Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu
Wydział Zarządzania, Informatyki i Finansów
studia podyplomowe
MECHANIZMY FUNKCJONOWANIA STREFY EURO
Rafał Białkowski
Porównanie unii gospodarczych na przykładzie
Unii Europejskiej i Unii Afrykańskiej
praca końcowa
Promotor
dr Magdalena Stawicka
Wrocław 2016
2
OŚWIADCZENIE
Oświadczam, że pracę niniejszą przygotowałem samodzielnie. Wszystkie dane, istotne
myśli i sformułowania pochodzące z literatury (przytoczone dosłownie lub niedosłownie)
są opatrzone odpowiednimi odsyłaczami. Praca ta nie była w całości ani w części,
która zawierałaby znaczne fragmenty przedstawione w pracy jako oryginalne (wyniki badań
empirycznych, obliczenia, spostrzeżenia, oceny, wnioski, propozycje itp.), przez nikogo
przedłożona do żadnej oceny i nie była publikowana.
Oświadczam, że tekst pracy dyplomowej na nośniku elektronicznym jest identyczny
z tekstem wydrukowanym i nie zawiera znaków niewidocznych na wydruku.
..............................., dnia............................ .................................................
(miejscowość) (podpis)
OŚWIADCZENIE
Wyrażam zgodę / nie wyrażam zgody* na udostępnienie osobom zainteresowanym mojej
pracy dyplomowej.
Zgoda na udostępnienie pracy dyplomowej nie oznacza wyrażenia zgody na kopiowanie
pracy dyplomowej w całości lub w części. Brak zgody nie wyklucza kontroli tekstu pracy
dyplomowej w systemie antyplagiatowym, wyklucza natomiast dopisanie tekstu do bazy tego
systemu.
* niepotrzebne skreślić
..............................., dnia............................ .................................................
(miejscowość) (podpis)
3
Dziękuję swojej Rodzinie za wyrozumiałość i wsparcie podczas pisania niniejszej pracy
oraz Przyjacielowi, dzięki któremu dołączyłem do grona studentów MFSE.
4
SPIS TREŚCI
WSTĘP ................................................................................................................................................................. 5
ROZDZIAŁ 1. TEORIA INTEGRACJI GOSPODARCZEJ .................................................................. 6
1.1. Pojęcie i geneza integracji gospodarczej ..................................................................................... 6
1.2. Etapy integracji gospodarczej ......................................................................................................... 9
ROZDZIAŁ 2. PORÓWNANIE EUROPY I AFRYKI ....................................................................... 12
2.1. Dane geopolityczne .......................................................................................................................... 12
2.2. Gospodarka .......................................................................................................................................... 13
2.3. Edukacja ................................................................................................................................................ 15
ROZDZIAŁ 3. PORÓWNANIA OBU UNII W RÓŻNYCH OBSZARACH ................................. 16
3.1. Dominacja w „swoim” rejonie ...................................................................................................... 16
3.2. Struktura organizacji (unii)........................................................................................................... 17
3.3. Prawo unijne ....................................................................................................................................... 21
3.4. Ocena stopnia integracji na podstawie funkcjonowania strefy wolnego handlu i
unii walutowej .................................................................................................................................... 25
3.4.1. Strefa wolnego handlu ............................................................................................................... 25
3.4.2. Obszar walutowy ......................................................................................................................... 28
PODSUMOWANIE ....................................................................................................................................... 31
BIBLIOGRAFIA ............................................................................................................................................... 32
NETOGRAFIA .................................................................................................................................................. 32
SPIS TABEL I RYSUNKÓW ......................................................................................................................... 33
5
WSTĘP
Celem pracy jest porównanie dwóch unii gospodarczych pod względem
funkcjonowania w wybranych obszarach. Praca zainspirowana została pytaniem:
czy w dwóch różnych częściach świata, o skrajnie różnej historii, obyczajach, rozwoju
gospodarczymi i cywilizacyjnym mogły powstać podobne unie gospodarcze. W tym celu
za przykłady wzięte zostały Europa i Afryka, czyli Unia Europejska i Unia Afrykańska.
Nazwa obu unii sugeruje podobieństwo, które zostanie ocenione wielowymiarowo.
Praca ma na celu uzyskać odpowiedź na pytanie jak daleko obie unie są zaawansowane,
czy są zorganizowane w podobny sposób, a także ocenić stopień ich podobieństwa
w wybranych obszarach.
Rozdział 1 pracy to przedstawienie wybranych zagadnień teoretycznych z zakresu
integracji gospodarczej, pomocnych do oceny podobieństw porównywanych unii.
W rozdziale tym przedstawiony jest również podział unii gospodarczych pod względem
ich zaawansowania.
W rozdziale 2 przedstawione zostały podstawowe dane geopolityczne oraz
potencjał gospodarczy części świata, w których funkcjonują porównywane unie
gospodarcze. Rozdział ten wskazuje różnice pomiędzy Europą i Afryką, które mają
znaczący wpływ na funkcjonowanie powstałych unii gospodarczych. Dla podkreślenia
tych różnic porównano również poziom edukacji.
Rozdział 3 jest próbą porównania obu unii w różnych obszarach, w tym
w obszarze walutowym, co wydaje się najbardziej interesujące pod kątem studiowania
mechanizmów funkcjonowania Strefy Euro.
W niniejszej pracy wykorzystano głównie materiały pochodzące bezpośrednio ze
stron internetowych porównywanych unii, w tym przewodniki opracowane przez
organizacje unijne. Ponadto wykorzystano wiedzę zdobytą podczas zajęć w ramach
studiowania mechanizmów funkcjonowania strefy euro.
6
ROZDZIAŁ 1. TEORIA INTEGRACJI GOSPODARCZEJ
1.1. Pojęcie i geneza integracji gospodarczej
Pojęcie integracji, pochodzi od łacińskiego słowa „integratio”. Zazwyczaj oznacza
łączenie się kilku elementów w całość. W aspekcie kontaktów międzyludzkich integracja
występuje od początku istnienia człowieka. Rodziny łączyły się w szczepy, szczepy
w plemiona, plemiona w narody. Łączenie się plemion czy narodów, powstanie państw,
pociągało za sobą zespalanie się ich gospodarek, kultur, tradycji i instytucji politycznych.
Dlatego też mówi się o integracji gospodarczej, kulturowej, politycznej itp1.
Istnieje wiele definicji integracji gospodarczej. Zazwyczaj jest ona rozumiana jako
proces scalania (zacieśniania) gospodarek narodowych. W literaturze można znaleźć
wiele definicji, z których można wyróżnić integrację rozumianą jako stan lub proces.
Przykładowo, polski ekonomista i specjalista w dziedzinie międzynarodowych
stosunków gospodarczych, Zbigniew Kamecki twierdził, że przez integrację należy
rozumieć wytworzenie się pewnego organizmu gospodarczego obejmującego grupę
krajów, która wyróżnia się z całokształtu gospodarki światowej. Z kolei zdaniem
znanego węgierskiego ekonomisty Bela Balassy międzynarodowa integracja
gospodarcza jest procesem obejmującym odpowiednie zmiany w strukturze
ekonomicznej danej grupy krajów w kierunku wytworzenia się jednolitej struktury
ekonomicznej i w oparciu o nią jednolitego organizmu gospodarczego. W tym ujęciu
proces integracji polega na zacieśnianiu współpracy gospodarczej przez co najmniej
dwa państwa, poprzez stopniową eliminację barier ograniczających współpracę
gospodarczą.2
Rozpatrując przyczyny integracji gospodarczej, kulturowej lub politycznej należy
stwierdzić, że różniły się one na przełomie dziejów. Przełomowym okresem, najczęściej
wskazywanym w literaturze, jest okres I i II wojny światowej, zwłaszcza w przypadku
Europy zachodniej. Od tego okresu rozpoczął się rozwój współczesnej integracji
gospodarczej.
W wielu wypadkach, aż do zakończenia II wojny światowej i wynikającego z niej
podziału politycznego, główne powody integracji nie wynikały z wzajemnych interesów
lecz z interesów silniejszych. Plemiona, narody czy państwa silniejsze militarnie lub
gospodarczo podbijały inne plemiona, narody lub państwa. Powodem była chęć
1 Z. M. Doliwa-Klepacki, Integracja Europejska, Temida2, Białystok 2000, s. 25 2 A. Budnikowski, Międzynarodowe stosunki gospodarcze, PWE, Warszawa 1998, s. 273
7
czerpania korzyści terytorialnych, gospodarczych, militarnych. Czasami podboje
wynikały z pobudek ideologicznych, religijnych lub czysto ambicjonalnych, w wyniku
których władcy dokonywali podbojów innych plemion, narodów lub państw, włączając
je do swych terytoriów państwowych lub narzucały dominację gospodarczą, militarną
lub ideologiczną. Tego typu integracja określana jest jako „odgórna” lub „przymusowa”
i nazywana przez szereg teoretyków jako „zła integracją”. Typowymi przykładami złej
integracji są systemy kolonialne ale także integracja socjalistyczna, narzucona przez
ZSRR państwom od niego zależnym.3
Po II wojnie światowej nastąpił gwałtowny rozwój techniki, który przyczynił się do
wzrostu produkcji, a w krajach wysoko rozwiniętych doprowadził do wystąpienia
nadprodukcji. Ponadto powolny rozpad systemu kolonialnego i utrata rynków zbytu
w byłych koloniach zmusiły państwa i poszczególnych producentów do poszukiwania
odpowiedzi na pytanie: Jak przy nie zmniejszaniu a nawet zwiększaniu produkcji
towarów zapewnić ich zbyt? Odpowiedzią była produkcja wysokiej jakości ale tanich
towarów, które można szybko zbyć zarówno w kraju jaki i za granicą. W efekcie
doprowadziło to do wytwarzania towarów konkurencyjnych w skali światowej. Poziom
konkurencyjności towarów zależał nie od taniej siły roboczej czy tanich surowców, lecz
od technologii stosowanej przy ich produkcji. Zmuszało to przedsiębiorców do
poszukiwania partnerów z innych krajów i tworzenia konsorcjów, których zadaniem
było finansowanie badań nad nowoczesną technologią i wdrażanie jej do produkcji. By
zmniejszyć koszty wytwarzania produktów przy zastosowaniu nowoczesnej technologii,
konieczne stało się zwiększenie skali produkcji. Wkrótce, po zaspokojeniu popytu
wewnętrznego, producenci zmuszeni byli poszukiwać nowe rynki zbytu, co ostatecznie
zwiększyło eksport. Jednocześnie rosnąca światowa konkurencja zobowiązywała do
zapewnienia preferencji produkowanym w ramach konsorcjów towarom. W ten sposób
tworzyły się regionalne ugrupowania integracyjne, będące w opozycji do
przedsiębiorstw z państw trzecich. Przedstawiony schemat towarzyszył integracji
produkcyjnej, finansowej i technologicznej realizowanej przez producentów, w której
rola państwa sprowadza się do stworzenia warunków zapewniających prawidłowy
przebieg procesu integracji, do usuwania przeszkód w obrocie towarowym między
integrującymi się państwami czy tworzenia dla producentów preferencyjnych
warunków na wspólnym rynku oraz stosowanie instrumentów dyskryminacyjnych dla
3 Z. M. Doliwa-Klepacki , Integracja … op. cit., s. 26
8
towarów produkowanych w innych państwach. Specyfiką takiego typu integracji jest
oddolna inicjatywa producentów, w tym również wielkiego kapitału, a państwo ułatwia
powiązania między gospodarkami integrujących się państw. Takiego typu integracja
może być określona jako integracja „oddolna” czy „dobrowolna”. Obok wymienionych
przyczyn współczesnej integracji międzynarodowej można również wymienić inne
o charakterze ekonomicznym oraz mające charakter pozaekonomiczny. W Europie
Zachodniej proces integracji wywołany został początkowo koniecznością współpracy
krajów europejskich podczas realizacji Planu Marshalla z 1947 roku, czyli planu pomocy
gospodarczej dla krajów Europy, zwanego Planem Odbudowy Europy4. Powstały
wówczas pierwsze po II wojnie światowej związki integracyjne w Europie Zachodniej,
na przykład Organizacja Europejskiej Współpracy Ekonomicznej OEEC, przekształcona
następnie w Organizację Ekonomicznej Współpracy i Rozwoju ODCE. Ścisła współpraca
krajów europejskich i rozwój gospodarek na rynkach światowych, na których Stany
Zjednoczone zdobywały coraz silniejszą pozycję, prowadziła do ochrony ich gospodarek
przed amerykańską ekspansją. Pozytywne następstwa integracji zauważono już
w przypadku wcześniej podejmowanych prób integracji gospodarek państw
europejskich, m.in. w Unii Ekonomicznej Beneluksu. Niewątpliwie duży wpływ na
proces integracji na kontynencie europejskim miała sytuacja polityczna w Europie
Środkowo-Wschodniej i ZSRR, gdzie tworzony był nieznany blok współpracy
gospodarczej w postaci RWPG i miała miejsce silna koncentracja militarna. W obliczu
takiej sytuacji w 1951 roku powstała Europejska Wspólnota Węgla i Stali, a w 1957
powołano do życia dwie wspólnoty: Europejską Wspólnotę Gospodarczą (obecna
Wspólnota Europejska) oraz Europejską Wspólnotę Energii Atomowej, z których
ostatecznie w 1993 roku wyodrębniła się Unia Europejska (UE; ang. European Union,
EU). Równolegle z procesami zachodzącymi w Europie odbywała się integracja na
innych kontynentach. Między innymi doszło do powstania Północno-Amerykańskiego
Porozumienia o Wolnym Handlu (ang. NAFTA) powołanego do życia przez USA i Kanadę,
a następnie Meksykiem, a także Stowarzyszenia Narodów Azji Południowo-Wschodniej,
Rady Współpracy Gospodarczej Państw Arabskich Zatoki Perskiej czy Wspólnego Rynku
Południowego Stożka. Wreszcie w 1963 roku powstaje Organizacja Jedności
Afrykańskiej (OJA; ang. Organization of African Unity, OAU), którą w 2002 roku zastąpiła
Unia Afrykańska (UA; ang. African Union, AU). Powstanie UA wiąże się z dążeniami
4 E. Sorel, P. C. Padoan, The Marshall Plan: lessons learned for the 21st century, OECD, 2008
9
części afrykańskich przywódców do pogłębienia integracji celem głębszej realizacji idei
panafrykanizmu - ruchu społecznego, który narodził się w latach 60-tych XX a swoimi
korzeniami sięga pierwszych lat po II wojnie światowej i dąży do wzmocnienia
uzyskanej niepodległości państw afrykańskich przez ochronę ich suwerenności,
prowadzenie walki z resztkami kolonializmu i neokolonializmu5.
Biorąc pod uwagę przedstawioną powyżej genezę integracji można zauważyć
drugie (po nazwie) podobieństwo Unii Europejskiej i Afrykańskiej – obie należą do
integracji dobrowolnych, których korzenie sięgają organizacji powstałych po II wojnie
światowej.
Wymienione związki integracyjne na poziomie międzynarodowym pozwalają
prześledzić przyczyny i formy integracji, jakie zaszły we współczesnej gospodarce
światowej.6
1.2. Etapy integracji gospodarczej
Poszczególne etapy integracji gospodarczej często są określane na podstawie
instytucjonalnych form ugrupowań (organizacji) integracyjnych.
Przedstawione na rysunku nr 1 „schody” integracji obrazują poziom
zaawansowania danej formy integracji i jednocześnie wskazują kolejność (sekwencję)
etapów integracji.
Rys. 1. Etapy integracji ekonomiczno – politycznej w teorii integracji Źródło: http://slideplayer.pl/slide/61356/, W. Czyżowicz, Swoboda przepływu towarów na jednolitym
rynku europejskim i Unia Celna, prezentacja, SGH
5 T. Chomczuk, J. Hadyński, Rola i pozycja Ukrainy w procesie międzynarodowej integracji gospodarczej,
Roczniki Akademii Rolniczej w Poznaniu – CCCLVIII, 2003, s. 12-15 6 Ibidem
10
Jako pierwszy etap integracji wymienia się strefę handlu preferencyjnego7, chociaż
często jako najprostszą formę integracji wskazuje się strefę wolnego handlu8. Ostatnim,
najbardziej zaawansowanym etapem integracji, jest unia polityczna, określana również
jako pełna integracja gospodarcza9.
W obszarze funkcjonowania strefy handlu preferencyjnego zredukowane są taryfy
celne pomiędzy pewnymi państwami. Preferencyjne porozumienia handlowe (PTAs –
Preferential Trade Agreements) są istotnym elementem rozwoju handlu
międzynarodowego i czynnikiem kształtującym wielostronne regulacje handlowe
w ramach systemu Światowej Organizacji Handlu (ang. World Trade Organization;
WTO). Według prof. dr Elżbietay Kaweckiej-Wyrzykowskiej z Katedry Integracji
Europejskiej SGH, w skład strefy handlu preferencyjnego wchodzi strefa wolnego handlu
oraz unia celna.10
Strefa wolnego handlu (SWH) polega na zniesieniu ceł i ograniczeń ilościowych
w handlu między członkami ugrupowania (np. EFTA, czyli Europejska Strefa Wolnego
Handlu, obejmująca początkowo kraje Europy Zachodniej z wyjątkiem członków EWG).
Kolejnym etapem integracji jest unia celna (UC), określana jako SWH, w której
członkowie dodatkowo ujednolicają politykę handlową (główne cła) wobec państw
trzecich (przykładem była unia celna Belgii, Holandii i Luksemburga: tzw. Benelux, która
potem w całości stała się częścią EWG). Bardziej zaawansowanymi formami unii celnej
jest wspólny rynek (ang. common market) oraz jednolity rynek (single market). Wspólny
rynek zawiera wszystkie elementy unii celnej, w której dodatkowo występuje swoboda
przepływu kapitału, siły roboczej oraz ewentualnie usług. Jednolity rynek (ang. single
market), zwany rynkiem wewnętrznym, oznacza unię celną, w której wyeliminowano
wszelkie bariery przepływu towarów (np. formalności celne, kontrole graniczne czy
odmienne standardy krajów członkowskich).11
Wyższym „stopniem” integracji jest unia monetarna (walutowa). Na tym etapie
członkowie integrują swą politykę pieniężną, usztywniają na stałe kursy walutowe lub
tworzą wspólną walutę, zarządzaną przez wspólny bank centralny.
7 Komisja Europejska, Jedna waluta dla jednej Europy. Droga do euro, Urząd Oficjalnych Publikacji
Wspólnot Europejskich, Luksemburg 2007 8 P. Kowalewski, G. Tchorek, J. Górski, Mechanizmy funkcjonowania strefy euro, Narodowy Bank Polski,
Warszawa 2014 9 Z. M. Doliwa-Klepacki, Integracja … op. cit., s. 36
10 E. Kawecka-Wyrzykowska, Preferencyjne porozumienia handlowe: ułatwienie czy bariera dla wielostronnego systemu handlowego WTO oraz handlu międzynarodowego?, referat przygotowany na konferencję naukową PAN i Rosyjskiej Akademii Nauk, Warszawa 2013
11 P. Kowalewski, G. Tchorek, J. Górski, Mechanizmy ... op. cit., s. 15
11
Następny poziom stanowi unia gospodarcza, która jest określana jako to unia
monetarna, której towarzyszy koordynacja polityki fiskalnej. Ta forma integracji istnieje
dotąd wyłącznie w państwach federacyjnych, ale nie pomiędzy niezależnymi krajami.
Dwa ostatnie etapy integracji często są łączone w unię gospodarczą i walutową,
która definiowana jest jako jednolity rynek z jedną walutą i polityką monetarną,
w której występuje współpraca państw w zakresie polityki fiskalnej.12
Wreszcie na końcu „schodów”, na najwyższym poziomie integracji, znajduje się
unia polityczna – pełna integracja gospodarcza, która obejmuje wszystkie wyżej
wymienione cechy oraz ujednoliconą politykę fiskalną i inne działy polityki
gospodarczej. Jak widać w tabeli nr 1 zawiera ona w sobie wszystkie formy integracji.
Oznacza zespolenie się gospodarek poszczególnych państw w jeden wspólny organizm
gospodarczy. Ten etap integracji wymusza również integrację w dziedzinach
nieekonomicznych. Należy liczyć się z tym, że prowadzić będzie do utworzenia
konfederacji lub federacji.13
Tabela 1. Etapy integracji gospodarczej
Źródło: http://slideplayer.pl/slide/418301/, J. Wilkin, D. Milczarek, Instytucje gospodarki rynkowej. Wykład 14 Struktury instytucjonalne integracji europejskiej
12 Ibidem 13 Z. M. Doliwa-Klepacki, Integracja … op. cit., s. 36
12
ROZDZIAŁ 2. PORÓWNANIE EUROPY I AFRYKI
2.1. Dane geopolityczne
Rys. 2. Mapy polityczne Afryki i Europy Źródło: https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/docs/refmaps.html
Europa i Afryka są sąsiadującymi ze sobą częściami Świata, które oddziela Morze
Śródziemne. Afryka jest drugim po Eurazji kontynentem na Ziemi, prawie w całości
położonym na półkuli wschodniej, po obu stronach równika. Europa natomiast, często
niepoprawnie z geograficznego punktu nazywana kontynentem, jest obok odmiennej
kulturowo i politycznie Azji, subkontynentem Eurazji, leżącym w całości na półkuli
północnej, również w większości na półkuli wschodniej. Europa zajmuje powierzchnię
10,5 mln km², co stanowi 1/3 powierzchni Afryki (30,3 mln km2).
Według danych z 2015 roku Afrykę zamieszkuje ok. 1,16 mld ludzi, co stanowi
ponad 15% ludności świata.14 Afryka ma najwyższy na świecie przyrost naturalny
(2015 rok - 2,3%) i jest „najmłodszym” kontynentem na Ziemi. Przykładowo w latach
1950-1995 w Afryce przybyło pół miliarda ludzi (z 222 mln do 723 mln), czyli prawie
czterokrotnie15. Pod względem ludności Afryka przewyższ Europę (ok. 0,75 mld) o 55%,
natomiast biorąc pod uwagę przyrost demograficzny, bije Europę w stosunku 23:116.
14 http://www.census.gov/population/international/data/idb/informationGateway.php, International
Data Base, lipiec 2015 15 R. Mydel, Popularna Encyklopedia Powszechna. Kontynenty i państwa. Afryka, Fogra Oficyna
Wydawnicza, Kraków 1998, s. 99 16 http://www.census.gov/population/international/data/idb/informationGateway.php, International
Data Base, lipiec 2015
13
Gęstość zaludnienia w Afryce jest jednak na razie mniejsza prawie o połowę.
Porównawcze zestawienie ogólnych danych przedstawia tabela nr 2, w której widać
znaczne różnice pomiędzy Europą i Afryką.
Tabela 2. Zestawienie ogólnych danych o Europie i Afryce
część Ziemi położenie
georgaficzne powierzchnia
w mln km² ludność w
mld
przyrost demograficzny
% rocznie
gęstość zaludnienia osób/km²
EUROPA subkontynent półkula
północna 10,5 0,75 0,1 71
AFRYKA kontynent obie półkule 30,3 1,16 2,3 38
Różnica nieznaczna zdecydowana duża znacząca olbrzymia duża
Źródło: opracowanie własne na podstawie The World Factbook
Biorąc pod uwagę podział polityczny, współczesna Afryka liczy 55 państw
niepodległych i 7 niesamodzielnych i zależnych terytoriów, głównie wysp lub miast
brytyjskich, francuskich czy hiszpańskich. Spośród państw afrykańskich zdecydowana
większość to republiki, w tym kilka federalnych. Trzy państwa posiadają status
monarchii konstytucyjnej.17
W Europie jest natomiast 46 państw niepodległych, z czego 3 leżą w Europie tylko
częściowo (Rosja, Turcja i Kazachstan). Większość państw jest republikami, ale ponad
20% stanowią monarchie, w tym jedna monarchia elekcyjna i teokratyczna (Watykan).
Ponadto w Europie również występuje 7 niesamodzielnych i zależnych terytoriów
(Wielkiej Brytanii, Norwegii i Danii).18
Nie zagłębiając się w szczegóły można zatem zauważyć duże podobieństwo
w podziale politycznym porównywanych części świata.
2.2. Gospodarka
Europa, należy do najlepiej gospodarczo rozwiniętych regionów globu ziemskiego,
legitymuje się współcześnie jednym z największych potencjałów ekonomicznych na
świecie. Opinia powyższa znajduje uzasadnienie w fakcie, iż partycypuje ona w 26%19
wytwarzanego produktu globalnego świata. Dowodzi to, że integrująca się gospodarczo
Europa odzyskała prymat na mapie ekonomicznej świata, utracony na rzecz Stanów
Zjednoczonych po wyniszczających ją działaniach II wojny światowej. Innym 17 R. Mydel, Popularna Encyklopedia Powszechna. Kontynenty i państwa. Afryka ... op. cit., s. 28-30 18 R. Mydel, Popularna Encyklopedia Powszechna. Kontynenty i państwa. Europa t. 1, Fogra Oficyna
Wydawnicza, Kraków 2000, s. 39-40 19 obliczenia własne na podstawie The World Fact Book
14
świadectwem siły gospodarczej Europy jest fakt jej dominacji w wymianie
międzynarodowej – przypada na nią ok. 45% globalnej wartości światowych obrotów
w handlu zagranicznym. Biorąc pod uwagę strukturę produktu krajowego brutto,
Europa jawi się jako część świata znajdująca się postindustrialnej fazie rozwoju, która
wyraża się silną dominacją sektora handlu, usług i finansów (65% PKB) i symbolicznym
wręcz udziale sektora rolnictwa, leśnictwa i rybołówstwa (3% PKB).20
Rys. 3. Udział Afryki i Europy w światowym produkcie brutto w 2014 roku Źródło: opracowanie własne na podstawie The World Factbook
Afryka natomiast jest kontynentem o najniższym potencjale ekonomicznym,
który w odróżnieniu od Europy cechuje się strukturą rolniczo – surowcową. Znamienna
jest tu powszechność występowania wielu negatywnych zjawisk ekonomicznych,
z wysokim poziomem niedorozwoju czy wręcz zacofaniem gospodarczym na czele.
Determinuje to wszechobecność najbardziej bolesnych problemów społeczno
–ekonomicznych, do których należy między innymi niedożywienie oraz głód
doświadczany przez znaczną część mieszkańców kontynentu. Świadectwem swoistej
słabości gospodarczej Afryki może być fakt, iż wytworzony przez wszystkie jej państwa
PKB stanowi ledwie ponad 3%21 produktu światowego. Dysproporcja w sumarycznym
PKB państw obu części świata widoczna jest na rysunku nr 3. Cechą charakterystyczną
Afryki są ogromne dysproporcje pomiędzy gospodarkami poszczególnych krajów.
Generalizując prawie 60% wartości PKB przypada na cztery państwa kontynentu,
a mianowicie RPA, Nigerię, Egipt i Algierię.22
20 R. Mydel, Popularna Encyklopedia Powszechna. Kontynenty i państwa. Europa t. 1 ... op .cit. s. 219 21 obliczenia własne na podstawie The World Fact Book 22 R. Mydel, Popularna Encyklopedia Powszechna. Kontynenty i państwa. Afryka ... op .cit. s. 145
15
Rys. 4. PKB na mieszkańca w Afryce i Europie Źródło: https://en.wikipedia.org/wiki/List_of_countries_by_GDP_(nominal)_per_capita
Powyższe informacje wskazują na przepaść pomiędzy potencjałem gospodarczym
porównywanych rejonów świata, co potwierdza zobrazowany na rysunku nr 4 produkt
krajowy brutto na jednego mieszkańca danego państwa.
2.3. Edukacja
Rozpatrując poziom wykształcenia, różnice pomiędzy Europą i Afryką są
olbrzymie. Według statystyk połowa mieszkańców Afryki nie umie czytać. Analfabetyzm
w większym stopniu dotyczy kobiet niż mężczyzn. Inne dane mówią o 26% dzieci, które
w ogóle nie rozpoczynają nauki, a wśród ponad 70% tych, które mają do niej dostęp,
tylko połowa kończy szkołę podstawową.23 W Europie zaledwie 2% mieszkańców
powyżej 15 roku życia to analfabeci, natomiast około 25% legitymuje się wyższym
wykształceniem, co stawia Europę na czołowym miejscu pod względem wykształcenia.
Negatywną cechą Europy jest jednak starzenie się społeczeństwa.
Edukacje jest kolejnym obszarem, który potwierdza jak skrajnie różne od siebie są
Europa i Afryka.
23 http://www.edulandia.pl/edukacja/1,101856,7593250,jak_wyglada_edukacja_w_afryce_.html,
A. Trześniewska, Jak wygląda edukacja w Afryce?, Edustacja, 15.07.2011
16
ROZDZIAŁ 3. PORÓWNANIA OBU UNII W RÓŻNYCH OBSZARACH
3.1. Dominacja w „swoim” rejonie
Unia Afrykańska (UA) jednoczy 54 państwa kontynentu, czyli wszystkie oprócz,
Maroka, które w 1984 roku wystąpiło z Organizacji Jedności Afrykańskiej24. Jedno
państwo – Republika Środkowoafrykańska zostało zawieszone w działalności Unii
Afrykańskiej decyzją Rady Pokoju i Bezpieczeństwa (The Peace and Security Council)
z dnia 25 marca 2013 roku25. Żadne państwo z innego rejonu świata nie jest członkiem
Unii Afrykańskiej i nie ma ona nowych kandydatów.
W odróżnieniu do Unii Afrykańskiej, Unia Europejska nie zdominowała w tak
znacznym stopniu swojego rejonu - Europy. Trzon Unii Europejskiej stanowi 28 państw
członkowskich, w tym 27 z 46 państw europejskich i jedno państwo położone na
azjatyckiej wyspie – Cypr. Ciekawostką jest, że nienależące do Unii Afrykańskiej Maroko,
jest zainteresowane członkostwem w Unii Europejskiej i jest już z nią związane
porozumieniami (rysunek nr 5).
Rys. 5. Porozumienie Maroko i UE Źródło: http://www.arabiangazette.com/eu-morocco-aid/
Maroko byłoby pierwszym państwem afrykańskim, a obok Cypru drugim
państwem nieeuropejskim w Unii Europejskiej. W odróżnieniu od Unii Afrykańskiej,
Unia Europejska ma sześciu nowych oficjalnych kandydatów z Europy a wiele państw
jest z nią powiązanych układami i porozumieniami, w tym również państwa spoza
Europy.
24 African Union Handbook, Jointly published byAfrican Union Commission and New Zealand Ministry of
Foreign Affairs and Trade, Addis Ababa and Wellington 2016 25 http://www.peaceau.org/uploads/psc-com-363.car.pdf, The Peace and Security Council of the African
Union (AU) 363rd Meeting, Addis Ababa on 25 March 2013
17
Reasumując Unia Afrykańska jest „bardziej afrykańska”, niż Unia Europejska
„europejska”, co wyraźnie widać na rysunku nr 6.
Rys. 6. Unia Afrykańska i Unia Europejska Źródło: http://www.bbc.com/news/world-middle-east-24367705 i http://www.sldinfo.com/the-french-
operation-in-mali-intervene-leverage-and-withdraw/bigstock-african-union-map-and-surround-41224855/
3.2. Struktura organizacji (unii)
Unia Afrykańska wzorowała się znacznie na instytucjach Unii Europejskiej tworząc
podobną strukturę formalną (Zgromadzenie Unii, Komisja, Parlament Panafrykański,
Afrykański Trybunał Sprawiedliwości). Jednak w 2002 roku, podczas szczytu w Lusace,
przywódcy afrykańscy podkreślali, że tylko pozornie Unia Afrykańska powołuje się na
modele rozwiązań adoptowanych przez Unię Europejską. W rzeczywistości jest to
inicjatywa oryginalna, oparta na doświadczeniach regionalnych organizacji afrykańskich
(Regional Economic Communities). Podkreślano także, że Organizacja Jedności
Afrykańskiej była organizacją polityczną, która w niewielkim zakresie interesowała się
problemami ekonomicznymi, podczas gdy działalność Unii Afrykańskiej jest zasadniczo
związana z problemami integracji ekonomicznej i z rozwojem społecznym, które w
przyszłości mogłyby doprowadzić do unii politycznej. 26
Tabela 3. Zestawienie wybranych, najważniejszych instytucji unijnych
UNIA AFRYKAŃSKA UNIA EUROPEJSKA
Zgromadzenie Unii Afrykańskiej Jest najwyższym organem UA i składa się z przywódców państw i rządów państw członkowskich. Ustala politykę i priorytety UA, przyjmuje roczny program unii, monitoruje wprowadzanie swojej polityki i decyzji. Ustala budżet i wprowadza poprawki do Aktu Założenia UA. Wybiera
Rada Europejska Strategiczne ciało UE, które określa kierunki polityki unii. Jej posiedzenia odbywają się zazwyczaj raz na kwartał w formie spotkań przywódców państw lub rządów i którym przewodniczy przewodniczący. Rada Europejska nie przyjmuje aktów prawodawczych. Pod koniec każdego ze
26 B. NDiaye, Forum Politologiczne . Tom 1, Od Organizacji Jedności Afrykańskiej do Unii Afrykańskiej,
INP UWM Olsztyn 2004
18
UNIA AFRYKAŃSKA UNIA EUROPEJSKA przewodniczącego i zastępcę Komisji Unii Afrykańskiej oraz mianuje komisarzy. Zgromadzenie zbiera się dwa razy w roku i obraduje pod przewodnictwem przewodniczącego.
swoich posiedzeń wydaje tzw. konkluzje, określające główne kwestie, którymi ma zająć się Rada (Unii Europejskiej), tj. posiedzenia ministrów.
Parlament Panafrykański Członkowie Parlamentu są wybierani przez władze państw członkowskich, a nie bezpośrednio przez ludzi. Docelowo parlament ma stać się instytucją z pełnymi prawami ustawodawczymi. Na razie pełni funkcje doradcze i konsultacyjne. Funkcje ustawodawcze uzyska po ratyfikowaniu przez wszystkie państwa unii Protokołu do Aktu Założenia UA odnoszącego się do Parlamentu Panafrykańskiego, przyjętego przez Zgromadzenie 27.06.2014 r.
Parlament Europejski Reprezentuje obywateli Unii i jest przez nich bezpośrednio wybierany co 5 lat. Jest organem ustawodawczym. Dzieli z Radą władzę prawodawczą. Sprawuje nadzór demokratyczny nad pozostałymi instytucjami UE, zwłaszcza nad Komisją. W gestii Parlamentu leży zatwierdzanie lub odrzucanie kandydatur na przewodniczącego Komisji i komisarzy. Parlament decyduje wraz z Radą o budżecie UE.
Rada Wykonawcza Rada wspiera Zgromadzenie i przed nim odpowiada. Wszyscy członkowie krajów członkowskich uczestniczą w radzie zazwyczaj na poziomie ministrów spraw zagranicznych. Akt Założenia UA upoważnia radę do koordynowania i podejmowania decyzji politycznych w obszarach wspólnych interesów państw członkowskich (handel zagraniczny, energia, rolnictwo, środowisko, działania humanitarne, zdrowie, bezpieczeństwo) oraz monitorowania wdrażania polityki Zgromadzenia. Rada przygotowuje Zgromadzeniu sesje i projekty decyzji do rozważenia oraz wybiera komisarzy do wyznaczenia przez Zgromadzenie. Zapewnia promowanie równouprawnienia płci w programach UA.
Rada (Unii Europejskiej) Reprezentuje głos rządów krajów członkowskich, przyjmuje akty prawne UE i koordynuje jej politykę. Członkami Rady są Ministrowie krajów UE, w zależności od omawianego obszaru polityki. Są oni upoważnieni do podejmowania zobowiązań w imieniu swoich rządów. Wraz z Parlamentem jest głównym organem decyzyjnym UE. Negocjuje i uchwala akty prawne UE w oparciu o wnioski ustawodawcze przedstawione przez Komisję Europejską. Określa kierunki polityki zagranicznej i bezpieczeństwa UE w oparciu o wytyczne Rady Europejskiej. Podpisuje umowy między UE a innymi krajami lub organizacjami międzynarodowymi. Przyjmuje, wspólnie z Parlamentem budżet UE. Rady nie należy jej mylić z Radą Europejską i Radą Europy - która nie jest organem UE.
Komisja Unii Afrykańskiej Jest sekretariatem UA, który reprezentuje i broni jej interesu jako pełnomocnik Zgromadzenia i Rady Wykonawczej. Składa się z przewodniczącego, zastępcy, 8 komisarzy i personelu. Wysuwa propozycje oraz wdraża decyzje instytucji UA. Jest strażnikiem Akt Założenia UA i instrumentów prawnych UA. Wspiera instytucje UA oraz pomaga państwom członkowskim wprowadzać programy UA. Wypracowuje projekt wspólnego stanowiska i koordynuje międzynarodowe negocjacje. Zarządza budżetem i zasobami unii. Opracowuje, koordynuje i harmonizuje programy i politykę z programami i polityką Regionalnych Wspólnot Ekonomicznych. Zapewnia równouprawnienie płci w działaniach UA. Wykonuje działania delegowane przez Zgromadzenie i Radę Wykonawczą.
Komisja Europejska Wspiera ogólne interesy UE, przedkładając wnioski ustawodawcze, egzekwując prawo oraz realizując politykę i wykonując budżet UE. Komisja jest politycznie niezależnym organem wykonawczym UE. Jako jedyna jest odpowiedzialna za opracowywanie wniosków dotyczących nowych aktów prawa unijnego. Ponadto wdraża decyzje Parlamentu Europejskiego i Rady UE. W skład Komisji wchodzą komisarze - po jednym z każdego kraju UE. Przygotowuje roczny budżet do zatwierdzenia przez Parlament i Radę UE.
Regionalne Wspólnoty Gospodarcze
[BRAK ODPOWIEDNIKA]
Trybunał Sprawiedliwości Zgodnie z Aktem Założenia UA Trybunał ma być jedną z zasadniczych instytucji unii, jednak do tej pory nie funkcjonuje, pomimo że w 2009 roku wszedł w życie Protokół do Aktu Założenia UA dotyczący Trybunału Sprawiedliwości. W 2008 roku podjęto decyzję o połączeniu Trybunału Sprawiedliwości i Trybunału Praw Człowieka, ale do 2015 roku ratyfikowało do tylko 5 państw.
Trybunał Sprawiedliwości Dopilnowuje, by przepisy unijne były interpretowane i stosowane tak samo we wszystkich państwach członkowskich.
Instytucje Finansowe: Afrykański Bank Centralny
Afrykański Bank Inwestycyjny
Instytucje Finansowe: Europejski Bank Centralny
Europejski Bank Inwestycyjny
19
UNIA AFRYKAŃSKA UNIA EUROPEJSKA
Trybunał Praw Człowieka
[BRAK ODPOWIEDNIKA] (Trybunał Praw Człowieka funkcjonuje w ramach Rady
Europy)
Rada Pokoju i Bezpieczeństwa Upoważniona do wydawania decyzji w zakresie pokoju
i bezpieczeństwa.
[BRAK ODPOWIEDNIKA] (Decyzje dotyczące bezpieczeństwa podejmowane są przez
ministrów państw UE na posiedzeniach Rady (Unii Europejskiej))
Komitet Ekonomiczno-Społeczny
Komitet Ekonomiczno-Społeczny
inne instytucje doradcze inne instytucje doradcze Źródło: opracowanie własne na podstawie African Union Handbook, Jointly published byAfrican Union
Commission and New Zealand Ministry of Foreign Affairs and Trade, Addis Ababa and Wellington 2016 oraz Zrozumieć politykę Unii Europejskiej – Jak działa Unia Europejska, Unia Europejska, Bruksela 2014
W tabeli nr 3 zestawione zostały wybrane, najważniejsze instytucje tworzące
strukturę obu unii. Porównując zestawienie widać, że funkcję strategiczną w obu
przypadkach pełni taka sama instytucja, składająca się z przywódców państw lub
rządów, chociaż nazwy w obu uniach są nieco odmienne - Zgromadzenie Unii
Afrykańskiej oraz Rada Europejska. Różnica jest jednak bardziej widoczna gdy
porównamy ich zakres działania. Rada Europejska ogranicza się do określania
kierunków polityki, podczas gdy Zgromadzenie dodatkowo wykonuje funkcje
prawodawcze oraz ustala budżet, które to funkcje w Unii Europejskiej realizuje Rada
(Unii Europejskiej) oraz Parlament. W konsekwencji, pomimo bliźniaczej nazwy,
Parlament Panafrykański, w odróżnieniu od Europejskiego, ma marginalne znaczenie
i nie posiada jeszcze funkcji ustawodawczych, chociaż w przyszłości ma taką
kompetencję uzyskać. Kolejne instytucje to Rada Wykonawcza i Rada (Unii
Europejskiej). Obie składają się z ministrów, chociaż w przypadku Unii Afrykańskiej są
to zazwyczaj ministrowie spraw zagranicznych. Również w tym przypadku widać,
że instytucja afrykańska ma mniejsze kompetencje decyzyjne na rzecz Zgromadzenia.
Porównując kolejne organa – Komisje, można powiedzieć o dużym podobieństwie.
W obu uniach Komisje pełnią funkcje wykonawcze i zarządzają budżetem.
Cechą Unii Afrykańskiej, odróżniającą ją od Europejskiej, są wspomniane wcześniej
Regionalne Wspólnoty Gospodarcze (rysunek nr 7), stanowiące bardzo ważny filar tej
unii. Wszystkie powstały jeszcze przed UA i rozwinęły się indywidualnie. Pełnią różne
role i mają różne struktury. Ich celem jest ułatwianie integracji gospodarczej w
regionach oraz w Afrykańskiej Wspólnocie Gospodarczej (Traktat z Abuja z 1991 roku),
aż do stworzenia Afrykańskiego Wspólnego Rynku.
20
Rys. 7. Regionalne Wspólnoty Gospodarcze UA Źródło: https://en.wikipedia.org/wiki/African_Economic_Community
Drugą ważną instytucją Unii Afrykańskiej, która nie występuje w Unii Europejskiej,
jest Rada Pokoju i Bezpieczeństwa. Ze względu na trudną sytuację pokojową w wielu
krajach afrykańskich, pełni ona znaczącą rolę w unii. To jej decyzją Republika
Środkowoafrykańska została zawieszona w działalności Unii Afrykańskiej. Rada Pokoju i
Bezpieczeństwa zbiera się na trzech różnych poziomach: członków stałych, ministrów
oraz przywódców państw i rządów.
Kolejna instytucja występująca (wymieniana) w strukturach obu unii to Trybunał
Sprawiedliwości, który jednak w Unii Afrykańskiej do tej pory się nie wykształcił i nie
funkcjonuje, pomimo że zgodnie z Aktem Założenia UA ma być zasadniczym jej organem.
Ponadto obie unie w swojej strukturze posiadają takie same instytucje finansowe a także
organy doradcze, których przykładem jest Komitet Ekonomiczno-Społeczny.
Podsumowując należy stwierdzić, że struktury obu unii są podobne, jednak
przyglądając się zakresom działania poszczególnych ich instytucji widać znaczne różnice
w organizacji. W odróżnieniu od Unii Afrykańskiej poszczególne instytucje Unii
Europejskiej posiadają większe uprawnienia decyzyjne i stanowią zaawansowany
mechanizm decyzyjny. W Unii Afrykańskiej natomiast dużo funkcji decyzyjnych
skupionych jest w jednym najwyższym organie - Zgromadzeniu. W zakresie
21
sprawiedliwości widać niedojrzałość struktury Unii Afrykańskiej. Jej odmienność
stanowią Regionalne Wspólnoty Gospodarcze, powstałe jeszcze przed samą Unią.
3.3. Prawo unijne
W Unii Europejskiej prawo dzieli się na prawo „pierwotne” i „wtórne”. Prawo
pierwotne stanowią traktaty, które są podstawą określającą główne zasady wszystkich
działań unii. Ponieważ Unia Europejska opiera się na zasadach praworządności, traktaty
są przyjęte dobrowolnie i demokratycznie przez wszystkie państwa członkowskie.
Prawo wtórne obejmuje rozporządzenia, dyrektywy oraz decyzje i ma charakter
pochodny w stosunku do zasad i celów wyznaczonych w traktatach.
Najważniejszym traktatem w Unii Europejskiej jest Traktat o Unii Europejskiej,
który został podpisany w Maastricht 7 lutego 1992 r., a który wszedł w życie w 1993 r.
Ustanowił on Unię Europejską i przyznał Parlamentowi Europejskiemu większe
w stosunku do EWG uprawnienia w procesie decyzyjnym, a zarazem objął współpracą
nowe obszary polityki.
Standardową procedurę decyzyjną Unii Europejskiej określa się mianem zwykłej
procedury ustawodawczej (dawniej: współdecyzji). Oznacza to, że wybierany
w wyborach bezpośrednich Parlament Europejski musi wraz z Radą (rządami 28 państw
członkowskich) zatwierdzać akty prawne. Komisja natomiast przygotowuje projekty
aktów prawnych unii i odpowiada za ich wdrażanie.
Cele wyznaczone w traktatach są osiągane za pomocą rozporządzeń, dyrektyw,
zaleceń i opinii. Niektóre z nich są wiążące, inne nie. Niektóre stosuje się do wszystkich
państw członkowskich, inne tylko do niektórych.
Z prawa europejskiego wynikają prawa i obowiązki, zarówno dla państw
członkowskich, jak i dla obywateli oraz firm, w stosunku do których pewne przepisy są
stosowane bezpośrednio. Stanowią one integralną część systemu prawnego danego
państwa członkowskiego, które odpowiada za wprowadzenie tych przepisów w życie i
ich prawidłowe stosowanie.27
W Unii Europejskiej funkcjonuje również orzecznictwo, które składa się
z orzeczeń Trybunału Sprawiedliwości, w których interpretowane jest prawodawstwo.
Jednym z ciekawych orzeczeń Trybunału Sprawiedliwości jest przesądzenie wyższości
27 http://europa.eu/eu-law/index_pl.htm, Prawo UE
22
prawa unijnego nad narodowym – wyrok z dnia 17grudnia 1970 r. w sprawie
Internatlonale Handelsgesellschaft mbH przeciwko Einfuhr- und Vorratsstelle fiir
Getreide und Futtermittel.28
Rozporządzenie UE jest aktem prawodawczym, który jest bezpośrednio
stosowany i wiążący we wszystkich państwach członkowskich. Przykładowe
rozporządzenie przedstawia rysunek nr 8. Państwa członkowskie nie muszą przenosić
tego aktu do prawa krajowego. Może jednak zaistnieć potrzeba zmiany przepisów
krajowych w celu uniknięcia kolizji z rozporządzeniem.
Rys. 8. Przykładowe rozporządzenie UE Źródło: http://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/PDF/?uri=CELEX:32015R0478&from=PL
Dyrektywa UE jest aktem prawodawczym zobowiązującym państwa
członkowskie lub grupę państw członkowskich do osiągnięcia określonego celu.
Zazwyczaj konieczna jest transpozycja dyrektywy do prawa krajowego, by jej przepisy
stały się skuteczne. Należy zaznaczyć, że dyrektywa określa jedynie rezultat, który ma
być osiągnięty, zaś w gestii państw członkowskich leży decyzja co do sposobu
osiągnięcia tego rezultatu.
Decyzja może być skierowana do państw członkowskich, grup osób lub nawet
pojedynczych osób. Wiąże ona w całości. Z decyzji korzysta się przykładowo przy
rozstrzyganiu w przypadkach proponowanego połączenia przedsiębiorstw.
Zalecenia i opinie nie mają mocy wiążącej.29
28 https://www.i-kancelaria.pl/publikacje/pierwszenstwo-prawa-unijnego-przed-prawem-krajowym/,
S. Gładysz, Pierwszeństwo prawa unijnego przed prawem krajowym
23
W Unii Afrykańskiej prawo również można podzielić na „pierwotne” i „wtórne”.
Podstawowym i najważniejszym aktem, czyli prawem pierwotnym, jest podpisany
26 maja 2001 roku na szczycie w Lome Akt Założycielski Unii Afrykańskiej (z ang.
Constitutive Act of the African Union), który wszedł w życie 8 lipca 2002 roku. Akt został
podpisany przez przywódców 53 państw lub rządów krajów członkowskich Organizacji
Jedności Afrykańskiej (OJA). Analogicznie do Traktatu o Unii Europejskiej ustanowił on
Unię Afrykańską, określił jej cele strategiczne, zasady funkcjonowania oraz strukturę,
czyli instytucje unijne wraz z ich zadaniami, kompetencjami i podstawowymi zasadami
funkcjonowania. W odróżnieniu od Traktatu o Unii Europejskiej, który wnosi poprawki
do traktatów o ustanowieniu jej poprzedniczek (Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej,
Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali oraz Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej),
Akt Założycielski Unii Afrykańskiej, jest przejrzysty i całkowicie zastępuje Status
Organizacji Jedności Afrykańskiej.
W Unii Afrykańskiej nie ma systemu prawnego, który jest w stanie samodzielnie
wprowadzać akty prawne nadrzędne nad narodowymi. Ważnym elementem
decyzyjnym są wydawane przez Zgromadzenie decyzje, deklaracje i rezolucje (uchwały),
które zapadają podczas zwykłych i nadzwyczajnych sesji (rysunek nr 9).
Rys. 9. Decyzje, deklaracje i uchwały Unii Afrykańskiej Źródło: http://www.au.int/en/sites/default/files/decisions/9661-assembly_au_dec_517_-
_545_xxiii_e.pdf
Ponieważ Parlament Panafrykański nie posiada jeszcze władzy ustawodawczej,
system prawa wtórnego w Unii Afrykańskiej opiera się praktycznie wyłącznie
na decyzjach Zgromadzenia, które ma prawo zmieniać Akt Założycielski Unii
29 Zrozumieć politykę Unii Europejskiej – Jak działa Unia Europejska, Unia Europejska, Bruksela 2014
24
Afrykańskiej i wydawać decyzje w ważnych sprawach. Jedyną instytucją Unii
Afrykańskiej, której Zgromadzenie delegowało prawo decydowania jest Rada Pokoju
i Bezpieczeństwa. Może ona wydawać decyzje w obszarze bezpieczeństwa, której
przykładem jest, wspominana już, decyzja zawieszająca w działaniach unii Republikę
Środkowoafrykańską (rysunek nr 10).
Rys. 10. Przykładowa decyzja Rady Pokoju i Bezpieczeństwa Źródło: http://www.peaceau.org/uploads/psc-com-363.car.pdf
Do zebrania sesji Zgromadzenia wymagana jest obecność 2/3 członków, a decyzje
podejmowane są albo na zasadzie konsensusu albo, gdy nie jest on możliwy, większością
2/3 głosów. Na podstawie decyzji wydanych przez Zgromadzenie opracowane są
instrumenty prawne, do których należą protokoły (porozumienia), konwencje, statusy
i inne dokumenty, które są następnie przyjmowane (z ang. adopted) przez
Zgromadzenie. Przykładowy protokół UA przedstawia rysunek nr 11.
Rys. 11. Przykładowy protokół Unii Aefykańskiej Źródło: http://www.peaceau.org/uploads/psc-com-363.car.pdf
Często do pełnego wprowadzenia powyższych instrumentów prawnych
(dokumentów) niezbędne jest ich przyjęcie przez kraje członkowskie (podpisanie,
ratyfikowanie, akcesja) zgodnie z ich narodowymi regulacjami. Przykładem jest tzw. PSC
Protocol30, czyli protokół ustanawiający Radę Pokoju i Bezpieczeństwa, który został
30 http://www.peaceau.org/uploads/psc-protocol-en.pdf, Protocol relating to the establishment of the
Peace and Security Council of the African Union
25
przyjęty przez Zgromadzenie w 2002 roku, a wszedł w życie dopiero w 2003 roku po
ratyfikowaniu przez zwykłą większość krajów członkowskich unii.
W związku z brakiem w Unii Afrykańskiej Trybunału Sprawiedliwości, nie
funkcjonuje tu również klasyczne orzecznictwo. Rolę arbitra i interpretatora prawa
pełni Zgromadzenie.
Podsumowując należy stwierdzić, że w stosunku do Unii Afrykańskiej, system
prawny Unii Europejskiej jest dużo bardziej dojrzały, bardziej niezależny od prawa
narodowego i nad nim nadrzędny. System prawny w Unii Afrykańskiej jest w fazie
rozwoju, jest jeszcze mało efektywny i z pewnością potrzebuje przekazania kompetencji
ustawodawczych do Parlamentu Panafrykańskiego oraz zawiązania kompetentnego
Trybunału Sprawiedliwości, co na szczęście jest w planach Unii Afrykańskiej (patrz
tabela nr 3).
3.4. Ocena stopnia integracji na podstawie funkcjonowania strefy wolnego
handlu i unii walutowej
3.4.1. Strefa wolnego handlu
Porozumienie pomiędzy sześcioma państwami założycielskimi Europejskiej
Wspólnoty Gospodarczej (Belgia, Niemcy, Francja, Włochy, Luksemburg i Holandia)
doprowadziło do wejścia w życie unii celnej z dniem 1 lipca 1968 r. Nastąpiło to zatem
18 miesięcy wcześniej niż zaplanowano w traktacie rzymskim z 1957 r. Na mocy
porozumienia w krajach członkowskich EWG a następnie Unii Europejskiej, opłaty celne
na wewnętrznych przejściach granicznych zostały zniesione. Wprowadzono jednolity
system ceł przywozowych na produkty importowane spoza unii. Powstał jednolity
rynek (tzw. wewnętrzny), na którym możliwy jest swobodny przepływ ludzi, towarów,
usług i pieniędzy, niczym w obrębie jednego państwa. W celu stworzenia jednolitego
rynku usunięto setki barier technicznych, prawnych i biurokratycznych, które
ograniczały wolny handel i swobodny przepływ między państwami członkowskimi UE.
W związku z tym przedsiębiorstwa rozszerzyły zasięg swojej działalności. Konkurencja
umożliwiła obniżenie cen i dała konsumentom większy wybór. Wzajemne uznawanie
odgrywa podstawową rolę w usuwaniu barier dla handlu. Obywatele unii mogą
studiować, mieszkać, robić zakupy, pracować i przechodzić na emeryturę w dowolnym
kraju UE. Nie potrzebują paszportów, aby podróżować w strefie Schengen, która
obejmuje obecnie 26 państw, w tym 22 kraje unijne oraz Islandię, Liechtenstein,
26
Norwegię i Szwajcarię. Kraje strefy Schengen nie przeprowadzają już kontroli
granicznych na swoich granicach wewnętrznych, ale w zamian zaostrzyły kontrole na
granicach zewnętrznych UE.
Istnieje jednak nadal wiele przeszkód w obszarach, w których proces integracji jest
powolniejszy:
rozdrobnione krajowe systemy podatkowe hamują integrację i skuteczność
rynkową;
wciąż utrzymuje się rozdrobnienie na rynki krajowe w dziedzinie usług
finansowych, energii i transportu;
rozwój handlu elektronicznego między krajami UE jest słabszy niż na poziomie
krajowym, występują też znaczne różnice między przepisami, normami
i praktykami stosowanymi przez poszczególne kraje;
sektor usług ma opóźnienie w stosunku do rynków towarowych (pomimo tego, że
od 2006 r. firmy mogą oferować wiele usług w krajach innych niż kraj siedziby
firmy);
zasady uznawania kwalifikacji zawodowych muszą zostać uproszczone, aby
ułatwić wykwalifikowanym pracownikom znalezienie pracy w innym kraju UE.31
Niestety proces integracji Unii Afrykańskiej w zakresie wolnego handlu nie jest tak
zaawansowany jak w Unii Europejskiej. Powstanie strefy wolnego handlu jest jeszcze na
etapie wizji i planowania.
Dążenia do integracji rynków afrykańskich sięgają ustanowienia w maju 1963 roku
Organizacji Jedności Afrykańskiej. Znaczącym wydarzeniem było przyjęcie w 1980 roku
Planu Działań z Lagos (z ang .Lagos Plan of Action) oraz Ostatecznego Aktu z Lagos
(z ang. Final Act of Lagos). Milowym kamieniem do integracji było podpisanie w czerwcu
1991 roku Traktatu z Abuja ustanawiającego Afrykańską Wspólnotę Gospodarczą (z ang.
African Economic Community – AEC). Traktat przewidywał wprowadzenie wspólnoty
AEC w sześciu etapach rozciągających się na 34 lata, wskazując jednocześnie Regionalne
Wspólnoty Gospodarcze (REC’s) jako elementy (moduły) stanowiące bazę do jej
utworzenia (z ang. building blocks). Następnie w 2002, między innymi w celu
przyspieszenia wprowadzenia postanowień Traktatu z Abuja, powstała Unia
Afrykańska, dla której Traktat z Abuja stanowi swoistą strategię (z ang. blueprint)
31 http://europa.eu/pol/singl/index_pl.htm, Jeden rynek bez granic
27
integracji panafrykańskiej. W 2012 roku, pomimo że postęp w integracji nastąpił, cel nie
został osiągnięty, a poziom handlu wewnątrz UA stanowił jedynie 10% - najsłabiej
w porównaniu do większości rejonów świata. Handel w Afryce cały czas jest mocno
uzależniony od handlu zewnętrznego, przez co jest narażony na wstrząsy pochodzące
z zewnątrz. Taka sytuacja, jak również nowe wyzwania stojące przed Afryką, które
pojawiły się w pierwszej dekadzie XXI wieku, między innymi w związku z globalnym
kryzysem ekonomicznym i finansowym, impasem w negocjacjach pomiędzy krajami
afrykańskimi a UE oraz negocjacjami Światowej Organizacji Handlu z Doha, uwypukliły
potrzebę pogłębienia integracji rynku afrykańskiego. W rezultacie w styczniu 2012 roku
na szczycie w Addis Ababa, ETHIOPIA, Zgromadzenie UA podjęło decyzję32
o zwiększeniu (z ang. boosting) handlu wewnętrznego oraz utworzeniu Kontynentalnej
Strefy Wolnego Handlu (z ang. Continental Free Trade Area – CFTA). Nadrzędnym celem
CFTA ma być stworzenie jednego rynku kontynentalnego dla dóbr i usług,
ze swobodnym przepływem osób pracujących w biznesie i inwestycji, a tym samym
wytyczenie drogi do unii celnej w Afryce. Zgodnie z zaproponowanym i zatwierdzonym
podczas szczytu w Addis Ababa planem, integracja rynku i utworzenie CFTA ma być
realizowane etapami przedstawionymi na rysunku nr 12, z których pierwszy polega na
wzmocnieniu Regionalnych Wspólnot Gospodarczych.33
Rys. 12. „Mapa drogowa” ustanowienia CFTA Źródło: Boosting Intra-African Trade, Assembly/AU/2(XVIII), Assembly of The African Union, Addis
Ababa, ETHIOPIA, 29-30 January 2012, page. 43
32 Decision on Boosting Intra-African Trade and Fast Tracking The Continental Free Trade Area - Doc.
EX.CL/700(XX), Assembly/AU/Dec.394(XVIII), Assembly of The Union, Addis Ababa, Ethiopia, 29-30 January 2012
33 Boosting Intra-African Trade, Assembly/AU/2(XVIII), Assembly of The African Union, Addis Ababa, ETHIOPIA, 29-30 January 2012, page. 40
28
Za ułatwianie procesu oraz znoszenie ograniczeń implementacji planu dążenia do
ustanowienia CFTA, a także za realizację planu zwiększenia handlu wewnętrznego
w Afryce, zgodnie z polityką UA przyjętą w styczniu 2012 roku, odpowiada Afrykański
Komitet Handlu Wysokiego Szczebla (z ang. High Level African Trade Committee -
HATC)34.
Kolejnym impulsem do działania w kierunku utworzenia Strefy Wolnego Handlu
w Afryce było wezwanie do przyspieszenia działań zawarte w Programie 2063 (z ang.
Agenda 206335). Program 2063 został opracowany na podstawie decyzji Zgromadzenia,
która zapadła podczas szczytu, który odbył się w 50. rocznicę powstania OJA, w maju
2013 roku. Program 2063 został opracowany przez Komisję Unii Afrykańskiej w 2014
roku, a jego ostateczna wersja została wydana w kwietniu 2015 roku. Program zakłada
podwojenie handlu wewnętrznego do 2022 roku. Program zakłada również zniesienie
do 2018 roku wiz dla wszystkich obywateli Afryki i wprowadzenie Paszportu
Afrykańskiego, wydawanego przez państwa członkowskie.
Z decyzji Zgromadzenia UA z czerwca 2015 roku wynika, że planowane
ustanowienie Trójstronnej Strefy Wolnego Handlu (z ang. Tripartite Free Trade Area -
TFTA) pomiędzy Common Market for Eastern and Southern Africa (COMESA), The
Southern African Development Community (SADC) and The East African Community
(EAC) doszło do skutku w czerwcu 2015 roku podczas 3. Trójstronnego Szczytu
w Sharm El Sheikh w Egipcie36.
Podsumowując można stwierdzić, że dążąc do stworzenia Strefy Wolnego Handlu,
Unia Afrykańska czerpie wzorce z Unii Europejskiej, jednak jest jeszcze daleko w tyle za
swoim wzorcem. Fakt utworzenia w 2015 roku TFTA jest jednak świadectwem,
że wspólny rynek w Afryce jest coraz bliżej.
3.4.2. Obszar walutowy
Unia Afrykańska nie ma jeszcze wspólnej waluty, a w Programie 2063 nie ma
żadnych zapisów (planów) w zakresie wprowadzenia wspólnej waluty.
34 http://summits.au.int/fr/23rdsummit/events/african-union-high-level-african-trade-committee-hatc-
meet-25-june-2014-malabo-equ 35 http://agenda2063.au.int/en/sites/default/files/agenda2063_popular_version_05092014_EN.pdf,
Agenda 2063 The Africa We Want Popular Version, Second Edition, August 2014 36 http://www.tralac.org/resources/by-region/comesa-eac-sadc-tripartite-fta.html
29
Istotne z punktu widzenia powstania unii walutowej w Unii Afrykańskiej jest
utworzenie instytucji finansowych, a w szczególności Banku Centralnego. Zgodnie
z Aktem Założycielskim w Unii Afrykańskiej powinny zostać utworzone trzy instytucje
finansowe: Afrykański Bank Centralny (z ang. African Central Bank - ACB), Afrykański
Bank Inwestycyjny (z ang. African Investment Bank - AIB) i Afrykański Fundusz
Walutowy (z ang. African Monetary Fund (AMF). Utworzenie powyższych instytucji
finansowych było już wpisane w postanowienia Traktatu z Abuja z 1991 roku. Instytucją
odpowiedzialną za wprowadzenie wspólnej waluty będzie Afrykański Bank Centralny
(ABC), który zgodnie z Programem 2063 ma zostać ustanowiony w latach 2028 – 2034.
Celem ABC będzie budowanie wspólnej polityki finansowej oraz wprowadzenie jednej
waluty, czyli utworzenie unii walutowej, która w rezultacie przyczyni się do głębszej
integracji gospodarczej Afryki.37
W Unii Europejskiej wspólna waluta istnieje od 2002 roku. Wszystkie kraje UE
należą w pewnym stopniu do unii gospodarczej i walutowej, ale na co dzień z euro
korzystają obywatele 19 krajów unijnych należących do strefy euro. W tej chwili euro
jest drugą co do znaczenia walutą na świecie po dolarze amerykańskim. Nie istnieje
żaden inny przykład równie głębokiej i szeroko zakrojonej współpracy między
suwerennymi państwami. Choć dzisiaj fakt, że w Unii Europejskiej używa się wspólną
walutę wydaje się oczywisty, euro nie wprowadzono z dnia na dzień. Był to znaczący
przełom w procesie integracji europejskiej trwającym od czasów II wojny światowej,
w którym cele gospodarcze były zawsze silnie powiązane z celami politycznymi.
Wszystko zaczęło się po wojnie, kiedy najważniejsze było to, by zagwarantować trwały
pokój i odbudować gospodarkę przez zacieśnienie współpracy międzynarodowej,
a przede wszystkim wolny handel. Oprócz wymiaru gospodarczego euro jest także
ważnym i namacalnym symbolem europejskiej jedności, tożsamości i współpracy.
Traktat z Maastricht zapoczątkował unię gospodarczą i walutową (UGW),
a równocześnie zobowiązał Unię Europejską do kontynuowania procesu budowania
coraz ściślejszego związku między narodami Europy.
Dwa kraje (Dania i Wielka Brytania) w czasie podpisania traktatu z Maastricht
postanowiły pozostać poza systemem wspólnej waluty. Inne kraje nie spełniają jeszcze
kryteriów gospodarczych, tzw. kryteriów konwergencji, wymaganych do przyjęcia
37 African Union Handbook, Jointly published byAfrican Union Commission and New Zealand Ministry of
Foreign Affairs and Trade, Addis Ababa and Wellington 2016, s. 110
30
euro zawartych w traktacie z Maastricht, dotyczących na przykład stabilności cen
i kursu walutowego. Zakres funkcjonowania strefy euro przedstawia rysunek nr 13.38
Rys. 13. Zakres funkcjonowania strefy euro Źródło: http://europa.eu/pol/emu/index_pl.htm
Reasumując wprowadzenie wspólnej waluty w Unii Afrykańskiej jest jeszcze
bardziej oddalone w czasie niż wprowadzenie Strefy Wolnego Handlu.
38 Zrozumieć politykę Unii Europejskiej – Unia gospodarcza i walutowa oraz euro, Urząd Publikacji Unii
Europejskiej, Luksemburg 2015
31
PODSUMOWANIE
Porównując warunki w jakich powstały i funkcjonują Unia Europejska i Unia
Afrykańska należy stwierdzić, że są one znacząco odmienne, ponieważ mamy do
czynienia z rejonami świata skrajnie różniącymi się pod względem poziomu rozwoju
społeczno – gospodarczego. Pomimo to można wskazać kilka podobieństw w uniach
gospodarczych, które zostały w tych rejonach zawiązane. Po pierwsze, bez wątpienia
obie unie są dobrowolne. Powstały na przełomie XX/XXI wieku, z przeobrażenia się
poprzednich organizacji. Obie unie dążą do pełnej integracji państw członkowskich
i stworzenia jednego organu politycznego, który będzie prowadził wspólna politykę
zagraniczną na arenie międzynarodowej. Z powodu dużych problemów
z bezpieczeństwem w państwach członkowskich Unii Afrykańskiej ważnym jej celem
jest dążenie do pokoju. Duże znaczenie mają tutaj również sprawy poszanowania praw
człowieka i równouprawnienie kobiet.
Wiele podobieństw można znaleźć porównując struktury organizacyjne obu unii,
co wynika z przyjęcia przez Unię Afrykańską rozwiązań europejskich. Niestety
w przypadku UA instytucje unijne nie funkcjonują jeszcze w pełnym zakresie, czego
przykładem jest Parlament Panafrykański czy Afrykański Bank Centralny. Jednocześnie
nierozwinięte struktury unijne powodują duże ograniczenia w funkcjonowaniu systemu
prawnego w UA, który z kolei jest bardzo rozbudowany i sprawnie działający w UE.
Można stwierdzić, że w swoich działaniach Unia Afrykańska podąża śladami Unii
Europejskiej, ale ze względu na duże zacofanie społeczne i gospodarcze oraz olbrzymie
problemy z bezpieczeństwem w krajach Afryki, poszczególne etapy integracji (rozwój
unii) następuje bardzo powoli.
W rezultacie obie unie są obecnie w różnych etapach integracji. Unia Europejska
osiągnęła już poziom unii gospodarczo-walutowej, w której wolny handel i jedna
polityka celna funkcjonują sprawnie, a zostały odziedziczone od poprzednich
organizacji. Wspólna waluta, chociaż jeszcze nie funkcjonuje we wszystkich krajach
członkowskich, została wprowadzona 14 lat temu i uzyskała silną pozycję na świecie.
Niestety Unia Afrykańska jest na samym początku „schodów integracji”, chociaż
w swojej wizji roku 2063 ma w planie osiągnąć jej najwyższy stopień.
32
BIBLIOGRAFIA
1. Z. M. Doliwa-Klepacki, Integracja Europejska, Temida2, Białystok 2000
2. A. Budnikowski, Międzynarodowe stosunki gospodarcze, PWE, Warszawa 1998
3. E. Sorel, P. C. Padoan, The Marshall Plan: lessons learned for the 21st century, OECD, 2008
4. T. Chomczuk, J. Hadyński, Rola i pozycja Ukrainy w procesie międzynarodowej integracji
gospodarczej, Roczniki Akademii Rolniczej w Poznaniu – CCCLVIII, 2003
5. Komisja Europejska, Jedna waluta dla jednej Europy. Droga do euro, Urząd Oficjalnych
Publikacji Wspólnot Europejskich, Luksemburg 2007
6. P. Kowalewski, G. Tchorek, J. Górski, Mechanizmy funkcjonowania strefy euro, Narodowy
Bank Polski, Warszawa 2014
7. R. Mydel, Popularna Encyklopedia Powszechna. Kontynenty i państwa. Afryka, Fogra
Oficyna Wydawnicza, Kraków 1998
8. R. Mydel, Popularna Encyklopedia Powszechna. Kontynenty i państwa. Europa t. 1, Fogra
Oficyna Wydawnicza, Kraków 2000
9. The World Factbook
10. African Union Handbook, Jointly published byAfrican Union Commission and New Zealand
Ministry of Foreign Affairs and Trade, Addis Ababa and Wellington 2016
11. B. NDiaye, Forum Politologiczne . Tom 1, Od Organizacji Jedności Afrykańskiej do Unii
Afrykańskiej, INP UWM Olsztyn 2004
12. Zrozumieć politykę Unii Europejskiej – Jak działa Unia Europejska, Unia Europejska,
Bruksela 2014
13. Zrozumieć politykę Unii Europejskiej – Unia gospodarcza i walutowa oraz euro, Urząd
Publikacji Unii Europejskiej, Luksemburg 2015
14. Decision on Boosting Intra-African Trade and Fast Tracking The Continental Free Trade
Area - Doc. EX.CL/700(XX), Assembly/AU/Dec.394(XVIII), Assembly of The Union, Addis
Ababa, Ethiopia, 29-30 January 2012
15. Boosting Intra-African Trade, Assembly/AU/2(XVIII), Assembly of The African Union, Addis
Ababa, ETHIOPIA, 29-30 January 2012
16. E. Kawecka - Wyrzykowska, Preferencyjne porozumienia handlowe: ułatwienie czy bariera
dla wielostronnego systemu handlowego WTO oraz handlu międzynarodowego?, referat
przygotowany na konferencję naukową PAN i Rosyjskiej Akademii Nauk, Warszawa 2013
NETOGRAFIA
1. http://slideplayer.pl/slide/418301/, J. Wilkin, D. Milczarek, Instytucje gospodarki
rynkowej. Wykład 14 Struktury instytucjonalne integracji europejskiej
2. http://www.edulandia.pl/edukacja/1,101856,7593250,jak_wyglada_edukacja_w_afryce_.ht
ml, 15.07.2011, A. Trześniewska, Jak wygląda edukacja w Afryce?, Edustacja
33
3. http://www.census.gov/population/international/data/idb/informationGateway.php,
International Data Base, lipiec 2015
4. https://en.wikipedia.org/wiki/List_of_countries_by_GDP_(nominal)_per_capita
5. http://www.arabiangazette.com/eu-morocco-aid/
6. http://www.peaceau.org/uploads/psc-com-363.car.pdf, The Peace and Security Council of
the African Union (AU) 363rd Meeting, Addis Ababa on 25 March 2013
7. http://www.bbc.com/news/world-middle-east-24367705
8. http://www.sldinfo.com/the-french-operation-in-mali-intervene-leverage-and-
withdraw/bigstock-african-union-map-and-surround-41224855/
9. https://en.wikipedia.org/wiki/African_Economic_Community
10. http://europa.eu/eu-law/index_pl.htm, Prawo UE
11. http://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/PDF/?uri=CELEX:32015R0478&from=PL
12. https://www.i-kancelaria.pl/publikacje/pierwszenstwo-prawa-unijnego-przed-prawem-
krajowym/, S. Gładysz, Pierwszeństwo prawa unijnego przed prawem krajowym
13. http://www.au.int/en/sites/default/files/decisions/9661-assembly_au_dec_517_-
_545_xxiii_e.pdf
14. http://www.peaceau.org/uploads/psc-com-363.car.pdf
15. http://www.peaceau.org/uploads/psc-protocol-en.pdf, Protocol relating to the
establishment of the Peace and Security Council of the African Union
16. http://europa.eu/pol/singl/index_pl.htm, Jeden rynek bez granic
17. http://summits.au.int/fr/23rdsummit/events/african-union-high-level-african-trade-
committee-hatc-meet-25-june-2014-malabo-equ
18. http://agenda2063.au.int/en/sites/default/files/agenda2063_popular_version_05092014_
EN.pdf, Agenda 2063 The Africa We Want Popular Version, Second Edition, August 2014
19. http://www.tralac.org/resources/by-region/comesa-eac-sadc-tripartite-fta.html
20. http://europa.eu/pol/emu/index_pl.htm
SPIS TABEL I RYSUNKÓW
Rys. 1. Etapy integracji ekonomiczno – politycznej w teorii integracji ................................................... 9
Tab. 1. Etapy integracji gospodarczej ................................................................................................................. 11
Rys. 2. Mapy polityczne Afryki i Europy ............................................................................................................ 12
Tab. 2. Zestawienie ogólnych danych o Europie i Afryce ........................................................................... 13
Rys. 3. Udział Afryki i Europy w światowym produkcie brutto w 2014 roku ................................... 14
Rys. 4. PKB na mieszkańca w Afryce i Europie ............................................................................................... 15
Rys. 5. Porozumienie Maroko i UE....................................................................................................................... 16
34
Rys. 6. Unia Afrykańska i Unia Europejska ...................................................................................................... 17
Tab. 3. Zestawienie wybranych, najważniejszych instytucji unijnych .................................................. 17
Rys. 7. Regionalne Wspólnoty Gospodarcze UA ............................................................................................ 20
Rys. 8. Przykładowe rozporządzenie UE........................................................................................................... 22
Rys. 9. Decyzje, deklaracje i uchwały Unii Afrykańskiej ............................................................................. 23
Rys. 10. Przykładowa decyzja Rady Pokoju i Bezpieczeństwa ................................................................... 24
Rys. 11. Przykładowy protokół Unii Aefykańskiej .......................................................................................... 24
Rys. 12. „Mapa drogowa” ustanowienia CFTA .................................................................................................. 27
Rys. 13. Zakres funkcjonowania strefy euro ...................................................................................................... 30
Top Related