Program wychowania przedszkolnego
Program wychowania przedszkolnego
Zgodny
z obowiązu
jącą
podstawą
programow
ą
SPIS TRE CI
Charakterystyka programu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3
Charakterystyka dziecka w wieku przedszkolnym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10
Tre ci edukacyjne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14
Zak adany poziom osi gni edukacyjnych dziecka 3-letniego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14
Zak adany poziom osi gni edukacyjnych dziecka 4-letniego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37
Zak adany poziom osi gni edukacyjnych dziecka 5-letniego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63
Zak adany poziom osi gni edukacyjnych dziecka 6-letniego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94
W drodze do sukcesu, czyli jak realizowa dzia ania z programem. . . . . . . . . . . . . 136
Bibliografia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 143
Za czniki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 146
pwn_HOP_do_gory_program_wych_przedszkolnego_001_156.indd 2 31.01.2018 15:01:08
CHARAKTERYSTYKA PROGRAMU
Program wychowania przedszkolnego zgodnie z aktualnymi przepisami prawa oświatowego stanowi opis sposobu realizacji celów wychowania oraz treści nauczania ustalonych w podstawie programowej wycho-wania przedszkolnego, określonej w Rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej z dnia 14 lutego 2017 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz podstawy programowej kształcenia ogólnego dla szkoły podstawowej, w tym dla uczniów z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym lub znacznym, kształcenia ogólnego dla branżowej szkoły I stopnia, kształcenia ogólne-go dla szkoły specjalnej przysposabiającej do pracy oraz kształcenia ogólnego dla szkoły policealnej (Dz. U. z 2017 r. poz. 356). Obejmuje on całość podstawy programowej, jak i w kilku obszarach stanowi jej rozszerzenie. Idea programu jest wypadkową praktycznych doświadczeń w pracy z dzieckiem w wieku przedszkolnym, współczesnych koncepcji pedagogicznych odzwierciedlonych w literaturze pedagogicz-nej oraz obowiązującego prawa.
W preambule podstawy programowej wychowania przedszkolnego zapisano, że „Celem wychowania przedszkolnego jest wsparcie całościowego rozwoju dziecka. Wsparcie to realizowane jest przez proces opieki, wychowania i nauczania – uczenia się, co umożliwia dziecku odkrywanie własnych możliwości, sensu działania oraz gromadzenie doświadczeń na drodze prowadzącej do prawdy, dobra i piękna. W efekcie takiego wsparcia dziecko osiąga dojrzałość do podjęcia nauki na pierwszym etapie edukacji”. Edukacja w przedszkolu nastawiona jest zatem na holistyczny rozwój dziecka. Jej cel zaakcentowany w początkowych zapisach podstawy programowej podkreśla podmiotowość dziecka w procesie edukacji, wyznaczając przedszkolu obowiązek respektowania takiego podejścia1. W związku z powyższym, przy-jęte w programie założenia, treści edukacyjne oraz zaproponowane formy i metody pracy ukierunkowa-no na wszechstronne wspieranie dziecka w zakresie wszystkich obszarów rozwojowych zilustrowanych przez współautorkę podstawy programowej D. Dziamską w kole holizmu. „Koło holizmu, które ilustruje dokładnie obszary rozwoju człowieka, wskazuje jednocześnie na istotne elementy mieszczące się w tych obszarach, na które nauczyciel musi zwrócić uwagę, szczególnie planując pracę z dzieckiem”.2
KOŁO HOLIZMU
Fizj
olog
iaAktyw
ność poznawcza
właściw
aAktywność matematyczna
Aktywność – komunikacja
Moto
ryka d
uża
Motoryka m
ała
Emocje właściwe
Uczucia
Duchow
ość
Dziecko i inte
gracja
z dorosłym
Dziec
ko i i
nteg
racja
z gru
pą
Dzi
ecko
– je
go e
go
OBS
ZAR P
OZNA
WCZY OBSZAR FIZYCZNY
OBSZAR SPOŁECZNY OBS
ZAR EM
OCJO
NAL
NY
1 Komentarz do podstawy programowej wychowania przedszkolnego i edukacji wczesnoszkolnej, w: Podstawa programowa wychowania przedszkolnego i kształcenia ogólnego dla szkoły podstawowej z komentarzem.
2 D. Dziamska, M. Buchnat, Program wychowania przedszkolnego. Zbieram, poszukuję, badam, Warszawa 2017, Nowa Era, s. 63.
pwn_HOP_do_gory_program_wych_przedszkolnego_001_156.indd 3 31.01.2018 15:01:09
4
Tworząc koncepcję programu przyjęto określoną wizję dziecka, do której zmierza nauczyciel (we współ-pracy z rodzicami wychowanka), kierując się zasadą wspierania dziecka przez tworzenie mu takich warunków rozwoju, aby miało możliwość osiągania sukcesów w działaniu. Poczucie sukcesu to nie tylko szansa na sprawny rozwój dziecka. Sukces przekłada się na to, jak dziecko funkcjonuje w swoim otoczeniu i jak będzie funkcjonowało później w wieku dorosłym. Brak sukcesów dla każdego z nas rodzi negatywne skutki – nie wykorzystujemy w pełni swoich możliwości, zdolności, tracimy motywację do działania.
Ważne stało się więc, poszukiwanie odpowiedzi na pytania…
Jakie warunki sprzyjaj osi gni ciu przez dziecko sukcesu w dzia aniu?
Sukces dziecka w działaniu związany jest niewątpliwie z odpowiednim poziomem jego rozwoju fizyczne-go, poznawczego, emocjonalnego i społecznego pozwalającym na zaspakajanie potrzeby poznawania świata oraz motywacji dziecka do podejmowania wysiłku intelektualnego i nawiązywania kontaktów społecznych. Poziom rozwoju dziecka jest uwarunkowany czynnikami wewnętrznymi i zewnętrznymi. Dzięki stymulacji zewnętrznej (kręgu społecznego, przedmiotów, przestrzeni, dźwięków itp.) dziecko wykorzystuje wrodzony mechanizm – własną aktywność ujawniającą się w sferze poznawczej, emocjonal nej i ruchowej.
Co z tego wynika dla przedszkola, nauczyciela, ale te i rodziców/opiekunów dziecka?
Priorytetem w planowaniu rozwoju, tworzeniu programów działań wychowawczo-dydaktyczno-opie-kuńczych, pozyskiwaniu do współpracy rodziców i środowiska, czy też wzbogacaniu bazy przedszkola powinno być tworzenie środowiska wychowawczego sprzyjającego osiąganiu sukcesów przez każdego z wychowanków. Nauczyciele powinni organizować sytuacje edukacyjne w taki sposób, aby maksymal-nie rozwijały własną aktywność dziecka. Należy poświęcić szczególną uwagę na zaspokojenie dziecku potrzeby bezpieczeństwa, akceptacji, uznania, pomagając mu tym samym w adaptacji do nowych wa-runków. Konieczne jest organizowanie środowiska edukacyjnego, sprzyjającego aktywnemu odkrywa-niu przez dziecko siebie i świata w obszarze jego najbliższego rozwoju. Wszystko po to, by maksymalnie ułatwić dzieciom osiąganie sukcesów w przedszkolu, co w najbliższej perspektywie będzie procentować w szkole, a w przyszłości przyniesie szansę na sukcesy w życiu.
Taka koncepcja działań przyświeca idei niniejszego programu, wiąże się to ściśle z podmiotowością dziecka i współczesnymi tendencjami w procesie nauczania i uczenia się. Założyć można, że sukcesy na-szych dzieci (nawet te najmniejsze) dadzą nam i rodzicom poczucie sukcesu wychowawczego, a to sprzy-jać będzie motywacji nas wszystkich do podejmowania kolejnych twórczych działań. Warto podkreślić, że rodzice odgrywają istotną rolę w procesie wspierania całościowego rozwoju dziecka – należy im uświadomić, jak ważne w życiu ich pociech są pierwsze sukcesy, przeżywane już na progu edukacji przedszkolnej oraz, że nie zależą one tylko i wyłącznie od nauczycieli.
Przy tworzeniu programu przyjęto koncepcję rdzeni treściowych, gdzie wyznacznikiem porządkowa-nia treści stały się główne obszary działalności dziecka w drodze do odkrywania i rozumienia świata, jak i osiągania gotowości szkolnej. Określono dziewięć obszarów (od I do IX), których nazwy sformułowano z punktu widzenia dziecka. Każdemu z nich podporządkowano zakresy szczegółowe (A, B, C… itd.) sfor-mułowane w postaci nadrzędnych celów ogólnych, z których wyprowadzono cele etapowe, jakie powinien przyjąć nauczyciel, aby w efekcie organizowanych przez niego sytuacji dziecko zdobyło przewi-dywane umiejętności zawarte w niniejszym programie. Podział ten ma charakter umowny, a jego celem jest przedstawienie treści w taki sposób, aby program był uporządkowany i przejrzysty dla nauczyciela.
W programie wprowadzono cztery poziomy osiągnięć odpowiadające grupom wiekowym dzieci (3-, 4-, 5-, 6-letnich). Przewidywane osiągnięcia dzieci zaproponowane w poszczególnych poziomach mogą być pomocne w dokonywaniu ewaluacji pracy nauczyciela, a także ewaluacji programu. Zastoso-wano w nich zasadę kumulatywności, która oznacza, że poziom dla dziecka starszego obejmuje swym zakresem osiągnięcia z poziomu proponowanego dla dziecka młodszego. Granice w poziomach są umowne, a przypuszczalnych osiągnięć dzieci nie należy traktować jako wymagania konieczne. Zgodnie
CHARAKTERYSTYKA PROGRAMU
pwn_HOP_do_gory_program_wych_przedszkolnego_001_156.indd 4 31.01.2018 15:01:09
5
z humanistyczną koncepcją rozwoju człowieka dziecko może rozwijać się w indywidualnym dla siebie tempie. „Każde dziecko ma indywidualną drogę swojego rozwoju i nie można hamować rozwoju jednego dla zrównania go z innymi lub odwrotnie, należy jedynie wspomagać dziecko w jego wysiłkach, stwarzać takie warunki, w których potencjał dziecka nie zostałby zmarnowany”3. Doświadczenie uczy, że grupa dzieci jednorodna pod względem wieku kalendarzowego, jest niejednokrotnie bardzo zróżnicowana pod względem wieku rozwojowego, co więcej ta „różnorodność” nie musi dotyczyć wszystkich obszarów kompetencji naszych przedszkolaków. Bywa, że różnice rozwojowe mogą sięgać roku, a nawet dwóch szczególnie wówczas, gdy dziecko jest dopiero na progu edukacji przedszkolnej. Ważne, aby dać szansę na sukces wszystkim, gdyż pewne jest, że każdego z naszych wychowanków powinniśmy rozwijać w ob-szarze jego najbliższego rozwoju. W związku z tym ostateczny wybór drogi będzie należał do nauczyciela, stąd tak istotna jest systematyczna diagnoza naszych wychowanków.
ZA O ENIA KONCEPCYJNE PROGRAMU
Program
Wizja dziecka:
Niepowtarzalna osoba z własnymi potrzebami, możliwościami, pragnieniami, potencjałem i zainteresowaniami: aktywna poznawczo, korzystająca z własnych możliwości i przestrzeni dla swojej aktywności, świadoma własnych praw jak i obowiąz-ków, szanująca prawa innych, posiadająca zdolność samoregulacji swoich zachowań na poziomie odpowiednim własnemu rozwojowi emocjonalno-społecznemu, wrażliwa na wartości związane z umiejętnościami i zachowaniami społecznymi.
Zadania nauczycieli i personelu wspomagaj cego: Zadania rodziców/prawnych opiekunów:
Wsp
iera
nie
dzie
cka
w k
ieru
nku
stw
orze
nia
mu
taki
ch w
arun
ków
jego
ca
oci
oweg
o ro
zwoj
u, a
by m
iao
mo
liwo
osi
gani
a su
kces
ów w
dzi
aan
iu
Ukierunkowane na dzieci:• rozwijanie aktywności
dziecka wyrażającej się w trzech formach: po-znawaniu tego, co praw-dziwe; czynieniu dobra i kształtowaniu piękna; wsparcie w pokonywa-niu wszelkich trudności
• elastyczne planowanie procesu edukacyjnego na podstawie wnikliwej obserwacji i diagnozy
• odpowiedni dobór metod i form pracy (uwzględniający potrze -by i możliwości dziecka oraz stosowanie zasad indywidualizacji, przy-stępności, stopniowania trudności i przemien-ności)
• właściwa organizacja pracy grupy
Ukierunkowane na rodzinę:• włączanie rodziców/
prawnych opiekunów do działań na rzecz całościowego rozwoju dziecka przez angażo-wanie do współpracy w procesie diagnozy, edukacji, czy ewentu-alnej terapii
• realizacja różnych form wsparcia wychowaw-czego rodziny
• pozytywna komunikacja
Ukierunkowane na dzieci:• systematyczna obserwa-
cja rozwoju dziecka • poszukiwanie wsparcia
diagnostycznego i specja-listycznego w sytuacjach tego wymagających
• szczególne wspieranie dziecka w okresach adaptacji, otwartość na wsparcie w trudnych sytuacjach
• podtrzymywanie aktyw-ności poznawczej dziecka
• organizowanie środo-wiska sprzyjającego utrwalaniu zdobytych kompetencji
Związane ze współpracą z przedszkolem:• wsparcie personelu
w procesie diagnozy, edukacji lub terapii dziecka przez udzielanie potrzebnych informacji, utrzymywanie stałych kontaktów i zaangażowa-nie w koalicję na rzecz rozwoju dziecka
• realizacja wskazań nauczycieli i personelu wspomagającego ukie-runkowanych na cało-ściowy rozwój dziecka
• aktywne uczestnictwo w formach wsparcia służących rozwojowi własnych umiejętności wychowawczych
3 R. Więckowski, Pedagogika wczesnoszkolna, Warszawa 1995, WSiP, s. 112.
CHARAKTERYSTYKA PROGRAMU
pwn_HOP_do_gory_program_wych_przedszkolnego_001_156.indd 5 31.01.2018 15:01:09
6
Organizacja pracy grupy przedszkolnej określona w ramowym rozkładzie dnia uwzględniającym potrzeby i możliwości dzieci. Zalecenia ujęte w Podstawie programowej w Warunkach i sposobach realizacji.
Obszary i zakresy programu Obszary z podstawy programowej wychowania przedszkolnego
I. Poznaję siebie i współdziałam z innymi
A. Budowanie samoświadomości B. Rozwijanie inteligencji emocjo-
nalnej C. Wychowanie w duchu wartości
II. 1) rozpoznaje i nazywa podstawowe emocje, próbuje radzić sobie z ich przeży-waniem;
II. 2) szanuje emocje swoje i innych osób; II. 3) przeżywa emocje w sposób umożliwiający mu adaptację w nowym otocze-
niu, np. w nowej grupie dzieci, nowej grupie starszych dzieci, a także w no-wej grupie dzieci i osób dorosłych;
II. 4) przedstawia swoje emocje i uczucia, używając charakterystycznych dla dziecka form wyrazu;
II. 5) rozstaje się z rodzicami bez lęku, ma świadomość, że rozstanie takie bywa dłuższe lub krótsze;
II. 6) rozróżnia emocje i uczucia przyjemne i nieprzyjemne, ma świadomość, że odczuwają i przeżywają je wszyscy ludzie;
II. 7) szuka wsparcia w sytuacjach trudnych dla niego emocjonalnie; wdraża swoje własne strategie, wspierane przez osoby dorosłe lub rówieśników;
II. 8) zauważa, że nie wszystkie przeżywane emocje i uczucia mogą być podstawą do podejmowania natychmiastowego działania, panuje nad nieprzyjemną emocją, np. podczas czekania na własną kolej w zabawie lub innej sytuacji;
II. 9) wczuwa się w emocje i uczucia osób z najbliższego otoczenia; III. 1) przejawia poczucie własnej wartości jako osoby, wyraża szacunek wobec innych
osób i przestrzegając tych wartości, nawiązuje relacje rówieśnicze; III. 3) posługuje się swoim imieniem, nazwiskiem, adresem; III. 4) używa zwrotów grzecznościowych podczas powitania, pożegnania, sytuacji
wymagającej przeproszenia i przyjęcia konsekwencji swojego zachowania; III. 5) ocenia swoje zachowanie w kontekście podjętych czynności i zadań oraz
przyjętych norm grupowych; przyjmuje, respektuje i tworzy zasady zabawy w grupie, współdziała z dziećmi w zabawie, pracach użytecznych, podczas odpoczynku;
III. 6) nazywa i rozpoznaje wartości związane z umiejętnościami i zachowaniami społecznymi, np. szacunek do dzieci i dorosłych, szacunek do ojczyzny, życz-liwość okazywana dzieciom i dorosłym – obowiązkowość, przyjaźń, radość;
III. 7) respektuje prawa i obowiązki swoje oraz innych osób, zwracając uwagę na ich indywidualne potrzeby;
III. 8) obdarza uwagą inne dzieci i osoby dorosłe; III. 9) komunikuje się z dziećmi i osobami dorosłymi, wykorzystując komunikaty
werbalne i pozawerbalne; wyraża swoje oczekiwania społeczne wobec innego dziecka, grupy.
II. Jestem samodzielny i dbam o este-tykę otoczenia
A. Kształtowanie sprawności samo-obsługowych, nawyków higienicz-nych i kulturalnych
B. Wdrażanie do dbałości o ład i po-rządek wokół siebie
C. Rozwijanie inicjatywy w działa-niu (dziecko 6-letnie)
I. 1) zgłasza potrzeby fizjologiczne, samodzielnie wykonuje podstawowe czynności higieniczne;
I. 2) wykonuje czynności samoobsługowe: ubieranie się i rozbieranie, w tym czynności precyzyjne, np. zapinanie guzików, wiązanie sznurowadeł;
I. 3) spożywa posiłki z użyciem sztućców, nakrywa do stołu i sprząta po posiłku; I. 7) wykonuje czynności, takie jak: sprzątanie, pakowanie, trzymanie przedmiotów
jedną ręką i oburącz, małych przedmiotów z wykorzystaniem odpowiednio ukształtowanych chwytów dłoni.
III. Jestem sprawny i dbam o zdrowie A. Rozwijanie sprawności fizycznej B. Kształtowanie postaw prozdrowot-
nych
I. 4) komunikuje potrzebę ruchu, odpoczynku itp.; I. 5) uczestniczy w zabawach ruchowych, w tym rytmicznych, muzycznych, naśla-
dowczych, z przyborami lub bez nich; wykonuje różne formy ruchu: bieżne, skoczne, z czworakowaniem, rzutne;
I. 8) wykonuje podstawowe ćwiczenia kształtujące nawyk utrzymania prawidło-wej postawy ciała.
CHARAKTERYSTYKA PROGRAMU
pwn_HOP_do_gory_program_wych_przedszkolnego_001_156.indd 6 31.01.2018 15:01:09
7
Obszary i zakresy programu Obszary z podstawy programowej wychowania przedszkolnego
IV. Sprawnie się komunikuję i rozwi-jam swój język ojczysty
A. Kształcenie umiejętności komuni-kacyjnych
B. Rozwijanie mowy
IV. 2) wyraża swoje rozumienie świata, zjawisk i rzeczy znajdujących się w bliskim otoczeniu za pomocą języka mówionego, posługuje się językiem polskim w mowie zrozumiałej dla dzieci i osób dorosłych, mówi płynnie, wyraźnie, rytmicznie, poprawnie wypowiada ciche i głośne dźwięki mowy, rozróżnia głoski na początku i końcu w wybranych prostych fonetycznie słowach;
IV. 3) odróżnia elementy świata fikcji od realnej rzeczywistości; byty rzeczywiste od medialnych, byty realistyczne od fikcyjnych;
IV. 5) odpowiada na pytania, opowiada o zdarzeniach z przedszkola, objaśnia kolejność zdarzeń w prostych historyjkach obrazkowych, układa historyjki obrazkowe, recytuje wierszyki, układa i rozwiązuje zagadki;
IV. 6) wykonuje własne eksperymenty językowe, nadaje znaczenie czynnościom, nazywa je, tworzy żarty językowe i sytuacyjne, uważnie słucha i nadaje zna-czenie swym doświadczeniom;
IV. 19) podejmuje samodzielną aktywność poznawczą np. oglądanie książek, zago-spodarowywanie przestrzeni własnymi pomysłami konstrukcyjnymi, korzy-stanie z nowoczesnej technologii itd.
V. Poznaję języki obce A. Przygotowanie do posługiwania
się językiem obcym nowożytnym
IV. 21) rozumie bardzo proste polecenia w języku obcym nowożytnym i reaguje na nie; uczestniczy w zabawach, np. muzycznych, ruchowych, plastycznych, konstrukcyjnych, teatralnych; używa wyrazów i zwrotów mających znacze-nie dla danej zabawy lub innych podejmowanych czynności; powtarza rymo wanki i proste wierszyki, śpiewa piosenki w grupie; rozumie ogólny sens krótkich historyjek opowiadanych lub czytanych, gdy są wspierane np. obrazkami, rekwizytami, ruchem, mimiką, gestami.
VI. Przygotowuję się do czytania i pisania
A. Rozwijanie sprawności percepcyjno--motorycznych
B. Rozwijanie zainteresowań czyta-niem i pisaniem
I. 7) wykonuje czynności, takie jak: sprzątanie, pakowanie, trzymanie przedmiotów jedną ręką i oburącz, małych przedmiotów z wykorzystaniem odpowiednio ukształtowanych chwytów dłoni, używa chwytu pisarskiego podczas ryso-wania, kreślenia i pierwszych prób pisania;
I. 9) wykazuje sprawność ciała i koordynację w stopniu pozwalającym na rozpo-częcie systematycznej nauki czynności złożonych, takich jak czytanie i pisanie;
IV. 4) rozpoznaje litery, którymi jest zainteresowane na skutek zabawy i sponta-nicznych odkryć, odczytuje krótkie wyrazy utworzone z poznanych liter w formie napisów drukowanych dotyczące treści znajdujących zastosowanie w codziennej aktywności;
IV. 8) wykonuje własne eksperymenty graficzne farbą, kredką, ołówkiem, maza-kiem itp., tworzy proste i złożone znaki, nadając im znaczenie, odkrywa w nich fragmenty wybranych liter, cyfr, kreśli wybrane litery i cyfry na gładkiej kartce papieru, wyjaśnia sposób powstania wykreślonych, narysowanych lub zapisanych kształtów, przetwarza obraz ruchowy na graficzny i odwrotnie, samodzielnie planuje ruch przed zapisaniem, np. znaku graficznego, litery i innych w przestrzeni sieci kwadratowej lub liniatury, określa kierunki i miej-sca na kartce papieru;
IV. 9) czyta obrazy, wyodrębnia i nazywa ich elementy, nazywa symbole i znaki znajdujące się w otoczeniu, wyjaśnia ich znaczenie.
VII. Doświadczam i eksperymentu-ję w świecie matematyki
A. Kształtowanie dojrzałości do uczenia się matematyki
IV. 11) wyraża ekspresję twórczą podczas czynności konstrukcyjnych i zabawy, za-gospodarowuje przestrzeń, nadając znaczenie umieszczonym w niej przed-miotom, określa ich położenie, liczbę, kształt, wielkość, ciężar, porównuje przedmioty w swoim otoczeniu z uwagi na wybraną cechę;
IV. 12) klasyfikuje przedmioty według: wielkości, kształtu, koloru, przeznaczenia, układa przedmioty w grupy, szeregi, rytmy, odtwarza układy przedmiotów i tworzy własne, nadając im znaczenie, rozróżnia podstawowe figury geome-tryczne (koło, kwadrat, trójkąt, prostokąt);
IV. 13) eksperymentuje, szacuje, przewiduje, dokonuje pomiaru długości przed-miotów, wykorzystując np. dłoń, stopę, but;
IV. 14) określa kierunki i ustala położenie przedmiotów w stosunku do własnej oso-by, a także w stosunku do innych przedmiotów, rozróżnia stronę lewą i prawą;
IV. 15) przelicza elementy zbiorów w czasie zabawy, prac porządkowych, ćwiczeń i wykonywania innych czynności, posługuje się liczebnikami głównymi
CHARAKTERYSTYKA PROGRAMU
pwn_HOP_do_gory_program_wych_przedszkolnego_001_156.indd 7 31.01.2018 15:01:09
8
Obszary i zakresy programu Obszary z podstawy programowej wychowania przedszkolnego
i porządkowymi, rozpoznaje cyfry oznaczające liczby od 0 do 10, ekspery-mentuje z tworzeniem kolejnych liczb, wykonuje dodawanie i odejmowanie w sytuacji użytkowej, liczy obiekty, odróżnia liczenie błędne od poprawnego;
IV. 16) posługuje się w zabawie i w trakcie wykonywania innych czynności pojęcia-mi dotyczącymi następstwa czasu np. wczoraj, dzisiaj, jutro, rano, wieczo-rem, w tym nazwami pór roku, nazwami dni tygodnia i miesięcy;
IV. 17) rozpoznaje modele monet i banknotów o niskich nominałach, porządkuje je, rozumie, do czego służą pieniądze w gospodarstwie domowym.
VIII. Jestem odbiorcą i twórcą sztuki A. Rozwijanie wrażliwości estetycz-
nej poprzez kontakt ze światem muzyki
B. Rozwijanie wrażliwości estetycz-nej poprzez kontakt ze światem sztuk plastycznych
C. Rozwijanie wrażliwości estetycz-nej poprzez kontakt ze sztuką teatralną i filmową
IV. 1) wyraża swoje rozumienie świata, zjawisk i rzeczy znajdujących się w bliskim otoczeniu za pomocą komunikatów pozawerbalnych: tańca, intencjonalnego ruchu, gestów, impresji plastycznych, technicznych, teatralnych, mimicz-nych, konstrukcji i modeli z tworzyw i materiału naturalnego;
IV. 7) eksperymentuje rytmem, głosem, dźwiękami i ruchem, rozwijając swoją wy-obraźnię muzyczną; słucha, odtwarza i tworzy muzykę, śpiewa piosenki, po-rusza się przy muzyce i do muzyki, dostrzega zmiany charakteru muzyki, np. dynamiki, tempa i wysokości dźwięku oraz wyraża ją ruchem, reaguje na sygnały, muzykuje z użyciem instrumentów oraz innych źródeł dźwięku; śpiewa piosenki z dziecięcego repertuaru oraz łatwe piosenki ludowe; chęt-nie uczestniczy w zbiorowym muzykowaniu; wyraża emocje i zjawiska poza-muzyczne różnymi środkami aktywności muzycznej; aktywnie słucha mu-zyki; wykonuje lub rozpoznaje melodie, piosenki i pieśni, np. ważne dla wszystkich dzieci w przedszkolu, np. hymn przedszkola, charakterystyczne dla uroczystości narodowych (hymn narodowy), potrzebne do organizacji uroczystości np. Dnia Babci i Dziadka, święta przedszkolaka (piosenki okazjo nalne) i inne; w skupieniu słucha muzyki;
IV. 8) wykonuje własne eksperymenty graficzne farbą, kredką, ołówkiem, maza-kiem itp.
IX. Odczuwam więź ze środowiskiem, w którym żyję
A. Budowanie poczucia więzi ze środo-wiskiem społecznym
B. Budowanie poczucia więzi ze środo-wiskiem przyrodniczym
C. Rozwijanie zainteresowań środowi-skiem technicznym
D. Wdrażanie do świadomego unika-nia zagrożeń środowiskowych
I. 6) inicjuje zabawy konstrukcyjne, majsterkuje, buduje, wykorzystując zabawki, materiały użytkowe, w tym materiał naturalny;
II. 10) dostrzega, że zwierzęta posiadają zdolność odczuwania, przejawia w stosun-ku do nich życzliwość i troskę;
II. 11) dostrzega emocjonalną wartość otoczenia przyrodniczego jako źródła satys-fakcji estetycznej;
III. 2) odczuwa i wyjaśnia swoją przynależność do rodziny, narodu, grupy przed-szkolnej, grupy chłopców, grupy dziewczynek oraz innych grup, np. grupy teatralnej, grupy sportowej;
III. 3) posługuje się swoim imieniem, nazwiskiem, adresem; IV. 10) wymienia nazwę swojego kraju i jego stolicy, rozpoznaje symbole narodowe
(godło, flaga, hymn), nazywa wybrane symbole związane z regionami Polski ukryte w podaniach, przysłowiach, legendach, bajkach, np. o Smoku Wawel-skim, orientuje się, że Polska jest jednym z krajów Unii Europejskiej;
IV. 18) posługuje się pojęciami dotyczącymi zjawisk przyrodniczych, np. tęcza, deszcz, burza, opadanie liści z drzew, sezonowa wędrówka ptaków, kwitnienie drzew, zamarzanie wody, dotyczącymi życia zwierząt, roślin, ludzi w środo-wisku przyrodniczym, korzystania z dóbr przyrody, np. grzybów, owoców, ziół;
IV. 20) wskazuje zawody wykonywane przez rodziców i osoby z najbliższego otocze-nia, wyjaśnia, czym zajmuje się osoba wykonująca dany zawód;
IV. 22) reaguje na proste polecenie w języku mniejszości narodowej lub etnicznej, używa wyrazów i zwrotów mających znaczenie w zabawie i innych podejmo-wanych czynnościach: powtarza rymowanki i proste wierszyki, śpiewa pio-senki; rozumie ogólny sens krótkich historyjek opowiadanych lub czytanych wspieranych np. obrazkiem, rekwizytem, gestem; zna godło (symbol) swojej wspólnoty narodowej lub etnicznej;
IV. 23) reaguje na proste polecenie w języku regionalnym – kaszubskim, używa wy-razów i zwrotów mających znaczenie w zabawie i innych podejmowanych czynnościach: powtarza rymowanki i proste wierszyki, śpiewa piosenki; rozu mie ogólny sens krótkich historyjek opowiadanych lub czytanych wspie-ranych np. obrazkiem, rekwizytem, gestem, zna godło (symbol) swojej wspólnoty regionalnej – kaszubskiej.
CHARAKTERYSTYKA PROGRAMU
pwn_HOP_do_gory_program_wych_przedszkolnego_001_156.indd 8 31.01.2018 15:01:09
9
Metody i formy pracy: Formy organizacyjne pracy:
Ukierunkowane na dzieci:Podstawowe metody i formy wychowania przedszkolne go (np. wg M. Kwiatkowskiej) – ponadto proponowane:• Dziecięca Matematyka wg
E. Gruszczyk-Kolczyńskiej• ASM wg B. Strauss• Pedagogika zabawy• Gimnastyka twórcza
R. Labana, C. Orffa• Ruch Rozwijający wg
W. Sherborne• Metoda Dobrego Startu• Zabawy Fundamentalne• Kinezjologia edukacyjna
P. Dennisona• Metody aktywizujące
(twór czego rozwiązywania problemów, tworzenia i definiowania pojęć hierar-chizacji, dyskusyjne, pracy we współpracy, ewaluacyj-ne), np. wg J. Krzyżewskiej, w tym metoda projektu
Ukierunkowane na rodzinę:• rozmowy• wywiady• konsultacje • warsztaty• zebrania• uroczystości przedszkolne• zajęcia otwarte• oddziaływanie literaturą• gazetka przedszkolna• współudział w projektach
edukacyjnych
Ukierunkowane na dzieci:• indywidualne, grupo-
we i zespołowe
Ukierunkowane na rodzinę:• indywidualne, grupo-
we i zespołowe
CHARAKTERYSTYKA PROGRAMU
pwn_HOP_do_gory_program_wych_przedszkolnego_001_156.indd 9 31.01.2018 15:01:09
CHARAKTERYSTYKA DZIECKA W WIEKU PRZEDSZKOLNYM
Rozwój psychiczny dziecka w wieku przedszkolnym jest ściśle związany z jego rozwojem fizycznym, roz-wojem działalności i rozwojem kontaktów społecznych. Istotną rolę oprócz osobistego doświadczenia, odgrywa również naśladownictwo, które sprzyja wytwarzaniu się związków czasowych przy powtarza-niu słów i naśladowaniu czynności dorosłego. Wyróżnia się trzy fazy wieku przedszkolnego:
• od 3 do 4 roku życia (faza pierwsza)• od 4 do 5 roku życia (faza druga) • od 5 do 6 lat (faza trzecia).
Dzieci 3-letnie:
Dziecko 3-letnie jest ruchliwe, charakteryzuje je tzw. „rozrzutność ruchowa” związana z przewagą pro-cesów pobudzania nad procesami hamowania wewnętrznego. Jego ruchom brakuje precyzji i dokładności, są mało ekonomiczne. Dziecko przyswoiło już sobie wszystkie formy ruchu, ale ruchy te są jeszcze w małym stopniu skoordynowane. Nie jest w stanie wykonać czynności łączących w sobie dwie lub więcej podsta-wowych form ruchu4. Dzieci często są jeszcze mało samodzielne i wymagają pomocy dorosłych (np. przy ubieraniu się, korzystaniu z toalety). Chętnie podejmują zabawową działalność manipulacyjną – lubią bawić się w piaskownicy, masą plastyczną, klockami, lubią malować szczególnie palcami i na dużych powierzchniach. Chętnie rysują, chociaż ich chwyt kredki bywa jeszcze dłoniowy i kończą pracę szybko po wykonaniu kilkunastu kresek pionowych i poziomych. Szybko nabywają sprawności i na ich pracach pojawiają się charakterystyczne dla tego okresu „głowonogi”.
Wśród dzieci 3-letnich występują bardzo duże różnice w rozwoju mowy. Spotkamy w grupie zarówno trzylatka, który mówi zrozumiale dużo i swobodnie, jak i takiego, który dopiero zaczyna mówić. Wszyst-kie mają prawo rozwojowe do seplenienia, szeplenienia i nieprawidłowej artykulacji głoski „r”, jednak już w tym wieku warto objąć diagnozą logopedyczną te z wadliwym układem narządów artykulacyjnych lub dużym opóźnieniem rozwoju mowy w stosunku do rówieśników. 3-latki porozumiewają się za pomocą zdań, popełniając jeszcze wiele błędów gramatycznych. Wprawdzie opanowały one już podstawy syste-mu gramatycznego języka ojczystego, ich słownik czynny obejmuje ok. 1000 wyrazów, nie zawsze jednak łatwo porozumieć się z nimi, zwłaszcza w zespole przedszkolnym albo osobom obcym. Lepiej rozumieją polecenia kierowane do nich indywidualnie niż zbiorowe komunikaty wydawane całej grupie. Mowa dzieci jest jeszcze egocentryczna. Wypowiedzi mają związek z tym, co dzieje się wokół, z określoną sytu-acją, stąd mowa dziecka nosi nazwę sytuacyjnej.
Dziecko w wieku 3 lat cechuje duża chwiejność emocjonalna, skłonność do przechodzenia z jednego nastroju w drugi, łatwość fizycznego i psychicznego nużenia się. W związku z tym niektóre dzieci mają trudności z włączeniem się do grupy przedszkolnej, nie potrafią sprostać wymaganiom, które stawia przed nimi nowe środowisko. 3-latek rozwiązuje zadania na płaszczyźnie manipulacyjnej i ruchowo-spostrzeże-niowej, w bezpośrednim kontakcie z przedmiotami, często przy współudziale dorosłych. Jego uwaga i pamięć ma charakter mimowolny. To, co postrzega ujmuje globalnie i synkretycznie, z trudem rezygnuje z własnych planów i dążeń. Jest egocentryczny. Sensem kryzysu trzeciego roku życia jest protest dziecka potrzebującego samodzielności, w którym rodzi się poczucie autonomii i niezależności. Trzylatki są jeszcze indywidualistami, dlatego im są młodsze, tym częściej bawią się obok siebie, rzadko zabierają sobie zabawki. Mają już rozwiniętą wyobraźnię, zaczynają planować zabawy i czasem inicjują zabawy z dziećmi.
Dzieci 4-letnie:
4-latek jest pod względem rozwoju motorycznego sprawniejszy od 3-latka. Jest bardziej zwinny, zręczny, porusza się pewniej i swobodniej. Około 70–75% dzieci w tym wieku osiąga koordynację rąk i nóg5.
4 S. Owczarek, Gimnastyka przedszkolaka, Warszawa 2001, WSiP, s. 23.5 Tamże, s. 25.
pwn_HOP_do_gory_program_wych_przedszkolnego_001_156.indd 10 31.01.2018 15:01:09
11
4-latki są już bardziej samodzielne, zaradniejsze, łatwiej przystosowują się do życia społecznego w grupie rówieśniczej. Podejmowana przez nich działalność zabawowa jest prosta i krótkotrwała, ponie-waż nie potrafią jeszcze koncentrować uwagi przez dłuższy czas, szybko zmieniają przedmiot swoich zainteresowań. Chętniej biorą udział w zabawach zespołowych, ale często popadają w konflikty z rówieśni-kami. Jest to etap, w którym istotną rolę odgrywa gra symboliczna, grupowa, wymagająca współdziała nia. Chcą, aby inni towarzyszyli im w zabawie. W zabawach przyswajają sobie role znane im z życia rodzinne-go, powiązane z własnym doświadczeniem. Charakteryzuje je duża wrażliwość, niestałość nastrojów, zmienność uczuć, a nierzadko egocentryzm.
W toku działania 4-latka pojawiają się początki wyobraźni twórczej. Uzewnętrznia się ona w prostych rysun kach, którym dziecko nadaje określone znaczenia. Dominuje myślenie konkretno-wyobrażeniowe. Język jest prawdziwym środkiem komunikacji, a ich wypowiedzi są za każdym razem coraz dokładniej-sze, bardziej zrozumiałe i rozbudowane. Dzieci w tym wieku potrafią mówić bez ustanku. Opowiadając historie, mieszają rzeczywistość z fikcją. Jest to etap bogaty z punktu widzenia wyobraźni. Podobają im się opowiadania, zwłaszcza te fantastyczne, niedorzeczne, które następnie mogą odtwarzać za każdym razem dodając jakiś nowy szczegół. Pytanie jest dla nich ważnym narzędziem nauki. Ich nieustanne „dlaczego?” wiąże się bardziej z poszukiwaniem celu aniżeli przyczyny. Podobnie jak 3-latki, 4-latki prze-chodzą przez okres wybuchów gniewu i negacji, ale w odróżnieniu od tamtych, potrafią mówić o swojej złości i w większym stopniu kontrolować swoje emocje.
Dzieci 5-letnie:
Okres rozwoju ruchowego 5-latka nazywany jest „złotym wiekiem motoryczności”6. 5-latek ma jeszcze niezbyt twardy kościec i stosunkowo słabe mięśnie dlatego męczy go długotrwałe siedzenie w jednym miejscu, ma zwiększoną potrzebę ruchu. U dzieci w tym wieku obserwujemy znaczny przyrost masy mięśniowej7. Uwaga jest mimowolna, skoncentrowana na silnych i atrakcyjnych bodźcach, jej cechą jest niepodzielność. Dominuje pamięć mimowolna, dziecko zapamiętuje to, co ciekawe a nie to, co obiektyw-nie ważne. Jeśli treści niosą ładunek emocjonalny zostają zapamiętane dłużej.
5-latek wkracza w „wiek pytań”. Rozkwit wyobraźni i fantazji oraz szybkie postępy w dziedzinie mowy i myślenia pozwalają mu na wysuwanie wciąż nowych problemów, na które nie potrafi jeszcze samo zna-leźć odpowiedzi. Próbuje rozwiązywać je przy pomocy dorosłych, zasypując ich mnóstwem pytań o róż-ne sprawy. Pamięć i uwaga przekształcają się z mimowolnej w dowolną. Dziecko dzięki temu zapamiętuje dokładniej zasłyszane treści, chętnie uczy się wierszy i piosenek.
Działalność plastyczna sprawia mu zazwyczaj dużą satysfakcję, podobnie jak udział w zabawach typowych dla okresu przedszkolnego: tematycznych, konstrukcyjnych, dydaktycznych. Jego doświadczenia ruchowe, sensoryczne i umysłowe są coraz szersze, ale poznanie otaczającej rzeczywistości wciąż powierzchowne, bo dziecko nie pojmuje jeszcze istoty faktów i zdarzeń, nie ujmuje wielu związków logicznych, jakie je łączą. Mały zasób doświadczeń, poziom myślenia konkretno-wyobrażeniowego i bogata wyobraźnia przyczyniają się do tego, że dziecko tłumaczy sobie otaczający je świat w swoisty sposób. Określa nieznane przedmioty, obmyśla-jąc dla nich dziwne, tajemnicze nazwy. Nadaje przedmiotom cechy ludzkie, podobnie jak zwierzętom, ptakom, zjawiskom przyrody. Dzieci w tej fazie lepiej przystosowują się w grupie, chętnie biorą udział we wszystkich zabawach zespołowych: tematycznych, dydaktycznych, konstrukcyjnych. Radość sprawiają im gry, w których istotną rolę odgrywa element współrywalizacji, zaczynają rozumieć ich zasady, a także akcep-tować je bez względu na to, przez kogo zostały stworzone. Zwiększa się skala uczuć społecznych: pojawiają się sympatie, antypatie, chęć opiekowania się kimś młodszym lub słabszym oraz zazdrość.
Dzieci 6-letnie:
Organizm 6-latka podlega ciągłemu rozrostowi. Przeciętny wzrost: 6-latek od około 116–118 cm, 7-latek od około 123–126 cm; przeciętna waga: 6-latek 21–22 kg, 7-latek 23–25 kg8. W porównaniu z dotychczasowymi
6 E. Chobocka, Rozwój sprawności ruchowej w: Obserwacja dziecka w przedszkolu, D. Al-Khamisy (red.), Warszawa 2005, Raabe, s. 103.7 Tamże, s. 105.8 B. Janiszewska, Diagnoza dojrzałości szkolnej u progu klasy 1. Karty ćwiczeń, Warszawa 2009, WSiP, s. 11.
CHARAKTERYSTYKA DZIECKA W WIEKU PRZEDSZKOLNYM
pwn_HOP_do_gory_program_wych_przedszkolnego_001_156.indd 11 31.01.2018 15:01:09
12
okresami rozwojowymi, dziecko przybiera wolniej na wadze, nadal jednak dość intensywnie rośnie. Na-turalne krzywizny kręgosłupa nie są jeszcze w pełni wytworzone, jednak kościec wykazuje szybsze tem-po mineralizacji. Rosną stopy, powoli zanika fizjologiczne płaskostopie. Następuje rozwój szczęk i zwią-zane z tym wyrzynanie się zębów stałych9. Ciało 6-latka staje się coraz bardziej smukłe, wymiary stają się bardziej proporcjonalne. Mięśnie stają się coraz silniejsze. Ruchy lokomocyjne ulegają dalszemu dosko-naleniu – poprawia się motoryczność. Dziecko sprawniej porusza się, biega, skacze, utrzymuje równo-wagę. Wzrasta sprawność narządów wewnętrznych (serce, płuca), kształtuje się większa odporność na zmęczenie i choroby. Dzieci w tym wieku są z reguły bardziej ruchliwe, a ich organizm jest bardziej wydajny. Wydłużają się i twardnieją kości kończyn, rozpoczyna się pierwszy etap kostnienia nadgarstka. 6-latek wykonuje sprawniej od swoich młodszych kolegów czynności samoobsługowe, a jego ruchy narzędziowe robią się bardziej precyzyjne i elastyczne. Wzrasta koordynacja wzrokowo-ruchowa. Spraw-niej działa też układ nerwowy.
Następuje wzrost wrażliwości i czułości zmysłowej. W odbieraniu bodźców płynących z otoczenia u dziecka w wieku lat sześciu zaczyna dominować narząd wzroku. Dziecko trafnie rozpoznaje podstawowe barwy, nabywa zdolności rozróżniania odcieni barwnych. Polepsza się także ostrość wzroku, która umożli wia rozróżnianie bogatych w szczegóły przedmiotów. Wzrasta wrażliwość na dźwięki mowy ludz-kiej oraz słuch muzyczny, przejawiający się w tym, że dzieci potrafią już rozróżniać tony, szmery. 6-latki przechodzą od uwagi mimowolnej do dowolnej, co pozwala im się dłużej skupić i obejmować uwagą więcej elementów. Spostrzeżenia dzieci 6-letnich cechuje synkretyzm. Trudność sprawia im nadal wyod-rębnianie elementów spostrzeganego obrazu, rozczłonkowanie go na części pierwsze oraz wiązanie tych części w spójną całość. Percepcję dzieci w tym wieku cechuje słaba wybiórczość. Dominuje myślenie konkretno-wyobrażeniowe, ale zaczynają pojawiać się też zaczątki myślenia abstrakcyjnego. Dziecko wykonuje czynności na poziomie operacji konkretnych. Około 6–8 roku życia dziecko zaczyna rozumieć zasadę stałości ilości i długości. Przeważa pamięć mimowolna zdeprymowana przez dominujące emocje, ale zaczynają się również pojawiać zaczątki pamięci dowolnej. 6-latek posługuje się mową kontekstową. Zasób słownika czynnego 6-latka to ok. 3–4 tys. słów. Dziecko nadal doskonali mowę pod względem artykulacyjnym, gramatycznym, fleksyjnym i składniowym. 6-latek posługuje się swobodnie zdaniami złożonymi współrzędnie i podrzędnie, wśród tych ostatnich zaś notuje się w szczególności wiele zdań przyczynowych, celowych, warunkowych i dopełnieniowych. Wzrasta również liczba zdań wielokrotnie złożonych, chociaż ich struktura jest jeszcze niezbyt zwarta i uporządkowana zwłaszcza przy dłuższych relacjach lub opisach10. Rozwój mowy dziecka podnosi na wyższy poziom wszystkie jego psychiczne funkcje i przyczynia się do rozwoju bardziej poprawnych form myślenia. Pojawia się zdolność do myśle-nia krytycznego. Dzieci próbują uzasadniać swe sądy i decyzje, a także dowodzić swych racji. Pojawia się zdolność wnioskowania na podstawie znanych im faktów11. Pod koniec 6-go roku życia dzieci próbują też stawiać hipotezy, używając niejednokrotnie własnej wyobraźni. Wyobraźnia i fantazja odgry-wa u 6-latka istotną rolę – dziecko zachowuje się niekiedy tak, jakby żyło w innym świecie, ożywia martwe przedmioty (animizm), kształtuje rośliny i zwierzęta na podobieństwo człowieka (antropo-morfizm dziecięcy). 6-latek ma świadomość własnej odrębności. Trwający nadal proces kształtowania się przedniej części kory przedczołowej dzieci 6-letnich sprawia, że poziom niektórych kompe-tencji związanych: z planowaniem działań, ustalaniem ważności i przewidywaniem konsekwencji podjętych czynności, czy wymyślaniem alternatywnych rozwiązań nie pozwala na samodzielnie ich wykorzystywanie12.
Dziecko 6-letnie charakteryzuje się znaczną równowagą emocjonalną w porównaniu do lat poprzed-nich. Na ogół jest pogodne, pozytywnie ustosunkowane do otoczenia. Zaczyna lepiej rozumieć emocje własne i innych ludzi, rozwija się u niego zdolność do empatii oraz umiejętność regulowania ekspresji
9 W. Gniewkowski, K. Wlaźnik, Wychowanie fi zyczne, Warszawa 1985, WSiP, s. 98.10 M. Żebrowska (red.), Psychologia rozwojowa dzieci i młodzieży, Warszawa 1986, PWN, s. 462.11 M. Kielar-Turska, Średnie dzieciństwo. Wiek przedszkolny, w: Psychologia rozwoju człowieka. J. Trempała (red.), Warszawa 2011, Wydawnictwo Naukowe PWN, s. 202–229.12 A. I. Brzezińska, J. Matejczuk, A. Nowotnik, Wspomaganie rozwoju dzieci w wieku od 5 do 7 lat a ich gotowość do radzenia sobie z wyzwaniami szkoły, Edukacja 2012, 1 (117), s. 12.
CHARAKTERYSTYKA DZIECKA W WIEKU PRZEDSZKOLNYM
pwn_HOP_do_gory_program_wych_przedszkolnego_001_156.indd 12 31.01.2018 15:01:09
13
emocji. 6-latek pomimo pewnej stabilizacji uczuciowej wykazuje jednak nadal znaczną wrażliwość naocenę własnej osoby. Obserwuje się wydatny rozwój uczuć wyższych: patriotycznych, estetycznych, humanistycznych. 6-latek znajduje się w okresie moralności heteronomicznej i kieruje się zasadą realizmu moralnego. Dziecko przyjmuje za słuszne i właściwe zasady podawane przez autorytet, a podczas oceny czynów bardziej zwraca uwagę na okoliczności zewnętrzne (fizyczne) czynu niż towa-rzyszące mu intencje. Zabawa wciąż jest jednym z najważniejszych przejawów aktywności dziecka 6-letniego, stanowi podstawowy rodzaj jego działalności. Dzieci 6-letnie wykazują wyraźny postęp w zakresie zabaw zespołowych13.
13 J. Kopała, E. Tokarska, E. Kordos, Program wychowania przedszkolnego, Warszawa 2016, Wydawnictwo Szkolne PWN, s. 97.
CHARAKTERYSTYKA DZIECKA W WIEKU PRZEDSZKOLNYM
pwn_HOP_do_gory_program_wych_przedszkolnego_001_156.indd 13 31.01.2018 15:01:09
TRE
CI E
DU
KA
CYJ
NE
Zak
adan
y p
ozi
om
osi
gn
i e
du
kacy
jnyc
h d
ziec
ka 3
-letn
ieg
o
Ob
sza
r I:
Pozn
aj s
iebi
e i w
spó
dzia
am z
inny
mi
Cele
ogó
lne
(eta
pow
e)Do
wia
dcze
nia
dzie
cka
sprz
yjaj
ce ro
zwoj
owi p
rzew
idyw
anyc
h os
ign
i
Prze
wid
ywan
e os
ign
ici
a (d
ziec
ko)
A. B
UD
OW
AN
IE S
AM
OŚW
IAD
OM
OŚC
I
• ro
zwija
nie
sam
owie
dzy
• ro
zwija
nie
umie
jętn
ości
sam
o-re
gula
cji z
acho
wan
ia
• re
agow
anie
na sw
oje i
mię,
prz
edsta
wian
ie się
swoi
m im
ieniem
• do
świa
dcza
nie m
ożliw
ości
obse
rwow
ania
sieb
ie i i
nnyc
h w
trakc
ie ró
ż-no
rodn
ych
zaba
w or
gani
zowa
nych
prz
ez n
aucz
yciel
a (np
. z w
ykor
zysta
-ni
em pr
osty
ch w
iersz
yków
, pio
sene
k, an
imac
ji m
asko
tkam
i) i c
zynn
ości
codz
ienny
ch:
−za
bawy
z za
kres
u „K
szta
łtowa
nie d
ojrz
ałoś
ci do
ucz
enia
się m
atem
a-ty
ki/K
szta
łtowa
nie ś
wiad
omoś
ci sc
hem
atu
włas
nego
ciał
a” −og
lądan
ie i n
azyw
anie
pods
tawo
wych
częś
ci sw
ojeg
o ub
ioru
−po
dejm
owan
ie pr
ób p
roste
go o
pisu
swoj
ego
wygl
ądu
(na m
iarę s
wo-
ich m
ożliw
ości
kom
unik
acyj
nych
) −po
równ
ywan
ie wy
gląd
u sw
ojeg
o i k
oleg
ów, n
p. p
odcz
as z
abaw
inte
-gr
acyj
nych
typu
„Lud
zie d
o lu
dzi”
– do
strze
gani
e pod
obień
stw i
róż-
nic (
płeć
, wyg
ląd)
• ko
mun
ikow
anie
swoi
ch p
otrz
eb, u
podo
bań
(lubi
ę, ni
e lub
ię), p
ozna
wa-
nie
potrz
eb k
oleg
ów, d
ostrz
egan
ie ko
niec
znoś
ci po
rozu
mien
ia w
sytu
-ac
jach
konf
likto
wych
dot
yczą
cych
rea
lizac
ji po
trzeb
, po
szuk
iwan
ie z d
oros
łym
rozw
iąza
ń sy
tuac
ji tru
dnyc
h (a
kcep
tacja
pot
rzeb
, pod
ejmo-
wani
e pró
b pow
strzy
man
ia si
ę od
naty
chm
iasto
wych
reak
cji, m
ożliw
ość
szuk
ania
wsp
arcia
u d
oros
łego,
usta
lanie
kolej
nośc
i dzia
łań
podc
zas
konk
retn
ego
konf
liktu
)•
pozn
awan
ie ko
deks
u pr
zeds
zkol
aka
– „g
rom
adze
nie”
z n
aucz
yciel
em
wzor
ców
akce
ptow
anyc
h za
chow
ań w
gru
pie
na p
odsta
wie
doty
chcz
a-so
wych
doś
wiad
czeń
(ilu
strac
je pr
zeds
tawi
ające
wła
ściw
e zac
howa
nia)
; ro
zsze
rzan
ie ko
deks
u wg
pot
rzeb
• ud
ział w
zab
awac
h i s
ytua
cjach
cod
zienn
ych
wspo
mag
ający
ch r
ozwó
j sa
mor
egul
acji,
np.
• wi
e, jak
ma n
a im
ię
• ro
zróż
nia p
odsta
wowe
częś
ci sw
ojeg
o cia
ła
• po
dejm
uje p
róbę
pro
stego
opi
su sw
ojeg
o wy
gląd
u
• do
strze
ga p
odob
ieństw
a i ró
żnice
w w
ygląd
zie sw
oim
i ko
legów
• wi
e, jak
iej je
st pł
ci
• ko
mun
ikuj
e swo
je po
trzeb
y •
wie,
że n
ależy
szan
ować
pot
rzeb
y każ
dego
• wi
e, jak
ie za
chow
ania
w g
rupi
e ak
cept
ujem
y/do
strze
ga z
acho
wani
a ni
ewła
ściw
e
pwn_HOP_do_gory_program_wych_przedszkolnego_001_156.indd 14 31.01.2018 15:01:09
15
−po
wstrz
ymyw
anie
się o
d ok
reślo
nych
dzia
łań
zgod
nie
z um
ową
(np.
cie
rpliw
e oc
zeki
wani
e na
swo
ją ko
lej, p
owstr
zym
ywan
ie i k
onty
nu-
owan
ie dz
iała
ń na
um
owny
sygn
ał p
odcz
as p
rosty
ch za
baw
inhi
bicy
j-no
-incy
tacy
jnyc
h) −wy
kony
wani
e pr
osty
ch c
zynn
ości
zgod
nie
z po
lecen
iem, k
rótk
ą in
-str
ukcją
−po
dejm
owan
ie dz
iałań
ukier
unko
wany
ch, z
godn
ych z
przy
jętym
i zas
a-da
mi –
pow
strzy
myw
anie
się o
d ni
ewła
ściw
ych
zach
owań
(rea
lizow
a-ni
e swo
ich p
otrz
eb w
spos
ób, k
tóry
nie
naru
sza d
obra
inny
ch lu
dzi)
−do
kony
wani
e pr
osty
ch w
ybor
ów (
dośw
iadc
zani
e ich
poz
ytyw
nych
i n
egat
ywny
ch sk
utkó
w po
dcza
s syt
uacji
życ
iowy
ch i
zaba
wowy
ch),
pode
jmow
anie
prób
prz
ewid
ywan
ia n
astę
pstw
swoi
ch d
ziała
ń
• po
dejm
uje p
róby
dzia
łań
ukier
unko
wany
ch, r
espe
ktuj
ąc za
warte
um
owy
• do
konu
je pr
osty
ch w
ybor
ów
B. R
OZW
IJA
NIE
INTE
LIG
ENCJ
I EM
OCJ
ON
ALN
EJ
• or
gani
zow
anie
sytu
acji
sprz
yja-
jący
ch p
ozna
wan
iu e
moc
ji i u
czuć
•
rozw
ijani
e um
ieję
tnoś
ci w
yraż
a-ni
a em
ocji
w sp
osób
społ
eczn
ie
akce
ptow
any
• ro
zwija
nie
empa
tii i
zdol
nośc
i m
otyw
owan
ia si
ę do
dzi
ałań
• ud
ział w
sytu
acjac
h do
starc
zając
ych
duże
j daw
ki d
oświ
adcz
eń p
ozyt
yw-
nych
(np.
rado
ści –
pod
czas
eksp
resji
ruch
owej,
muz
yczn
ej, p
lasty
czne
j) or
az u
waln
iając
ych
blok
ady
emoc
jona
lne
(np.
pod
czas
zab
aw a
dapt
a-cy
jnyc
h, in
tegr
acyj
nych
, rela
ksac
yjny
ch, w
ycisz
ający
ch)
• do
świa
dcza
nie r
adoś
ci z o
dczu
wani
a oka
zywa
nych
ucz
uć p
rzez
blis
kich
• do
świa
dcza
nie
atm
osfe
ry b
ezpi
ecze
ństw
a i a
kcep
tacji
ze
stron
y do
ro-
słych
pod
czas
prz
eżyw
ania
różn
orod
nych
ucz
uć i e
moc
ji po
d wp
ływe
m
pojaw
iając
ych
się w
okół
sytu
acji
(roz
mow
y z d
oros
łym
i, kt
órzy
pom
a-ga
ją na
zywa
ć pr
zeży
cia, p
odkr
eślaj
ą pr
awo
każd
ego
do p
rzeż
ywan
ia
wszy
stkich
em
ocji
i ucz
uć, u
wraż
liwiaj
ą na
pot
rzeb
ę an
alizy
zach
owań
–
akce
ptac
ja dz
iecka
/ana
liza
zach
owan
ia, w
spier
ają w
pos
zuki
wani
u sp
osob
ów ra
dzen
ia so
bie w
trud
nej s
ytua
cji),
dostr
zega
nie k
oniec
znoś
ci ak
cept
owan
ia w
szys
tkich
swoi
ch em
ocji,
ucz
uć –
wyr
ażan
ia ic
h w
spo-
sób
kont
rolo
wany
• do
strze
gani
e pr
zeży
wany
ch n
a co
dzie
ń po
dsta
wowy
ch e
moc
ji i u
czuć
u
siebi
e, po
dejm
owan
ie (p
rzy
wspa
rciu
oto
czen
ia) p
rób
ich n
azyw
ania
i k
omun
ikow
ania
oto
czen
iu, n
p. sm
utno
mi,
koch
am m
amę
• ob
serw
owan
ie w
trakc
ie za
baw
i ży
cia c
odzie
nneg
o sw
oich
rea
kcji,
za
chow
ań to
warz
yszą
cych
wyr
ażan
iu ró
żnyc
h em
ocji,
ucz
uć –
doś
wiad
-cz
anie
zach
owań
, któ
re t
owar
zysz
ą ok
reślo
nym
em
ocjo
m u
inn
ych;
ud
ział w
roz
mow
ach
na te
mat
sku
tków
okr
eślo
nych
zac
howa
ń –
do-
strze
gani
e zac
howa
ń ni
ewła
ściw
ych,
poz
nawa
nie p
rawa
do p
rzeż
ywan
ia
wszy
stkich
emoc
ji/uc
zuć i
wyr
ażan
ia ic
h be
z szk
ody d
la sie
bie i
oto
cze-
nia (
zasa
da ak
cept
acji
prze
żyć/
anali
zy za
chow
ań)
• po
szuk
iwan
ie z
nauc
zycie
lem a
kcep
towa
nych
spo
sobó
w wy
raża
nia
emoc
ji na
co d
zień,
np.
prz
ykła
d os
obist
y dz
ieci,
wzor
ce za
chow
ań b
o-ha
teró
w ba
jek, o
powi
adań
; udz
iał w
e ws
półtw
orze
niu
kode
ksu
prze
d-sz
kolak
a:
• do
świa
dcza
sytu
acji
sprz
yjają
cych
eksp
resji
emoc
ji pr
zyjem
nych
• wi
e, że
ma p
rawo
do
prze
żywa
nia w
szys
tkich
emoc
ji i u
czuć
• wi
e, że
jego
emoc
jom
towa
rzys
zą ró
żne z
acho
wani
a, na
któr
e ma w
pływ
• wi
e, że
w sy
tuac
ji tru
dnej
moż
e licz
yć n
a wsp
arcie
oto
czen
ia
• ro
zróż
nia p
odsta
wowe
emoc
je (r
adoś
ć, sm
utek
, gni
ew, s
trach
)•
pode
jmuj
e pró
by k
omun
ikow
ania
tego
, co
czuj
e
• ro
zróż
nia r
eakc
je, za
chow
ania
towa
rzys
zące
pod
stawo
wym
emoc
jom
• wi
e, że
emoc
je/uc
zucia
nale
ży ok
azyw
ać be
z szk
ody d
la sie
bie i
otoc
zeni
a
• wi
e, jak
ie za
chow
ania
pod
czas
prz
eżyw
ania
emoc
ji w
grup
ie ak
cept
u-jem
y, a j
akich
nie
Zak adany poziom osi gni edukacyjnych dziecka 3-letniego
pwn_HOP_do_gory_program_wych_przedszkolnego_001_156.indd 15 31.01.2018 15:01:09
16 TRE CI EDUKACYJNE
Cele
ogó
lne
(eta
pow
e)Do
wia
dcze
nia
dzie
cka
sprz
yjaj
ce ro
zwoj
owi p
rzew
idyw
anyc
h os
ign
i
Prze
wid
ywan
e os
ign
ici
a (d
ziec
ko)
• do
strze
gani
e zwi
ązku
włas
nych
emoc
ji z ok
reślo
nym
i syt
uacja
mi (
np. c
ie-sz
ę się,
gdy k
toś m
nie c
hwali
, jes
t mi p
rzyk
ro, g
dy k
toś m
i dok
ucza
), po
-sz
ukiw
anie
z dor
osły
mi s
poso
bów
radz
enia
sobi
e w sy
tuac
jach
trudn
ych
• ud
ział w
zaba
wach
i syt
uacja
ch d
nia c
odzie
nneg
o poz
walaj
ącyc
h na
roz-
wijan
ie sw
oich
um
iejęt
nośc
i ada
ptac
yjny
ch („
oswa
janie
świat
a”)
• wc
zuwa
nie s
ię w
emoc
je uc
zucia
inny
ch p
odcz
as o
bser
wacji
zach
owań
lu
dzi,
posta
ci ba
jkow
ych
– ro
zum
ienie
potrz
eby
posz
anow
anie
emoc
ji,
uczu
ć każ
dego
, oka
zywa
nia p
omoc
y inn
ym w
pok
onyw
aniu
trud
nośc
i•
dośw
iadc
zani
e ra
dośc
i z d
ziała
nia
i osią
gani
a ce
lu p
rzy
dostr
zega
niu
osiąg
nięć
prze
z dor
osłyc
h (n
p. sa
mod
zieln
ość w
dział
aniu
– sa
moo
bsłu
ga,
doko
ńcze
nie
budo
wli
– gr
atul
acje
doro
słego
) –
pode
jmow
anie
prób
ko
ńcze
nia r
ozpo
częt
ych
dzia
łań
• po
dejm
uje
prób
y ra
dzen
ia s
obie
w sy
tuac
jach
trudn
ych
z po
moc
ą zn
anyc
h m
u sp
osob
ów•
prze
jawia
zach
owan
ia em
paty
czne
• po
dejm
uje p
róby
koń
czen
ia ro
zpoc
zęty
ch d
ziała
ń
• or
gani
zow
anie
różn
ych
form
in
tera
kcji
z dr
ugim
czł
owie
kiem
w
atm
osfe
rze
bezp
iecz
eńst
wa
i akc
epta
cji
• ks
ztał
tow
anie
um
ieję
tnoś
ci
naw
iązy
wan
ia i
podt
rzym
ywan
ia
zwią
zków
z in
nym
i
• ud
ział w
syt
uacja
ch s
przy
jając
ych
rozw
ijani
u um
iejęt
nośc
i ada
ptac
yj-
nych
(za
jęcia
, pro
gram
y ad
apta
cyjn
e) –
doś
wiad
czan
ie po
zyty
wnyc
h pr
zeży
ć pod
czas
naw
iązyw
ania
nowy
ch re
lacji
nauc
zycie
l – ja
; ja –
koleg
a; ja
– gr
upa
w atm
osfer
ze b
ezpi
ecze
ństw
a, ak
cept
acji,
rado
ści
(zab
awy
integ
racy
jne z
wyk
orzy
stani
em pe
dago
giki
zaba
wy, m
asaż
yki in
tegra
cyjn
e, za
bawy
palu
szko
we, z
abaw
y z za
kres
u Ru
chu
Rozw
ijając
ego W
. She
rbor
ne
itp.)
– wz
ajem
na in
tegra
cja, z
wrac
anie
się d
o sie
bie p
o im
ieniu
:•
dośw
iadc
zani
e sa
tysfa
kcji
i rad
ości
we w
spół
dzia
łani
u z
drug
im c
zło-
wiek
iem p
odcz
as za
baw
i syt
uacji
życia
codz
ienne
go•
pozn
awan
ie wz
orcó
w pr
awid
łowy
ch z
acho
wań
doty
cząc
ych
nawi
ązy-
wani
a i p
odtrz
ymyw
ania
zwi
ązkó
w z
inny
mi p
oprz
ez k
onta
kt z
e św
ia-
tem
baje
k i o
bser
wację
życia
codz
ienne
go –
dos
trzeg
anie
skut
ków
pozy
-ty
wnyc
h i n
egat
ywny
ch z
acho
wań
boha
teró
w w
różn
ych
sytu
acjac
h,
pode
jmow
anie
prób
wcz
uwan
ia si
ę w ic
h pr
zeży
cia•
dośw
iadc
zeni
a z za
kres
u „W
ycho
wani
e w d
uchu
war
tośc
i”, w
tym
szac
u-ne
k dl
a po
trzeb
inny
ch, d
oświ
adcz
anie
dziel
enia
się
z in
nym
i „ws
pól-
nym
dob
rem
”, np.
zaba
wki
• ut
rwala
nie w
iedzy
na t
emat
poz
ytyw
nych
wzo
rców
zach
owań
– w
spół
-tw
orze
nie
kode
ksu
prze
dszk
olak
a (il
ustra
cje p
rzed
stawi
ające
wła
ściw
e za
chow
ania
w k
onte
kście
relac
ji z d
rugi
m cz
łowi
ekiem
): −ob
darz
amy i
nnyc
h uw
agą,
aby z
rozu
mieć
co m
ówią
i cz
ego
ocze
kują
−sz
anuj
emy
potrz
eby
każd
ego,
np.
cier
pliw
ie cz
ekam
y na
swoj
ą ko
lej,
słuch
amy p
olec
eń n
aucz
yciel
a −zg
odni
e baw
imy s
ię, np
. dzie
limy s
ię kl
ocka
mi, n
ie pr
zesz
kadz
amy s
obie
nawz
ajem
, por
usza
my s
ię ta
k, ab
y nik
omu
nie w
yrzą
dzić
szko
dy −sz
anuj
emy
prac
ę ka
żdeg
o, n
p. c
hwali
my
efek
t pra
cy, n
ie ni
szcz
ymy
tego
co k
toś w
ybud
ował
, nar
ysow
ał
• wc
hodz
i bez
zaha
mow
ań w
inte
rakc
je z k
oleg
ami w
grup
ie i p
raco
wni-
kam
i prz
edsz
kola
• ro
zsta
je z b
liski
mi b
ez lę
ku
• do
świa
dcza
poz
ytyw
nych
prz
eżyć
pod
czas
wsp
ółdz
iała
nia
z dr
ugim
cz
łowi
ekiem
• wi
e, jak
ie za
chow
ania
sprz
yjają
dob
rym
relac
jom
z in
nym
i
• ro
zróż
nia a
kcep
towa
ne i n
ieakc
epto
wane
spos
oby z
acho
wań
w gr
upie
• re
spek
tuje
usta
lone
zasa
dy gr
upow
e
pwn_HOP_do_gory_program_wych_przedszkolnego_001_156.indd 16 31.01.2018 15:01:09
17Zak adany poziom osi gni edukacyjnych dziecka 3-letniego
−za
chow
ujem
y się
w s
tosu
nku
do s
iebie
uprz
ejmie,
uży
wam
y fo
rm
grze
czno
ścio
wych
na c
o dz
ień −jes
teśm
y got
owi d
o ni
esien
ia p
omoc
y inn
ym•
pode
jmow
anie
dzia
łań
zwią
zany
ch ze
stos
owan
iem p
rzyj
ętyc
h re
guł z
a-ch
owan
ia w
kon
takt
ach
międ
zylu
dzki
ch –
doś
wiad
czan
ie ra
dośc
i z p
o-ch
wał,
podz
iękow
ań o
d do
rosły
ch•
udzia
ł w s
ytua
cjach
spr
zyjaj
ącyc
h do
skon
aleni
u um
iejęt
nośc
i ada
pta-
cyjn
ych
(now
e int
erak
cje):
−za
bawy
i sy
tuac
je co
dzien
ne, u
łatwi
ające
inte
grac
ję z
drug
im c
zło-
wiek
iem, g
rupą
, np.
zaba
wy in
tegr
acyj
ne p
odcz
as sp
otka
ń z k
oleg
ami
z inn
ych
grup
, zm
iany n
aucz
yciel
a
• po
dejm
uje p
róby
dział
ań u
kier
unko
wany
ch, r
espe
ktuj
ąc u
stalo
ne re
gu-
ły za
chow
ania
w k
onta
ktac
h m
iędzy
ludz
kich
• po
dejm
uje i
nter
akcje
z no
wym
i kol
egam
i i p
raco
wnik
ami p
rzed
szko
la
C. W
YCH
OW
AN
IE W
DU
CHU
WA
RTO
ŚCI
• w
prow
adza
nie
w św
iat n
orm
m
oral
nych
i w
arto
ści
• ro
zwija
nie
wra
żliw
ości
na
war
-to
ści (
dost
rzeg
anie
i pi
elęg
no-
wan
ie)
• od
kryw
anie
znac
zeni
a poj
ęcio
wego
poz
nawa
nych
war
tośc
i: m
iłość
ora
z sz
acun
ek d
o sie
bie
i ot
ocze
nia
(ludz
ie, r
oślin
y, zw
ierzę
ta, o
tocz
enie
fizyc
zne)
pop
rzez
obs
erwa
cję ż
ycia
cod
zienn
ego
i kon
takt
ze
świat
em
bajek
– d
ostrz
egan
ie po
zyty
wnyc
h za
chow
ań b
ohat
erów
różn
ych
sytu
-ac
ji, p
odejm
owan
ie pr
ób w
czuw
ania
się w
ich
prze
życia
, doś
wiad
czan
ie „z
wycię
stwa d
obra
nad
złem
” •
dośw
iadc
zani
e prz
ejawó
w ki
erow
ania
się p
ozna
wany
mi w
arto
ściam
i ze
stron
y inn
ych
– cz
erpa
nie r
adoś
ci z o
dczu
wani
a dow
odów
miło
ści i
sza-
cunk
u na
co d
zień
• po
szuk
iwan
ie ws
póln
ie z
nauc
zycie
lem sp
osob
ów d
bało
ści o
poz
nane
wa
rtośc
i (p
ozna
wani
e wz
orcó
w za
chow
ań),
akce
ptow
anie
potrz
eby
dban
ia o
miło
ść, s
zacu
nek,
w ty
m st
osow
ania
prz
yjęt
ych
norm
i za
sad,
do
świa
dcza
nie
spój
nośc
i prz
yjęt
ych
zasa
d z
kode
ksem
prz
edsz
kolak
a, um
owam
i na c
o dz
ień•
posz
ukiw
anie
w sy
tuac
jach
codz
ienny
ch, p
ozna
wane
j lite
ratu
rze
dzie-
cięce
j, hi
story
jkac
h ob
razk
owyc
h pr
zejaw
ów m
iłośc
i i sz
acun
ku
• po
dejm
owan
ie dz
iała
ń zw
iąza
nych
ze
stoso
wani
em p
rzyj
ętyc
h no
rm
w ró
żnyc
h ob
szar
ach
życia
– d
oświ
adcz
anie
rado
ści z
poc
hwał
, pod
zię-
kowa
ń od
dor
osły
ch
• ro
zpoz
naje
prze
jawy m
iłość
i sza
cunk
u w
świec
ie re
alnym
i bajk
owym
• wi
e, jak
moż
e dba
ć o p
ozna
ne w
arto
ści
• ak
cept
uje
przy
jęte
norm
y po
dejm
ując
pró
by ic
h sto
sowa
nia
na c
o dz
ień
Ob
sza
r II
: Jes
tem
sam
odzi
elny
i db
am o
est
etyk
oto
czen
ia
Cele
ogó
lne
(eta
pow
e)Do
wia
dcze
nia
dzie
cka
sprz
yjaj
ce ro
zwoj
owi p
rzew
idyw
anyc
h os
ign
i
Prze
wid
ywan
e os
ign
ici
a (d
ziec
ko)
A. K
SZTA
ŁTO
WA
NIE
SPR
AWN
OŚC
I SA
MO
OBS
ŁUG
OW
YCH
, NAW
YKÓ
W H
IGIE
NIC
ZNYC
H I
KULT
URA
LNYC
H
• ro
zwija
nie
sam
odzi
elno
ści
w w
ykon
ywan
iu c
odzi
enny
ch
czyn
nośc
i
• zd
obyw
anie
spra
wnoś
ci w
sam
oobs
łudz
e na c
o dz
ień:
−od
suwa
nie i
zasu
wani
e krz
esełk
a prz
y sto
le −wy
ciera
nie b
utów
o w
ycier
aczk
ę
• wy
konu
je cz
ynno
ści s
amoo
bsłu
gowe
na m
iarę s
woich
moż
liwoś
ci
pwn_HOP_do_gory_program_wych_przedszkolnego_001_156.indd 17 31.01.2018 15:01:09
18
Cele
ogó
lne
(eta
pow
e)Do
wia
dcze
nia
dzie
cka
sprz
yjaj
ce ro
zwoj
owi p
rzew
idyw
anyc
h os
ign
i
Prze
wid
ywan
e os
ign
ici
a (d
ziec
ko)
• w
yrab
iani
e na
wyk
ów h
igie
nicz
-ny
ch•
wdr
ażan
ie d
o db
ałoś
ci o
est
etyk
ę w
łasn
ego
wyg
lądu
−sa
mod
zieln
e ro
zbier
anie
się,
pode
jmow
anie
prób
sam
odzie
lneg
o ub
ieran
ia s
ię (p
iżam
a, bu
ty, s
podn
ie, s
pódn
ica, k
urtk
a, sz
alik)
, po-
rząd
kowa
nie w
łasn
ej od
zieży
na
swoi
m k
rzes
ełku,
pół
ce p
o ro
zebr
a-ni
u się
•
naby
wani
e poz
ytyw
nego
stos
unku
do
zabi
egów
hig
ienicz
nych
: −od
kryw
anie
potrz
eby s
toso
wani
a pod
stawo
wych
zasa
d hi
gien
y i d
ba-
łośc
i o cz
ysto
ść ci
ała
(myc
ie zę
bów
po p
osiłk
u, m
ycie
rąk
prze
d i p
o po
siłku
ora
z po
wyj
ściu
z to
alety,
wyc
ieran
ie no
sa, z
asła
nian
ie us
t pr
zy k
ichan
iu it
p.)
popr
zez
kont
akt z
e św
iatem
baje
k i o
bser
wację
ży
cia co
dzien
nego
– d
ostrz
egan
ie po
zyty
wnyc
h za
chow
ań b
ohat
erów
ró
żnyc
h sy
tuac
ji, p
odejm
owan
ie pr
ób w
czuw
ania
się w
ich
prze
życia
, ak
cept
owan
ie pr
zyjęt
ych
zasa
d −na
bywa
nie s
amod
zieln
ości
w wy
kony
wani
u za
bieg
ów h
igien
iczny
ch:
• zg
łasza
nie p
otrz
eb fi
zjolo
gicz
nych
, sam
odzie
lne k
orzy
stani
e z to
alety
• na
bywa
nie s
praw
nośc
i sam
odzie
lneg
o m
ycia
rąk z
prz
estrz
egan
iem
kolej
nych
eta
pów
czyn
nośc
i, ek
onom
iczne
go w
ykor
zysty
wani
a m
ydła
, wła
ściw
ego
korz
ysta
nia z
ręcz
nika
• wł
aściw
e kor
zysta
nie z
chus
tecz
ki d
o no
sa•
wyko
nywa
nie c
zynn
ości
myc
ia zę
bów
z pom
ocą d
oros
łych
(zac
ho-
wani
e po
praw
nej s
trukt
ury
czyn
nośc
i, ek
onom
iczne
uży
cie p
asty
do
zębó
w), p
odejm
owan
ie sa
mod
zieln
ych
prób
myc
ia zę
bów
• po
dejm
owan
ie pr
ób sa
mod
zieln
ego
korz
ysta
nia z
oso
bisty
ch p
rzy-
boró
w to
aleto
wych
(szc
zote
czka
do
zębó
w, k
ubec
zek
do p
łuka
nia
ust,
grze
bień
) •
pode
jmow
anie
dzia
łań
zwią
zany
ch z
e sto
sowa
niem
prz
yjęt
ych
zasa
d hi
gien
y i d
bało
ści o
czy
stość
cia
ła –
doś
wiad
czan
ie ra
dośc
i z p
ochw
ał,
podz
iękow
ań o
d do
rosły
ch, n
abyw
anie
zach
owań
naw
ykow
ych
• wi
e, jak
moż
e dba
ć o h
igien
ę i cz
ysto
ść ci
ała
• ro
zpoz
naje
zach
owan
ia zw
iąza
ne z
dbał
ością
o h
igien
ę
• zg
łasz
a pot
rzeb
y fizj
olog
iczne
• sa
mod
zieln
ie ko
rzys
ta z
toale
ty•
wyko
nuje
sam
odzie
lnie
zabi
egi h
igien
iczne
(m
ycie
rąk,
kor
zysta
nie
z ręc
znik
a, ch
uste
czki
do
nosa
) i p
rzy w
spół
udzia
le do
rosły
ch (m
ycie
zębó
w)•
pode
jmuj
e pró
by sa
mod
zieln
ego
korz
ysta
nia z
oso
bisty
ch p
rzyb
orów
to
aleto
wych
• re
spek
tuje
pozn
ane z
asad
y hig
ieny n
a co
dzień
• w
draż
anie
do
kultu
raln
ego
spoż
ywan
ia p
osiłk
ów•
umiej
ętne
spoż
ywan
ie po
siłkó
w z z
asto
sowa
niem
zasa
d: −do
kład
nego
gryz
ienia
i żu
cia p
okar
mów
(zwł
aszc
za tw
ards
zych
) −pr
óbow
ania
wsz
ystk
ich p
otra
w (p
rzez
wycię
żani
e upr
zedz
eń)
−po
dejm
owan
ia p
rób
spoż
ywan
ia p
osiłk
u do
koń
ca
• sp
ożyw
anie
wspó
lnyc
h po
siłkó
w pr
zy s
tole
z pr
zestr
zega
niem
zas
ad
kultu
raln
ego
zach
owan
ia:
−sp
okoj
ne sp
ożyw
anie
posił
ku z
zam
knięt
ymi u
stam
i, be
z pr
owad
ze-
nia r
ozm
ów z
„pełn
ą buz
ią” −za
chow
ywan
ie po
rząd
ku w
okół
sieb
ie w
trakc
ie jed
zeni
a, ni
eprz
e-sz
kadz
anie
koleg
om
−wł
aściw
e po
sługi
wani
e się
łyżk
ą, ły
żecz
ką, k
ubki
em, p
odejm
owan
ie pr
ób p
osłu
giwa
nia s
ię wi
delce
m i
serw
etką
• um
iejęt
nie s
poży
wa p
osiłk
i na m
iarę s
woich
moż
liwoś
ci
• po
dejm
uje
prób
y sp
ożyw
ania
wsp
ólny
ch p
osiłk
ów p
rzy
stole
z pr
ze-
strze
gani
em p
ozna
nych
zasa
d ku
ltura
lneg
o za
chow
ania
TRE CI EDUKACYJNE
pwn_HOP_do_gory_program_wych_przedszkolnego_001_156.indd 18 31.01.2018 15:01:09
19
B. W
DRA
ŻAN
IE D
O D
BAŁO
ŚCI O
ŁA
D I
PORZ
ĄD
EK W
OKÓ
Ł SI
EBIE
• w
draż
anie
do
zach
owan
ia
ładu
i po
rząd
ku w
naj
bliż
szym
ot
ocze
niu
• do
świa
dcza
nie
skut
ków
niep
orzą
dku
w ot
ocze
niu,
np.
jes
t ba
łaga
n,
doro
śli s
ą ni
ezad
owol
eni,
nie
moż
na z
naleź
ć ok
reślo
nych
rze
czy
– ob
serw
owan
ie sy
tuac
ji w
świec
ie rz
eczy
wisty
m i
fikcy
jnym
(prz
eżyc
ia
boha
teró
w ba
jek, h
istor
yjek
obr
azko
wych
, tea
trzyk
ów)
• po
znaw
anie
zasa
d db
ałoś
ci o
ład
i por
ząde
k w
grup
ie, n
p. za
sada
odk
ła-
dani
a na m
iejsc
e i p
orzą
dkow
ania
zaba
wek/
przy
boró
w, p
orzą
dkow
ania
ub
rani
a po
roze
bran
iu si
ę, ws
uwan
ie kr
zese
łka p
o od
ejściu
od
stolik
a•
wyko
nywa
nie
pros
tych
pra
c po
rząd
kowy
ch p
odcz
as z
abaw
tem
atyc
z-ny
ch, n
p. w
trak
cie za
bawy
„W d
om” i
w tr
akcie
prac
społ
eczn
o-uż
ytec
z-ny
ch n
a rz
ecz g
rupy
– sp
rząt
anie
po sk
ończ
onej
zaba
wie,
ścier
anie
ku-
rzu
na p
ółka
ch, p
orzą
dkow
anie
kącik
ów za
inte
reso
wań,
doś
wiad
czan
ie wy
siłku
wkł
adan
ego
w pr
acę,
dostr
zega
nie p
otrz
eby p
osza
nowa
nia p
racy
os
ób s
przą
tając
ych
w pr
zeds
zkol
u (n
abyw
anie
nawy
ków
: wyc
ieran
ia
butó
w pr
zed
wejśc
iem d
o po
mies
zcze
nia,
wrzu
cani
a śm
ieci d
o ko
sza,
porz
ądko
wani
a ubr
ań p
o ro
zebr
aniu
się i
tp.)
• po
mag
anie
w pr
osty
ch, d
omow
ych
czyn
nośc
iach
por
ządk
owyc
h –
do-
świa
dcza
nie r
adoś
ci z p
ochw
ał, p
odzię
kowa
ń od
dor
osły
ch, n
abyw
anie
zach
owań
naw
ykow
ych
• do
strze
gani
e pot
rzeb
y pos
zano
wani
a wsz
ystk
iego,
co zn
ajduj
e się
w ot
o-cz
eniu
(wcz
uwan
ie się
w „o
dczu
cia” z
abaw
ek p
odcz
as an
imiza
cji p
rzed
-m
iotó
w pr
zez
nauc
zycie
la, n
p. „
Nas
zym
zab
awko
m je
st pr
zykr
o, b
o…
Jak
im p
omoż
emy?
”):
−od
kład
anie
prze
dmio
tów
na ic
h m
iejsc
e w d
obry
m st
anie,
zgła
szan
ie ws
zelk
ich u
szko
dzeń
(np.
znisz
czon
e zab
awki
, poł
aman
e kre
dki)
−ws
półu
dzia
ł w n
apra
wach
dro
bnyc
h us
zkod
zeń,
np.
sklej
aniu
ksią
że-
czek
, obs
erwa
cja n
apra
w ty
pu re
pero
wani
e ubr
anek
lalk
om, p
rzys
zy-
wani
e misi
owi u
cha
• wi
e, że
nale
ży d
bać o
ład
i
Top Related