayarcı birkaç dakika sustuBen, sanki talihimin anahtarın
yakalamışım gibi saate sıkı sıkıya
yapışmıştım. Hakikatte onbakmıyordum bile.
Arkamdaki masada deminden be
devam edegelen münakaşa tam
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 737/1451
kıvamına girmiş, yumruk yumruğa
sille silleye, iskemle iskemleye
şiddetli bir kavga başlamıştMüstakbel damadım, gırtlak kemiğ
avını arayan şahin gibi dışarıya
ırlamış, sapsarı yüzü, diken dikesaçlarıyla alabildiğine küfrediyor
utmağa çalışanların üstünde
durmadan saldırıyordu. Kendkendime:
- Eyvahlar olsun! dedim. Eyvahla
olsun! Şimdi muhakkak birini, hattbirkaçını öldürecek. Zaten herifi
katil olacağı gözlerinden, dişlerinde
belliydi. En aşağısı idam, yahu
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 738/1451
müebbet hapis!.. Eyvahlar olsun, b
ümit de gitti. Kız, yine başımd
kaldı. Ayağımıza kadar gelmiş b
kısmeti beğenmediğim, ho
gördüğüm, nazlandığım için şimdpişmandım.
- Sen mi beğenmezsin? İşte Allah
nsanı böyle mahrum eder. Herif bakşam hapiste. Haftaya da idamdır
Kızım evlenmeden dul oldu. Zaval
yavrucak, kim bilir işitince nasüzülür?
Kafamdan ancak gölgesi geçe
bir düşüncenin iki dakika sonra böyle
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 739/1451
cezasını çekeceğimi nerede
bilebilirdim? Biz fakirler böyleyizdir
Kader sarayında bizim işlere bakabüro hiç şaşmaz, ihmal etmez
Zihnimizden geçen en uzak, e
mâsum ihtimallerin, sadece şiddet ilret için düşündüğümüz şeylerin bile
ceremesini öderiz.
Fakat düşündüğüm olmadMüstakbel damadım sanki üm
menâfiü’l-âzâyı ve ilm-i simayı iflâ
ettirmeğe karar vermişti. Hiç kimseyöldürmedi. Hattâ bir tokatçık bil
atamadı. Bilâkis evvelâ suratına
hangi pir aşkına olduğunu far
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 740/1451
edemediğim iki sunturlu tokat yed
Ağzının tam üstünü birinci sınıfta
bir yumruk okşadı, sonra kafasındakahvenin en sağlam görünüşl
skemlesi parçalandı. Daha sonr
birbiri peşine gelen fâsılasıekmelerle âdeta ayakları yerde
kesildi, havada uçmağa başladı v
kahvenin kapısı önündeki kaldırımayığıldı. Ah Yârabbim, o andak
sevincim!
Evet, müthiş bir sevinçti buEvvelâ, kimseyi öldürmemişt
Binaenaleyh ne idam edilecek, ne d
hapsolunacaktı. Vâkıa bu iki ihtimali
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 741/1451
kisi de, ortada yalnız kendisi olsayd
pek o kadar üzüleceğim şeylerde
değildi. Fakat arada kızım varddam olunmayacağına vey
hapsedilmeyeceğine göre istersem
kendisini damatlığa kabuedebilirdim.
Sonra, gözlerimin önünde temiz b
dayak yemişti. Artık bana karşeskisi gibi horozlanmasına imkâ
yoktu. O bana, “Moruk, ne var n
yok...” diye densizlik etmeğekalkınca, ben ona, “Hiç İsmailciğim
şöyle bir kahveye gittim de... Han
geçen günü senin dayak yediği
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 742/1451
kahve yok mu? İşte orada
dönüyordum” diyebilirdim. Yahut da
sadece: “Kahve! SandalyeLokantacının Sabri!” der, geçerdim
Yahut, “İsmail, kuzum o sandalyeni
parasını ödedin mi? Aman yavrumböyle şeylere dikkat et! O sandaly
senin kafanda kırıldı. Kahve sahibini
suçu ne? Ne diye ziyan çeksin adamsenin yüzünden!”
Nihayet, sevincimin üçüncü b
sebebi vardı. İsmail bu dayaktasonra en aşağı üç gün yerinde
kalkamayacak, hiç olmazs
evlenmeyi hatırlayamayacakt
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 743/1451
Düşünmeğe vaktim vardı. Baz
nsanların ömrü vakit kazanmakla
geçer... Ben zamana, kendzamanıma çelme atmakl
yaşıyordum.
Fakat ne diye burada böyloturuyordum? Niçin ayağ
kalkmıyor, onu dövenle
alkışlamıyordum, alınlarındaöpmüyordum?
- Kerata... Hem benim inci gib
kızıma göz korsun, hem karşımdaöyle saygısız saygısız sırıtırsın
Aptal aptal suratıma bakarsın! Nu
olsun o eller...
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 744/1451
Halit Ayarcı bu içten konuşmalara
birdenbire son verdi:
- Çabuk yaparlar mı bunu?- Azamî bir saat... O da taşı
bulunması, yerine konmas
yüzünden...Halit Ayarcı, Doktor Ramiz’
döndü:
- Doktor, haydi, hep berabegidelim! Şu işi halledelim. Beyefend
siz de lutfunuzu tam yapın... Zahme
olmazsa. Sonra gider bir yerde vakgeçiririz.
- Aman efendim bendeniz b
kıyafetle...
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 745/1451
İtirazım kıyafetimle herhangi b
yere gitmekten utandığım içi
değildi. Zaten düştüğüm vaziyettkıyafetimi ve her şeyimi olduğu gib
kabulden başka çarem yoktu. İnc
gibi kızını Topal İsmail budalasınavermeyi bir saniye bile düşüne
nsan için kıyafet, haysiyet, şeref gib
meseleler artık mevzubahis bileolamazdı. Nazlanmam, onlarl
beraber gitmezsem belki birkaç lira
verirler ümidiyleydi. Bir de öyle, izzekram davet edildiğim yerlerden ço
defa yayan döndüğüm
hatırlıyordum. Fakat Halit Ayarc
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 746/1451
benim hesaplarımı nereden bilecekt
- Kıyafetinizde ne var? Sizi göre
kim olduğunuzu yüzünüzden anlar.Demek o da anlamıştı. Zaten be
kaderimin yüzümde yazılı olduğun
artık biliyordum. Şunu da söyleyeyimki Halit Ayarcı hiç de başkaları gib
kılık kıyafetimi saymamış, sadec
yüzüme bakmıştı.İlk geçen boş taksiyi çevirdiler
Ben kendiliğimden şoförün yanın
doğruldum; yerim elbette orasolacaktı. Fakat Halit Ayarc
kolumdan tutarak mâni oldu. Öbü
eliyle açtığı arabanın kapısında
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 747/1451
zorla beni içeri tıktı. Sonra Dokto
Ramiz’i sürdü; nihayet kendi gird
Garip adamdı. Nezaketi bile emşeklindeydi ve icabında ellerini bile
kullanmaktan çekinmiyordu. Şuras
da var ki cüssesi müsaitti.Kaç senedir otomobil
binmemiştim. Bir kış gecesi, Selm
Hanımın balo elbisesini gerçekteHırka-i Şerifmiş gibi kucağımdan b
saniye ayırmadan ve ikide b
mukavva kutusunu öpüp okşayaraevlerine götürdüğüm geceden ber
O gece belki de hayatımın en mesu
gecelerinden biri olmuştu. Selm
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 748/1451
Hanımefendi beni yukarıy
çağırtmış, kahve ikram etmiş, sonra
da saat dörtten dokuza kadapeşinde koştuğum tuvaletini giyere
yanıma gelmişti. Cemal Be
seyahatteydi ve Selma Hanıberaberce baloya gedeceğ
dostlarını bekliyordu. Hiçbir zama
benimle o kadar ahbap olmamışaradaki mesafeyi o kada
unutmamıştı. Bir ara, “Haydi siz d
gelin, ne çıkar sanki, Cemal’ielbiseleri var, bir tıraş olursunuz...
diye beni baloya götürmeğe bile
kalkmıştı. Sonra benim telâşımda
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 749/1451
korkmuş gibi, “Vazgeçtim
vazgeçtim, dedi, amma bir şartla
unutmayın ki ben bu gece baloyagideceğim, eğer dostlar gelmezse
sizinle gideceğim...” Ve ben içimde
dostlarının hem geç kalmalarına, higelmemelerine, hem bir an evve
gelip beni nerdeyse boğacak olan b
saaddetten kurtarmalarına duediyordum. O gece ilk defa Selm
Hanımefendinin sade üslûp, sad
zarafet, sade iyi seçilmiş elbise, eatif duruş ve çıldırtıcı bir yığın gülü
olmadığını, ayrıca bir vücud
bulunduğunu, bu vücudun birinci sın
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 750/1451
bir kadın vücudu olduğunu, bu gem
le dünyanın en güzel seyahatle
yapılabileceğini görmüştüm. Hiçbsaray aynası onun sırtı kadar güze
olamazdı, kolları ay ışığında gümü
rmaklar gibi akıyordu.Belki de müstakbel damadımı
karşımda yediği dayağın verdiğ
hafiflikle bu nadir saadeti birdenbirehatırlamıştım.
Topal İsmail’in gözümün önünde
yediği dayak bir türlü aklımdaçıkmıyor, düşündükçe bir yığın yen
eferruatı hatırlıyordum. Her toka
yiyişinde burnunu bir çekişi vardı k
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 751/1451
bütün ömrümce muhakka
hatırlayacaktım. O kadar çirki
burun ancak bu işe yarayabilirdHayır, Selma Hanımın hâtırası n
kadar tatlı olursa olsun, benim
esadüfün hazırladığı bu nimettehakkıyla istifadem lâzımdı. Ya Alla
göstermesin, o anda kahved
bulunmasaydım hâlim ne olurdu? Vkafasının kırıldığını, yahu
öldürüldüğünü sadece gazetede
okusaydım, yahut mahalledekomşulardan biri şüphesiz içinde
sevine sevine ve şöyle gürünüşte
açıyormuş gibi bana söyleseydi, o
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 752/1451
zaman içimden oh olsun kerataya
deyip geçecektim. Halbuki şimdi b
hâtıra, tıpkı Selma Hanımefendiningece beni saadetten neredeys
çıldırtacak olan iltifatları gibi içimd
daima hazır bulunacaktı. İstediğimzaman ona dönecek, tekmenin indiğ
arafı, yere kapanışını, yüzü ka
çinde yerden kalkışını, tekrayüzükoyun yere kapanmasını tat
atlı düşünecektim. Kapıda
çıkarken nasıl bana bakmıştı ahkalb kalbe karşıdır, mendebu
mahlûk, rezil adi herif... Belli k
dayak yediğinde bu kadar mustari
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 753/1451
değildi. O zaten, dünyaya, tedi
edilmek için gelmişti. Onu asıl yıka
bu dayağı benim karşımdayemesiydi. Ta ciğerinde
zehirlenmişti. Mel’un kerata, hâlin
bakmazsın da kızıma göz koyarsıha...
Bayezıt’a geldiğimiz zama
alışkanlık yüzünden evvelâ cebimyokladım. Saatim bittabi yanımd
yoktu. Satılalı sekiz ay olmuştu
Sonra meydanın saatlerine baktımBiri üç buçukta durmuştu; öbür
belki dün gecenin on birinden rötar
bir tren gibi bugünün akşamına
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 754/1451
yetişmeğe çalışıyordu... Bir sö
söylemek için:
- Bu saatler de bir türlü doğrdürüst işlemezler... dedim.
Sonra müstakbel damadımı
hâtırasını kafamdan bir yılaölüsünü atar gibi kovduğum içi
memnun ve rahat ilâve ettim.
- Bilirsiniz ki, şehrin hiçbir saabirbirini tutmaz. İsterseni
Eminönü’ndekine, sonra d
Karaköy’dekine bir bakalım...Hiç kimse buna cevap vermed
Herkes kendi düşüncesine dalmı
gibiydi. Omuzlarımı silktim. N
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 755/1451
çıkardı! Zehra’yı o herif
vermeyecektim ya... Gerisini
ehemmiyeti yoktu. Fakat Yârabbimnasıl besleyecektim, nas
bakacaktım.
Kederimi dağıtmak için yenideTopal İsmail’e döndüm, olmadı; b
sefer Selma Hanımı düşünme
stedim, tutmadı. Şartlar ağbasıyordu. Eminönü’nde Dokto
Ramiz’in sesini duydum.
- Sahi yahu, yirmi beş dakika farvar.
Karaköy’de, Halit Ayarcı:
- Burada da yarım saat ileriyiz
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 756/1451
dedi.
Saatçi, zengin ve son derec
kibarlık meraklısı bir Ermeniydi. Ongörüp de gömlekçisini, hele berberin
beğenmemek kabil değild
Ayakkabılarının cilâsına gelincekeratanın yatarken onları koynun
aldığı muhakkaktı. Halit Ayarcı’yı b
yığın Fransızca kelime ile karşıladFakat o aldırmadı. Saatini çıkard
bana dönerek:
- Lütfen Hayri Beyefendi, izabuyurun, dedi.
Agop Saatçiyan, evvelâ ben
epeden tırnağa kadar istihfaf ve
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 757/1451
merhametle süzdü, sonra, e
enteresan yerimmiş gibi gözle
ayaklarıma dikildi kaldı. Belli kbaşka bir zamanda ve tek başıma
gelseydim hiç tereddüt etmede
Allah versin diyecekti.Belki bu yüzden en sert sesiml
elimdeki saatin vaziyetini anlattım.
- Hem, dedim, üç defa hoyratçsöküp bakmışsınız, bu saatler nazi
aletlerdir, böyle tartaklanmağa
gelmez, bakın şunun arkasına, babrika işi değil, el işi... Sank
ustadan ustaya mektup, ama, bel
ki, size yazılmamış..
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 758/1451
Ve saatin iç kapağına hakkedilmi
resimleri gösterdim. Sonra yavaşç
dudaklarımı büktüm.- Zanaatkârın yerini tüccarı
alması acınacak şeydir hakikaten
dedim.Hey Nuri Efendi, aziz ustam, nu
çinde yat. O dakikada adamcağızı
beni dinlerkenki hâlini görmeliydin. Bdoğrudan doğruya senin zaferind
Senin cümlelerinden birini dinledikte
sonradır ki, Saatçiyan Efendgözlerini ayakkabılarımdan ayırd
daha doğrusu bu ayakkabıların te
başına oraya gelmediklerini, b
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 759/1451
sahipleri bulunması lâzım geldiğini, o
biçarenin de bir başı ve bu başta da
bir çehrenin mevcut olabileceğindüşündü.
- Hayır, o ite kızımı vermem!
Yüzüme bakmayı hatırıngetirmesine oldukça nazik b
ebessümle teşekkür ettikten sonra
devam ettim:- Galiba çıraklarınız saati tam
ederken şu taşı düşürmü
olacaklar... Şuna da bir baksanız...Saatçi ellerini uğuştura uğuştur
bir şeyler kekeledi. Fakat artı
ahammülüm kalmamıştı.
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 760/1451
- Siz, dedim, dediğimi yapın.
Daha doğrusu dediklerimi... Evvel
şu saati mıknatıstan kurtarın...Sonra Halit Ayarcı’ya döndüm:
- Eskiden, dedim, bu cins işler
yalnız sermaye meselesi değildSevenler ve işin içinde yetişenle
yaparlardı!
Nuri Efendi kulağımın dibindsanki bana: “Aferin oğlum!” diyordu.
Şüphesiz kafamdaki dertle
olmasaydı, kendimi songelmeyecek bir maceraya
sürüklenmiş sanmasaydım ve
evdekilerin akşam yiyecekleri beş o
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 761/1451
para olsaydı zavallı saatçiye b
muameleyi yapmazdım. Bir ar
adamcağızın yüzüne baktımYaptığımdan utandım. Kend
kendime,“Hoş görsün! dedim. Beni
gibi akşam ne yiyeceğini düşünmeğemecbur değil ya...”
Yârabbim, kurulmuş, sağlam
şlerin arkasına çekilince insan nekadar rahat oluyor. Bütün dünyaya
meydan okuyabiliyor. Saatçi o
dakikada kendini toparladı. Saaelimize verip kovabilirdi de.
Dükkânda bir buçuk saat kaldık
Bu müddet zarfında saat tüccarına
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 762/1451
Allah’ın inayeti ve ustamın ruhaniye
sayesinde sıkı ve çok faydalı b
meslek dersi verdim. Bilhasssaatinin hareketini bozmayacak, tam
denkleşmeyi kuracak taşın ağırlığ
üzerinde o kadar hassadavranmıştım ki, adamın yüzü te
çinde kalmıştı.
Son olarak saatçiye, bir daha bcins saatlerle meşgul olurken fazla
yağ kullanmamasını tembih ettim:
- İmambayıldı yapmıyorsunuzSaat işletiyorsunuz. Hem bu yağı d
kullanmayın artık! Şimdi çok haf
kemik yağlan var!
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 763/1451
Bütün bunlar olup biterken Hal
Ayarcı bir kere bile gözlerini bende
ayırmamıştı. Biz çıkarken dükkâsahibi Fransızcasını tamamiyl
unutmuşa benziyordu. Büyük b
ltifat olsun diye:- Beyefendi, zatını
sviçrelisinizdir? diye sordu. Yoksa
orada tahsil ettiniz?- O da nereden çıktı?
- Saatten anlıyorsunuz da...
Ben kısaca:- Saatleri severim, dedim, hem
çok severim.
Keşke bu adama bu kadar haşi
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 764/1451
davranmasaydım, belki ben
çıraklığa kabul ederdi.
Mağazanın kapısı önünde HalBeyle Doktor Ramiz kısa b
münakaşaya giriştiler. Gecey
nerede geçireceklerdi? Dahdoğrusu nerede geçirecektik
Nihayet Halit Ayarcı:
- Boğaz’a gidiyoruz... diye kesiattı. Hayri Beyefendi bize şere
verirler. Beraber bir rakı içeriz değ
mi beyefendi...Ben içimden, “Varan dört... diy
kaydettim. Bir saat içinde dört def
beyefendi olmuştum. Üstelik Topa
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 765/1451
smail karşımda dayak yemişti. Belk
de bu yüzden kızımı hiçbir zama
almayacaktı. Sonra İstanbul’un emeşhur saatçisini bir buçuk saa
gagalamıştım. Tam benim hayatimd
bu. Evdekiler açtı ve ben kendimiolsa bile fabrikasının adını bir türl
öğrenemeyeceğim bir otomobilde
dim. Üstelik de Büyükdere’ye, rakçmeğe gidiyordum.
Büyükdere’ye son defa Selm
Hanımefendinin akrabasından bhanımın cenazesi dolayısıyl
gitmiştim. Ömrümde o günk
yorgunluğumu unutamam. Selm
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 766/1451
Hanımefendiye olan bağlılığım
yüzünden hemen hemen merhumey
ek başıma sırtımda taşımıştımNeredeyse beraber gömülmeğe raz
olacaktım. Aşk insana nele
yaptırmaz?O günden kalan en korkun
hâtıram, bütün yol boyunca v
merasim esnasında nasırınbasılmış gibi sinirli, somurtkan dura
Cemal Beyin gözlerim
karşılaştıkça, hâlime için içigüldüğünü fark etmemdi. B
sonunda beni öyle rahatsız etti ki, b
ki defa açılan çukura, merhumeye
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 767/1451
refakat için kendi yerime on
ırlatmayı ve kaçıp gitmey
düşündüm. "Bu işi yaptıktan sonrçıkar Hünkârtepe’de, serin rüzgârd
Gemilerde talim var!” türküsün
söylerim... Niçin başka türkü değilOnu da bilmiyordum. Bittab
yapamadım. Üstelik dönüşte kolum
girmek lutfunda bulunduğu için az çokendisini de taşımış oldum.
- Niçin hep fakir ve biçare adamla
dayak yer? Meselâ bizim CemaBeyi hiç kimse dövmez.
Son zamanda kendimle yükse
sesle konuşmayı âdet etmiştim
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 768/1451
Doktor Ramiz :
- Yine mi o mesele? diye bana
şakadan çıkıştı. Ne istersiadamcağızdan?..
Sonra Halit Ayarcı’ya döndü:
- Hayri Bey, bizim Cemal’i hisevmez, diye izah etti.
Ben, bütün sırlarım yakalandığ
çin yüzüm kıpkırmızı penceredebaktım.
- Hakkı var ya!., dedi. Sonra ban
döndü. Ben birkaç defa düşünmedimdeğil. Fakat sonundan korktum. B
kere başlarsam bırakmam! diye
düşündüm. Düşün bir kere o surat
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 769/1451
nsan tokatlamaya başlarsa!
Yan gözle ellerine baktım ve
hakikaten bu işin olmadığınüzüldüm.
Vapurda beni yanından bir dakika
ayırmamıştı. Ve hemen bedakikada bir, “Çok yoruldunuz Hay
Bey. Bugünkü lutfunuzu hi
unutamam!” diyerek yorgunluğumazeledi. “Merhume acayip kadınd
Hani sizin halanızdan bir numar
üstünü, falan gibi bir şey... Selmaabiî hiç sevmezdi. O da biz
düşman gibiydi. Ama, ne olsa
akraba idi. Son bir hizmette
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 770/1451
çekinemezdik. Sabahleyin n
yapacağım?” diye düşünüyordum
Selma’ya da söylemiştim. O, banaÜzülme, Hayri Bey gazeted
okuyunca behemehal gelir” diyord
hep. Zaten ben de sizi düşünerelânı o kadar teferruatlı vermiştim
Doğrusu büyük zahmet ettiniz...”
Evet, böyle olmuştu. Bu işgönüllü gitmiştim.
Cemal Bey, ban
düpedüz,“Aptalsın! Tedavi edilmeşekilde aptalsın!” demiyordu
Sadece bu hikâyeyi on def
anlatarak beni, aptallığıma kend
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 771/1451
çimden inandırıyordu. “Evet, Selm
bu kadını sevmezdi. Çok kötülü
görmüştü. Ama ne olsa size yineminnettardır.” Ve her ağzını açışında
ayaklarımın altından toprak kaya
gibi oluyordu. Ya o mezarın başındaoturup, abdestsiz, gusülsüz, yanı
yanık okuduğum aşir...
Halbuki ne hülyalar kurmuştumMeselâ ertesi gün veya bir haft
sonra Selma Hanımefendi ile tekra
karşılaşınca bana en şiriebessümlerinden biriyle bakacak
Hayri Bey, diyecek, Hayri Bey
eyzeme karşı gösterdiğini
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 772/1451
bağlılığın hikâyesini Cemal’de
dinledim. Beni ne kada
duygulandırdınız, bilemezsinizDostluğunuza nasıl minnettarım
Fakat emindim Hayri Bey, sizin
benim en iyi dostum olduğunuzemindim!” Ve daha buna benzer ne
güzel şeyler söyleyecekti ve ben o
zaman şaşıracak, kekelemeğebaşlayacak, hiçbir şe
söyleyemediğim için ayakların
kapanacaktım. Bu sefer SelmHanımefendi, büsbütün tatlılaşa
sesiyle: “Hayır, hayır, bun
yapmayın! Hayri Bey... diyecekt
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 773/1451
Bunu yapmayın, ben hepsin
biliyorum... Biçare, hislerini
arasında bunalmış kalmış, zavallı bkadına bunu yapmayın!”
Ben bütün o yorgunluğuma
hayalimde hep bu yerli film sahnesi, bittabi Selma Hanımefendi bizi
artistler gibi burnunda
konuşmayacaktı- tahammüetmiştim. Cemal Bey bu latif hülyay
beş dakikada bir kere yıkıyordu.
Bir ara, Halit Ayarcı’nın devameden sesini duydum:
- Cemal’i biraz tanıyıp d
öldürmek istememek kabil değildir
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 774/1451
Ben daha Galatasaray’da iken birka
defa bunu düşünmüştüm.
O günden sonra bir dahBüyükdere’nin adını bil
anmamıştım. Rakı böyle değild
Onunla ülfetim daha sıkı, dahderindi. Vâkıa istersem o vesiled
Cemal Beyefendiyi hatırlıyabilirdim
Fakat bu benim değil, onun aleyhindedi. Bir gün evinde sofra başınd
ken, kendisini ziyaret ettiğim içi
beni de oturtmuş, ikram etmişti. İlyudumu ağzına alır almaz yüzünü
öyle mendebur bir buruşması vard
ki, birdenbire iştiham kapanmıştı ve
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 775/1451
sırf kendisine rakı nasıl içil
göstermek için üst üste sekiz kadeh
bile yuvarlamış, evden zilzurnaçıkmıştım. Şimdi düşünüyorum da
acaba Cemal Beyle ola
münasebetlerimizde tamamiyle hakolan ben miydim? diyorum. Çünk
adamcağızın karısından başka hi
ve hiçbir hâlini beğenmediğim okadar âşikârdı ki...
İkinci defa işsiz kalınca bir ar
hakikaten rakıya düştüm. Bu yüzdeŞehzadebaşı’ndan Edirnekapı’y
kadar, yol boyunca rastladığını
eşiğinden atlar atlamaz ekşimiş pilak
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 776/1451
ve yanmış zeytinyağı kokus
ciğerinizi haşlayan meyhaneleri
hepsine birkaç lira borcum vardYarı yıkık evimizin arasına gö
koyan ve bu yüzden bana oldukça
geniş bir kredi sağlayan sembakkalındaki hesabımı da her akşam
yalvara yakara aldığım kırk beşlikle
kabartmıştı. Bazen şişeyi evgötürmeğe cesaret edemez, heme
oracıkta, tezgâhın yanında çırağı
arsızlıkları ve Yusuf Efendiniborcum ve evim hakkındaki ima
sözleri arasında yarılar, arkamda
söylenecekleri hiç düşünmeden ve
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 777/1451
hiçbir kimsenin bakışlarıyla da
karşılaşmamağa çalışarak âdet
boşlukla konuşuyormuşum gibi,“Şunbir kenara koy, yarın akşam
uğrarım...” derdim.
Hulâsa, rakıyı da, Büyükdere’yde tanıyordum. İkisinin de bende b
yığın hâtırası vardı. İkisinin yan yan
gelmeleri de pek mümkündü. ElbettBüyükdere’de rakı içenler vard
Fakat ben bu işe nereden gitmiştim
şte değişiklik burada idi. Ben, rakve Büyükdere... Hayır olmad
Büyükdere, rakı ve ben... Ne şekl
soksam, bu iki saat evvel aklımı
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 778/1451
alacağı şey değildi. Üstelik buradak
ben, bugün dört defa “beyefend
olmuştum.Hayri Bey, Hayri Efendi, Hay
oğlum, falcı Hayri, saatçi Hayri
öksüz Hayri, şu büyücü Hayrmüsrif, ayyaş, esrarkeş Hayr
Pakize’nin kocası Hayr
baldızlarımın eniştesi Hayri... Şimdbir de Hayri Beyefendi ortay
çıkmıştı.
- Hayri Beyefendi, bir cıgara.Lütfen.
- Teşekkür ederim beyefendi!
Böyle denmesi lâzım. Eskiden, al
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 779/1451
yıl evvel de böyle derdim. So
zamanda belki bunu da unutmuştum
Deminden beri cigarasızlıktadudaklarımın kenarı ve içi, bütün di
etlerim yanıyordu. Sevincimde
beşinci “beyefendi”yi az kaldkaçıracaktım.
Otomobil, ok gibi, bu güzel, buğul
bahar akşamını âdeta israf edereuçuyordu. Çemberlikuyu sırtlarınd
puslu havada, bir kat dah
güzelleşen akşam, göz alabildiğineyeşillik arasında, taze otlar kada
yumuşak, kır çiçekleri gibi ince ve
çekingen, şarap renginden altı
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 780/1451
rengine kadar giden perdelerle, b
şerit gibi uzanıyordu. Bu şeridin b
ucu sanki bizde imiş gibi onu veetrafındaki akislerini toplaya toplaya
gidiyorduk.
Büyükdere, rakı ve ben, amHayri Beyefendi olarak ben. Ayrıc
otomobilin yetmiş kilometre sürat
Muhakkak tekrar çocukluğumdöndüm ve bir bayram yerindeyim!
- Pek dalgınsınız Hayri Beyefend
Bereket versin, Doktor Ramyanımda. O varken benim kendim
ait işlerde söz söylememe lüzum
yoktur. Şimdi de o cevap veriyor:
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 781/1451
- Hayri Bey, daima böyledir!
Hayri Beyefendi, bizim Hayri, siz
Hayri, dalgın Hayri... Ne kadar çoHayri var. N’olur birkaçını yold
eksek. Herkes gibi ben de bir te
nsan, kendim olsam.Otomobil yerlerinden söktüğ
ağaçları tepemizden ata ata gidiyor
Her şeyde bir çocuk saçyumuşaklığı var. Altı sene evve
bakımsızlıktan ölen küçük kızımı
saçları da böyle yumuşaktı. Bari şhtiyarı çiğnemesek! Üstü baş
benden perişan. Belli ki kendind
değil! Aferin şoföre, adama hi
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 782/1451
dokunmadan geçti. Şimdi geçirdiğ
ehlikeyi anlayacak ve ürkecek. B
gece belki de rüyasında ongörecek, kaybettiği sevgililerinden b
kazanın hâtırasıyla birdenbire
ayrılacak. Fakat niçin hep SelmHanımı ve Cemal Bey
düşünüyorum. Galiba bir otomobil
bindiğim için olacak.- Hayri Beyciğim, lütfen akşa
üstü bize uğrar masınız? Selma siz
bekliyor. Evet saat altı, yedide...Telefonda Cemal Beyin sesi, çiş
gelmiş çocuklar gibi iki ayağını
üstünde sallanıyor. Ben ceva
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 783/1451
veriyorum:
- Baş üstüne beyefendi...
Ve üstümü kirletir korkusuylahemen telefonu kapatıyorum
Biliyorum, şimdi hiddette
sapsarıdır. Telefonu daima kendiskapatmak ister.
Saat yediyi bekliyorum, al
buçukta kapının önündeyim. Hizmetçkız yılışarak gülüyor. Dünyanın e
kötü kolonyasını sürünmüş
Gözlerinde fena bir pırıltı var. Sankholün ışığında çok derin b
karanlıktan bakıyor gibi. Eli âdet
ceketime asıldı. Niçin kızıyorum
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 784/1451
sanki? Aynı insanlara, hemen heme
aynı şekilde hizmet etmiyor muyuz
Bende hiç meslek tesanüdü yok muHayır, kızmıyorum. Acele ediyorum.
Selma Hanımefendinin yata
odası indirilmiş perdeleri, abajurubüsbütün körlettiği ışığı ile bir deni
mağarasına benziyor. Yatak büyük
bir sedef gibi alaca ışıkta kabarıyorçinde Selma Hanım var.
Acaba hasta mı? Kızım da hasta
küçük kızım. Hem on günden berDün Doktor Ramiz uğramadı. Faka
bunun hastalığı başka türlü olmal
çünkü ötekilerin hepsini ban
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 785/1451
unutturdu. Ne Ahmet’in göğsünü, n
Zehra’nın sinüzitini, ne karımın tiro
guddelerini, ne de en küçüğühummasını düşünüyorum
Sandalyenin, şezlongun üzerinde b
yığın ipekli çamaşır var. Cemal Beybir sandalyenin üzerine atılmı
robdöşambrıyla odada hazır.
- Geçmiş olsun efendim...Şakaklarım atıyor. Bir şeyler dah
bulup söylemem lâzım. Fakat n
söyleyebilirim? Küçük kızımın bsabah ateşi otuz sekizdi, yüzü ço
değişikti. Fakat Selma Hanım
bunlardan ne? Şimdi ben evimd
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 786/1451
olmalıydım. Amma burada olduğum
çin mesudum.
- Hayri Beyciğim, sizi yine rahatsıettim. Fakat sizden başkası da bu iş
yapamaz...
Yine çok güzel ve şirin. Yüzçocukluğumun şekerci dükkânlarına
şimdiki çiçekçi vitrinlerine benziyor
şık ve renk içinde.Nuri Efendinin sesi içimd
konuşuyor.
- Sabır, insan oğlunun tekalesidir...
Ben bu kalenin içinden on
dinliyorum. Fakat duvarları bu odad
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 787/1451
çok ince.
- Bir hediye göndermemiz lâzım
Görüyorsunuz ben hastayım. Bnezle yakamı hiç bırakmadı. Cema
gitmek istedi amma, onun da
sabahleyin ateşi vardı biraz... Bir şeçıkar başımıza diye korktum...
Yumruk tam yerine isabet ett
Cemal Beye gösterilen bu alâkkadar beni hiçbir şey mesut edemez
Fakat kadın aklı bu. Ne yaparsın
Güzel olmak kâfi değil. O devaediyor:
- Zaten bu gece başka yer
sözlü... Artık iş size düştü.
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 788/1451
Şişli’de... Doğumevinde... Akrabada
bir hanım. Çok sevişiriz. Sizde
başkasını bulamadık!Hastalık muhakkak ki yakışıyor
Aksırma hiç güzel olur mu? Amma
elimden gelse alıp götüreceğimyatağımın baş ucuna avize diye
asacağım. Yatakta bir şeyle
aranıyor: “Lütfen şuradan bmendil...”
- Üşüyeceksiniz hanımefendi...
- Hayır... Oda sıcak!Oda sıcak, fakat siz yine örtünün
kollarınızı, boynunuzu, göğsünüz
örtün. Yatakta örtüler altında şeklini
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 789/1451
kaybolsun. Vücudunuzu gizleyin ki b
köpek sadakati bende devam etsin
Yoksa, yoksa... İyi ama niçin bendesaklansın! Ben ona o kada
aşağılardan bakıyorum ki...
- Ben, hediyeyi almıştım. Oradsandalyenin üstünde. Ufak bir ricam
daha var. Ayşe size Cemal’i
elbiselerinden birini verecek. Bütüakımıyla. Anlıyorsunuz ya, zengi
nsanlar. Bizim de hediyemizi aileni
eski bir emektarıyla göndermemiâzım. Kim bilir ne kada
güzelleşeceksiniz!
Bir kahkaha daha. Bu kahkahay
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 790/1451
da götürmeliyim. Fakat bunu nerey
asarım? Kendisine uşaklık etme
kâfi değil. Etrafa evlerinde doğubüyüdüğümü, beşiklerini salladığım
da zannettirmem lâzım. Üstüm
başım da temiz olmalı! Ve ayrıcüstümdeki elbise Cemal Beyi
üstünde görünmüş olmalı! V
görenler, “İyi bakıyorlar, doğrusu!demeli. “Geçenlerde Cemal’in giydiğ
elbise değil miydi? Adam boyl
poslu! Sonra efendiden adamBayağı kâmil bir hâli var.”
- Darılmadınız değil mi Hayri Bey
Zaten biliyorum, siz beni seversiniz
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 791/1451
bana darılmazsınız!
Demek, benim sevdiğimi biliyor
Bu sevinç bana yetişir. Yüzü tekrayastığa gömüldü. Saçları dağıld
Yatak, yumuşak, ince bir plaj kum
gibi bu yüzükoyun yatan kadıvücudunun şeklini alıyor. Örtüle
dalganıyor. Şu paketi alı
kaçabilsem... Hayır, tekrar dönüyorekrar aynı cümbüşlü bakış, ayn
gülümseme... Belli ki o anda kendis
çin benden başka kimse yok. Belli kyine bana bir hakaret hazırlıyor
Ayşe, size para da verecek
Otomobille gider gelirsiniz!”
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 792/1451
Ayşe hakikaten üç gün evve
Cemal Beyin sırtında gördüğü
kahverengi elbiseleri hazırlamışMutfağın yanındaki daracık yerd
soyunuyorum. Ayşe kapının önünde
Ayşe kapıyı açıyor. Emineçocuklarım, Pakize, hepsi burada.
Niye böyle anlarda hepsi birde
başıma üşüşürler? Yalnız SelmaHanım yok. O odasında yatağınd
bir kedi nazıyla dinleniyor. O girerse
onu unutmazsam bu iş olmazHalbuki ben ancak Ayşe gib
kadınlarda kısmetimi aramalıyım!
İkimizin boğazlarımızda bir yığı
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 793/1451
şey düğümleniyor, çözülüyor. Faka
Ayşe’nin kolları hiç de onunkin
benzemiyor. İçimde bütün dünyaykrah ettirecek bir bulantı var. Hayı
ben Ayşe’den hoşlanacak insa
değilim. Selma Hanım da banancak bahşiş, eski elbise ve i
verebilir. Ben ikisinin ortasında
boşlukta sallanıyorum. Düşmemeçin bir tarafa tutunmam lâzım. Faka
nasıl, ne suretle?
Kapıdan bir başka Hayri İrdaçıkıyor, iki kolunda iki paket. Birisin
ütüncüye bırakırım, sonra geçerke
alması kolay. Şişli’ye kadar gitsem
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 794/1451
bile sonra eve ne ile döneceğim
Tabiî tramvayla. Başka çaresi yok
Ayşe, benim gibi değil, peşin para ilçalışıyor. Ben de peşin para ile
çalışıyorum. Maaşımı kaç def
peşin alıyorum. Evvelâ mutemettensonra dostlardan, sonra herkesten.
Demek bu paranın ban
verilmesini istiyormuşum. O hâldAyşe’yi niçin beğenmiyorum? Ayşe
Pakize, Selma Hanımefendi. Emin
artık görünmez! Ona artık lâyıdeğilim. İçimde sevilmeyen insa
vücudunun cıvıklığının bulantısı hâl
devam ediyor. Buna tenezzü
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 795/1451
etmemeliydim. Bu kadar güze
kadına, hem de hizmetçisiyle ihane
etmek... Ve Selma Hanımın, CemaBeyin bu düşünceye yine kend
çimden fırlattığı kahkahalar
Cemal’in de biraz ateşi var!”Otomobil birdenbire durdu
Lokantanın vitrinlerinde barbunyalar
yolda gördüğümüz akşamdaoplanmış gibi kırmızı ile mav
arasında perde değiştiriyorlar.
- Buyrunuz beyefendi...- Aman efendim, istirham
ederim...
Taşlıkta bizi lokanta sahib
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 796/1451
karşılıyor. Halit Ayarcı elini sıkıyor
Demek bu da âdet. Param olurs
ben de yaparım. Fakat onun gibyapmam imkânsız. O güveni be
kendimde bulabilir miyim hiç? B
okantaya giriş değil, bütün bütuhat! O zamanlar el sıkmak âde
olsaydı, İskender Mısır’a, Dâr
Yunanistan’a girdikleri zamamuhakkak böyle yaparlardı. Adım
attıkça lokanta genişliyor, geriliyor
uzanıyor. Sade öyle mi ya? Baraftan da toparlanıyor, ona doğr
âdeta koşuyor. Bütün müşterileri
gözü bizde. Kenarda güzelce b
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 797/1451
kadının başı önündeki tabağa
gömüldü. Keşke yeni ahbabımızı
yüzüne vaktinde bakabilseydimBiraz geç kaldım. Artık tanıyı
anımadığımı öğrenemem. Am
sırtını deniz tarafına çevirmesinisebebini biliyorum; kadının rahatın
bozmak istemiyor. Beni karşısın
aldı. Kadının başı tabaktan çıktFakat eski neşesi yok.
Dışarda deniz var, gece var
Garip, sessizliği insanın içinyerleşen, bir rüya balığı gibi insanı
çinde masmavi kımıldanan gece.
- Mehtap biraz sonra tam
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 798/1451
karşıdan çıkacak...
Halit Bey düğün gecesind
abanca sıkar gibi emirler veriyor:- Rakı... Yani Kulüp rakısı. Amm
öbürlerinden, hani şu benim
getirttiklerimden!Demek Kulüp rakısının başk
cinsi de var. Niçin olmasın? Her şe
sınıf sınıf. Kadınlar da öyle değil miSelma Hanımefendi, Nevzat Hanım
Pakize, sonra Pakize’nin kardeş
olduğu hâlde meselâ büyübaldızım... Hepsi ayrı cinsten. Dah
niceleri var. Kâinat lâhana gib
yaprak yaprak, kat kat.
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 799/1451
Lokantacı listeyi uzatıyor. Hal
Bey bana dönüyor:
- Buyurun mezeleri seçin!Birdenbire kendime geliyorum.
- Siz burayı daha iyi tanırsınız
Ben hazretin yalnız bir midydolmasını bilirim. O d
Balıkpazarında satıcı iken...
Devam etmek istemiyorum. “Beakir adamım. Siz getirmeseydiniz
ancak kapısının önünde
geçebilirdim. Belki adlarını bilbilmem. Ben Hayri İrdalım. Beş y
evvel ölen en küçük kızının cenazes
bekçi kucağında kalkan adam. Sizi
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 800/1451
anlayacağınız, biçarenin bir
Büyüğünü de yarın Topal İsmail’
nikâhlayacağım. Hani kahvedehuzur-ı âlinizde dayak yeme
küstahlığını gösteren o
mendebura...”Fakat neye yarar? Bu kadar güze
başlayan geceyi niye bozmalı? Fele
bu gece beni Hayri Beyefendi yaptOnun tadını çıkaralım.
Bir ayağımı öbürünün üstün
atıyorum ve etrafa kayıtsız kayıtsıbakıyorum. Belki de ben, kendim
öyle yaptığımı sanıyorum. Belki d
yüzüm karmakarışıktır. Çünkü siz de
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 801/1451
anladınız ya, o zamanlar ben bütü
hayatını sırtında bir kambur gib
gezdiren o biçare insanlardandım.Lokantacı yanı başımızda
ayrılmıyor. Yârabbim, Halit Ayarcı’ya
ne kadar şefkatle, sevgiyle bakıyorSevinç adamcağızın iki yanına âdet
Cebrail kanatları takmış. Gözleri on
her iliştikçe, neredeyse elindekmeze tabaklarıyla pencerede
dışarıya, denize, göklere doğr
uçacak, belki bütün lokantayberaberinde götürecek. Yok
şüphesiz fazla ileriye gitmeyecek
Ayasofya’nın kubbesindeki melekle
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 802/1451
gibi oraya, pencerenin dışında cama
yapışıp kalacak. Oradan Hal
Ayarcı’ya: “Ah, ciğerlerimin kanı, vgözlerimin nuru...” diye her a
seslenecek.
- Uzat doktor kadehini! Siz dbeyefendi lütfen...
Bu işleri ne kadar iyi biliyor. Ses
ne rahat emir veriyor. Acabaaktörlüğü var mı? Hayır bu aktörlü
değil, başka şey. Hayat
benimsemiş! Hiç mağlup olmamış.- Biraz buz? Biraz daha... Şimdi i
kadehleri biraz acele içeriz... Sonr
yavaşlarız... Böylece istediğimi
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 803/1451
zamana kadar eğleniriz.
Belli ki bu masa bizim bakkalı
ezgâhının arkasına hiç benzemiyorBurada rakı için geniş zama
ayrılıyor. Rakı kadehimde merme
bir saray birdenbire çökmüş gibdeğişti, tortulandı. İkinci günde ışı
böyle yaratılmış olmalı. Sonra il
yudumun zevki. Dilimle damağımhafif dokunuyorum, çok ince bir sakı
ezzeti var. Hayır, bu benim kır
beşlik değil. İkinci yudum, üçüncyudum. Kafamın içinde bir şey
kapak gibi ağır bir şey döndü. Bütü
vücudumda tanımadığım bir sıcaklı
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 804/1451
var. Kulaklarım hamamda imişim gib
çınlıyor. Dördüncü yudum: Kade
boşaldı. Bu kadar da acele doğrmu ya? Biraz daha tadını çıkarma
âzım değil mi? Bu gece yediğim
çtiğim, gördüğüm şeyleri nasıl olsabir daha görecek, içecek, yiyece
değilim!
Halit Ayarcı kadehimi dolduruyorAh, herkes saatini onun kadar sevs
ve hepsi de Doktor Ramiz’in dost
olsa... Buz rakıyı damar damayaptı.
- Bir şey almıyorsunuz Hay
Beyefendi...
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 805/1451
Artık sayamayacağım. Vazgeçtim
Hayır, teşekkür ederim. Benim
âdetim böyledir, hepsi önümdeolunca karnım birdenbire doyar
Doktor Ramiz hiç bana benzemiyo
Şehzadebaşı’ndaki küçümeyhanelere beni davet ettiği zama
verdiği bitmez tükenmez perhi
nasihatlerini birdenbire unutmuş gibyiyor. Tabaklar önünden resmigeçi
yapıyor. Ben sanki içinde büyük b
buz parçası eriyen büyük bir kadehiarkasından onu seyrediyorum.
- Psikanaliz, devrimizin en mühim
keşfidir.
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 806/1451
Halit Ayarcı’nın sesi birdenbire
diken diken oldu.
- Bırak doktor şu psikanalizi.Allah belâsını versin! Biz şimdi rak
çiyoruz.
Doktor Ramiz derhal psikanalizbırakıyor ve hemen onun yerin
stakozu alıyor. Doğrusun
sterseniz, on senedir, onunlaberaber olduğumuz zamanlard
benim de yapmak istediğim hep b
di. Fakat beni davet ettiğmeyhanelerde, masanın üstünde
psikanalizden başka ağza konaca
doğru dürüst bir şey bulunmazdı.
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 807/1451
- Bizim Saatçiyan’a adamakkıl
ders verdiniz bugün...
- Belki biraz fazla oldu. Mamafihak etmişti...
- Doğru, hak etmişti... He
azlasıyla!Halit Ayarcı tekrar beni satı
almağa karar vermiş gibi rahat raha
gözlerini yüzüme dikti:- Saatçiliği nerede öğrendini
Hayri Bey?
- Gençliğimde, çocuk denecek byaşta Muvakkit Nuri Efendi adınd
bir zatla tanıştım. Babamı
dostuydu...
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 808/1451
Sözümü bitiremedim. Lokantay
en aşağı on kişilik bir kafile gird
Herkesin başı onlara çevrildi. Eönde yürüyen iriyarı, kalantor b
adam -şu gazetelerde günaşır
resimleri çıkanlardan biri olacaktmuhakkak- uzaktan Halit Ayarcı’ya
eliyle bir selâm verdi. O yarı ayağ
kalkarak son derecede haysiyetli bavırla selâmını aldı. Masalar çekild
sandalyeler oynatıldı. Garsonla
salonun içinde, bilardo masasındabileler gibi koşuşuyorlardı. Sonr
kalantor adam yanımıza geld
Kafilenin öbür kısmı, hazırlana
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 809/1451
masanın etrafında, bir gözleri bizim
masaya doğru yürüyen adamda
öbür gözleri biraz sonra aynı adamıkendi aralarında oturacağ
sandalyede, hepsi birden bu uğurd
şaşı olmağa dünden razı, ayaktasözde büyük bir rahatlık içind
birbirleriyle konuşarak, şakalaşara
onu bekliyorlardı.Yeni gelen, bir elini omuzuna
koymak suretiyle Halit Ayarcı’y
ayağa kalkmak fırsatını vermedeltifat etti:
- E, ne var ne yok bakalım, Hal
Bey?
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 810/1451
Ses diye işte buna derlerdi. B
Halit Ayarcı’nınkinin de üstünde
daha marifetli, daha kudretlyüzlerce mâna ile zengin bir şeyd
Hem iltifat ediyor, hem geriye alıyor
kucaklıyor, itiyor, üstüne çıkıyor, yayana, kol kola yürüyordu. Hepsini b
anda, hep beraber ve üç dört kelime
le yapıyordu. O dakika hepimianladık ki Halit Ayarcı mühim
adamdır; fakat ona iltifat eden daha
çok mühimdir ve o, çok mühim adamolduğu için Halit Ayarcı birkaç yü
daha mühimdir. Bu konuşma deği
ardı arası gelmeyen bir çarp
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 811/1451
ameliyesiydi.
- Sağlığınız efendim...
- Kim bu arkadaşlar?..Yeni gelen adam bir el işaretiyle
bizi yeni baştan yarattı. Dokto
Ramiz’le ben Tevrat’ın yenyaratılmış adamı gibi, o anda
duyduğumuz sevinç, hayranlık ve
mahcubiyetle giyindik, örtündükFakat Halit Ayarcı şaşırmıyordu
Evvelâ Doktor Ramiz’i tanıştırd
Sonra beni takdim etti.-Aziz dostlarımdan Hayri İrda
Bey... Memleketimizin en tanımı
saat üstadı. Misli bulunmaz b
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 812/1451
adam...
Bu takdim şeklinden bir dah
anladım ki Halit Ayarcı mazi vestikbalini hâlin arasından göre
zattır. Beni kırk yıllık dostu gib
anıtıyordu. Kalantor zat benimleşerrüf ettiği için son derec
mesuttu. Birdenbire yüzünde b
çocuk tebessümü belirdi. Belli ki bsaadeti bana birkaç kelime ile
anlatacaktı. Fakat birdenbir
masanın üstündeki barbunyaladikkatini çekti. Ben biraz dah
bekleyebilirdim. Fakat barbunyala
bekleyemezdi. Onlar beklerlers
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 813/1451
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 814/1451
anlaşıyorduk. Beni sevmişti. Ben d
onu sevmiştim. Bu emniyetle sağ e
bir kadın saçı okşar gibi masayuzandı. Tekrar bir barbunya döşeme
ahtasına şöyle kayıtsızca atılan b
kılçık oldu. Bu ameliye iki üç dafekrarlandı. Çatala lüzum yoktu
Çatal fazla külfetti. O samim
adamdı. Bana bakışlarından bsamimiliği okunuyordu. Niçin ayn
samimiliği barbunyalar
göstermeyecek, araya bir vasıtakoyacaktı. Hem çatal yemek yeme
çindi, böyle çerezler için değil!
Beşinci barbunyadan sonr
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 815/1451
evvelkinden yüz defa daha anlayışla
gözlerimin içine baktı ve barbunyalar
ben yaratmışım, ben tutmuşum, bepişirmişim gibi hep bana bakarak:
- Nefis... dedi, çok nefis... Güze
pişmiş. Zaten mevsimi!.. Bütüağırlığiyle omuzuma basarak so
emirlerini verdi: -Aman yiyin! Tam
zamanıdır barbunyanın...Sonra beni bıraktı. Doğruda
doğruya masaya döndü. Ve artı
bana bir daha bakmadı. Barbunyadana baba bir kardeş olmuştuk
Gerisine ne lüzum vardı? Birdenbir
buzlu badem tabağı dikkatini çekt
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 816/1451
Şüphesiz bu yeni icat edilmiş b
nesne olacaktı. Bir taraftan on
adıyor, diğer taraftan Halit Beylkonuşuyordu. Tuhaf bir konuşmayd
bu. Söyleneni dinlemiyor, badem
denen nesne ile meşgul olduğu içikendisi de konuşmuyor; faka
büsbütün boş durmak da hoşun
gitmediği için karşısındakinin bşeyler söylemesini istiyordu. Bir ar
Halit Bey kendisine:
- Bugünlerde sizi taciz edeceğimgaliba... dedi.
O kısaca cevap verdi:
- Muhakkak, hem yarın! Öğl
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 817/1451
yemeğinde. Buraya gelin.
Sonra omuzumdan istemey
stemeye elini çekti. Fakat bu ihaneyaptığı için tatlı bir bakışla gönlüm
almayı da ihmal etmedi. Ve hep ayn
sevimli, dost, babacan, her zamaçin emrinize hazır ve her zaman içi
sizden çok farklı, tebessümlerinin
gözlüklerinin pırıltısıyla bizi ihyaederek çekilip gitti.
Biz tekrak yerimize oturduk
Doktor Ramiz’in yüzü sevinçtekıpkırmızıydı. Ben, en aşağ
dördüncü kat gökte Hazreti İsa il
sarmaş dolaştım. Niçin olmasın? B
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 818/1451
samimiliğe, bu iltifata taş olsam yin
dayanamazdım. Bir ara so
omuzuma baktım. Mektekitaplarındaki Asur tanrılarını
omuzları gibi nur içinde bakıyordu
Ben, Hayri İrdal, bu biçare hayaartığı, bu iltifata mazhar olayım! B
akıl alacak şey değildi. Rabbim, n
büyüksün sen!Yalnız bir kişi, Halit Ayarc
oralarda değildi. Yerine oturu
oturmaz, “Hadise kapanmıştır” degibi bir sesle bana:
- Evet... dedi.
Galiba onun gelişiyle kesile
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 819/1451
sözüme devam etmemi istiyordu.
Fakat ben ne istediğini anlayaca
hâlde değildim. Hele Nuri Efendideçok uzaktaydım.
Ramiz Bey hemen hemen Ha
Beyin evetiyle aynı zamanda:- Hakikaten büyük adam... diy
atıldı. Ne babacan, ne asil hâlle
var. Böyle olduğunu hiç bilmezdim.- Her zaman böyle midir? diy
Halit Ayarcı’ya sordum.
O dalgın dalgın cevap verdi:- Evet, dedi. Her zaman böyledi
Her zaman iştahlı ve dost.
Sonra omuzlarını silkti ve beni ço
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 820/1451
muazzep eden hafif bir gülümseme
le -çünkü hakikaten bu büyü
adama gerçekten ısınmıştımbağlanmıştım, lehimlenmiştim
kaynamıştım, ne derseniz deyiniz, ve
Halit Ayarcı’nın onu küçümsemesinebeğenmemesine içerliyordum, şuras
da var ki rahmetli velinimeti daha pe
o kadar tanımıyordum- sözünedevam etti:
- Tabiî iktidarda olmadığ
zamanlar... İş başında iken az çodeğişir. İştahından bahsetmiyorum
O daimî ve edebîdir. Fakat bu şahs
ait bir hâl değildir. Haleflerinde
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 821/1451
seleflerinde, hulâsa bütün ailede
hepsinde vardır. İltifatını, dostluğun
kastediyorum. Zaten iktidarda ikegörmek pek az nasip olur. O
zamanlar daha ziyade gazetelerde
resimlerini görürüz, düştükleri zamada kendilerini...
Cebinden çıkardığı bir akşam
gazetesini açarak ilk sahifedeki bresme işaret etti:
- Yerine gelen adam... Bir a
evvel onunla burada karşılaşmışkimiz de yalnız olduğumuz içi
saatlerce baş başa konuşmuştuk. O
zaman da cebimdeki gazetede bunu
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 822/1451
resmi vardı. Garip değil mi?..
Ben ağzım hayretten bir karı
açık, dinliyordum.- Fakat öyle düşmüşe müşmüş
pek benzemiyor, dedim.
- Benzemez... Çünkü kudrebenimsemiştir. Daha doğrusu kudre
denen şey onu benimsemiştir. Âdeta
beraberlerinde gezer.Gözlerim önündeki fotoğrafta:
- Garip şey, dedim. Birbirlerine d
benziyorlar.Hayretimden kekeliyordum.
- Evet, benzerler. O benzeyen şe
yok mu, işte o hüviyetlerinesine
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 823/1451
ktidardır. Dedim ya, bu bir hulû
hâdisedir, ben sende ve sen bende.
Ve eliyle, “Anlatılması güç!” degibi bir işaret yaptı.
Doktor Ramiz bu sözle
şitmekten âdeta mustarip, gözlehep devletlinin masasında, Hal
Beye çıkıştı:
- Ama, çok efendi adamhakikaten üstünden büyüklük akıyor
Halit Ayarcı omuzunu silkt
Kadehini kaldırdı:- İçelim!..
- İçelim!..
Ve içtik. Devletlinin eli omuzum
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 824/1451
ve bakışı gözlerime değdiği anda
tibaren bende garip bir değişikli
olmuştu. Birdenbire iştiham artmışbütün vücudumu bir rahatlık hissi, b
nevi saadet ve ferahlık kaplamışt
Durmadan içiyor, yiyor, gülüyorkonuşuyordum. Alkol bütün hafifli
kapılarını açmıştı. Her kadehte, he
yudumda beni boğacağını sandığımsıkıntılar, fecir vakti cam
avlularındaki ağaçlardan kalka
karga sürüleri gibi üzerimdekalkıyor, bir daha dönmemek üzere
çok uzaklara uçuyorlardı.
Bu hafiflik, bu boşalma ve doluş,
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 825/1451
çünkü giden sıkıntılarımın yerin
garip bir sevinç, bir iç rahatı, b
güvenme geliyordu- şüphesiz ondanonun omuzumu çökerten ağır v
heybetli elinden, gözlerime aka
mıknatıslı bakışlarındandı.Bu anlaşılamayacak bir şeyd
Çocukluğumda beni birçok türbeler
götürmüşler, bir yığın nefesi keskizatlara okutmuşlardı. Eyüpsultan’da
â Yuşâ tepesine, Kısıklı’dak
Selâmiefendi’ye kadar, FatihAksaray, Hırkaişerif, Edirnekap
Ayvansaray yolu, Topkapı, Yedikule
Kocamustafapaşa,Türbe, Sirkec
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 826/1451
Eminönü taraflarına, hulâsa bütü
stanbul’da, surların içinde v
dışında, hemen her semtte mevcuevliya ve keramet sahibi zatları
yattıkları yeri tanır, zaman zama
ziyaret eder, dua eder, yalvarırmezarlarından taş alır
parmaklıklarına hiçbir şe
bulmazsam ceketimin astarınyırtarak bağlardım. Hiçbirisi bana b
esiri yapmamıştı.
Hepsinden biraz yeisli, biraz dahüzgün, içim daha kapalı dönerdim
Ne Bukağılı Dede, ne Elekçi Baba
ne Üryan Dede, ne Tezveren Sultan
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 827/1451
hiçbiri, hattâ ayazmaların serinliğinde
yatan, yahut Heybeliada’nın
Büyükada’nın, Kınalı’nın en yükseepelerinde, rüzgârda köpüre köpüre
uyuyan Hıristiyan evliyaları da dahi
hiçbiri derdime çare bulamamışlarüzerimdeki maişet sıkıntısını b
parmak kaldırmamışlardı.
Kaldı ki bu mübareklerin hepsdünya işlerinden uzak, bizza
kendileri, ruhumuzu ve nefsimiz
erbiye edeceğiz diye benimkindebeter sıkıntılar içinde yaşamış mala
menale kıymet vermemiş, ellerine
geçeni de şuna buna dağıtmı
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 828/1451
nsanlardı.
Seyit Lûtfullah harap b
medresede oturuyor, ben hiyanında görmediğim hâlde, onda
destur aldığı söylenen Yılanlı Dede
Çukurbostan’da bir mahzendyaşıyor, Karpuz Hoca Sütlüce’d
yıkık bir evde, Yekçeşim Ali Efend
Edirnekapı mezarlıklarında vakgeçiriyorlardı. Altıparmak’taki Şey
Mustafa Hazretleri, Deli Hafız, Şey
Viranı hepsi bu çeşit insanlardı. Bensabah akşam, giyebileceğim şöyl
emizce bir gömlek bulamıyorum
diye yanıp yakılırken, kısmetimi
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 829/1451
açılmasını himmetinden beklediğim
Gömleksiz Dede, kendisine hediy
edilen gömlekleri sokak ortasındacayır cayır yırtıp atmakla meşguldü
Böylesi zevatın, daha ziyad
maddî meselelerde, dünya işlerindegelen sıkıntılarıma çare
bulamayacakları besbelli bir şeyd
Nitekim ölüleri yüzüme bilbakmıyor, dirileri yalnız sabır ve
kanaat dersi veriyorlardı.
Bunların arasında komşumusayılan Yedigelin Emine Hanım, ü
sene peşinden koştuktan ve o kada
yalvardıktan sonra, elimdeki piyango
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 830/1451
biletini şöyle mübarek eliyle b
utmuş, “Haydi, demişti, ço
yalvardın, kalbim mahzun oldu. Duettim. Paranı geriye alacaksın
Amma bir daha böyle şey istemem
Beni günaha sokma!”Peki amma, benim gibi b
biçareye beş on kuruş para temi
etmek neden günah olsun? Bunu bürlü anlıyamadım.
Yedigelin Emine Hanıma o kada
yalvardım, ayaklarına kapandımŞunu biraz arttır, ya mübarek
dedim. Hiç olmazsa on senedir b
münasebetsiz icada verdiklerim
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 831/1451
geriye alayım!” Mümkün mü? “Hayd
o kabil değil, bu sene içinde
verdiklerimi geriye versin! O da beon kuruş eder. N’olur, yapma
etme!..” Hayır, taşım da taşım
Evliya inadı bu, kabil değil. Mahzumahzun döndüm. Bütün ay, “Belk
mahsustan böyle söyledi. Bu kada
yalvardıktan sonra muhakkak bşeyler çıkarır!” diye bekledim. Faka
nafile, mübarek kadın sözünü tuttu
Eski zamanların cülus atiyeleri gibsağı solu ihya eden, servete batıra
mükâfatlar, ikramiyeler arasında
benim liram, kupkuru ve tek başına
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 832/1451
kıra salınmış uyuz keçi gibi salm
salma döndü.
Devletli hiç de bu cinsten, yannefis, ruh terbiyesi diye kendin
azaba sokacak, kısmetin
köreltecek, ebedî saadetler uğrunddünya nimetlerini tepece
nsanlardan değildi. Bilâkis hoşun
gideni kapan, alan, yiyen, öğüten vbunları yaptıktan sonra da gerisin
arayan, bulamayınca canı sıkıla
akımdandı. Ömründe hiçbir riyazeyapmadığı, en çetin hastalıkları bile
perhizsiz yendiği aşikârdı. Masamız
bakışı, iltifat tarzı, barbunyalar
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 833/1451
derhal görmesi, benim tabağımda
çatalımda takılı duran midye tavasın
bile lahzada fark edişi, kısmet vnimet tarlalarının üzerinde nas
şahinler gibi süzüldüğünü kend
malını velev âharın elinde olsa dahnasıl seçip aldığını iyice
gösteriyordu. Hayır, o başka
çeliktendi. Bu iş için yaratılmıştDüşünün bir kere, koskoc
Büyükdere’de, bu lokantada, kahv
köşelerinde yarı aç, yarı tok ömrüngeçiren Hayri İrdal’ın tabağındaki te
midyeyi bile, yemeğe kıyamadığ
am lezzetine varmak için önünde
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 834/1451
uttuğu tek midyeyi bile hoşun
gidince almakta tereddüt etmiyordu
Ve o böyle yaptığı için de Hayri İrdadünyalar kadar mesuttu, yıllarda
beri kendisini tanıyan dostu Dokto
Ramiz ona bu yüzden âdeta gıpta ilbakıyor, âdeta onu kıskanıyordu.
Elbette böyle bir adaml
karşılaşma, göz göze gelme buğur, bir saadetti. Elbette insana b
yüzden birtakım iyilikler gelecekt
Nitekim öyle oldu. O geceden sonrahattâ o gece içinde hemen heme
hayatımın mahreki ve mânas
değişti.
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 835/1451
Bu evvelâ üzerimden bahsettiğim
ağırlığın kalkmasıyla başladı. Sonr
yavaş yavaş mantığım değişti. Hattdünyaya bakışım, eşyayı görüşüm
nsanları anlayışım değişti. Vâkı
bunlar bir günde olmadı. Hattâ çogüçlükle ve adım adım oldu. Hatt
çok defa bana rağmen oldu. Faka
oldu.Halit Ayarcı o gece benden bütü
hayatımı öğrendi. Ona Nuri Efendiy
Seyyit Lûtfullah’ı, Abdüsselâm BeyFerhat Beyi, Aristidi Efendiyi, Naş
Beyi, Andronikos Kayser’in defines
ve cıvadan altın yapmanın en kola
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 836/1451
usulünün ilm-i havâs sayesinde b
huddam tedarikiyle olabileceğ
üzerinde az çok ısrarla duraraanlattım. Talihimin bu küşayiş
anında hâlâ omuzumda devletlini
elinin ağırlığını hissediyordum, belkbu mühim ve zengin zata bu definey
bulma ve kâinatın gizli kuvvetlerin
asarruf etme ihtirasını aşılarımümidiyle bütün talâkatimi sarf ettim
Hattâ o zamana kadar hiç kimseni
bilmediği bazı izahat bile verdim.- Yirmi yedi altın direkli çadır
çlerindeki bütün eşya altın veya
gümüşten, ve hep mücevher ve inc
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 837/1451
kakmalı. Ayrıca sandık sandı
mücevherat, altın ve gümüş evanî
kadın hulliyatı, yüzükler, çelenklermâşallahlar...
Halit Ayarcı gülerek:
- Olmaz, dedi, Bizanslılardmâşallah yoktur. O bizlere
mahsustur...
Burasını düşünmeliydim. Gâvukısmının mâşallah denecek nes
olabilirdi? Mâşallah kelimesi elbett
bizim olacaktı, bize lâyık bir şeydi.- Evet, amma, tabiî onlar da naza
değmesin, kem gözden korusun diy
bir şeyler takınıyorlardı. Hıristiya
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 838/1451
devletlerinde verilmesi âdet olan ve
sonraları bize de geçen nişanları
hakikatte okunmuş, üflenmiş tılsımlaolduğunu Seyyit Lûtfullah’ta
şitmiştim. Ben onları kastediyorum..
Fakat Halit Ayarcı, SeyyLûtfullah’ı tutmuyordu. O dah
ziyade Nuri Efendi üzerind
çalışıyordu. Hattâ rahmetli üstadımıakvimlerine, ara sıra çıkarttığ
zayiçelere, yazma kitaplarda bulduğ
simya reçetelerine de pek kulaasmıyordu. Yalnız saatçiliğiyle
meşguldü.
Çaresiz ben de sözü o taraf
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 839/1451
döktüm. Onun yukarıda bahsettiğim
sözlerini hafızamda kaldığı kada
naklettim. Halit Bey hemen hecümlemin arkasından:
- Olur şey değil... diyordu. Böyl
bir adam, aramızda bulunsun.Monşer, bu tam filozof, hem de
muhtaç olduğumuz filozof... Zama
elsefesi... Anladınız mı? Zamanyani çalışma felsefesi... Siz d
ilozofsunuz Hayri Bey, hem hakik
bir filozofsunuz! diyordu.Fakat ben onu dinlemiyordum
Ayağa kalkarak elimle işaret ed
ede:
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 840/1451
- Orada, dedim, görmüyo
musunuz? Devletlinin masasında
abaklar, filân hepsi oynuyorMazallah...
Filhakika masadaki yeme
abaklarının bir kısmı lodoırtınasına tutulmuş gib
sallanıyorlardı. İşin garibi mas
başındakiler bundan korkacaklarkaçacakları, salâvat getirecekle
yerde kahkahadan kırılıyorlard
Sanki hepsini cin tutmuştu. İşienası benim bu sözlerim üzerine
kahkahaların ve onlarla berabe
abakların sallanmasının artmasıyd
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 841/1451
Şimdi hepsi bana bakara
gülüyorlardı.
Halit Ayarcı beni teskin etti:-Aldırmayın, dedi. Bizim Faik’
huyudur. Gittiği yerlerde
hokkabazlık eşyası getirir. Saloeğlencelerine meraklıdır.
- Hayır, hayır, dedim. Ben
kandırıyorsunuz. Ben sarhoşumdemin de denizin dibinde Androniko
Kayser’in hâzinelerini gördüm. Ban
bir şey oldu. Bırakın evimgideyim...
Hakikaten evime gitme
stiyordum artık. Benim olmayan b
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 842/1451
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 843/1451
Tekrar içtik. Fakat ben artı
edirgindim. Bununla beraber Hal
Ayarcı’nın merakını elimden geldiğkadar gidermeğe çalıştım.
- Eski saatler el işiydiler. Yapanla
da maden işçiliğinden anlıyorlardHulâsa büyük mânad
kuyumcuydular. Bu itibarla yaptıklar
saatleri çok güzel eserlerlesüslerlerdi. Çizgiler, oymalar
ilânla... Ve bunların en güzel, e
ehemmiyetlileri saatlerin ikapaklarının iç tarafında yani ço
defa, ancak saatçilerin açtıklar
yerlerde olurdu. Rahmetli Nuri Efend
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 844/1451
onun için bunlara ustadan ustaya
mektup derdi. Meselâ sizin saatin i
kapağının altındaki gibi. Hani ulgalı kadınla, onun elini omuzuna
koyduğu acayip, insan azman
herif... Bu saatin bir eşini NuEfendide görmüştüm.
Halit Ayarcı izah etti:
- Atena ile Herkül’debahsediyorsunuz...
Sonra bahse döndü:
- Öyle ya, ancak saatçi görüonları. Halit Bey tekrar kadeh
sarıldı:
- İçelim, diyordu. Bilhassa Hay
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 845/1451
Bey siz için. Amma böyle asık çehr
le değil. İşsiz olmak, birtakım
meseleler içinde bulunmak bizeğlenmekten alıkoymamalı.
- Keşke ben de sizin gib
düşünebilseydim...- Bir gün gelir, düşünürsünüz
Fakat evvelâ vaziyetinizi anlatınız
şlerinizi şöyle beraberce gözdegeçirelim.
Ona evimi, karımı, baldızlarım
Ahmet’i, Zehra’yı anlattım. DoktoRamiz’in arada sırada baz
mütalâalarla haşiyelediği hikâyem
sonuna kadar dinledi. Sonra yüzüm
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 846/1451
dik dik bakarak:
- Dünyanın en tabiî vaziyeti.
dedi. Evvelâ parasızsınız. Sonra devlendirilmesi lâzım üç genç kadı
var evinizde... Bir de umumî sıhha
bozukça. Hepsi aynı yere çıkar, yansadece para meselesi.
Kelimeler değiştirilince işler n
kadar kolaylaşıyordu. Para, üzdivaç, biraz bolca yiyip içme.
Hemen arkasından, bir iki kanu
eklifi ile meseleyi hallederizdemesini bekledim.
- Fakat, dedim. Topal İsmail’
kızımı ben nasıl veririm?
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 847/1451
- Elbette vermeyeceksiniz. Kızını
anlattığınıza göre zarif ve güzel b
çocuk... Elbette vermezsiniz.Tekrar aynı çıkmaza girdiğim
hissettim.
- Vermem de ne yaparım?- Akranını bulursunuz... O
kendiliğinden gelir.
- Sonra, öbürleri, baldızlarımHele büyüğü, şu musikî meraklısı.
Kim alır!
Halit Ayarcı bir müddet düşündü:- Anlattığınıza göre duru
dururken kimsenin alacağı cinste
değil. Fakat bilinmez. Meselâ
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 848/1451
radyoda büyükçe bir şöhret.
Herhangi bir gazinoda meşhur b
artist, muganniye sıfatıyla.Görüyorsunuz ki her şeyin bir çares
vardır. Ufak bir refah değişikliğ
biraz teşebbüs ve gayret, küçük bgörüş farkı her şeyi ıslah edebilir.
- İtiraf edeyim ki bunları hi
düşünmemiştim. Ben tek çare olarayalnız evcek bizi alıp götürecek b
salgın, bir felâketle bu işler hallolu
sanıyor, onu bekliyordum.- Hatâ... Hep hatâ... Ne istersin
kendinizden ve evinizin zaval
halkından?.. Şimdi sizde
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 849/1451
dinlediklerime göre hepsi ihtirasl
yaşamaya azmetmiş insanlar. B
demektir ki hepsi muvaffakiyetlerinkendilerinde taşıyorlar ve onu
stırabını çekiyorlar. Alelâde hayata
razı değiller...- Hayır, hiç değiller. Karım
kendisini Hollyvvood’da zannediyor
büyük baldızım büyük bir muganniyeolduğuna kani. Küçüğü...
- Tabiî... Tabiî, öyle olacak! Ve
hepsi de size karşı biraz kırgınKendilerini anlamıyorsunuz diye...
Ben boynumu büktüm. Hi
olmazsa bu işte beni anlayacakların
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 850/1451
sanıyordum. Altı saattir beraberinde
bulunduğum, her hareketine hayra
olduğum adam da deli idi. Bunuböyle olması için boğazım
sarılmasına, soyunup çırılçıplak orta
yerde takla atmasına hiç ihtiyayoktu. O devam etti:
- Evet, diyordu. Onla
anlamadığınız için size kırgıolmaları kadar tabiî ne olabilir
Darılmayınız ama sizin insan v
hayat tecrübeniz hiç yok. Siz harbgirmeden mağlûp olmuş bir orduya
benziyorsunuz... Teknenin üstüne
çıkacağınız yerde altında
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 851/1451
kalmışsınız.
Hastalığım, yahut üzüntülerimi
sebebi böylece teşhis edildiktesonra içmekten başka yapacak b
şey kalmıyordu. Bereket versin b
akşam rakı boldu. İstediğim kadabu mesut hâdiseyi kutlayabilirdim.
O yine devam etti:
- Hele büyük baldızınız gibi hakikbir artiste karşı muameleniz, on
nkârınız...
Elimdeki kadehi bıraktım. Nolursa olsun akıl ve mantık namına
bir kere daha işe karışacaktım
Ondan sonra ağzımı bile açmam...”
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 852/1451
- Aman beyefendi, dedim, hang
artist, hangi büyük...Arz ettim, ses
çirkin, sonra kabiliyetsiz... Sonrcahil. Daha İsfahanla Mahuru, Rast
Acemaşiranı birbirinden ayıramıyor
Hayır, imkânsız... Belki başkbilmediğim meziyetleri vardır. Belk
ne bileyim şahsen güzeldir, yan
değildir amma, söz gelişi diyorumgüzel olur da ben fark etmemi
olabilirim. Fakat o sesle musikîs
beğenilsin! Buna imkân yok. Kulağyok efendim, hiç yok. Sesle
ayıramıyor.
Halit Bey bana bir cıgara uzatt
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 853/1451
Kendisi de bir tane yaktı. Dışard
bütün cümbüşüyle devam ede
mehtaba baktı. Sonra karşıkmasanın münakaşasına kula
kabartır gibi oldu, fakat heme
omuzunu silkti, bana döndü:- Güzel olamaz, dedi. Güzelde
anlıyorsunuz. Hayatınızı artı
biliyorum. Siz güzel kadındaanlıyorsunuz. Fakat sanattan
bugünün sanatından anlamıyorsunuz
Evvelâ bu bir kalabalık işidirKalabalık neyi sever, neyi sevmez?
Bunu kimse bilmez. Sonra bu mesel
ümitsiz bir kalabalığın işidir. Siz de
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 854/1451
bilirsiniz ki zevk denen yüksek şeyi
bizim içimizde içgüdüden kolaylığ
kadar giden bir yığın karşılığı vardırZevkten ümit kesildi mi onlar
kolayca teslim oluruz. İşler karışınc
zevkten ümit kesilir. Musikî deninceherkes, evvelâ “Hangi musikî?
sualini kendisine soruyor. Bu sual b
kere soruldu mu sizin zevk, üslûdediğiniz şeyler yoktur artık. Sonr
kulağın herkeste ayarı bozuldu
Radyo devrindeyiz. Musikîyi nadir bşey gibi dinlemiyoruz. O, romatizma
nezle, para sıkıntısı, harp ihtimal
çok geçimsizlik gibi günlerimizin tab
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 855/1451
arkadaşı oldu. Bu işe bir d
kalabalığı ilâve edin... Hayır, be
eminim ki bahsettiğimiz hanımefendbirkaç gün içinde yepyeni bir şöhre
olarak İstanbul’u fethedebilir. Bakın
Vaziyet çok müşkül olurdu, şayebaldızınız hanımefendi bat
musikîsine merak sarsaydı. Çünk
onu hakikaten yıllar boyu öğrenmeâzım.
Bir müddet yüzüme bakt
Hakikaten afallamıştım.- Bu meselelerde herkes işi
alayında... Farkında olmada
alayında. Burasını anlamıyo
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 856/1451
musunuz?
- Hangi alay? Çıldırıyorlar...
- Tabiî... Hayatlarına biraz duygustisnaî zamanlar katmak istiyorlar
Herkes kendi boşluğunu bir parç
duygu ile doldurmak, kendinsüslemek istiyor, fakat musikîden o
kadar anlamıyorlar ki, şarkılar
güfteleri için seviyorlar. Zavallı HayBey, siz garip bir adamsınız. Sizi
bahsettiğiniz ölçüler geçmi
zamanda kaldı. Onlar, hani şu demisöylediğiniz, ustadan ustaya
mektuplardı. Şimdi artık o klasi
devirde değiliz. İsfahanl
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 857/1451
Acemaşiranı birbirinden ayırma
kimsenin aklından geçmez. Siz ban
söyleyin, kimi taklit ediyor?- Meşhurların hemen hepsini.
Fakat hepsini aynı sesle, ayn
makamdan, aynı şekilde söylüyor...Demek son derecede şahsî
Mesele halloldu. Orijinal ve yeni.
Dikkat edin, yeni diyorum. En büyüharflerle yeni! Yeninin bulunduğ
yerde başka meziyete lüzum yoktur
Şimdi seçilecek yol kaldı. Halmusikîsi mi, alaturka mı? Yoksa
alafrangaya kaçan halk musikîsi m
yahut halk musikîsine kaça
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 858/1451
alafranga mı?.. Amma, bunu burada
bu masa başında pek kesi
atamayız. Fakat öyle sanıyorum kisesin bahsettiğiniz meziyetlerin
göre -Halit Ayarcı burada yüzün
buruşturdu ve parmaklarıyla çok âdbir kumaşı yokluyormuş gibi b
hareket yaptı- daha ziyade
alafrangaya kaçan bazı mahallî halürkülerinde muvaffak olacaktır..
Evet öyle tahmin ediyorum. Meğer k
Türkçe tangoyu tercih etsin! Yahubazı şarkıları...
Yüzüme dalgın dalgın baktı:
- Evet, bütün mesele burada. S
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 859/1451
eşebbüs fikrinden mahrumsunuz
Sonra idealistsiniz. Realitey
görmüyorsunuz... Hulâsa eskadamsınız. Yazık, çok yazık! Bira
realist olsanız bir parça, ufak b
miktarda, her şey değişirdi.Bu kadarı da fazlaydı artık.
- Ben mi realist değilim! Realis
olmasaydım size vak’ayı böylanlatabilir miydim? Size baldızım
hakkında en ufak bir ümitle
bahsettim mi? Hiçbir tarafındeğiştirdim mi? En ufak bir hâlin
methettim mi? Ben öyle sanıyorum k
her şeyi olduğu gibi görenlerdenim
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 860/1451
Hattâ fazla realistim, rahatsı
edecek kadar...
Halit Ayarcı gülümsedi. Karşmasadan mütemadiyen el işaretle
yapılıyordu. Bir yudum rakı içti sonr
bana döndü.- Şu konuşmamızı bitirelim, biz d
onlara katılırız. Bu gece fen
olmayacak gibiye benziyor..Vaatkâr, demek istiyorum. Bakı
Hayri Bey, ben karar verdim
beraber çalışacağız bundan sonraOnun için anlaşmamız lâzım. Realis
olmak hiç de hakikati olduğu gib
görmek değildir. Belki onunla e
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 861/1451
aydalı şekilde münasebetimizi tâyi
etmektir. Hakikati görmüşsün n
çıkar? Kendi başına hiçbir mânası vekıymeti olmayan bir yığın hüküm
vermekten başka neye yarar
stediğin kadar uzatabileceğin beksikler ve ihtiyaçlar listesinde
başka ne yapabilirsin? Bir şe
değiştirir mi bu? Bilâkis yolundaalıkor seni. Kötümser olursun, apış
kalırsın, ezilirsin. Hakikati olduğu gib
görmek... Yani bozguncu olmak..Evet bozgunculuk denen şey budur
bundan doğar. Siz kelimelerle
zehirlenen adamsınız, onun için size
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 862/1451
eskisiniz, dedim. Yeni adamı
realizmi başkadır. Elinde bulunan b
mal, bu nesne ile, onun bvasıflarıyla ben ne yapabilirim? İşt
sorulacak sual. Meselâ bu bahist
en büyük hatanız musikîden, yanmücerret bir fikirden hareket edere
baldızınız hanımefendiyi mütalâ
etmenizdir. Halbuki baldızınıhanımefendi tarafından işi münakaş
ediniz, mesele ne kadar değişir
Nevvton başına düşen elmayı, elmolmak haysiyetiyle mütalâa etseyd
belki çürümüş diye atabilirdi. Fakat
böyle yapmadı. Şu elmadan nas
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 863/1451
stifade edebilirim? diye kendin
sordu. Azamî istifadem ne olabilir
dedi. Siz de öyle yapın! Baldızımusikîden başka bir şeyde muvaffa
olmak istemiyor. O hâlde elimde ik
rakam var. Baldızım ve musikîBirincisini değiştiremeyeceğim
göre, ister istemez İkincisi hakkınd
ikirlerim değişecek. Baldızıma hangmusikî uyar? Böyle düşünün! Sonun
kadar bu çıkmazda mı kalacaksınız
Elbette ki hayır...Kendimi evimizin heme
arkasındaki Kamburkarg
çıkmazında bir taşa çömelmiş
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 864/1451
başımın ucunda karımın kızkardeş
elinde udu şarkı söylüyor,düşündüm
- Elbette hayır... Bin defa hayır...- Onu değiştirebilir misiniz?
Birden sıçradım.
- Zerre kadar... imkânsız.Büsbütün imkânsız...
- O hâlde dediğimi yapacaksınız.
Bilin ki zamanımızda bu gibi işler içikuvvetle istemek kâfidir. Haya
yürüyor, Hayri Bey... Siz kelimelerl
zehirlenin durun, hayat her gün yenbir şey keşfediyor. Bakın ben dör
beş saat evvel sizi keşfettim, şimd
de muganniye olarak baldızınız
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 865/1451
keşfediyorum.
- Allah razı olsun beyefendi...
Hakikaten teşekkürden başkyapacağım bir şey yoktu. Baldızım
keşfetmişti. Mübarek olsun. Doğdu
doğalı herkes bana dürbünün terarafından bakmayı teklif ediyordu
Ben bir türlü buna yanaşmıyordum
nat ediyordum. Neye yaramıştıBütün hayatım kepaze olmuştu. B
de bunu denesem ne çıkar sanki?..
Bununla beraber son itirazlarımoparladım.
- Ah bir görseniz, yahut dinlesiniz
karşısında fıçı gibi terleye terleye
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 866/1451
parmaklarını çıtırdata çıtırdata
kırmızı topuklu iskarpinlerini
üstünde sallana sallana size birGelse o şuh meclise.,.”yi bir ker
okusa...
Halit Ayarcı yüzüme dostça bakt- Demek parmaklarını çıtırdatıyo
ha... Ne iyi, ne mükemmel, faka
azizim, bu başlıbaşına bmuvaffakiyet vasıtası... Düşünün b
kere, şarkı söylerken eşarbın
parmaklarına dolayıp çözmeğeçalışmayacak, mendilini yırtmağa
uğraşmayacak... Bundan iyi n
stersiniz? İki eli birden serbes
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 867/1451
kalacak... İcabında halka, elleriyl
selâmlar, öpücükler gönderecek
alkış tufanına teşekkür edecek... Sihakikî bir hâzineye sahipsiniz
arkında değilsiniz. Toparlamağa
çalışalım: Çirkin, diyorsunuzbinaenaleyh bugünün telâkkilerine
göre sempatik demektir. Sesi kötü
diyorsunuz, şu hâlde dokunaklı vebazı havalara elverişli demektir
Kabiliyetsiz diyorsunuz, o hâld
muhakkak orijinaldir. Yarınbaldızınızla meşgul olurum.
Yarından itibaren baldızını
sahnededir, meşhurdur, gazetelerde
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 868/1451
smi sık sık geçer...
O geceden vâzıh olarak bend
kalan hâtıra buraya kadardır. HattâHalit Ayarcı’nın son cümlesi üzerine
Vaat et, yarın unutacak oldukta
sonra...” diye düşündüğümü hayameyal hatırlıyorum. Ondan ötes
hakikî boşluk... Yalnız sabaha karş
kendimi, karşı masadakilerden biriylekarşı karşıya çiftetelli oynarke
buldum. İnce, tatlı, sisler içind
yumuk yumuk bir sabahtı bu. Açık bpencereden giren rüzgâr ve moto
sesleri henüz yanmakta ola
ambalara hücum ediyordu. Bi
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 869/1451
ayakta bu güzel sabaha karş
durmadan göbek atıyorduk. İçimd
dünyanın en mesut hafifliği vardHalit Ayarcı geceki vaitlerini tutsu
veya tutmasın, bana dürbünü
bakılacak yerini göstermişti.
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 870/1451
II
Bununla beraber Halit Ayarcbütün sözlerini tuttu. Daha o geceni
haftasında baldızım küçük b
gazinoda muganniye idi. İlk gecPakize, Halit Ayarcı, Doktor Ram
ve ailemizin bütün efradı dinleyicile
arasında idik. Bu hakikî bir zafeoldu. Halit Ayarcı, sanki o gece bana
söylediklerini tatbik için bu salonu ve
halkını tedarik etmişti. Baldızımı
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 871/1451
her usul hatası çılgınca alkışland
Ben, her lahza mahcubiyetimden ye
açılıp da içine giriyorum sanırkekızcağız bayağı gecenin kahraman
oldu, “Yaşa” sesleri, yenge, abla
çığlıkları birbirini kovaladı. Pakizekide bir bana dönüyor, “Nasıl?” diy
soruyordu. Halit Ayarcı hiç se
çıkarmadan dinliyordu. Yalnıçıkarken.
- Evet, dedi, tahminim gibi.
Hanımefendi hakikaten muvaffaolacak... Hayata inanmak lâzım
Hayri Bey. Siz hayata deği
Acemaşirana inanıyordunuz.
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 872/1451
Gördünüz mü nasıl beğenildi? B
canlı insanın insanla karşılaşmasıdır
Sizin klasik makamlarınız böyle bmuvaffakiyeti dünyada eld
edemezdi. Şimdiden sonra yol
açıktır. Göreceksiniz neler yapar.Bununla da kalmadı. Yine
günlerde Saatleri Ayarlam
Enstitüsü’nün çekirdeği olan küçüdairemiz açıldı. Bir sabah ben
sırtımda bir gece evvel Hal
Ayarcı’nın göndermiş olduğelbiseler, belediyenin civarındak
büromuzun kapısında göründüm
htiyar, aklı başında bir hademe ben
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 873/1451
karşıladı ve içeri aldı. Hal
Ayarcı’nın akrabasından olduğun
bildiğim kalem şefimiz Nermin Hanıbeni görür görmez kırk yıllık ahba
gibi sevindi. Masamı gösterdi. İş içi
elindeki örgüyü bile bırakmıştNermin Hanımın daha o gün ya örg
ördüğünü, yahut konuştuğun
öğrendim. Daha doğrusu daimkonuşur, yalnız kalınca örgü örerdi.
O zamana kadar tanıdığım
kadınların hiçbirine benzemiyordunsanla dost olması için bir saniy
görmesi kâfiydi. Hayatında hiçb
sırrı yoktu. Sükûtu sevmezdi. Hi
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 874/1451
kimse ile darılmak âdeti değildi. Ü
kocasından da darılmadan dostç
ayrılmağa muvaffak olmuştu. Hâlda ahbaplıkları devam ediyordu. İl
söz olarak:
- Elbiseniz yakışmış... dedi. HalBey sizi bana anlatınca bu elbiseni
size uyacağını tahmin etmiştim
Yalnız ayakkabılarınızı boyatmaâzım. Bir de berberinizi değiştirin
Bu adam saç kesmesini bilmiyor
Doğrusu sizin gibi bir arkadabulduğuma memnunum. Amcam b
vazifeye devamımı isteyince
ereddüt etmiştim. Daire deyinc
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 875/1451
nsan çekiniyor. Ne olsa, birço
yabancı insan, filân vardır, sıkılırım
dedim. Fakat baş başa olduğumuzsöyleyince, hele sizi anlatınca
müsterih oldum. Yaşınız başınız da
ahbaplığa müsait. Kocamkıskanmaz. Zaten aklı başında insa
bu asırda karısını kıskanmaz. Bugü
aile artık arkadaşlık üzerinekurulmuş bir müessese oldu. Faka
erkeklerimizin fikrî terbiyesi henüz b
mertebeye gelmediği için... Mamafiartık ben de bıktım. Eskide
boşanma denen şey kolaydı. Şimd
birdenbire güçleştirdiler. Hâkimle
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 876/1451
muttasıl barıştırmağa kalkıyor
dâvayı sallıyorlar. İlk kocamda
daha ne yaptığımı bilmedeboşanmıştım. İkincisinde mahkem
bir sene sürdü. Ayrıca da bir sene
yeniden evlenme için müddekoydular. Üçüncüsü büsbütün gü
oldu... Biliyorsunuz, siz de, ben d
şimdilik kâtibiz. Fakat amcameşkilâtı kabul ettirince siz müdü
muavini, ben kalem şefi olacağım
Halit amcam teşkilâtçıdır. Dahşimdiden muazzam bir proje
hazırladı. Biz Şişli’de oturduğumu
çin yemeğimi de berabe
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 877/1451
getireceğim. Siz de getirirseni
öğleleri beyhude yere yorulmakta
kurtulursunuz... Mamafih sizigetirmenize lüzum da yok. Be
getiririm. Kayınvalidem yeme
pişirmesini sever. Hele bendekurtulsun da, icap ederse tepsi teps
gönderir. Doğrusunu isterseniz be
onun buraya kâtip olmasını isterdimFakat amcam, yakışık almaz, ded
Bu modern bir müessesedir. Gen
hanım lâzım. Şimdi de genci ihtiyarpek belli olmuyor ya... Etekleriniz
biraz kısaltıp saçlarınızı da kıs
kestirdiniz mi... Hele başınıza bir d
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 878/1451
bere koyarsanız... Benim
arkadaşlarımdan birinin kocas
küçük kızlara meraklıymış. Zavalne yapacağını bilmiyordu. Nihaye
akıl öğrettim. Kardeş, sırtına bir ort
mektep önlüğü geçiriver, dedimBaşına da bir kasket... İlk önc
olmaz filân dedi ama şimdi de
adamcağız evden çıkmıyor. Ohdoğrusu çok iyi oldu sizinle berabe
bulunmamız... Ben sabahleyi
dairenin yolunu bulamazsınız belkdiye az kalsın otomobille eve kada
uğrayıp sizi alacaktım... Sonr
hanımefendiyi rahatsız etmekte
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 879/1451
korktum, vazgeçtim. Amcam sizin iy
al baktığınızı söyledi. Doğrusu
kadar sevindim ki... Her gün falımbakarsınız değil mi?..
Nermin Hanım işte böyle b
Nermin Hanımdı. Hayret edilecenokta, üç kocasından da kendisini
stemesiyle ayrılmış olmasıyd
Halbuki bu konuşmasına göradamcağızların bunu kendilerini
düşünmüş olması lâzım gelird
Hakikatte günün on iki saatindkonuşan bir insandı.
Daire iç içe iki odadan ibarett
Birincisinde Nermin Hanımla beni
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 880/1451
karşı karşıya masalarımız vard
Bizim odadan Halit Ayarcı’nı
bürosuna geçiliyordu.Şimdiden söyleyeyim ki alelâd
eşya ile döşenmiş bu odalarl
stanbul’un en asrî müessesesi olaenstitü binası arasında hiçb
münasebet yoktu. Hattâ aradak
arka terakki adı dahi verilemezOnlar ayrı ayrı iki âlemdir.
Nermin Hanıma bir ara işimizin n
olduğunu sordum. Birinci zevcine vakrabasına dair uzun bir izahatta
sonra şimdilik hiçbir işimi
olmadığını, sadece Halit Beyi
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 881/1451
gelmesini bekleyeceğimizi söyled
Filhakika ilk ayımızı sadece bu işl
geçirdik. Halit Ayarcı ara sıra telefoediyor, bizim hâl ve hatırımız
soruyor, muntazam şekilde devam
etmemizi, kırtasiye eksikliklerimizamamlamamızı söylüyordu. Ayı
sonuna doğru daktilo makinalarımız
perdelerimiz geldi.İkinci ayın ortasına doğru Hal
Ayarcı bir gün daireye uğrad
Beraberce Nuri Efendinhatırlayabildiğim sözlerinden yü
kadar slogan tertip ettik: “Made
kendiliğinden ayar kabul etmez”
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 882/1451
Ayar saniyenin peşinde koşmaktır”
Bazen bunlara Halit Ayarcı’nın kend
buluşları da karışıyor ve onlar dahamânalı oluyordu: “Müşterek zama
müşterek iştir”, “Hakikî insan zama
şuurudur”, “Refahın yolu sağlam bzaman anlayışından geçer” gib
şeylerdi bunlar.
Bundan sonra bunlarıbasılmasına nezaret işi başladı. He
birinden biner tane basıyor ve şehre
dağıtıyorduk. Üçüncü aya doğrHalit Ayarcı enstitünün teşkilâtın
hazırlamış olduğunu bir sabah bize
müjdeledi. Ondan sonr
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 883/1451
esbabımucibe lâyihasını yazmağ
başladı. Böylece hiç işi olmaya
enstitümüz yavaş yavaş kendvarlığının etrafında bir yığın i
peydahlamış oldu.
Bu üç ay bütün hayatımda bstisna oldu. Onu hiçbir zama
unutamam. Bu istediğine erişm
sevinciyle kaybetme korkusunuberaberce vücuda getirdikleri acayip
karışık, sevinçle ve korku ile dolu b
devirdi.Tekrar bir iş sahibi olduğumumuayyen bir kazancım bulunduğun
düşündükçe her saniye başında
sanki ağır bir uykuda imişim gib
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 884/1451
sevinçten benirleyerek yaşıyordum
Artık gün boyunca kahve kahve şun
buna rastlamak ümidiyle koşmayoktu.
Biraz sonra ne yapacağım
sualinden kurtulmuştum. Çalışmayanşsiz insan sıfatıyla evde
horlanmıyor, sokakta her ras
geldiğime talihsizliğimin hesabınvermeğe mecbur olmuyordum. Bütü
gün dairede kaldığım için esk
anıdıklarımın beni gördükçe yodeğiştirmelerine, görmemezlikte
gelmelerine, benden kaçışlarına
şahit olmuyordum. Kendimi hayat
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 885/1451
yeniden başlamış sanıyordum. Ve b
hisle dünyanın en muntazam insan
gibi yaşıyordum. İçimde müthiş bgayret uyanmıştı. Dağlar devirme
stiyordum.
İşte burada mesele birdenbirdeğişiyordu. Bir işim vardı, faka
yapacağım iş yoktu. Bu yeni vazifem
öbürlerine hiç benzemiyordunsanlarla, hayatla hiçbir alâkasın
bulamıyordum. Hattâ İspritizm
Cemiyeti’nde bile birbirlerine vkendilerine yalan söylemekte
hoşlanan birtakım insanlara hizme
ettiğimi bildiğim için gülünç de olsa
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 886/1451
bir iş yaptığıma inanıyordum. Burada
o bile yoktu. Bu, birkaç kelimeni
etrafında doğmuş bir şeydi. Dahziyade bir masala benziyordu. Be
Halit Beye bir şeyler anlatmıştım
Halit Bey birbirini tutmayan saatlerbakmış ve o esnada işsiz olduğun
hatırlamıştı. Başka insanlar on
nanmıştı. Bu esnada şehrin saatlebirbirini tutmadığı için büyük bir zata
ait cenazede mühimce bir za
bulunamamıştı. Bu yüzden on günüçinde bize bir bina bulmuşlar, ücre
ayırmışlar, iyi kötü döşemişler, bu
yetmiyormuş gibi gün geçtikç
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 887/1451
eksiklerimizi tamamlıyorlardı. Böyl
ş olur muydu? Hayatta yeri neyd
bunun?İşin fenası Halit Ayarcı’nı
ortalıkta görünmemesiydi. Hi
olmazsa gelip gitseydi, aramızdabulunması biraz emniyet verirdi. Belk
o gelse biraz iş de çıkardı. Faka
gelmiyordu, görünmüyordu. Yalnıelefon ediyor, hâl hatır soruyor
yahut ufak tefek emirler veriyordu.
Fakat havadisleri geliyorduNermin Hanım durmadan yen
eşkilâttan, muazzam kadroda
bahsediyordu. Ben küçücü
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 888/1451
dairemizin varlığını gülünç bulurke
o, amcam dediği Halit Ayarcı’nı
bizim için tasavvurlarını anlatıyorşubelerden, şefliklerden dem
vuruyordu. Bütün bunlar ben
endişelendiriyordu. Bana kalsayddairemiz hiç de böyle şeylere
kalkışmamalıydı. Mümkün merteb
kendimizi unutturmalıydık. Aybaşından ay başına ücretlerimiz
alırken görünmek en münasibiyd
Fakat hiç de böyle olmuyordu. HalAyarcı, hele son günlerde durmada
müsveddeler yolluyor, sağa sola
mektuplar yazıyor, dairenin lâyıkıyla
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 889/1451
döşenmesini, kalem levazımını
gönderilmesini istiyordu. Bunla
yetişmiyormuş gibi Halit Ayarcsanki sahneye çıkacakmışım gib
benim kılık kıyafetimle de meşgu
oluyordu.Bir gün Nermin Hanıma onu
gönderdiği müsveddelerden birin
dikte ederken âdeta kederimdeağlayacaktım. “Saatleri Ayarlam
Enstitüsü gibi mühim b
müesseseye hâlâ gereği gibehemmiyet verilmediğinden
bahsediyor, yeni bütçeye ve tam
kadrosuyla teşekkülüne kada
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 890/1451
ahsisat istiyor ve bir muhasiple b
başka kâtibin verilmesinde ısra
ediyordu.İşin garibi, üç gün sonra aldığımı
cevapta bir yığın itirazdan sonra
dediklerini yapmağa çalışılacağsöyleniyordu. Gün geçmiyordu k
küçücük dairemize birtakım yen
eşya gelmesin. Evvelmuşambalarımız değişti, sonra o
beş adım ötedeki telefon yetmezmi
gibi benim masama bir telefokondu. Ertesi gün yarım düzine gec
ambamız geldi. Daha sonra masala
değişti. Halit Ayarcı’ya birinci sınıfta
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 891/1451
bir Amerikan yazıhanesi verdiler
Bana bir parça daha az gösterişlis
verildi. Nermin Hanıma üzerindkayabileceğiniz kadar cilâlı bir masa
geldi. Halit Ayarcı bütün bu eşyanı
geleceği saatleri biliyor, telefondayerlerini tâyin ediyordu. Benim
masamın üstündeki gec
ambasının, siyah parlak yazakımının, kurşun kaleminin nerede
duracağını hep o tarif etti.
Bütün bunların benim için tek bmânası vardı. Doğrudan doğruya b
evazım müdürlüğü, bir nevi depo
olmazsa dairemiz lâğvedilecek
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 892/1451
hepimiz açıkta kalacaktık. Be
müdür muavinliğimin değil, almakta
olduğum Uç hademe ücretinipeşinde idim. Onu kaybederim
korkusuyla çıldırıyordum.
Bir gün Halit Ayarcı’ya telefondbunu açmağa çalıştım, beni sonun
kadar dinledikten sonra:
- Azizim Hayri Bey, dönüp dolaşıhep aynı yere geliyoruz. Realist olun
cevabıyla telefonu kapadı.
Bana Büyükdere’deki sözlerinhatırlatıyordu. Fakat sesi gülmekte
kırılıyordu. Bir saat sonra tekra
elefonu açtı, bana:
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 893/1451
- Hayri Bey! dedi. Hâlâ küçü
ücretinizi kaybetmekten korkuyo
musunuz? Vazgeçin bu deliliklerdenrealist olun!
Ve tekrar telefonu kapadı.
Endişelerimi artık NermiHanımdan gizlemiyordum. Bana sö
söylemek, yahut sözümü bitirmek
ırsatını verdiği nisbette bu işin sonolamayacağını anlatmağ
çalışıyordum. Fakat Nermin Hanımı
Halit Ayarcı’ya itimadı vardı.- İmkân yok! diyordu. Halit amca
yanılmaz. O teşkilâtçıdır. Sonr
güvenmediği işe girmez. Siz Hal
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 894/1451
amcamı daha tanımıyorsunuz!
- Fakat niye gelmiyor?
- Gelecek... Ama biraz işleyoluna koyduktan sonra... Yarı
Ankara’ya gidiyor. Bu işle
konuşacak!İçimden, “Bari anlatmasa
kimseye bir şey söylemese!” diye
dua etmekten başka nyapabilirdim?
Bununla beraber belki de benim
vesveselerimin tesiri altında o daüzülmeğe başladı:
- Paraya o kadar ihtiyacım yok.
diyordu. Fakat tekrar eve kapanmak
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 895/1451
ev işi görmek, kaynanamla buru
buruna yaşamak hiç hoşuma
gitmiyor... İyi kadın ama iki çift laetmeğe gelmiyor. Derhal kaçıyor
nsan sadece susar mı? Bilir misin
ki bu işe tâyinimden beri kaynanamıhuyu değişti. Bütün ev işini üstün
aldı...
Fakat Nermin Hanım banbenzemiyordu. Onun konuşmas
başka türlü idi. Tıpkı daldan dal
sıçrayan serçeler gibi düşüncededüşünceye atladığı için, daha
üçüncü cümlede başladığı noktay
unutuyor, büsbütün başka mevzulara
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 896/1451
dalıyordu. Bütün hayat
karmakarışık hâlde diliyle ik
dudağının arasında yaşıyordu. Onuçin kaynanasıyla tekrar evde
kapanmaktan bahsederke
birdenbire ilk kocasına atlıyororadan Küçük Mustafa Paş
araflarındaki konaklarında geçe
çocukluğuna sıçrıyor, daha sonrayeni aldığı şapkanın yakışı
yakışmadığını soruyordu.
Ve bütün bunlar daima küçübüyük birtakım istitratlarla oluyordu
Her defasında, “Belki tanırsınız..
mukaddimesiyle en aşağı yirm
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 897/1451
kişiden bahsediyor, be
anımadığımı söyleyince üzülüyor
onları lâyıkıyla tanıtacak izahavermeğe kalkıyor; fakat tam
yarısında bahsettiği adamın kız
veya karısının adı geçince ameliyeekrarlanıyordu.
Nermin Hanımın dostluk yapmas
ve bütün hayatını parça parçanlatması için herhangi bir insanla b
kere karşılaşması kâfiyd
Muşambacı, elektrikçi, döşemechamal, bordrolarımızı imzalamağ
getiren kâtip, hepsi onun hayatında
bazı şeyleri bir kere olsu
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 898/1451
dinliyorlardı. Bununla beraber o d
bu işin fazla süreceğinden şüphe
etmeğe başlamıştı. Sonuna doğrkonuşmasının başıboş, daldan dala
sıçrayışları muayyen bir merkezi
etrafında toplanmağa başladı.Biraz sonra bu telâş hadememi
Derviş Efendiye de geçti. Adamcağı
bu yeni daireyi pek beğenmiştVâkıa gelip gideni pek olmadığı içi
bahşiş filân alamıyordu. Fakat
ahattı, kimse kendisini tacietmiyordu. Üstelik, öyle kap
önlerinde, filân da beklemiyordu
Nermin Hanımın masasının yan
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 899/1451
başındaki sandalyede oturuyor, on
dinliyor, her gün değişen şapkaların
bir “Mâşallah!” çekerek methediyorNermin Hanımın konuşmasında
yoruldukça kahve pişirme
bahanesiyle odadan sıvışıyordu.Şüphesiz onun için dünyanın e
rahat hayatıydı bu. Otuz beş sen
süren hademelik hayatındabirdenbire hiç beklemediği zamanda
olması icap ettiği şekilde bir daireye
kavuşmuştu. Fakat onun da aklı bşi almıyor, benim akşama kada
sağdan soldan bulduğum saatle
amir etmekliğim, Nermin Hanımı
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 900/1451
süveter örerek hayatını anlatmas
kendisinin bizi seyretmesi için bütü
bu işin kurulmuş olmasına şaşıyorduOnu yormuyorlar, azarlamıyorlar
bunaltmıyorlardı. Binaenaleyh bu i
onun için de mantıksızdı. Bir gübana utana utana:
- Beyim, demişti, bu işe ben d
şaşıyorum. İçime acayip şüphelegirmeğe başladı. Acaba öldüm de
cennette miyim diye düşünüyorum.
O zamana kadar hademe denemahlûkun kendi hayatının şartların
göre ayrı bir cennet tasavvur
olabileceğini hiç düşünmemiştim
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 901/1451
Fakat saadet telâkkimiz niçin haya
şartlarımıza göre olmasın?
Üçüncü ayın sonlarına doğru idi kbir gün bu tehlikeli durgunluk kırıld
ve müessesemiz birdenbire bir nev
canlılığa kavuştu. Bir sabah, HalAyarcı, önde belediye reis
yanlarında belediye reisini
yardımcılarından biri dairemize geldNermin Hanım bermutat Ha
Ayarcı’ya üçüncü süveterin
örüyordu. Ben ona Seyit Lûtfullah’lAselban’ın sevişmelerin
anlatıyordum. Bu beklenmedi
ziyaretle ikimiz birden şaşırmı
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 902/1451
ayağa fırladık. Ben daha bu kada
mühim adamı nas
selâmlayacağıma karar vermedeHalit Ayarcı beni ona:
- En kıymetli yardımcım... diy
akdim etti. Hayri İrdal Bey, bu işten büyük şansımızdır.
Sonra ilâve etti.
- Bilir misiniz beyefendi, Hayri İrdaburada, sırf müesseseye hizmet içi
âdeta fahrî çalışıyor.
Belediye reisi, müessesemizin bek muvaffakiyet şansını “bir daha
bırakmayacağım” der gibi bir elinde
yakaladı.
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 903/1451
- Kendisine verdiğimiz par
utanılacak bir şey... Hakikate
utanılacak şey... Aziz velinimetim hakikaten ban
yapılan haksızlığa ağlayacakmış gib
konuşuyordu. İşin garibi belediyreisinin de bu işe gerçekten sıkılmı
görünmesiydi. Başını eğmiş
durmadan ayakkabılarına bakıyordu- Bu işler başka türlü yürümez
Halit Bey...
Ve teşekkür makamında elimdaha kuvvetle sıktı.
- Tabiî, şimdiki vaziye
muvakkat... Teşkilâtımız, sayenizde
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 904/1451
amamlanınca Hayri Bey müdü
muavinimiz olacak.
Bu müjde belediye reisini âdetkurtardı. Başını ayakkabılarından b
ahza ayırdı, gözlerimin içine sevinçle
baktı. Ben de ömrümde ilk defolarak bir başkasının saadetiyle
mesut olan bir adam gördüm.
- Nermin Hanım kalem şefimizdiBirinci sınıf bir entellektüel. Onunk
de büsbütün başka bir fedakârlık.
Bizim için o kadar sevdiği evinbıraktı...
Nermin Hanımın yüzü il
bayramlığını giymiş bir kız çocuğ
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 905/1451
gibi kıpkırmızıydı. “Nasılsınız? İy
misiniz?” suali karşısında tatlı b
ebessüm dişlerinin üstünde bşekerleme gibi ezildi.
- Demek, aziz arkadaşımız
evinden çaldık...Halit Ayarcı bu fikri ço
beğendiğini göstermek için:
- Evet, öyle, çaldık, hem nasıl?Belediye reisi de kendi sözün
beğenmişti. Onun için daha parlak v
o zamana kadar hiç söylenmemiş bşekilde tamamladı:
- Amma, hayat namına da
kazandık! Ne dersiniz Hayri Bey?..
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 906/1451
Benim tasdikim üzerine, İçtima
meseleler üzerinde açılan bu küçü
bahis kapandı.Halit Ayarcı:
- Emrederseniz bir gezelim! diy
eklif etti.Gezilecek ne vardı? Bizim odada
Halit Beyin odasına geçilecekti,
kadar. Fakat tecrübeli adamlabaşka türlü oluyor. Belediye reis
bulunduğu yerle öteki odanı
arasındaki birkaç adımı yarımsaatlik bir mesafe yapmasın
biliyordu. Dip duvardaki içi bo
etajerlere, dosya dolabına, fi
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 907/1451
dolaplarına, masaların üzerind
ayniyattan alındığı gibi duran büyük
siyah ciltli defterlere, henükılıflarından çıkmamış daktilo
makinalarına, uzun ve fâsılasız gec
çalışmaları vaat eden ampulsumasa lambalarımıza, perdeler
dikkatle, teker teker ve tekrar tekra
baktı. Sonra bir eli öbür odayaçılan kapının topuzunda tekra
döndü ve bir daha odayı gözde
geçirdi. Meğer ne kadayanılıyormuşum? Bu cins gezme v
görmeler için ne öyle gezilecek geni
mesafeye, ne de görülecek şeye
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 908/1451
htiyaç varmış. Esas olan sizin b
kararı vermenizmiş. Belediye reisi e
basit şeyin karşısında birkaç saniyeduruyor, bir şeyler düşündüğünü
gösteriyor, fakat söylemiyor tam
ağzını açacağı zaman vazgeçiyor, ikayağı üzerinde sallanıyor, yahut Hal
Ayarcı’nın koluna eliyle dokunuyordu
Halit Ayarcı’nın kapısı önündbizim odayı bir daha süzdükte
sonra:
- Perdeler güzel olmuş... dedi.Onun odasında da aynı dikka
gösterdi. Hatta perdelerin tülün
ayırarak o kadar senedir tanıdığ
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 909/1451
sokağa uzun uzun baktı. Sonr
mobilyayı tekrar gözden geçird
Hayır, mobilyayı beğenmemişti:- Arkadaşlarınki neyse amma
sizinki pek hafif düşmüş... Bu kada
mühim bir merkezde...Halit Ayarcı gülümseyerek ceva
verdi:
- Evvelâ mesai arkadaşlarımızışartlarını düşünmeme müsaad
buyurun... Zaten nasıl olsa başka b
daireye geçmemiz icap edecekBuraya sığamayacağız! O zama
değiştiririz.
Belediye reisi bunu yardımcısın
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 910/1451
not ettirdi. Böylece yeni binanı
emeli atılmış oldu. Tam odada
çıkacağı sırada Halit Beyin bir gecevvel duvara astırdığı grafik nazar
dikkatini çekti. Uzun uzun baktı:
- Demek böyle ha!- Evet efendim, bilhassa sinem
saatlerinde ve öğle yemeklerind
saat ayarları hatırlanır. Mamafih bam bir grafik değildir. Hayri Bey iş
daha ciddî şekilde derinleştiriyor
Muhtelif mesleklere göre ayameselesi çok değişiyor.
- Şu hâlde tam bir sosyal etüt...
- Gayemiz o değil mi?..
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 911/1451
Çeşitli mesleklere göre saat ayar
hakkında hiçbir fikrim yoktu. Hel
böyle bir sosyal etüt hiç aklımdageçmemişti. Bununla beraber b
sosyal etüdü yaptığım için bayağ
memnundum.Tekrar bizim odaya geçtik
Belediye reisi boş klasörlere, kılıflar
çinde uyuyan yazı makinalarına vebüyük siyah defterlere bir müdde
daha baktı. Duvarda sloganlar
okudu:- Ayar saniyenin peşinde
koşmaktır... Mühim söz bu, Hal
Bey!..
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 912/1451
- Tahmin ederim efendim...
Halit Bey hiç de mütevazı değild
mamafih belediye reisine NuEfendinin adını söylemeden, esk
saatçilerimiz tarafından bu cin
birçok sözlerin söylendiğini ve badamların cemiyet ve çalışma işlerin
çok iyi bildiklerini, enstitümüzü
gayelerinden birinin de bu ustalarhalkımıza tanıtmak olduğunu anlattı.
- Neşriyat büromuzun vazifesi b
olacak...Belediye reisi göz ucuyl
muavinine işaret etti. O, neşriya
bürosunun lüzumunu ve vazifesin
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 913/1451
defterine kaydetti. Sonra gec
ambalarımıza bakarak Hal
Ayarcı’yı en ciddî sesiyle tebrik etti.- Demek geceleri de çalışılacak
Büyük fedakârlık, büyü
muvaffakiyet... Teşekkür ederimçok memnun oldum. Cidden teşekkü
ve tebrik ederim...
Halit Ayarcı birdenbire çok tatlı vcömert bir jestle kendini ortada
kaldırdı. Bütün bu klasörlerin, n
yazacaklarını henüz kimsenibilmediği makinaların, odamızın kir
ve sıvasız duvarlarıyla hi
bağdaşmayan perdelerin, etajerlerin
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 914/1451
gece lambalarının, benimle v
Nermin Hanımla beraber buray
oplanmış olmalarındakmuvaffakiyeti olduğu gibi ona
sadece ona bağışladı.
- Estağfurullah, efendim.Muvaffakiyet efendimizin... Bunla
hep sayenizde oldu.
Bu hâliyle yeni yaptırdığı konağısenetlerini karısının bütün serve
külçe külçe mücevherler ve en güze
yazmalarla beraber, altın bir tepsüzerinde, evine ilk defa gelen Sulta
Aziz’e hediye eden Yusuf Kâm
Paşaya ne kadar benziyordu!
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 915/1451
- Bütün bu muvaffakiyetle
sizindir... Alın, götürün, ben de
beraber hep size aidiz...Fakat karşısındaki de doğrus
stenirse Sultan Aziz’den daha a
kibar davranmadı. Nasıl, o kendisinuzatılan tepsiyi yani bütün Zeyne
Hanım servetini alıp kabul etme
alçak gönüllülüğünü gösterdiktesonra, bu servetin içinden kendisine
en lâyık olanı, bir yazma Kur’ân
seçerek gerisini olduğu gibsahiplerine hediye etmişse, belediy
reisi de öylece kendisine hediy
edilen muvaffakiyeti hafif ve ço
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 916/1451
kibar bir tebessümle, “Zaten bun
bekliyordum...” der gibi kabul ett
sonra:- Hayır, hayır, biz yalnız vazifemiz
yaptık. Asıl himmet ve muvaffakiye
sizindir... diyerek muvaffakiyeekrar Halit Ayarcı’ya ve hattâ ya
bir bakışla biraz da bizlere -bizler
Nermin Hanımla ben, burada salonuyarı aralık kapısının arkasında
başında başörtüsü ayakta hünkârı
emirlerini bekleyen ZeyneHanımefendiye benziyorduk- iad
etti.
Fakat Halit Ayarcı dinlemiyordu
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 917/1451
O, bu işteki muvaffakiyeti
amamiyle belediye reisine a
olduğuna kanidi. Ne çare kkarşısındaki de aynı şekilde ısra
ediyordu.
- Evet, dediğim gibi... Bizivazifemiz çalışanlara yardımdır, as
muvaffakiyet sizindir. Ben sadece
elimden gelen imkânı hazırladım.Ve tepsi olduğu gibi yine bize geldi.
Demek usul bu idi. Evvel
muvaffakiyet denen bir şey kabuedilecek, sonra sahibi aranı
bulunacak, o tebrik edilecek, b
sefer o, muvaffakiyetin as
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 918/1451
karşısındakinin olduğunu iddi
ederek ona aynıyla devredecek
öteki çok mânalı bir kelime ile kendhissesini ayırdıktan sonra yine geriye
verecekti. Böylece üzerinde b
kadar devr ü teslim, iade ve tekraade muamelesi geçtikten sonra b
muvaffakiyetten artık kim şüphe
edebilirdi? Enstitümüzün kurulmasbir muvaffakiyetti. Bu resme
muamelesini görmüş bir vâkıa id
Artık müsterih olabilirdim.Bu anlaşmadan ve iki tarafı
vaziyetinin böylece sıkı sıkıy
esbitinden sonra belediye reis
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 919/1451
eklifsizce Nermin Hanımı
sandalyesine oturdu.
Halit Ayarcı onun yanındakkoltuğa geçti, reis yardımcısı orta
masasının kenarına ilişti, biz de bire
sandalye bularak çemberi kapattıkBöylece herkes yerleştikten sonr
Saatleri Ayarlama Enstitüsü’nü
kadrosunun münakaşası başladı.Halit Bey cebinden çıkardığı b
küçük defteri önüne açarak izaha
veriyordu. Son derecede modern bmetotla İçtimaî hayatın tetkikin
başlayan enstitümüzün, evvelâ b
müessese olmak haysiyetiyle mutla
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 920/1451
kadro ve ihtiyaçlarını anlattı:
- Bir müdürümüz, bir müdü
yardımcımız var. Ayrıca bir neşriyamüdürüne, bir kalcın şefine, b
muamelât ve daire müdürün
muhtacız. Şimdilik mutlak kadromubundan ibarettir.
Bu mutlak kadrodan sonra ihtisa
kadrosu geliyordu. Bu da saatikendi bünyesinden ve içtima
hayattaki mevkiinden ve rolünde
doğan bir kadro idi. Birinci kısımdaşimdilik yalnız Zemberek, Mil v
Yelkovan şubeleri vardı. İkinc
kısımda ise İçtimaî Koordinasyon
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 921/1451
Çalışma İstatistiği şubele
bulunacaktı.
- Bunların hepsi mütehassıs zatlaolacaklar. Zaten Çalışma İstatistiğin
Hayri Bey üzerine alacak. İçtima
Koordinasyon kısmını da bendenidare edeceğim, diyordu. Hattâ as
ahsisatımızı da oradan almay
düşündük. Böylece müdürlük vyardımcı müdür maaşları barem
hadlerini tecavüz etmez. Bittabi b
eşkilâtımız bu binaya sığmayacakEn iyisi yeni bir binanın yapılmasıdır
- Onu not ettik, Halit Bey. Yalnı
bu daire müdürü fazla değil mi? Yan
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 922/1451
yukarıki kadrodaki... Siz ona mutla
kadro diyorsunuz...
- Evet efendim, her dairenin tabçatısı olan kadro olması itibariyle
Bir nevi idarî ve organik iskelet gibi.
- Bunu bilmiyordum. Bu mutlakadro ismini çok iyi bulmuşsunuz
Yalnız şu daire müdürlüğü bana
üzumsuz gibi görünüyor. Hattâmuamelât müdürlüğü de fazla gib
geliyor...
Halit Ayarcı bu iki yardımcolmaksızın çalışmanın gü
olacağında bir müddet ısrar ett
Nihayet daire müdürlüğünde
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 923/1451
edakârlık yaptı. Böylece mutla
kadronun esası kabul edilmiş oldu.
Belediye reisinin burada gösterdiğhassasiyete hayran olmamak kab
değildi. Bir taraftan müessesemizi
yi çalışması hususunda hiçbedakârlığı esirgemiyor, diğe
araftan da israfın önüne geçiyordu
Bir ara benim de fikrimi sordu. HalAyarcı benden evvel cevap verdi.
- Hayri Bey, devlet hesabına
umumî menfaat hesabına daimaedakârdır.
Artık işi öğrenmiştim. Be
amamladım:
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 924/1451
- Yani bu işi üzerime alabilirim...
Bu gayretim belediye reis
arafından derhal bir teşekkürlkarşılandı. Halit Ayarcı ise:
- Zaten siz olmasaydınız b
mesuliyetli işe dünyada girmezdimdiyordu.
Böylece parça parça bir adamı
muhayyilesinde yaratıldıktan sonrayrıca da büyük bir teşkilâtın mihve
olmuştum. Eskilerin teveccüh
hüsnünazar -iyi bakış- dedikleri şebu olacaktı. Ah elimden gelse de
vaktim olsa da bütün dünya tarihin
ekrar okuyabilsem, diye düşündüm
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 925/1451
Bu işlerde aşağı yukarı mutabı
kalınca belediye reisi so
ereddütlerini söyledi.- Bu kadar mütehassısı nerede
bulacaksınız?
- O kolay! Hayri Beyle bizonhallederiz. Esasen Hayri Beyin b
hususta çok faydalı bir fikri var
Personelimizi kendimiz yetiştireceğizHayri Bey bu işte haklı. Daha em
şekilde çalışırlar.
Artık biliyordum, dairede sineavlarken Halit Beyin kalasında bo
bol düşünmüştüm.
- Dışardan ecnebî mütehassıs
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 926/1451
ilân...
Halit Ayarcı bunu katiyetle
reddetti.- Bu iş son derecede mühim bir iş
Bütün kirimiz, pasımız burada
Buraya ecnebi alamayız. Bozamahveder. Anlamaz.
Belediye reisi hem memnu
görünüyordu, hem de çekingendi.- Doğrusu ecnebiyi ben d
stemiyorum. Hem laf anlatması gü
oluyor, hem de yadırgamalarınaahammül edilmiyor. En tabiî şeylere
bile intibak edemiyorlar.
Halil Bey dinlemiyordu bile. Y
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 927/1451
böyle olurdu, ya vazgeçilirdi.
- Ecnebiye ihtiyacımız yok. Bu i
onların anlayacağı iş değil. Bimütehassıslarımızı kendi aramızda
yetiştireceğiz.
Ne kadar kesin, etrafı hiyoklamağa bile lüzum görmede
konuşuyordu! Ya belediye reis
numunelik bir iki ecnebi isliyorsa?Böyle şeylerde ben olsam dah
dikkatli davranır karşımdakinin fikrin
sonuna kadar yoklardım. Nitekimsonraları öyle yaptım. Resm
konuşmalarda daima yorgun, uyukla
gibi tavırlar aldım, küçük açmazlarla
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 928/1451
karşımdakini iyice söylettim, sonr
karar verdim. Çünkü böyle şeylerd
asıl karar değil, o kararlamünasebetli olan insanlar mühimdir
nsan beyhude yere eşrefi mahlûka
olmadı.- Ben de sizin gibi düşünüyorum
Yalnız efkârıumumiye kâfi derecede
güvenir mi bize? Ecnebmütehassısa o kadar alışılmış ki...
- Sırf bunun için dahi yapmama
âzım. N’oluyoruz sanki? Her şeyonlardan mı öğreneceğiz? Memleke
evlâdını hiç mühim bir işte
görmeyecek miyiz? Esasen Hay
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 929/1451
Bey vaat etti. Bu işi son dereced
sıkı tutacağız. Efkârıumumiye eninde
sonunda bizimle birleşecek.Belediye reisi ellerini birbirin
çarptı.
- İşte burada sizden ayrılıyorumdedi. Hayatı güçleştiren şeylerde
hoşlanacak yaşta değilim.
Halit Bey meseleyi şahsı taraftaalmıyordu. O daima cömert v
realistti.
- Hakikaten bir işe yarayacaklarınbilsek, haydi bir fedakârlık yapalım
deriz...
Sonra birdenbire katileşti:
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 930/1451
- Yok efendim, kendi personelimiz
kendimiz yetiştireceğiz. Vi-yanalara
kadar ecnebî mütehassıslarla mgittik? O zamanlar herke
mütehassıstı. Çünkü kendimiz
güveniyorduk. Ah bu büyük kelimeler ve büyü
benzetmeler... Belediye reisi Kanun
Sultan Süleyman’ın topu, tüfeğmızrak ve zırhıyla ortaya atılan kim
bilir kaç yüz bin kişilik ordusuna karş
ne yapabilirdi; tek çaresi şöylehaysiyetli bir ricatti.
- Evet, meselenin başı bu.
- Esasen çok insan var. Hayri Be
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 931/1451
şimdi listeyi tanzim etti.
Belediye reisinin tereddüdü başk
yerden geliyordu:-Yalnız, malûm ya, böyle
meselelerde... Bu kadar persone
birden bulmak... Dedikodu, filândabahsediyorum. Tavsiyeli, tavsiyesiz.
Halit Bey bir el işaretiyle bütün b
vehimlere son verdi:- Biz bu meseleyi hallettik
Müessesemize tam referans
olmayan, iyi tanımadığımız kimsegiremez. Bunun için de prensipimi
gayet sağlam. Memurlarımızı
yarısı, kendi akraba ve yakınlarımı
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 932/1451
olacak. Yarısı da dışarda
güvendiğimiz yüksek insanları
avsiyelileri. Böylelikle her nevdedikoduyu önlemiş olacağız.
Herkes kefaleti umumiye altınd
çalışacak.Belediye reisi bunu çok beğendi.
- Hiç hatırıma gelmemişti, bu
Hakikaten kestirme yollabuluyorsunuz, Halit Bey. Bu prensi
bir yığın güçlüğü ortadan kaldırır
Demek imtihan yapmayacaksınız?- Hayır, asla...
- Şahadetname, filân?..
- Hayır efendim, hayır... Onla
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 933/1451
alelâde memuriyetler için lâzım gele
şeylerdir. Halbuki bu hayatın bizatih
kendisi olan bir iş. Memur değimütehassıs ister... Hem böylece
barem müşkülâtından kurtuluruz.
İkisi de mânalı şekilde bakıştılar.Belediye reisi bir lahza durdu. B
şeyler söyleyecekti.
- İtiraz edemiyorum, çünkkarşıma tam bir sistemle çıktınız.
Halit Ayarcı tevazuyla gülümsedi.
- Sayenizde iyi hazırlandık.- O hâlde bizim de kend
arafımızdan bazı hazırlıkla
yapmamız, liyakatli insanla
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 934/1451
aramamız lâzım geliyor...
- Bunu bilhassa rica edecektim
Yalnız şimdilik fazla insana ümvermeyelim.
- Doğru, çok doğru...
Halit Ayarcı tekrar elindeki defterebaktı. Bu ara ben bir fırsatını bulu
ayağa kalktım. Halit Ayarcı’nın ş
mucizeli defterinde yazılı şeylegörmek istiyordum. Sıra ile birka
rakamdan başka, sadece majüskü
birkaç harf vardı.- Nihayet daktilo, müstahdem
daha sonra da kontrol memurlarımı
gibi tâli işleri görecek arkadaşla
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 935/1451
kalıyor. Bunlar da tabiî kadromu
kabul edildikten sonra ihtiyaca göre
âyin edilecek. Yalnız şimdilik bikâtibe daha ihtiyacımız var. Onu rica
edeceğiz.
Sonra bana döndü:- Sizin Zehra Hanım acaba kab
eder mi? Tabiî ufak bir ücretle...
Ama nihayet müessese onyabancı sayılmaz. Baba evi gibi b
şeydir.
Tekrar belediye reisine döndü:- Zehra Hanım, Hayri Bey
kızıdır.
Bu sağlam delil ve bürha
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 936/1451
karşısında belediye reisi tek b
cevap bulabildi:
- Allah bağışlasın!Üç gün sonra Zehra da Saatle
Ayarlama Enstitüsü’nde Nermi
Hanımın maiyetinde işe başladYani o da içinde daha ziyade
uvalete yarar eşya buluna
çantasıyla ve Halit Beye teşekküçin örmeğe karar verdiği süveteri
yünleriyle geldi.
Şurasını söyleyeyim ki HalAyarcı birkaç sene içinde dünyanı
en zengin süveter koleksiyonuna
sahip oldu. Dairemizdeki daktiloları
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 937/1451
hemen hepsi ona bir veya birka
süveter örmüştü. Fakat b
süveterlerin içinde şüphesiz egüzelleri Nermin Hanımınkilerd
Eleğim-sağma gibi rengârenk
güneşe tutulmuş billur gibi çınlayanüzerinde daima saate ait şeyle
bulunan bu süveterler hakik
şaheserlerdi.Belediye reisi birdenbire tekra
eski meseleye döndü. Hakikaten b
muamelât müdürüne ihtiyacımız oluolmadığını sordu. Dair
müdürlüğünü kaldırmış olmamızda
çok memnundu. Bu fedakârlığı d
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 938/1451
yaparsak eğer, tamamiyle tatmi
edilmiş olacaktı.
- Ben daima bu işlerdhassasım... diyordu. Sonra ikinc
derecede personel kadrosunda
birisini kullanırsınız. Adı da güzedeğil. Muamelât müdürü. Hakikate
bir enstitü için yakışıksız bir isim. Ö
Türkçe devrinde.Zannederim ki bu son itiraz Hal
Beyi kandırdı.
- Madem ki öylemrediyorsunuz...
Adamcağız umumî menfaa
namına kazandığı bu zaferden çocu
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 939/1451
gibi seviniyordu. Sonra birdenbir
hatırladı:
-Tabiî bir mucip sebepler lâyihasyazıyorsunuz!
Halit Ayarcı gülümsedi:
- Merak etmeyiniz. O çoktahazır. İki aydır üzerindeyiz. Evvelk
gece Hayri Beyle son bir def
gözden geçirdik. Ben bu sabah sizsormadan bazı yerlerini değiştirdim
O kadar mühim değil. Bir iki nokta
Sonra size gönderirim.Bunları bana bakarak söylemişti.
- İsterseniz size umumî çizgileriyl
anlatayım. Yahut daha iyis
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 940/1451
okuyayım.
Ve Halit Ayarcı elini ceketinin i
cebine doğru uzattı.Belediye reisi, o ana kada
kendisinde görmediğim asık b
çehre ile:- Hay hay... dedi.
Ve gözlerini her cefaya razı adam
gibi kapadı. Fakat o da zeki, vherhangi vaziyette şaşıracak cinste
adam değildi. Nitekim birden saatin
baktı. Ve birden yerinden fırladı:- Yemek vakti... dedi. İsterseni
başka vakte bırakalım. Bugü
epeyce çalıştık.
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 941/1451
Sonra hepimize birden baktı:
- Beraber yiyebiliriz değil mi?
Nermin Hanımla ben itiraz ettikHalit Ayarcı:
- Onların keyfi yerinde! dedi. Ki
bilir, Nermin Hanım neler getirmiştbugün. Arz ettim ya, mükemmel e
kadınıdır.
Dediği doğruydu. Btitün gügelinini dinlemekten kurtula
kaynanası, kadıncağızın daired
rahatı için elinden geleni esirgemiyorne masraftan, ne zahmette
çekiniyordu. Her gün saat on bir
doğru Nermin Hanımın evine uğraya
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 942/1451
Derviş Efendinin bize getirmediği şe
yoktu.
Belediye reisi, Halit Beyle kapıdaçıkarlarken benden kadro üzerind
bir daha düşünmemi rica etti ve
sözünü,- Bu iki müdürlüğü kaldırmamı
çok iyi oldu. Belki biraz daha tasarru
yapabiliriz! diye bitirdi.Halit Bey benim yerime ceva
verdi:
- O benden beterdir beyefendBelki ben ufak tefek pazarlığa raz
olurum amma, asıl mütehassı
sıfatıyla onun fazla ileriye gideceğin
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 943/1451
zannetmem.
Ben ilk uçuşunu yapan kırlangı
yavrusu gibi korka korka lafakarıştım:
- Bu gibi işlerde en doğrus
randımanı sağlamaktır. Ah Yârabbim o dakikad
karşımda bir ayna bulunmadığına
kendimi doya doyaseyredemediğime ne kada
müteessirdim. İlk defa, evet bütü
ömrümde ilk defa böyle mühim bcümle söylemiştim.
Kol kola çıktılar. Biz Nermi
Hanımla onları merdivene kada
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 944/1451
eşyi ettik. Orada belediye reisi ban
ve Nermin Hanıma son def
eşekkür etti.Odaya girince başımı ellerimi
arasına alarak iyice yokladım
Büyükdere’deki meşhur gecedeberi bu âdeti edinmiştim. Çünk
bana hep iki elimin üstünde ve
ayaklarım havada yürüyorum gibgeliyordu. Etrafımda her şey öyl
ers ve tanınmaz bir mantık içinde
di.Nermin Hanım bütün bunlarda
habersiz:
- Belediye reisi cici adam değ
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 945/1451
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 946/1451
arkasına asmıştı. İki kolu sıvalı, baş
bitmek üzere bulunan büyük b
grafiğe eğilmişti. Bütün yüzündenomuzlarından kendisini işe verdiğ
anlaşılıyordu. Yanına yaklaştım:
- Kolay gelsin beyefendi, dedim.O yüzüme bakmadan:
- Evet böyle... dedi. Meslekle
arasında saat ayarı daima değişiyorMeselâ bakın buraya, ameleler
küçük işçiler, küçük memurlar saa
ayarlarında daha titiz oluyorlarHocalar da öyle. Halbuki ira
sahipleri, ev kadınları, bilhassa
hizmetçiler, hulâsa hiç işi olmayanlar
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 947/1451
şlerinden başka işleri olmayanlar...
Ben bu “İşlerinden başka işle
olmayanlar” sözünden hiçbir şeanlamamıştım.
- Yani demek istiyorum k
kendilerine gösterilen işlerden başkaşi olmayanlar... Yani bütün
zamanlarını yalnız ona verenler
Meselâ okur yazar, yahut musikseven kadın için ev işi çarçabu
bitirilmesi gereken şeydir. Çünk
başka iş yapacaktır. O hâlde zamaonun için kıymetlidir. Dışarda çalışa
ev kadını da böyle. Gündelikç
hizmetçiler de, fakat ötekilerde saa
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 948/1451
mefhumu azalır...
Halit Ayarcı tekrar grafiğin üzerine
eğildi.- Renkler güzel değil mi? ded
Nermin Hanım yaptı. Usulünü tar
ettim. Bir gecenin içinde hazırlamışŞimdi ben sıra ile her renkli sütun
bir meslek adı koyuyorum.
Bu bana bütün işittiklerimin vgördüklerimin en garibi geldi.
İtiraza çalıştım:
- Aman beyefendi, dedim, bu tamaksi olmuyor mu? Yani evvelâ
ncelemeler yapılır, rakamlar, yan
neticeler elde edilir. Sonra onları
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 949/1451
fadesi olan kolonlar tanzim edilir. Hi
olmazsa benim bildiğim böyle...
Halit Ayarcı ilk defa görüyormugibi yüzüme baktı:
- Eski usul, dedi, eski ve mânâsız
Müthiş zaman yer. Sonra hiçbneticeye götürmez. Böylesi dah
doğrudur. Yanılma ihtimali burada
azalır. Çünkü kontrola imkâvermez. Meselâ şu sarı küçük sütun
kırmızı ile morun arasında, bakın
Hepsinden kısası, bu. Nermin Hanıbunu bu tarzda düşünmeyebilird
Amma düşünmüş. Mademk
düşünmüş, o hâlde bir sebebi vardır
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 950/1451
Bu sebebi kendisine sabahleyi
sordum. Bilmiyorum, içimden öyl
geldi cevabını verdi. Demek kçinden gelmiş. İçten gelen her şe
doğrudur. Şimdi ben bu sütunu
onksiyonunu bulmak zorundayımYarım saattir bunun için kendim
yoruyorum. Rica ederim hang
sayma ameliyesi benim şu andasıkışmış zihnimin bulacağı mesle
smi kadar hakikate uygun olabilir
Saymak bizi daima aldatır. Gülünve eksik neticelere götürür. Zate
herhangi bir şeyi saymanın imkân
yoktur. İnsan tek bir hâl olsa
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 951/1451
statistik denen bir şeye inanırım
nsan karışıktır, durmadan değişir. O
hâlde niye bu yorucu işe girmeliBen bu sarı sütunu ağır hastalard
saat ayarının azlığı için ayırıyorum
Yanı başındakilere nazaran altı miskısa olması da bunu gösterir
Nitekim buradaki tek siyah çizgi d
ölülerin zamanla hiç alâkaskalmadığına işaret eder.
- İyi ama, bunun yazılmas
behemehal lâzım mı? Bu o kadaabiî bir şey ki...
- Zannederim lâzım. Hatt
bilhassa yazılmalı. Çünkü bun
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 952/1451
yazmazsak saat ve zamanl
alâkanın asıl yaşama şuuru olduğun
nasıl öğreteceğiz? Ne garip, sidaha enstitümüzün niçin kurulduğun
bilmiyor gibi konuşuyorsunuz. Bi
çtimaî bir dâvanın üzerindeyizHizmet için buraya geldik. Hayatt
benim için bundan başka bir iş yo
muydu sanıyorsunuz?- Sizin için bilmem ama, benim içi
yoktu. Ve olmadı da. Burasını gaye
yi biliyorum.Halit Ayarcı elindeki grafikte so
rötuşlarını da yaptı. Sonra ban
döndü:
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 953/1451
- Bırakın bunları... Alışacaksınız
Bir gün alışırsınız. Belediye reisin
verdiğiniz cevap son derecmükemmeldi.
- Asıl sizin konuşmanı
mükemmeldi.- Ben eski arkadaşıyım. Mektept
beraber okuduk. O zamandan be
âsılasız dostuz.-Yalnız...
- Evet, yalnız?
- Bu muvaffakiyet meselesi benpek şaşırttı. Daha bir şey yapmı
değildik.
- Yanılıyorsunuz Hayri Bey
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 954/1451
başlamak, başarmaktır. Bakın, b
şartlar içinde, bu küçük odada büyü
bir işe kendimizi vermemiz, bdaireyi kurmamız bir başarı değil mi?
Birdenbire durdu, yüzüme dik di
baktı:- Hayri Bey, bize niçi
nanmıyorsunuz? diye sordu.
Yan gözle masamın bir kenarınakoyduğum öteberiye baktım. Galib
oparlanıp gitmek zamanı gelmişt
O, bunu fark etmiş de beni temietmek istiyormuş gibi gülümsedi:
- Hayır, telâş etmeyin. Sizde
ayrılmak istemiyorum. Sizinle b
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 955/1451
müessesede yapacağımız çok i
var. Fakat öğrenmek istiyorum. Niçi
nanmıyorsunuz?- Bana müsbet bir işimiz yok gib
geliyor...
- Müsbet işten kastınız nedirHerkesin inandığı aklın bir lahzad
kavradığı değil mi? Meselâ hamallık
Eşya var, bir yerden bir yergidecek, götürülecek.
- Sade bu kadar mı?
- Ama sizin aklınızla, yanmantığınızla hepsine itiraz edilebilir
On dakika, hattâ beş dakika, ü
dakika üzerinde düşünmek her iş
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 956/1451
gülünç yapabilir. Herhangi bir şey
mantığın dışına çıkarmamız için ona
biraz dikkat etmemiz kâfidir.Bir müddet düşündü. Sonra tekra
grafiğe eğildi. Kâğıda uzakta
bakmak için ayağa kalktı. Birdenbirbana döndü:
- Dostum, işler bizden sonr
dünyaya gelmişlerdir. İşleri onlargörecek adamlar icat eder. Biz de
bunu icat ettik. Bunu bizden evve
kimsenin düşünmemesi veya başkaşekilde düşünmüş olması müsbe
olmasına mâni midir, sanıyorsunuz?
Biz bir iş yapıyoruz, hem mühim b
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 957/1451
ş... Çalışmak, zamanına sahi
olmak, onu kullanmasını bilmektir
Biz bunun yolunu açacağızEtrafımıza zaman şuurunu vereceğiz
çinde yaşadığımız havaya bir yığı
kelime ve fikir atacağız. İnsan, heşeyden evvel iştir, iş ise zamandır
diyeceğiz. Bu müsbet bir hareke
değil midir?Bayağı müteessirdi. Konuşurke
ağır bir yük taşıyormuş gibi soluyor
rahatsız oluyordu.- Zannederim ki hep saatte kalıyo
onun arkasındaki şeyleri ihma
ediyorsunuz. Saat bir vasıta, b
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 958/1451
âlettir. Tabiî mühim bir âlettir
Terakkî saatin tekâmülüyle başlar
nsanlar saatlerini ceplerindgezdirdikleri, onu güneşte
ayırdıkları zaman medeniyet e
büyük adımını attı. Tabiattan koptuMüstakil bir zamanı saymağ
başladı. Fakat bu kadarı kâfi deği
Saat zamandır, bunu düşünmemiâzım!
En iyisi eski teraneye dönmekti.
- Beyefendi, biliyorsunuz ki becahil bir adamım. Bütün bilgim, Nu
Efendi ile Doktor Ramiz’den ve bir de
sizden dinlediğim şeylerdir. Yan
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 959/1451
kulaktan ne kaparsam, n
kapmışsam onlar. Nerede
bileceğim bunları?..Halit Bey güldü:
- Kendinizi beyaza çekmeyin. Be
de iddia ediyorum ki çok şebiliyorsunuz. Kâfi derecede zekisiniz
nancınız yok. İşte eksikliğiniz. S
mutlakın peşindesiniz. Ne garip, bsaatçinin mutlak değerler peşind
koşması. Zaman gibi izafi bir şeyl
meşgul olan bir adamın... Hakikateanlamıyorum.
Tekrar omuzumdan yakaladı ve
beni silkeledi:
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 960/1451
- Değişeceksiniz, Hayri Be
değişeceksiniz... Saatleri Ayarlam
Enstitüsü her şeyden evvel kendisinnanılmağa muhtaçtır.
Ve birdenbire yerinden fırlad
yere çömeldi. Oturduğu sandalyeybir ayağından ve en dibinden tutara
havaya kaldırdı, sonra kolunu hi
bükmeden dimdik ayağa kalktı vhep aynı vaziyette odanın içinde
dolaştı. Sonra başını arkaya doğr
eğerek elindeki sandalyeyi bir ayağle tam burnunun ucuna oturttu ve ik
yana açtığı kollarıyla muvazenesin
araya araya odanın içinde yava
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 961/1451
yavaş gezinmeğe başladı.
Sandalyeyi bırakınca geniş b
nefes aldı. O zamana kadavücudunun güzelliğini anlamamaştım
Hakikaten çok güzel ve çevi
adamdı. Her taraftan adalelekabarıyordu.
- Niye alkışlamadınız? diye ban
sordu. Şaşırdınız da onun için değmi? Benim bu cinsten seksene yakı
marifetim vardır. İstersem herhang
bir sirkte kendime daima iş bulurumFakat saatleri ayarlamayı terci
ettim...
Elini masaya indirdi:
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 962/1451
- Ve ayarlayacağım da... Hem
beraber ayarlayacağız...
Sonra tekrar masaya oturdu, benkarşısına aldı:
- Doktor Ramiz’i unuttuk. Onun iç
bir iş lâzım. Doktor benimarafımdan giriyor. Siz kimi tekl
ediyorsunuz?
- Bilmem! dedim.Hakikatte ne söyleyeceğim
bilmiyordum, çünkü nede
bahsettiğini anlamamıştım. Zatehiçbir şey anlamıyordum. Sadec
deniz tutmuş gibi bir baş dönmes
çindeydim. Halit Bey sabırlı sabırlı:
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 963/1451
- Bakın anlatayım, ded
Kadromuzun yarısı aramızda
olacak. Öyle konuşmadık mı o günBir onlardan, bir bizden. Biz sizinle ik
kişi olduğumuza göre o hâlde ben b
kişi teklif edince siz de birisini tekletmek hakkını kazanıyorsunuz. Şimd
ben Ramiz’i teklif ettim.
Bu sefer rahatladım. Bir çeşit ailoyunu oynuyorduk. Halit Bey Ramiz
eklif etmişti.
- Yangeldi Asaf Bey...- Güzel, hangi iş? Doğrusu adın
çok beğendim. Doktor Ram
mesleği icabı iş ve koordinasyo
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 964/1451
kısmına girecek. Asaf Beyi nerey
eklif ediyorsunuz?
- Şubelerden birine... Meselâ çarşubesine...
- Yapabilir mi?
- Eskiden dişçi idi.- Şimdi değil mi?
- Hayır, müşterilerden biri elin
ağzında iken ısırdığından bemesleğini bıraktı. Zaten işte
hoşlanmayan bir adamdı. Dah
ziyade uyumayı severdi. Kahveduyurken, yahut konuşurken, b
müşteri gelirse hizmetçileri habe
verir, o da yavaş yavaş uyanır
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 965/1451
giderdi. Ve çok defa hasta
beklemediği için hemen dönerd
Zannederim ki reddetmez.Halit Beyi bu hikâyeni
güldüreceğini sanmıştım. Fakat o hi
aldırmadı. Gayet sakin bir tavırla:- Şayanı dikkat adam... ded
Muhakkak bir şey var işin içinde. V
muhakkak ki bizde göreceğmuvaffak olacağı bir iş bulunur
Fakat ilk hamlede olmaz... Sonr
düşüneceğiz onu... Bir başkasınbulun.
- Şair Ekrem Bey... Beni ço
sever, ben de kendisini severim
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 966/1451
Otuz yaşlarında var.
- İşte bu iyi... ne iş görür?
- Hemen hemen hiçbir iş görmedşimdiye kadar...
- Tamam... Genç bir insan
bozulmamış bir kabiliyet... Kabul. Asaf Beyi sonra düşüneceğiz
Başka teklifiniz?
- Zehra Hanımı söylemiyorumÇünkü o Nermin Hanımı karşılıyor...
- Bu kadro, tam kadromu
değildir. Ben teşkilâtımız münakaşaedilmeden kadro tekli
vermeyeceğim. Çünkü elimde
geldiği kadar geniş tutma
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 967/1451
mecburiyetindeyim. İyi oturmuş
rahat müesseseler emniyet verirler
Onun için müessesenin tam beşkilât olmasını istiyorum. Öyle k
memuriyetlerimiz okununca saat v
zaman denen şey kendiliğindegörünsün. Herkes ne yapılacağın
anlasın! Binaenaleyh sizin icabınd
eklif edeceğimiz vazifeleri kabuedecek insanlar üzerinde
düşünmeniz lâzım...
- Daha az, dar bir kadro ile işbaşlamak, daha doğru değil mi?
- İmkânsız...
- İhtiyaç oldukça teşkilât genişler.
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 968/1451
- Hayır. Siz bana yalnız dümen v
bacası olan bir gemi ile yolculuğa
çıkmamı teklif ediyorsunuz. Hayırgemi dediğin bir bütündür. Makinas
küpeştesi, güvertesi, daha bilmem
her şeyi, kamarası, kaptaköprüsü... Hepsi ile bütündür
Kaptandan farelerine varıncay
kadar! Bana, gemime tayfa, yolcu vare bulun, anladınız mı? Dar kadr
demek çalışmamak demektir. B
müessese canlı bir mahlûktur. Midekol, bacak... Hepsi lâzım. Hattâ dah
leriye giderek lüzumsuz unsurlar bile
bulunmalı, diyeceğim.
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 969/1451
Bütün cesaretimi topladım.
- O da niçin? diye sordum.
- İcabında çıkartmak için... Siz dbilirsiniz ki dünyanın her tarafında
resmî, yarı resmî müesseseler
karşı bir kıskançlık vardır. Hemeher zaman iktisat, masrafı kısma gib
âflar çıkar, kararlar verilir. Böyle bi
edbiri almak mecburiyetinde kalsane yapacağız. Lüzumlu unsurlarımız
mı çıkaracağız? Yakı
akrabalarımızı, dostlarımızı mı fededeceğiz? Hayır. Ben bir iki güna
keçisi almak niyetindeyim
Biliyorsunuz değil mi? Eski Yahudile
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 970/1451
her sene çöle günahların
yükledikleri bir keçi salarlarmış. Bi
de icabında öyle yapacağız. Heşeyi evvelden düşünmek lâzım
Kurulmamızdan iki sene sonra isra
âfı çıkar. Bu demektir ki, umumefkâra iyi niyetimizi göstermek içi
rahatça feda edebileceğimiz bir ik
kişi lâzımdır. O zaman nyapacağız? Kura mı çekeceği
aramızda? Belki onu da yaparı
ama... Biz yine başından tedbirolalım. Elimizde birkaç kişi bulunsun
Hemen her müessesenin kolaylıkl
vazgeçebileceği, hattâ takiba
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 971/1451
yapacağı cinsten birkaç kişi... Tâ k
vicdan azabı çekmeyelim. Ayrıca
saat ayarı istasyonlarımız içipersonel arayacağız...
Ayakta, durmadan geziniyordu.
Ayar istasyonları, saatleri durmuhanımların ve beylerin saatlerini
ayarlarını düzeltmek için yol üstünde
uğrayacakları küçük yerlerdi. Buradagenç hanımlar, beylerin, genç ve
güzel delikanlılar da hanımları
saatlerini küçük ve makbuz mukabibir ücretle kurup ayarlayacaklard
Şehrin kibar ve zengin semtlerind
kalabalık caddelerinde açılacak il
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 972/1451
stasyonlardan sonra yavaş yava
daha derine, mahalle içlerine kada
girecekti. Nitekim ilk ikstasyonumuzu Galatasaray’l
Teşvikiye’de açtık.
Böyle bir teşebbüs için muayyeşartları haiz oldukça kalabalık b
personele muhtaç olacağımı
abiiydi. Müşteri, yahut müracaasahibi ile meşgul olurken Ayarlama
Enstitüsü’nün asıl İçtimaî gayelerin
ona anlatması icap eden bu genunsurların zeki, sevimli ve konuşka
olmaları da lâzımdı.
Burda da maalesef yine Hal
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 973/1451
Ayarcı’ya itiraz ettim:
- Bu kadar basit bir şey için kim
ayakkabı boyatır gibi bir dükkânagider? Kaldı ki modern hayat yava
yavaş berber ve boyacı gib
muhallebicilerden sonrmemleketimizin en işlek iş ve ticare
sahası olan meslekleri bile
söndürüyor. Herkes rast geldiğdükkânın kapısından başını şöyle b
uzatıp saatini düzeltir.
Halit Ayarcı:- Hayır, dedi, yanılıyorsun. Bilaki
koşacaklar. Bu istasyonlara öyl
zarif bir şekil vereceğiz, o kada
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 974/1451
güzel elemanlar bulacağız ki en işle
mağazaları geçecek. Siz ban
nanın!Kadromuzun tasdikine dört a
vardı. Bu itibarla fazla üzülmedim
Dört ay daha rahat edecektimOndan sonrası için Allah kerimd
Kendi kendime, “Mademki dört a
sonra burası yoktur, o hâlde ilerisçin hazırlık yapalım!” diye
düşünüyordum. Benim elimden gele
bu idi.Talih herhangi bir adam gib
yaşamama imkân vermemişti. O
hâlde muvaffak olmam için daha
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 975/1451
cesur, daha atılgan ve daha kayıtsız
nsanlarla münasebetinde daha diş
bir adam olmalıydım. “Halit Bey bşte belki muvaffak olmayabilir. Faka
muhakkak ki hiçbir zaman cesare
kırılmayacak ve daima aynkalacaktır. Acaba onu taklit edeme
miyim? Meselâ şu ayar istasyonla
bahsinde onu geçmeğe çalışayım!Ve müessesemiz açıldığından be
lk büyük gayretimi yaptım.
- Personelin muayyen üniformasolacak mı? diye sordum.
- Henüz düşünmedim.
- Biliyorsunuz ki ben tutacağın
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 976/1451
nanmıyorum. Fakat tutması içi
böyle bir üniforma bana şar
görünüyor. Erkeklerde vücudubütün güzelliğini gösterecek, kadı
veya kızlarda icap ederse yaş
örtmeğe ve bilhassa az çok cindışına çıkararak güzelliği daha
keskin, ısırıcı daha sinema yapmağa
yarayacak bir üniforma... Hiolmazsa bir nevi kasketimsi bir şey
Daha ziyade genç erkek hâli verece
bir kıyafet!- O ne için?
- Dikkati çeksin diye... Bütün
başıbozuk kalabalığını halk n
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 977/1451
yapsın?
Halit Bey bir iki dakika düşündü:
- Oldu diye bağırdı. KazandınızBir üniformamız olacak. Hattâ bütü
personelimiz için bunu yapacağız.
Müdürlerin dışında. Onlar için dküçük işaretler buluruz. Hiç olmazs
rozetimsi bir şey! Bütü
personelimizin kıyafeti olacakBöylece daha karakteristik, dah
ecessüsü gıcıklayan bir cihaz elde
ederiz.- Ayrıca, dedim, bu personeli
müşterilere hitap tarzını husus
şekilde öğretmemiz lâzım... Malûm
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 978/1451
ya, son zamanlarda aldı yürüdü
baba, amca, dayı, usta, patron
yenge, abla gibi kelimeler gırlagidiyor! Bir hısım akrabalıktır gidiyo
ki sormayın!
Bunları söylerken hayalimde hebiraz evvel tramvayda beni, “Bab
uyuyor musun?” diye âdeta
artaklayan biletçi vardı.Halit Ayarcı’nın sevincine hudu
yoktu:
- Bu da iyi! dedi, bunu da kabul.Daha?
- Konuşurken de aynı şekild
yeknesak, tatlı ve ölçülü olurlarsa
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 979/1451
bilhassa aynı zamanda so
derecede mültefit, nazik ve cidd
olmayı da öğretirsek rağbet artarSaatten, enstitüden hep ayn
kelimelerde, büyük bir ihtisa
ddiasıyla bahsederlerse, arayahiçbir şey katmazlarsa, ve bilhassa
bu iş için kurulmuş saatler gib
hareket ederlerse, yaşlarına göruhaf görünecek bir ciddilikle
söyleyeceklerini söyleyip birde
susarlarsa...- Yani bir nevi otomatizm..
Asrımızın asıl büyük zaafı v
kudreti. İçten içe hazırlanan aydınlı
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 980/1451
ve düzenli yeni Orta Çağ’ın temeli v
belkemiği. Haklısınız. Hayri Bey.
Hayri Bey siz bir dâhisiniz. Öyle bşey buldunuz ki... Tam çalar saa
gibi konuşup susacak insanlar, değ
mi? Plak insan... Harika!Ve beni kucakladı:
- Tebrik ederim Hayri Bey
Asrımızın bütün psikolojik vakıasındokundunuz... Fakat çok güç... Bun
nasıl yapabiliriz?
- Ben bu işi becerebilecek birisinanıyorum, dedim. Daha doğrusu b
kadın... Zaten böyle bir işi ancak b
kadın yapabilir. Bir insan ki eline
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 981/1451
geçen herkese istediği şekli verebilir
Sabriye Hanım sade öğretmez, taki
de eder.Ona, kendisinin de biraz tanıdığ
Sabriye Hanımdan bahsettim
spritizma Cemiyeti’ndeki ahbaplagece gündüz aklımdan çıkmıyordu.
- Yarından tezi yok, bir mektupla
kendisini davet edelim. İşimizyarayacağına eminim. Sevimsizd
amma yapar bu işi! Hele takib
mükemmel becerir...Bir müddet düşündü.
- Bana kalırsa bu ayar istasyonlar
personelini sadece genç kızlara ve
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 982/1451
kadınlara inhisar ettirelim. Hiç erke
almayalım. Sizin dediğiniz şekilde b
erbiyeyi ancak genç kızlarverebiliriz. Erkekler için başka işle
ararız... Bir yığın delikanlıyı otoma
hâline ne diye sokalım! Zateyapamayız. Şimdi kadınlar d
erkekler kadar genç ve güze
kadınlarla anlaşabiliyorlar... Sinemaartistlerine hayranlıklarından belli.
Ben erkekler içinde hiç olmazs
kadınlar kadar beyinsiz bulunduğunaemindim. Hayır, her iki taraf ayn
şekilde muamele görmeliydi. Faka
srar etmedim. Çünkü aklıma başk
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 983/1451
bir şey daha gelmişti. Bu üniforma ve
kıyafet meselesinde bizim bir esteti
müşavirine mutlaka ihtiyacımıolacaktı. Acaba Selm
Hanımefendiyi ve Nevzat Hanım
beraberce müesseseye alamamıydık? Yüzüm kızara kızara Hal
Ayarcı’ya bu meseleyi açtım. Esa
prensipi kabul ediyordu. Fakaşahıslar üzerinde müteredditti. İşte
zaman ben biraz evvel öğrendiğim
şekilde kozumu oynadım.Müessesenin müdürü sıfatıyl
zatıâliniz Sabriye Hanımı tekl
buyurdunuz. Bendeniz kabul ettim
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 984/1451
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 985/1451
kabul... Hattâ Nevzat Hanım dahi.
Fakat unutmayın ki kadr
paylaşılmıştır. Bir iki tavsiyeli degelsin, ondan sonra karar veririz
Selma için söylemiyorum. İkisiyle d
emas edin, konuşun. Benim bgünlerde çok işim var zaten
Meseleyi öğrendiniz. Cemal Beyl
Nevzat Hanım için biraz dahbekleyelim!
Çıkarken, çok ehemmiyetsiz b
şeyden bahseder gibi.-Ha! dedi, az kaldı unutacaktım
Belediye reisi kadronun çıkmasın
ntizaren ücretinizi biraz arttırdı. B
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 986/1451
aydan itibaren Uç yüz lir
alacaksınız!
İlk önce teşekkür için boynunsarılmayı, iki elini öpmeyi düşündüm
akat birdenbire demin verdiğim
karar aklıma geldi. Ona yetişmeğeonun gibi hareket etmeğe kara
vermiştim. Bu benim tek çaremd
Yarı yolda kendimi tuttum.-Teşekkür ederim, dedim.
Ve en ciddî sesimle.
- Fakat bence asıl meselmüessesenin muvaffakiyetidir.
İkimiz birbirimize bir dakika kada
bakıştık:
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 987/1451
- Evet, dedi, asıl mesele odur.
Bu suretle esaslarını beraberc
düşünmüş olduğumuz saat ayastasyonlarından birine iki sene sonr
uğradım. Uçak hosteslerini andıra
bir kıyafetle giyinmiş genç bir kıdünyanın en tatlı tebessümleriyle
beni birdenbire yakaladı, b
örümcek gibi sardı. Bileğimdeçıkartmama müsaade etmediğ
saatimi kurdu, tabiî kendi saatiyle
ayarladığı için ayarını bozdu. Vebütün bunları yaparken de saa
hakkında, insan hakkında benim
bildiklerimden yüz defa daha
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 988/1451
ahmakça sözleri hep aynı şiri
ebessümle tekrarladı, hatt
suallerime cevap verdi, bana kozmisaat ayarından bile bahsett
Bilhassa sözü saatten gayrı bir şey
nakletmeme zerre kadar müsaadeetmedi. Ve çıkarken de elime
enstitüye ait yine az çok benim
kalemimden çıkmış bir yığıprospektüs tutuşturdu. Ayrıca
Hürriyet Tepesi’nde yapılmakta ola
yeni enstitü binamızı behemehaziyaret etmemi tavsiye etti ve bütü
bunlar yetmiyormuş gibi bir yıllı
ayar abonesi, yine enstitümüzü
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 989/1451
bastığı takvimden üç nüsha birde
sattı.
Tam ayrılacağım sıradastasyonun duvarlarını süsleye
otoğraflar arasında beni göstere
bir resmin önünde durdum. SelmHanımefendinin bana göstermek içi
getirdiği yeni kıyafet modellerin
seçerken çekilmiş olan bu resimbenim en iyi resmimdi. Genç kız
gülerek beni tanıyıp tanımadığın
sordum. Evvelâ böyle bir sualin soderecede şahsî olduğunu ve aya
stasyonları nizamnamesind
kendisini buna cevap vermeğ
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 990/1451
mecbur edecek bir madde
bulunmadığını söyledi. Sonra ısrarım
üzerine.- Tabiî tanıdım... dedi,faka
Sabriye Hanımın verdiği talimatı
dışına çıkmak istemedim. O bizmüşterilerin yüzlerine fazl
bakmadan gülümsememizi, so
derecede gayrişahsî davranmaşartıyla şahsî olmamızı ve daima
saattenbahsetmemizi, ezberlemi
gibi konuşmamızı, enstitüye dair heürlü izahatı en açık şekilde
vermemizi söylemişti.
Sabriye Hanımı bu işe tavsiy
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 991/1451
ederken hiç de yanılmamıştım.
- Peki, şimdi tanıdınız! N
yapmanız lâzım geldiğindüşünüyorsunuz?
Duvardaki saate baktı:
- Yedide işim bitiyor... dedi. Ozaman sizi dinleyebilirim.
Zehra enstitüde pek az kaldı. O
ayar istasyonlarında çalışmayı tercietmişti. Ve o sayede evlendi. V
abiî evlenir evlenmez kocasın
yelkovan şubesi şefi ve mütehassısyaptık. Damadımı da dışard
bırakacak değildim ya! Küçü
baldızım, Zehra’dan boş kalan yer
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 992/1451
âyin edilmişti. Onu da enstitümüzd
ş arayan tavsiyesiz bir genç
müesseseye girmek için başka çarekalmadığını anlayınca, hemen o gü
stedi. Bilhassa bu sonuncu izdiva
bana enstitüde ayrıca bir nikâmemurluğu tesisi fikrini verdi. Faka
Halit Ayarcı işin ciddiyetini boza
korkusuyla bu çok yerinde teklireddetti.
Sabriye Hanımı yukard
anlattığım konuşmadan iki gün sonrevinde ziyaret ettim. Beni gördüğün
son derecede memnun oldu. Geçmi
zamandan hakikaten bir kalbi varmı
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 993/1451
gibi hüzün ve teessürle bahsett
Meseleyi kendisine açınca berabe
çalışmamız ihtimaline çok sevindAyrıca beni daha düzgün b
kıyafetle ve bayağı mesuliyetin
aşıdığım bir işin arasında gördüğçin memnundu.
- İspritizma Cemiyeti dağıldı.
dedi. Büsbütün canım sıkılıyorDaha doğrusu ben kendim de böyl
bir iş arıyordum. Ne zama
sterseniz emrinize hazırım.Kendisine şimdilik dah
personelimizi tanzim etmediğimiz
hattâ kadromuzun bile çıkmadığın
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 994/1451
akat yakında bunların halledileceğin
ümit ettiğimizi söyledim.
- Siz de bu meseleyi düşününBeşer, onar grupluk genç kızlar b
bakıma mânâsız bir iş için toplanmı
olacaklar. Bütün muvaffakiyetleri bçocukların davranışlarında olacak
Hattâ müesseseyi bu tutturabilir
Niçin bunu yapıyoruz? Burasınbilmiyorum. Fakat tutması lâzım. He
şeyden evvel hoşa gitmeli ve
mümkün olduğu kadar fazlşaşırtmalı, fakat rahatsız etmemel
Öyle sanıyorum ki sonradan b
stasyonlara başka fonksiyonlar d
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 995/1451
verebiliriz. Şimdi bunları yetiştirme
meselesi var.
Sabriye Hanım dudaklarını kısmıbeni dinliyordu.
- Halit Ayarcı ile berabe
olduğunuzu söylemeseydiniz de beonunla beraber olduğunuzu anlardım
Bunlar hep onun düşünebileceğ
cinsten şeyler. Bilir misiniz ki alelâdeşi sevmez. İş dediğin onun içi
evvelâ bir sergüzeşt olmalı. Kutu
seyahati, kaçakçılık, her şey elindegelir. Yalnız lâalettâyinden
hoşlanmaz. Sonra tuhaf olmal
mkânsız olmalı, herkesi şaşırtma
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 996/1451
ve hattâ korkutmalı! Sonra da i
olmalı. Devlet memuriyetlerinde b
yüzden kalmadı. Bütün büyükledostudur. O da bir vakitler onları
arasında idi. Fakat bir türlü sevmed
Çünkü sergüzeşt değildi. Fakat aynzamanda inanacağı bir tarafı da
bulunmalı yaptığı işin... Meselâ si
zannetmem ki bu işleri ciddbulasınız. Halbuki Halit Ayarcı bu iş
manla girmiştir, buna eminim
Eminim ki Saatleri AyarlamEnstitüsü de böyledir. Yine cemiye
çin çok iyi bir şey, imkânsız bir şey
düşünüyor. Fakat faydalı olmas
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 997/1451
büyük olması ona yetmez. Dedim y
herkesi şaşırtmak, kızdırmak
etrafta gürültü yapmak da lâzım.Zaten demin siz müesseseni
gayelerini anlatırken onu
kelimelerini kullandığınızı derhaanladım. Özetliyorum, candaşım
geliyorum. Göreceksiniz ne cümbü
olacak...Sabriye Hanımı konuşturmak içi
sual sormamak lâzım geldiğin
biliyordum.- Hiç böyle fırsatı kaybede
miyim? diyordu.
Sabriye Hanımın salonunda onunla
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 998/1451
karşı karşıya oturmuş çay içerke
ster istemez hayatımdaki değişikliğ
düşünüyordum. Beş sene evvel dben bu eve sık sık gelir ve Sabriy
Hanımla böyle karşı karşıy
otururdum. Fakat o zaman banyapılan her ikramda bir nevi okşama
gönül alma, yüksek sevap, kend
kendini tatmin vardı. Ondan dahsonraki zamanlarda bu kapıy
çalmağa bile cesaret edemeyece
hâlde idim. O hâlde arada bir şedeğişmişti. Bu değişikliği, nas
yapacaktım da bütün hayatıma ma
edecektim? Bunu devam
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 999/1451
ettirebilmenin çaresi neydi? Bu i
meselesini de geçiyordu. Başka b
şeydi. Sabriye Hanım zihnimdegeçenleri anlamış gibi birdenbire
sözü değiştirdi:
- Hayri Bey, biliyor musunuz ki siçok değiştiniz! dedi.
- Hayırdır inşallah! dedim.
- Hayır, çok değiştiniz! Sakıdarılmayın, sizi kırmak, küçültme
çin söylemiyorum. Hayatınıza, hatt
çinize bir rahatlık gelmiş. Evet öyleÇok rahatsınız. Biliyor musunuz ki b
Halit Beyin tesiridir. Halit Bey raha
adamdır.
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1000/1451
Bütün mesele burada idi. Hal
Bey rahat insandı. Bu para meseles
ilân değildi. Alelâde kendinegüvenme hissi de değildi. Dah
başka bir şeydi. Hayatla, herhang
bir şeyle oynar gibi oynuyordu. Onanıdığımdan beri ister istemez he
onun verdiği çerçeveler içind
düşündüğümü, hattâ onu taklederek yaşadığımı bir daha anladım
Bu hakikatin yanı başında Sabriy
Hanımın bana anlattığı diğehususiyetleri ikinci, üçüncü dereced
kalıyordu.
- Halit Beyle iş görenlerin heme
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1001/1451
hepsi kabiliyetleri derecesinde b
rahatlığı alırlar. Halit Bey ben
sevmez. Belki de kendisini iyanıdığım için sevmez. Fakat be
onu çok beğenirim...
Sabriye Hanıma, Nevzat HanımCemal Beyi ve Selma Hanımı d
Halit Ayarcı’nın müesseseye alma
ikrinde olduğunu söyledim. SelmHanımın adı geçer geçmez
Bekliyordum bunu...” der gib
gülümsedi.- Selma Hanım gelir, dedi. Hatt
çağırdığınız için çok memnun olur
Zannederim ki çalışmağa ihtiyac
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1002/1451
var. O da benim gibi, fakat başka
sebeplerle bir şeyle meşgul olmas
âzım. Zannederim ki Cemal Beylaralan çok fena. Cemal’in de işle
pek bozuk... Bir yığın sıkıntısı var
Fakat Nevzat’ın geleceğindeşüpheliyim!
- Niçin?
- Nevzat, hiç de eski Nevzat değartık. Zaten Selma’yı da ço
değişmiş göreceksiniz. Fakat Nevza
gittikçe daha dalgınlaştı. Bütüdostlarıyla alâkasını kesti. Âdeta b
günahı ödüyor gibi yaşıyor. Ço
koyu bir dindarlık çöktü üstüne
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1003/1451
Sabahtan akşama kadar Kur’â
okuyor, namaz kılıyor... Hattâ ruhlar
bile çağırmıyor.- Murat n’oldu?
- O da kayboldu. Dedim ya! Artı
eski Nevzat Hanım değil.Sonra birdenbire sözü değiştirdi:
- Bilir misiniz, bugünlerde be
kiminle dostum? Halanızla... Nmükemmel kadın, nasıl canlı, yaşın
nasıl yeniyor! Doğrusu aranızın açı
olmasına sizin hesabınızamüteessirim. O kadar açık fikirl
berrak görüşlü bir insan ki... O d
biliyorsunuz tasavvufa merak ett
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1004/1451
Hattâ âşıkâne şiirleri bile var. Yarı
çayına gideceğim.
Konuşmanın bundan sonrasınıbeni sıkacağını anladım. Sabriy
Hanımdan kendisine telefon ede
etmez geleceği vaadini alarak evdeçıktım.
Sabriye Hanımın Selma Hanı
çin söylediği şeyler beni hakikateüzmüştü. Belki bu yüzden ilk ras
geldiğim dükkândan Cemal Beyi
evine telefon ettim. Karşıma CemaBey çıkarsa telefonu kapamağ
karar vermiştim. Beş seneden be
görmediğim, türlü sıkıntılar arasınd
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1005/1451
çehresini bile unuttuğum kadı
birdenbire Sabriye Hanımın söylediğ
birkaç sözle şimdi dört bir tarafımbir yangın gibi sarmıştı. Halbuk
şlerimizin yavaş yavaş düzeldiği b
günlerde Pakize ile yeniden tatbalayı günleri geçiriyorduk.
Telefona Selma Hanım ceva
verdi.- Nerelerdesiniz a canım!
Cemal’e soruyorum, Hayri Bey bu
bilinir mi hiç? İstifa etti, gitti, diyor. Okadar ara! diye yalvardım
Zannederim her tarafa baş vurdu
Sizi ele geçiremedik vesselâm...
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1006/1451
Ve bütün bunları hep, içine b
yığın çocuk neşesi karışan o ince
billûr sesle söylemişti. Demek böyldi, Cemal Bey ona benim istif
ettiğimi söylemişti. Ben huyu suy
bilinmeyen bir adamdım. Aramış, bürlü bulamamıştı!
Kendisine vaziyeti anlattım. Biz
yardım edip edemeyeceğini sordumSaatleri Ayarlama Enstitüsü’nün ad
pek hoşuna gitmişti:
- Bu nasıl iş canım? diyorduâdeta şakaya benziyor. Hakikate
şaka gibi bir şey... Hele bir anlatın...
Elimden geldiği kadar müessesey
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1007/1451
zah ettim. Kendisinden rica ettiğimi
şeyi de söyledim. Ertesi saba
enstitüye geleceğini vaat etti. Onu günlerde kaleme devam etmeğe
başlayan Zehra’nın yüzünden Hal
Beyin odasına aldım. Daha ilk andkendisinde bir yığın şeyin değiştiğ
görülüyordu. Yine eskisi gibi güze
ve zarifti. Bütün hareketlerinhâkimdi. Gülüşü ateş oyunu gibi b
şeydi. Fakat makinada bozuk bir şe
vardı. Eski neşesi kalmamıştstırap denen çemberden geçtiğ
muhakkaktı. Sanki bilmediğimi
üzüntüler, düşünceler, belki de bi
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1008/1451
korku arasından konuşuyordu. Belk
de yalnız bu sonuncusu vard
Korkuyu bütün ömrümce tatmıştımo yılanı gayet iyi bilirdim. Bir ker
çimize yerleşti mi bulandırmayacağ
hiçbir şey yoktu. Fakat nedekorkuyordu? Niçin telâşlıydı
Buralarını anlamam kabil değildi.
Benden ilk önce iş hakkında izahastedi. Çok çocukça bir saflıkla, “Be
böyle şeyleri yapamam ki...” diyordu
Bunu söylerken elleriyle yaptığşaret o kadar güzeldi ki bütü
konuşma boyunca bir dah
yapmasını bekledim.
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1009/1451
- Zannettiğiniz gibi değil! dedim
Sadece müesseseye fik
vereceksiniz! Hiçbir güçlüğü yok.Hele siz ki bu işleri çok iyi bilirsiniz,
kadar mükemmel bir zevkiniz var...
Sonunda o da razı oldu. Eğlencebir iş olacağını tahmin ediyordu
Zaten giyim kuşam en sevdiği şeyd
Yalnız Cemal Beye bir kere sormasâzımdı.
- Belki istemez, diyordu. Onun içi
vaat etmeyeyim! Meselçıkarmayalım!
- Ne mesele çıkacak! Zannetme
ki Cemal Bey sizin herhangi b
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1010/1451
arzunuzu reddetmeğe kalksın!
Bunu mahsus söylemiştim. Başın
salladı:- Cemal son zamanlarda hiç esk
Cemal değil!
O kadar kendisine hâkim olakadın neredeyse karşımda
ağlayacaktı. İçime yumruk gibi b
şey tıkandı. Asıl beni şaşırtan bu sözleri
altında Selma Hanımın bütü
hayatının bulunmasıydı. Demek ki Cemal Beyi hiç anlamadan, onda
hiç şüphe etmeden, gözü kapalı v
biçare yaşamıştı. Onu bütü
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1011/1451
ömrünce insan olgunluklarının b
numunesi gibi görmüş ve öyl
sevmişti. Bununla da kalmıyorduOna bağlıydı. Onun emrinde idi. On
seviyor, kıskanıyor, ve ondan
korkuyordu. O zamana kadar bkadını bütün hayatından sıyırara
sevmiştim. Cemal Beyle ev
olduğunu biliyor ve sadece kabuediyordum. Fakat ikisinin arasındak
münasebetin üzerinde durmamıştım
Benim içimde ne Cemal Bey banSelma Hanımı, ne de Selma Hanı
zarurî şekilde Cemal Beyin varlığın
hatırlatmıştı. Kocası olduğu gib
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1012/1451
herhangi bir hastalığı da olabilirdi.
Şimdi ise onu kıskandığın
anlayınca birdenbire vaziyedeğişmişti. O zamana kadar Cema
Beyden sadece nefret ederdim. B
yığın kinim vardı. Fakat onu hiçbzaman kıskanmamıştım. Şimdi b
anda onu kıskanmağa başlamıştım
Bileklerimden yukarıya doğru bütüdamarlarım çekile çekile:
- Peki sorun! dedim. Ümit ederi
ki reddetmez... Asıl felâketi o kadar beğendiğim
kadının birdenbire hayatında
şikâyet edecek kadar herkese
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1013/1451
benzemesiydi. Fakat daha garib
hattâ daha gülüncü vard
Sıkıntılarımdan biraz çıkar çıkmakendime yeni ıstıraplar bulmamd
Gömüldüğü dalgaların içinden başın
çıkarır çıkarmaz karşı sahili görebir yüzücü gibi, ben de kendime b
ş bulur bulmaz Selma Hanım
dönmüştüm. “Buna niçin şaşmalıdiye düşünüyordum. Mademki yava
yavaş yine kendim oluyorum...”
İş meselesi böyle halledilincSelma Hanım, benim aradaki be
senelik hayatımı merak etti. He
şeyden evvel şirketten niçin istif
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1014/1451
ettiğimi soruyordu:
- Biliyorsunuz ki o günlerde Cema
hep maaşınızın artacağındabahsediyordu.
Bir müddet yüzüne dalgın dalgı
baktım. Nerede ise her şeysöyleyecektim. Fakat ne diye acel
edecektim sanki? Belki de sözlerim
nanmayacaktı. Yahut hayatına yenbir üzüntü daha ilâve edecektim. E
yisi bir yalanla işin içinde
sıyrılmaktı:- İstanbul’dan uzakta idim.
dedim.
- İyi ama sizi görmüşler...
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1015/1451
- Ben de hiç uğramadım, he
zmir’de kaldım, demedim ya...
Selma Hanım başını kaldırarayüzüme baktı:
- Niçin doğrusun
söylemiyorsunuz? dedi. Cemil’iyalan söylediğini ben biliyorum...
Tekrar bir sessizlik oldu, sonra
yavaşça ilâve etti:- Daha doğrusu şüphe ediyorum
Fakat şimdi eminim. Demink
duruşunuz bana her şeyi öğretti...Elimden geldiği kadar kendisin
atmine çalıştım. Fakat o kend
düşüncesinde devam ediyordu:
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1016/1451
- Hayır! dedi. Bu mesel
zannettiğiniz kadar basit değil. Ço
karışık bir iş bu! Benden gizlemesino kadar ehemmiyet vermiyorum
Nihayet sizi sevdiğimi biliyordu. Ço
zahmetimi çekmiştiniz, ahbaptıkÜzülürüm, diye gizlemiş olabilir, ho
bu da affedilecek şey değil. Çünk
ortada bir sürü yalan var. Fakat sizşten ne diye çıkarttı, oraya kendis
getirdiği hâlde?
- Belki ötekiler çıkmamda ısraettiler...
- İmkânsız... Böyle olsa o zama
benden gizlemezdi. Fakat farz edin k
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1017/1451
öyle, o zaman nasıl razı oldu? Hayır
bu işte mutlaka başka bir şey var.
Sonra gözlerini gözlerime dikti:- Kim bilir, ne kadar sıkınt
çektiniz...
- Aldırmayın! dedim. Her şedüzeldi şimdi. Benim için üzülmeyi
ve mesele yapmayın bunu. Hatt
bizim teklifimizi de unutun, belkkarşılaşmamızı istemez... Rahatını
bozulmasın!
Selma Hanım bir müddeçantasında mendilini aradı.
- Benim artık rahatım yok! dedi.
İnsan talihi bu idi. Hiç kimse yıldı
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1018/1451
olarak kalamıyordu. Muhakka
hayalimizdeki yerinden inecek
herkese benzeyecekti.- Her neyse, sizi tekrar bulduğum
memnunun... İş meselesine gelince
daha düşünürüz. Ben size telefoederim.
Merdivenlerden beraber indik
Kapının önünde.- Hakikaten şaşılacak şey... B
kadar yalan söylesin! diyerek ayrıld
Hakikaten şaşılacak şeydi.
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1019/1451
III
Belediye reisinin ziyaretinden ikay sonra daha mühim, daha
salâhiyetli, hattâ mutlak denece
kadar salâhiyetti bir zat dairemizegeldi. Fakat biz artık eski binad
değildik. Çok rahat, geniş bir yer
geçmiştik. Personelimiz dçoğalmıştı. Nermin Hanım, Zehra
Ekrem Bey, benimle beraber tam b
büro kadrosuyduk. İşlerimiz d
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1020/1451
artmıştı. Halit Ayarcı her saba
geliyor, ya Nermin Hanıma, yahu
Zehra’ya bir yığın şey diktediyordu. Kızımın daktil
acemiliklerine ehemmiyet vermiyor
Ekrem Beyi iş fikrine yavaş yavaalıştırıyordu.
Halit Ayarcı’yı bu yeni misafir d
şaşırtmadı. Bir müddet ayaktabelediye reisiyle beraber izaha
verdi. Müessesenin esas gayesin
anlattı. Bu yeni ziyaretçinieskisinden bir farkı vardı. Bu hi
konuşmuyor, sadece gözlerin
gözlerinize dikerek dinliyor, icap
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1021/1451
ederse kirpik işaretleriyle sizi tasdi
ediyordu. O da izahattan sonr
müesseseyi gezmeyi istedDuvarlara asılacak vecizeleri ço
beğendi. Bunları şehrin, hattâ yurdu
her tarafına dağıtmamızıüzumundan bahsetti. Halit Ayarcı b
eklifi yalnız bir, “Düşünüyoru
efendim.,.”le karşıladı.Fakat belediye reisi.
- Bu her şeyden evvel bir tahsisa
meselesi... diye cevap verdEnstitünün bu günkü parasıyla, hatt
bu sene bütçeye koyduğumuz par
le bunun yapılması imkânsız.
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1022/1451
Mamafih Halit Bey çalışıyor.
Garip şekilde roller değişmişti. B
sefer Halit Bey benim yerimgeçmiş, belediye reisi onun yerin
almıştı. Ben dördüncü planda idim
Mamafih Halit Ayarcı yine benimunutulmama razı olmadı. Bana ço
açık, cevabı içinde sualler sordu ve
kendi üslûbunda cevaplar aldı.Salâhiyetli zat, belediye reisini,
- Tabiî... diye tasdik etti. Yalnız
her şeyi paraya bağlamamalıdırnsan iradesi daima maddî şartlar
yener...
Sözüne devam etsin diye ne kada
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1023/1451
dua ettim. Bunun sırrını bir ker
öğrenseydim her şey halledilecekt
Fakat devam etmedi. Şüphesiz bmühim işin usullerini kendimizi
bulmasını istiyordu.
Belediye reisinin bu hususa hiçbtirazı yoktu. Binaenaleyh, gerçeği b
olmakla beraber, çünkü o da madd
şartları sadece iradesiyle yenmişebenziyordu, yeni kurulmuş b
müessesede, bilhassa bu kada
masraflı bir işin büsbütün de parasıyapılamayacağını, yapılsa bile bu i
çin sarf edilecek iradenin ço
pahalıya mal olacağını en münasi
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1024/1451
dille, yani karşısındakinin fikrin
daima doğru bula bula tekra
hatırlatmağa çalıştı. İtikadımcbelediye reisinin bu işte hakkı vard
şsizlik samanlarımda sadec
rademle geçinebilmek için bu cevheo kadar sarf etmiştim ki çoktan be
bende zerresi bile kalmamıştı. Ve
belki de bu yüzden aylardır HalAyarcı’nın ayağıyla ittiği bir futbo
opuna benzemiştim.
Halit Ayarcı bütün bu konuşmaboyunca âdeta lâkayt kalmışt
Masanın bir köşesine hafifç
yaslanmış, sakin ve alâkasız
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1025/1451
beyhude sözlerle israf edilen zamana
pek fazla fark ettirmeden acır gib
etrafına bakıyordu. Hiçbir zaman casıkıntısı denen şeyin bu kadar asî
bu kadar üstün şeklini görmemiştim
Etrafındaki konuşmanın bitmesinbirdenbire kabaran bir rüzgârı
savurduğu bir toz dalgasını
geçmesini bekler gibi bekliyorduBen işe karışacağım zaman
biliyorum. Fakat siz bir kere aranızda
anlaşın! Sizleri huyunuzdavazgeçiremem ki... Çaresi
ahammül edeceğim. Nasıl ols
olduğum yere geleceksiniz”. Bir insa
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1026/1451
karşısındakine o anda yalnız sabı
ve tahammül olduğunu ancak b
kadar terbiyeli şekilde gösterebilirdi.Nihayet salahiyetli zat kararın
verdi.
- Para işini merak etmeyin... dedHer türlü fedakârlığı yapacağız
Mademki bu işe girdik... Be
mümkün olduğu kadar tutumlu olmagerektiğini söylemek istiyordum.
Belediye reisi bu çok bas
emenniye hemen hemen aynzikzaklardan geçen bir cümle ile
eşekkür etti. İşte o zaman Hal
Ayarcı dayandığı masadan ayrıldı v
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1027/1451
seyirci vaziyetinden çıktı.
- İmkânlarımız biraz genişlers
elde bulunan çok faydalı bir eseri dneşretmeyi düşünüyoruz! dedi.
Hayır, bu adamı ben takl
edemezdim. Ona yetişmemkânsızdı.
- Demek hazır eserleriniz var! N
çabuk böyle?- Evvelâ büyük bir etüdümüz var
Arkadaşım Hayri Beyin heme
hemen bütün ömrünü sarf edereyazdığı bir kitap... En büyü
saadetimiz için...
Belediye reisi bu fırsattan istifad
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1028/1451
ederek beni daha yakında
anıtmağa muvaffak oldu.
- Hayri Bey arkadaşımız esksaatçiliğimizin tarihini belki en iyi bile
adamdır. Zaten saatten ve
elsefesinden çok iyi anlar.Bu sefer dikkatli bakışların te
hedefi ben oldum. Kanunun anlattığ
mânada tam bir cürmümeşruttu buSuçüstü... Suçüstü... “Ah Yârabbi
bir kaçabilsem!” Fakat niy
kaçacaktım sanki? Böyle bir ilgiybütün ömrümde görmemiştim.
- Kitabınızın ismi nedir, Hay
Beyefendi?
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1029/1451
Ben bu sualle birdenbir
yuvarlandığım karanlık uçurumda
utunacak bir yer ararken HalAyarcı benim yerime cevap verdi:
- Ahmet Zamanî Efendiye ait b
etüt. Ahmet Zamanî Efendi ve Eser- Ahmet Zamanî Efendi mi? H
şitmedim...
- On yedinci asrın meşhuâlimlerinden... Dördüncü Mehme
devri adamı. Tam klasi
devrimizde...- Ne yapmış bu adam?
- Devrin en mühim saatçisi... Hattâ
Graham’dan evvel rabia hesapların
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1030/1451
bulmuş diyorlar. Hayri Bey doğruda
doğruya onun mektebinden gelen b
zatın talebesidir. Muvakkit NuEfendinin...
Tekrar bakışlar benden yana
çevrildi.- Kitabınız bitti mi?
Artık sıra bana gelmişti. B
kadarını yapabilirdim. Halit Ayarcbeni yolun ortasına kada
götürmüştü. Bundan sonrası benim
şimdi. Nereye gideceğimi biliyordum- Doğrusunu isterseniz henü
hayır! Yani halledilecek bir iki mesel
var. Fakat bitmek üzere... Hatt
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1031/1451
bitmiş gibi...
Halit Ayarcı tekrar dinami
rehavetinden ve alâkasızlığındasıyrıldı. Bana,
- Zannederim ki gelecek nisan
yetiştirirsiniz...Sonra misafire döndü.
- Gelecek nisanın sekizi Ahme
Zamanî Efendinin ölümünün yüsekseninci yıldönümüdür de...
Sonra kendi kendine hesap etti.
- Evet, tam yüz seksen senoluyor.
- Demek büyük bir merasim
yapabiliriz?
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1032/1451
Halit Ayarcı konuşmanın topun
yine belediye reisine bıraktı.
- Halit Beyin niyeti de öylefendim... Hayri Bey biraz yorulaca
ama...
Bu fırsat kaçırılmaz.Müessesenin açış resmini de
zaman yaparız, değil mi Hayri Bey
Bu vesile ile daha parlak olur.Halit Ayarcı tekrar konuşmağ
katıldı.
- Açış törenini bendeniz yenbinamızda düşünmüştüm... dedi.
Bu sefer ilk defa olarak iki tara
da itiraz etti.
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1033/1451
- Hayır, hayır... O zaman ço
gecikir... Zaten yeni bina için ayrı b
açış töreni daima yapılabilir! Bu gibörenler ne kadar sık olursa o kada
aydalıdır!
Salâhiyettar zat tekrar bandöndü:
- Hayri Bey, bu kitap şubata kada
bitecek... Bunu sizden katî şekildstiyorum. Bu kadar mühim bir zatı
unutulmuş olması doğru değil.
Yaptığınız işin ehemmiyetini bilin veona göre çalışın... Siz de bana b
neşriyat meselesini hatırlatın...
- Baş üstüne efendim... Zate
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1034/1451
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1035/1451
Salâhiyettar zat Ahmet Zaman
Efendiden bir türlü vazgeçemiyordu.
- Mühim bir keşif, diyordu. Fakanasıl oldu da hiç adı işitilmedi?
Sanki demin kafamdan geçenle
düşünen ben değilmişim gibi, yavave en kandırıcı sesimle ceva
verdim:
- Eskiler malûm efendim.Şöhrete âfet diye bakarlardı. Sonr
çok genç yaşta öldü. Kırk iki yaşında
alanmış...- Rabia hesapları o devirde
aramızda?..
Bu sualle nefesim birdenbir
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1036/1451
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1037/1451
Salâhiyettar zat tekrar ban
döndü.
- Nasıl bir insanmış bu?..Halit Ayarcı bu sefer de ceketini
düğmeleriyle oynamağa başlamışt
Bu demekti ki, iş bana düşüyorduBütün kuvvetimi, cesaretim
opladım. “Ya pîr!” Faka
yalancıların piri kimdi acaba?- Uzun boylu, sarışın, kumra
sakallı, siyah gözlü bir adammış! D
gençliğinde biraz peltekmiş. Fakakendi kendine, iradesiyle düzeltmiş
diyorlar. Daha doğrusu hocam
rahmetli Nuri Efendi böyle söylerd
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1038/1451
Garip huyları varmış. Meselâ çok iy
meyva yetiştidiği hâlde üzümde
başkasını yemezmiş. Bal ve şekegibi şeyler de kullanmazmış. Mevlev
arikatindenmiş. Zengin bir adamı
çocuğuymuş. Birden fazla kadıalmanın aleyhinde bulunduğu içi
devrinde pek sevilmezmiş...
- Demek modern bir adam.Âdeta bizden!
- Aşağı yukarı... Sarı rengi ço
severmiş. Hattâ pek mutat olmadığhâlde sarı cübbe, sarı kaplı kür
giydiğini hocam Nuri Efendi söylerd
Sarı, güneşin rengidir, dermiş. Ço
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1039/1451
aradım ama bu kanaatin nerede
geldiğini bulamadım.
Ben söyledikçe belediye reisinide, salâhiyetli zatın da yüzle
ebessüme gark oluyordu. Ah, b
küçük teferruat... İki üç çizgi, birkakonuşma parçası, işte size bütün b
hayat...Tevekkeli değil eskiler yalnı
şiir söylemişler!- Bir işi, falan var mıymış?
Artık ne dönmem, ne de durmam
kabildi. İster istemez yoluma devamedecek, yeni yeni şeyle
uyduracaktım.
- Çengelköy’de küçük bir camii
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1040/1451
müezziniymiş... Fakat evlenm
meselesindeki fikirleri yüzünde
çıkartmışlar. O da selâmlığınaçmış, yatsı namazların
misafirlerine evinde kıldırmış. Ezan
da evin penceresinden okurmuş!Halit Bey tekrar bana döndü:
- Bir Venedikli vasıtasıyla devri
garplı riyaziyecileriylmektuplaştığını söylüyordunuz...
- Evet ama, müsbet bir şe
bulunamadı. NuruosmaniyKütüphanesi’ndeki kita
kaybolmasaydı...
Salâhiyetli zat hayretler içinde idi:
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1041/1451
- Mühim keşif doğrusu... Böyle b
adam...
Halit Ayarcı işi biraz dahaabiileştirmek ihtiyacını duydu.
- Bendenize öyle geliyor ki, Kâti
Çelebi’nin etrafındakilerden biolacak... Başka türlü izahı güç...
Bu ihtimal her ikisini de tatmin ett
Belediye reisi meselenin şimdilik barzda halledilmesinden memnun
dairenin gezilmesini teklif etti.
Bu aşağı yukarı iki ay evvelkeftişin hemen hemen aynıdır. Ş
şartla ki, binamız biraz dah
genişlemişti ve salâhiyettar za
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1042/1451
belediye reisinden daha yükse
mevkide olduğu için daha dikkatl
daha titizdi. Binaenaleyh iki saasürdü. Hemen her şeyin önünd
durdu, yerinden kalkabilecek her şey
bir kere yerinden oynatıp altınabakıyor, sonra kendisini elinde iyice
evirip çevirip muayene ediyor, tekra
yerine koyuyordu. Bütün bodefterleri açıp bakıyor, grafikleri
önünde uzun murakabe saatle
geçiriyordu.Bir ara bana döndü, bir eli kılıfım
çıkarmağa çalıştığı yaz
makinasında:
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1043/1451
- Neden öldüğünü biliyo
musunuz? diye sordu.
- Maalesef efendim... Ama...- Ben söyleyeyim, bakalım buldum
mu? Şekerden... dedi. Bende de va
da oradan biliyorum.Tabiî niçin böyle olması icap
ettiğini sormadık. Niçin soracaktık
Hattâ niçin şüphe etmeliydi? Herkebir şeyden öldüğüne göre Ahme
Zamanî Efendi de elbette b
hastalıktan ölecekti. Şekerden veycan sıkıntısından ölmesi arasında ne
ark vardı? Asıl mühim ola
salâhiyetti zatın bu işe getirdiği iy
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1044/1451
niyet, bizimle böyle işbirliğ
etmesiydi. Hepimiz birden bu ihtima
kabul ettik. Hattâ ben:- Çok doğru buyurdunuz.
Üzümden başka bir şey yemediğin
göre... diye hafiften tasdik bile ettimSonra saatine baktı. Güzel, altı
kapaklı bir Lonjin’di. “Yoruldum...
dedi. Hepimiz yorulmuştuk. Onun içiHalit Ayarcı’nın odasına geldiğimi
zaman Derviş Ağanın getirdiğ
kahveler pek makbule geçti. Hattâ aşekerli olmasına bile ehemmiye
vermedi.
Kahvelerden sonra yine o gü
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1045/1451
olduğu gibi kadro meselesine geçild
Ondan sonra tebrik faslı geldi. B
sefer altın tepsi belediye reisi ilonun arasında gidip gelmeğe başlad
ve nihayet kundaklanmış bir çocu
gibi Halit Beyin birdenbire açtığkollan arasında kaldı. Azi
velinimetim:
-Teveccühlerinizegüvenmeseydim, bu işe katiye
girmezdim. Bu itibarla ne kada
eşekkür etsem azdır. Bana bhizmet vesilesini verdiğiniz içi
bahtiyarım... diyerek meseley
halletmişti.
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1046/1451
Bütün gün hep böyle yapmış, e
üzumlu noktada konuşmuş, hiçb
şey rica etmeden istediklerinihepsini kabul ettirmiş, şimdi de as
şin kendisi tarafından kurulduğunu
beyhude münakaşaya lüzumolmadığını iyice anlatmıştı.
Fakat salâhiyetli zat tecrübe
adamdı. Koskoca enstitüyü sadecbizlere bırakamazdı.
- Bu müesseseyi başında
tibaren benimsedim, dedi. O sizleriolduğu kadar benimdir de... Reis be
de size yardım edecekler...
Ayrılırken tekrar bana iltifat etti:
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1047/1451
- Kitabı isterim... Bitecek anladını
mı Hayri Bey?
Ve yanağımı okşayarak kitaplaolan alâkasını bir daha teyit ett
Kapıdan çıkarken:
- Sloganları dağıtın! Biran evvel veher tarafa... diye tekrar emir verdi.
Tam merdivenin başında belediye
reisine yavaşça:- Bu rabia hesabı nedir siz biliyo
musunuz?diye sorduğunu işittim.
Onlar gittikten sonra Halit Ayarcekrar bana döndü:
- Artık bundan sonra da şüphe
etmezsiniz zannederim... dedi.
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1048/1451
- Hayır, dedim. Müesses
kurulacak. Bir de işimizi bilsek!
- Hâlâ bilmiyor musunuz? Saatleayarlayacağız...
- Evet ama nasıl? Bu kada
kalabalık bir teşkilâtla...- Çaresini bulacağız... Herke
kendisine, tâyin olunduğu vazifeni
adından bir iş çıkaracak. Zatekurulur kurulmaz bir tâmimle bütü
arkadaşlardan rica edeceğim bunu.
Ve tabiî onlar da yapacaklar. Bodurmayacaklar ya...
Sonra bir eli odasının kapısını
okmağında:
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1049/1451
- Siz kitabı ne vakit bitireceksiniz
Yani ne vakit bitirebilirsiniz, deme
stiyorum... diye sordu.- Nasıl yazarım ben bu kitabı?
diye cevap verdim. Mevcut olmaya
bir adam için...Halit Ayarcı’nın kaşları birdenbire
çatıldı. İlk defa hiddetleniyordu.
- Nasıl mevcut olmayan adam?Daha demin kendini
bahsediyordunuz... Dördünc
Mehmet zamanında yaşamış. Sarengi severmiş. Güneşin rengidir
dermiş. Mevlevî olduğunu bil
biliyorsunuz. Graham hesaplarıyl
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1050/1451
meşgul olduğu malum... Şekerde
ölmüş. Yok azizim, ben bu cinste
sabotaj istemem. Bu müessesmuvaffak olacaktır. Herkes vazifesin
yapacak. Sizin ilk işiniz budur.
- İyi ama, bütün bunlar mânâsışeyler... Hepsi uydurma!
Birdenbire ceketimden tuttu:
- Bu kitap yazılacak!.. Yahut dagider içeriye istifanamenizi yaza
getirirsiniz! Ben bu kadar bağ
olduğum bir müessesede en yakıdostlarım tarafından ihanet görmem
stemem... Hem kendini
söylüyorsunuz, hem de yoktur
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1051/1451
diyorsunuz...
- Ben Ahmet Zamanî’de
bahsetmedim...- Ama, Nuri Efendide
bahsettiniz... O da o demek...
Sonra birdenbire belki de bozulayüzüme dikkat ettiği için güldü:
- Adı olan her şey mevcuttur Hay
Bey! dedi. Binaenaleyh AhmeZamanî Efendi vardır. Biraz da ikim
böyle istediğimiz için vardır. Hattâ
şimdi büyük dostumuz da istiyor. Hiüzülmeyin... Çalışın sadece... Sonra
kadro meselesini ne yaptınız
stediklerimizi veriyorlar. Han
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1052/1451
isteniz?..
Aksi aksi:
- Tanıdığım insan çok az... dedim- Bulun...
- Akrabam yok...
- Akrabasız adam olmaz...- Belki vardı ama meydand
yoklar... Şimdilik görünmüyorlar..
sterseniz gazetelere bir ilâvereyim!
Tekrar gülümsedi.
- Ah, Hayri Bey, ah Hayri Bey.dedi. Siz hakikaten ben
yoruyorsunuz. Bir türlü sizi baz
şeylere alıştıramadım. Hayır, ilâna
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1053/1451
üzum yok, biraz daha bekleriz.
Onlar gelirler... Bir de Sabriy
Hanımla Selma Hanımı artık davezamanı geldi sanırım.
Odama girdiğim zaman Zehra’nı
beni beklediğini gördüm. Benden izistiyordu. Yeni elbiseleri içinde
hakikaten güzel ve mesuttu. Yen
aşındığımız evde odasını ne kadazevkle döşemişti. Pakize ile iki dos
gibi geçiniyorlardı artık. Karımı
iroit guddeleri tedavi edileliden beevde kavga yoktu. Ahmet üç ayda
altı kilo almıştı. Kızıma yarın dah
sterse evde kalabileceğin
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1054/1451
söyledim... O teşekkür yerine b
kırıttıktan sonra çekilip gitti. Be
başım iki elimin arasındadüşünmeğe başladım. Hayır
stirahat etmemin imkânı yoktu
Birçok yalanın içinde olsam bilhmal edemeyeceğim bir hakikat
büyük bir hakikat vardı ortada
Saatleri Ayarlama Enstitüshayatımı kurtarmıştı.
Halit Ayarcı ile evime refah dene
güneş doğmuştu. Bütün bunladüşünürken iç telefon çaldı. Hal
Ayarcı, sanki aramızda geçe
şeyleri tamamiyle unutmuş gibi e
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1055/1451
rahat sesiyle:
- Yarın size Ahmet Zamanî’y
yazmanıza yardım edecek tarikitaplarını getireceğim.
Göreceksiniz ne kadar kolay iş...
- Teşekkür ederim efendim...- Bir iki ayda çıkar...
- Zannederim efendim. Siz d
yardım edersiniz tabiî..- Selma Hanımla Sabriye Hanım
davet için biraz bekleyin! Be
gidiyorum, bir iş olursa evdeararsınız...
- Baş üstüne efendim...
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1056/1451
IV
Başından beri gazetelerde enstithakkında havadisler çıkıyordu
Kadromuzun müzakere edileceğ
arih yaklaştıkça bu yazılar arttBayağı günün meselesi hâline geldik
Hemen her gün enstitünün teşkilât
çalışma tarzı, yapacağı iş münakaşaediliyor, bittabi bu arada müdürün
müdür yardımcısının ve diğe
personelin hayatları hakkında d
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1057/1451
ufak tefek şeyler geçiyordu. Baz
gazeteler Halit Ayarcı’yı son derece
sempatik buluyorlar, bir kısmı bkadar mühim iddialı bir müesseseni
bu cinsten bir iş adamına verilmesine
şaşıyorlardı. Bir kısmı ise, “Ne igörecek bu müessese?” diy
soruyordu. Halit Ayarcı bütün b
yazıları dikkatle okuyor, tenkitleremüsamaha ile gülüyordu.
- Elbette, diyordu, bu kada
mühim bir iş yapılırken aleyhte dsöylenecek! Mesele münakaş
edilmesidir.
Bilhassa bir gazetenin, Saatle
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1058/1451
Ayarlama Enstitüsü’nün gere
adının, gerek vazife ve öğrenilebildiğ
nisbette teşkilâtının bürokrasarihinde hakikî bir merhale olduğun
yazması pek hoşuna gitmişti.
- Kim yazdıysa bunu, işi anlamış.Zeki adam! Evvelâ asrını biliyor. B
asra birçok ad verilebilir. Fakat o he
şeyden evvel bürokrasi asrıdırSpingler’den Kayserling’e kada
bütün filozoflar bürokraside
bahsederler. Ben hattâ derim kbürokrasinin asıl kemal çağı istiklâ
devri bu devirdir. Bunu anlayan adam
mühim adamdır. Ben mutlak b
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1059/1451
müessese kuruyorum. Fonksiyon
kendisi tâyin edecek bir cihaz.
Bundan mükemmel ne olabilir?Kadro müzakerelerinin zaman
yaklaştıkça sıklaşan bu havadisle
ve düşünceler sonuna doğrbirdenbire şahıslarımız etrafında
oplandı ve iki hafta içinde de Hal
Beyi bırakıp sadece beni hedealdılar.
Bu ağız değişmesi sayesind
müessesemizin lüzumuna dayapılan münakaşaların birdenbire
kesilmesine bakılırsa bu işte Hal
Ayarcı’nın bir tertibi olduğun
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1060/1451
hükmetmek hiç de yanlış olmaz
Şurası da var ki, hayatımın gari
cilveleriyle ben Halit Beye nazaraefkârıumumiyeyi oyalamağa dah
müsaittim. İşte o andan itibare
benim için günlerce süren bhuzursuzluk başladı. Hemen gü
aşırı, bir gazetede resmim çıkıyor
hayatım münakaşa ediliyor, bu kadamühim bir işte bulunmamın doğr
olup olmadığı hakkında fikirle
yürütülüyordu. Takribî Ahmet EfendCamii’nin bir asra yaklaşan hikâyes
Şerbetçibaşı Elması, çocukluğumd
ve ilk gençliğimde tanıdığım insanlar
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1061/1451
yetiştiğim muhit, işsizlik yıllarım
gördüğüm işler birbirine zıt bir yığı
efsire yol açıyordu.Bazı kimseler için bu işin âdet
ek favorisi bendim. Onlara gör
bütün ömrüm saat ve zamanlageçmişti. Binaenaleyh hayatımın he
safhası bu işe bir hazırlıktan başka
bir şey değildi. Nuri Efendinin soalebesi idim. Binaenaleyh Şey
Ahmet Zamanî’nin müsbet vey
esrarlı bütün bilgilerinin vârissayılırdım.
Tam bu sıralarda-yine şüphesi
Halit Ayarcı’nın gizli teşvikiyle
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1062/1451
Muvakkit Nuri Efendin
Merkezefendi’deki mezarının tami
beni büsbütün Ön safa geçirdi. Bmerasimde verdiğim nutukta, Hal
Ayarcı’nın sıkı tembihleri yüzünde
Ahmet Zamanî’den bahsetmem işbüsbütün alevlendirdi. Bu sefe
zekâm, görüş kabiliyetim, hattâ
şahsî metodum methedilmeğebaşlandı.
Ertesi hafta gazetelerden birind
dünyanın en garip başlıkmakalelerinden biri vardı. “Hay
rdal’ın çıraklık seneleri” diy
başlayan bu yazıda, benim ü
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1063/1451
yaşımdan itibaren saat ve zamanla
meşgul olduğum anlatılıyordu
Babama muttasıl evimizdeki büyüsaati, Mübarek’i göstererek nas
şlediğini sorarmışım. “Zengin
dindar, kibar cetler silsilesinden teaile mirası olarak büyükçe b
saatten başka bir şey bulunmaya
bu evde ihtiyar baba sabah akşamçocuğuna, saatin kâinatın timsa
olduğunu söylüyordu. İşte bütü
çocukluğu bu saat karşısında geçeHayri İrdal’ı talih doğmadan evvel b
şe hazırlamıştı.” cümlesiyle biten b
makale hakikî bir şaheserdi. B
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1064/1451
hafta sonra bir başka muharrir, ben
Tanınmamış Voltaire’imiz” diye
akdim ediyor ve hayatındsaatçilikle zengin olan bu filozofl
aramızda ipe sapa gelmeyece
mukayeseler yapıyordu. Üçüncyazıda Nuri Efendi de, babam d
Voltaire de bir tarafa itiliyordu. B
yazıda benim hayatımın insanları vecemiyetimizi öğrenmek için girişmi
olduğum bir tecrübe olduğ
söyleniliyordu. “Hayri İrdaçocukluğundan beri zihniye
meselesiyle meşguldü, elbette ki b
devamlı çalışma bir gün geli
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1065/1451
meyvalarını verecekti.” deniyordu.
Bittabi bu velveleye Doktor Ram
yabancı kalamazdı. Nitekimsonradan büyütüp kitap hâline
getirdiği bir makale yazdı ve benim
ruh tahlilimi yaptı. Nezredilmiş bcamiin para şartları yüzünden küçüle
küçüle indiği son had olan esk
saatimizi nasıl baba telâkkî ettiğimyice izah etti. Tâbirnamelerden, fa
kitaplarından. Seyit Lûtfullah’ta
bahsetti ve bendeki zaman sezişinövdü. Ona göre ben bir nevi Ebu A
Sinâ idim. “Evet, diyordu Dokto
Ramiz, Hayri İrdal, bu şar
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1066/1451
Faust’unun modern hayatımızda yen
baştan görünüşünden başka bir şe
değildi. O nasıl ameliyelerini İzazamanda yapmışsa, Hayri Bey d
yaşanan zamanda yapıyor. B
yüzden dostum Halit Ayarcı’nıgirdiği mühim teşebbüste bu hakik
değeri bulup meydana çıkarmas
kadar övülecek bir hareket olamaz!”İşin en sıkıcı tarafı Halit Ayarcı’nı
bu budalalıklardan her şikâyetimde
bıyık altından gülmesi, beni teskinhiç aklına getirmemesiydi.
- Elbette, diyordu. Elbette az
dostum, böyle mühim b
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1067/1451
müessesenin kurulma şerefin
paylaşan bir insanın etrafında bira
gürültü olur. Ne yapmamstiyorsunuz sanki? Çıkıp, “Hayır
yalan söylüyorsunuz!” mu diyeyim
Bu müesseseyi kökünden yıkarBırakın, bu bir dalgadır
kendiliğinden geçer...
Bazen de;- Voltaire’e veya Faust’
benziyorsanız kabahat benim mi
Yahut benzetiyorlarsa... Onlar dabizim bir şeylerimiz olmasın
stiyorlar. Elli senede bir medeniyete
bütün tarihiyle yetişmek kolay mı
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1068/1451
şin içine elbette biraz mübalâğ
girecek! Nasıl filân romancımız
Balzac’a öbürünü Zola’ybenzettilerse, sizi de başkalarına
pekâlâ benzetirler. Hayret ediyorum
doğrusu! Sizi kıskanmadığım içibana teşekkür edeceğiniz yerde
kızıyor, hiddet ediyorsunuz! Ben sizi
yerinizde olsam hiç ses çıkarmazkendi işime bakardım. Siz oturun
kitabınızı yazın, enstitümüzü
ekâmül çarelerini arayın!.. Bunlar kadar basit şeyler ki... Göreceksiniz
sonunda nasıl alışırsınız! Ne hace
alışmadınız mı sanki? Bir hafta evve
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1069/1451
aleyhinizde çıkan yazıya nas
kızmıştınız? Öyle sanıyorum k
kızılacak büyük bir tarafı da yoktuYani, şimdi söylediklerinizi
doğruluğuna inanmam lâzım gelirse
abiî bulmanız icap eden bir yazıyddemek istiyorum. Hayatınızdan kend
anlattığınız şekilde bahsediyorlard
Halbuki kızdınız. Demek köbürlerinden memnunsunuz!..
Filhakika aleyhimdeki yazı da pe
öyle kızılmayacak cinsten değildBütün İstanbul halkının tanıdığı b
meczubu öne sürmekle işlenen b
hata” diye başlıyor, beni nasılsa
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1070/1451
adaletin elinden kurtulmuş alelâde b
sahtekâr olmakla itham ediyor
Şerbetçibaşı Elması rezaleti henüunutulmuşken, bir başka dalaver
daha mı?” diye hem bana, hem Hal
Ayarcı’ya yükleniyordu. Bu yazınımuharririne göre Halit Ayarc
efkârıumumiye ile alay eden bir i
adamı, bir sergüzeşçi idi ve beonun kuklasıydım!
Salâhiyettar zatın ziyaretinin ertes
günü mükâfat olarak bana kendkereste fabrikasında yüz liralık b
ücretle hiç işi olmayan bir kontrollü
veren Halit Ayarcı, bu yazı üzerine
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1071/1451
de sabun fabrikasında aynı şekilde
bir vazife vermişti. Bu d
gösteriyordu ki yazı hakikatealeyhimde idi, ve doğrusu ben de
hakikaten kızmıştım.
- Şüphesiz ki o yazılara kızdımAleyhimde söylenirse elbett
kızarım. Siz de biliyorsunuz k
Şerbetçibaşı Elması dâvasındhiçbir kabahatim yok!..
- Hayır, siz kukla kelimesine
kızdınız...- Hayır ona kızmadım. Kukl
olduğumu biliyorum!
Halit Bey hep aynı soğukkanlılıkla
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1072/1451
- Çok acayip insansınız, diyordu
ş arkadaşlığının ne olduğun
bilmiyorsunuz. Bütün ömrünüzcyalnız yaşadığınız ne kadar belli! Hi
cemiyet hayatına alışmamışsınız
Ancak insana alışmamış olanlabaşkalarının hürriyetine karışabilir
Hem aleyhinizde yazmayacaklar
hem de ölçülü şekildemethedecekler... Ne âlâ şey
Bulursanız bana da gönderi
böylesini... Hayır azizim, herkesihürriyeti var!
Pek haksız da değildi. Lehimd
yazılan şeyler hoşuma gidiyordu
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1073/1451
Benim kızdığım şey, kendimin de
nanmayacağım mübalâğalard
Doktor Ramiz’in makalesinden sonrbir gazetecinin karımla yaptığ
röportaj çıktı. Ve bu sonuncus
hepsini bastırdı. Pakize şahsımkarşı, on seneyi geçe
alâkasızlığını, beni küçük görmesin
hmallerini, hulâsa evlendiğimizdeberi yaptığı bütün haksızlıkları yirm
dakikalık bir konuşmada ödemeğ
karar vermiş gibi, beni durmadaövüyordu. Fakat Pakize saatle
psikanalizle, yüksek bilgi ile alâkas
olan insan değildi. O moder
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1074/1451
kadındı. Sinemayı seviyordu
Kâinata beyaz perdeden bakıyordu
Binaenaleyh ister istemez onun gözle ben de değişecek, sinema
olacaktım.
Karım kocasını çok seviyorduEsasen çocukluğumuzdan be
sevişmiştik. Benim bir yığın talihsizli
yüzünden Emine ile evlenmemüzerine o da ilk kocasıyla evlenmişt
Fakat hiçbir zaman ben
unutmamıştı, ne de ben onu... Zatelk evlenmemden bir gün evve
kendisiyle konuşmuş, bu iştek
zaruretleri anlatmıştım. Birinci karım
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1075/1451
çok iyi kadındı. Fakat ben
anlayacak seviyede değildi. Onu
çin hayatta muvaffak olamamışkendimi tanıyamamıştım. Onu
ölümü üzerine Pakize de kocasında
ayrılmış, gelmiş, beni bulmuştuÇünkü ben bütün büyük adamlar gib
kadın meselesinde, çekingen
mağrur ve tabiatıyla dalgındım. İştondan sonra, Pakize’nin sayesind
asıl çalışma devrem başlamışt
Kendisini işine tam vermek içimemuriyetini bile bıraktı... Yed
sekiz sene ailemden kalan öteberiyl
geçindik. Neyimiz varsa hepsi sar
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1076/1451
oldu...” Ama Pakize şikâyetçi değild
Esasen o, büyük bir adamın karıs
olmanın ne gibi fedakârlıklar icaettirdiğini biliyordu. Hususî hayatım
mı? Tabiî biraz dalgındım. Faka
kendimi büsbütün işe kaptırmadığımzamanlar neşeliydim. İyi at
binerdim, güzel yüzerdim, teni
oynardım. “Biraz kumarı severdama, hatırım için vazgeçti!” Kadı
uvaletinden hakikî zarafetten çok iy
anlıyordum. Küçük baldızımıuvaletleri hep benim tavsiyeml
yapılmıştı. Saatten başka sevdiğim
şeyler mi? Tabiî musikîy
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1077/1451
seviyordum. Hem alaturka, hem
alafrangasını. Güzel piyano ve banj
çalardım. Büyük baldızım bütümuvaffakiyetini bana borçluydu. “A
bilmiyor musunuz?..Ablam Billu
Çağlayan Gazinosu’nda her akşasöyler... On bir buçukta giderseni
eğer, dinlersizin...” Evde çolu
çocuğumla sohbetten hoşlanırdımSabah kahvaltılarında meyva suy
çerdim. Bir huyum vardı, sık sı
âşık olurdum. Fakat karım bunu hogörüyordu. “Onun seviyesinde ola
bir insan için...” “Zaten kadın kısmın
bilirsiniz, rahat bırakmazlar ki...
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1078/1451
Kendisine gelince, vaktiyle dansö
olmak istemişti ama... “İnsan, Hay
gibi bir erkekle evlenince kendisinseve seve feda etmeye alışıyor.
Saatleri Ayarlama Enstitüs
açılmadan evvel, yani tam kurulacağsıralarda iki teklif almıştım. Biris
Hollyvvood’dan... “Evet, eve
Hollywood’dan... Bir şark filmi için..Öbürü de büyük bir saa
abrikasından... İsviçr
abrikalarından biri. İsminsöyleyemeyecekti. O kadar ev işin
düşkündü ki bu gibi şeyle
birdenbire unuturdu. “Zaten artis
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1079/1451
olarak başladı. Biz ailece artistiz
Gençliğinde tiyatroda çalıştı. So
zamanlarda bir filmde de rolü vardı!Filhakika işsizliğini sıralarında ik
defa figüranlık yapmıştım. Sevdiğim
yemekler mi? “Haşlanmış sebzezgara gibi şeyler...” Karıma gör
yemeyi severdim ama, perhize ço
riayet ederdim. En büyük kusurumda kendimi ihmal etmemdi! Anlaşıla
eğlence ile pek başım ho
olmayacaktı ki geceleri peçıkmazdık, nadiren sinemay
giderdik. Konuşmanın bunda
sonrası sevdiğim artistlerin adları id
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1080/1451
Kısacası hangi mahkemeye v
hâkime gidersem gideyim, eğe
kimizi birden deli diye tımarhaneyeyahut yalancı diye hapishaneye
ıkmazsa, yirmi dakika içinde
ayrılmamıza karar verebileceği bröportajdı bu! İler tutar bir yerim
yoktu. “Geceleri çalışır... Sabah
doğru, yarım saat kadar ancauyur...” Ama bu sadece büyük mesa
zamanlarında böyleydi. Bazen d
yirmi dört saat uyurdum. Bilmemniçin, çırçıplak döşemenin üstünde
yatmaktan hoşlanırdım
Romatizmalarım ata binmeğe şimd
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1081/1451
müsaade etmediği için sadec
imnastik yapıyordum. Akrabamda
çok zulüm görmüştüm. Fakat Pakizbunların üzerinde durmuyordu
Bilhassa halamdan bahsetme
stemediğini açıkça söylüyorduHayri onları çoktan affetti...”
Mülâkatı sabahleyin dairede Hal
Ayarcı bana kendisi okuduHiddetime hiç aldırmıyor, he
cümlede bir kahkaha savuruyordu.
- Harika... diyordu, harika.Bundan daha mükemmel bir mülaka
olamaz. îlk işim bir gazete çıkarma
olacak karınızın idaresinde... Ça
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1082/1451
Saati. Adı Çay Saati olacak... B
stidat böyle bırakılır mı hiç? Siz
nasıl anlamış! Tam olduğunuz gibi...- Beni kepaze ediyor, deseni
daha doğru olur. Neremi anlamış
Baştan aşağı zevzeklik, herkese rezoldum.
Halit Ayarcı’nın yüzü birdenbir
değişti, ciddileşti:- Sizi ıslah ediyor, tanzim ediyor
sevebileceği şekle sokuyor... Niçi
ers tarafından alıyorsunuz hepBütün bunları da sizi sevdiği içi
yapıyor. Size hakikî çehreniz
veriyor.
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1083/1451
- Baştan aşağı yalan v
hamakat!..
-Siz öyle zannedin. Herkeçıldıracak... Meselâ şu cümle
Ayakkabılarımı kendisi giydirir. B
en sevdiği şeydir!”- Doğru dürüst ayakkabısı bil
yok!
- Olmadıysa kabahat sizin! Böylkadının kocası olan adam he
şeyden evvel onun rahatım ve
saadetini düşünür. Yarın yarımdüzine ayakkabı alın! Sonra b
sviçre seyahati! “Kocam hiç seyaha
etmedi! Yalnız geçen yaz ben
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1084/1451
sviçre’ye, kendisini davet ede
abrikaya misafir gönderdi. Doğrus
hoşuma gitti... Seyahati seviyorumama, ne yapayım, kocamı yalnı
bırakamam...” Niçin seyaha
sevmiyorsunuz Hayri Bey? Hakikatesevmiyorsanız çok yazık. Belk
vapur, şimendifer dokunuyor..
Halbuki ata biniyorsunuz! Ayağa kalktım:
- Bu kadın deli ve budala... dedim
Üstelik yalan söylüyorÇocukluğumuzda nasıl sevişebiliriz k
benden tam on altı yaş küçük...
- Ufak bir tarih hatası... Hepim
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1085/1451
yaparız! Ne çıkar sanki? Farz et k
baştan aşağı doğru olmuş olsayd
pek mi kazanırdınız? Kardyürümekten hoşlanmazsınız far
edelim, bunu herkesin bilmesi size ne
kazandırır?O da ayağa kalktı ve omuzum
yakaladı:
- Değişiyorsunuz Hayri Beydeğişiyorsunuz... Asıl memnu
olacağınız şey bu... Yeni hayat, yen
nsan... Tekrar doğamayacağınızagöre bundan başka çareniz yoktur..
Ben sizin yerinizde olsam bugünde
tibaren karımın istediği adam
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1086/1451
olmağa çalışırdım. Bu röportajı b
program gibi alın... Ve madd
madde tatbik edin!- Yani döşemede ve çırçıpla
yatayım, öyle mi?
Halit Ayarcı eli çenesindedüşündü:
- Burada zannediyorum ufak b
hata var, yani nasıl söyleyeyimküçük bir fantazi! Ondan vazgeçin!
- Banjo çalayım, Amerika
şarkıları söyleyeyim!- Niçin olmasın? Bende bir tan
var. Amerika’da iken almıştım. B
akşam size gönderirim. Dah
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1087/1451
doğrusu kendim getiririm
Çalışırsınız. Hiç de fena olmaz
Sesiniz güzel... Derhal başlayınAcemaşiran’dan bıkmadınız mı
çinizde hiç başka şeylerin dâüssılas
yok mu?Ben hiç cevap vermeden telefon
açtım. Fakat mâni oldu.
- Hayır, dedi, dönemezsiniz artıkOlanın üzerinde ısrar etmeyin. Sonr
bu kadar iyi düşünceli bir kadın
üzmek doğru değil... Bakın sizi nasseviyor. Sizce yapılacak şey b
sevgiye lâyık olmaktır.
Bu ara Zehra odaya girdi. B
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1088/1451
elinde gazete boynuma sarıldı:
- Ah babacağım! diyordu, be
zaten biliyordum böyle bir insaolduğunu senin! Ama, işte bizde
gizliyordun... İmkânı var mıydı başk
ürlü olmasının? Allah annemden razolsun...
Halit Ayarcı kızıma dikkatle ve
gülümseyerek baktı.- Siz de benim gib
düşünüyorsunuz... dedi. Anneni
harika bir insan! Ben çoktan beri bkadar güzel bir şey okumadım!
Bir kelime ile, çıldıracaktım.
Daha o gün ikindiye doğru b
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1089/1451
harika mülâkatın ilk neticesiyle
karşılaştık. Halit Ayarcı’nı
odasında, kendisi, Doktor RamizYangeldi Asaf Bey, ben, oturmuş
konuşuyorduk. Daha doğrusu Hal
Ayarcı Bey bazı mukavemetlerimyüzünden bana hücum ediyor
Doktor Ramiz onun konuşmasıyl
çıktığı düz caddede -her zamayaptığı gibi- arabayı doludizgi
sürüyordu. Artık sadece Ahme
Zamanî Efendi mevzubahis değildAyrıca karımın sabahleyi
gazetelerde çıkan mülâkat
karşısındaki tavrım da bir cürüm
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1090/1451
olmuştu.
Doktor Ramiz’e göre ben bütü
kabiliyetlerimi inkâr eden, asrına göyummakta inat eden, bu yüzde
dünyasını küçülttüğü için etrafına
karşı olan vazifelerinde bir yığıkusuru olan adamdım.
- Başkaları seni olduğu gib
görüyor da, sen kendingöremiyorsun! Birtakım miskinc
korkularda hapsoluyorsun. B
ahammül edilir iş mi?Ona göre Ahmet Zaman
Efendinin mevcut olmasındak
ereddütlerimle karımın anlattığ
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1091/1451
banjo çalan ve ata binen adam
oluşumu kabul etmeyişim hep ayn
şeylerdi.- Karın seni bize dünyanın e
modern adamı diye takdim ediyor
Sen hâlâ şüpheci vaziyetleakınıyor, her şeyi inkâr ediyorsun!
- Karım delidir, evlendiğim
günlerde beni bir akşam evvegördüğü filmin artistleri zanneder
sabahleyin yataktan kalkınca Bağda
Hırsızı filminde giydiği İncili terliklerinarardı. Bunu sen de biliyorsun!
Doktor Ramiz bir an afallar gib
oldu. Fakat Halit Ayarcı aldırmadı:
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1092/1451
-Tabiî! Karın deli, ben yalancı ve
madrabaz... Peki kızına ne dersin
Zehra Hanıma?...- Zehra işin alayında... Dah
evvelki gece, “Hayatımdan ço
memnunum... Kendimi bir opereyahut vodvilde sanıyorum... Yaşama
denen şeyin tadını almağ
başladım!” diyordu.Doktor Ramiz,
- Gördün mü? dedi. Demek k
artist ruhlu olduğunuzu o da kabuediyor. Zaten bu sabah kendis
söylemiş. Baba, sen busun, demiş!
Halit Ayarcı bana iyice dargın
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1093/1451
artık yalnız onunla konuşuyordu:
- Bırak canım, o şüpheleriyle
natlarıyla övünsün dursun... Hayayürüyor. Bir gün kervanın dışında
kalınca anlar! Bu dünyada yeni diy
bir şey var! Onu inkâr edenin vahâline! Zorla değiştiremeyiz ya
Sağduyusu kendine mübarek olsun
Biz canlı hayatın peşindeyiz!Doktor Ramiz birdenbire dah
müşfik oldu:
- Ben kabiliyetlerini bildiğim içiacıyorum. Konuşmam, zorlamam
hep bu yüzden... Yoksa bana ne?
- Ben ona da acımıyorum. Yalnı
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1094/1451
müessesemizi düşünüyorum!
Yangeldi Asaf Bey uykusunda
silkindi, avucunu sinek avlar gibbirden havaya uzattı:
- Ben de onu düşünüyorum. Yazı
bir frijider alacağız değil mi? Bir dvantilatör...
Halit Ayarcı gülmemek içi
dudağını kıstı.- İnanmayan bir adamla çalışma
dünyanın en güç işidir.
Artık bunalmıştım.- Bütün dediklerinizi yapıyorum
Bu yetişmez mi? İnanmağa ne lüzu
var?
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1095/1451
- Hiçbir şey yapmayın, yalnı
nanın, bize bu yeter...
Halit Ayarcı bu sefer gerçektehiddetliydi:
- Çünkü bana evvelâ inanç lâzım
Saf kalbe bu işin doğruluğunnanç... Siz çürümüş insansınız.
Eski ruhsunuz! Hayata inanmaya
nsanla çalışılmaz. Daha AhmeZamanî’nin mevcudiyetini bile kabu
etmediniz...
- İyi ama, yok bu adam... YokTarihlerde yok! Bana tek bir kâğ
gösterin, sadece bir isim gösterin
yeter.
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1096/1451
Doktor Ramiz.
- Eski moda laflar... diyordu
Tarih, günün emrindedir. Ben sanayüz meselede yüzlerce kâğ
gösteririm ki yalandır, bundan ne
çıkar? Mevcut olmasa adınbilmezdiniz, ondan konuşmazdınız.
Bütün mesele şuradan geliyo
Kendinizi zamanınızdan üstügörüyorsunuz... Entellektüel gururu
Ben bütün hakikatleri bilirim, deme
stiyorsunuz! Hayır, azizim, öyle bşey olamaz. Bir insan bütü
hakikatleri bilmez, bilemez...
Birdenbire kapının önünde kopa
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1097/1451
bir gürültü, bana vermeğe
hazırlandığım cevabı unutturdu. İl
önce Derviş Ağanın sesi geldAdamcağız,
- Olmaz hanımefendi, sormada
olmaz! Resmî toplantı var! diyçırpınıyordu.
Dik bir ses ona cevap verdi:
- Ben bilirim onların toplantısını.Çekil bakayım oradan!
Derviş Ağa galiba bir şeyler dah
söylemek istedi.- Çekil diyorum sana herif...
Artık şüphe edemezdim, halamı
sesiydi. Yirmi dört yılın arasında
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1098/1451
onu tanımıştım. Olduğum yerd
büzüldüm. Hiçbir kurtuluş imkân
yoktu.Birdenbire kapı ardına kada
açıldı. Halam, bir elinde başını
üstünde salladığı şemsiyesöbüründe bir yığın gazete ve bavu
kadar büyük bir çanta, beya
saçlarının üzerine kondurduğu siyahbüyük tüylü, bir kartal kada
azametli şapka, bir fırtına gibi içeriye
girdi. Merkezefendi mezarlığındadönüşü kadar garip, şaşırtıcı bir hâ
vardı. Makyajlı yüzü hiddetten a
üsttü. Pudra ve sürmelerini
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1099/1451
arasından gözleri şimşek gib
parlıyordu. Bileklerinde
parmaklarında, boynundakulaklarında bir yığın mücevhe
vardı. Sırtında yeldirmeye benzeye
bej rengi pardösüsüyle yürürkedaha ziyade uçuyora benziyordu
Fırsat bulsaydım kahkahada
çıldırabilirdim. Hepimiz ayağkalkmıştık. Yalnız Halit Bey olduğ
yerde sakin, “Bu da nedir?” der gib
ona bakıyordu.- Toplantı varmış ha?.. Ne
oplantısıymış o bakayım?..
Sonra birdenbire beni gördü.
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1100/1451
- Seni mendebur seni, sünep
herif seni... Yaptıkları
yetişmiyormuş gibi bir de gazetelereakrabam diye adımı geçirlisin ha!..
Ben yana fırladığım için ilk darb
Asaf Beyin omuzuna geldi. İkinciHalit Ayarcı’nın masasına indi. Ve
kocaman kristalle beraber şemsiy
de kırıldı.- Seni arsız, hayâsız
dolandırıcı... O şıllık karın deme
beni affediyor ha!- Aman halacığım... Allahaşkına
diyemeden kırık şemsiyenin di
arafı burnuma indi.
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1101/1451
Dudaklarımın üstüne doğru sıca
bir şeyin aktığını duydum. Elleriml
yokladım, kandı.- Oh olsun... Dur bakalım, dah
neler yapacağım sana...
Tam üzerime doğru atılmak üzereken yorgunluktan, yahut da kan
görmesi asabını bozduğu için olduğ
yerde durdu. Nerdeyse düşecekmigibi bütün vücudu titriyordu.
İşte o zaman Halit Ayarcı yavaşç
yerinden kalktı. Hemen o andgelmiş bir misafiri ağırlar gib
sükûnetle masanın etrafını dolaşt
Halamın omuzlarından tutarak on
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1102/1451
masanın tam yanı başındaki büyü
koltuğa oturttu. Elindeki çantay
gazeteleri camı kırılan masanıüstüne koydu.
- Zannederim ki Zarif
Hanımefendi ile teşerrüf ediyorum.dedi.
Halamın yüzü bembeyazdı. Faka
hiddeti hâlâ geçmemişti. Ağzı köpüreköpüre:
- Evet, dedi, Zarife Hanım... B
mendeburun halasıyım!Halit Ayarcı aynı soğukkanlılıkla
ve aynı tebessümle:
- Bendeniz Halit Ayarcı’yım! B
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1103/1451
müessesenin müdürü...
Bu kadarı halamı yenide
çıldırtmağa kâfiydi.- Demek ki bu dolandırıcıların b
de müdürü var ha!.. Ne yaparmış b
müessese bakayım?Bana doğru dik dik bakarak ilâv
etti:
- Elbette! Bu sünepenin nhaddine böyle şeyler yapmak!..
Sonra tekrar Halit Ayarcı’y
döndü:- Babası olan herif de böyleydi.
Şunun bunun peşinden gitmekte
başka elinden bir şey gelmezd
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1104/1451
Tabiî, öyle ya, birisi kurmada
hareket eder mi? Ata binermi
beyim, tenis oynarmış! Eşekle abirbirinden fark etmezsin sen! Bir d
benim adımı gazetelere geçirirsiniz
Ne zamandır beni affedecek adamoldu karın?..
Sonra tekrar Halit Ayarcı’y
döndü:- Ama siz, bir insan evlâdına
benzersiniz, nasıl girdiniz b
mendeburla bu işe?...Halit Ayarcı hiç istifin
bozmuyordu:
- Resmî bir müesseseni
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1105/1451
aleyhinde bulunuyorsunuz! Ço
yazık! Halbuki biz de burad
kendimize göre hizmet ediyoruz.- Hizmet mi? Neymiş o hizme
bakayım? Saatle
ayarlayacakmışsınız öyle mi? Beyutar mıyım bunu? Benim adım
Kefen Yırtan Zarife’dir. Öyle laflar
gelmem...Birdenbire durdu, etrafına bakınd
- Bana ne sizin işlerinizden? ded
Vaktiyle uğraşırdım böyle şeylerleFakat şimdi vazgeçtim. Ben buray
karısı beni affettiğini gazetelere
yazan herifi görmeğe geldim. Dah
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1106/1451
burnunun üstündeki iki damla kan
silmesini bilmiyor, şuna bakın! Bir de
büyük büyük laflar...Ben yavaşça cebimde
çıkardığım mendilimle yüzüm
sildim. Önünden geçmem lâzımgelmeseydi derhal dışarıya fırlardım
Halit Ayarcı zili çaldı. Hi
anımadığımız bir Derviş Ağa içeriygirdi. Alnı şiş içinde, yakası yırtıkt
Halamdan mümkün mertebe uza
bulunmak için odanın ta öbüucundan dolaştı.
- Ne emredersiniz hanımefend
kahve, çay...
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1107/1451
- Bir kahve! dedi. Tiryaki işi olsun
Doktorlar yirmi senedir yasak ett
ama ben yine içiyorum. Ama bpasaklı herif yapacaksa, vazgeçin!
- Derviş Ağa çok iyi kahve pişirir
Memnun kalacaksınız! Biz de isterDerviş Ağa.
Sonra Derviş Ağa çıkarken ilâv
etti:- Amma daha evvel, bir sepet, bi
şey getir de şu camları kaldır! Biris
gelirse mahçup olmayalım!Ve bizzat kendisi şemsiyeni
parçasını masanın altına attı.
- Ne olsa resmî daire
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1108/1451
hanımefendi!
Halam bayağı müteessir olmuştu.
- Ben buraya gelmezdim, ammeski evde bulamadım! Çıkmışlar
Adresi de bilen yok. İster isteme
geldim.Halit Bey en tatlı tebesümüyle on
eselli etti:
- Zarar yok efendim, zarar yok.Aile arasında olağan şeylerd
bunlar. Zaten siz gelmeseydiniz, bi
size geliyorduk!- Bana mı? Ne münasebet?
- Tabiî size! diye cevap verd
Şimdi konuşuyorduk. Bakını
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1109/1451
anlatayım: Saatleri Ayarlama
Enstitüsü’nün çalışmaların
destekleyecek halk arasındaikirlerini yayacak, hattâ bunlar içi
neşriyat yapacak bir cemiyet
htiyacımız var. Onun için bir “SaaSevenler Cemiyeti” tesisine çokta
karar vermiştik. Bugün bu cemiyeti
müessisler heyeti üzerindekonuşuyorduk. Toplantımız bunu
çindi.
Arkadaşlarla ben bu cemiyetidaha ziyade kadınlar arasında aza
bulmasını istiyorduk. Reisi d
bilhassa bir kadın, ve muhterem b
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1110/1451
hanımefendi, olmalıydı... Sabahta
beri düşünüyoruz, münasip, şahsiye
sahibi birini hatırlayamadık. NihayeHayri Bey, “Halam bu iş için e
elverişli insandır. Evvelâ başta
aşağı şahsiyettir. Bir orduyu bildare eder. Tecrübe sahibi insandır
Sonra da muhitinde çok sevilir. Yazı
ki bana dargındır. Ben tekledemem! Ricaya gitsem kovar
diyordu. Bunun üzerine ben he
birden size müracaat etmeyi teklettim. İşte tam o esnada siz teşr
ettiniz... Eğer reisliği kabu
ediyorsanız, lütfen yerime buyurun!
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1111/1451
Halam bir müddet Halit Ayarcı’ya
sonra da onun yanı başında ayakta
durduğu boş koltuğa baktı. İlk defdans edecek bir kız gibi şaşkın ve
arzu ile dolu idi:
- Bilmem yapabilir miyim? Hele byaşta...
Halit Ayarcı gülümsedi:
- Hiç yapmaz olur musunuz? Kaldki sizi iş başında gördük!
Halam bana dik dik baktıkta
sonra:- Bu daha bir şey değil! dedi. Hel
bir karısı elime geçsin!
Halit Ayarcı rahat bir kahkaha attı
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1112/1451
- Bu işte Pakize Hanımın kabaha
olamaz... Eminim! Görseniz pe
seversiniz. O cins kadın değil. Bunlaröportajı yapanın ilâvesi olacak. B
şey karışmış her hâlde. Görmedini
mi? diyordu, resimlerin çoğu HayBeyin değil!
Hakikaten röportajdaki resimleri
birçoğu benim değildi. Beni aüstünde gösteren resim aşikâ
şekilde bir İngiliz manzarasını
ortasında idi. Kütüphanem diyanıtılan yeri bütün ömrümce
görmemiştim, göremezdim. Saa
kolleksiyonum hayalimden bile
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1113/1451
geçemezdi.
Bir sükût dakikası oldu. Sonr
Halit Ayarcı yerinden kalktı, halama:- Kabul buyurursanız, şöyle geçi
de içtimaa başlayalım! dedi.
Halam hiç ses çıkarmadayerinden kalktı ve masanın başın
geçti. Halit Bey yandaki sandalyey
oturdu.- Müsaade buyurursanız Dokto
Ramiz toplantımızın kâtipliğin
yapsın!Doktor Ramiz bir bloknotl
masanın yan tarafında yerini ald
Halam âdeta kadınca şikâyet
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1114/1451
başladı:
- Bu işler hep böyle olur, he
benim üstüme yıkılır. Bununladördüncü cemiyetin reisliği olacak
Daha İttihat ve Terakkî zamanında
beri bu böyle gidiyor.Mamafih Halit Ayarcı hiç vak
kaybetmiyordu. İlk iş kurucula
meclisinin azalarını bulmaktHalamın bu husustaki fikrini sordu.
- Benimle Hayri Bey, bir de Dokto
bulunacağız... Gerisi kadın olmasazım...
Halam bu fikri beğenmiyordu
Bizim Saat Sevenler Cemiyet’ind
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1115/1451
bulunmamız belki yerinde idi, böyl
cemiyetlerde reise yardım edece
genç ve sempatik bir iki erkeğin dbulunmasını istiyordu. Halit Bey Şa
Ekrem Beyi tavsiye etti. Onda
sonra kadın aza üzerindedüşünmeye başladık. Halam birka
sim söyledi. Halit Bey Sabriy
Hanımla Nevzat Hanımı teklif ettZarife Hanım birincisini kabul ediyo
akat İkincisini istemiyordu.
- Sabriye hoş kız! diyordu. Kulağdelik. Konuşmasını bilir. Ötekini n
yapayım! Mızmızın biri.
Sonra kendiliğinden Selm
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1116/1451
Hanımın ismini ortaya attı. Böylec
on on iki isim kaydettikten sonr
ertesi hafta kendi evinde buluşmaüzere toplantıya son verildi.Tam
çıkacağı sırada kapı açıldı ve kızım
Zehra içeriye girdi. Halit Bey halama- Tanıdınız mı? diye sordu
Yeğeninizin kızı...
Halam yine düşman düşman banbaktıktan sonra Zehra’ya bir iki tat
kelime söyledi. Hâline bakılırs
akraba görmek hiç hoşunagitmiyordu. Bununla beraber kızım
odadan çıktıktan sonra bir müdde
arkasından düşünceli düşünce
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1117/1451
baktı. Sonra bana döndü:
- Bu herhâlde öbüründen olacak
şu hani seni anlamayan karından.Bu yeni şıllıkla alâkası olamaz.
dedi.
Bir hafta sonraki içtimada SaaSevenler Cemiyeti’nin nizamnames
hazırlandı. İki hafta sonra cemiyeti
resmî formaliteleri bitmiş, her şedüzenlenmişti. Bu arada Halit Bey b
gün bana:
- Halanızla mutabık kaldık.Hürriyet Tepesi’ndeki arsay
enstitüye hediye etti. Yeni binamı
orada yapılacak! haberini verdi.
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1118/1451
Birkaç gün sonra da Suadiye’ni
üstlerinde bir başka, daha büyükçe
arazinin yine halam tarafındaSaatleri Ayarlama Enstitüs
Kooperatifi’ne bedeli taksitl
ödenmek şartıyla devredildiğinöğrendim. Halit Beyin bunu ban
haber verdiği gün neşesi pe
yerindeydi.- Nasıl? dedi. Bir daha karınız
kızar mısınız? Pakize Hanım gib
akıllı bir kadın... Dün, halanızdgördüm, bilemezsiniz nas
sevişiyorlar. “Cemiyetin idare meclis
azalığına seçilmezse ben de
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1119/1451
çekilirim” diyordu.
Pakize bunları bana anlatmışt
Zehra ise onun evinden artıçıkmıyordu.
- Güzel... dedim, çok güzel. Heps
yi. Yalnız ben anlamıyorumAnlayamayacağım da...
- Hayır, dedi, anlamıyorsunuz ve
anlamaya da çalışmıyorsunuz.Mamafih ehemmiyeti yok! Siz kitab
bitirin.
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1120/1451
V
Halit Ayarcı’nın, halamın enstitüyo kadar gazapla geldiği günü
akşamı, bana uşağı ile gönderdiğ
banjo, çalışma odamda asıduruyor. Ara sıra ona bakar ve bi
zamanlar hayat yolunda ne kada
acemi olduğumu acı acı düşünürümRahmetli velinimeti bu kadar üzme
miydim? Şurası var ki bazı insanlar
hakikatin ışığı kendilerinde mevcu
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1121/1451
olarak doğuyorlar. Ben ise, tam
zıddı idim. Meselâ halam bile benim
gibi değildi. O yaşta ve o kadaecrübeden sonra, daha iki saatlik b
konuşmanın veya kavganın sonunda
gözümün önünde Halit Ayarcı’nısözlerini kabul etmiş, ne olduğun
bilmediği bir cemiyetin reisi olmağa
razı olmuş, bize evini açmıştı. Bese her şeyi Halit Beyden beklediği
hâlde onu kırmaktan çekinmiyor
onunla devamlı kavga ediyordum.Kapıyı açıp da uşağın elinde b
acayip çalgıyı görür görme
hiddetten az kalsın çıldıracaktım
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1122/1451
Hele içeriye getirip kanepeni
üzerine koyduğum zaman Pakize’ni
ve Zehra’nın sevinçleri, hattkarımın, “Çalsana şunu!” diye ısrar
beni büsbütün çileden çıkarttı. Dah
Pakize ile mülâkat üzerinkonuşmamış, bu kepazeliği niçi
yaptığını ona sormamıştım. Böyl
bir konuşmanın beni nerelere kadagötürebileceğini bilmiyordum. Faka
karım hiç oralarda değildi. B
hamlede yedi çocuk birdedoğurmuş bir dişi kedi gibi yaptığ
şten memnun, bütün uzviyetinde
sevinç aka aka etrafımd
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1123/1451
dolaşıyordu. Onun bu şuursuzluğun
gördükçe kafam büsbütün atıyordu
Bu hiddete Zehra’nın küçük bmüdahalesi son verdi:
- Baba, dedi, bugün kimi gördüm
biliyor musunuz? Topal İsmail’Dairenin hemen kapısının önünd
gibi bir şey... Birdenbire ben
görünce nasıl şaşırdı! Benzi kül giboldu. Sonra uzun bir ıslık çaldı, koş
koşa gitti. Meğer ne kadar çirkinmiş
Az kalsın onunla evlenecektim. Allagöstermesin, ne yapardım o biçare
le?..
Hiddetim birdenbire söndü. Tam o
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1124/1451
esnada Pakize:
- Bana hâlâ teşekkür etmedi
Hayri! dedi. Halit Bey bana, dünyadsen kocanı anlayamazsın! Onu
kadar mühim adamı anlayabilir misi
hiç? demişti. Hattâ bahis bilutuştuk. Amma kazandım
Sabahleyin telefonda beni nas
ebrik etti bilsen!Demek iş böyle olmuştu. Bunu d
Halit Ayarcı düşünmüş, Pakize’y
kışkırtmış, beni dosta düşmanagülünç etmişti. Karıma teşekkü
ettim:
- Fevkalâde... dedim, yalnı
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1125/1451
döşemede çıplak yatmam nerede
aklına geldi? Başka bir şe
uyduramaz miydin? Bilirsin ki beakkesiz, hırkasız bile yatamam!
Karım son derece mahcup ilâv
etti:- Hamak kelimesini unutmuştum
dedi. Halit Bey senin bütü
gençliğinde hep hamakta uyuduğunsöylüyordu. Fakat kelime bir türl
aklıma gelmedi.
Bu ehemmiyetsiz teferruaböylece hallettikten sonra bana
ekrar velinimetin hediyesini uzattı:
- Haydi çal biraz n’olursun
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1126/1451
diyordu.
Sazı elime alıp şurasına burasın
dokundum. Maksadım bilmediğimgöstermekti. Fakat Pakize’ni
yüzüne bakınca büsbütün şaşırdım
Yedi kat göklerde imiş gibi mesuttuNeredeyse gözünden yaşla
akacaktı. Fakat Zehra ortada
kaybolmuştu. Ahmet ise higörünmüyordu, odasınd
çalışıyordu. Yemekte bu bahislere
ekrar dönmedik!Yatmadan evvel bir ara Zehra’y
gördüm:
- Nasıl, dedim, banjomu beğendi
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1127/1451
mi?
Zehra, büyük gözlerini üzerim
dikti:- Başka çaremiz var mıydı baba
diye sordu. Yalnız Ahmet beni ço
düşündürüyor, diye ilâve etti.Fakat ben Ahmet
düşünmüyordum:
- Topal İsmail’i hakikaten gördümü? dedim.
- Hayır, fakat hâliniz o kada
acayipti ki, bir şey söyleyip önlememâzımdı. Aklıma o geldi.
Sonra ceketimin düğmesini tuttu
Gözleri gözlerimin içinde:
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1128/1451
- Fena mı yaptım? dedi. Beyhud
yere kavga edecektin! Ben kavgada
bıktım artık. Bütün çocukluğumkavga, dırıltı içinde geçti. Bilmezsi
neler çektim! Bağıran insan sesi ben
öyle korkutuyor ki... Hele hiddetideğiştirdiği insan yüzü! Öyl
kendinden çıkıyor, öyle katılaşıyor k
nsan... Dünyada bundan kötüğrenç bir şey olamaz.
- Ama sen de ara sıra
kızıyorsun... dedim.- Şimdi değil artık! Şimdi rahatım
Ben etrafımı sevmezsem raha
edemiyorum. Her şey içimde alt üs
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1129/1451
oluyor sanki...
Zehra’nın konuşkan zamanıyd
Her genç kız gibi o da kendisinanlatmak istiyordu. Söylediklerind
ne kadar yalan vardı, bilmiyorum
Fakat bana açılması hoşumgidiyordu.
- Hem biz kavga edemeyiz! ded
Sen de öylesin... Kendisinden başkherkesi haklı bulan insan kavga ede
mi hiç?..
- Neler söylüyorsun kızım sen?- Öyle değil mi? dedi. Öyle değ
misiniz? Hiçbir kabahatim olmasa
hayatlarına karışmış olmayı kendim
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1130/1451
affedemiyorum!
- Bari şimdi memnun musun?
diye sordum.Birdenbire yüzü güldü.
- Tabiî! dedi. Bir kere üst üst
değiliz artık! Herkesin bir hayatı varSonra bu işler de tuhafıma gidiyor
Hep sonu n’olacak? diye bakıyorum
Başka bir şey daha var, herkes okadar değişti ki, etrafımda...
Doğru söylüyordu. Herke
değişmişti.- Yalnız Ahmet değişmedi. O he
kapalı, hep ciddî. Sizden gizli bir şe
yaptık. Ahmet devlet imtihanların
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1131/1451
girdi. Kazandı.
Demek bu idi. Bir aydır evi
çindeki sır havasının sebebi bu idi.- Niye bana haber vermediniz
Fena bir şey değil ki...
- Her şey olup bitince söylemestiyordu. Muvaffak olamazs
gizleyecektik.
Acaba anneleri sağ olsaydbirbirini bu kadar severler miydi
diye düşündüm.
- Darılmadın ya...Çocuklarımın bana karşı hâl
saygı ve sevgi göstermelerine
şaşıyordum. Ahmet bile beni açıkta
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1132/1451
açığa üzmek istemiyordu. B
şüphesiz Emine’den gelen b
araflarıydı. Birdenbire içimdkorkunç bir yara sızladı. O
yaşasaydı bunların hiçbiri olmazd
Birbirine alışmış, birbirini tanıyan ikaraba atı gibi hayat yükünü hep ya
yana, birbirimizi gözeterek taşıma
ne iyi olacaktı. Gözümün önündeski evimizin taşlığında benim Ad
Tıptan döndüğüm günkü sevinc
canlandı.Gece geç vakte kadar oturm
odasında tek başıma, ne
yapacağımı bilmeden vakit geçirdim
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1133/1451
Bir türlü içeri gitmek istemiyordum
Emine’nin hâtırası içimde o kada
kuvvetliydi ki, hattâ uyurken bilPakize’yi görmeğe tahammü
edemeyecektim. Bunun da ayrıca b
haksızlık olduğunu biliyordum.O akşam hava çok ağırdı, Saa
bir buçuğa doğru gök gürültüsü
şimşek başladı. Odanın perdelebirbiri ardınca bir tiyatro dekoru gib
yeşil ışıklarda kaybolup, sonra
ekrar eski yerlerine geliyordu. Sonrşiddetli bir yağmur boşandı. Pakiz
gök gürültüsünden korkard
stemeye istemeye yatak odasın
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1134/1451
girdim ve yanma uzandım. Ben
yanında hissedince birdenbir
uyandı. Dünyanın en şefkatli sessandığı bir sesle, nazlana nazlana,
- Yine bu vakitlere kadar çalıştın
değil mi? Hayri, sen hiç kendinacımıyorsun! diye mırıldandı.
Radyoda kadın sesiyle yapılan
reklâm özentileri bile bu kadar soğuolamazdı. İlk önce alay ediyo
sandım. Keşke öyle olsaydı. Hayır
ciddî idi. Halbuki çalışmadığımçalışacak bir şeyim olmadığın
biliyordu. Sadece aklı başında, iy
niyetli, kocasının sıhhatine dikka
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1135/1451
eden kadın rolünde idi. Boynum
uzattığı kolunun altında bütü
vücudum buz kesilmişti. Kurulmuş bsaatten, bir otomattan ne farkı vard
sanki bunun? O zaman tekrar iş
başladığımdan beri etrafımda hegün biraz daha artan dikkati, itinay
hatırladım. Hakikatte altı aydan be
bir buz dolabında yaşıyor gibiydimPakize’nin sadece uzvî iştihalarıyl
beni hatırladığı, bana geldiği, onu
dışında beni sünepe pısırık, tembebudala, beceriksiz bulduğu günlere
neredeyse hasret çekecektim. Hi
olmazsa o zamanlar kendisiydi.
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1136/1451
İlk önce tekrar yataktan fırlama
stedim. Fakat bu sefer tam
uyanacak ve konuşmağbaşlayacaktı. En iyisi hi
kıpırdamadan olduğum yerd
kalmaktı. Her temastan bir parçkaçarak büzüle büzüle âdeta duvara
yapıştım ve oradan, gözlerim açık
sağanağın uğultusunu dinleye dinleyesabahı beklemeğe başladım. Hi
durmadan kendi kendime,“Ahma
mı, yalancı mı?” diye soruyordumHem ahmak, hem yalancıydı. Belk
de ahmak olduğu için yalancıyd
Belki de daha korkunç bir şeyd
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1137/1451
Sadece şahsiyeti yoktu. Ara sır
sağanak hafifliyor, o zama
nefeslerini işitiyordum: “Hiç olmazsrüyasında biraz kendisi olsa!” Bir ar
yavaşça doğruldum ve yüzün
baktım. Hafif açık dudaklargülümsüyor gibiydi. Yüzü baz
uçanlarda olduğu gibi iyice için
doğru çekilmişti. İnsanın düpedüyokluğu idi bu! Bununla beraber
kapalı gözleriyle, yarı açı
dudağıyla, belirsiz nefes alışıyla vebilhassa kendisi olmayışıyla ne
kadar güzeldi. Fakat niçin uyurke
bu kadar mesuttu? Kime ve ney
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1138/1451
böyle gülüyordu? Bu hiç de herhang
bir gülümseme değildi. Anca
kuvvetle duyulan bir hisle eldeedilebilecek bir şeydi bu. Demek k
o da kızım gibi memnundu. Belki d
kendisine düşeni yaptığını sandığçin bu huzuru duyuyordu. Yahut da
her şeyden ve hepimizden sıyrıldığ
kendi içinde bir köşeye çekildiği içindbu. Hulâsa onun da bir sırrı vard
Hattâ kendi yokluğunda olsa bil
buna eriştiği için mesut ve güzeldBir lahza bu bütünlüğü kıskanır gib
oldum. Neredeyse onu bozacak
dağıtacaktım. Fakat neye yarardı
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1139/1451
Birkaç dakika sonra yine aynı insan
aynı taş bebek olacak değil miydi?
Bu düşünce ile tekrar köşembüzüldüm. Sabaha karşı bir ar
dalmışım. Bu kısa uykuda gördüğüm
rüya belki o günlerdeki ruh hâletimdaha iyi anlatır.
Rüyamda eski evimizin sofasınd
dim. Geniş, büyük bir aynanıönünde durmuş, dikkatle çehrem
seyrediyordum. Ve her defasınd
kendi kendime bu ben değilim ki.Bu ben miyim? İmkânı yok... diy
söyleniyordum. Filhakika gördüğüm
şey benim yüzüm değildi. Kaldı k
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1140/1451
her an değişiyordu. Âdeta görme
ırsatını bulamayacak kada
değişiyordu. Sonra birdenbirhalamın sesini işittim. Haydi ge
kaldık! dedi ve beni çekmeğe
başladı. Dar ve sapa yollardan hızlyürümeğe çalışıyorduk. Fakat he
adımda ya halamın ya benim
birimizden birinin ayakkabısı çıkıyorbu yüzden duruyor, sonra tekra
koşmaya başlıyorduk. “ Nihayet işt
geldik!” diye haykırdı. Ve kendimbüyükçe bir meydanda, bir nev
bayram yerinde yapayalnız buldum
Davul zurna sesleri arasında büyük
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1141/1451
çok büyük ve kat kat, çemberle
birbirinin içinden geçen bir at
karıncanın üstünde idim. Hedönüşünde bir tanıdığa rastlıyor v
gülmekten katıla katıla
selâmlaşıyorduk. Sonra yavaş yavasüratimiz artmağa başladı ve bizim
Halit Ayarcı’nın, benim, halamın
Selma Hanımın, Cemal Beybulunduğu çember mihverden fırlad
ve imkânsız yüksekliklere doğr
döne döne çıkmağa başladı. Bekorkudan ölecek gibi Sey
Lûtfullah’ın kaplumbağasını
boynuna asılmıştım. Üzerind
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1142/1451
oturduğum hayvan o idi. Bir tarafta
ona sımsıkı sarılıyor, düşmemeğe
çalışıyor, öbür taraftan da durmadahalama bakıyordum. Filhakika halam
artık atlı karıncadaki hayvanlarda
herhangi birinde değildi. Boşlukta tebaşına uçuyordu. Pakize’nin ses
beni uyandırdı. Karım:
- Haydi uyan! Saat dokuz! Daireygeç kalacaksın! diyordu.
Halam koltuğunda oturmuş
karşısındakilere beni anlatıyordu.- Siz bu adamın kim olduğun
dünyada bilmezsiniz, kızım! Ona hi
güvenilmez. Rahmetli kardeşim adım
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1143/1451
Hayri koyacağı yerde hayırsı
koymalıydı. Tam yirmi sene ben
arayıp sormadı. Ne yapar, ne ederdiye düşündüm durdum. Kolay mı
Ailenin tek erkeği! Elbette severim
Onsuz Takribî Ahmet Efendhanedanı söner giderdi. En sonund
adını gazetelerde gördüm. Bar
dedim, gidip arayayım! Bu yaştakkadına yapılır mı bu iş?
Sırtında siyah atkısı, elinde küçü
Japon yelpazesi, bütün mücevherleçinde parıl parıl Selma Hanıma
öbür kadınlara bakarak der
yanıyordu. Ben kanepenin b
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1144/1451
köşesinde âdeta susta duruyordum
Daha doğrusu bir reçel kavanozun
düşmüşüm gibi bütün ömrümceatmadığım bir yığın tatlı serzenişle
çinde yavaş yavaş boğuluyordum.
- Bir ara harbde şehit olduğhaberi geldi. Rahmetli kocaml
aylarca matemini tuttuk. Üç def
mevlit okuttum, hatimler indirttimAmma yine içimden hiçbir şe
olmamıştır, sağ salim geli
diyordum... Öyle oldu.Hakikaten doğruydu. Askerde
yeni dönüşümde halamı tanıyan b
dostum bir gün ziyaretine gittiğ
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1145/1451
zaman evi hıncahınç bulmuş, ve tam
duada benim adımın okunduğun
şitince şaşırmıştı. “Her şey bitincehalana eğer yeğeni benim tanıdığım
Hayri ise hayatta olduğunu, hi
üzülmemesini söyledim. Bana ndedi, bilir misin? Demek bu d
yalandı, ha! Tabiî o babanın öyle
oğlu olur! Sakın ha! Evime ayabasmağa kalkmasın! Sonra iş fen
olur.”
Şimdi aynı halam bana bakıgülümsüyor, babamdan rahmetle
bahsediyor, benimle övünüyordu
Kendisine babamın ben askerde ike
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1146/1451
açlıktan öldüğünü, benim
Şerbetçibaşı Elması hikâyesind
kocasının ısrarı yüzünden az kalsıımarhaneyi boylamak üzer
olduğumu birisi söylemeğe kalks
muhakkak hayret edecek, imkânyok! diyecekti.
Zaten böyle şeylerde
bahsetmeyeceğimi, maziyi hihatırlatmayacağımı biliyordu. Be
artık sıraya girmiş, terbiyeli, mazbu
adam olmuştum. Halit Ayarcı gibhayatımı çekip çeviren bir dostum
mühimce bir işim vardı.
Halamın evine bu ilk gelişimd
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1147/1451
Saat Sevenler Cemiyeti bu kokteyll
o gün ilk umumî toplantısın
yapmıştı. Halam devam etti.- Böyle günlerde ne beklenir
Hısım akraba, ev sahipliği yaparlar
değil mi? Sağ olsun. Hayriciğiaklına bile gelmez. Allah kızıyla
karısından razı olsun! Onlar geldile
de...Filhakika Zehra hole yakın b
sofada üç delikanlı ile tatlı tat
didişiyordu. Pakize iç salonda HalAyarcı ile Sabriye Hanımı
bulundukları grupta idi. Muhakkak k
büyük baldızım da, günün şöhret
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1148/1451
artisti sıfatıyla, marifetin
göstermeğe çağırılacağı zaman
bekleyerek bir yerde yarış atlan gibsabırsızlıkla eşiniyordu. Halam
devam ediyordu.
- Hiç beklemezdim doğrusuçocukluğunda tanıdığım Hayri’nin b
kadar modern bir insan olacağını! İş
de kendisi gibi... Hem de kurucusu miş! O kadar sessiz sadasızdı ki.
Amma saati severdi doğrusu! Hatt
benim hastalığım esnasında bir güyemek odamızın saatini tamire
kalkmıştın, hatırlıyor musun? Sonr
rakkasını kaybetmiştin!
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1149/1451
Halamın, “Ya rakkası şimd
bulursun, yahut bir daha gözüme
görünme!” demesinden bir lahzakorktum. Hayır, o maziy
düzeltmekle, hattâ güzelleştirmekle
meşguldü. Neden olmasın sankkendimize daima yaşanacak iklim
yaratmaktan başka ne yaparız? Hâ
denen keskin bıçak sırtındaoturamayacağımıza göre...
- İsterdim ki üvey kızım d
Zehra’ya benzesin! Ne gezer, şirretibiri çıktı!
Selma Hanımın gözlerinden b
parıltı geçti. Halamı bize getiren şey
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1150/1451
o da, ben de öğrenmiştik. O tam
benim aksime yalnızlıktan mustaript
Üvey kızını ve damadını sevmiyorduFakat Halit Ayarcı bunu nerede
nasıl öğrenmişti? Ve neden bu kada
çapraşık yollardan yürümüştü? Nasher şeyi böyle tehlikeye atmağa raz
olmuştu?
Halam sözünü bu istikamettamamladı.
- Hayri ile evlendirmediğim için n
yi yaptım. Rahmetli Naşitçiğimibayağı hatırını kırdım.
Ne denirdi? Her şey değişmişt
Her şeyi olduğu gibi yani bugün ban
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1151/1451
verildiği gibi kabule mecburdum.
- Ya oğlum! Talihin varmış...
Şair Ekrem Beyin görünmesüzerine halam bizi unuttu.
- İşte bir başka vefasız daha.
dare meclisinde aza olduğu hâldçtimalara bile gelmiyor. Hayd
Ekremciğim! Şöyle yürüyeli
bakalım, misafirlerimiz ne hâlde!..Zavallı Ekrem, bir gözü bizde
biraz uzakta. Cemal Beyin âdet
pençesinde çırpınan Nevzat Hanıda, halamla beraber uzaklaşt
Birkaç kişi daha eğlenceli arkadaşla
bulmak ümidiyle onları takip etti.
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1152/1451
Selma Hanıma halamı nas
bulduğunu sordum. O bana ceva
vereceği yerde “Sizi çok seviyordedi. Bir saattir hep sizden bahsetti
Kendisine halamla olan hikâyemiz
anlattım. Evvelâ katılasıya güldüsonra ciddiyetle,
- Büyük insanların etrafı da acayi
olur... diye söylendi.Ben şaşkın şaşkın yüzüne baktım
Ne diyebilirdim ki?
Biraz sonra Sabriye Hanıyanımıza geldi. Bütün gün Taksim’de
açılacak “Ayar İstasyonu”nd
çalışmıştı. “Kızların üçü de çok iy
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1153/1451
yetiştiler” diyordu. “Sabahtan be
prova yaptık! Tam istediğimiz gib
yalnız elbiseleri yok...” Selma Hanıstediğimiz zaman iş
başlayabileceğini söyledi. Bira
sonra Cemal Bey gelip karısını aldO zaman Sabriye Hanıma sordum:
- Cemal Beyden izin almış m
Selma Hanım?- İzne lüzum yok, boşandılar.
dedi,. Fakat şimdilik gizli? Cema
Beyin ihtilâsı var. Şirket iflâs etmeüzere... Kıyamet kopuyor. Si
nerelerdesiniz?
- Cemal Beyin hâlinde öyle bir şe
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1154/1451
yoktu. Nevzat Hanımla gayet raha
konuşuyordu!
- Cemal ölürken de istifindeğiştirmez... dedi. Asıl mesele o
değil! Halanız nasıl? Harika değil mi
- Evet, dedim. Fakat hiçbir şeanlamıyorum. Nasıl barıştı? Niçi
barıştı? Karımın yazdığı budalalıkla
onu cemiyete getirmek için miydiHiçbir şey bilmiyorum.
- Halit Beyi tanımıyorsunuz d
onun için... Siz zannediyorsunuz kprogramla hareket eder, Halanı
zengin diye ona ağ kurdu. Hayır... O
sadece enstitünün sizin vasıtanızla
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1155/1451
reklâmını yapmak istiyordu. O
esnada halanız geldi, o da istifade
etti. Halit Bey rahat ve uyanıadamdır. Sporu sever, menfaa
değil!
Saat Sevenler Cemiyeti’nde byığın genç, güzel kadın, yakışıkl
kibar erkek vardı. Bütün bir muhit
bu. Bununla beraber hemen hemebirçoğunu ya İspritizm
Cemiyeti’nden, yahut kahveden
yahut Halit Beyin etrafındanımıştım. Bir ara, Büyükdere’d
gördüğüm devletli de geldi. O geldiğ
zaman ben halamın yanında idim
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1156/1451
Yeğeni olduğumu söyleyince bir ka
daha memnun oldu. Enstitü ile ço
alâkadardı.- İşler nasıl?..
Ben cevap vermek üzere ike
garson havyarlı sandviçler getirdDevletli, bir bana, bir de tepsiy
baktı. Sonra dünyanın en kayıtsı
çehresiyle tepsiyi masanın üstünekoymasını söyledi. Biraz sonra visk
getirildi. Viski ile beraber Halit Be
de bize iltihak etti. “Genişçe bkooperatif yapıyoruz, beyefend
dedi. Personelimiz için!” Planları hi
haberim olmadan bermutat be
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1157/1451
etkik ediyordum. Ayrıca da
Saatleme Bankası” adlı bir bank
çin de bir projem bulunduğunu ogece yine Halit Beyden öğrendim
Bilerek, bilmeyerek, herhâld
hayatımda muvaffak olmuştumFakat eriştiğim şey neydi? B
acayip, birbirini tutmaz kalabalıkta
canım sıkılmaktan başka elime ngeçmişti?
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1158/1451
VI
Şeyh Ahmet Zamanî’nin Hayatı vEseri adlı kitabımın neşri hakikate
büyük bir teveccühle karşılandı. Hal
Ayarcı’nın bir çırpıda bulduğu bmühim şahsiyet etraftan derhal kabu
edildi. Pek az insan Graha
hesaplarının bundan iki yüz seneevvel ve bilhassa aramızda yaşamı
bir adam tarafından bulunu
bulunamayacağını düşünüyordu
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1159/1451
Esasen Halit Ayarcı’nın ısrarıyl
ecdadın riyazî bilgilere olan merak
üzerinde o kadar geniş tafsilâvermiştim ki Ahmet Zamanî’nin keşf
kendiliğinden herhangi bir hesa
ameliyesinin en tabiî neticesoluyordu. Bununla beraber kitabı
basılışı sona erdiği günlerde hakik
bir korku içinde idim. “Ya, diyordumkitap beğenilmezse... İşin yala
olduğu meydana çıkarsa...” Ve b
korku ile âdeta her saniyebenirleyerek yaşıyordum. Gecele
gözüme uyku girmez olmuştu. Hal
Ayarcı benim bu telâşıma gülüyor v
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1160/1451
her fırsatta korktuklarımın tam aks
olacağını söylüyordu:
- Azizim Hayri İrdal, diyordusevgili dostum, göreceksin ki b
kitap çok sevilecek. Siz yalan diy
bir şey mevcuttur, sanıyorsunuzHayır, yalan yoktur. Böyle meseled
yalan olamaz. Ahmet Zamanı bugü
çin yalan olamaz, bilâkis hakikatin takendisi olur. Ne vakit yalan olurdu
bilir misiniz, hem de korkunç b
yalan? Eğer hakikaten bizimkendisine yüklediğimiz fikirlerl
yazdığını söylediğimiz eserlerle o
yedinci asır sonunda yaşasaydı, işt
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1161/1451
o zaman yalan olurdu. Çünk
asrından ayrılırdı. Asrını deli
geçerdi. Bu da imkânsız tabiî! Bmeselelerde yalan veya hakikat diye
bir şey yoktur. Asrına uymak, onu
adamı olmak vardır. Ahmet ZamanEfendi bizim asrımızın bir ihtiyacıdır
Bu ihtiyacı on yedinci asrın sonund
atmin ediyor, işte bu kadar..Binaenaleyh gerçeklerin gerçeğidir
Geçen akşam halanızı hep berabe
dinledik. Takribî Ahmet Efendsülâlesini Fatih devrine çıkarıyordu
Kimse itiraz etti mi? Yok. Herke
pekâlâ kabul etti. Niçin? Çünkü b
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1162/1451
ikir yaşayan iki büyük realitey
dayanıyordu, halanıza ve size! Si
kabul edildikten sonra mesele baştahalledilmişti. Bu kadar sevilen ik
şahsiyeti tarihin en uzak zamanına
götürmekten daha tabiî ne olabilirAmma yirmi sene evvel halanız bun
yapsaydı, herkes ayıplardı. Çünk
ne siz on sene evvel bugünksizdiniz, ne de Zarife Hanımefend
bugünkü Zarife Hanımdı. Herkes
zaman, “Allah Allah! derdi, doğmuolmaları bile mânâsız olan b
adamların Fatih devrinde kendilerin
ced aramaları kadar gülünç şey olu
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1163/1451
mu? Tam, murdar öldüğüne yanma
kendisine öd ağacından tabut ister
sözü... Muhakkak yalan söylüyorlarAksi takdirde hâllerinde bir necabe
ve asalet bulunması gerekirdi...
Amma şimdi demiyorlar! Başka bmisal daha... Halanız sizi
muvaffakiyetlerinize şahit oldukç
sade hakkınızdaki fikri değipederiniz hakkındaki fikri dah
değişti. Yine geçen akşam
babanızdan nasıl bahsediyorduYalan mı söylüyordu? Hayır. Sadece
bugüne ait bir hissi maziy
aşıyordu. Ahmet Zamanî’nin Viyan
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1164/1451
muhasarasına iştirak etmesi çok iy
oldu. Bu kadar mühim bir adam
böyle mühim bir hâdiseden uzakalamazdı. Bilir misiniz, sizin b
buluşunuzu fevkalâde beğendim
Aşağı yukarı Goethe’nin Franshtilâli harplerine, Valm
muharebesine gidişi gibi bir şey... B
büyük adam daima devriyle temahâlinde idi. Buna mukabil Ahme
Zamanî Efendinin harpde öyl
evkalâde bir şeyler yapmaması dölçü fikrinizin bulunduğuna delâle
eder. Herkes her işi yapmaz. Varsı
o cinsten kahramanlığı başkalar
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1165/1451
yapsın! Esasen böyle bir şey olsayd
meselâ Ahmet Zamanî Efendi fala
veya filân kaleyi fethetseydi, bmüverrihlerin gözünden kaçmazd
Onun Akd-ül-Mizac fi-Umur-il-İzdiva
adlı risalesini gençliğinizde okumuolmanız hakikaten talih eseridir
Okumamış olsaydınız bu mühim
eserden kimse bahsetmeyecekkaybolup gidecekti. Gerek bu eserin
gerek saatçiliğe dair kitabını
kaybolmasına herkes nasıl üzülecekNuruosmaniye Kütüphanesi’ndek
eski yazmalardan birinin arkasına b
ki kitabın adını işaret etmeniz de
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1166/1451
çok iyi oldu. Amma burada esk
mürekkepten anlamanızın da tesi
var. Hayır azizim şahane bir eseyazdınız!..
Bir başka defasında şöyl
demişti:- Bir harekette başlangıçtaki hız
utmak, onu yaratmak kada
mühimdir. Siz bizim hareketimizmaziye nakille hızlandırdınız. Ayrıca
da cedlerimizin daima inkılâpçı v
modern olduklarını gösterdinizHerhangi bir insan bile mazisiyl
dargın yaşayamaz. Tarih, sadece
enkit için midir? Beğendiğimiz v
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1167/1451
sevdiğimiz bir insana hiç tesadü
etmeyecek miyiz? Bu işten herke
memnun olacak, göreceksin!Yazık ki etrafın gösterdiği ço
doştça ilgiyi birkaç âlim taslağ
bozmağa kalktı. Böyle bir insanımevcut olmadığını, kitabımın başta
aşağı uydurma olduğunu söyleme
küstahlığında bulundular.Bu esere başladığım zamanki ru
hâlinde olsaydım bütün tenkitlere
memnun olur, “Oh Yârabbimderdim, sana bin şükür... Hi
olmazsa aklı başında birkaç kişiy
rastlamak mümkün! İşte yalanı kabu
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1168/1451
etmiyorlar. Bundan daha mesut ne
olabilir?” Fakat yazık ki değişmiştim
Bu kitapla uğraştığım altı ay içindHalit Ayarcı’nın disiplinini öyle
benimsemiştim ki, kolay kolay he
tirazı kabul edemezdim. Kaldı kmuharrir sıfatıyla ortada izzetinefsim
de mevzubahisti. Ayrıca da Ahme
Zamanî Efendiyi sevmiştimVarlığından şüphe etmek bana ağı
geliyordu. Tek kelime ile, Hal
Ayarcı’nın izafilik dediği şeyin, tabcaizse, bir hakikat olduğunu kend
hayatımda yaşıyordum.
Bu arada olan iki hâdis
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1169/1451
nakledilmeğe değer. Bunlardan biris
beş altı göbekten beri Çengelköyl
bir zatın kendisini Ahmet Zamanî’nicedbeced torunu ilân etmesi ve
soyadını değiştirmeğe kalkması v
elindeki aile şeceresinin doğruluğunaşahadet etmemi benden istemesiyd
Maalesef gerek bu şecerenin, gere
vesika olarak göstermeğe kalktığvakıfnamenin asılları ortada yoktu
Elinde kendi el yazısıyla kopyala
vardı. Hakikat namına tabiatıylreddetmek mecburiyetinde kaldım
Bu hâdisenin matbuata aksi d
ayrıca övülmeme sebep oldu
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1170/1451
Herkes benim bu gibi meselelerdek
dikkatime hayran olmuştu. Kitabı
rağbeti bu yüzden biraz daha arttHalit Bey bu işteki metanetimi pe
beğendi. Yalnız Zehra müteessird
Belki adamcağız hakikaten ZamanEfendinin oğludur...” diye üzülüyordu
- Olsa bile bizim Zamanî’nın oğl
olamaz. Çünkü herif yaşamadı! diysusturdum.
İkincisi, eski İspritizm
Cemiyeti’ndeki bazı dostların bir ageceli gündüzlü bir uğraşmada
sonra Ahmet Zamanî’nin ruhun
çağırmağa ve onunla konuşmağ
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1171/1451
muvaffak olmalarıydı. Bu konuşmad
Ahmet Zamanî Efendi de kitabımı
bazı yerlerine itiraz etmişti. Ezcümlpeltek ve kekeme olmay
reddediyor, nisbet ve tarika
hakkında daha geniş malûmaveriyordu. Gazeteler bunu d
yazarak işi biraz daha alevlendirdiler
Asıl garibi bu mülakatın merhumarafından bana bir teşekkürle
bitmesiydi. Yazı hayatında ilk defa
görülen bu âhiretten teşekkür deâyık olduğu ehemmiyetle karşıland
Ahmet Zamanî için en son v
ortalığı en fazla karıştıran tenk
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1172/1451
Cemal Beyden geldi. Selma Hanım
eski kocası zaten öteden beri ban
düşmandı. Boşadığı karısıylgittikçe artan münasebetim
öğrenince büsbütün küplere binmişt
Bu iş vesilesiyle hem bana, hem denstitüye adamakllı yüklenme
ırsatını kaçırmadı. Yalnı
yaratılıştan yalancı olduğu içinAhmet Zamanî’yi doğrudan doğruy
reddedeceği yerde, onun yerin
başka birisini çıkartıyordu. CemaBeye göre Ahmet Zamanî hiçb
zaman yaşamamıştı. Fakat
devirde yaşayan çiçek meraklıs
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1173/1451
mihanikle meşgul, büyüklere dost b
Fennî Efendi vardı. Asıl saatle v
zamanla meşgul olan bu idi. BiFennî Efendinin eserini kend
uydurduğumuz Zamanî Efendiy
nakletmiştik. Bunun da sebebi gayebasitti. Zamanî adı enstitümüz içi
en tabiî, akla en yakın bir reklamd
Böylece tarihî bir hakikati reklam içiahrif etmiştik. İşin garibi Cema
Beyin bizim Zamanî Efendiy
atfettiğimiz saatçiliğe dair kitabkendisinin de görüp okuduğun
söylemesi, ve birden fazla kadı
alma aleyhindeki kitabı düpedü
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1174/1451
uydurduğumuzu iddia etmesiydi.
Hiçbir tâbiye bu kadar ustalık
olamazdı. Cemal Bey bizi vurmaçin yalanımızı kabul ediyordu
Filhakika, “vardı, hayır yoktu
şeklinde sonuna kadar devamedebilecek bir münakaşaya
gitmektense, yalanın bir kısmın
kendisine bir ring yaptıktan sonraoradan bize hücum etmek, biz
vurmak daha tesirliydi. Bu acayi
enkidin çıktığı andan itibaren AhmeZamanî’nin varlığından şüph
edilmeğe başlandı. Ne Hal
Ayarcı’nın üst üste yaptığı bası
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1175/1451
oplantıları, ne benim yazdığım
cevaplar bu şüpheyi bir dah
gideremedi. Kitabın şöhrekökünden sarsılmıştı.
Makalenin çıktığı gün Selma il
beraberdik. Daha doğrusu hezaman buluştuğumuz garsoniyere o
sabah gazeteyi alarak gelmişti.
- Bak, yılan seni nasıl sokmuş!diye bana uzattığı gazetede esk
resmimi onun resmiyle berabe
görünce az kalsın çıldıracaktım.Cemal Bey beni küçültmek içi
hiçbir şeyi esirgemiyordu.
“Vaktiyle şirketimde küçük bi
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1176/1451
memur sıfatıyla çalışırken köt
ahlâkı ve yalancılığı dolayısıyla
çıkarmağa mecbur olduğum bşarlatan, pespaye bir dolandırıcı...
diye söze başlıyor, “Değil rabi
hesaplan üzerinde konuşmakalelâde bir toplam ameliyes
yapmaktan bile âciz olan bu adamı
arihî bir şahsın ismi, hayatı ve eseüzerinde yaptığı bu tahrifte
hakikatte mesul olan tek insan Hal
Ayarcı Beydir!” diye sözü bitiriyorduO gün bir an için her şeyi
yıkıldığını sandım ve asıl işte o
zaman bu bir yıl içinde ne kada
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1177/1451
dönülmez yolları geçmiş olduğum
anladım. Hiçbir şey böyle bir âkıbe
kadar korkunç olamazdı. Hayatımmucizeli sihirbazlar gibi giren, bana
bir yığın yolu birden açan para
mevki, şöhret hepsi birden gidiyorduEn korkuncu Selma’nın gözlerinde
münasebetimizin başladığından be
rastladığım o acayip ve ürkeparıltıydı.
Zannederim ki enstitü işlerini
günden, daha iyisi bu korkudasonra asıl ciddiye aldım ve dört elle
sarıldım. Hayır bu iş bir yalan gerçe
meselesi değil, bir olmak v
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1178/1451
olmamak meselesiydi. Kend
kendime. “Bazı düşünceler benim
çin sadece bir lüks ve fazla süstürbunu artık anlamalıyım!” dedim
Tekrar yarınsız ve hiçbir şeysiz insa
olacaktım. Tekrar sokağadüşecektim. Tekrar eski günler
arada alıştığım bu kadar nimette
sonra, ve şüphesiz onların yüzündedaha acı, daha çekilmez şekild
başlayacaktı. Yalnızlık, güvensizlik
küçülme... Karşımda yarı çıplagülümseyen güzel kadın dah
şimdiden benim için uzak bir haya
olmuşa benziyordu. Bu bahar sabah
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1179/1451
sisli denize bakarak onu beklediğim
bu sıcak, güzel ve tenha apartman
onun ömrümde görmediğim eşyasbu mahremiyet, daha arkada as
hayatımı yapan bir yığın şeyle
beraber gidebilirdi. Selma’nıgelirken getirdiği, kendi eliyle
vazolarına yerleştirdiği baha
çiçekleri bir lahzada solmugibiydiler.
Birdenbire telefon çaldı. Asabım
kadar bozuktu ki zilin sesi bana bkıyamet alâmeti gibi korkunç v
dayanılmaz geldi. Hakikatte d
böyleydi. O bana dışardaki âlem
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1180/1451
hatırlatıyordu. Onun bu oday
hücumuydu. Ve biliyordum ki dışarıs
bana düşmandır. Korka korka açtımHalit Ayarcı’nın yarı alaylı sesi içim
biraz serinletti.
- Gördün mü? diyordu.- Evet, şimdi okudum.
Mahvolduk! Ne yapacağız?
İlk önce:- Başımıza dünya yıkılıyor, se
eğlen! diye alay etti.
Sonra:- Ehemmiyet verme! dedi. Faka
şi sıkı tutmak lâzım! Sen derha
dikkatli bir cevap yazarsın! Be
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1181/1451
kendi tarafımdan onun zay
damarını bulur basarım. Bunla
efkârıumumiyeyi bir zaman işgaeder. Fakat asıl mühim mesel
herkesi şaşırtacak bir şe
yapmamızdır. Anladın mı? Yeni, çokyeni bir şey... Öyle bir şey ki, dost
düşman herkes şaşırsın! Bizim gib
müesseseler bir lahza bile aktü-aliteolmaktan vazgeçemezler. Bun
kafana koy ve öyle çalış!.. Bir şey
unutma! Talihe güvenmek lâzım!- Lâf! dedim, hepsi lâf! Her şe
bitti. Sizi benimle vurdular. Hiç b
çaremiz yok! Tası tarağı toplayıp
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1182/1451
gitmekten başka hiçbir şe
yapamayız!
Halit Ayarcı benim bu sözlerimüzerine en gürültülü kahkahalarında
birini attı.
- Yağma yok, Hayriciğim, yağmayok! Ben yerimdeyim, sen d
yerinde kalacaksın! Bizim gibi mühim
dâvalar peşinde olan insanlar kolakolay düşman karşısınd
çekilemezler...
Soğukkanlılığı, kendisine inanışneredeyse beni çıldırtacaktı. Bir a
aziz velinimetimin aklından şüphe
ettim. Acaba vaziyetin vahimliğin
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1183/1451
ark etmiyor muydu? O düşüncem
anlamış gibi, sesi birdenbire
ciddileşti:- Tabiî! dedi, müthiş darbe. Hi
bunu tahmin etmezdim. Cemal Be
yalanla mücadele etmesini biliyorYalana ancak yalanla karşı konabilir
Bu işte hakikat üzerinde ısra
sadece sönük bir inat olurdu. Bizsilâhımızla vuruyor. Ama aldırma
Ben talihime güvenirim bu işlerde.
Akşama görüşelim!Halit Ayarcı vaziyeti tam
görmüştü. Yalnız bir yerde
aldanıyordu. Cemal Beyin bulunduğ
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1184/1451
yerde ben talihime nas
güvenebilirdim? Zaten talihimin öbü
yüzü değil miydi? Yıllardır, HalAyarcı’ya tesadüfüme kadar he
onun darbesinin beni attığı çukurda
kalmıştım. Şimdi biraz nefes almağbaşladığım bir anda tekrar karşım
çıkıyordu. İnsan ruhu ne gariptir
bütün bunları düşünürken bu adamıkarısının yanı başımda bütü
vücuduyla omuzuma asılmı
kulaklarımı ısırdığını, bendeokşama ve sevgi beklediğin
düşünmüyordum. Vâkıa Selma il
ayrılmasında hiçbir dahlim
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1185/1451
olmamıştı. Bununla beraber işi
çinde yine hoşuna gitmemesi ica
eden bir taraf vardı.Halit Ayarcı kapar kapama
elefon tekrar çaldı. Bu sefer Cema
Beydi. Her zamanki sesiyle kibarmağrur, tek başına bütün bir kutb
yeniden donduracak soğuk sesiyle
ıpkı eski zamanlarda olduğu gibi.- Hayri Bey, diyordu, lütfen eğe
boş bir vaktiniz olursa gazetelere b
göz gezdirin. Sizi memnun edecek bhavadis göreceksiniz!
- Hacet yok Cemal Bey, hace
yok... diye cevap verdim. Çok esk
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1186/1451
bir dostum bu sabah gelirken getird
Ve telefonu kapadım. Cemal Bey
Selma’yı boşamasına rağmebenden kıskanıyordu. Cemal Be
yerimizi öğrenmişti. Cemal Bey biz
akip ediyordu. Cemal Bey için bmesele idik. Birdenbire bütü
kâinatım Cemal Bey olmuştu. Selm
bir kaşını kaldırmış düşünüyordu.- Bunu hiç anlamıyorum! diyordu
hem hiç... Bilmiyorsun, bilemezsin
beni ne kadar sevmezdi. Ve nasküçük, biçare görürdü. Adım evd
yapma çiçekti. Beni göğsümde
mantomda yapma bir çiçek olmada
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1187/1451
sokağa çıkarmazdı. “Sen de taş
derdi hep! Sen de taşı! Çünkü be
seni yanımda öyle taşıyorum!” Vbirisi çiçeğimi överse sevincinde
bayılırdı. Ah o sinsi sinsi bakı
gülüşü...Söylemeğe hacet yok ki Selm
benim sadece sevgilim değildi. O
biraz da mazim dediğim korkunşeyden aldığım öçtü. Onu
sayesinde arkamda bıraktığım
günlere, “haydi siz de...diyebiliyordum. “Hacalet... İşt
önünde küçüldüğüm tek insa
kollarımın arasında. Onun dışınd
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1188/1451
ne vardı sanki?” Eski efendimin ben
kıskanmasında hoşuma giden
saadetimi bir kat daha arttıran tuhabir şey bir nevi gıcıklayıcı bir zev
de vardı. Benim bu kadında kendim
müdafaa etmem lâzımdı.Cemal Beye, Halit Ayarcı ve ben
kimiz de cevap verdik. Ben kend
yazımda sadece mazlûm bir adamavrı takındım. Talihin kötü cilvelerin
herkes uğrayabilirdi. Ben d
uğramıştım. Haksızlığı aşikârdYalancılığımın veya herhangi bi
ahlâksızlığımın tek delilin
gösterebileceğini zannetmiyordum
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1189/1451
Yalnız yaratılıştan ahlâklı adamdım
beni çürütemeyeceğini bildiği içi
şirketten çıkartmıştı. İkinci makalemyine hep aynı mazlûm ağzıyla id
Fakat bu sefer şirkete da
bildiklerimi hafifçe çıtlatıyordumHalit Ayarcı’nın basın toplantısı bira
daha şiddetli oldu. Saat Sevenle
Cemiyeti’nin bu mesele hakkındneşrettiği tebliğ ise hakikaten ate
püskürüyordu. Fakat Cemal Bey d
durmuyor, hücumlarına devamediyordu. Başka, büsbütün başka b
şey lâzımdı. Öyle bir şey k
meseleyi unuttursun ve bizi büsbütü
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1190/1451
başka kapıdan temize çıkartsın
Bugünlerde olduğu kadar hiçb
zaman kafamı zorladığımhatırlamıyordum. Fakat hiçbir şe
bulamıyordum. Ne ben, ne Hal
Ayarcı, hiçbirimiz efkârıumumiyeyyeni baştan lehimize çevirecek b
catta bulunamıyorduk. Sank
boşlukta yüzüyorduk. Düşüncemialelâde şeylerden bir adım ileriy
gitmiyordu.
Beri taraftan Cemal Bey Selma imünasebetimizi sıkı sıkıya taki
ediyordu. Her buluştuğumuz yerd
muhakkak bir telefonunu alıyorduk
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1191/1451
Ayrıca Pakize’ye imzasız bir yığı
mektup geliyordu.
İşte tam bu sırada bir gece evdHalit Ayarcı ile karımın tavl
oyunlarını seyrederken yukarda
anlattığım nakitli ceza sistemi aklımageldi. Halit Ayarcı’ya ne kadar gü
ve biçare vaziyette olduğumuz
göstermek için onu hemen o andanlattım.
- Bula bula bunu buldum.
Düşünün artık hâlimi!..Fakat Halit Ayarcı çoktan zarlar
bırakmış, ayağa kalkmışt
Gözlerinde acayip bir donukluk vard
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1192/1451
- Şunu bir daha anlat bakayım
diye bana tekrarlattı.
Ve daha bitirmeden karımıboynuna sarıldı.
- Kurtulduk... Tam zafer, Hay
Bey, tam zafer... diyordu.Üç gün sonra ikramiyesiyle
piyangosuyla, zamanlarıyla
enzilâtıyla nakit ceza usulümübütün bir sistem olmuştu. Hal
Ayarcı benim keşfimi tam Hollywoo
metoduyla ilân etti. Birkaç haftçinde Ahmet Zamanî Efendiy
herkes unutmuştu. Saatleri Ayarlama
Enstitüsü ilk kuruluş anlarında dah
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1193/1451
erişemediği bir teveccüh ve
muhabbet kazandı. Bunu
arkasından Saat Sevenler Cemiyevasıtasıyla tesis ettiğimiz köyler içi
Saat Ayar Ekipleri geldi. Zaten Saa
Ayar İstasyonlarımız çoğalmıştŞehir bizimdi. Bir yığın genç kız v
erkek, sırtlarında Samiye Hanımı
cadı üniformalar, yakalarındarozetlerimiz, gidip geliyorlar, umum
hayata neşe katıyorlardı.
Böylece her şey yoluna girdi. Vbiz tekrar, hattâ eskisinden daha
kuvvetle günün adamı olduk
Babacanca hâllerim halkın hoşun
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1194/1451
gidiyordu. Acayip mazim, ica
kabiliyetim, açık kalbim her gün b
kere daha övülüyordu. Hiçbir topluluyoktu ki bulunmam istenilmesin
Doğrusunu isterseniz ben de b
şöhretin tam tadını çıkarmaktan hiçekinmiyordum. Gözlüğüm
şemsiyem, hiçbir zaman yerine tam
oturmayan şapkam, biraz bokesilmiş elbiselerim, babayan
hâllerim, hulâsa elimdeki teşbih
varıncaya kadar her şeyim bmuvaffakiyeti besleyecek şekild
anzim edilmişti. Gittiğim her yerd
etrafım çevriliyor, her meselede
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1195/1451
ikrim soruluyordu. Umuma a
ölçüleri hiç rahatsız etmeyece
şekilde yaşadığım için seviliyordum.Bununla beraber Cemal Bey vard
o benim kötü talihimdi. Nasıl olsa, b
yerden, bir gün çıkacaktı ve o tekraçıktığı gün her şey bitecekti. Bütü
bunları Halit Ayarcı’ya anlattıkça o
kızıyor, beni paylıyordu:- Yaptığınız işe inanmadığınız içi
böyle düşünüyorsunuz, diyordu
nsan yaptığı işe sade menfaati içigirerse, yalnız onu düşünürse
kendisini sonunda sizin gibi itham
eder!
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1196/1451
- İyi ama ayrı şeyler değil m
bunlar?
- Hayır, hiçbir suretle... Eğeçinizde bu kurt olmasa, Cema
Beyden veya herhangi bir adamda
korkmanıza imkân yoktur. Sizdekkorku kendinize imansızlıktan. Si
siniksiniz. Sadece para için çalışıyor
erdî saadetinizi düşünüyorsunuzMüessesenin yeni açıldığı devird
de öyle değil miydi? Hadem
maaşınızı keserler diye korkmuyomuydunuz? Beni her teşebbüste
menetmeğe kalkmadınız mı?
Aziz velinimetim tehlike bira
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1197/1451
geçer geçmez tekrar eski ağzın
almış, büyük idealler namına
konuşmağa başlamıştı. Şüphesihaksız da değildi. O bu işte oyun
dare edendi. Böyle düşünmes
böyle davranması lâzımdı.Halbuki mesele benim içi
büsbütün başka idi. Cemal Be
benim mazideki ıstırabımdı. O benimhayatımın bir tarafıydı. Gizli, her a
epmesi beklenen bir hastalık gib
bende yaşıyordu.
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1198/1451
VII
Nitekim öyle oldu. Hibeklenmedik bir şekilde onunla so
bir defa daha karşılaştım. Vâkıa b
son karşılaşmada ne enstitü yıkıldne param azaldı, ne mevkiim
sarsıldı. Bununla beraber ben de
Selma da aylarca tesiri altındkaldık.
Bir sabah gazeteleri elime al
almaz onun Nevzat Hanımla berabe
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1199/1451
Zeynep Hanımın eski kocası Tayfu
Bey taralından öldürüldüğün
okudum. Tayfur Bey çiftecinayetinden sonra intihar etmişt
Onun bıraktığı mektup, Sabriy
Hanımın o kadar çapraşık yollardasenelerce peşinde koştuğu meseley
açıklıyordu. Sabriye Hanım haklıyd
Zeynep Hanım, sanıldığı gibi intihaetmemişti. Nevzat Hanıma çılgınc
âşık olan kocası tarafında
öldürülmüştü. Polis genç kadınıselelerdir tuttuğu hâtıra defterini d
ele geçirmişti.
Bu üçüzlü cinayetin benim içi
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1200/1451
acıklılığından büsbütün başka b
mânası vardı. Sevimsiz, huysuz
geçimsiz, hodbin, her girdiği yerdebir yığın insanı kendine düşma
eden, insanlar içinde küçük bir akre
gibi, sağa sola kuyruğunu çarpaçarpa dolaşan Cemal Bey, hi
olmaması lâzım gelen bir şey olarak
bir aşk kahramanı gibi ölmüştüŞüphesiz işin bu tarafı da, hatt
üzumundan fazla gülünç bir şeyd
Ve belki de talih, her an kendisinhâkim olmak iddiasında bulunan v
nsan kalbinin bütün zaaflarını inkâ
etmekle övünen bu adamdan intikam
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1201/1451
almak, onunla alay etmek için b
âkıbeti böyle hazırlamıştı. Seven v
bu sevgi uğrunda bilmeden olsa dahölen bir Cemal Bey bu aklın alacağ
şey değildi. Şüphesiz bu işin gülün
ve maskara tarafına, alayın farkındaolmasa bile, ilk gülecek insan yine
kendisiydi. “Ben mi? diye duda
bükerdi. İmkânsız!...” O insanlamaşa ile tutmağa, gizli ve kir
dizginlerle idare etmeğe ve küçü
kuyruk darbeleriyle zehirlemeğealışıktı. Ve yalnız böyle olmasın
sterdi. Bununla beraber bu tarzd
ölüşü, çehresini o kada
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1202/1451
değiştiriyordu ki kendisini az ço
anıyanlar bile bu işte aldanabilirlerd
Hele onu hiç tanımayan, adınsadece bu ölümün aydınlığında
şitenlerin hâtırasında büsbütü
başka bir adam gibi yaşayacaktşin garibi, onu böyle sadece gazet
havadisinden tanıyanlar için tesadü
steseydi, Cemal Bey bir veli, cömeruhlu bir cemiyet adamı, filân gibi de
ölebilirdi. Cinayet, şüphesiz daim
kötü bir şeydir. Bununla berabemuhakkak insan eliyle öldürülmes
mukadder idiyse, Cemal Beyin il
rast geldiği insan tarafından ve sır
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1203/1451
Cemal Bey olduğu için, burnu
kadar kısa, alnı o kadar dar ve
karışık, yüzü o kadar parlak vetinalı, sesi öyle nazlı ve hımhım
gözleri öyle küçük ve parlak ve
bakışları öyle yırtıcı kuş bakışolduğu için, öldürülmesi icap ederd
Halbuki böyle olmuyordu. Acıkl
baştan başa yanlış anlama ile dolbir romanın içine zorla giriyor, üsteli
güzel, kendi içine kapanmış, tatlı ve
bedbaht, bir türlü etrafına kendisinanlatamamış bir kadının ölümüne d
sebep oluyordu. İşte mantıksızlı
burada idi.
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1204/1451
Daha beş yaşında iken annesiyl
beraber misafir gittiği bir evde, cam
kavanozdaki balıkları teker tekesudan çıkarıp eliyle gözlerini kö
ettikten sonra tekrar suya atan ve
onların can çekişmesini gülereseyreden adam için bu iş, hakikate
yadırganacak bir talihti. Cemal Beyi
bütün hayatı bu idi. Her tanıdığnsana aşağı yukarı bu balıklara
yaptığı şeyi yapmıştı. Vâkıa hi
kimsenin gözünü oymamıştı. Fakaher rast geldiğinin benliğiyle
oynamıştı. O kadar güzel, faka
bütün ömrünce beyhude kalmı
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1205/1451
Selma ondan ayrılır ayrılma
yaşamağa başlamıştı. Kibar
ecrübeli avukat Nail Beyin dahagün astımları geçmişti. Nail Bey hi
kimseye Cemal Beyle aralarınd
geçen şeylerden bahsetmemiştHattâ Selma’ya dair birçok şeyle
bile kendisinden -bittabi bu sefe
sormadan, hattâ istemeye istemeyve söz arasında- öğrendiğim kulağı o
kadar delik dostumuz Sabriye Hanı
bile bu hususta bir şey bilmiyorduFakat aynı araba içinde Cemal Bey
son hürmetimizi yaptığımız gün on
başka bir adam olarak görmüştüm
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1206/1451
Âdeta yeni doğmuş gibi bir şeydi. B
ara bana, “Kendimden utanıyorum
demişti.Bütün bunları yapan adam, şimd
kendisini hiç tanımayan ve haya
ecrübesi, hattâ saadet rüyası bassevda hikâyelerinin ötesine
geçmeyen yüz binlerce insanı
kafasında, kendisiyle hiçbir suretlemünasebeti olmayan genç ve güze
bir kadının hayatına birdenbire
eklenivermişti. Nasıl hiçbir suretldengi olmadığı Selma’nın bütü
ömrü boyunca hayatına girmişse
onun da ölümüne öylece girmişti.
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1207/1451
Tayfur Beyi bir iki defa
görmüştüm. Bazı anlard
soğukkanlı, içten hesaplı, yahut dahziyade kendisi tarafından kurulmağa
müsait bir insandı. Terbiyeli ve kiba
görünüşlerinin altında bir yığın zaafsaklayabilirdi. Evvelden hazırlanma
şartıyla herhangi bir cinaye
şleyebilirdi. Fakat kolay kolay kendöldürdüğü adamın vücudunu âdeta
doğrar gibi parça parça edece
nsan değildi. Bununla berabeCemal Beyi âdeta tanınmayaca
hâle sokmuştu. İşin garibi bıça
yaralarının birçoğunun çehred
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1208/1451
olmasıydı. Bu bence çok mânalıyd
Her şey bittikten sonra hâdisele
baştan sonuna kadar bütüvuzuhuyla yazacak kadar ak
başında olan katil, bu çehreni
karşısında kendisinden geçmiştNitekim mektubun bir yerinde bun
şaret ediyordu.
Cemal Bey zorla insanlarıhayatına girenlerdendi. Nevza
Hanımın da hayatına öyl
kayıvermişti. O ölümünü insanlardarayanlardandı. Fakat asıl abes
nsan hayatı namına isyanda
çıldırtacak şey Nevzat Hanımı
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1209/1451
hayatı idi.
Şair dostumuz Ekrem’in bu sessiz
kendi köşesine kapanmış kadınsevmesi çok tabiî bir şeydi. Nevza
Hanımın hâdisede hiçbir kabaha
yoktu. Ömründe kocasından başkkimseyi tanımamıştı. Dediğim gib
cinsî hayata, kocasının öldüğü gü
uzviyeti kapanmıştı. Bütün ömrevvelâ, onunla izdivacı kafasın
koyan ve bunun için karısını öldüre
Tayfur Beyin şantajı içinde geçmiş, oyetişmiyormuş gibi sonra da nasılsa
bu hâdiseyi haber alan Cemal Be
ona musallat olmuştu.
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1210/1451
Nevzat Hanım bütün ömr
boyunca etrafındakilerin tazyik
altında yaşamıştı. Kıskançlık, sevgnat, benlik dâvası, itisaf manis
alelâde çapkınlık ve sahip olma
hırsı, tecessüs, hulâsa insan ruhunubütün korkunç ve zalim çarkları onu
etrafında, bu güzel kadını kend
kendisinin gölgesi yapmak içiçalışmıştı. Etrafındakilerin heme
hepsi onun hayatına, bir kere bile
onu anlamağa çalışmadan, hep onaçullanmak için girmişlerdi.
Çocukluğu boyunca kendisinde
çirkin ve huysuz olan ablas
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1211/1451
arafından kıskanılmıştı. Onun
babasının zenginliği sayesind
evlenip de biraz rahata kavuştuğzaman ortaya kocası Salim Be
çıkmıştı. Bu hastalıklı, korkak
hodbin ve sızlanmaktan hoşlananşahsiyetsiz insan birdenbire on
sevdiğini zannetmiş ve tecrübesi
kıza seneler boyu ısrarıyla kendisinsevdirmese bile, hiç olmazsa onda
bu zannı yaratmağa muvaffa
olmuştu. Fakat daha evlendiklerinikinci haftasında genç kadın kocasın
hiçbir zaman sevmediğini ve hiçb
suretle sevemeyeceğini anlamışt
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1212/1451
Salim Bey şahsiyetsiz ve üstelik he
şeyde hasis bir insandı. Üsteli
karısını da sevmiyordu. Sevgi dediğşey hakikatte musallat bir fikirdi. O
ancak elde etmekten hoşlana
nsandı. Bir de kaybedeceğinanladığı zaman sevebilirdi. Ayrıca
uhaf bir izzetinefis anlayışı vard
Bütün şahsiyetsizler gibi o detrafıyla ve etrafında yaşıyordu
Nevzat Hanım bu işi
yürümeyeceğini anlayıp da boşanmaeklifinde bulununca, “İmkân mı var
sonra etraf, arkadaşlarım ne der
Beni herkese rezil mi etme
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1213/1451
stiyorsun? Bırak ki ben sensi
dünyada yaşayamam!” diye ceva
vermişti. Ve bu hâl Uç sensürmüştü. Bu arada Nevzat Hanımı
öteden beri kalbden rahatsız ola
babası bir gece âni bir krizlölmüştü. Küçük kızını çok seven v
mesut olmadığını hisseden adamın
ölümünden bir iki gün evvel söylediğbirkaç cümle, aile arasında, Nevza
Hanımın Salim Beyle evlenmesini b
ölümün tek sebebi yapmıştı. ZavalNevzat Hanım böylece çifte ate
arasında kalmıştı. İşte, kocasını
akrabası, komşuları, arkadaşlar
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1214/1451
belki de apartmanın kapıcısı ne
demez? diye sürüklediği bu acayi
ve tatsız hayatın üçüncü senesindeSalim Bey, askerde iken, dah
ziyade kendisinin sebebiyet verdiğ
bir kaza neticesinde ölmüştü. NevzaHanımın talihsizliği, evlilik hayatında
patlıyasıya canı sıkılan, aşktan ve
kadından hiçbir şey anlamayan veancak kıskandığı veya bırakılacağın
anladığı zaman karısını sevmeğe
kalkan bu münasebetsiz kocanıkendi korkaklığının sebep olduğuna
hemen bütün taburun şahadet ettiğ
bu kazadan bir gece evvel, karısına
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1215/1451
yazdığı mektubunda yin
ümitsizlikten, intiharda
bahsetmesindeydi. Filhakika bütügörenler kazada kastı hiçbir şe
olmadığını söylüyorlardı. Salim
Beyin bindiği at taburun en yumuşaâlim atıydı. Sicilinde bira
ürkeklikten başka hiçbir şey yoktu
Salim Bey eğer birdenbirkorkmamış olsaydı, hayvan gem
azıya almayacaktı. Hattâ kendisin
bu vaziyette doğrudan doğruya yereırlatsaydı at yanı başında dururdu
Nitekim yine tanımadığı bir biniciy
bu tecrübe yaptırılmış ve atı
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1216/1451
kendiliğinden durduğu görülmüştü
Hulâsa bir yığın acemilik ve korkaklı
yüzünden atı çileden çıkartmış vekazaya sebep olmuştu.
Herkes bunu bildiği hâlde aldığ
mektup yüzünden Nevzat Hanıkocasının intihar ettiğine inanmışt
Kaldı ki Salim Beyin akrabaları d
yine onun mektupları yüzünden bunananıyorlardı. Bu mektuplar kendisin
yazılanlar gibi de değildi. Onlardak
şikâyet daha başka türlü ve genkadının daha aleyhinde idi.
Üstelik oğlunu hiç sevmeyen
pısırık, hasis ve mânâsız bula
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1217/1451
annesi de bu ölümü fırsat bilmiş ve
dul kadının evine yerleşmişti. Onu
esiriyle Nevzat Hanımın asabbüsbütün bozulmuştu. Biraz sonra b
şantaja ve içten yıkılmağa kocasını
Nevzat Hanıma âşık olduğunanlayan Zeynep Hanımın onda
şüphesi katılmıştı. Nevzat Hanım
çok seven Tayfur Bey karısınonunla evlenmek ümidiyle ortada
kaldırmak gibi delice bir iş yapmış
üstelik dünyanın en garip mantığıylaonu bu izdivaca mecbur etmek için
cinayetini de genç kadına itira
etmişti. Böylece babası da dahil ü
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1218/1451
ölüm biçare kadının sırtına
yüklenmişti. İşte bizim rüyalarını
ağırlığı altında perişan gördüğümüNevzat Hanım içten ve sess
ebessümlerinin arkasında bu acayi
alihi yaşıyordu. Onun hiç kabahaolmadan insanlar ölüyorlar
birbirlerini öldürüyorlar ve mesuliye
ona yüklüyorlardı. Şüphesiz biraradeli bir insan olsaydı, yaratılışında
küçük bir hodbinlik, yahut müdafaa
hissi bulunsaydı, bütün bu beyhudeyükleri sırtından atar, hepsinde
kurtulurdu. Hele Zeynep Hanımı
ölümünü polisten gizlemesini hi
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1219/1451
kimse anlamıyordu.
Bütün bu hâdiseleri öğrendiğim
zaman ister istemez kızımın yukardbahsettiğim sözünü hatırladım. O
bana, evimizin bir zamanlardak
curcunası içinde hayatımızanlamağa çalışırken, “Biz kabaha
üzerine yüklenen insanlarız” demişt
Zannediyorum ki bütün bu hâdisedek anahtar bu cümledir. Nevza
Hanım kendisini yapmadığ
şeylerden mücrim addedenlerdendBelki aile terbiyesi, belki ablasını
kıskançlığı altında geçen çocukluğ
onu buna alıştırmıştı. Bu ruh hâ
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1220/1451
Sabriye Hanımın anlattıklarına göre
çocukluğunda ablasının yalancıkta
bir intihar teşebbüsü ile başladHerhâlde müdafaasız insandı.
Bununla beraber onun as
kendisini itham ettiği nokta Salim’iölümü meselesiydi. İspritizmay
merakı da buradan başlamışt
Murat hikâyesi, genç kadını elindegeldiği kadar etrafından tecr
etmeğe çalışan kaynanasının icad
di. Ve telefonlara cevap veren dekendisi idi. Bu kadının dik sesi dah
lk gördüğüm gün dikkatimi çekmişt
Zil, zurna, vapur düdüğü gibi sesle
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1221/1451
harikulâdenin karşısınd
muhayyilenin icatları olmalıydı. Be
bütün ömrümde yalanın alâkalı vealâkasız insanlar tarafında
beslendiğini çok gördüm. Onun içi
Sabriye Hanımın bu izahına hişaşırmadım.
Biraz sonra bu çift şantaja
Zeynep’i çok seven Sabriye Hanıgirmiş ve o daha ziyade evde kalmı
kız psikolojisiyle Tayfur Beyle Nevza
arasında ciddî bir münasebebulunduğuna inandığı için işe âdeta
bir tahkikat şekli vermiş, hulâsa gen
kadının etrafındaki tazyiki bir mis
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1222/1451
daha arttırmıştı. Daha sonra d
Cemal Beyin müdahalesi başlamıştı
Şurası var ki ne Cemal Bey, nTayfur Bey, ne de Sabriye Hanım
Salim Beyin annesi yaşadığ
müddetçe eve fazlasokulamamışlardı. Hattâ evd
yapıldığı söylenilen ispritizma
ecrübeleri bile Murat’ımübalâğasıydı. İhtiyar kadın ölünc
kisi de meydanı boş bulmuşlardı.
Sabriye Hanıma göre CemaBeyin Nevzat Hanıma ola
düşkünlüğü para meselesiyd
Şirketteki işinden ihtilâs yüzünde
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1223/1451
atılan ve Selma Hanımın babada
kalma servetiyle açığı kapatara
vaziyeti kurtaran Cemal Bey NevzaHanımla parası için evlenme
stiyordu. Ve tek ümidi de bu olduğ
çin genç kadına o kadar fazlayüklenmişti.
Selma’ya gelince o par
meselesinin bu işteki rolünü inkâetmemekle beraber, Cemal Beyi
öteden beri Nevzat’a zaafı olduğun
söylüyordu. “Cemal çapkındı vbilhassa güç şeylerden hoşlanırd
Nevzat’ın öyle kendine kapanmı
yaşayışı onu meşgul etmiş olabilir...
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1224/1451
diyordu. Hattâ yine Selma’ya gör
Cemal Beyin daha evvel de Zeyne
Hanımla bu cinsten münasebeolmuştu.
Tayfur Beye gelince, o Nevza
Hanımı hiç anlamamıştı. Genkadının kendisini Cemal Beyin sins
dostluğuna teslim ettiğini zannetmişt
Filhakika Tayfur Beyin ölmeden evvebıraktığı mektupta sevgiden ziyad
kıskançlık, hiddet, hattâ kin vardı.
Nevzat Hanımın talihsizliği banesi bile bir ömrü yıkmağa kâ
gelecek bu dört insanın, dördünü
birden onun hayatına yüklenmesi idi.
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1225/1451
Enstitünün personel meselesini
ve kadro işlerinin bizi çok yoracağın
daha evvelden tahmin etmiş, byüzden mümkün mertebe çok dar b
kadro ile işe başlanmasın
stemiştim. Fakat gerek bizimarafımızdan gösterilen, gerek biz
avsiye edilen namzetler birdenbire o
kadar çoğalmıştı ki, buna imkâkalmadı. Hemen her gün bir vey
birkaç müracaat karşısında
kalıyorduk. Benim ve Halit Ayarcı’nıdairedeki çift telefonlarımı
durmadan işliyordu. Enstitünü
açıldığı günlerde akraba ve tanıdı
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1226/1451
azlığı yüzünden geçirdiğim telâşı
hakikaten çocukça bir şey olduğun
daha ilk ayda öğrendim. Meğer nkadar çok hısım ve akrabam varmış
Hele mektep ve mahall
arkadaşlarımın hatırşinaslığvefakârlığı her türlü tahminimi
üstünde idi. Namzet defterinin ban
ait olan hanesi dolmuş taşmıştFelâket senelerimde beni o kada
sıkıntım içinde rahatsız etmeme
dirayetini gösterenler şimdi banhısım akraba sevgisi ve dostluk gib
yüksek İnsanî meziyetlerin bende d
bol bol mevcut olduğunu ispa
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1227/1451
edebilmem için lâzım gelen fırsat
vermekte birbirleriyle âdeta gö
açtırmayacak şekilde yarışgirmişlerdi.
Bu hücum karşısında Hal
Ayarcı’ya ne yapabileceğimsorduğum zaman bana şu cevab
verdi:
- Azizim Hayri İrdal, bu gibi işlerdki usûl vardır. Ya işi tamamiyle
esadüfe bırakırsın, yahut da
namzetleri muayyen kategorilerayırarak içlerinden birini terci
edersin. Ben de aynı vaziyett
olduğum için bu iki şıktan birisin
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1228/1451
beraberce düşünelim. İşi talihe v
esadüfe bırakmayı kabul ederse
kuraya müracaat ederiz. Fakazannederim ki, bu pek lehimiz
olmaz. Dışardan işitilirse yanlış tefs
edilir.- O hâlde sınıflara ayıracağız!
- Evet, ama hangi sınıflara?..
- İçlerinden tecrübelileri seçsek.Meselâ muayyen bir meslekte a
çok çalışmış olanları...
- Asla... Siz tecrübe kelimesinihakikî mânasını bilmiyorsunuz
Tecrübe sahibi demek, yıpratılmış
olmak, muayyen hudutta ve muayye
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1229/1451
ikirlerde donmuş olmak demektir
Bu cins insanlardan bize hiçb
zaman hayır gelmez.Başka çare yoktu, tecrübesizle
seçecektik.
- O hâlde, dedim, tecrübesizleseçelim!
Halit Ayarcı burada bir lahza
durakladı. Odasının duvarında asıyeni grafiklerden birini dikkatle
süzdü. Sonra beni kolumdan çekere
önüne kadar götürdü.- Bu grafiği, dedi, çocuklarda saa
sevgisi hakkında bir deneme olara
yaptım. Fakat bazı yerleri ban
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1230/1451
yanlış gibi geliyor. Bu lâcivert haney
daha ziyade okur yazar aileleri
çocuklarına ayırmalı! Halbuki behediye saatlere ayırmıştım. Hayır
onları daha küçük olan bu sar
haneye geçireceğiz. Lütfen tashieder misiniz?
Dediği tashihi yaptım. Fakat, “N
aydası var bunların?” diyesormaktan da kendimi alamadım. O
bana ciddî ciddî baktı.
- Bilmek daima faydalıdır.Sonra tekrar asıl mevzua döndüm
- Hiç tecrübesiz olanları da nas
bileceksiniz?
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1231/1451
- Meselâ hiçbir işt
bulunmayanlar...
- İşsizliğin tecrübesini yapmıolurlar ki, daha güçtür. İdares
hakikaten güçtür. Olmaz.
- O hâlde?..- O hâlde bir tek çare var.
Müracaat sırası... Fazla terci
ettiklerinizin haricinde müracaasırası... Yahut büsbütün bu tesadüfe
bağlanmamak için birinciden itibare
atlaya atlaya müracaat sırası. Bşansımızı daha çoğaltır. Anladını
mı? Defterinizde yazılı ilk ismi kabu
ediyorsunuz. İkincisini geçiyorsunuz
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1232/1451
Üçüncüsünü kabul ediyorsunuz.
Hattâ burada da bir değişikli
yapabiliriz: Meselâ üçüncüsündesonra dördüncü ve beşinciy
geçiyorsunuz, akıncıyı, ondan sonra
onuncuyu... İlk numaranız kimdir?- Bildiğiniz gibi Asaf Bey! Şimdil
muvakkat ücret veriyoruz ama, b
vazifesi yok!Yüzünü buruşturdu.
- Asaf Bey, tembel insan! ded
Ben tembel insanlardan hoşlanmamHususuyla bizimki gibi ferdî hürriyet
riayet eden ve personeline muayye
bir iş göstermeyen ve görecekle
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1233/1451
şin mahiyet ve kabiliyetini kendi ica
kabiliyetlerinden bekleyen modern b
müessesede böylesi insanlar daimehlikeli olur. Her gün muntazam
geliyor, değil mi?
- Hepimizden evvel!Filhakika Asaf Bey hepimizde
evvel geliyor ve hepimizden sonra
gidiyordu.- Ne iş görüyor?
- Şimdilik hiç... Yalnız gazetele
okuyor, daha doğrusu gazetelerokumasını emretmiştiniz!
- Okuyor mu?
- Hayır... Fakat Nermin Hanı
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1234/1451
onun yerine okuyor.
- Devam etsin bu işe...
- Evet ama kadroya mal olmasâzım! Aksi takdirde muvakkat bütç
bitince...
Halit Ayarcı bir müddet dahadüşündü.
- Dostumuza kendisine göre bir i
bulun... dedi. Çalışmaması icaeden, ataleti müessese için fayda
bir iş... O zaman mesele hallolur.
- Böyle bir iş için kadro ayırmabiraz tuhaf olmaz mı?
- Hayır, dedi. Daha doğrus
bilmiyorum. Hiçbir fikrim yok.
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1235/1451
Ama koskoca bir müessesede b
cinsten bir iş de bulunabilir
zannediyorum. Gecikmesini icaeden işleri havale edeceğimiz b
büro... Hattâ aziz dostunuzu
kabiliyetlerine göre hiyapılmamasını da temin edeceğine
şüphe etmem!
- Fakat isim? Ne ismini veririz?- Bir isme ihtiyaç var mı? Ah b
ormaliteler! İş görmek isteye
nsana kımıldamak imkânımbırakmıyor. Bu kadar sıkı kayıtlar
ormaliteler içinde nasıl çalışılır?
Odanın içinde sağa sola dolaşt
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1236/1451
Tekrar önümde durdu:
- Hakikaten bir isim lâzım mı?
- Zannederim...İçini hakikî bir teessürle çekt
Hakikaten mustaripti.
- Aziz Hayri Beyciğim, eğer bgün bu kadar sevdiğim ve şevkl
kurulmasına çalıştığım b
müesseseden ayrılırsam, emin oluki, tek sebebi bu kayıtlardır, diye
hayıflandı. Zannetmeyin ki bu isim
çin söylüyorum bunu. Onu çoktahallettim! Fakat ne diye bu kada
abes şeyler için vaktimizi isra
edelim? Beni üzen işin bu taraf
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1237/1451
SAJE.’nde bu cinsten bir vakit isra
hakikaten hazin bir şey!..
Zili çaldı. Derviş Ağaya:- Lütfen Ekrem Beye söyleyin
Pingpong odasına geçsin, bir par
yapalım! Siz de bulunursunuz değmi?
Halit Ayarcı pingpong oyununu ço
seviyordu ve üst katta bunun için boda ayırtmıştı. Çok defa ben d
beraber bulunduğum için büsbütü
canım sıkılmasın diye, pasyanaçmam için bir masa koydurmuştum
Hay hay!” dedim.
O tekrar koluma girdi ve odanı
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1238/1451
kapısından beni âdeta iterek çıkard
- Evet, dedi, çok zamakaybediyoruz. Bunlardan ekonom
yapmalı! Bu hususta bir grafi
hazırlayacağım! Bu gece halanızde-vetli olduğumuzu unutmayın.
- Baş üstüne... Ama şu isim?
- Ha evet! Tamamlama bürosuAnladınız mı? Gecikmesin
stediğimiz işleri oraya havale ederiz
ki kâtip yeter değil mi? Rica ederiazla insan vermeyelim!
- Hattâ bir tane bile kâfi!
- Hayır, hayır, iki tane... Biris
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1239/1451
halanızın tavsiye ettiği bir gen
öbürü de benim tanıdığım çok kiba
bir genç kız... Fakat istersenihalanızın tavsiye ettiği genci başka
bir daireye nakledelim ve oraya b
hanım verelim! İki kadın daha iyçalışırlar... Yani daha rahat olurlar.
Buna karar verdikten sonr
vakitten ekonomi, hakikî ve tehedefi olan S. A. E.’nde vak
geçirmek için pingpong odasın
çıktık.
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1240/1451
VIII
Halit Ayarcı ile Ekrem Beyipingpong oyunlarını seyretmekte
hoşlanırdım. İkisi de güzel insandı v
aralarındaki yaş farkına rağmen aynçeviklikle, vücuda mal edilmiş ayn
dikkatle ve bittabi rahatlıkl
oynarlardı. Bu cins bedeatminlerinden tamamiyle mahrum
olduğum için araya hafif b
kıskançlık girse bile, bu iki insanı
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1241/1451
birbirine o kadar ahenkle ceva
vermelerini, müşterek harekette he
an birleşip ayrılmalarını seyretmebeni hem şaşırtır, hem de tuhaf bi
şekilde, kendimden intikam alır gib
mesut ederdi.Ekrem’i öteden beri severdim. O
da benim gibi bir yere, bir insana
dayanmadan yaşayamayacacinstendi. Bana karşı yedi sene hi
muamelesi değişmemişti. En düşkü
zamanımda bile kibar ve dosdavranmıştı. Anlayışsızlığımı v
cehaletimi hiç yüzüme vurmamışt
Acayip hâllerimi tuhaf bir şekild
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1242/1451
gülümseyerek karşılardı. Enstitüd
ona ilk fırsatta bırakmasını tavsiye
edeceğim bir iş bulduğum için çomemnundum. Halit Beyin onda
hoşlanması da beni korkutmuyordu
Bildiğimiz hesapların öylesindışında idi ki herhangi bir kimseni
ona tesir etmesine imkân yoktu.
O gün Ekrem hiç de iyoynamıyordu. Sanki kendisi değild
Ve şüphesiz ki değildi. Hareketle
çolpa, dikkati dağınık, tepkileri geve kesikti. İleriye doğru he
hücumunda eli âdeta vücudunun b
adım ötesinde, kendi düşüncelerin
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1243/1451
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1244/1451
yüzünden hiç eksilmeye
ebessümün mânasını anlamağ
başlamıştı. Bu, trapezindepartnerinin-kendine doğru uzattığ
ellerine yapışmak için kendisin
boşluğa doğru fırlatan cambazınhesabında bir milimetre şaşırsa
kendisini ölüme götüreceğini bildiğ
bir hareketi yaparken dudaklarındaeksilmeyen tebessümün aynıydı. O
bir süs değil, çok kahramanca b
şeydi. Ve bütün bir ömür boyuncasürmüş bir kendisiyle anlaşmazlığ
gizliyordu. Zavallı Ekrem şimdi belk
de bu tebessümün üstünd
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1245/1451
düşünürken kitaplarda okuduğu v
beğendiği cinsten bir gölgeyi deği
canlı bir mahlûku sevdiğini anlıyorduVe belki de bu yüzden içi pişmanlıka
doluydu. Çünkü bu hafif gülümsem
herkes gibi ona da çekilen bir imdaşaretine benziyordu.
Ekrem, Nevzat Hanımın soluk v
sessiz tebessümünde Şehzadebaşkahvelerinde bana uzun uzadıy
anlattığı estetiğinin kadının
bulduğunu zannetmişti. Şimdi isminhatırlamadığım bir İngiliz muharririni
acayip, hattâ korkunç hikâyelerinde
çıkarttığı bu estetiğe Ekrem Bey sa
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1246/1451
şiir estetiği derdi. Bu kadınlar Dokto
Ramiz’e göre hiç de şiirle, saf vey
gayri saf, alâkalı değildiler. DoktoRamiz huyu tuttuğu zaman çoğ
ntihar eden veya ölen bu kadınları
psikanalizini yapmak ister, nadiolarak doktor olduğu zamanlar da
kansızlıktan mustarip oldukların
söylerdi. Ekrem Bey, bir çeşakılma telâkkî ettiği bu sözlere pe
kulak asmaz, belki de en uysa
dinleyicisi olduğum için bana, yedsekiz şair filozofun birden ad
karışan, bu saflığı nisbetinde karışı
estetiği anlatmağa devam ederdi.
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1247/1451
Ekrem’in bu konuşmalarını n
dereceye kadar anlardım, bun
ahmin edersiniz. Yalnız şurasmuhakkak ki Nevzat Hanımefendi il
lk karşılaştığım gün, kendi kendime
şte Ekrem Beyin ömrünün sonunkadar sevebileceği bir kadın
demiştim. Hayatımızın bir devrinde
sonra başımıza gelen şeylere okadar hazırlanmış oluyoruz k
kederimizi kendi içimizde taşır gib
yaşıyoruz. Ekrem kütüphane doluskitapları okuyarak Nevzat Hanım
âşık olmağa hazırlanmıştı. Fakat b
hazırlıkla, onun hayatımızda aldığ
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1248/1451
şekil her zaman birbirini tutmuyor
Ekrem Bey bir estetiğin en olgu
örneğini bulduğunu sandığı bir yerdeüçüzlü bir cinayetle karşılaştı.
Nevzat Hanımı üstün bir sana
eseri yapan bu tebessüm, hakikatteEkrem Beyin istediği gibi bütü
meselelerini halletmiş, maddesini
ötesine geçmiş, orda gözümüzüönünde bir yıldız uzaklığıyla parlaya
bir ruhun saltanatı değildi. Onu
arkasında türlü tehdit ve ıstıraçinde yaşayan, sıkışmış bir insanı
biçareliği vardı. İşte Ekrem, şimdi hi
ark etmediği bu biçareliğ
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1249/1451
görüyordu.
Yukarda bahsettiğim gec
halamın evinde geç vakte doğrNevzat Hanımla konuşmuştum
Nasılsa Cemal Beyin elinde
kurtulmuştu. Daha doğrusu halam bara Cemal Beyi yakalamıştı. Nevza
Hanım bu fırsattan istifade ederek t
uzakta bir pencerenin yanınçekilmiş, ayakta dışarıya bakıyordu
lk defa olarak yüzünden tat
maskesini atmıştı. Çizgileri sert vâdeta bütün canlılığıyla dışarda id
Bu hâliyle belki eski tanıdığımı
Nevzat Hanımdan çok başka, ateş
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1250/1451
hazır bir silâh gibi güzeldi. Yavaşça
yanına yaklaştım ve babacanlığımı
verdiği cesaretle:- Burada ne diye beyhude yer
sıkılıyorsunuz? diye sordum. Bakın
Ekrem orada sizi bekliyor. Biçareybiraz iltifat etsenize... Senelerd
bunu bekliyor...
Yüzü birdenbire yumuşadı. Dahdoğrusu biraz evvelki hâlinden çıkt
akat eski alışılmış çehresini de
bulamadı. Âdeta yarı yolda kalmıgibi bir şeydi.
- Ekrem Bey... diye mırıldand
Ekrem biraz daha kuvvetli olsayd
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1251/1451
ne meseleler hallolurdu, bilir misiniz?
O zaman kendisine dünyanın e
ahmakça sualini sordum:- Bunu kendisine söyleyeyim mi?
Yüzü tekrar sertleşti:
- Sakın ha!., dedi. Hem neyyarar? Böyle şeyler kendiliğinde
olur. İyi anlayın. Belki de kabaha
bendedir. Bu işlerden öyle iğrendimki ben...
Sonra kolumdan tuttu:
- Benimle hiç meşgul olmayın.dedi. Olmaz mı? Siz olsun beni raha
bırakın! Bir zaman, Sabriye ile sık
ıkı olmuştunuz! Sizden nefre
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1252/1451
etmiştim. Hayatımı kurcalamağ
kalktınız. Sırf onun gözüne girme
çin... Sonra ortadan kayboldunuz...Gözlerini yummuş, bir yastık ara
gibi başını arkaya atmıştı.
- Ama siz beni aradınız, evimde...- Biliyorum. Sabriye’nin size n
söylediğini öğrenmek istiyordum
Mümkünse pazarlık edecektimNeyse, geçti... Şimdi yin
ortadasınız! Herkes yine ortada. B
kadar çok insanı etrafında görmene demektir bilir misiniz?
Bir müddet yüzüme baktı, sonra:
- Beni rahat bırakın! Ve bende
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1253/1451
bahsetmeyin. Olmaz mı? diye ısra
etti.
Sakin adımlarıyla orada HalBeyin bulunduğu kalabalığa karışt
O geceden sonra bu konuşm
çimde düğüm olmuştu. İnsanlaarasına karışmak, biraz müsav
muamele görmek için nelere kada
enezzül ettiğimi biliyordum. Fakabunun acılığını, başkalarındak
esirini hiçbir zaman bu kada
kuvvetle ölçmemiştim. Kendimsadece kendi gözümle görmüştüm
Şimdi beğendiğim, sevdiğim, kendis
çin bir şeyler yapmak istediğim nad
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1254/1451
nsanlardan birinin gözüyle
görüyordum.
Bu konuşmadan on beş gün sonrNevzat Hanımla bir daha karşılaştım
Bu, Seher Hanımın evinde idi. Be
halamla beraber gitmiştim. Dahsalonun kapasından onun sesini işit
şitmez geriye dönmek istedim
Fakat kabil değildi. İki saat karşkarşıya oturduk. Nevzat Hanım ban
ek bir kelime söylemedi. Yalnı
beraber çıktığınız zaman -halamevine bırakmayı teklif etmişti- yalnı
kaldığımız bir anda.
- Ben sizi kırdım o akşam.
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1255/1451
Affedin! diye fısıldadı.
- Ben size değil, kendim
dargınım! diye cevap verdim.Hâdiseden sonra Ekrem’i he
görüşümde onun sözünü hatırlamı
ve genç adama acımıştım. Banâdeta yarım insan gibi görünmüştü
Bir ara oyunda kendini toparlar gib
oldu. Üst üste birkaç dakika HalAyarcı’ya oynamak fırsatını bil
vermedi. Sonra kendi hareketlerind
dağıldı gitti. Bütün ömrü böylgeçecekti. Omuzumu silktim.
Yanı başımdan bir el beni dürttü
Sabriye Hanımdı. Vücudum kaska
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1256/1451
kesildi. Kaç gündür böyle oluyordu
Onu görmemek için yo
değiştiriyordum. Halbuki bu kadınaramıza kendim sokmuştum! Sabriye
Hanım benimle konuşmak kab
olmadığını görünce uzaklaştı. Oyumasasının arkasını dolaştı ve küçü
masanın önüne oturdu. İskamb
destesiyle oynamağa başladDudakları kısık, vücudu dimdikt
Yüzünde garip bir sarılık vardı.
Halit Bey bir müddet daha Ekremcanlandırmağa çalıştı. Sonra ümidin
kesmiş gibi oyunu bıraktı. Ekrem
Bey yüzünü sildi. Ben Cemal Bey
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1257/1451
doğranmış vücudunu tekra
hâfızamın torbasına tıktım. Bu dah
ne kadar sürecekti? Aşağı ininceYangeldi Asaf Beyin bulunduğ
odanın kapısından şöyle bir baktık
Tamamlama Büromuzun müstakbeşefi elli beşlik biçare bir kadın ola
hademe Gülsüm Hanım
kucaklamağa çalışıyordu. Bu kadar beklenmedik ve komik b
şeydi ki, neredeyse kahkahay
ırlatacaktık. Halit Ayarcı kolumdaçekti ve ayaklarımızın ucuna basa
basa uzaklaştık.
- Ne dersiniz beyefendi? dedim
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1258/1451
sterseniz listenin ikinc
numarasından başlayalım!
Hakikaten insan seçmektmahirdim. Ekrem Bey bir posa id
Sabriye Hanım zalim bir acuze, Asa
Bey bir bunak...- Bereket versin ki, Doktor Ramiz
siz de tanıyorsunuz...
Halit Ayarcı paltosunu giyerkecevap verdi:
- Tamamlama bürosu fena
şlemeyecek... Hattâ vaitkâr. Siütfen, söylediğim genç kızları başka
bir arkadaşın yanına verin. Yahu
bütün daktilo hanımları bir yere
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1259/1451
oplayalım. Size gelince, azizim, hi
üzülmeyin... Emin olunuz ki
hâlinizde dostlarınızı seçemezdiniz.Siz onların dostluklarıyla size sadak
verdiklerini sanıyorsunuz, halbuk
size onlar iltica etmişlerdi...- Sabriye de mi? dedim.
- Hayır, dedi. O sizi kullanma
stedi. Burası aşikâr, ama, yinbilinmez...
- Yolda Halit Bey Ekrem’le oyu
oynarken çektiği sıkıntıyı anlattı:- Ben aşktan daima kaçtım. Hi
sevmedim. Belki bir eksiğim oldu
Fakat rahatım. Aşkın kötü taraf
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1260/1451
nsanlara verdiği zevki eninde
sonunda ödetmesidir. Şu veya b
şekilde... Fakat daima ödersiniz.Hiçbir şey olmasa, bir insanı
hayatına lüzumundan fazla girersini
ki bundan daha korkunç bir şeolamaz...
Filhakika ben ödemeğ
başlamıştım. Zavallı Selma’nın asabümitsiz denecek dereced
bozulmuştu. Ne Cemal Beyi, n
Nevzat Hanımı unutabiliyorduGeceleri sabaha kadar benirliyere
yatağından sıçrıyordu.
Fakat hangimiz unutabilmiştik
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1261/1451
Şüphesiz Cemal Beye acımamıştım
Ölüm ve cinayet gibi büyük darala
eraziye girmeseydi, belki ondakurtulduğumdan memnun bile
olurdum. Fakat ne olsa bir şey vard
çimde, bunu lâalettâyin bir vakıa gibalamıyordum. Sonra Nevzat Hanımı
benimle konuşurken hep o rahat b
yastık arayan başı gözümüönünden gitmiyordu.
Halamın tam kapısı önünde Hal
Ayarcı birden kolumu tuttu.- Hem musıkîşinasa da iş bulmu
oluruz. Adı Macit Beydi, değil mi? Ş
şef dorkestr olmak isteyen... Evet
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1262/1451
yüz kişilik bir salon! Bütün daktil
genç kızlar makinalarının önünde
Karşılarında bir sedir üzerinde elinddeğneği, bir şef dorkestr!.. Onu
daresiyle çalışıyorlar. Hep birde
A”lara “B”lere vuruyorlar, muntazamve yekpare... Azizim, bu hiç de fen
olmayacak. Bak siz demin Asaf Bey
anıdığınıza pişmandınız. Halbukeselli edici jestiyle bize ne ori jina
bir fikir hazırladı. Evet, husus
kâtiplerimiz hariç, hepsi büyük bsalonda... Modern dünya, moder
çalışma...
Eve girdiğimiz zaman iki salonu
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1263/1451
holü hıncahınç kalabalık bulduk
Fakat bu seferki kalabalık benim
alışık olduğum cinsten değildTanıdıklarımızdan başka, he
milletten ecnebî vardı. Şimall
cenuplu, yakınşarklı, şarklı... İlyarım saat bir elim Halit Ayarcı’nı
elinde -bazen de onun yerine halam
geçiyordu- muhtelif milletlerdensanlara takdim edilmemle geçt
Böylece hemen herkes benim kim
olduğumu öğrendi. Sonra bir kenarçekilmek fırsatını buldum. İşte
zaman evin bütün duvarlarında
Saatleri Ayarlama Enstitüsü’nü
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1264/1451
grafiklerinin ve sloganlarının ası
olduğunu gördüm.
Saat sekize doğru ışıklasöndürüldü ve kısa metraj bir film
gösterildi. İlk ayar istasyonumuzu
açılış resmi idi bu! Herkes, ben ddahil Hayri İrdal’ı bir yığın mühi
adamın arasında kurdelenin önünde
biraz sonra elinde bir kâğıt parçasnutuk verirken, daha sonra genç b
kız saatini ayarlarken -Yârabbim, n
şeker gülümsemeydi kızınki! Niçin zaman dikkat etmemiştim!- seyrettik
kinci film, bizzat enstitünün açılış
di. Fakat burada Halit Ayarcı ben
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1265/1451
gölgede bırakmıştı. Kimler yoktu
Ve nasıl, tıpkı bu gece gibi, Hal
Ayarcı sadece orada bulunuşuylhemen hepsini gölgede bırakıyordu
şıklar açılınca biraz evvel takdim
edildiğim insanlar benimle HalAyarcı arasında âdeta meki
dokudular. Halit Ayarcı bana
sezdirmeden işleri öyle tanzimetmişti ki hemen herkes ben
evvelden tanıyordu. Şerbetçibaş
Elması, Seyit Lûtfullah, AhmeZamanî, Mübarek, Nuri Efend
simleri âdeta konfetiler gibi üstüme
yağıyordu. Her yeni kadeh benim v
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1266/1451
Ayarcı’nın etrafımızdaki alâka v
çoşkunluğu bir kat daha arttırıyordu.
O geceki kadar fazlkonuştuğumu bilmiyorum. Heme
herkese her şeyi anlatıyordum ve
şin garibi hangi dilde hitap edilsebeni derhal anlayan bir tercüma
yanı başımda mırıldanıyordu. Faka
Halit Ayarcı neleri düşünememiştiBir ara yüz, yüz elli kadar, büyükçe
bir duvar saatinin fotoğrafın
mzaladım. Biraz sonra bilmeckendiliğinden çözüldü. Halam, ikinc
salonda bizim eski saatimizde
oldukça büyük, rokoko süslü, faka
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1267/1451
dört tarafı sonradan fil dişi üzerine
Arapça yazılarla çevrilmiş bir saat
misafirlerini takdim ediyordu. İşigaribi herkesin onu bilmesi ve
hayretle bakması idi. Gözlüklü
gözlüksüz, levinyonlu yüzlerce göüzerinde idi ve bütün salon önünde
âdeta bir resmigeçit yapıyordu. Bu
onsekizinci asır başlarındAlmanya’da mihanikin ve otoma
zevkinin en parlak devrinde yapılmış
büyük, zengin, gösterişli, hakikateam işletecek, hattâ kurabilece
ustası bulunursa çeşit çeşit marife
göstermeğe hazır nadir saatlerde
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1268/1451
biriydi. Fakat merasim ciddiliğiyle
kadar acayipti ve saatin önü öyle
kalabalıktı ki ancak bir göz atabildimHalam, omuzunda siyah şalı, siya
kostümü içinde, göğsü dantelâla
çinde yarı dekolte, boyalı saçlarmakyajlı yüzü, elmasları, incileri ile
her zamankinden fevkalâde ve
şaşırtıcı, bir eli bastonunda, öbürsahte Mübarek’e takdim edilmek içi
lerleyen misafirinde, evvelâ yen
gelenin adını söylüyor, sonra daMübarek, bizim aile saatimi
Mübarek” diye onu tanıtıyor v
hemen arkasından, “Şimdilik bizd
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1269/1451
misafir kalıyor...” filân gibi bir cümle
söylüyordu.
Bir ara, çeyrek başı olacak galibasaat vurmağa başladı. Ses
Mübarek’inkinden daha güzeld
Fakat öyle bir gürültü koptu kâyıkıyla dinliyemedim. Filhakik
kadranın üstündeki kapı açılmış ve
Hamdi Beyin tablolarında görülehtiyar derviş kılıklı bir adam dışarıya
çıkarak, “Hoş geldiniz” diy
bağırmış, sonra derhal içeri girmiştHalam hiç şaşırmadan:
- Şeyh Ahmet Zamanî Efendi.
diye bu marifeti izah etti.
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1270/1451
İşte o zaman, sevinç, hayranlık
alkış, bir kıyamettir koptu.
İşin garibi saatimizi o kadar iyanıyan, günlerce ziyaret eden
sattığımı yakından bilen Dokto
Ramiz’in Mübarek’teki bu değişiklikarşısında hayretiydi. Nihaye
dayanamadı, beni bir köşeye çekt
gayet mahrem ve hakikaten endişebir sesle:
- Kardeşim, dedi, bu gece be
Mübarek’i çok değişmiş gördümNasıl diyeyim, fazla süslü gibi geld
bana!
Elimdeki viski kadehini on
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1271/1451
utuşturdum.
- Doğru! diye cevap verdim. Para
refah, fazla kazanmak hırsı hepimigibi onu da değiştirdi.
- Ama onunki biraz fazla! ded
Eskiden daha sade ve güzeldÖnüne geçemiyor musunuz?
- Kabil değil! Hiçbir şe
yapamıyoruz. Yapamayız da... Çonasihat verdim, bir türlü dinlemiyor...
- Herhâlde bir çaresini aramal
Hiçbir şey yapamasak bile o nişangöğsünden çıkartmağa razı etme
âzım!
- İstersen sen dene. Bana Sulta
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1272/1451
Aziz verdi diyor, başka bir şe
demiyor. Halamı görmüyor musun
O yaştaki kadına yakışacak kıyafemi o? Bizim aile böyle! Yaşlandıkç
azıyoruz. O da ne olsa, ailede
sayılır. Sana doğrusunu söyleyeyimmi? Ben bile, bunadığım zaman nele
yapacağım, diye korkmağa
başladım.Burada aziz dostum isyan etti.
- Hayır, dedi. Ben varken sen hi
korkma! Zaten seni tedavi ettimDostuma teşekkür etmeğe vak
bulamadım. Halamın misafirle
etrafımı almışlardı. Hemen heme
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1273/1451
kendisi kadar yaşlı ve bir mekkâre
katırı kadar boncukla, küçük zillerle
zincirlerle, halkalarla süslü bir kadıbana asıl ailemizin Ahme
Zamanî’den mi, Mübarek’ten m
geldiğini sordu. Ben tercümana, “Asdedemizin Mübarek olduğunu söyle
dedim. Bir başkası Mübarek’in böyl
yer değiştirmelerinin, misafirliğgitmelerinin sık sık vâki olu
olmadığını sordu. Tabiatıyla bu işi
nadir olduğunu, ancak doktoavsiyesiyle razı olduğumu söyledim
Bu sefer doktorunun kim olduğun
merak ettiler.
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1274/1451
- O kadar yaşlı adamın elbette b
yığın doktoru olur. Amma sonuncus
Doktor Ramiz Beydir, diye azdostumu işaret ettim.
İşin bundan sonrasını onu
memnuniyetle idare edeceğineemindim. Kalabalık Doktor Ramiz’
doğru akarken ben de hole çıktım.
Ne garipti, hepimiz Halit Ayarcı’nıelinde bir kukla gibiydik. O biz
stediği noktaya getiriyor ve orada
bırakıyordu. Ve biz o zaman, sankevvelden rolümüzü ezberlemiş gib
oynuyorduk. İçimde ona karşı hiddet
kin, isyan ve hayranlık birbirine
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1275/1451
karışıyordu.
Holde sol tarafta büyük sofanı
üzerinde Zehra yeni yaptırdığuvaletin uzun eteklerini yayara
oturmuş, elindeki içki kadehin
sallaya sallaya etrafındakdelikanlılarla bilmediği dillerle
veyahut o anda hepsinin birde
bildikleri tek dille konuşuyorduTakribî Ahmet Efendinin torunu b
akşam hakikaten güzeldi ve
etrafındakilerin hepsi ona hayrandKüçük el işaretlerine, çenesini
kendinden çok memnun dikliğin
baktım, gerçekten mesuttu. Fakat n
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1276/1451
kadar annesine benziyordu! Bir ar
gençlerden biri eline bir tabak içinde
biraz yiyecek tutuşturdu. Kızımdizleri üzerinde rahat rahat yemeğe
başladı. Evimizin eski ananesini b
ki yıl içinde tamamiyle unutmamıolduğuna sevindim. Senelerce kur
ekmeğimizi böyle dizlerimiz üzerinde
yemiştik.Bu ara yanıma Pakize yaklaşt
Güzel giyinmişti. Bu elbiseleri n
zaman yaptırmıştı, bilmiyorumFakat kumaşı tanır gibi oldum. Alac
eşarpını, küçük çantasını o kada
rahat tutuyordu, öyle içten memnu
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1277/1451
gülüyordu ki... Kendi kendime
Acaba bu akşam hangi artis
olduğunu zannediyor?” diyedüşündüm. Yüzü sevinç içind
koluma girdi.
- Ah Hayri.... Ne kadar mesudubilsen! dedi. Ben zaten seni alırke
böyle olacağımı biliyordum.
- İyi amma ben seni aldığımsanıyorum, yoksa âdetler değişti mi
- Beni görünce de hep esk
kafalılığın tutar. Neyse... İştmemnunum. Hele bu gece Mübarek
gördüğüme öyle sevindim ki... Bilirsi
ya, ben onu çok severdim
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1278/1451
Bayramları hep elini öperdim...
- Hoşuna gidiyor değil mİ bütü
bunlar?- Gitmez mi hiç! Hep bun
bekliyordum senden. Se
geciktiriyordun!Karımın arkasında ellilik, buldo
köpeği kılıklı bir herif bir elinde ik
kadeh içki, ben çekilir çekilmeatılmağa hazır gibi bekliyordu.
- Kimdir bu Allah’ı
münasebetsizi? diye sordum. Dahyisini bulamaz miydin?
- Hayranlarından biri.
Mütemadiyen seni soruyor, gazetec
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1279/1451
miş!
Arkasından yavaşça ilâve etti:
- Muvaffakiyetin müthiş bu gece...Sonra benim hep sırtındak
kumaşa baktığımı görerek,
- Tanıdın, değil mi? dedi. Hankimse para vermediği içi
satamamıştık! Babanın kürkünü
kabı canım! Güve yeniklerinşlettim... Amma çok para gitti.
Demek yeşil kumaşın üzerind
parlayan altın yıldızlar güveyenikleriydi.
Karımı, “Allah iyilik versin!” diy
arkasında bekleyen buldoğ
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1280/1451
bıraktım. “Elbette bütün bütü
yemez ya!..” Eşiğe yakın bir yerde
bir “hello” sesi geldi. Döndüm. Küçübaldızımdı. Kendisine hi
yakışmayan kıpkırmızı tuvaletini
çinde, her an sıyrılmağa hazır bhançer gibi, etrafındaki erkeklerl
dalaşıyordu. Kulaklarında at nalı gib
kalın maden küpeler vardAskerlikte bedava yere çürüğ
çıkartıp attığımız eski nallara
acıdım. Bugünün modasıyla nservet kazanılırdı. Baldızım yanım
yaklaşınca etrafındakileri bıraktı ve
bütün vücuduyla bana abandı:
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1281/1451
- Bu gecenin en güzel erkeğ
sensin, enişteciğim!
Pakize’nin kızkardeşi son günlerdbu acayip huyu peydahlamışt
Doktor Ramiz’in psikanal
edavilerinin bir neticesi olacaktYavaşça iteledim:
- Haydi git, eğlen! dedim. Hem b
başka defasında bu kokuyu değiştir!O hiç aldırmadan küçük mendilin
burnuna tıkadı ve kokunun ömrüm
boyunca hatırlayamayacağım adınsöyledi. Gülmekten kırılıyordu.
Şüphesiz neredeyse öbü
baldızım da gelecekti. Saat on bird
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1282/1451
gazinoda işi bitiyordu. Ve o gel
gelmez şöhretini yapan şarkılar
okuyacaktı. Tekrar salona girdimarkadaki odaya geçtim. Buras
nisbeten tenha idi. Yerde büyük bi
konak mangalının etrafında SeheHanım, Sabriye Hanım, Nerm
Hanım bir yığın erkekle berabe
oplanmışlar, Doktor Ramiz’ikendilerine öğrettiği şekilde, güya
Bektaşi âyinine göre birbirlerin
selâmlayarak, kadehlerini elleriyleyarım kapayarak rakı içiyorlard
Beni de içmem için sıkıştırdılar. Be
rakıyı sevmediğimi, yalnız visk
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1283/1451
çtiğimi, zaten başkasına Mübarek’i
müsaade etmediğini söyledim
Hemen hemen Ahmet’in yaşında bdelikanlı sallana sallana ayağa kalkt
ve ceketinin arka cebinden çıkardığ
yassı bir şişeyi bana uzatthtiyarsız oğlumu düşündüm. “Zaval
budala!” diye söylendim. “Zaval
budala, namuslu olacağım diye şimdmektepte kör bir elektrik ışığı altınd
kim bilir neler çekiyordun.. Bâ
olabilse... Hiçbir tâvizat vermedeyaşayabilse! Fakat imkânı mı var?
Delikanlıya şişesini iade ettim
Asitfenik gibi kokuyordu. Dokto
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1284/1451
Ramiz yarı kucağına devrilmiş ihtiya
bir kokonanın arkasında
anınmayacak bir, “ nereyegidiyorsun?”la beni teşyi etti.
Bu arada hizmetçiler durmada
sağa sola kenarlarına tahta kaşıkladizilmiş etli pilâv lengerle
aşıyorlardı. Her lengerin peşinde
elinde keşkül yerine bir tabak tutabir sürü kadın, erkek koşuyordu
Kibar bir Fransız gülümseyerek v
şüphesiz aynı yaşlarda olduğumuçin dilini behemehal anlayacağım
sanarak bana bir şeyler söyled
Zorla, “Pilâva hücum!” dediğin
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1285/1451
anlıyabildim. Yaşadığı zamanda
hiçbir şey anlamayan bu biçareye
hayretle baktım. Fakat o hayretimanlamadı. Bana şampanyanı
verildiği yeri gösterdi. Kol kola oray
kadar gittik. “Belki bu iyi gelirdiyordum. Elbette birinden biri iy
gelecek ve ben de etrafımdakilere
benzeyecektim. Muhakkabenzemeliydim. Benzemezsem
yaşamak çok güçtü.
Şampanya bana hafif bir serinligetirdi. “Selma nerede?” diy
etrafıma baktım. “Selma gelseyd
ne iyi olacaktı!” Fakat Selma yoktu
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1286/1451
Sevgilim, Cemal Beyin ölümünde
beri hasta idi. Bir ara Ekrem Bey
gördüm. Bütün vücudu dikkat hâlindkarşıda bir yere bakıyordu. Nede
sonra Naşit Beyin fotoğrafını
altında bir buçuk ay evvel NevzaHanımla oturup konuştuğu kanepey
baktığını anladım. Bu da gülünç v
budala bir işti. Bunu dbeğenmemiştim.
Tekrar hole çıktım. Sağ taraftak
kapıdan içeri girdim. Burası rahmetNaşit Beyin bürosuydu. Hiçbir zama
sevmediğim ve sevemeyeceğim b
adamın odasına o zamana kada
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1287/1451
girmemiştim. Fakat halam evini ban
gezdirirken orda çok rahat bir koltu
bulunduğunu söylemişti. Kapıyarkamdan kapattım. İyi, zevkl
döşenmiş bir oda idi. Duvarda b
yığın resim vardı. Fakat asıl dikkatdeğeri koltuğun tam karşısında
Naşit Beyin av tüfeklerinden sank
hakikaten karacalar, daha büyük veehlikeli hayvanlar avlıyormuş gibi he
cins av bıçaklarından yapılmı
armamsı süstü. Bu süsün tamortasından rahmetli Aristidi Efendini
eczanesinin camekânında
yeşillenmiş formül içinde, iki cenini
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1288/1451
yumuk gözleriyle acı acı haya
elsefesi yaptıkları kavanozları
üzerinde senelerce fersiz tüylkanatlarıyla uçmağa hazır gibi dura
kartal bana canlanmış gözleriyle
bakıyordu. “Vaktiyle ne kadamasum yalanlar söylermişiz!” diy
kendi kendime mırıldandım.
Uyandığım zaman sabahyakındı. Eğlence sesleri hâlâ devam
ediyordu. Gözlerimi açınca karşımd
Halit Ayarcı’yı gördüm.- Nasıl? diyordu. Fevkalâde old
değil mi?Deminden beri siz
arıyordum. İnsan böyle güze
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1289/1451
geceden kaçar mı?
O kadar rahat ve saki
konuşuyordu ki ne diyeceğimşaşırmıştım.
- Halanız harikulâde idi. Zaten he
zaman harikulâde... Siz de fendavranmadınız! Haydi kalkın da siz
görmek için buralara kadar gelmi
bir dostu tanıyın! Van Humbertbirinci sınıf bir âlimdir!
Gerine gerine:
- Bitmedi mi hâlâ, Halit Bey, hâlbitmedi mi? Bitmeyecek mi?
- Hayır dostum, hayır, yen
başlıyoruz. Daha dün doğmuş çocu
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1290/1451
gibiyiz.
- İyi amma, oyunun esası nedir
Şunu anlatın bana... Her şey yolundgidiyor işte. Bu maskaralığa lüzum
var mıydı?
Halit Bey, Naşit Beyin masasınoturdu.
- Her şey yolunda... Faka
yalnızız. Bütün dünyada yalnızızYalnızlık benim hoşuma gitmez
Anladınız mı? Bu kadar güzel v
ciddî bir müessese bütün dünyacaaklit edilmelidir. Ben bunu istiyorum
Zannederim ki siz de istersiniz!
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1291/1451
IX
Konuşmamızı Doktor Ramiz’inbütün bir gürültü ile odaya giriş
kesti. Aziz dostumuz tam kıvamında
di. Saçları birbirine karışmışboyunbağı, yaka bir tarafta idi. İk
eliyle biraz evvel sözüm ona âyin
Cem mangalının etrafında yaryarıya kendisini ezen şişman kadın
odanın ortasına doğru itti. B
kadıncağızın bundan sekiz sene
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1292/1451
evvel sevgili doktorun İlmî mesaisin
servetinin yardımını ve husus
hayatının yalnızlığına da yüz otukiloluk bir vücudun bütün güzelliklerin
getiren, sonra birincisini olduğu gib
doktora bırakıp İkincisiyle beraberbu son evlilik hayatını
yorgunluklarından dinlenmek için
psikanaliz usulleriyle muaşakanıhenüz bulunmadığı daha raha
dünyalara giden rahmetli karısına
benzeyişi hakikaten şaşırtıcı bşeydi. Doktor bizi görür görme
birinci sınıftan bir sinema edasıyla
yeni sevgilisinin beline yapıştı ve sağ
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1293/1451
omuzuna yapışık çenesin
konuşmağa daha müsait bir vaziyete
soktu. Fakat Halit Bey bir parmağınağzına götürerek susmasını işare
etti, sonra kanepede sarhoş yata
bir kadını göstererek:- Gir, gir, doktor, yalnız fazla
gürültü etmeyin... dedi. B
çocukçağız rahatsız!Sonra benim kalktığım koltuğ
gösterdi.
- Koltuk rahattır. Biz çıkıyoruzkeyfinize bakın!
Yüzündeki tebessüme hayra
oldum. İnsan bu istihzayı buldukta
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1294/1451
sonra ebediyete kadar müsamaha
olurdu. Çünkü bu istihz
nsanoğlunun toptan inkârıydı. Onerişen insanın yapmayacağ
yapamayacağı şey yoktur. Eğe
çine yerleşmiş yalnızlık hissinden bahza zehirlenmezse.
Kolumdan çekerek dışarıy
çıkardı:- Doktor eğlenmesini biliyor,ded
O sizin gibi değil! Siz her girdiğin
yerde, evvelâ nelerden iğrenebilirimnelerden azap çekebilirim, diye
etrafınıza bakıyor, ondan sonra da
hep burnunuzun altına bir tutam
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1295/1451
sırgan otu asmışlar gibi silkine
silkine dolaşıyorsunuz...
Sözü kendimden uzaklaştırmaçin:
- Hâlinize bakılırsa pe
çmemişsiniz! dedim.- Yalnız birkaç kadeh... dedi. B
gece kendime hâkim olmam lâzım.
Mamafih şimdi içeceğim. İçebilirimDaha şampanya var! Halanı
mükemmel ev sahibi. Masraftan hi
çekinmiyor... Biraz hoşunuzgitmeyecek amma, artık muhta
olmadığınıza göre söyleyebilirim
Parasını son meteliğine kada
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1296/1451
yemeden bu dünyadan gitmeye
niyeti yok!
Büyük salonda ve holde danbütün hızıyla devam ediyordu
Pudra, lâvanta, ter kokusu, çıpla
omuz, vıcık vıcık koltuk altebessüme bulaşmış ruj, havayı b
macun gibi keşifleştirmişti. Bir ar
küçük baldızım beni görür gibi olduat yapılı kavalyesini bırakıp bize
doğru gelmeğe teşebbüs ett
Bereket versin delikanlı daha atiçıktı.
Mübarek’in bulunduğu oda dah
sakince idi. Yalnız şampanya
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1297/1451
dağıtılan masa oraya taşınmıştı.Ve
etrafı bir karınca yuvasına
benziyordu. Halit Ayarcı elimdeçekerek beni halamla ve karımla
konuşan Van Humbert’in yanm
kadar götürdü. Bu sevimli âlimmeyva ile sade soda içerken bulduk
Karım ve halam daha mâkul v
nsanî düşünüyorlardı. Ellerindşampanya kadehleri vardı. Halam
bakarken ister istemez, “Acab
serveti ölümüne kadar idare edecemi?” diye düşündüm. Sonr
omuzlarımı silktim. “Şimdi paramı
var, aldırma!” dedim. “Zaten esk
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1298/1451
âhiret kardeşi de bizim evde defte
amamlamıştı. Pekâlâ o da aynı şey
yapabilir! İdaresi biraz güçtür ammaçekerim... İnsan böyle halası olunc
her şeye katlanır...” Hakikaten de
sevilmeyecek insan değildi! Hayaaşkı bereketli bir arpa tarlası gibi he
arafından fışkırıyordu.
Van Humbert altmış beyaşlarında daha ziyade çocuk yüzlü
orta boylu, sakin, güçlü kuvvet
adamdı. Bütün hâlinde öyle bir çocuedası vardı ki geniş sakalını takma
zannetmek kabildi. Halit Bey ben
akdim edince:
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1299/1451
- Nasıl, diye sordu, konferansını
yi geçti mi. Bendeniz de bulunma
stiyordum çok. Amma hanımefendve beyefendi istemediler bana
müsaade etmek...
Karım benim şaşırmama zamabırakmadan:
- Ne güzel Türkçe konuşuyor değ
mi? diye bana misafirimizin methinetti.
Halam onun estağfurullahını ço
kısa kesti.- Bu gece aksilik oldu, ço
müteessirim... Lâkin ne yapalım k
bu aile toplantısında konuşmay
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1300/1451
yeğenim evvelden vaat etmişti.
Dikkat! Evvelâ bir konferanst
dim, Naşit Beyin odasında tüylesolmuş kartala baka baka
uyumamıştım. Sonra da konferan
bir aile toplantısında olmuştu. O dabiî idi. Saat on birde umumî b
konuşma yapılamazdı ya. Hayatım
zannedildiğinden çok kolaydı.Hiç şikâyete hakkım yoktu. Küçti
bir baldır tazyiki, bir dizgin çekiş
kırbacın ucu ile ufak bir işaret, bengideceğim yola koyuyordu. Elbett
birisi konuşmamın mevzuunu d
ütfedip söyleyecekti. Söylemesele
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1301/1451
bile ben bulabilirdim. Amma bu bira
ehlikeliydi. Daha iyisi sabretmekt
Şimdilik benim Van Humbert’in elinsıkıp ona sırıtmaktan, daha doğrus
parmaklarımı onun elini
mengenesinden kurtarana kadagözlerinin içine bakıp tebessüm
etmekten başka yapacağım bir şe
yoktu. “Parmaklarımın yerini biradeğiştirebilsem ben ona gösteririm
amma...”
Halamdan sonra karım atıldı:- Hayriciğim, çok alkışladılar m
seni? Bulunamadım, yanınd
değildim, diye çok üzüldüm... Amma
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1302/1451
yeni dostumuzu da bırakamazdım
ki... Sonra oraya kadar yormağ
razı olmadım. Ne mükemmel adamgöreceksin! Bize öyle tatlı şeyle
anlattı ki...
Sonra misafirimize dönerek:- Kocam, ben yanında bulununc
daha rahat konuşur... diye ilâve etti.
Ve sonra bütün ciddiyetiyle, yanhayasız hayasız gülerek ve anca
böyle kalabalıkta olduğ
zamanlardaki o acayip bakışladamın içini alt üst ederek hak ettiğ
ltifatı bekledi. Türkçe kelimeler b
sefer daha şevkle desteklendi.
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1303/1451
-Tabiî efendim, insanın sizin gib
bir ilham perisi bulunduğu zaman...
Van Humbert, lügatten öğrendiğbu “ilham perisi” tabirini tam yerinde
kullandığı için dünyalar verilmi
kadar mesuttu. Bu hızla parmaklarımve bütün elimin ayası yeni başta
ezildi. “Elbette bir daha karşılaşırı
ve ben de senin elini bir kerutarım...” Karım hakkı olan bu iltifat
yakalar yakalamaz misafir hanımı
yere düşürdüğü mendilini ağzındkendi sahibine getiren bir fino
yaltaklığıyla bana döndü.
- İnşallah, yine müsveddele
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1304/1451
birbirine karıştırmadım?.
Bu tip uyandırma, “Biraz kendin
gel!” demekti. Rolümü benimsememâzımdı. Büyük bir gayretle elimi Va
Humbert’ten kurtardım, ve şara
şişesinin kenarına sarılmış ıslapeşkirde parmaklarımın sızısın
hafiflettim.
- Hayır şeker karıcığım, hayırkarıştırmadım... Yani doğruda
doğruya evde unutmuşum.
Ezberden konuştum...İlk kahkahayı Halit Ayarcı att
Sonra hepimiz birden koro hâlind
güldük. Van Humbert ilham perime
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1305/1451
bakarak:
- Öyle olunca daha iyi oluyor.
Benim de başıma birkaç kere geldi.Amma insan daha rahat konuşuyor.
Karımın telâşı bu teminat üzerin
sükûnet buldu. Bana da, ona da şirişirin güldü.
- Senin şempanze nerede? Dah
doğrusu o buldok, diye sordum.Halit Ayarcı bu zevzekliğim
beğenmediğini gösterir bir şekilde
hafiften kaşını çattı. Ve ben işderhal anladığım için misafirimize
döndüm.
- Yolculuğunuz iyi geçti m
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1306/1451
efendim?
- Tabiî efendim, çok tabiî..
Gönderdiğiniz bilet en lüks kamardi...
Demek böyle, bu baş belâsın
belki de kendi imzamla daveetmişlerdi. Fakat mevzuu, b
akşamki konuşmamın mevzuunu b
ürlü söylemiyorlardı. “Söylemesinlevarsın! Mademki ezberde
konuştum, bir şey uydururum
Değiştirdim, derim!”Van Humbert’e bu sefer Hal
Ayarcı İstanbul’u nasıl bulduğun
sordu. Buna da münasip cevapla
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1307/1451
aldık. Emrine verilen otomobil ço
rahattı. Otelin banyo odasını pe
beğenmişti. Kendisini gezdiren adamHollandaca bilmiyordu amma
Almancası iyiydi.
- Efendim KapalıçarşBedesten,Bakırcılar...
Fakat heyhat, hazre
Kapalıçarşı’da pek az kaldı vderhal Ahmet Zamanî’ye geçt
Kitabımı hallaç pamuğu gib
didiklemişti. Beni tam bir suayağmuruna tuttu. Bizimkilere n
kadar az benziyordu? Her kelimeni
üzerinde ayrı ayrı durmuş gibiyd
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1308/1451
Cemal Beyin tenkitleri bil
bununkilerin yanında solda sıfı
kalıyordu. Bir ara cebinden kocamabir kâğıt çıkardı. Bu bana soracağ
suallerin listesiydi. Gecenin b
saatinde hiç de çekilir şey değildi buFakat ne diye Halit Ayarcı ban
sormadan yaptı bu işi? Ne diye he
an beni emrivaki karşısındbırakıyor?
İlk sualler kolay geçti. Faka
derinleştikçe bende acayiimnastikler başladı. “Tamam, dedim
on dakika sonra sarhoşluğ
vururum.” Amma on dakikayı nas
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1309/1451
geçirmeliydi!
İlk imdat Halit Ayarcı’dan geld
Doldurduğu şampanya kadehinmisafire uzattı:
- Mideniz düzelmiştir artık.
diyordu.Van Humbert bir, elindeki sua
istesine, bir de şampanyaya bakt
Çok büyük bir iç mücadelesgeçirdiği aşikârdı. Kahraman m
nsan mı olacaktı? Fânilik taraf
galebe etti. Arkasından Pakizkendisine o meşhu
ebessümlerinden biriyle gülere
dansı sevip sevmediğini kayıtsızca
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1310/1451
sordu. İkinci kadehin ortasınd
henüz kendisini dansa dave
etmediğini söyledi. Hazresevincinden uçtu. Halit Ayarcı b
sefer halamın beline sarıldı. Halam
bir bavul yükü eşyayı benimkucağıma bırakarak onunla gitt
Halit Bey bu sefer de kendisine n
kadar kızdığımı söylemek fırsatınbana vermeden meseleyi halletmişti.
Olduğum yerde kadehimi bitirdim
Kucağımda halamın şalı, yelpazessaplı dürbünü, dış salonu
arkasındaki odada büyük baldızımı
avaz avaz söylediği şarkılar
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1311/1451
dinlemeğe gittim.
Yârabbim ne emniyetti o! Nas
bağırıyordu! Nasıl kendindememnundu! Ve o bağırdıkça bütü
etraf onunla beraber nas
coşuyordu! Beni görür görmecoşkunluğu bir kat daha arttı. Ortad
mor elbiseleri içinde olduğunda
şişman ve çirkin, fakat yine de garibir şekilde sevimli, küçük bir f
yavrusu gibi yüksek ökçe
skarpinlerinin üstündeetrafındakilere doğru -şüphesi
korsası yüzünden- güçlükle eğile
eğile, parmaklarını çıtırdata çıtırdat
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1312/1451
okumakta olduğu şarkı bitince
alkışları bile doğru dürüs
beklemeden benim yıllarca kendisineöğretmeğe çalıştığım hâld
muvaffak olamadığım bir semaiye
başladı. Zavallı semaî acemi terzeline düşmüş Hint kumaşı gib
gözümün önünde doğrandı gitti. B
ahribat hayran dinleyiciler tarafındaaynı şekilde alkışlandı. Bu sefe
halamın eşyasını, yanı başımda
duran Ekrem Beye devrettiğim içialkışa ben de katılmıştım. Semaini
arkasından Dede’nin güzel b
bestesini tuzla buz etti. Bir ord
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1313/1451
çiğneseydi zavallı beste bu hâle
giremezdi. Tabiatıyla alkış ayn
derecede şiddetli oldu. Ondan sonrçok hazin bir maya başladı. Fakat b
musikî değildi artık! Bu bir sür
kurdun açlıktan uluması gibi bşeydi. İkisini de askerliğimde Şeyta
Dağlarının yalnızlığında sık sı
dinlemiştim. Maya, bölüğümüneferlerinin ağzında yıldızlarla
konuşma gibi bir şeydi. Onları
erkek seslerinden bu keder taştı mbütün tabiat canlanırdı. Halbuk
büyük baldızımınki... Bununl
beraber herkes teessüründe
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1314/1451
ağlıyordu. Bu umumî bir matem, filâ
gibi bir şeydi. Belki de böyle olduğ
çin onu bitirir bitirmez, kıvrak boyun havasına başladı. Bu seferk
muvaffakiyetinin artık hududu yoktu
Dans edenlerin yarısı etrafımızdoplandılar. Herkes el çırpıyordu
Ben aklımda hep Halit Ayarcı il
Büyükdere’deki ilk konuşmamızhayretten ağzım bir karış açık, Va
Humbert’i de, kendimi de unutmu
onun bu coşkunluğu idare edişini, onbesleyişini seyrediyordum. Oyu
havasının yarısına doğru genç b
kadın dayanamadı, çiftetelliye
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1315/1451
başladı. Oyundan hiç anlamıyordu
Fakat ne çıkardı, herkes memnundu
Orta yaşlı bir erkek, şüphesiz kocasveya sevgilisi, genç kadını yalnı
bırakmağa razı olmadı. İleriye atıld
Ben kalabalıktan yavaşçsıyrıldım. Karımla sevgi
misafirlerimizi aramağa çıktım. Faka
hayret, cazın etrafında büsbütübaşka bir manzara beni bekliyordu
Burda da rekor yine bizim ailede id
Küçük baldızım genç bir Amerikale salonun ortasında kırasıya b
dansa girmişlerdi. Daha doğrus
dans ediyoruz, diye birbirlerine
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1316/1451
yapmadıkları zulüm, işkenc
kalmıyordu. Küçük baldızım
çoraplarını, iskarpinlerini çıkarmışbir eli partnerinde, bir eli kâ
derecede kısa bulmadığ
eteklerinde, halısı kaldırılmış cilâparkenin üzerinde zıplıyor, kendin
yerden yere atıyor, tam bir yer
kırıldı diye imdadına koşacağımzaman tekrar kalkıyor, tekra
zıplıyor, kavalyesine sarılıyor acayip
çifteler atıyor, bilinmez düşmanlarbaşı ile süsüyor, tekrar yerlere
yatıyordu.
Hey gidi hey! Ne gafletmiş beni
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1317/1451
gafletim! Karımın ailesini meğer hi
anımamışım! Zavallılar hapsedilmi
stidattan az kalsın çatlayacaklarmışHele karıma karşı olan gafletim.
Âdeta görmemişim, kör yaşamışım
Bütün o dalgınlıkları, budalalıklarsadece hayat çerçevesini
darlığındanmış biçarenin! Faka
hangisi öyle değildi? Küçübaldızımın etrafında şehrin e
mükemmel caz takımı aciz içinde
çırpınıyordu. Davulcu dokuz eolmuş, yine onun savruluşlarına
yetişemiyordu. İçerde büyü
baldızım şehrin yarı halkını başına
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1318/1451
oplamış hora teptiriyordu. Karım
birdenbire dünyanın en raha
konuşan salon kadını olmuş, higörmediği bir adamı, galiba
hayatında hiç görmediği şekilde
ağırlıyordu.Halam uzaktan bana işaret ett
bin müşkülâtla yanma yaklaştım
Eski hoyrat sesiyle:- Düdüğüm, dedi, gördün m
baldızını? İnsan diye ben buna derim
şte! Hele karın... Aşk olsun vallahi!- Tabiî halacığım! Başkasıyla
evlenir miydim ben?
- Haydi oradan miskin
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1319/1451
dedi.Talihim varmış desene... Sana
kalsa kim bilir hangi sünepe il
evlenirdin...- Karım, haydi öyle... Kızım nası
onu nasıl buluyorsun?
Halam bana baktı.- Eğer paramın hepsini yemem
Allah fırsat vermezse mirasımı on
bırakacağım! Anladın mı?Halit Ayarcı geldi.
- Doktor Ramiz’e bakmağ
gitmiştim... dedi. Uyuyor, mışıl mışuyuyor!
- Yalnız mı? diye sordum.
- Hayır, hayır, dedi, seçtiği ru
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1320/1451
kardeşiyle... Her şey iyi gidiyor
Haydi gidelim bir şey içelim!
Tekrar masaya döndük. Fakat bsefer büfenin başında kimse yoktu
Zorla bir hizmetçi ele geçirdik. Biz
bir şişe açtı. Halam, kızımımüstakbel mirası zararına havyar
sandviçler istedi. Bu masrafa par
dayanmazdı. “Bize gelecek... Sonefesini kucağımda verecek! diye
mırıldandım... Sonra Halit Ayarcı’y
döndüm.- Mücevherler halis, değil mi? diy
sordum.
- Tabii... Amma bunlar değil, ded
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1321/1451
Bankadakiler. Muazzam servet.
Korkma o kadar kolay olmaz o iş...
Sonra mevzuu değiştirdi:- Güzel idare ettiniz doğrusu.
dedi.
Birdenbire tepem attı:- Neden haber vermediniz?dedim
Ben böyle hep emrivâkiler karşısınd
mı kalacağım?Gülerek bana baktı:
- Aziz dostum dedi, zavallı azi
dostum! Yahut zavallı ben! Çünkasıl zavallı olan benim bu işte. B
ürlü size iyi niyetimi anlatamıyorum
Beni bu kadarcık olsu
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1322/1451
anlamalıydınız! Size rol filân yaptıra
yok. Emrivâki de yok. Sadec
hürmet eden, inanan insan varTasavvurlarımı tabii hayatını
şeklinde yaşamanızı istiyorum
Evvelden haber versem hürriyetinizhlâl etmiş olurum. Asıl o zaman ro
yapmış olurdunuz... Sokağ
çıktığınız zaman kime tesadüedeceğinizi bilmediğiniz gibi, bu gece
de olacakları bilmiyordunuz. Geldiniz
gördünüz ve karşılaştığınız şeylehepimiz birden yaşadık. Burad
emrivâki yok ki...
- Amma bir yanlış yapabilirdim
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1323/1451
her şey berbat olurdu.
Bir kahkaha savurdu.
- Yapsanız ne çıkardı? Hatdenen şey yoktur ki zaten... İy
anlayın! Farz ediniz ki hakikaten b
yanlış yaptınız! Oradan yürürüz vdoğruya çıkarız. Hata denen şey
ashih etmek budalalığınd
bulunanlar için mevcuttur. Bizim içideğil... Biz onun varlığını kabu
ettiğimiz andan itibaren her türl
hatanın üstündeyiz. Hayır, HayBey, hayır, yanlış yoktur ve olma
da. Bütün mesele bir vaziyeti iy
hazırlamaktır. Ve insana itimattır
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1324/1451
Kaldı ki ben sizin kudretlerinizi bilirim
Siz benim keşfimsiniz.
Ne demek işitiyordu bununla?Kadehlerimizi doldurdu v
kendisininkini bir yudumda boşalttı:
- İnsanla uğraşmak çok güçtür vzaman ister. Mesele vaziyeti iy
hazırlamaktadır. İnsanlar on
kendiliklerinden yaşarlar. Bütümesele insanoğluna yaratıcılığın
vermektedir. Ben tiyatroyu sevmem
Ben kendiliğinden olan şeyleriadamıyım!
- Bu akşam hiç kimseye yapacağ
şeyi söylemediniz mi?
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1325/1451
- Tabiî bazılarına biraz çıtlattım
Uyuyordunuz. Adam geld
Konferansta, dedim. Şimdi gelirdedim. Gerisi kendiliğinden oldu
Bakın dedi, bu işlerde tek güçlü
varsa o da insanını seçmektedirBurada haklısınız. Daima takımı iy
seçerim!
- Hayır, hiç olmazsa bendealdandınız. Ben bu iş
nanamıyorum. Bunu siz d
biliyorsunuz. Azap çekiyorum...- Daha iyi ya! Onun için he
adımda, her harekette muvaffa
oluyorsunuz. Başkalarının otoma
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1326/1451
gibi hareket edecekleri yerde si
canlı insan olarak yaşıyorsunuz!
Bu esnada Pakize yalnız olarageldi.
- Hani misafir ? dedim.
- Zehra’da, Zehra’ya verdimZeybek öğretiyor... Bir şey içeyim de
gidelim hep birden seyredelim!
Kadehlerimiz ellerimizde gittik. Bartık filânın veya falanın tasavvur
değildi. Tabiatı eşyanın ta kendisi id
Caz alabildiğine bir zeybeutturmuştu. Ve kızım biraz evve
baldızımın marifet gösterdiği yerde
yani salonun ortasında, karşısınd
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1327/1451
Van Humbert, dünyanın en garip, e
akıl almaz zeybeğini oynuyorlard
Etraf sadece göz olmuş onlarbakıyordu. Biz de bir müddet Va
Humbert’in havada acemi acem
sarkan kollarına, yere indikten sonrgüçlükle kalkan dizlerine baktık.
Halit Ayarcı yavaşça kulağıma:
- Burada ben de pes! derim, diymırıldandı.
Dünyanın en harika ailesinin reis
dim. Ve bu haysiyetle deminden bebana çapkınca dirseğini çarpa
karıma aynı şekilde cevap verdim.
Halit Bey ilâve etti:
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1328/1451
- Nasıl, hoşununuza gitti değil mi
Babalık gururunuzu bir taraf
bırakın, sadece kadınlarımızın bmuvaffakiyeti muazzam iş değil mi?
Böye bir şeyle karşılaşacağınızı üm
eder miydiniz?Ben bir gözüm kızımın Va
Humbert’in hantal ve alabildiğin
geniş vücuduna yaptırdığı acayip veehlikeli cambazlıklarda:
- İmkân mı var? dedim. Hayalim
bile gelmezdi. Hele kızım Zehra’nın.- Hakkınız var... Bu kadar sürat
erakki, görülmemiş şey...
- Yalnız biraz da bilselerd
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1329/1451
Meselâ kızım hakikate
zeybek oyununu bilseydi, baldızım
demin tepindiği zıkkımdan biraanlasaydı. Büyüğü sandalye ile aviz
kırar gibi besteleri hara
etmeseydi....Halit Ayarcı çok terbiyeli b
şekilde esnedi:
- Yine aynı mesele... dedi. Dahdoğrusu hep aynı mesele! Azi
dostum, siz şifa kabul etmez b
gayrimemnunsunuz... Bu işlerdbilmek ikinci derecede kalır. Yapmak
vardır, sadece yapmak!.. Sonra
kendi kendine konuşur gibi ilâve etti:
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1330/1451
- Bilgi bizi geciktirir. Zaten n
sonu, ne de gayesi vardır. Mesele
yapmak ve yaratmaktadır. Bilselerdbilselerdi... Fakat bilselerdi bun
yapamazlardı. Bu heyecana, b
cada, bu kendiliğinden bulmağaerişemezlerdi. Bilgileri buna mân
olurdu. Kızınız bu geceyi yarattı. N
le? Yaratma kabiliyetiyle... Çünkyaratmak, yaşamanın ta kendisidir
Biz yaşayan, yaşamayı tercih ede
nsanlarız. Siz istediğiniz kadasomurtun!
- Ben somurtmuyorum, düşüncem
söylüyorum...
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1331/1451
- Kendinize saklayın o düşüncey
de, şu karşınızdaki harikulâde
manzaraya bakın!Filhakika manzara harikulâde id
Van Humbert yeni öğrendiğ
zeybekle kızımın yardımındavazgeçmiş, şimdi tek başına düşe
kalka, bir yığın cambazca hareketle
yapıyordu. Salon alkış içinde idi.- Bakın, aziz dostum, bakın ş
adamın iradesine! Bu ne gayrettir
ne yaşamak kudreti, yaşamaneşesidir! Bu kudretin yanında bilg
dediğiniz şeyin lafı olur mu?
Sonra eğildi, yavaşça kulağım
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1332/1451
ısıldadı:
- Evet, aziz dostum, ben sizi böyl
görmek isterdim...Bir lahza kendimi misafirimizi
yerinde tasavvur ettim.
- İnsaf ve merhamet! dedim. Benımarhaneye mi yollayacaksınız?
Halit Ayarcı ince ince gülümsedi:
- Garip bir tımarhaneniz vabeyefendi! dedi. İşe yarar herkes
oraya gönderebilirsiniz, tabiî başta
bendeniz bulunmak üzere... Ammaher yaptığıma da iştirak ediyorsunuz
Fena alınmıştı. Bu kadar iy
başlayan bir gecenin böyle bitmesin
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1333/1451
hiç istememekle beraber geriy
dönmem de imkânsızdı.
- Hangi şartlar altında sizanıdığımı pekâlâ biliyorsunuz! diye
cevap verdim.
- Evet, onu biliyorum. Zaten siz dsaklamadınız. Bir huyunuz var, hiçb
şeyi saklamıyorsunuz. Hakikat şu
değil mi aziz dostum, biraz refahakavuşunca eski dünyanız içinizde
epmeğe başladı. Fedakârlığ
üzumsuz ve fazla buluyorsunuz!- Hayır, sadece eski hâlime hasre
çekiyorum...
- Dönünüz! Hasretini çekiyorsanız
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1334/1451
dönünüz!
Sonra birdenbire sesi değişti:
- Amma, dönemezsiniz. Demihesap ettiniz. Bir an içinizden geçen
okudum. “Halamla barıştım, işlerim
de oldukça iyi” dediniz... “Birkaç yçin hiç olmazsa her şey yolunda
gidebilir. Niçin şu anda her şey
bitirmeli?” Öyle düşünmediniz miAmma sonra vazgeçtiniz... İlerisinde
korktunuz!
İçimi olduğu gibi okumuştuOmuzuma elini koydu ve beni i
salona götürdü. Görenler en tat
şekilde konuştuğumuz
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1335/1451
zannederlerdi.
- Size kendi hakikatiniz
söyleyeyim! Artık dönemezsinizÇünkü hiçbir şeyde
vazgeçemezsiniz. Bütün tenkitleriniz
ve küçük görmelerinize rağmen rahave güzel bir karınız var, ayrıca bi
metresiniz var ki çıldırıyorsunuz
Kızınız, oğlunuz için her an kendinizedaya hazır olduğunuza da eminim
Üstelik şöhreti, hattâ abes telâkk
ettiğiniz işler içinde olsa bile harekeseviyorsunuz. Hulâsa bir ahtapot gib
sayısız kollarla dünyay
yapışmışsınız! Hiçbir şeyde
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1336/1451
ayrılamazsınız. Nasıl döneceksiniz?
- Dönmek istemiyorum, dedim
sadece biraz daha mâkul...Tekrar güldü:
- Mâkul... Mâkul... diye başın
salladı. Hayır siz mâkularamıyorsunuz! O kadar budal
değilsiniz. Aklın kendisi için işleye
bir cihaz olduğuna kaniyseniz obaşka... Hayır, sizin aradığını
başka bir şey.
- Ben doğruyu arıyorum. Yahustiyorum, bir parçacık olsun...
- Doğru, ya bütün olur, ya hi
olmaz... Dostum, sizin bahsettiğini
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1337/1451
sağlam kıymetler ancak bir lokma
bir hırka yaşamağa razı olanla
çindir. Sizin gibi her şeyi ve hepsinbirden isteyenler için değil! Bütün v
halis şahsiyet her şeyden evve
kendisiyle yetinmeyi icap ettirir.Bir tekme ile bütün iç dünyamda
uzaklaşmıştım.
- O kadarını isteyen yok... dedim.- Demek pazarlığa geliyorsunuz
Ama bu iş, pazarlığa gelmez! B
masada biri de, bini de kazanan heaynı şeylerin üzerinde ve sonuna
kadar kaybetmek üzere oynar
Kazanç belki tesadüf olabilir, faka
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1338/1451
kaybettiğimiz şey tam ve katîdir
Oyuna girdiğiniz anda onu kaybettini
demektir. Fazilet pazarlık götürümesele değildir. Onun içindir k
eskiler insan tabiatını olduğu gib
kabul ederek söze başlarlardı. Hanşu: “Cümlenin malûmudur ki tabiatı
beşeriyye...”
Sonra birdenbire masaya yaklaştki kadeh doldurdu. Uzakta acayi
süsleri içinde sahte Mübarek biz
hayretle süzüyor gibiydi.- Bu âlemde hiçbir hesap, hiçb
bağlanma bedava değildir. Heps
aynı fedakârlıkları ister. Ve en iyide
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1339/1451
en kötüye bir adımda geçilebilir
Razı mısınız, vazgeçiyor musunuz?
Bir müddet düşündüm.- Hayır, dedim. Olmayacağım
biliyorum. Fakat niçin böyl
konuşuyorsunuz?Halit Ayarcı tekrar kadehin
doldurdu. Çok sevimli bir bakışl
evvelâ kadehe, sonra Mübarek’esonra bana baktı.
- Bilmiyorum,dedi, belki sarhoşum
belki de kendi kendime hesaveriyorum. En doğrusu bu meseleni
üstüne çıkmaktır.
- Hayır, dedim, siz kendinize
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1340/1451
hesap vermiyorsunuz! Bende b
şeyleri daha yıkmak istiyorsunuz
Hem taş taş yıkıyorsunuz! Ammniçin?
- Söyleyeyim: Aynı yollarda
geçtiğim için. Sizi çok seviyorum vaynı zamanda size düşmanım. Ban
kendimi çok hatırlatıyorsunuz... Yo
beyhude böbürlenmeyin! Hiçbzaman sizin gibi olmadım. Hiçb
zaman şaşırmadım ve ezilmedim.
Fakat bir tarafınız var ki...Pürüzsüz bir kahkaha ile güldü:
- Ömrünüzde bir kere böyl
güldünüz mü? diye bana sordu
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1341/1451
Hiçbir zaman benim kadar temi
ruhlu olmadınız! Çünkü ben bu işleri
üstündeyim...Sonra birdenbire beni kucakladı:
- Siz bana hayatı sevdirdiniz! ded
Şehzadebaşı’nda o kahvedekhâliniz, o gülünç meyusiyetiniz
biçare kederleriniz, silkinip altında
bir türlü çıkamadığınız yükler..Büyükdere’deki şaşkınlığınız
ereddütleriniz, saadetleriniz... Küçü
zeytin çekirdeği gibi dünyanız, hepsbana hayatı yeniden sevdirdi. O
gece hemen oracıkta elinize beş lira
sıkıştırsaydım, nasıl mesu
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1342/1451
olacaktınız! Evet, bana haya
sevdirdiniz. Siz benim en güze
aynamsınız!Yüzüm hacaletten kıpkırmızı:
- Keşke öyle yapsaydınız! dedim
ve zorla kollarından kurtuldum.- İşte asıl abes bu sözdür, dedi.
Tekrar gülümsedi ve kadeh
kaldırdı.- İstediğiniz gibi olsun... ded
Zaten sizi tam değiştirmek niyetind
değilim! O zaman ikimizden biüzumsuz olur. Yalnız ufak tefek baz
adilât lâzım. Hiç olmazs
yaşayanlara karışmayın!
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1343/1451
Bir müddet durakladım. Tereddü
çinde idim.
- Hiçbir şeye inanmıyorsunuzdeğil mi? dedim.
O kadehini içti. Yan cebinde
çıkardığı mendille alnını sildi:- Artık yeter, dedi. Bakı
dostlarımız geliyor. Yaşasın Saatler
Ayarlama Enstitüsü, yaşasın S. AE. Ve Van Humbert’in koluna girmi
halamla beraber bütün ailemizi âdeta
bu çığlıkla karşıladı.Van Humbert’in sevincine paya
yoktu. Bir muharebe kazanmı
gibiydi. Beni karımdan ve kızımda
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1344/1451
dolayı tebrik ediyor, ikisini birde
Hollanda’ya davet ediyordu. Onlar
bisiklete binmeyi öğreteceğinsöylüyordru.
- Biz burada hep berabe
atlıkarıncadayız... dedim.Halit Ayarcı serzenişle bakt
Birbirimizin kalbini kırdığımız belliyd
Van Humbert İstanbul’da bir akaldı. Onunla geçen bütü
maceramızı burada anlatmak ço
zaman ister. Şu kadarını söyleyeyimki benden çok memnun ayrılmışt
stanbul’da geçirdiği zamanda
yıllarca muhtelif yazılarında bahsett
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1345/1451
Ne kızımla oynadığı zeybeği, n
Halit Ayarcı’dan gördüğü ikramı, ne
de Ahmet Zamanî’nin kahirini ziyareettiğimiz gün kendisine Çamlıca’d
çektiğim yoğurtlu kebap ziyafetini hi
unutmuyordu.Her şekilde memnun ettiğime kan
olduğum bu adamın sonrada
aleyhimde bulunması hakikateşaşılacak şeydir. Fakat, “Düşeni
dostu olmaz!” sözü Van Humbert’te
ve benden çok evvel söylenmisözdür. Onun için kendisine karş
hiçbir hiddet ve kin duymadım
Sadece olmasa daha iyi olurdu, diy
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1346/1451
düşündüm. Şurası da var ki Va
Humbert bizim yüzümüzden epeyc
ziyanlarda görmüştü. Bilhasskarımdan ve büyük baldızımda
aldığı, sözüm ona malumatla esk
oyunlarımıza dair yazdığı kitabepeyce hırpalamışlardı. Bununl
beraber sonradan yazdığı yazılarda
da şahsımdan yine dostça bahsettEn son yazısını şu cümle il
bitiriyordu: “Hayri İrdal ve ailes
efradı, insanı kabuğundaçıkarmasını çok iyi bilen insanlar. Ne
olursa olsun onlarla İstanbul’d
geçirdiğim zamanı hiçbir suretl
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1347/1451
unutmayacağım. Kendilerinin dah
ziyade atlıkarıncaya binmekte
hoşlanmalarına rağmen, yine dHollanda’ya gelirlerse, onlara vaa
ettiğim gibi bisiklete binmey
öğreteceğim...”
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1348/1451
Dördüncü Bölüm
-Her Mevsimin Bir Sonu Vardır-
I
Halit Ayarcı’nın tahmini doğr
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1349/1451
çıktı. Halamın kokteylinden birkaç a
sonra ajans telgrafları altı Cenub
Amerika şehrinde birer SaaSevenler Cemiyeti’nin kurulduğun
haber verdiler. Bir müddet sonra d
bu cemiyetler bizim İstanbul’dakSaat Sevenler”le münasebet
girdiler ve Saatleri Ayarlama
Enstitüsü’nün esbabımucibâyihasıyla nizamnamesini istediler
Bunu uzak ve yakınşarkla, baz
Avrupa memleketlerindeki hareketleakip etti. Böylece iki buçuk sen
çinde yurt dışında otuzdan fazla
Saat Sevenler Cemiyeti ve üç enstit
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1350/1451
kurulmuş bulundu. İşin garib
enstitünün kurulmasını kabu
etmeyen memleketlerde bu husustaefkârıumumiyeye sarih sebe
gösterilerek izahat verilmesiyd
Filhakika hemen hepsi, “Sanayhayatı kâfi derecede gelişmiş olduğ
çin böyle bir müessesey
htiyacımız yoktur” diyorlardı.Bu suretle kabul edenler v
etmeyenler müessesemizi
üzumunda birleşmiş oluyorlardı. HalAyarcı bu hususta gelen her ajan
elgrafının arkasından bir bası
oplantısı yaparak müesseseni
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1351/1451
ehemmiyetini bir kere daha
belirtiyordu. Kendisi meşgul olduğ
zaman bu iş bana düşüyordu. Halamse bu vesile ile büsbütün faaliye
kesilmişti. Dışarı memleketlerde sı
sık yapılan Milletlerarası SaaSevenler Cemiyeti kongrelerini
hiçbirini kaçırmadı. Bir zaman geld
ki bavulları evvelâ yatak odasındasonra daha kolaylık olsun diye holde
hazır durmağa başladı. B
seyahatlerin çoğunda kızım, bazede kocasıyla kendisine refaka
ediyorlardı. İstanbul gümrüğünü
anıdığı belli başlı simalardan bi
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1352/1451
olmuştu. Yıllık pasaportları fasılası
yenileşiyordu. Süpürgeciler Kâhyas
ailesinden kalan mücevher süsleriniyanı başında yedi sekiz devleti
nişanı peyda olmuştu. Bu arada bi
de boş durmamıştık. Vidolu nakcezasının temin ettiği sermaye ile
Hürriyet Tepesi’ndeki yeni binamız
yapmış, Milletlerarası SaaTröstü’nün büyük yardımına mazha
olan Saatleme Bankamızı
himmetiyle kurduğumuz kooperatiflede Saat Evleri dediğim
personelimize mahsus mahalley
vücuda getirmiştik.
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1353/1451
Yukardan beri bahsettiğim gib
cezayınakdî sistemimizi
bulunmasından sonra enstitümüzdeken belli başlı hizmetim, hiç olmazsa
beni en fazla yoranı enstitümüzü
binası olmuştur. Zannederim kefkârıumumiyeyi de yine nak
cezasından sonra hattâ ondan daha
azla meşgul eden şey de bu binaoldu. Bana Beynelmilel Mimarla
Cemiyeti’nin fahrî azalığını temi
eden bu bina ile başlangıçta himeşgul değildim. Bu cins işlerd
daima yapıldığı gibi bir yarışma
açmıştık. Bu yarışma için yazdığım
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1354/1451
şartnameye Halit Ayarcı’nın ısrarı ile
müessesinin modern mahiyetine ve
adına uygun bir şekilde orijinal veyeni üslûpta” kaydını ilâve etmiştik
Daha doğrusu, başlangıçta hiç lüzum
görmediğim bu kaydın behemehakonulması hususunda Halit Ayarcı’nı
srarı üzerine, hiddetimden ve bira
da alay için cümlenin sonunu küçübir ilâve ile değiştirmiş, “...ve adına
dıştan ve içerden uygun şekilde...
hâline sokmuştum.İşte bu sonradan ilâve ettiğim
dıştan ve içten” şartı beni aylarca
plan üzerinde uğraşmağa mecbu
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1355/1451
etti.
Şartnamemiz gazetelerde ilâ
edildiği zaman herkes onu gayeabiî bulmuştu. Bizde üstünkör
okumak âdettir. Kaldı ki, “moder
mahiyet”, “uygunluk”, “içten vedıştan” gibi tâbirler kullana kullana
yıprandırdığımız, yalama hâline
gelmiş nesnelerdendir. Bu itibarlagelen projeler, bazı basmakalıp
yenilikleri olan bildiğimiz bin
planlarından başka bir şey değildHiç kimse Halit Ayarcı gibi söylediğ
sözü sonuna kadar unutmayan ve
mânası üzerinde kendisinde
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1356/1451
başkasının tefsirine müsaad
etmeyen bir insanla karşılaşacağın
ahmin etmemişti. Halbuki HalAyarcı, projelerin hepsini -bilhass
benim, inadımdan ve sırf alay içi
koyduğum “içten ve dıştanâbirlerine dayanarak- reddediyordu
-Bunun dışardan neresi saat
benziyor?İlk suali bu idi. Hemen arkasında
kinci sual geliyordu:
- Saat, zaman ve ayar fikrinbinanın içinde ne suretle ifad
ettiniz?
Ve bittabi gelen mimarlar verece
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1357/1451
cevap bulamadan gidiyorlardı. Hiçb
zaman, hattâ müessesemizi
ağvedildiği günlerde bile aleyhimizdebu kadar yazı yazılmadı. Koltuğunu
altına projesini sıkıştırıp kapıda
çıkan herkes soluğu gazetelerdalıyordu. Sütun sütun makalele
birbirini takip etmeğe başladı. Biz d
boş durmuyor, cevap veriyordukHalit Ayarcı üst üste yaptığı bası
oplantılarında, “Modern adam
beyhude konuşmaz. Biz müphemkabul edemeyiz. Şartname har
harfine tatbik edilecektir.” diyordu.
İkinci yarışmada saat fikrine bira
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1358/1451
yanaşanlar oldu. Fakat onlar d
alelâde dört dılı'lı bina fikrinde
kalıyorlardı. Bu itibarla geleprojelerin hemen hepsi masa veya
duvar saatlerini dışardan ilâv
süslerle yahut da kaidelerinin darlığve katların çokluğu ile telki
ediyorlardı. Bazıları ise daha ileriy
gitmişler, yapının ön cephesindekinci ve üçüncü katlara genişçe b
saat kadranı şeklini vermişlerd
Böylece pencerelerin mühim bkısmı büyükçe bir yuvarlağın içinde
bulunuyordu. Halit Ayarcı bunları da
beğenmedi. Bir kısmı için:
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1359/1451
- Bunlar herhangi bir binad
yapılabilecek şeylerdir. Bunun neres
modern? diyordu. Neresi modern vneresi saat?
Bir kısım için de:
- İyi ama, bu kadran çizgisincepheden herhangi bir tamirde
kaldırırsam pencereler tabiatıyl
kendiliklerinden kat çizgisini verirlerO zaman saatliği nerede kalır? diy
tiraz ediyordu.
Bittabi bu sualin de cevabı başkaraflardan geliyordu. Bir bina hiçb
zaman saat olamazdı. Saatin kend
çatısı ve karoserisi vardı. Ve bu da
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1360/1451
herhangi bir binaya zate
kendiliğinden benzerdi. Halit Ayarc
bütün bunlara karşı artık masasınıcamının altında büyük harflerle
yazılmış bir nüshasını bulundurduğ
şartnamenin yukardaki cümlesingösteriyor, yahut yazdırıp tam
karşısına duvara astırdığı “içten ve
dıştan” kaydını işaret ediyordu.Bu konkura iştirak edenlerden b
anesi işi biraz daha ileriy
götürmüş, ikinci ve üçüncü katlarıaydınlığını pencere yerine doğruda
doğruya saat kadranına benzeye
bir boşluktan vermişti. Ayrıca binay
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1361/1451
dört genişçe ayak üzerine almışt
Fakat Halit Ayarcı bunu d
reddetmişti:- Zoraki! diyordu. Pencere
penceredir. Bu pencere değil ki.
Kenarındaki işaretleri silerim. Gotikiliselerin renkli cam gülü olur. Bi
başka şey istiyoruz. Saat fikrini
binanın bünyesine girmesini istiyoruzOnunla birleşmesi lâzım! Lehim v
ek istemiyoruz. Binanın kendisind
programımızı ve gayemizi görmestiyoruz.
İtiraf edeyim ki beni asıl uyandıra
Halit Ayacı’nın bu cümlesi oldu
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1362/1451
Kendi kendime, “Saat fikri binanı
bünyesine girerse, bina binalıkta
çıkar” diye düşündüm. Ve zavaldostuma âdeta acıyarak güldüm
Fakat ertesi sabah şöyle b
düşünceye kendiliğimden vardımBinalıktan çıkan, yani onu
kanunlarınına riayet etmeyen b
bina, pekâlâ saat fikrini insanverebilir!” Ve ilk rast geldiğim
mimara o gün bu fikrimi açtım. Faka
hiç hazırlıklı değildim. Bir türlâyıkıyla anlatamadım. Bununl
beraber bu konuşmadan kafamda b
kütle” fikri kaldı.“Bu som kütley
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1363/1451
saate benzetmek için yıkarsan bu i
olur!” diye düşündüm.
Saatleri Ayarlama Enstitüsü’nsessiz sedasız protesto eden ve
evimize ancak bayramdan bayrama
gelen Ahmet’in nasılsa evdebulunduğu gecelerden biriydi bu
Meseleyi onunla münakaşa ettim. O
da mimarın fikrinde idi: “Bir yapı heşeyden evvel kütledir” diyordu. Ertes
günü bir saati baştan aşağı söktüm
ekrar taktım. Hayır, imkânı yoktuBuradan yürüyemezdim. Belki dahi
ertiplerde bundan istifade
edebilirdim. O hâlde elimizde yin
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1364/1451
kadran kalıyordu. Halit Ayarc
cepheye verilen kadran manzarasın
beğenmemişti. O hâlde başka türlarayacaktım.
Bu arada sık sık Halit Ayarcı il
konuşuyor, kendisini ve müesseseybu azaptan kurtarmasını rica ediyor
herhangi bir yapının da pekâlâ bu iş
görebileceğini söylüyordum. Okatiyen yanaşmıyordu.
- Saatleri Ayarlama Enstitüs
şimdiye kadar vaat etttiği her şeyyaptı, diyordu. Vâkıa, şehrin saatler
ne de hususî saatler hâlâ gereği gib
muntazam işlemiyor. Faka
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1365/1451
nsanlarımız sık sık saate bakmağa
ve vakti ölçmeğe alıştılar
köylerimize tamamıyla saasokmadıksa bile saat zevkini soktuk
Bugün bir milyon köylü çocuğunu
kolunda bizim sattığımız oyuncasaatler var! Bu demektir k
büyüdükleri zaman Saatlem
Bankamızın gösterdiği kolaylıklasayesinde hepsi birer saat sahib
olacak. Hiçbir faydası olmas
başları sıkıldığı zaman rehineverebilecekleri veya satabilecekle
az çok para eder bir mallar
bulunacak demektir. Saat süsün
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1366/1451
kadınlarda bilezik şeklinden çıkarttık
Alelumum mücevher süslere tatbi
ettik. Bilhassa bizim icadımız olasaatli jartiyerler bütün dünyada
rağbet kazandı. Siz bu jartiyerler
pek itiraz etmiştiniz. Ancamüzikhollerde kullanılır, diyordunuz
Halbuki şimdi İstanbul’da böyle saat
artiyer taşıyan binlerce hanım varDünyanın en zarif hareketleriyl
yolda eteklerini kaldırıp saatlerine
bakıyorlar. Hattâ daha ileriye gidildMilletlerarası Saat Sevenle
kongresinde bazı devlet nişanlarını
saat olması bile benim teklifim
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1367/1451
üzerine kabul edildi. Bu husust
büyük bir propaganda başlıyor
Hattâ bu yüzden ve sizin sokongrede verdiğiniz izahat üzerine
sevdiklerine ve takdir ettiklerine altı
saatler hediye eden İkinci Mahmubütün dünyada alâkayı celbett
Hakkında kitap üzerine kita
yazılıyor. Bütün bu muvaffakiyetlemeydanda iken ne diye sözümde
döneyim? Vâkıa bir saat sanay
henüz kuramadık. Amma saat ithalinkolaylaştıran birtakım tedbirleri
alınmasına bile sebep olduk! Yurdu
en iyi saat mağazaları bizim
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1368/1451
nhisarımızda! Bu kadar başarı
çalışan bir müessese, kendini ne
hakla ve nasıl tekzip eder? Ve benasıl başkalarının oldu bittisini kabu
ederim? Her şeyi bırakın, ne diy
kendimi mağlup, yahut yanılmıgöstereyim? Ben yanılmadım ki!
Ben bir şart koştum. Yapan yapar!
- Güzel, beyefendi, çok güzeFakat görüyorsunuz yapamıyorlar.
Tatbik edilmesi güç...
- Edilmesi lâzım!Ben onu dinlemeden devam ettim
- Kaldı ki bu sizin kabahatini
değil! O “içten ve dıştan” tabirin
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1369/1451
nsan hâli, size kızdığım, b
husustaki ısrarınızı lüzumsu
bulduğum için ben koydum orayaBinaenaleyh sizin mağlubiyetiniz d
sayılmaz!
Yüzümün kızardığınhissediyordum. Başım önüme eğik
cevap bekledim. Halit Ayarcı hafifç
ebessüm etti, daha doğruskonuşurken âdeta ses
gülümsüyordu.
- Biliyorum, dedi, hepsinbiliyorum! Söylediğiniz için de ayrıc
eşekkür ederim. Fakat bir teşekkü
daha edeceğim. O da, hak-kındak
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1370/1451
yanlış fikirleriniz, yahut aksi tabiatını
dolayısıyla da olsa, o tâbi
kullandığınız içindir. Onun sayesindeorijinal bir bina sahibi olacağız! Be
netice adamıyım, niyet adam
değilim! Koydunuz, iyi yaptınız! Şimdsebat edeceğiz. Unutmayın ki b
sonraki yılın nisanında beynelmile
kongre bizde olacak. Ben bu yenbinada olmasını istiyorum. Fik
bizden aldılar, bizi geçtiler. Hiç
olmazsa binamızın orijinalliği ile bşteki kıdemimize lâyık olalım!
Filhakika Ahmet Zamanî’ni
doğum tarihi milletlerarası saa
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1371/1451
bayramı günü olarak kabul edilmişt
Kongreler hep bu tarihlerd
yapılıyordu...- Peki amma, dedim, nas
yapılacak? Saat bünyeye nas
girecek? Yani yapının bünyesine...Başını ellerinin arasına aldı.
- Bilmiyorum, dedi, orasını ben d
bilmiyorum. Mimarların işi. Onladüşünsün. Daha doğrusu sizin işini
bu. Mademki siz koydunuz o şart
siz düşünün! Ayağa kalktı. Gözlerini gözlerimi
çine dikti ve en ciddî sesiyle so
sözünü söyledi:
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1372/1451
- Bu binayı siz yapacaksınız, Hay
Bey, anlaşıldı mı? Bunu sizden kat
şekilde bekliyorum. Bu sizin banşahsî bir borcunuzdur!
Dediği oldu. Fakat ne güçlükl
bunu ancak ben bilirim. Sebebi dzihnimin başından itibaren hep ce
saatime takılmış olmasıydı. Hayatt
uğradığımız bütün güçlükler az çokafamıza gelen ilk fikirden bir türl
silkinip çıkamayışımız yüzünde
değil midir? Hayatım türlü türlü cinve şekilde saatler içinde geçmi
olmasına rağmen hep cep saatim
düşünüyordum ve mutlaka binamızı
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1373/1451
sırrını onda arıyordum. İlk önce tıpk
onun gibi yuvarlak bir bina tasavvu
ettim. Günün on iki saatini göstereon iki pavyon daire şeklinde merkez
bir holün etrafına dizilecekti. Faka
biraz kâğıt üzerinde çalışınca bunumkânsızlığını gördüm. Bu sefe
saatimi dik tutarak düşünmeğe
başladım. Sağlam, merdivenleri dçine alan dört blok ayaktan büyük
şişkin, kabarık bir saate benzeye
bir binaya çıkılacaktı. Bittabi saatiyüzü ve arkası asıl cepheler olacakt
ve yan tarafları da bina boyunca ine
pencerelerin çizgisi süsleyecekt
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1374/1451
Böylece her iki cepheye de on ik
saati gösteren büyük işaretle
koyacak asıl kadranın bulunduğbüyük cephenin ortasında da
ayaklardan çıkılan büyük kap
bulunacaktı.Fakat bundan da vazgeçmeğ
mecbur kaldım. Pakize bu son fik
azla beğenmişti. Ve itiraf edeyim kPakize’nin zevki benim için bir çeş
miyar olmuştu. Onun beğendiğ
heyecan duyduğu her şeydekorkmağa başlamıştım. Bununl
beraber asıl fikir yine Pakize’de
geldi. Ona bu ilk projeyi anlattığım
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1375/1451
zaman, her zamanki mesu
ebessümüyle:
- Ben biliyorum zaten, dün akşamMübarek’e kurban kestirmiştim
Rûhaniyeti yardım etti.
İlk önce şaşırdım.- Hangi Mübarek? diye sordum.
da nerden çıktı?
Karım sükûnetle:- A! Kocacığım, dedi. Mübare
şte! Bizim evliya saatimiz. Hani şimd
halanın evinde bulunan! İşte yardım etti bize!
İlk önce hiddetten boğulaca
gibiydim. Sonra birdenbire karım
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1376/1451
kucakladım. Binanın behemeha
yuvarlak bir saat olması ica
etmediğini, dünyada cep saatindebaşka çeşit saatler de bulunduğunu
herhangi bir namuslu bina gibi uzu
bir dörtgen olabileceğini banhatırlatmıştı.
- Karıcığım, dedim, zate
hayatımın her başarısını sanborçluyum. Bak senin sayend
Mübarek bize yardım etti. Ço
eşekkür ederim.Filhakika uzun bir dörtgene b
saat manzarası vermek o kadar gü
değildi. Ufak tefek çıkıntılarla günü
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1377/1451
on iki saatini bu dört çizgiye
koymaktan başka bir şe
kalmıyordu. Aradaki hol de böylecelk düşüncemdeki, şaşırtıcı tanzim
mkânsız büyüklüğünü kaybedecekt
Asıl cephe saati on ikiyi göstereyuvarlak bir bina olacaktı. Sonra ik
arafta dört küçük blok bizi saa
altıya ayıracağımız arka cepheygetirecekti. Bu üç katlı olacaktı. He
blokun arasına asma merdivenler
küçük çemen şeritleri koymak gayekolay bir şeydi. Ortadaki büyük ho
camla örtülecekti. Her bloku
cephesinde tıpkı saatlerde olduğ
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1378/1451
gibi geniş bir çember içinde sağda
sola gitmek üzere birden on ikiye
kadar Romen rakamları yazılıydYalnız on ikinci dıl’ı, ki asıl cephe
olacaktı, biraz geniş tuttum ve onu
üzerine rakam koymadım. Saaikrini tam verebilmek için giri
kapısına da tam bir kadra
manzarası verdim. Altı metrrtifaında olan bu kapıda kadranın b
arzda tanzimi beni epeyce yordu
Herhangi bir dikdörtgenin kenarlarınrakamlar koymakla hiçbir şey elde
edemezdim. Başka bir şey bulma
âzımdı. Bursa’ya Konya’ya kada
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1379/1451
gittim. İstanbul camilerini dolaştım
Bütün kapı şekillerine baktım. Faka
hiçbiri benim işime yarayacak şeyledeğildi. Daha doğrusu hepsi düzgün
yi işlenmiş dik dörtgenleriyle
harikulâde şeylerdi amma, benimaradığıma cevap vermiyorlard
Nihayet bir gece küçük İstanbu
camilerinden birinin yana doğrkaldırılmış perdesi bana bir fik
verdi. Akreple yelkovandan bir perde
gibi istifade edecektim. Şimdi hangrakamlar üzerinde kapının boşluğun
ayarlayacağım meselesi kalıyordu
ki kanatlı perdesi kaldırılmış kap
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1380/1451
ikrini bulduktan sonra gerisi kolaydı
Yaz aylarıydı. Ahmet tatilini he
zaman yaptığı gibi mekteptegeçirmek istiyordu. Fakat benim
srarlı ricam üzerine, sırf bana
yardım etmek için evde bizimlekalmağa razı olmuştu. Benim güçlü
çinde olduğumu biliyor, ayrıca b
cinsten bir iş üzerinde çalışmahoşuna gidiyordu. Beni saatlerce
velevki mânasını anlamadığı, hatt
mânâsız bulduğu bir iş üzerindgörünce yalnız bırakmağa raz
olmamıştı. Hayatımda Emine’ni
ölümünden sonra ilk defa olara
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1381/1451
hakikî saadeti tanıyordum. Oğlum
sade beni affetmiş görünmüyordu
Ayrıca bana yardım ediyordu. Onyanı başımda, yaşı ile hi
münasebeti olmayan birtakım
meselelere, sırf güçlükleri içilgilenmiş, her ihtimalin üstünde cidd
ciddî düşünür gördükçe sevinçte
çıldırıyordum. Bu iş denen şeyiazileti idi.
İş insanı temizliyor, güzelleştiriyor
kendisi yapıyor, etrafıyla arasındabir yığın münasebet kuruyordu
Fakat iş aynı zamanda insan
zaptediyordu. Ne kadar abes v
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1382/1451
mânâsız olursa olsun bir işi
mesuliyetini alan ve benimseye
adam, ister istemez onudairesinden çıkmıyor, onun mahpus
oluyordu. İnsan kaderinin ve tarihi
büyük sırrı burada idi.Baba oğlu, daha ilk münakaşad
kadranla akrebin aynı yüksekliklerde
durmamasına karar verdik. Bu çokolay ve çok alışılmış bir tenazu
olacaktı.
Binaenaleyh akreple yelkovanıeşkil edecekleri perdenin iki dıl’ını
niş zaviyelerini tanzim etmek içi
baba oğul saatlerce elimizde bire
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1383/1451
saat, ayar değiştirerek en münasi
açıklığı aradık. Bu açının hem il
bakışta göze batmayacak, hem dgörür görmez tabiî bir şey gibi kabu
edilmeyecek şekilde olması lâzımd
nsanı birkaç dakika olsudüşündürmeli, hattâ kapıdan acele
geçen yolcu, birdenbire işin gay
abiîliğini hatırlayarak geriye dönmeve kapının beyaz mermerde
pervazlarına kakılmış büyük tunçta
rakamlara bakmağa mecbuolmalıydı. Hiç olmazsa, “Aman
çıkarken şuna bir iyi dikkat edeyim!
diye kendi kendine söylenmeliyd
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1384/1451
Nihayet dördü kırk iki geçede kara
verdik. Böylece altı metre yüksekliğ
olan kapının kiriş taşından bir buçumetre aşağıda başlamak üzere, ik
arafın taş perdeleri birbirinden pe
az farklı bir nisbetsizlikte asıl kapboşluğunu yapacaklardı. Bu suretl
sağ taraf boşluğu sol taraftan bira
daha yüksekçe olacak, fakat her ikaraf da, somaki taştan kapını
perde pervazına en yakın yerde bile
nsan boyundan biraz yüksektasılacaktı. Taş perdelerin kena
kıvrımları arasında akrepl
yelkovanın düz millerini yine işlenmiş
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1385/1451
hattâ savatlı tunç, belki de çelik ve
unç karışık kalın çubuklar verecekt
Üstünde, perdenin iki ucunubirleştiği düzlükte de yine böyle b
madenden büyük bir rakkas kalı
mihveri etrafında fakat bu sefer ucyukarıya çevrili, durmadan sağa sola
giderek ayar fikrini temsil edecekt
Kapının üstüne koyacağımısayvanın yapacağı gölgede yeş
somaki, beyaz mermer, kararmış
unç iyi bir renk tesiri bırakacaktHiç olmazsa Ahmet böyl
düşünüyordu.
Bütün bunları kararlaştırdığımı
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1386/1451
zaman saat on iki idi. Oğluma kork
korka:
- Bu rakamı tanıdın mı? diysordum.
- Hayır, bilmiyorum! diye ceva
verdi. Nesi var?- Senin doğduğun saat...
Birdenbire yüzü kızardı v
gülümsedi. Memnun olduğu belliydSonra kaşları çatıldı, ve önün
bakmağa başladı. Söyleyeceğ
sözün hatırımı kırmasındaçekindiğini anladım. Nihaye
dayanamadı.
- Baba! dedi, zayıf tarafım
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1387/1451
beyhude arama. Biz henüz, bun
hepimiz için söylüyorum, fikirlerimi
çin birbirimizden vazgeçeceseviyeye gelmedik. Fakat şimdik
vaziyette ben daha rahat ediyorum.
Belki de bu sözlere muhataolmaktan gelen sıkıntı içinde
birdenbire yaptığımız işin eksi
arafını gördüm. Bu 72metrekarelik holü ne yapacaktım? O
geceyi sabaha kadar bun
düşünmekle geçirdim. Nihayesabaha karşı Kahvecibaşı Cam
mezarlığının şimdi evimde buluna
parmaklığına benzer bir parmaklıkla
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1388/1451
kiye bölmeyi, bu suretle geni
mesafeyi hiç olmazsa ilk gören içi
daraltmayı düşündüm. Fakat bu dkifayet etmezdi. Bu boşluğu kıraca
şeyler lâzımdı. Ahmet’i
mektebinden, arkadaşlarından bulugetirttiği mimârî mecmualarında
gördüğüm birkaç resim bana bir fik
verdi. Parmaklığın tam orta yerineher biri başka bir istikamette gide
ve tıpkı mazotlu gemilerin bacaların
benzeyen dört büyük sütun koymağakarar verdim. Fakat holün cam
abanının sütuna ihtiyacı yoktu. İşt
o zaman asıl büyük fikir geld
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1389/1451
Mademki sütuna ihtiyaç vardı,
hâlde holün bir üst katı bulunacakt
Ve böyle bir üst kat, SaatleAyarlama Enstitüsü’nün kendisiyl
gayet uygun düşüyordu. Nas
kendimize iş bulmak için bu enstitüykurduysak bu üst salonu da öylece
holün büyüklüğünün zarurî kıldığ
dört sütuna iş bulmak içiyapacaktık. Sabaha karşı ikinci b
ikir hole ait bu çalışmayı tamamlad
Dört sütun yan yana bulunacaktı vçlerinden geçilecekti. Sağda
gelecek, sol tarafa geçmek içi
Sabah sütunun kapısından girece
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1390/1451
Öğle sütunundan geçtikten sonr
Akşam sütununun merdiveninde
çıkarak, Gece sütunundan holüöbür tarafına inmiş olacaktı. Bun
mukabil sol taraftan sağa geçme
steyen ziyaretçi, Gece sütunundaAkşam’a ve Öğle’ye geçerek Saba
sütununun parmaklıklı kapısında
çıkacaktı.Sabah kahvaltısında Ahmet’l
biraz konuştuktan sonra bu fikrimi de
amamladım. O bana Üç Şerefeli’nminarelerini hatırlatmıştı. Ü
Şerefeli’nin minarelerine bilindiği gib
müezzinler birbirini görmeden ayr
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1391/1451
ayrı merdivenlerden çıkar. Bizim
sütunlar bunun aksi olacaktı.
Dövme bakırdan, geniş kafescamlarından her iki merdivenden ini
çıkanlar görülecekti. Bir yonc
yaprağı gibi aynı merkezdeyükselen bu dört sütunu
yeknesaklığını büsbütün kırmak içi
holün ortasına diyagonal olarayerleştirmeği daha münasi
bulmuştum. Bittabi, sütunlar he
birbirlerine kaidelerinin birayukarısından, inip çıkanları
geçebilmesi için, küçük köprülerle
birleştirilmişti.
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1392/1451
Buraya kadar her şey iyiydi. Faka
üst kattaki salon beni rahatsı
ediyordu. Ne sütunlar, ne parmaklımeseleyi halletmemiş, sadece
problemi bir kat yukarıya nakletmişt
Burada yine mazim, yani işsizlizamanlarımda oturduğum kahvelerde
hatmetmeğe mecbur kaldığım
gazetelerden öğrendiğim şemdadıma yetişti. Salon yerine tıpk
gökdelenlerde olduğu gibi bir üst ka
bahçe yapmak en iyisi olacaktBuna karar verdikten sonra dö
sütunun arasında ve iki yanda uzu
birer kalın camdan, hole ışı
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1393/1451
vermenin de kabil olacağın
düşündüm. Vâkıa bahçemiz çoktu v
gökdelenlerin bahçesi de otuzuncuotuz beşinci kattaydılar. Faka
çalışacak arkadaşlarımızı
pencereden başlarını çevirdiğzaman biraz çiçek görmesi ve hi
olmazsa ikinci katın avluya baka
pencerelerinin ışık alması ancabununla kabildi. Bu bahçenin d
gerek cephe kapısının bahçes
gerek altı numaralı pavyonuönündeki bahçe gibi saat şeklinde
arh edilmesini kararlaştırdım. Yalnı
küçük bir fark olarak bir Ahme
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1394/1451
Zamanî büstü konacaktı. Böylec
holümüz hem eski mimarimizi, hem
de modern mimariyi birleştirecektNitekim asıl başarılı tarafımız da b
hol addedildi.
Binanın yalnız dört pavyonunubirden fazla katlı olmasına kara
verdim. Asıl cephe pavyonu olan ve
saat on ikiyi temsil eden, büyük girikapısının bulunduğu pavyonla ik
yanındaki 1 ve 11 numara
pavyonlar ikişer katlı olacaktı. Bcephe binasının mukabili olan saa
altı pavyonunu ise üç kat
düşündüm. Bu pavyonun ilk katın
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1395/1451
hiçbir daire taksimatı olmayan, ik
araflı geniş pencerelerl
aydınlanmış bir salon hâlindbıraktım. Bunun üstündeki ka
birinden öbürüne geçilen iki yuvarla
salon hâlinde tanzim ettim. Dahüstündeki kat ise diğer pavyonla
gibi daire bölmesine tâbi idi. Yalnı
her iki katın merdivenini doğrudadoğruya binanın içinde
çıkartacağım yerde ikinci katı
merdivenini beş numaradan, vüçüncü katın merdivenini yed
numaralı pavyondan çıkarttım
Böylece altı numaralı pavyon ik
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1396/1451
arafındaki boşluktan geçen etraf
camla örtülü, biri nisbeten daha kısa
kincisi daha uzun ve dolambaçlı ikmerdivenle yanındaki pavyonlara
bağlı oluyordu. Alt kat ise doğruda
doğruya hole bağlıydı.Hiçbir mimarî zaruret olmadan
sırf Doktor Mussak’ın hâtırasın
yaşatmak için, ve biraz da psikanaliedavim esnasında aziz dostum
Doktor Ramiz’in insan dimağını v
şuurunu bana anlatırken yaptığı ebenzetmesini düşünerek yaptığım b
üzumsuz yenilikler de holdek
sütunlar kadar makbule geçti ve be
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1397/1451
yukarda söylediğim gibi onları
sayesinde Milletlerarası Mimarlı
Cemiyeti’nin fahrî azası oldumbirkaç cemiyetten madalya ve galiba
ki ecnebî devletten nişan aldım.
Söylemeğe hacet yok ki numaralı pavyonun ilk katı büyü
çtima salonumuz olacaktı. Onu
üstündeki iç içe küçük daireşeklindeki salonlar küçük toplantılara
ahsis edilecekti. En üst kat ise
etrafla münasebetin güçlüğündeSabriye Hanıma bırakılıyordu
Filhakika arkadaşımızın öğrenme
ve bilmek, tetkik etmek hırsında
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1398/1451
başka türlü kurtulmak imkânı yoktu.
Yine söylemeğe hacet yok ki b
pavyonun ikinci katındaki iç içesalonların daire şeklinde olmasını
sebebi saatin çark ve dişlilerini tems
etmesi içindi. Nitekim dördüncpavyonda da saniye kadranın
hatırlatmak için böyle bir yuvarla
salon tanzim etmiştim.Böylece sırf Halit Ayarcı’ya ina
olsun diye, onu muztar vaziyette
bırakmak için şartnameye koyduğumiçten ve dıştan” saate benzeme
kaydını bir yığın abes şeyler ica
ederek ödemiştim.
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1399/1451
Bütün bu çalışma arasında te
kazancım, Ahmet’le berabe
olmamdı. Oğluma hakikatehasrettim. Bu yüzden işler bitece
diye üzülüyordum. Ne çare k
ayrılmamız mukadderdi, Ahmet benseviyor, fakat hayatıma, gördüğüm
şe tahammül edemiyordu. So
geceyi , yine Doktor Mussak’ıhâtırasıyla, yüzlerce kibr
kutusundan yaptığımız acayi
maketin karşısında geçirdik. Sodeğiştirmeleri yaptık.
Oğlum merdivenlere, binaya
sütunlara dair bir yığın fikir söylüyor
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1400/1451
benimle alay ediyordu. Ben onu
yeni terlemeğe başlamış bıyıklarını
yavaş yavaş değiştirdiği yüzünesiyah üzüm gibi gözlerine, ince
dudaklarına bakıyordum. Bana hi
kendisini açmayan, düşünceleriniüzerinden atlayarak bana dostlu
gösteren, yardım eden bu küçücü
nsanı, bu benden parçayı, bendebu kadar ayrı yapan şey
düşünüyordum. Bana benzemediğ
bütün düşüncesinde beni inkâr ettiğçin ona kızmıyordum. Hi
dargınlığım yoktu. Biliyordum ki bana
benzememesi tek kurtuluş çaresidir
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1401/1451
ve buna razı oluyordum. Hatt
bundan memnundum bile. Fakat b
kuvvetin nereden geldiğini ayrıcamerak ediyordum. Takribî Ahme
Efendi ailesinin bu son erkeği hang
düşüncenin peşinden yürüyereburaya varmıştı? Asıl beni şaşırta
şey, hiçbir nefret ve hiddetin işi
çinde bulunmaması idi. Halbuki bu ibu kadar sükûnetle olacak şe
değildi. Demek ki oğlum sadec
kendi içinde servetimin hayatınagetireceği kolaylıkları, aile bağların
yenmekle kalmamıştı, daha çetin b
mücadele de yapmıştı. Kendisini d
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1402/1451
yenmişti.
Birdenbire hatırıma Emine’ni
ölümünden sonraki senelerde hegece, âdeta kapı eşiklerinde onu
Zehra ile kucak kucağa, birbirin
sokularak ağlaya ağlaya benbekleyişlerini düşündüm. Gözlerim
yaşardı. Biraz yüz bulsaydım he
şeyi söyleyecek, af dileyecektimFakat Ahmet, ciddî, işi bittiği anda
tibaren o kadar her türl
mücadeleden uzak, sadece son sınise talebesi olmuştu ki böyle b
bahsi açmama ihtimal yoktu. Bir ara
- Ablanla aran nasıl? dedim.
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1403/1451
Gözlerinde güzel bir ışık parladı.
- Ben Zehra’yı çok severim, dedi.
Sonra elini göğsüne götürdü, yensüveterini gösterdi.
- Bunu bana o ördü...
Tekrar aynı sükûta düştük. Bekendi içimden, “Oğlum, karşımda.
Fakat düşüncelerimiz yenide
birbirinden ayrıldı, diye düşündümMüşterek iş bitince aramızda esk
uçurum açıldı. Artık yine anca
hastalandığımı haber alınca, yahumuayyen günlerde gelip göreceği b
adam oldum.”
Bu zalim bir düşünce idi. He
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1404/1451
arafından bir çıkmaza benziyordu
O kendisi olmak için beni unutmağ
belki muhtaç! Fakat ben ancak onusayesinde biraz kendim olabiliyorum
Bu, belki de onun hiç anlamayacağ
bir şey. O benim kaderimi bitmibiliyor ve bunda haklı! Fakat be
onun kaderi üstüne acz içinde
itriyorum.”Fakat arada bu uçurum daim
kalacaktı. Ara sıra onun üstünde
ellerimiz birbirine uzanacak, sonraben küskün, o ümitli kend
dünyalarımıza dönecektik
Biliyordum, bu düşünceler sade b
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1405/1451
akşamın düşünceleriydi. Yarı
sabah ben kibrit kutularımı b
sepete tıkıp enstitüye gittiğim zamabaşka adam olacaktım. Daha ertes
günü belki etrafımda müthiş bir alkı
ufanı kopacaktı. Halit Ayarcöldürdüğüm köpeği bana sürükletmi
olmanın kendisine bahşettiğ
memnuniyeti en cömert şekildeödeyecekti. Sade bu mu? Yarı
akşam Selma’mn gecesiydi. Berabe
olunca ben yine her şeyunutacaktım. Belki bir iki hafta sonr
Sabriye Hanımın, üç aydan be
enstitünün içinde tecrit için çare
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1406/1451
aradığım kadının, sırf Selma’ya v
Pakize’ye inat olsun diye, haftalardır
bana peşkeş çektiği genç kızlayatacaktım. Bu başka türl
değişmek, başka türlü unutma
olacaktı. Dün ikindi vakti SeheHanım benimle dikkati çekece
kadar manalı konuşmuştu. Bu kadın
bundan sonra ihmal etmeyeceğimbiliyordum. Hulâsa ben kend
bataklığımda durmadan gömülecek
durmadan unutacaktım. Fakat hiçbzaman bu saati, bu üç ayın lezzetin
bulamayacaktım.
Bütün bunlar hayatımda tek b
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1407/1451
hâdisenin doğurduğu şeylerdi.
Emine ölmeseydi hiçbi
olmayacaktı. Oğlum bütün bdüşünceleri anlamış gibi yavaşç
yerinden kalktı:
- Korkma, dedi, bundan sonrdaha sık gelirim. Artık kâfi derecede
kuvvetliyim!
Ve ilk defa beni candan öptü. Benolduğum gibi kabul etmeğe alışmışt
O odadan çıkarken arkasında
baktım. Belki şu anda sevdiği, belkyarın seveceği kızı düşündüm
Bütün talihini düşündüm. Her çocu
babasından bu yaşta kopar. Faka
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1408/1451
benimki benden iki defa kopmuştu. O
gece yatağımda hep eski fak
evimizi hatırladım. Küçücük Ahmet’ikafesi sarkan cumbadan kırık kenar
bir saksıda yetiştirdiği sarduny
çiçeği sabaha kadar gözümüönünden gitmedi. İkide b
yatağımda silkiniyor, onu sabahleyi
kahvaltıda bir kere daha göreceğimeseviniyordum.
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1409/1451
II
Halit Ayarcı, getirdiğim projeydaha doğrusu oğlumun çizdiği ço
acemice planla, benim boş kibr
kutularından yaptığım acayip makebüyük bir heyecanla karşılad
Verdiğim izahatı dinledikç
memnuniyeti artıyordu. Ben her şeyanlatıp bitirince ayağa kalktı ve
ciddiyetle beni tebrik etti. Kendisin
birkaç defa:
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1410/1451
- Acele etmeyin! Daha çok eksik
çok sakat tarafı var On, on iki salon
kırk kadar oda, bunu ne yapacağızdiye hatırlatmak istedim.
O dinlemiyordu bile.
- Azizim! dedi, nafile yeryaptığınız işi küçültmeğe çalışmayın
Harikulâde bir iş yaptınız. Asıl büyü
müşkülü de halletmişsiniz. Şortadaki hol iki aydır beni de meşgu
ediyordu. Burada bulduğunuz hâ
çaresi en iyisi!- Fakat ben size bunda
bahsetmemiştim...
- Düşüncelerimizi birbirimiz
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1411/1451
söylemeğe ihtiyaç olmadığın
konuşmadan anlaştığımızı artı
anlamanız lâzım! diye cevap verdkimizin de hatası cep saatlerimizde
harekette ısrar oldu. Fakat vakta k
siz de, ben de cep saatlerimiziyerine Mübarek’i düşünmeğ
başladık; mesele değişti. Yalnız si
beni geçtiniz. Odalara ve salonlargelince bu hususta zerre kada
üzülmeyin! İkimizin de bir yığın yen
akrabası bulunduğu gibi, tavsiyeedilenler, ayar ekiplerinden terf
zamanı gelenler var. Deme
stiyorum ki nasıl bir memuriyet ad
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1412/1451
kendi fonksiyonunu yaratırsa, bizimk
gibi bir enstitüde boş bir oda ve
salon da kendi fonksiyonunu yaratırSabriye Hanıma bulduğunuz ye
harikulâde. Aziz arkadaşımızı böyl
kartal gibi binanın en yükseepesinde yuva yapmış görmek ben
cidden mesut edecek. Fakat bunla
sonra düşüneceğiniz şeyler! Şimdi ilyapılacak iş bir basın toplantısı il
efkârıumumiyeye bu muvaffakiyetiniz
lân etmektir...Kibrit kutularıyla yaptığım b
sökülür, takılır, acayip ve şüphesiz
gülünç ve berbat -şimdi ki her şe
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1413/1451
bitti, niçin itiraf etmeyeyim?- maketi
başında çekilen resimlerimizi elbette
okuyucularım arasında birçoğhatırlarlar. Söylemeğe hacet yok k
gerek binanın projesi, gerek make
bir taraftan şiddetle alkışlanırkenöbür taraftan da hemen hemen ayn
şiddetle tenkit edilen ben, talihim
cabı burada da amatör dâhi ilesahtekâr, şarlatan oldum. Faka
artık vaziyete alışmıştım; holün bel
başlı süsü ve buluşu olan dörsütunla, Altıncı pavyonun her ik
katma ayrı merdivenlerden ve o
kadar görülmemiş şekilde çıkılmas
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1414/1451
yenilik taraftarlarını sevinçten
heyecandan çıldırtmıştı. Bir dostum
günlerce gazetesinde “Yenbaşından sonuna kadar, ak
almayacak kadar yeni! Yaşası
yenilik!” diye bağırdı. Bir başkasKokmuş ve klasik şekillerde
ayrıldığımız için” bahtiya
olduğumuzu söylüyordu. Büçüncüsü ise bu acayip merdivenler
onları binaya bağlayan hiç lüzumsu
ki küçük köprüyü -çünkü üpavyonun arasını sırf bu küçü
köprücükler için açık bırakmıştım
bir yığın övdükten sonra, “İşte
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1415/1451
diyordu, Türkçe’de yeni sentaksı
başladığı devirde yeni mimarî de
eyzini verdi. Devrik cümldüşmanları Hayri İrdal’ı
muvaffakiyeti karşısında bakalım ne
yapacaklar?” Dördünceleştirmecinin övmesi daha parlakt
Ona göre ben, sade devrik cümley
âyık bir bina yapmamıştım, aynzamanda soyut mimarî yapmıştım
Kibrit kutularından yapılan maket is
âdeta piyasaya tesir etti. İnhisarladaresi bu yeni mimarlı
çalışmalarına lâzım olan maddey
eminden âciz kaldı. Durmada
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1416/1451
gazetelere verdiğimiz beyanat
yapılan münakaşayı her gün bira
daha körüklüyordu. Her pavyonuayrı şekilde boyanacağını söylediğim
zaman münakaşa tekrar alevlendi.
Buna mukabil hakikî mimarlar, bürlü eserimi kabul etme
stemiyorlardı. Öyle ki binanı
nşasına nezaret etmek, betonarmehesaplarını yaptırmak için güçlükle
eleman bulduk.
Gerek makette, gerek merdivemeselesinde Doktor Mussak’a nele
borçlu olduğumu yukarıd
söylemiştim. Niçin aramızd
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1417/1451
doğmadığını bir türlü anlamadığım
bu kafa dengi dostun hâtırasın
burada bir kere daha yâdetmesterim. Bu bina yapıldığı zama
şüphesiz beni tebrik edecekti. Faka
asıl memnun olacağı şey, alelâde biunutkanlığını o kadar şiddetle
cezalandıran bir zihniyetten onu
hesabına aldığım intikamdHakikatte bana gelen her alkış on
bir nevi tarziye demekti. Bu bin
dolayısıyla gerek SaatlemBankasından, gerek enstitünü
bütçesinden aldığım ikramiyeyi de
onunla taksim etmeğe canda
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1418/1451
razıydım.
Gariptir ki bu parlak muvaffakiyet
rağmen, Saat Evleri’ni yaptırmağbaşladığımız zaman bütün mahall
çin yapılacak planların tarafımda
yapılmasını Halit Ayarcı teklif edeetmez beni o kadar alkışlaya
arkadaşların hiçbiri bu işe raz
olmadılar. Enstitünün son derecorijinal olduğunu aylarca iddia eden
bundan son derecede mesu
görünen, günde değilse bile haftadahiç olmazsa iki defa inşaat yerin
gidip seyredenler, dönüşte tebrik içi
odamın kapısında birbiriyle itişen e
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1419/1451
yakın dostlarımız buna itiraz ettiler
En insaflıları:
- Bunlar hususî evlerdir. Bizdesonra çoluk çocuğumuza kalacak
Fazla orijinal olmasına ihtiyaç yoktur
Sağlam, ucuz, emniyetli olmaskâfidir! diyorlardı.
Bazıları ise daha ileriye giderek:
- Dişimizden tırnağımızdaarttırdığımız para ile tecrübey
girmeyiz. Biz ev istiyoruz, dâhiyan
eser değil! diye haykırıyorlardı.Hattâ beni o kadar iyi anladığın
sandığım Doktor Rainiz bile b
ikirde idi.
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1420/1451
- Olmaz azizim, olmaz! Diyordu
Bir de bakarsın ki merdivenleri ter
araftan koymuşsun! Olur mu hiç?Doktor Ramiz’e, dilimin döndüğ
kadar bu merdivensiz ka
hikâyesinde mesuliyetin biraz dakendisine ait olduğunu, asıl ilham
bana onun insan zihni hakkında
verdiği izahattan aldığımı anlatmağçalıştım. Her defasında:
- Karıştırma, azizim! Ev başka
nsan şuuru ve ilim başka! cevabınaldım.
Yalnız, Yangeldi Asaf Bey b
hususta hiçbir fikir beyan etmiyordu
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1421/1451
Elinde sinekliği -yaz sonuydu v
dostumuz bu yeni âdeti çıkartmıştı
üç içtima boyunca münakaşaları hianlamadan dinledi, dördüncüsünde
yavaşça yanıma geldi:
- Hayriciğim, bu dâvadan sevazgeç! Dedi. İstersen babada
kalma bir evim var, tami
ettireceğim, sana onu bırakayımMerakını tatmin edersin!
Karım da bu fikirde idi. Maketi
başı ucunda otuz beş defa resimçektiren Pakize, evimizin tarafımda
yapılması ihtimalini işitince küpler
bindi. İlk defa karımla, kızımın v
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1422/1451
damadımın aynı fikirde oldukların
gördüm. Karım durmadan:
- Allah göstermesin! diyordu. Hisenin yapacağın evde oturulur mu?
Zehra ise beni bu fikirde
vazgeçirtmek için elinden geleyosmalığı esirgemiyordu.
Doğrusu istenirse ben de Saa
Evleri’ni kendim yapmaystemiyordum. Benim merakım
zevkim insan ruhunu öğrenmekt
Herkes benim gibi mi, yoksa biraarklı mı? Bunu öğrenmek için ısra
ediyordum. Hayır, onlar da benim
gibiydi, hattâ daha beterdiler. Hi
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1423/1451
şüphe etmeden hodbindiler
Umumum parası sarf edilirken
kadar cömert, hasbî, kayıtsız şartsıyenilik taraftarı olan, benim eserimle
övünen insanlar, şimdi kend
menfaatleri ortaya konuncabirdenbire dönmüşlerdi. Hattâ Hal
Ayarcı’yı bile artık dinlemiyorlardı.
“İnsanla bu kadar oynanmaz ki, canım!..” sözü dillerinde
düşmüyordu. Hulâsa herkes kendis
olmuştu. Ve bunun için herkebirbirine benziyordu. Halit Ayarc
bütün bunlardan mustarip, n
yapacağını şaşırmış, ikide bir geli
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1424/1451
bana şikâyet ediyordu.
- Nasıl olur? diyordu, nasıl olur
Dünyanın en modermüessesesinde, en mükemmel ve
yeni şartlar altında ve bu kada
yenilik içinde çalışan bu insanlar bşi nasıl anlamazlar? O hâld
enstitüde ne işleri var? Niçin yen
binayı alkışladılar? Niçin bizi tebriettiler? Demek yalan söylüyorlar!..
Ben Halit Ayarcı’ya vaziye
anlatmağa çalışıyordum.- Hayır, yalan söylemiyorlar
diyordum. İkisinde de samimî idiler
Yeniliği kendilerine ucu dokunmama
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1425/1451
şartıyla seviyorlardı. Hâlâ da o şartl
severler. Fakat hayatlarınd
emniyetli ve sağlam olmayı terciediyorlar.
- Böyle şey olur mu? Bir insan ik
ürlü düşünür mü? İki türlü mantıbir kafada bulunur mu?
Halit Ayarcı hakikaten meyustu.
- Tabiî bulunur. Daha doğrusmenfaatler istikametini değiştirirse
mantık da değişir.
- Ben anlamıyorum doğrusbunu!.. Bütün eserim yıkıldı. B
müessese artık benim değil!
Şakaklarından ter akıyordu. Hiçb
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1426/1451
zaman onu bu hâlde görmemiştim
Karşısındaki kalabalıktan dah
çetinlerine, çok büyüklerine laanlatmıştı. Burada, hepsi kendisini
yetiştirmesi bir avuç insan on
şaşırtmıştı. Bir rüyada gibi etrafınbakınıyordu.
- Hiç boks maçına gitmediniz mi
lk önce bakamayız bile! Sonrbirdenbire heyecanlanırız, bir taraf
utarız. Bir an evvel, kâfi dereced
kuvvetli olmamasına kızarızhaykırırız. Haydi! deriz, dah
kuvvetli! Daha müthiş! deriz ve öyl
olmadığı için üzülürüz. Faka
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1427/1451
hangimiz o esnada o adamın yerinde
bulunmayı isteriz? Hiçbirimiz, değ
mi? Bunlar da öyle işte... Mücadeleybizim tarafımızdan seyrettiler. Ve biz
alkışladılar. O anda çok samim
diler. Fakat şimdi siz, “ringebuyurun!” deyince iş değişti. Burad
kendi menfaatleri, kendi emniyetle
var!- O hâlde bu adamlar ban
nanmıyorlar! Beyhude yere buray
oplanmışız! Beyhude yeruğraşmışız!
- Hayır... Yine size inanırlar. Faka
menfaatlerine dokunmama
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1428/1451
şartıyla... Zaten niçin inanmaların
stiyorsunuz, onu anlamıyorum...
- Fakat iş, iş!..Böylece Saat Evleri’nin uzun v
çetin münakaşası hiç farkında
olmadan Halit Ayarcı’yı içindeyıkmıştı.
Dördüncü içtima en çetini oldu
Halit Ayarcı işi tehdide kadagötürdü. Fakat heyhat! Sih
bozulmuştu. Karşısındakile
kendilerini kuvvetli buluyorlardSözlerini bile dinletemedi. Saat Evle
herkesin evleri gibi olacakt
Çoğunluk öyle istiyordu.
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1429/1451
Toplantı salonunu yerini bana
bırakarak herkesten evvel terk ett
Ben ilk defa olarak enstitü azasınait bu cins içtimalarda reye müracaa
ettim ve mutlak çoğunluğun hakkın
eslim ederek çıktım.Odasına girdiğim zaman büsbütü
başka bir Halit Ayarcı ile karşılaştım
Vaktiyle halamı oturttuğu büyükoltukta, ayaklarını masay
dayamış, düşünüyordu. Ben
görünce:- Ben bir yerde aldandım.
Nerede? diye sordu. Nered
aldandım? Onu bulsam bana yeter.
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1430/1451
- Bilmiyorum... diye cevap verdim
En iyisi düşünmeyin bunu artık
Nihayet kendi evleri... İstedikleşekilde yaparlar. Güle güle
otursunlar, der, geçeriz...
O yüzüme, ısrarla, inatla baktı:- Niçin, dedi, ben
anlamıyorsunuz? Ben bir yerd
aldandım!Gülerek kendisini teselli ettim.
- Belki mimarlık dehamda! dedim
tiraf edin ki bu işten hianlamıyordum, anlıyamazdım da...
Omuzlarını silkti:
- Bundan ne çıkar sanki?
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1431/1451
- Fazla oynadık etrafla... Kabu
etmiyor musunuz?
Tekrar yüzüme baktı.- Hayır, dedi, oynamadık. Hi
oynamadık. Bizi aldattılar. Biz fazl
nandık onlara...Sonra ayağa kalktı, odanın içind
dolaşmağa başladı.
- Bu müessese artık benim değiBundan sonra ben de herkes gibiyim
burada... dedi.
Ve şapkasını dahi almadan çıkıgitti.
Bu, Halit Ayarcı’nın kapıldığı il
yeisti. Bütün meseleyi biraz d
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1432/1451
hiçten yere alevlendirmişti. Bununl
beraber fazla devam etmed
Milletlerarası Saatleri AyarlamEnstitüleri’nin umumî kongresi yen
binamızda açıldığı zaman herke
yine eski Halit Ayarcı ile karşılaştMütebessim, kibar, üstün, hakik
centilmen, bütün kongreyi kendisine
hayran etti. Kongrenin kapanımerasiminde iki saat konuştu. V
birbiri ardınca çılgınca alkışlandı.
Bununla beraber kendisine eyakın insan sıfatıyla onun artık esk
Halit Ayarcı olmadığını gayet iy
hissediyordum.
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1433/1451
Şüphesiz ki, enstitümüzün o kada
âni şekilde lağvında onun bu ru
haletinin çok tesiri olmuştur. Filhakikeski heyecanı ve harareti kalsayd
bu hazin akıbetle bu kada
beklenmedik şekilde karşılaşmazdıkDaima vaziyetleri karşılamasın
bildiğine göre, hatta lağva sebe
olan hâdisenin vuku bulduğu güenstitüde bulunmuş olsaydı iş yine
değişirdi. Fakat yoktu. Aylardan be
zaten gelmiyordu. Enstitüde, ecnebheyet geldiği zaman, yalnız be
vardım. Ve yazık ki, ben de bütü
ecrübeme rağmen bu heyeti
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1434/1451
ehemmiyetini takdir edemedim. Kald
ki, artık eskisi gibi müessesede
şüphe de etmiyordum. HalAyarcı’nın itişleriyle yavaş yava
müessesenin hakikaten lüzumlu bir i
gördüğüne, hakikaten modern beşekkül olduğuna inanmıştım. Etra
gerek bina hususunda, gerek diğe
meselelerde bizi o kadar beğenmişo kadar alkışa garketmişti ki, böyle
bir şüphe aklıma bile gelmiyordu. B
tibarla heyete herkes tarafındabeğenilen müessesemizi başta
aşağı gezdirdim. Ve yaptığımız işle
hakkında lüzumlu gördüğüm bütü
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1435/1451
zahatı verdim.
Yazık ki, bu gelen heyet Öbürle
gibi değildi. Ne kapının sembolisaati, ne katların acayip ve takma
merdivenleri, ne de büyük daktilo
salonumuzda elinde değneği bir şedorkestr gibi işaret veren kalem
âmirimizin emri altında son derece
ritmik çalışan yetmiş daktilomuzuhep bir anda makinaya basıp yaz
yazmaları onları şaşırttı. Öyle k
dostça başladığımız gezinti hemehemen tam bir kayıtsızlık içinde bitt
Tekrar odama döndüğümü
zaman heyetin reisi kendisine ikram
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1436/1451
ettiğim içkiyi kabul edeceği yerde
doğruca telefona koştu ve 0135
arayarak saatin kaç olduğunu sorduAldığı cevap üzerine evvel
duvardaki saate, sonra yüzüme
baktı.- Böyle bir kolaylık varken b
müesseseye ne lüzum var? diye
sordu.Bu aşağı yukarı kurulduğu günde
beri benim Halit Ayarcı’ya sorduğum
sualdi. O her defasında bana çociddî, mantıkî cevaplar vermiş
amamiyle ikna edememişse bile hi
olmazsa susturmuştu. Yazık ki, be
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1437/1451
Halit Ayarcı değildim. Bende ne onu
alâkati ve keskin mantığı vardı, ne
de karşımdaki adam behemehal iknaedilmek arzusuyla bu suali sormuştu
Bu itibarla verdiğim cevapları
hiçbirini doğru dürüst dinlemedi bileHer ağzımı açışta:
- Böyle bir müesseseye ne lüzum
var? diyordu.Nihayet bütün dünyada bun
benzer müesseseler bulunduğun
söyledim ve tekrar Halit Ayarcı’daöğrendiğim şekilde mutlak v
muayyen kadroları anlattım
Sonunda adam bana
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1438/1451
Allahaısmarladık!” bile demede
çıkıp gitti.
Bununla beraber bu acayiziyaretin böyle bir netice
vereceğinden hiç de şüphe etmedim
Fakat ne olur ne olmaz HalAyarcı’yı aradım. Evinde yoktu
Sağa sola sordum. Hiçbir yerd
bulamadım. Üç gün sonrmüessesenin lâğvedildiği emri geld
Bu benim için bir bakıma büyü
darbe değildi. Çoktan beri artık bşin bitmesi lüzumuna kani olmuştum
Hele Amerikalının ziyaretinden sonr
büsbütün soğumuştum. Saatle
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1439/1451
Ayarlama Enstitüsü rolünü yapmışt
Fakat ne olsa hayatıma girmişt
Ona çok emek vermiştik. Planınkendi çizdiğim binadaki odama, onu
yanında bazı geceler kaldığım
stirahat odama, küçük baamerikanıma, banyo dairesine
mobilyaya, duvardaki resimlere, he
şeye bağlıydım. Kendi elimle vzevkle tanzim ettiğim bahçesine
çıldırıyordum. Diktiğim ağaçları
büyümesini artık göremeyecektim.Emri alır almaz Halit Ayarcı’y
ekrar aradım. Yarım saat sonra eve
geleceğini ümit ediyorlardı. Masamı
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1440/1451
başında, bir elim telefonda, oturu
düşünüyordum. Bu müessese belk
de bir gün bir işe yarayabilirdi. HalBey, “Fonksiyonunu kendis
yaratacak!” diyordu. Bu fırsatı
verilmediğine üzülüyordum. Diğearaftan vaziyeti hiç de bizler gib
olmayan üç yüze yakın müstahdem
ilân vardı.Onların istikballeri beni sıkıyordu
Bu adamların hayatı ne olacaktı
Nasıl iş bulacaktık? Ne yapacaktıkAbes dahi olsa, bir iş işti. Haydi be
hâtıratımı yazdırdım, onlar n
yapacaklardı?
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1441/1451
Yarım saat sonra Halit Ayarcı’y
elefonla buldum. Durumu anlattığım
zaman;- Galiba çok kederlisiniz... diy
benimle alay etti.
- Siz üzülmüyor musunuz?- Hayır, dedi. Biliyorsunuz k
müessese ile artık eski alâkam
kalmadı. O beni inkâr etti.- Burada olsaydınız belki önün
geçerdiniz...
- Ama, yoktum, dedi. Olmamamda artık eski bağların koptuğun
göstermiyor mu?
- Fakat, dedim, mesele yalnı
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1442/1451
bizim meselemiz değil! Bu kada
arkadaş, müstahdem var... Üç yüze
yakın insan...Bir müddet düşünür gibi oldu.
- Evet, onlar var!.. dedi.
- Sizi bu akşam görebilir miyim?- Zannetmem! diye cevap verdi v
elefonu kapadı.
Bu bir cevap değildi. İçimde eskhiddet yine kabardı. Akşama bana
geleceğini umdum. Yine ortada
yoktu. Ertesi günü evine uğradımErkenden seyahate çıktığın
söylediler. O haftayı hemen heme
dairenin tasfiyesi işleriyle geçirdim.
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1443/1451
Hafta sonunda evimde evvelde
kararlaştırılmış büyük bir toplant
vardı. Bu acı havadis üzerine bdavetten vazgeçmek istemiş faka
karımı bir türlü kandıramamıştım.
Villa Saat’teki bu son toplantı hide parlak başlamadı. Zaten ayn
mahallede yaşamağa başladığında
beri yarısından fazlası birbiriyleakraba olan ve eskiden olmayanla
da yeni evlenmelerle birbirine
bağlanan bu insanlar, sadece gecegündüz hep bir arada oldukları içi
daha altıncı ayında birbirine düşma
olmuşlardı. Öyle ki, gerek bu cin
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1444/1451
davetlerde, gerek alelâd
ziyaretlerde gelip gidenler b
zahmete, daha ziyade birbiriniayıbını, kusurunu görmek, tenk
etmek, küçük tarizlerle hırpalama
çin katlanıyor gibiydiler. Bungittikleri yerde insanın yüzüne karş
söylemezlerse -ki çoğunun nezake
ve birikmiş kini buna müsaitti- hiolmazsa arkadan dedikodu yapma
mkanını buluyorlardı.
Bu itibarla çoktan beri bu cinoplantıları istemiyor, davetlerde
kaçıyor ve mümkün oldukça kendim
de hemen kimseyi dave
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1445/1451
etmiyordum. Fakat küçük kızım
Halide’nin doğum gününü büyük b
davetle kutlamayı üç yıldan beri âdeetmiştik. Pakize bir türlü yen
evimizin bu ananesini bırakma
stemiyordu.Şurası da var ki karım, tam benim
zıddıma olarak bu cins toplantılarda
hiç de çekinme itiyadında değildi. Oetrafındaki düşmanlık halkasına
ehemmiyet vermiyor, hattâ üzerine
yürüyordu. Hafif bir tebessümleküçük bir kahkaha ile taşı gediğine
koymaktan hangi kadın kendisin
alabilir? Nedense kadın kısmı bu gib
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1446/1451
şlerde erkeklerden dah
mukavemetli ve daha cesur oluyor
Yeni aldığımız sofra takımıkendisinin bu gece için yaptırdığ
uvalet varken Pakize’nin b
münasebetsiz davettevazgeçmesine imkân yoktu. O
refahımızla, güzelliğiyle, gençliğiyle
gün boyunca aleyhimizde bulunanlarbir kere daha ezmeyi aklına
koymuştu.
Şurası da var ki Pakize enstitünüaffedilmesinin uyandırdığı ruh hâlin
hiç hesaba katmamıştı. O hâlâ, he
zamanki gibi tatlı sohbet arasında
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1447/1451
yapılacak tarizlerle karşılaşacağın
sanıyordu. Halbuki hiç de böyl
olmadı. Davetlilerimiz âdeta bir kiçıkını hâlinde eve geldiler. Daha
yüzlerine bakar bakmaz, bütün gece
neler çekeceğimizi anladım. Nitekimbiraz sonra hiddet, birikmiş kin
kıskançlık birdenbire infilâk etti. İşi
garibi bu çok İnsanî duygularabenim tahmin ettiğim gibi sadece bi
hedef olmuyorduk. Hemen heme
herkes birbirine düşmandı. Kadınlakocalarına karşı, nişanlılar birbirine
karşı hep ay nı hislerle
mütehassistiler. Bütün ayıplar, bütü
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1448/1451
kusurlar ortada idi. Bütün kazançla
biliniyordu. Hulâsa enstitünün lâğvın
hiçbiri öbürüne affetmiyordu. Herkeöbürünün nazarında mücrimd
Bununla beraber müesseseni
mesuliyetini taşıdığımız için en fazlmücrim olan tabiatıyla Halit Bey il
bendim. Kadehler arttıkça bu kin v
düşmanlık hissi de artıyordu. HalAyarcı’nın ısrarıyla hiç yoktan ortay
çıkarttığımız, etrafımız
opladığımız insanlar şimdi bizdehesap sormakla iktifa etmiyorlar
açıktan açığa bizi itham ediyorlardı.
İlk darbeyi Pakize yedi. Yen
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1449/1451
uvaletini methetmek şöyle dursun
davetlilerimiz alelâde nezake
kaidelerini bile unuttular. O zamanakadar ona kompliman yapmayı bel
başlı vazifelerinden bilen gen
memurlarımız karımın etrafınyanaşmadılar bile. En yakı
dostlarımızın hanımları gözümü
önünde onun yaşını hesapladılarSaçının boyasını sordular.
Sonra yavaş yavaş evimizi
büyüklüğünden, mobilyamızızevksizliğinden, bu masrafı hang
gelirle karşıladığımızdan bahsedild
Ben üç kişilik bir grupa yaklaşırken
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1450/1451
Sansar...” kelimesiyle kendimde
bahsedildiğini duydum.
Bununla beraber, dediğim gibi kisadece bize karşı değildi. Enstitünü
âğvı ile bir yığın kombinezo
ortadan kaybolmuş, bir yığın dostluâdeta uçmuştu. Bu itibarla heme
her taralta, her grupta aynı soğukluk
aynı dargınlık havası, aynı çekişmvardı.
Saat ona kadar, yarım saatte
beri iki kanadı açık yemek odasınıkapısında beklediğim hâlde
münakaşaları kesip bir türl
davetlilerimizi içeriye alamamıştım
8/13/2019 Saatleri Ayarlama Enstitusu
http://slidepdf.com/reader/full/saatleri-ayarlama-enstitusu 1451/1451
Biraz evvel etrafa meydan okuya
Pakize âdeta gizlenmek istiyor gib
kardeşlerinin arasına sığınmıştYalnız halam istifini bozmamıştı. He
zamanki hiddetli feveranlarıyl
etrafındakilere cevap yetiştiriyordu.İşte tam bu esnada birdenbir
Halit Ayarcı elinde seyahat çantas
Top Related