Download - Prezentacja pogranicze polsko ukraińskie

Transcript
Page 1: Prezentacja pogranicze polsko ukraińskie

POGRANICZE POLSKO-

UKRAIŃSKIEPrzygotowała:

Milena Malicka

Magdalena Marek

Page 2: Prezentacja pogranicze polsko ukraińskie

NAZWA Nazwa Ukraińców jako narodu, pojawiła się dopiero

w XIX wieku. W średniowieczu nazwa Ukrainy, stosowana była do ziem kijowskich od czasu ich inkorporacji do Litwy w roku 1471. Nazwa ta jednak nie miała nigdy charakteru oficjalnego i oznaczała jedynie ogólne pojęcie geograficzne, oznaczające "ugranicze", "południowy kraniec", ziemie Wielkiego Księstwa Litewskiego od strony "Ordyńców" ( Chanatu Krymskiego).

Urzędowo nazwa ta została użyta po raz pierwszy za czasów Rzeczpospolitej w roku 1589 w tytule ustawy "Porządek ze strony Niżowców i Ukrainy". Nazwa obszaru miała w tym dokumencie charakter czysto pospolity, nie zaś polityczny czy urzędową nazwę prowincji.

Page 3: Prezentacja pogranicze polsko ukraińskie

JĘZYK UKRAIŃSKI  Język należący do grupy języków

wschodniosłowiańskich. Posługuje się nim ponad 47 mln ludzi,

głównie na Ukrainie, gdzie ma status języka urzędowego.

Używany jest również przez Ukraińców w Rosji, Stanach Zjednoczonych, Kanadzie, Mołdawii, Polsce i na Białorusi.

Współczesny alfabet ukraiński stanowi odmianę cyrylicy, a obecna ortografia ustalona została zasadniczo na początku XX wieku.

Page 4: Prezentacja pogranicze polsko ukraińskie

UKRAIŃSKI STRÓJ LUDOWY Haft ukraiński zajmuje poczesne miejsce wśród

różnych typów ukraińskich sztuk dekoracyjnych. Ukraina posiada bogatą historię haftowania, przez

długi czas haft pojawiał się na strojach ludowych, a także odgrywał istotną rolę w czasie tradycyjnych ukraińskich ślubów oraz innych świąt.

Od Połtawy, Kijowa i Czernihowa na wschodzie, przez Wołyń i Polesie na północnym zachodzie, po Bukowinę i obszary Huculszczyzny na południowym zachodzie, sztuka ta ma długą historię, która wyznacza jej motywy zdobnicze oraz kompozycję, a także najczęściej wybierane kolory oraz rodzaje ściegów.

Haft ukraiński, jest bardzo ważny w kulturze ukraińskiej, gdyż jest wykorzystywany do wyszywanek, czyli ukraińskich strojów.

Page 5: Prezentacja pogranicze polsko ukraińskie

WYSZYWANKA UKRAIŃSKA Wyszywanka  jest to tradycyjna

odzież Ukraińców. Jest to bogato zdobiona haftami koszula.

Wykonywano ją zazwyczaj z samodziałowego płótna, utkanego na domowym warsztacie tkackim. 

Haft wykonywany na koszuli posiadał wiele lokalnych wariantów i kolorów, różnych dla różnych regionów Ukrainy.

Page 6: Prezentacja pogranicze polsko ukraińskie
Page 7: Prezentacja pogranicze polsko ukraińskie
Page 8: Prezentacja pogranicze polsko ukraińskie
Page 9: Prezentacja pogranicze polsko ukraińskie

UKRAIŃCY JAKO MNIEJSZOŚĆ NARODOWA

Ukraińcy są jedną z najliczniejszych mniejszości narodowych w naszym kraju.

Jednak inaczej, niż na ogół wspólnoty mniejszościowe (np. polscy Litwini i Białorusini, słowaccy i ukraińscy Węgrzy), nie skupiają się oni na terenach graniczących ze zwartym terytorium danego narodu, lecz są rozproszeni w Polsce zachodniej i północnej.

To czyni z nich diasporę, i to o charakterze bliższym współczesnym emigracjom, niż „klasycznym” diasporom, jak żydowska czy ormiańska.

Page 10: Prezentacja pogranicze polsko ukraińskie

WĄTEK HISTORYCZNY

Do 1947 r. Ukraińcy Polscy stanowili „normalną” mniejszość narodową.

Mieszkali na terenach, stanowiących przedłużenie ukraińskiego obszaru etnicznego, rozciągających się wzdłuż południowej i wschodniej granicy Polski, od okolic Krynicy po okolice Włodawy.

Wbrew ukraińskiej historiografii patriotycznej na większości tych terenów (z wyjątkiem okolic Przemyśla i Sanoka) nie mieszkali oni od wczesnego średniowiecza, lecz napłynęli ze wschodu w wiekach XIV-XVI w ramach procesów migracyjnych w państwie polsko-litewskim.

Jest to jednak okres wystarczający, by w XX wieku uważać ich za ludność w pełni autochtoniczną. 

Page 11: Prezentacja pogranicze polsko ukraińskie

UKRAIŃCY W POLSCE Procentowy udział

ludności ukraińskiej wg Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań 2002

Przede wszystkim są to tereny Mazur, Warmii ,Pomorza Gdańskiego i Zachodniego, zachodnia cześć Dolnego Śląska

Page 12: Prezentacja pogranicze polsko ukraińskie

WĄTEK HISTORYCZNY Na większości terenów stanowili oni znaczną

większość ludności wiejskiej, natomiast ukraińska ludność miejska była nieliczna (głównymi ukraińskimi ośrodkami inteligenckimi, które pozostały przy Polsce po 1944 r., były Przemyśl i Sanok; oprócz tego skupiskami ukraińskiej inteligencji były Kraków i Warszawa).

Znaczna część Ukraińców, mieszkających na zachód od Bugu i Sanu, już przed wojną nie miała grupowych tożsamości etnograficznych, identyfikując się bezpośrednio z narodem ukraińskim. 

Page 13: Prezentacja pogranicze polsko ukraińskie

II WOJNA ŚWIATOWA Następstwem drugiej wojny światowej oraz dwu fal

wysiedleń ludności ukraińskiej była całkowita dezorganizacja dotychczasowych struktur społecznych.

Przedwojenna inteligencja ukraińska znikła z Polski: kto nie padł ofiarą represji czasu wojny lub nie uciekł na Zachód, wpadł w ręce NKWD.

Zlikwidowane zostały wszystkie ukraińskie organizacje obywatelskie: społeczne, oświatowe, gospodarcze, a także struktury Kościoła grekokatolickiego, będącego jedną z najważniejszych instytucji życia narodowego Ukraińców galicyjskich.

Znaczna część młodych, ideowych narodowców zginęła w szeregach Ukraińskiej Powstańczej Armii lub – pojmana – z wyroku polskich sądów. 

Page 14: Prezentacja pogranicze polsko ukraińskie

AKCJA WISŁA akcja militarna o charakterze

międzynarodowym wymierzona w struktury Ukraińskiej Powstańczej Armii i Organizacji Ukraińskich Nacjonalistów,

akcja przesiedleńcza dokonana w celu usunięcia wybranych grup ludnościowych, m.in. Ukraińców, Bojków, Dolinian i Łemków, jak również rodzin mieszanych polsko-ukraińskich, głównie z terenów Polski południowo-wschodniej (obszary na wschód od Rzeszowa i Lublina), głównie na Ziemie Odzyskane, która miała miejsce w dwa lata po zakończeniu II wojny światowej.

Page 15: Prezentacja pogranicze polsko ukraińskie

AKCJA WISŁA Przeprowadzona została przez: -formacje wojskowe Rzeczypospolitej Polskiej, -oddziały Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego (Korpus Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Milicję Obywatelską, Ochotniczą Rezerwę Milicji Obywatelskiej), -agendy cywilne (Państwowy Urząd Repatriacyjny).

Page 16: Prezentacja pogranicze polsko ukraińskie

AKCJA WISŁA Decyzję w sprawie podjęcia Akcji "Wisła"

podjęło Biuro Polityczne KC PPR. Przyjmuje się, że trwała od 28 kwietnia do

końca lipca 1947, chociaż ostatnie wysiedlenia miały miejsce w roku 1950.

Szacuje się, iż w wyniku akcji wojskowej rozbito siły UPA w liczbie 1500 ludzi (17 sotni), oraz uwięziono 2 900 aktywnych lub domniemanych członków OUN, a przesiedlenia objęły ponad 140 tysięcy osób cywilnych. Pierwotnym kryptonimem tej akcji był „Wschód”, zmieniony później na „Wisła”

Page 17: Prezentacja pogranicze polsko ukraińskie

GRUPA OPERACYJNA WISŁA Do przeprowadzenia akcji przeznaczono:- cztery dywizje piechoty (6, 7, 8, 9 DP),

jedną dywizję KBW- trzy dodatkowe pułki (piechoty,

samochodowy i saperski). Akcję wspierała dodatkowo 3 DP.

- Łącznie dało to ponad 20 tysięcy żołnierzy.

- Oprócz tego wspomagać akcję miały oddziały WOP, Milicja Obywatelska, ORMO i UBP.

Page 18: Prezentacja pogranicze polsko ukraińskie

CIEKAWOSTKI- AKCJA WISŁA Akcja "Wisła" była dużo wcześniej przygotowaną

operacją rozproszenia pozostałej na ziemiach polskich mniejszości ukraińskiej, oskarżanej o stanowienie zaplecza dla działań takich organizacji jak UPA i OUN.

Akcja dotknęła mieszkańców południowo-wschodniej Polski, w tym również Polaków z małżeństw mieszanych, oraz inne mniejszości rusińskie – stanowiące większość mieszkańców wielu miejscowości.

Akcja "Wisła", przeprowadzona zastała przez Grupę Operacyjną "Wisła", dowodzoną przez gen. Stefana Mossora, rozpoczęła się 28 kwietnia 1947 roku o godzinie 4 nad ranem.

Page 19: Prezentacja pogranicze polsko ukraińskie

PRZESIEDLENIA SPOWODOWANE AKCJĄ WISŁA Przesiedlenia objęły ok. 140 tysięcy osób pozostałych

po wyjazdach na Ukrainę oraz po wywózkach w głąb ZSRR po podpisaniu umowy o wymianie ludności między Polską a radziecką Ukrainą w latach 1944-1946, a zamieszkujących Polesie, Roztocze, Pogórze Przemyskie, Bieszczady, Beskid Niski, Beskid Sądecki i tzw. Ruś Szlachtowską.

Ostatnie wyjazdy związane z Akcją miały miejsce od stycznia do kwietnia 1950, kiedy to wysiedlono 32 rodziny (mieszkające w pasie przygranicznym) z powiatu nowotarskiego.

Akcja "Wisła" oficjalnie zakończyła się uroczystością dekoracji na granicy polsko-czechosłowackiej żołnierzy najbardziej zasłużonych w walkach z "bandami".

Page 20: Prezentacja pogranicze polsko ukraińskie

PUNKTY ZBORNE- AKCJA WISŁA Na terenie działania każdego pułku tworzono jeden lub

dwa pułkowe punkty zborne. Lokalizowano je, uwzględniając odległość od stacji załadowczej, sieć dróg oraz położenie względem wysiedlanych wsi.

O świcie wojsko otaczało wieś, aby nie dopuścić do ucieczki ludności do lasu. Gromadzono wszystkich mieszkańców w jednym miejscu i ogłaszano podjęcie akcji wysiedleńczej i jej warunki, czyli "Przepisy porządkowe":

Każdy, kto pozostałby we wsi po wysiedleniu, będzie uważany za członka bandy i jako taki traktowany

Wyraża się zgodę na zabranie tylko żywego inwentarza, podstawowego sprzętu rolniczego, oraz do 25 kg na osobę niezbędnej odzieży, naczyń kuchennych, i zapasu żywności na drogę

Pozostały majątek ruchomy ma być przewieziony w późniejszym czasie i rozdzielony wśród przesiedleńców

Page 21: Prezentacja pogranicze polsko ukraińskie

PUNKTY ZBORNE- AKCJA WISŁAW punktach zbornych przesłuchiwano wszystkich, przydzielając odpowiednią kategorię zagrożenia (od A do C, A – najwyższa). W punktach tych ludność pozostawała aż do skierowania do odpowiedniej stacji załadowczej i podstawienia wagonów (czasem nawet do miesiąca). Instrukcja przewidywała 2 godziny na spakowanie się i

opuszczenie domów. W tym czasie niemożliwością było spakowanie dorobku swego życia, ograniczeniem były też przepisy, nakazujące zmieszczenie całego dobytku maksymalnie na 2 wozach konnych. Nie pozwalało to na załadowanie większych narzędzi, mebli, zapasów ziemniaków i zboża. Z konieczności zostawiano też część zwierząt hodowlanych.

Pozostawione mienie wykorzystywały wojskowe służby kwatermistrzowskie, wysyłając zapasy pozostawione przez przesiedleńców do aprowizacji jednostek wojskowych w centralnej Polsce. Korzystały z nich również oddziały GO „Wisła”.

Page 22: Prezentacja pogranicze polsko ukraińskie

OBUZ W JAWORZNIE Inteligencję, księży greckokatolickich, osoby podejrzane o

współpracę z UPA i organizacjami nacjonalistycznymi oraz często także osoby przypadkowe, kierowano z punktów zbornych do więzień lub Centralnego Obozu Pracy w Jaworznie, utworzonego w kwietniu 1947.

W obozie tym znalazło się prawie 3873 więźniów (2781 Ukraińców – w tym 823 kobiety, 22 księży greckokatolickich, 3 księży prawosławnych), z czego ponad 150 zmarło.

Obóz w Jaworznie był w rzeczywistości byłym obozem koncentracyjnym (filia KL Auschwitz). Po II wojnie światowej obóz został zaadaptowany na potrzeby nowego reżimu decyzją Biura Politycznego KC PPR. Centralny Obóz Pracy w Jaworznie funkcjonował jeszcze do stycznia 1949. Później wśród skazanych w obozie tym znaleźli się przede wszystkim polscy działacze niepodległościowi, żołnierze AK, górnicy, Niemcy.

Page 23: Prezentacja pogranicze polsko ukraińskie

OSIEDLENIE Ludność osiedlano na podstawie Planu

Ewakuacyjnego z dnia 18 kwietnia 1947, opracowanego przez Ministerstwo Ziem Odzyskanych . Przewidywał on rozmieszczenie wysiedleńców w województwie szczecińskim i olsztyńskim. Zarządzenie Departamentu Osiedleńczego MZO z 27 czerwca 1947 zabraniało osiedlania przesiedleńców:

- w pasie 50 km od granic lądowych państwa- w pasie 10 km od starych granic z 1939- w pasie 30 km od wybrzeża morskiego- w odległości mniejszej niż 30 km od miast wojewódzkich

Page 24: Prezentacja pogranicze polsko ukraińskie

OSIEDLENIE Ponieważ powszechny był brak wpisanej

kategorii bezpieczeństwa na listach przesiedleńców, wójtowie często sami decydowali o przyznaniu takiej kategorii, lub też nie zwracali na nią uwagi.

Rodziny z kategorią A i B polecono osiedlać po jednej na wieś lub folwark. Dopiero wobec braku miejsca do zasiedlania zezwolono na dosiedlanie kilku rodzin z kategorii C, pod warunkiem, że rodziny te pochodziły z różnych regionów, i nie znały się wcześniej.

W sumie osiedlono 95 846 osób pochodzących z województwa rzeszowskiego i 44 728 osób pochodzących z województwa lubelskiego

Page 25: Prezentacja pogranicze polsko ukraińskie

KONSEKWENCJE AKCJI WISŁA Chociaż w dyrektywie nr 7 gen. Żymierski jasno poinstruował gen.

Mossora, że głównym celem Akcji "Wisła" są przesiedlenia, a bezpośrednia walka z UPA jest celem ubocznym, drugorzędnym, to w rezultacie akcji "Wisła" UPA straciła około 70% stanów osobowych i bazę zaopatrzeniową (praktycznie całą siatkę cywilną) na obszarze wokół Rzeszowa).

Jej konsekwencją było częściowe wyludnienie obszarów Roztocza, Pogórza Przemyskiego, Bieszczadów i Beskidu Niskiego oraz zniszczenie dziedzictwa kulturowego tych regionów. Przestało całkowicie istnieć kilkadziesiąt miejscowości.

Na "zachód" wyjeżdżali również Polacy, którzy opuszczali swe rodzinne strony po spaleniu wsi i miasteczek przez oddziały UPA, oraz braku perspektywy rozwoju tych terenów.

Akcja wiązała się też z nieuchronną utratą dobytku ruchomego i nieruchomości przesiedleńców oraz w większości przypadków znacznym pogorszeniem warunków bytowania, jak również z całkowitą dezorganizacją życia rodzinnego

Zdecydowanie negatywną ocenę Akcji „Wisła” wydało Kolegium Ministerstwa Spraw Wewnętrznych z dnia 19 czerwca 1956 roku. W protokole z posiedzenia kolegium czytamy że: „był to ogromny błąd w stosunku do ludności ukraińskiej”

Page 26: Prezentacja pogranicze polsko ukraińskie

LICZEBNOŚĆ UKRAINCÓW Liczbę Ukraińców w Polsce można szacować na 200

do 350 tys. Liczba ta obejmuje Łemków, nie obejmuje natomiast

mieszkańców północnego Podlasia (południowej Białostocczyzny).

Trzeba tu mieć na uwadze, że część Łemków nie uważa się za Ukraińców, podobnie jak większość prawosławnych mieszkańców Podlasia.

Nie więcej, niż kilkadziesiąt tysięcy Ukraińców mieszka na terenach, z których ich wysiedlono oraz w miastach sąsiadujących z nimi.

Trwa powolna migracja Ukraińców na południowo-wschodnie pogranicze Polski, nie wydaje się jednak, by mogła ona radykalnie zmienić rozmieszczenie społeczności ukraińskiej w naszym kraju

Page 27: Prezentacja pogranicze polsko ukraińskie

KUCHNIA UKRAIŃSKA Podstawą kuchni ukraińskiej są chleby oraz potrawy

z mąki i kaszy. Istotną rolę odgrywają także mięso, warzywa i ryby. Chleb, pieczony niegdyś w specjalnych piecach, pełni także funkcje obrzędowe, szczególnie tzw. korowaj.

Często spotyka się potrawy z ciasta, gotowanego we wrzątku - warenyky, z różnymi nadzieniami: twarogiem, ziemniakami, wiśniami. Do tej samej grupy należą sławne i bardzo lubiane pierogi ruskie.

Daniem narodowym jest barszcz ukraiński z burakami, kapusta, warzywami, słoniną oraz znaczącą ilością śmietany. Z innych zup popularne są kapuśniak oraz juszka.

Z mięs jada się wołowinę, wieprzowinę, baraninę i drób. Ulubioną potrawą narodową jest słonina wieprzowa, występująca w każdej możliwej postaci - słonej, wędzonej, duszonej, słodkiej (desery).

Słoninę jada się zwykle z chlebem i musztardą

Page 28: Prezentacja pogranicze polsko ukraińskie

KOROWAJ-TRADYCYJNE PIECZYWO UKRAIŃSKIE

Jest to pieczywo przygotowywane z okazji różnych świat i uroczystości, najczęściej na wesela.

Ma formę zwykłego bochenka chleba lub okrągłego placka, ozdobiony jest dekoracjami z ciasta- zajączkami, ptakami, kwiatami, rozetami, figurkami słońca lub księżyca.

Korowaj weselny przygotowywały dzień przed ślubem kobiety, a przy wypieku nie mogli być obecni mężczyźni.

Page 29: Prezentacja pogranicze polsko ukraińskie

RELIGIA Na Ukrainie pod względem

wyznaniowym dominuje religia prawosławna.

Mimo tego iż prawosławie skupia najwięcej wyznawców, to na terenie Ukrainy działają jedynie cztery kościoły prawosławne.

Ową religię wyznaje 45% Ukraińców. Grekokatolicy zajmują około 7% ukraińskiej populacji a katolicy obrządku rzymskiego zaledwie 1%. Prawie 50% ludności nie przyznaję się do jakiejkolwiek wiary.

Page 30: Prezentacja pogranicze polsko ukraińskie

CIEKAWOSTKI Ukraina szczyci się taki nazwiskami jak: Jarosław

Mądry, Mykoła Amosow czy Bohdan Chmielnicki.  Na Ukrainie znany jest wszystkim Kozak - czyli

taniec ludowy, który ubarwia ukraińskie festiwale. 24 sierpień to Ukrainie święto narodowe - Dzień

Niepodległości.   Inne dni świąteczne na Ukrainie:

7 stycznia – Boże Narodzenie (prawosławne oraz grekokatolickie)

13 stycznia- Małanka, czyli ukraiński Sylwester 1 maja (2) – Dni Międzynarodowego Święta Pracy 9 maja – Dzień Zwycięstwa 28 czerwca – Dzień Konstytucji Ukrainy