7/25/2019 Praca Magisterska(10)
1/74
2
Spis treci
Wykaz skrtw . .......... ......... ......... ......... .......... ......... ......... .......... ...... 3
WSTP........................................................................................... 6
Rozdzia 1
URLOP WYPOCZYNKOWY............................................................. 8
1.1. Nabycie prawa do urlopu wypoczynkowego i jego wymiar ............................ 8
1.2. Zwikszony wymiar urlopu............................................................................ 15
1.3. Zasady udzielania i wykorzystywania urlopu wypoczynkowego .................. 211.4. Wynagrodzenie za czas urlopu wypoczynkowego ........................................ 29
1.5. Niewykorzystany urlop wypoczynkowy ........................................................ 33
Rozdzia 2
URLOPY ZWIZANE Z RODZICIELSTWEM................................... 38
2.1. Urlop macierzyski........................................................................................ 38
2.2. Urlop ojcowski ............................................................................................... 43
2.3. Dodatkowy urlop macierzyski..................................................................... 45
2.4. Urlop z tytuu przysposobienia...................................................................... 47
2.5. Urlop wychowawczy ...................................................................................... 49
Rozdzia 3
URLOPY UDZIELANE W INNYCH CELACH.................................... 57
3.1. Urlop bezpatny.............................................................................................. 57
3.2. Urlop szkoleniowy ......................................................................................... 62
ZAKOCZENIE............................................................................. 65
rda prawa................................................................................... 66
Bibliografia .............. ......... ......... .......... ......... .......... ......... ......... ...... 70
Orzecznictwo ......... ......... .......... ......... ......... .......... ......... ......... ......... 74
7/25/2019 Praca Magisterska(10)
2/74
3
Wykaz skrtw
1. rda prawa
k.p. Ustawa z 26.06.1974 r. Kodeks Pracy
(Tekst jedn. Dz.U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94.)
KartNU Ustawa z 26.01.1982 r. Karta Nauczyciela
(Dz.U. z 2006 r. Nr 97, poz. 674).
PrSzkolWyU Ustawa z 27.07.2005 r. Prawo o szkolnictwie wyszym
(Dz.U. z 2005 r. Nr 164, poz. 1365.)
UrlopWypR Rozporzdzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z
08.01.1997 r. w sprawie szczegowych zasad udzielania
urlopu wypoczynkowego, ustalania i wypacania
wynagrodzenia za czas urlopu oraz ekwiwalentu
pieninego za urlop
(Dz.U. z 1997 r. Nr 2, poz. 14 z pn. zm.)ZatrudNiepeU Ustawa z 27.8.1997 r. o rehabilitacji zawodowej i spoecznej
oraz zatrudnieniu osb niepenosprawnych (Dz.U. z 1997 r.
Nr 123, poz. 776 z pn. zm.)
2. Pimiennictwo
Biul. Inf. Pr.
DzGPr
Biuletyn Informator Prawniczy
Dziennik Gazeta Prawna
INFORPP Informator Prawno-Podatkowy
Legalis System Informacji Prawnej LEGALIS
MoP Monitor Prawniczy
7/25/2019 Praca Magisterska(10)
3/74
4
MoPr Monitor Prawa Pracy
MPPiU Monitor Prawa Pracy i Ubezpiecze
OSNAPiUS Orzecznictwo Sdu Najwyszego Izba Administracyjna
Pracy i Ubezpiecze Spoecznych
OSNCP Orzecznictwo Sdu Najwyszego Izba Cywilna oraz Izba
Pracy u Ubezpiecze Spoecznych
PGPr Poradnik Gazety Prawnej
RachBud Rachunkowo Budetowa
SerwisPP Serwis Prawno-Pracowniczy
UPP Ubezpieczenia i Prawo Pracy
3. Inne
paragraf
art. artyku
Dz.U. Dziennik Ustaw
itp. i tym podobne
jw. jak wyej
m. in. midzy innymi
NIK Najwysza Izba Kontroli
Nr numer
NSA Naczelny Sd Administracyjny
PAN Polska Akademia Nauk
pkt punkt
post. postanowienie
poz. pozycja
RM Rada Ministrw
rozp. rozporzdzenie
7/25/2019 Praca Magisterska(10)
4/74
5
s. strona
SA Sd Apelacyjny
SN Sd Najwyszy
tekst jedn. tekst jednolity
tj. to jest
uchw. uchwaa
ust. ustp
w zw. w zwizku
WSA Wojewdzki Sd Administracyjny
ww. wyej wymienione
wyd. wydanie
wyr. wyrok
z pn. zm. z pniejszymi zmianami
zd. zdanie
7/25/2019 Praca Magisterska(10)
5/74
6
WSTP
Niniejsze opracowanie jest omwieniem najwaniejszych urlopw
pracowniczych przewidzianych w przepisach prawa pracy. Poszczeglne urlopy
opisano w trzech rozdziaach,a za kryteriumpodziau wzito cel realizacji danego
urlopu.
Pierwszy rozdzia w caoci powicono urlopowi wypoczynkowemu, jako
podstawowemu uprawnieniu kadego pracownika. Zagwarantowany w
samejKonstytucji (art. 66 ust. 2), jest realizacj kodeksowej zasady prawa
do wypoczynku (art. 14 k.p.) i w tym celu jest on udzielany.W tym rozdziale
opisano kwestie zasad nabywania urlopu wypoczynkowego, ustalania wymiaru
i jego realizacjioraz konsekwencji niewykorzystania przysugujcego urlopu.
Ponadto przedstawiono grupy pracownikw, ktre przepisy prawa pracy traktuj
w sposb szczeglny, zapewniajc dodatkowy urlop wypoczynkowy lub
zwikszenie jego wymiaru.
Kolejny rozdzia przedstawia uprawnienia urlopowe pracownikw bdcych
rodzicami lub opiekunami. Rodzicielstwo daje bowiem tym pracownikom
moliwo -czasem obowizek- skorzystania z szeregu urlopw okrelonych
w k.p. W poszczeglnych podrozdziaach omwiono prawa i obowizki
wynikajce z kadego z nich. Opisano urlop macierzyski, urlop na warunkach
urlopu macierzyskiegoi dodatkowy urlop z nimi zwizany, oraz urlop ojcowskii wychowawczy. Regulacje prawne dotyczce urlopw zwizanych
z rodzicielstwem maj na celu ochron rodziny, zapewnienie waciwej opieki nad
dzieckiem i moliwo uczestniczenia obojgu rodzicw/opiekunw w procesie
wychowawczym.
7/25/2019 Praca Magisterska(10)
6/74
7
Ostatni rozdzia traktuje o urlopie bezpatnym oraz szkoleniowym. Pierwszy
z nich moe zosta udzielony praktycznie w kadym celu, ustawodawca bowiem
pozostawi t kwesti pracodawcy i pracownikowi, ktrzy okrelaj warunki
urlopu bezpatnego we wzajemnymporozumieniu. Urlop szkoleniowy udzielany
jest natomiast w celu podnoszenia kwalifikacji zawodowych pracownika. Kwestie
dotyczce korzystania z powyszych urlopw zostay omwionew rozdziale 3.
Prac napisano z zastosowaniem metody dogmatyczno-prawnej, uwzgldniajc
stan prawny na dzie 31.05.2012 r.Interpretacj przepisw prawa pracy,
poruszonych w niniejszym opracowaniu, przeprowadzono w oparciu o opinie
specjalistw z zakresu prawa pracy zawarte w literaturze, komentarzach do ustawi artykuach z czasopism specjalistycznych. Ponadto uwzgldnione zostao
orzecznictwo Sdu Najwyszego i Sdu Apelacyjnego, a take Naczelnego Sdu
Administracyjnego oraz Wojewdzkiego Sdu Administracyjnego.
7/25/2019 Praca Magisterska(10)
7/74
8
Rozdzia 1
URLOP WYPOCZYNKOWY
1.1. Nabycie prawa do urlopu wypoczynkowego i jego wymiar
Przepisy Kodeksu pracy precyzuj kiedy pracownik nabywa prawo do urlopu.
W zalenoci od tego, czy dana osoba podejmuje prac w ramach stosunku pracy
po raz pierwszy w yciu, czy te jest to ju kolejny rok kalendarzowy, kiedy osoba
ta pozostaje w stosunku pracy, stosuje si odpowiedni przepis k.p.1.
Nabycie prawa do pierwszego urlopu reguluje przepis art. 153 1 k.p. Ma on
zastosowanie wycznie do pracownika podejmujcegoprac po raz pierwszy
w karierze zawodowej i tylko w czasie trwania roku kalendarzowego, w ktrym t
prac podj. Taki pracownik nabywa prawo do urlopu wypoczynkowego zdou,
z upywem miesica pracy, w wielkoci 1/12 wymiaru urlopu przysugujcego mu
po przepracowaniu roku (czyli 1,66 dnia). Nastpne czci urlopu - w roku
kalendarzowym, w ktrym pracownik podj prac po raz pierwszy- nabywane s
w taki sam sposb, take wtedy, kiedy zmienisi miejsce pracy2. Pierwszy urlop
wypoczynkowy pracownik otrzymuje tylko w pierwszym roku kalendarzowym
pracy, czyli raz w caej karierze zawodowej3.
Prawo do kolejnych urlopw pracownik nabywa w kadym nastpnym rokukalendarzowym (art. 153 2 k.p.) i niejest to zalene od wymiaru czasu pracy,
podstawy zatrudnienia,czy terodzaju umowy o prac4. Gdy pracownik pozostaje
w stosunku pracy nieprzerwalnie, to nabycie prawa do kolejnego urlopu nastpuje
z dniem 1 stycznia nastpnego roku kalendarzowego. Naley podkreli,
1B. Lenart, I. Jaroczewska-Ignatowska, E. Drzewiecka, M. Rotkiewicz, w: Urlop wypoczynkowy pracownikw.
Komentarz, przykady, pytania i odpowiedzi, przepisy, s. 7.2I. Kuniar, B. Skiba, Urlopy pracownicze i inne zwolnienia od pracy, Gdask 2004, s. 17.3A. Martuszewicz, K.Piecyk, Urlopy pracownicze i inne zwolnienia od pracy, Wyd. 2, Warszawa 2010, s. 26.
4A. Martuszewicz, K.Piecyk, Tame, s. 30.
7/25/2019 Praca Magisterska(10)
8/74
9
e kolejne urlopy nabywane s z gry i w penym wymiarze (ewentualnie
proporcjonalnym, odpowiadajcym okresowi zatrudnienia w danym roku)5.
Moe zdarzy si sytuacja, w ktrej pracownik podejmujcy prac po raz
pierwszy w yciu, od razu nabdzie prawo do kolejnego urlopu. Tak, zdaniemT. Liszcz, bdzie wtedy, gdy pracownik nawie stosunek pracy pniej ni dnia
1 grudnia, wwczas upyw penego miesica nastpi w styczniu, a wic ju
w nowym roku kalendarzowym6.
Na wymiar urlopu wypoczynkowego skadaj si zasadniczo dwa czynniki:
okres zatrudnienia pracownika oraz wymiar czasu pracy, w jakim pracownik jest
zatrudniony. Zgodnie z dyspozycj art. 154 k.p. roczny wymiar urlopu
wypoczynkowego dlapracownika, ktrego sta pracy wynosi mniej ni 10 lat
to 20 dni, natomiastjeli w sta wynosi wicej ni 10 lat, bdzie to26 dni.
Wymiar urlopu dla pracownika zatrudnionego w niepenym wymiarze czasu
pracy ustala si proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy tego pracownika
(art. 154 2 k.p.). Podstaw do obliczenia jest wymiar urlopu okrelony w art. 154
1 k.p. czyli 20 lub 26 dni w zalenoci od stau pracy. Uzyskany wynik
zaokrgla si w gr do penego dnia. Regua zaokrglania powoduje, e faktyczny
wypoczynek pracownika jest w niektrych przypadkach moe okaza si znacznie
podwyszony. Przykadowo, pracownik posiadajcy sta pracy przekraczajcy 10
lat, ktry zatrudniony jest na 1/8 etatu, w danym roku nabdzie prawo do urlopu
w wymiarze 4 dni (1/8 26 dni = 3,25 dnia, a po zaokrgleniu do penego dnia - 4
dni)7.W skrajnych przypadkach, obliczony w ten sposb roczny wymiar urlopu
wypoczynkowego moe wynie a 32 dni, dlatego art. 154 3 k.p. ogranicza
wymiar urlopu do wartoci ustawowo maksymalnych.Jeeli w czasie trwania roku
5I. Kuniar, B. Skiba, Urlopy pracownicze, s. 17.6T. Liszcz,Prawo pracy, Wyd. 7, Warszawa 2011, s. 382.
7M. Nacz,w:Kodeks pracy. Komentarz, pod. red. W. Muszalskiego, Wyd. 8, Warszawa 2011, Legalis 2012/ el.
7/25/2019 Praca Magisterska(10)
9/74
10
kalendarzowego pracodawca dokona zmiany wymiaru czasu pracy, powinien
obliczy osobno wymiar urlopu za kady okres pracyw tym roku8.
Uprawnienia urlopowe pracownika tymczasowegouregulowane s w ustawie
z dnia 09.07.2003 r. o zatrudnianiu pracownikw tymczasowych9
. Za kadymiesic pozostawania w dyspozycji pracodawcy uytkownika, pracownikowi
tymczasowemu przysuguje urlopu wypoczynkowy w wymiarze 2 dni. Na wymiar
urlopu takiego pracownika nie wpywa sta pracy, wyksztacenie ani to czy jest to
pierwszy urlop pracownika. Naley zaznaczy, e okres zatrudnienia wliczany jest
do stau pracy i wpywa na wymiar urlopu wypoczynkowego w stosunku pracy
nieregulowanym ww. ustaw10
.
Do okresu zatrudnienia, od ktrego zaley wymiari prawo do urlopu wlicza si
okresy poprzedniego zatrudnienia,a w przypadku jednoczesnego pozostawania
w wicej ni jednym stosunku pracy wliczeniu podlega take okres poprzedniego
niezakoczonego zatrudnienia w czci przypadajcej przed nawizaniem drugiego
lub kolejnego stosunku pracy (art. 1541k.p.). Bez znaczenia jest przerwa, jaka
wystpia pomidzy jednym a drugim zatrudnieniem oraz sposb ustania stosunkupracy.Poza czasem trwania stosunku pracy, do stau pracy od ktrego zale
uprawnienia urlopowe, wlicza si take inne okresy, zwane zaliczanymi, podczas
ktrych stosunek pracy nie trwa11.Nale do nich midzy innymi okresy:
1) za ktrepracownik otrzyma wynagrodzenie w zwizku z przywrceniem dopracy albo odszkodowanie w zwizkuz bezprawnym wypowiedzeniem lub
rozwizaniem umowy o prac (art. 51 k.p.),
2) skrconego do jednego miesica trzymiesicznego okresu wypowiedzenia,za ktry pracodawca wypaci pracownikowi odszkodowanie w wysokoci
wynagrodzenia za pozosta cz okresu wypowiedzenia(art. 361 2 k.p.)
8A. Malinowski, Urlopy pracownicze. Komentarz. Warszawa 2010, Legalis 2012/ el.
9Tekst jedn. Dz.U. z 2003 r. Nr 166, poz. 1608 z pn. zm. 10
B. Lenart, I. Jaroczewska-Ignatowska, E. Drzewiecka, M. Rotkiewicz, w: Urlop wypoczynkowy, s. 113.11
A. Malinowski, Urlopy pracownicze,Legalis 2012/ el.
7/25/2019 Praca Magisterska(10)
10/74
11
3) okres urlopu bezpatnego udzielonego pracownikowi na czas sprawowaniafunkcji czonka Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji (art. 8 ustawy
z 29.12.1992 r. o radiofonii i telewizji12
),
4) okres pobierania uposaenia przysugujcego posom lub senatoromprzypadajcy w trakcie urlopu bezpatnego udzielonego przez pracodawc
na czas sprawowania mandatu posa lub senatora (art. 28 ustawy z 9.5.1996
r. o wykonywaniu mandatu posa i senatora13),
5) wykonywania pracy nakadczej(art. 32 ust. 2 rozp. RM z 31.12.1975 r.w sprawie uprawnie pracowniczych osb wykonujcych prac
nakadcz14),
6) odbytej czynnej suby wojskowej (art. 120 ustawy z 21.11.1967 r.o powszechnym obowizku obrony Rzeczypospolitej Polskiej15),
7) penienia zawodowej suby wojskowej(art. 121 ustawy z 11.9.2003 r.o subie wojskowej onierzy zawodowych16),
8) penienia suby w Agencji Bezpieczestwa Wewntrznego, AgencjiWywiadu(ustawa z 24.5.2002 r. o Agencji Bezpieczestwa Wewntrznego
oraz Agencji Wywiadu17) i podobnych,
9) penienia suby w charakterze policjanta(art. 80 ustawy z 6.4.1990 r.o Policji18), straaka Pastwowej Stray Poarnej(art. 70 ustawy
z 24.8.1991 r. o Pastwowej Stray Poarnej19), funkcjonariusza Stray
Granicznej(art. 84 ustawy z 12.10.1990 r. o Stray Granicznej20) i Suby
Wiziennej (art. 78 ustawy z 26.4.1996 r. o Subie Wiziennej21)
12Tekst jedn. Dz.U. z 2011 r. Nr 43, poz. 226 z pn.zm.
13Tekst jedn. Dz.U. z 2011 r. Nr 7, poz. 29 z pn.zm.
14Dz.U. z 1976 r. Nr 3, poz. 19 zpn.zm.
15Tekst jedn. Dz.U. z 2004 r. Nr 241, poz. 2416 z pn.zm.
16Tekst jedn. Dz.U. z 2010 r. Nr 90,poz. 593 z pn.zm.
17Tekst jedn. Dz.U. z 2010 r. Nr 29, poz. 154 z pn. zm.
18Tekst jedn. Dz.U. z 2007 r. Nr 43, poz. 277 z pn. zm.
19Tekst jedn. Dz.U. z 2009 r. Nr 12, poz. 68 z pn.zm.20
Tekst jedn. Dz.U. z 2011 r. Nr 116, poz. 675 z pn.zm.21
Tekst jedn. Dz.U. z 2010 r. Nr 79, poz. 523 z pn. zm.
7/25/2019 Praca Magisterska(10)
11/74
12
Do okresw zrwnowaonych22 - w kwestii wymiaru urlopu - z okresami
zatrudnienia,przepis art. 155 k.p. zalicza take okresy uczszczania do:
1) zasadniczej lub innej rwnorzdnej szkoy zawodowej - przewidzianyprogramem nauczania czas trwania nauki, nie wicej jednak ni 3 lata,
2) redniej szkoy zawodowej - przewidziany programem nauczania czastrwania nauki, nie wicej jednak ni 5 lat,
3) redniej szkoy zawodowej dla absolwentw zasadniczych (rwnorzdnych)szk zawodowych - 5 lat,
4) redniej szkoy oglnoksztaccej - 4 lata,5)
szkoy policealnej - 6 lat,
6) szkoy wyszej - 8 lat.Okresy, o ktrych mowa w pkt 1-6 nie podlegaj sumowaniu, aich zaliczeniejest
moliwe w chwili ukoczenia przez pracownikanauki w okrelonym typie szkoy i
przedstawienia na t okoliczno stosownych dokumentw23.
W przypadku, gdy pracownik nie pozostawa przez cay rok kalendarzowy
w stosunku pracy,bd gdy w cigu tego roku zmienipracodawc, udziela mu si
urlopu w wymiarze proporcjonalnym. Zasady udzielania takiego urlopu okrela art.
1551 k.p., zgodnie z ktrym pracownikowi przysuguje urlop w wymiarze
proporcjonalnym do okresu przepracowanego w roku ustania stosunku pracy,
chyba e przed ustaniem tego stosunku pracownik wykorzysta urlop
w przysugujcym mu lub w wyszym wymiarze. Natomiast, gdyby w cigu roku
zmieni miejsce zatrudnienia, to u nowego pracodawcy przysugiwa mu bdzie
urlop w wymiarze proporcjonalnym do okresu pozostaego do koca danego roku
kalendarzowego - w razie zatrudnienia na czas nie krtszy ni do koca danego
roku kalendarzowego, a w przypadku zatrudnienia na czas krtszy ni do koca
danego roku kalendarzowego - proporcjonalnym do okresu zatrudnienia w tym
roku. Takie same zasady, jak te stosowane do ustalenia wymiaru urlopu
22J. Herbert, Urlopy pracownicze, Bydgoszcz 1997, s. 17.
23A. Malinowski, Urlopy pracownicze, Legalis 2012/ el.
7/25/2019 Praca Magisterska(10)
12/74
13
proporcjonalnego przy zmianie pracodawcy (art. 1551 1 pkt 2), stosuje si
w sytuacji, gdy mimo trwania stosunku pracy przez peny rok, pracownik by
nieobecny w pracy ponad 1 miesic z powodu:
1) urlopu bezpatnego,2) urlopu wychowawczego,3) odbywania zasadniczej suby wojskowej lub jej form zastpczych,
okresowej suby wojskowej, przeszkolenia wojskowego albo wicze
wojskowych,
4) tymczasowego aresztowania,5)
odbywania kary pozbawienia wolnoci,
6) nieusprawiedliwionej nieobecnoci w pracy.Jeliby okres przerwy w pracy z wyej wymienionych powodw przypada
po nabyciu przez pracownika prawa do urlopu w danym roku kalendarzowym,
to wymiar urlopu pracownika powracajcego do pracy w cigutego samego roku
ulega proporcjonalnemu obnieniu, ale nie uwzgldnia si przy tym niepenych
miesicy kalendarzowych24.Gdy natomiast przed rozpoczciemokresu przerwypracownik wykorzysta urlop w przysugujcym mu lub wyszymwymiarze,
pracodawca nie moe da zmniejszenia wymiaru urlopu w nastpnym roku
kalendarzowym,ani zwrotu proporcjonalnej czci wynagrodzenia za urlop25.
Kiedy urlop bezpatny lub inny okres niewykonywania pracy obejmuje czci
miesicy kalendarzowych - okresy te podlegaj sumowaniu, przy czym za miesic
uwaa si cznie 30 dni ( 2 UrlopWypR).
Jeeli pracownik uzyska w cigu roku kalendarzowego prawo do urlopu
w wyszym wymiarze,a wykorzysta ju urlop za ten rok,to przysuguje mu urlop
uzupeniajcy (art. 158 k.p.)26. Z reguy nabycie prawa do urlopu uzupeniajcego
nastpuje z upywem dziesicioletniego okresu zatrudnienia oraz ukoczenia
24Cz. Maj, Urlopy wypoczynkowe, Wrocaw 2008, s. 29.25
M. Frczek, Skutki udzielenia nadprogramowego urlopu, SerwisPP 2012, Nr 13, s. 18.26
B. Skrobisz-Kaczmarek,Kiedy naley udzieli urlopu w zwikszonym wymiarze, INFORPP 2011, Nr 8, s. 20.
7/25/2019 Praca Magisterska(10)
13/74
14
okresw nauki podlegajcej wliczeniu do okresu zatrudnienia, od ktrego zaley
wymiar urlopu27
.W praktyce moe zaistnie jeszcze jedna sytuacja, a mianowicie
nawizanie przez pracownika w trakcie roku kalendarzowego stosunku pracy
u pracodawcy, u ktrego obowizuje korzystniejszy ni ustawowy wymiar
urlopu28
.
Ustalenie wymiaru urlopu przysugujcego pracownikowi w danym roku
kalendarzowym nastpuje uwzgldniajc odrbnie okres przed nabyciem prawa do
urlopu uzupeniajcego i okres przypadajcy po nim29. Nie oznacza to jednak,
e pracownik bdzie mia przyznany urlop wypoczynkowy w uzupeniajcym
wymiarze proporcjonalnie do okresu, ktry pozosta do koca tego roku30
.
Jak piszeA.M. witkowski Urlop uzupeniajcy traktowany jest jako
nalena, dotychczas niewykorzystana przez pracownika cz urlopu
wypoczynkowego, do ktrej pracownik naby prawo w okrelonym roku
kalendarzowym31.W razie, gdyby pracodawca odmwi udzielenia urlopu
uzupeniajcego, pracownik moe wystpi z roszczeniem o udzielenie
uzupeniajcego urlopu na drog sdow32.
27K. lebzak, w:Prawo pracy,pod red. Z. Niedbay,Wyd. 2, Warszawa 2009, s. 203.
28M. Stojek-Siwiska, w:Meritum. Prawo pracy 2005, pod red. K. Jakowskiego, Warszawa 2005, s. 447.
29J. Szczot, Urlopy. Komentarz, Warszawa 2006, s. 19.
30Tame.31
A. M. witkowski,Kodeks pracy. Komentarz, Wyd. 3, Warszawa 2010, Legalis 2012/ el.32
Post. SN z 12.6.1997 r., I PKN 213/97, OSNAPiUS 1998, Nr 9, poz. 274.
7/25/2019 Praca Magisterska(10)
14/74
15
1.2. Zwikszony wymiar urlopu
Wrd pracownikw mona wyrni grupy, majce obok przewidzianego
w Kodeksie pracy, prawo do dodatkowego urlopuwypoczynkowego lub urlopuwypoczynkowego w wyszymwymiarzeni okrelony przez art. 154 k.p33.Patne
urlopy dodatkowe jako udzielane w szczeglnych przypadkach i odnoszce si do
niektrych grup pracownikw, s nietypowymi urlopami pracowniczymi34.
Urlop wypoczynkowy w zwikszonym wymiarzeprzysuguje pracownikom
modocianym, o czym stanowi art. 205 k.p.35. Zgodnie z 1 powyszego artykuu
modocianymaprawo dopierwszego urlopu z upywem 6 miesicy od rozpoczcia
pierwszej pracyw wymiarze 12 dni roboczych. Z upywem roku pracy modociany
uzyskuje prawodo urlopu w wymiarze 26 dni roboczych, a wielkoci tepodlegaj
zsumowaniu, co w pierwszym roku nauki zawodu modociany ma cznieprawo
do 38dni roboczych urlopu wypoczynkowego36
. W roku kalendarzowym,
w ktrym modociany koczy 18 lat, przysuguje mu prawo do urlopu w wymiarze
20 dni roboczych jeli prawo to uzyska jeszcze przed ukoczeniem 18 lat(art. 205 2 zd. 2 k.p.).
Na pracodawcy ciy bezwzgldny obowizek udzielenia tej grupie
pracowniczej urlopu wypoczynkowego podczas ferii szkolnych37
. Chodzi bowiem
o zorganizowanie wypoczynku modocianych w taki sposb, by by on zbieny
z wykonywaniem przez nich nie tylko obowizkw pracowniczych, ale take
obowizku szkolnego38. W sytuacji gdy modociany nie naby jeszcze prawa do
urlopu, pracodawca moe na jego wniosek udzieli mu zaliczkowo urlopu
w okresie ferii szkolnych. Modociany, ktry uczszcza do szkoy dla pracujcych,
33A. Jasiska, Urlopy pracownicze,Wyd. 2, Warszawa 2000, s. 31.
34E. Dobrodziej, Urlopy pracownicze oraz zwolnienia od pracy obowizujce od 1 stycznia 1997 r. , Bydgoszcz
1997, s. 56.35
J. Barnakiewicz,Prawo pracy, Krakw 2008, s. 136.36
M. Jaroszewska, Urlopy wypoczynkowe, s. 41.37Tame.38
W. Patulski w:Kodeks pracy. Komentarz, pod. red. W. Muszalskiego, Wyd. 8, Warszawa 2011, Legalis 2012/
el.
7/25/2019 Praca Magisterska(10)
15/74
16
maprawo do urlopubezpatnego w okresie ferii szkolnychw wymiarze
nieprzekraczajcym cznie z urlopem wypoczynkowym 2 miesicy. Okres
tegourlopu podlegawliczeniu do okresu pracy, od ktrego zale uprawnienia
pracownicze, co jest nietypowe dla urlopu bezpatnego udzielanego na zasadach
oglnych (art. 174 k.p.)39
. Pracodawca moe udzieli modocianemu urlopu
wycznie w te dni, w ktrych wykonuje on prac.
Niepenosprawnym natomiast przysuguj takie same prawa urlopowe jak
innym pracownikom, a jeli posiadaj oni orzeczenie o umiarkowanym lub
znacznym stopniu niepenosprawnoci, take urlop dodatkowy. Zgodnie z art. 19
ust. 1 ZatrudNiepeU,osobom tym przysuguje prawo do dodatkowego urlopuwypoczynkowego w wymiarze 10 dni roboczych w roku kalendarzowym. Prawo
do pierwszego dodatkowego urlopu takipracownik nabywa po przepracowaniu
roku od dnia zaliczenia jej do jednego z ww. stopni niepenosprawnoci40. Dniem
zaliczenia do okrelonego stopnia jest dzie wydania orzeczenia przez komisj.
Pierwszy urlop dodatkowy w przeciwiestwie do kolejnych urlopw dodatkowych
nie jest udzielany proporcjonalnie41.Urlop ten przysuguje uprawnionemu
pracownikowi z mocy prawa, niezalenie od zoenia przez niego wniosku o jego
przyznanie42
. Naley te wspomnie, e omawianej grupie pracowniczej
przysuguje rwnie szereg zwolnie od pracy z zachowaniem wynagrodzenia.
czny wymiar urlopu dodatkowego i zwolnie od pracy nie moe by wyszy ni
21 dni roboczych w roku kalendarzowym43.
Urlop dodatkowy z tytuu zakwalifikowania do umiarkowanego lub znacznegostopnia niepenosprawnoci nie przysuguje osobie uprawnionej do urlopu
wypoczynkowego w wymiarze przekraczajcym 26 dni roboczych. ZatrudNiepeU
zabrania take czenia go z urlopami dodatkowymi przysugujcymi na podstawie
39M. Jaroszewska, Urlopy wypoczynkowe, s. 42.
40A. Ryl,Zasady przyznawania dodatkowego urlopu i zwolnie od pracy pracownikom niepenosprawnym,
INFORPP 2011, Nr 20, s. 11.41
L. Grzonka,Zatrudnianie osb niepenosprawnych, Warszawa2010, s. 20.42. Trochimiuk,Zatrudnienie osb niepenosprawnych przywileje i obowizki pracodawcy,MoPr 2007, Nr 7,
s. 354.43
K. Sikora,Dodatkowy urlop wypoczynkowy osb niepenosprawnych, SerwisPP 2012, Nr 13, s. 35.
7/25/2019 Praca Magisterska(10)
16/74
17
innych przepisw, chyba e ich wymiar jest niszy ni 10 dni roboczych , wwczas
przysuguje mu korzystniejszy urlop44. Prawo to przysuguje z mocy samej
ZatrudNiepeU, niezalenie od zoenia przez pracownika wniosku o jego
przyznanie.
Kolejn grup pracownicz korzystajc z urlopu w wyszym wymiarze,
s nauczyciele podlegajcy KartNU. Wymiar tego urlopu zaley jednak od
rodzaju zawartej umowy o prac oraz od tego, czy w danej placwce przewidziane
s ferie letnie i zimowe45.
Nauczycielowi zatrudnionemu w szkole, w ktrej w organizacji pracy
przewidziano ferie letnie i zimowe, przysuguje urlop wypoczynkowy w wymiarze
odpowiadajcym okresowi ferii i w czasie ich trwania(art. 64 KartNU). W ramach
tego, nauczyciel ma prawo do nieprzerwanego, co najmniej czterotygodniowego
urlopu wypoczynkowego. Prawo do pierwszego urlopu nauczyciel uzyskuje
w ostatnim dniu poprzedzajcym ferie szkolne, a prawo do urlopw kolejnych
w kadym nastpnym roku kalendarzowym. W czasie trwania ferii, nauczyciel
moe zosta zobowizany przez dyrektora szkoy m. in. do przeprowadzenia
egzaminw oraz prac zwizanych z zakoczeniem roku szkolnego
i przygotowaniem nowego roku szkolnego. Art. 64 ust. 2 zdanie ostatnie KartNU,
zastrzega e czynnoci te nie mog cznie zaj mu wicej ni 7 dni.
W przypadku, gdy nauczyciel zatrudniony jest na czas okrelony,krtszy ni
10 miesicy, a w organizacji pracy szkoy przewidziano ferie, ma on prawo do
urlopu wypoczynkowego w wymiarze proporcjonalnym do okrelonego w umowie
okresu prowadzenia zaj.Jeli za zatrudniony by przez cay okres trwania zaj
w danym roku szkolnym ma prawo do urlopu wypoczynkowego w wymiarze jaki
przysuguje nauczycielowi zatrudnionemu na czas nieokrelony.
44M. ajeczko, Urlop wypoczynkowy pracownika, Warszawa 1998, s. 49.
45M. Stojek-Siwiska,w:Meritum.Prawo pracy 2006,pod red. K. Jakowskiego, Warszawa 2006, s. 528.
7/25/2019 Praca Magisterska(10)
17/74
18
Jeeli w placwce nie s przewidziane ferie, nauczycielowi przysuguje urlop
w wymiarze 35 dni roboczych, w terminie ustalonym w planie urlopw.
W przypadku nawizania lub ustania stosunku pracy w trakcie trwania roku
kalendarzowego, nauczycielowi przysuguje urlop wypoczynkowy w wymiarze
proporcjonalnym do okresu przepracowanego.
Nauczyciel ma take prawo do urlopu uzupeniajcego w wymiarze
nieprzekraczajcym 8 tygodni, gdy nie mg on wykorzysta caoci lub czci
urlopu wypoczynkowego z powodw okrelonych w KartNU (art. 66 ust. 1).
Inaczej uksztatowane zostay zasady dotyczce urlopw wypoczynkowych
w PrSzkolWyU,majce zastosowanie donauczycieli akademickich. Ci dysponuj
rocznym urlopem wypoczynkowym w wymiarze 36 dni roboczych, ktry powinien
by wykorzystany w okresie wolnym od zaj dydaktycznych.
Nauczyciel akademicki uzyskuje prawo do pierwszego urlopu
wypoczynkowego w ostatnim dniu poprzedzajcym letni przerw w zajciach
dydaktycznych, a prawo do drugiego i dalszych urlopw z pocztkiem kadego
nastpnego roku kalendarzowego (art. 133 ust. 2 PrSzkolWyU).Nauczyciel
akademicki moe, za zgod rektora, uzyska urlop bezpatny dla celw
naukowych, a gdy przygotowuje rozpraw doktorsk moe otrzyma patny urlop
naukowy w wymiarze nieprzekraczajcym trzech miesicy. Natomiast nauczyciel
akademicki zatrudniony przez mianowanie, moe otrzyma patny urlop dla celw
naukowych, w wymiarze do roku, ale nie czciej ni raz na siedem lat
zatrudnienia w danej uczelni. Szczegowe zasady okrela statut uczelni.
Poza opisanymi grupami pracowniczymiurlop dodatkowy albo wyszy
wymiaru urlopu przysugujetake m. in.:
1) pracownikom naukowym oraz pracownikom badawczo-technicznym PAN,ktrzy maj prawo do urlopuwypoczynkowego w wymiarze 36 dni w roku
7/25/2019 Praca Magisterska(10)
18/74
19
kalendarzowym (art. 97 ustawy z 30.04.2010 r. o Polskiej Akademii
Nauk46
).
2) pracownikom socjalnym zatrudnionym w orodku pomocy spoecznej lubw powiatowym centrum pomocy rodzinie, do ktrych obowizkw naley
praca socjalna oraz przeprowadzanie rodzinnych wywiadw
rodowiskowych, jeeli przepracowali nieprzerwanie i faktycznie
co najmniej 5 lat, ktrym przysuguje raz na dwa lata dodatkowy urlop
wypoczynkowy w wymiarze 10 dni roboczych (art. 121 ust. 3 ustawy
z 12.3.2004 r. o pomocy spoecznej47).
3) urzdnikom suby cywilnej, ktrym przysugujecorocznie dodatkowy urlopwypoczynkowy w wymiarze wynoszcym 1 dzie po 5 latach zatrudnienia
w subie cywilnej. Urlop ten wzrasta z kadym rokiem pracy o 1 dzie do
maksymalnie 12 dni (art. 105 ust. 1 ustawy z 21.11.2008 r. o subie
cywilnej48
).
4) sdziom, corocznie, w wymiarze szeciu dni roboczych po dziesiciu latachpracy, a po pitnastu latach pracy w wymiarze dwunastu dni roboczych
(art. 92 ustawy z dnia 27.07.2001 r. Prawo o ustroju sdw
powszechnych49
).
5) prokuratorom, na zasadach jw. (art. 52 ustawy z dnia 20 czerwca 1985 r.o Prokuraturze Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej
50).
6) kuratorom zawodowym, na zasadach jw. (art. 16 ustawy z dnia 27.07.2001 r.o kuratorach sdowych51).
7) onierzowi zawodowemu, w zalenoci od zajmowanego stanowiska, staui warunkw suby, ale nie przekraczajcy 50 dni roboczych (art. 62 ust. 7
ustawy z dnia 11.09.2003 r. o subie wojskowej onierzy zawodowych52).
46Dz.U. z 2010 r. Nr 96, poz. 619.
47Tekst jedn. Dz.U. z 2009 r. Nr 175,poz. 1362 zpn.zm.
48Dz.U. z 2008 r. Nr 227, poz. 1505.
49Dz.U. z 2001 r. Nr 98, poz. 1070.
50Tekst jedn. Dz. U. z 2008 r. Nr 7, poz. 39.51
Dz.U. z 2001 r. Nr 98, poz. 1071.52
Tekst jedn. Dz.U. z 2010 r. Nr 90, poz. 593 z pn.zm.
7/25/2019 Praca Magisterska(10)
19/74
20
8) pracownikom NIK, zatrudnionym na stanowisku okrelonym w ustawie,w wymiarze 6 dni roboczych po przepracowanych 10 latach, a po 20 latach,
w wymiarze 12 dni roboczych (art. 79 ustawy z dnia 231.12.1994 r.
o Najwyszej Izbie Kontroli53).
Zazwyczaj w przepisach szczeglnych okrelane sjedynie przesanki nabycia
prawa do urlopu w zwikszonym wymiarze albo urlopu dodatkowego i konkretny
wymiar tego urlopu. W pozostaym zakresie naley stosowa przepisy Kodeksu
pracy54
. Naley te zaznaczy, e korzystniejsze warunki dotyczce urlopu mog
zosta wprowadzone w wewntrzzakadowych regulacjach. Na og ustala si je
w regulaminie pracy lub ukadzie zbiorowym pracy55, ale nie ma przeszkd do
zawarcia ich w umowie o prac.
53Tekst jedn. Dz.U. z 2012 r. Nr 0 poz. 82.54
B. Lenart, I. Jaroczewska-Ignatowska, E. Drzewiecka, M. Rotkiewicz, w: Urlop wypoczynkowy, s. 43.55
M. Jaroszewska, Urlopy wypoczynkowe, s. 42-43.
7/25/2019 Praca Magisterska(10)
20/74
21
1.3. Zasady udzielania i wykorzystywania urlopu wypoczynkowego
Na pracodawcy, u ktrego pracownik naby prawo do urlopu wypoczynkowego
w danym roku kalendarzowym, spoczywa obowizek jego udzielenia w tymeroku
56. Udzielenie urlopu polega na zwolnieniu pracownika od obowizku
wiadczenia pracy z zachowaniem prawa do wynagrodzenia57. W myl art. 1542
1 k.p. urlopu mona udzieli wycznie w dniach, ktre s dla pracownika dniami
pracy, zgodnie z obowizujcym go rozkadem czasu pracy i w wymiarze
godzinowym, odpowiadajcym dobowemu wymiarowi czasu pracy pracownika
w danym dniu
58
. Moliwe jest zatem wykorzystanie urlopuw niedziel i witajeli zgodnie z rozkadem czasu pracy wanie wtedy przypadaby dzie pracy
(art. 15110
w zw. z art. 1542 1 k.p.).Kady dzie z przysugujcego pracownikowi
urlopu wypoczynkowegoodpowiada 8 godzinom pracy. Zatem, gdy dobowa norma
czasu pracy wynosi kadego dnia 8 godzin to 1 dzie pracy odpowiada 1 dniowi
urlopu i waciwie przeliczanie dni na godziny nie jest potrzebne59. Inaczej jest w
przypadku szczeglnych systemw czasu pracy np.
w rwnowanym systemie czasu pracy, gdy w danym dniu pracownik ma
przepracowa 2 godziny to temu 1 dniowi pracy odpowiada bdzie dnia urlopu.
Zasad jest, e urlop udzielany jest w penych dniach. Udzielenie urlopu
w niszym wymiarze godzinowym ni dobowy wymiar czasu pracy w dniu,
w ktrym ma by udzielony urlop jest moliwe tylko wtedy, gdy pozostaa cz
urlopu jest niewystarczajca do wykorzystania penego dnia pracy
(art. 1542 4 k.p.).
Nieprzerwany z definicji, urlop wypoczynkowy moe zosta udzielony
pracownikowi w czciachjeli bdzieo to wnioskowa. Przepis art. 162zd.2 k.p.
nakazuje jednak, aby w takim przypadku co najmniej jedna cz
56A. Martuszewicz, K.Piecyk, Urlopy pracownicze, s. 98.
57T. Liszcz,Prawo pracy, s. 381.58
M. Jaroszewska, Urlopy wypoczynkowe,s. 67.59
T. Nycz,Nowe zasady urlopowe, MoPr 2004, Nr 3, s. 66.
7/25/2019 Praca Magisterska(10)
21/74
22
wypoczynkutrwaa 14 kolejnych dni kalendarzowych lub wicej.Pracodawca nie
jest zwizany wnioskiem pracownika, moe go uwzgldni, jeeli nie koliduje to
z normalnym tokiem pracy ()60. Wniosek powinien by zoony przed
sporzdzeniem planu urlopw, w przeciwnym razie spowoduje on()
konieczno rozwaenia zmiany terminu zaplanowanego urlopu i w konsekwencji
naley traktowa go jako wniosek o przesunicie czci urlopu na inny termin
()61.
Kolejnym przypadkiem zakcajcym nieprzerwalno urlopujest odwoanie
pracownika z urlopu. Na mocy art. 167 k.p.pracodawca jest do tego uprawniony,
gdy obecnopracownika w zakadzie jest konieczna ze wzgldu na okolicznocinieprzewidziane w chwili rozpoczynania urlopu. Odwoanie jest poleceniem
subowym, a odmowa przerwania urlopu moe narazi pracownika
na konsekwencje wynikajce z cikiego naruszenia podstawowych obowizkw
pracowniczych. Pracodawca, ktry skorzysta z prawa do odwoania pracownika
z urlopu ma obowizek pokry koszty jakie ten ponis w bezporednim z tym
zwizku62.
Inne przyczyny powodujce przerwanie udzielonego ju urlopu
wypoczynkowego skatalogowane zostay w art. 166 k.p. Wskazuje on 4 sytuacje,
z powodu ktrych pracodawca zobowizany jest udzieli pracownikowi urlopu
w terminie pniejszym. S nimi:
1) czasowa niezdolno do pracy spowodowana chorob,2) odosobnienie w zwizku z chorob zakan,3) odbywanie wicze wojskowych albo przeszkolenia wojskowego przez czas
do 3 miesicy,
4) korzystanie z urlopu macierzyskiego.
60A. Martuszewicz, K.Piecyk, Urlopy pracownicze, s. 99.61
A. Malinowski, Urlopy pracownicze, Legalis 2012/ el.62
B. Lenart, I. Jaroczewska-Ignatowska, E. Drzewiecka, M. Rotkiewicz, w: Urlop wypoczynkowy, s. 69.
7/25/2019 Praca Magisterska(10)
22/74
23
Jest to katalog zamknity. wic nawet w przypadku zaistnienia innych przyczyn
usprawiedliwiajcych nieobecno pracownika w pracy, pracodawca nie musi
udzieliurlopu w pniejszym terminie63.
Zdaniem Sdu Najwyszego pracodawca nie moe skutecznie udzieli urlopuwypoczynkowego pracownikowi niezdolnemu do wiadczeniapracy, nawet wtedy,
gdy ten wyraa na to zgod boudzielenie urlopu wypoczynkowego nie przerywa
niezdolnoci pracownika do pracy64.Urlopu niewykorzystanego zgodnie
z planemurlopw, naley pracownikowi udzieli najpniej do dnia 30 wrzenia
nastpnego roku kalendarzowego(art. 168 k.p.).
Wspomniany wyej plan urlopw to dokument sporzdzany przez pracodawc,
w ktrym ustalone s terminy wykorzystania urlopw wypoczynkowych
przysugujcych pracownikom.Obowizek jego sporzdzania dotyczy pracodawcy,
u ktrego dziaa zakadowa organizacja zwizkowa,
chyba e wyrazia ona zgod na jego nie tworzenie.
Pracodawca ustala plan urlopw samodzielnie, biorc pod uwag wnioski
pracownikw i konieczno zapewnienia normalnego toku pracy65. Plan ten
powinien uwzgldnia wszystkie urlopy przewidziane w okresie nim objtym66,
za rwno biece (take dodatkowe) jak i zalege67. Wyjtkiem jest tu urlop na
danie, ktrego termin ustalany jest przez samego pracownika68.Sporzdzenie
planu urlopw powinno nastpi przed rozpoczciem okresu nim objtego69.
Zgodnie z art. 163 2 k.p. plan urlopw podaje si do wiadomoci pracownikw
w sposb przyjty u danego pracodawcy. Pracodawca jest zwizany wnioskiem
pracownika dotyczcym terminu urlopu lub jego podziau na czci w sytuacji gdy:
63M. Jaroszewska, Urlopy wypoczynkowe, s. 77.
64Wyr. SN z 10.11.1999 r., I PKN 350/99, OSNAPiUS 2001, Nr 6, poz. 198.
65M. Stojek-Siwiska, w:Meritum.Prawo pracy 2006, s. 927.
66M. Nacz, w:Kodeks pracy, Legalis 2012/ el.
67B. Lenart, I. Jaroczewska-Ignatowska, E. Drzewiecka, M. Rotkiewicz, w: Urlop wypoczynkowy, s. 54.68
E. ukasik,Jak zaplanowa urlopy w 2012 r., SerwisPP 2012, Nr 6, s. 14.69
xxxx, xxxx, PGPr 2012, Nr 2, s. 29.
7/25/2019 Praca Magisterska(10)
23/74
24
1) modociany uczszczajcy do szkoy zoy wniosek o udzielenie urlopuw czasie ferii (art. 205 3 k.p.),
2) pracownik/pracownica zoy wniosek o udzielenie urlopu wypoczynkowegobezporednio po okresie: urlopu macierzyskiego, dodatkowego urlopu
macierzyskiego, urlopu z tytuu przysposobienia oraz dodatkowego urlopu
z tytuu przysposobienia (art. 163 3 k.p., art. 163 3 k.p w zw. z art. 1821
6 k.p. i art. 163 3 k.p w zw. z art. 183 4 k.p.),
3) pracownik zoy wniosek o udzielenie mu urlopu wypoczynkowegobezporedniopo urlopie ojcowskim (art. 163 3 k.p. w zw. z art. 1833 3
k.p.).
Plan urlopw wie w rwnej mierze ipracodawc,i pracownikw. Oznacza to,
e pracownik moe bez dodatkowego informowania pracodawcy rozpocz
korzystanie z urlopu w dniu, wskazanym w planie urlopw70. Pracodawca rwnie
nie musi dodatkowo informowa pracownika o terminie urlopu, a gdy ten
w zaplanowanym dniu urlopu zjawi si w pracy moe zostaniedopuszczonydo jej
wykonywania71.
Pracodawca nie objty obowizkiem tworzenia planu urlopw, ustala termin
urlopu indywidualnie i po porozumieniu z kadym pracownikiem,biorcprzy tym
pod uwagwniosek pracownika i konieczno zapewnienia normalnego toku pracy.
Take w tym przypadku nieokrela si z gry terminu wykorzystania czci
urlopu, ktrej pracodawca maobowizek udzieli pracownika72.
Po ustaleniu i ogoszeniu planu urlopw przesunicie terminu urlopu moe
nastpi tylko w szczeglnych przypadkach. Niezalenie od tego czy zmian
zainicjowa pracodawca czy pracownik, decyzj zawsze podejmuje ten pierwszy.
Wyjtkiem jest sytuacja, w ktrej pracownik nie moe rozpocz urlopu
w ustalonym terminie z przyczyn usprawiedliwiajcych nieobecno w pracy.
70T. Liszcz,Prawo pracy, s. 389.71
M. Jaroszewska, Urlopy wypoczynkowe,s. 69.72
T. Liszcz,Prawo pracy, s. 389.
7/25/2019 Praca Magisterska(10)
24/74
25
Pracodawca jest wwczaszobligowany przez art. 165 k.p. do przesuniciaurlopu
na termin pniejszy.
Pracownik ma rwnieprawo wnioskowa o przesunicie terminu urlopu,
ale wniosek ten musi by uzasadniony szczeglnymi okolicznociami, ktrychustawodawca nie sprecyzowa (art. 164 1 k.p.). M. Nacz uwaa,
euzasadnianie wnioskunie jest konieczne w przypadku zgodnej woli stron,()o
ile nie prowadzi to do obejcia przepisw prawa, ()zwaszcza gwarantujcych
wypoczynkow funkcj urlopu73. Zdaniem Sdu Najwyszego pracownik, ktry
zoy wniosek o udzielenie urlopu wypoczynkowego nieprzewidzianego w planie
urlopw, nie moe go wykorzysta bez wyranej akceptacji pracodawcy74
.
Natomiast gdy przesunicie urlopu miaoby nastpi z przyczyn dotyczcych
pracodawcy, to musi by uzasadnione szczeglnymi jego potrzebami,
a nieobecno pracownika powodowapowane zakcenia toku pracy (art. 164
2 k.p.). Zdaniem Wojewdzkiego Sdu Administracyjnego w Gorzowie Wlkp.
przesunicie urlopu z inicjatywy pracodawcy powodujce zmian konkretnych
planw urlopowych pracownika, daje mu prawo do domagania si od pracodawcyzwrotu poczynionych wydatkw
75. Jeeli odszkodowanie jest przewidziane
w sytuacji odwoania z urlopu, to tym bardziej dotyczy zaplanowanego urlopu
i poniesionych w zwizku z tym konkretnych wydatkw76.
Gdy termin rozpoczcia urlopu ulega przesuniciu,to 5 UrlopWypR w zw.
zart. 173 k.p. obligujepracodawc do udzielenia pracownikowi niewykorzystanego
urlopu w terminie z nim uzgodnionym.
Jakiekolwiek zmiany w planie urlopw musz zosta ogoszone pracownikom
w taki sam sposb w jaki by ogoszony plan77.
73M. Nacz, w:Kodeks pracy, Legalis 2012/ el.74
Wyr. SN z 15.03.2001 r., I PKN 306/00, MoP 2003, Nr 4, s. 182.75Wyr. WSA w Gorzowie Wlkp. z 28.04.2010 r., I SA/Go 56/10, Legalis.76
Tame.77E. ukasik, Jak zaplanowa, s. 15.
7/25/2019 Praca Magisterska(10)
25/74
26
Szczeglne uprawnienia w zakresie jednostronnego wyznaczania
pracownikowi terminu urlopu przysuguj pracodawcy w czasie trwania okresu
wypowiedzenia78. Wwczas moe on udzieli pracownikowi cay urlop,
do ktrego pracownik naby prawo w okresie zatrudnienia, zarwno biecego jak
i zalegego, a pracownik jest zobowizany ten urlop wykorzysta. Wymiar tego
urlopu ustalany jest zgodnie z zasadami art. 1551 k.p., zatem naley go obniy
proporcjonalnie do okresu zatrudnienia u danego pracodawcy79. Proporcjonalne
ograniczenie wymiaru urlopu, zgodnie z art. 1671 k.p.,nie ma zastosowania do
urlopu zalegego. Warto zaznaczy, e w przypadkugdy czci urlopunie zostanie
wykorzystania z powodu czasowej niezdolnoci do pracy wskutekm.in. choroby
lub odbywania wicze wojskowych, niewykorzystany urlop bdzie zrealizowany
w postaci ekwiwalentu (art. 166 k.p. w zw. z art. 171 k.p.).
Zasad od ktrej nie ma wyjtkw jest to, e oudzieleniu urlopu decyduje
pracodawca. Jeli u danego pracodawcy nie obowizuje plan urlopw, to samo
zoenie wniosku o udzielenie urlopu nie upowania pracownika do jego
rozpoczcia80. Zgoda pracodawcy jest konieczna, take gdy pracownik chce
rozpocz urlopnieudzielony mu z naruszeniem przepisu art. 168 k.p.81, ktry
stanowi, e urlopu niewykorzystanego w terminie ustalonym zgodnie z art. 163
naley pracownikowi udzieli najpniej do dnia 30 wrzenia nastpnego roku
kalendarzowego. Pracodawca, nie udzieliwszy urlopu niezgodnie z
prawem,popenia wykroczenie przeciwko prawom pracownika i moe zosta
ukarany przez sd pracy kar grzywny okrelon w art. 282 1 pkt. 2 k.p.
Natomiast rozpoczcieprzez pracownika urlopu bez uprzedniej zgody pracodawcy
moe by uznane za nieusprawiedliwion nieobecno w pracy, bdc cikim
78B. Lenart, I. Jaroczewska-Ignatowska, E. Drzewiecka, M. Rotkiewicz, w: Urlop wypoczynkowy, s. 60.
79M. Nacz, w:Kodeks pracy, Legalis 2012/ el.80
Wyr. SN z 13.5.1998 r., I PKN 99/98, OSNAPiUS 1999, Nr 10, poz. 331.81
Wyr. SN z 5.12.2000 r., I PKN 121/00,MoP 2002, Nr 18, s. 856.
7/25/2019 Praca Magisterska(10)
26/74
27
naruszeniem podstawowych obowizkw pracowniczych wrozumieniu art. 52 1
pkt. 1 k.p.82
Specyficzn czci urlopu wypoczynkowego jest urlop udzielany na danie
pracownika. Jak ju pisaem83
, urlop na danie nie jest brany pod uwag przytworzeniu planu urlopw (art. 163 1 zd. 3 k.p.) Nie dotyczy go rwnie przepis
art. 168 k.p. regulujcy najpniejsze wykorzystanie urlopu.Niewykorzystany
w danym roku kalendarzowym traci swe szczeglne waciwoci. Urlop na
danie jest wyjtkiem od zasady wyraonej w art. 163 1 k.p., bowiem to
pracownik okrela termin jego wykorzystania84.Pracownik musi zgosi danie
udzielenia urlopu najpniej w dniu jego rozpoczcia.
Zgodnie z treci art. 1672k.p.pracodawca jest obowizanyudzielinie wicej
ni 4 dnitego urlopu, jednak zdaniem Sdu Najwyszego moeon sprzeciwi si
wykorzystaniu urlopu na danie z powodu wystpienia nieprzewidzianych
okolicznoci85 oraz gdy uzna, e pracownik naduywa prawa podmiotowego
(art. 8 k.p.). Jeeli pracodawca nie wyrazi zgody na wykorzystanie urlopu,
a pracownik go rozpocznie, to jego zachowanie jest samowolnym udaniem si naurlop mogcym prowadzi do rozwizania umowy bez wypowiedzenia86.
Natomiast brak wyranego sprzeciwu lub nie udzielenie odpowiedzi pracodawcy
po zgoszeniu dania urlopu, a nastpnie jego rozpoczciu przez pracownika,
uniemoliwia uznanie jego nieobecnoci za nieusprawiedliwion87.
Poza przedstawionymi wyej odmiennociami, urlop na danie jest zwykym
urlopem wypoczynkowym zatem jego udzielenie pracownikowi niezdolnemu do
wykonywania pracy (art. 166 k.p.) jest niezgodne z prawem88.
82Wyr. SN z 19.05.1997 r., I PKN 172/97, Biul. Inf. Pr. 1998, Nr 2, s. 13.
83Patrz s. 23 niniejszego opracowania.
84P. Szybka, Obowizek pracodawcy udzielenia pracownikowi urlopu na danie, MoPr 2011, Nr 8, s. 408.
85Wyr. z 26.01.2005 r., II PK 197/04, OSNAPiUS 2005,Nr 17, poz. 271, s. 797.
86Wyr. SN z 16.09.2008 r., II PK 26/08, OSNAPiUS 2010, Nr 3-4, poz. 36, s. 111.87
Wyr. SN z 26.01.2005 r., II PK 197/04, OSNAPiUS 2005,Nr 17, poz. 271, s. 797.88
Wyr. SN z 28.10.2009 r., II PK 123/09, MoPr 2010, Nr 4, s. 170.
7/25/2019 Praca Magisterska(10)
27/74
28
Pracownik w czasie przebywania na urlopie wypoczynkowym lub podczas
innej usprawiedliwionej nieobecnoci w pracy korzysta ze szczeglnej ochrony89.
Polega ona na tym, e pracodawca nie ma prawa w tym czasie wypowiedzie
umowy o prac. Wyczony spod ochrony jest pracownik, ktrego pracodawca
odwoa z urlopu, chyba e zrobi to wycznie w celu wrczenia wypowiedzenia .
Zdaniem Sdu Najwyszego takie wypowiedzenie jest niewane jako dziaanie
sprzeczne z zasadami wspycia spoecznego90.
89M. Jaroszewska, Urlopy wypoczynkowe,s. 80.
90Uchw. SN z 9.2.1967 r., III PZP 22/66, OSNCP 1967, 6/1967, s. 11.
7/25/2019 Praca Magisterska(10)
28/74
29
1.4. Wynagrodzenie za czas urlopu wypoczynkowego
Urlop wypoczynkowy jest z definicji urlopem patnym (art. 152 1 k.p.).
Za czas urlopu przysuguje pracownikowi wynagrodzenie, jakie by otrzyma,
gdyby w tym czasie pracowa (art. 172 k.p.). Zatem ustalajc wysoko
wynagrodzenia urlopowego naley bra pod uwag zarwno stae jak i zmienne
skadniki wynagrodzeniajeli takie pracownik otrzymuje91. Te drugie obliczane s
na podstawie przecitnego wynagrodzenia z okresu 3 miesicy poprzedzajcych
miesic rozpoczcia urlopu, a w przypadkach znacznego wahania wysokoci
wynagrodzenia okres ten moe by przeduony do 12 miesicy (art. 172 k.p.).
Przepisy paragrafw od 6 do 12 UrlopWypR, wydanego przez Ministra Pracy
i Polityki Socjalnej na mocy art. 173 1 k.p., szczegowo reguluj zasady
ustalania wynagrodzenia za czas urlopu wypoczynkowego.
UrlopWypR 6 okrela katalog wiadcze, ktrych nie uwzgldnia si przy
obliczaniu wynagrodzenia urlopowego. S nimi:
1) jednorazowe lub nieperiodyczne wypaty za spenienie okrelonego zadaniabd za okrelone osignicie,
2) wynagrodzenie za czas gotowoci do pracy oraz za czas niezawinionegoprzez pracownika przestoju,
3) gratyfikacje (nagrody) jubileuszowe,4) wynagrodzenie za czas urlopu wypoczynkowego, a take za czas innej
usprawiedliwionej nieobecnoci w pracy,5) ekwiwalent pieninego za urlop wypoczynkowy,6) dodatkowe wynagrodzenie radcy prawnego z tytuu zastpstwa sdowego,7) wynagrodzenie za czas niezdolnoci do pracy wskutek choroby lub
odosobnienia w zwizku z chorob zakan,
91M. Kasprzak, Sposb obliczania wynagrodzenia za urlop, RachBud 2004, Nr 12, s. 23.
7/25/2019 Praca Magisterska(10)
29/74
30
8) nagrody z zakadowego funduszu nagrd, dodatkowe wynagrodzenie roczne,nalenoci przysugujce z tytuu udziau w zysku lub w nadwyce
bilansowej,
9) odprawy emerytalne lub rentowe albo inne odprawypienine,10)wynagrodzenie i odszkodowanie przysugujce w razie rozwizania
stosunku pracy.
Zgodnie z orzecznictwem Sdu Najwyszego nie uwzgldnia si take tzw. premii
uznaniowej jeeli nie ma charakteru roszczeniowego, gdy nie stanowi skadnika
wynagrodzenia za prac, a wic nie mieci si w pojciu wynagrodzenia
urlopowego
92
.Inaczej jest w przypadku premii regulaminowych, ktre nie majcharakteru uznaniowoci. W wynagrodzeniu za czas urlopu naley uwzgldni
takepracw godzinach nadliczbowych93.
UrlopWypR okrela rne sposoby ustalenia podstawy wymiaru
wynagrodzenia urlopowego w zalenoci od tego czy poszczeglne skadniki
wynagrodzenia s stae czy zmienne94.
Skadniki wynagrodzenia okrelone w staej wysokoci stawki miesicznej
uwzgldnia si w wynagrodzeniu urlopowym w wysokoci nalenej pracownikowi
w miesicu wykorzystywania urlopu ( 7 UrlopWypR). Oznacza to, e za miesic,
w ktrym pracownik korzysta z urlopu wypoczynkowego, otrzyma takie
wynagrodzenie, jakie by otrzyma gdyby cayten miesic pracowa95.
Zmienne skadniki wynagrodzeniatonp. premie, dodatki za godzinynadliczbowe, dodatki funkcyjne itp.Uwzgldnia si je w cznej wysokoci
wypaconej pracownikowi w okresie ostatnich 3 miesicy, a w przypadku
znacznego wahania ich wysokoci okres ten moe by wyduony do 12 miesicy .
Skadniki te podlegaj wliczeniu pod warunkiem, ze przysuguj za okres nie
92Wyr. SN z 20.07.2000 r., I PKN 17/00, MoP 2002, Nr 6, s. 271.
93Uchw. SN z 10.8.1976 r., I PZP 39/76, OSNCP 1977, Nr 2, poz. 24.94
K. Rczka, w:Kodeks pracy. Komentarz, pod red. Z. Salwy, Wyd. 9, Warszawa 2008, s. 649.95
M. Nacz, w:Kodeks pracy, Legalis 2012/ el.
7/25/2019 Praca Magisterska(10)
30/74
31
duszy ni 1 miesic.W razie zmiany w skadnikach wynagrodzenia lub ich
wysokoci, podstaw wymiaru ustala si ponownie z uwzgldnieniem zmian,
jakie zaszy w skadnikach wynagrodzenia (10 UrlopWypR).
Suma skadnikw wynagrodzenia ustalona wedug powyszych zasad jestpodstawwymiaru wynagrodzenia urlopowego. Zgodnie z 9 ust. 1 UrlopWypR,
aby obliczy wysoko wynagrodzenia urlopowegonaley:
1) podzieli podstaw przez liczb godzin, w czasie ktrych pracownikwykonywa prac w okresie, z ktrego obliczono podstaw, a nastpnie,
2) pomnoy tak ustalone wynagrodzenie godzinowe przez liczb godzinjak pracownik przepracowaby (w ramach normalnego czasu pracy,
zgodnie z obowizujcym go rozkadem czasu pracy, gdyby w tym czasie
nie korzysta z urlopu) w czasie urlopu.
Skadniki wynagrodzenia wypacane za okresy dusze ni jeden miesic nie s
brane pod uwag przy obliczaniu wynagrodzenia urlopowego. S one wypacane
w terminach przyjtych dla tych skadnikw, a czas trwania urlopu nie wpywa na
ich wysoko bowiem jest traktowany na rwni z okresem wykonywania pracy96.
Powysze zasadyodnosz si rwniedo deputatw ( 12 ust. 2 UrlopWypR).
Inaczej obliczane jest wynagrodzenie urlopowe pracownika tymczasowego.
Wynagrodzenie za jeden dzie urlopu ustala si dzielc wynagrodzenie uzyskane
przez pracownika tymczasowego w okresie wykonywania pracy tymczasowej
przez liczb dni pracy, za ktre to wynagrodzenie przysugiwao. Regulacjedotyczce pracownikw tymczasowych wyczaj stosowanie przepisw
UrlopWypR97
.
Zgodnie z art. 86 1 k.p. pracodawca jest obowizany wypaca
wynagrodzenie w miejscu, terminie i czasie okrelonych w regulaminie pracy lub
w innych przepisach prawa pracy.
96B. Lenart, I. Jaroczewska-Ignatowska, E. Drzewiecka, M. Rotkiewicz, w:Urlop wypoczynkowy, s. 86.
97Tame, s. 114.
7/25/2019 Praca Magisterska(10)
31/74
32
Na podstawie ustawy o zakadowym funduszu wiadcze socjalnych
z 04.03.1994 roku98, pracownikowi korzystajcemu z urlopu wypoczynkowego
przez co najmniej 14 dni kalendarzowych moe by wypacone tzw. wiadczenie
urlopowe. Zdaniem . Piechowiaka99jest ono dodatkiem, ktry sprzyjarealizacji
celu urlopu wypoczynkowego.
98Tekst jedn. Dz.U. z 1996 r. Nr 70, poz. 335 z pn. zm.99
http://www.bankier.pl/wiadomosc/Kiedy-pracodawca-wyplaca-swiadczenia-urlopowe-2173511.html (dostp22.05.2012 r.).
7/25/2019 Praca Magisterska(10)
32/74
33
1.5. Niewykorzystany urlop wypoczynkowy
Pracodawca ma obowizek udzieli pracownikowi urlopu w roku
kalendarzowym, w ktrym naby on do niego prawo, jednak w wyjtkowych
okolicznociach wykorzystanie urlopu w tym terminie moe okaza si
niemoliwe. Niewykorzystanie urlopu moe by spowodowane wycznie
z powodu: przesuniciaurlopu na wniosek pracownika lub szczeglnych potrzeb
pracodawcy (art. 164 k.p.); przesunicia urlopu, gdy pracownik nie moe go
rozpocz w planowanym terminie z przyczyn usprawiedliwiajcych nieobecno
w pracy (art. 165 k.p.);przerwania urlopu z przyczyn uniemoliwiajcym
wykorzystanie urlopu (art. 166 k.p.), odwoania z urlopu (art. 167 k.p.)100.
Ostateczny termin wykorzystania urlopu okrela art.168 k.p.Jest nim 30 dzie
wrzenia roku nastpnego. Przepis ten nie ma zastosowania do czciurlopu
udzielanego zgodnie z art. 1672 k.p. Nie oznacza to, e owa cz przepada.
Niewykorzystany w danym roku urlop na danie, przechodzi na kolejny rok jako
urlop zalegy, traci jednakswe nadzwyczajne waciwoci
101
.
Urlopu zalegegopracodawca udziela na wniosek pracownika, ale nie jest on
dla niego wicy. Pracodawca moe wbrew woli pracownika odmwi udzielenia
urlopu we wskazanym przez niego terminie bd wskaza inny termin jego
odbioru102, a realizujc obowizek z art. 168 k.p. moe narzucitermin realizacji
zalegego urlopu103.
Niewykorzystanie zalegego urlopu do koca 30 wrzenia nastpnego roku
kalendarzowego nie powoduje utraty prawa do niego104
. Zalegy urlop przestaje
by wymagalny dopiero w momencie przedawnienia. Prawo do urlopu
wypoczynkowego tak jak inne roszczenia ze stosunku pracy ulega przedawnieniu
100M. Jaroszewska, Urlopy wypoczynkowe, s. 83.
101M. Nacz, w:Kodeks pracy, Legalis 2012/ el.
102A. Czajkowska,Nowy termin wykorzystaniazalegego urlopu wypoczynkowego, SerwisPP 2012, Nr 4, s. 20.103
Wyr. SN z 07.05.2008 r., II PK 313/07, OSNAPiUS 2009, Nr 17-18, poz. 229, s. 743.104
M. Rotkiewicz,Udzielanie zalegych urlopw z 2010 r. , INFORPP 2011, Nr 3, s. 17.
7/25/2019 Praca Magisterska(10)
33/74
34
z upywem 3 lat od dnia, w ktrym stao si wymagalne (art. 291 1 k.p.).
Jak uwaa Sd Najwyszy, rozpoczcie biegu przedawnienia nastpuje z kocem
roku kalendarzowego, za ktry urlop przysuguje (art. 161 k.p.) lub najpniej
zupywem terminu okrelonego w art. 168 k.p.105, czyli dnia 30 wrzenia roku
nastpnego106. Bieg terminu przedawnienia przerywany jest przez uznanie
roszczenia107, bd kad czynnoci dokonan przed waciwym organem
powoanym do rozstrzygania sporw lub egzekwowania roszcze przedsiwzit
bezporednio w celu dochodzenia lub ustalenia, albo zaspokojenia lub
zabezpieczenia roszczenia (art. 295 k.p.). W praktyce owe czynnoci to wniesienie
powdztwa o udzielenie zalegego urlopu w naturze jako wymaganego lub
o wypat ekwiwalentu za niewykorzystany urlop108.
Prawo do urlopu wypoczynkowego przeksztaca si w prawo do ekwiwalentu
pieninego wycznie w przypadku niewykorzystania przysugujcego urlopu
w caoci lub w czci z powodu rozwizania lub wyganicia stosunku pracy
(art. 171 1 k.p.). Nie ma tutaj znaczenia tryb rozwizania stosunku pracy ani
przyczyny jego wyganicia109. Wypata ekwiwalentu pieninego za
niewykorzystany urlop wypoczynkowy jest wyjtkiem od zasady, ktra nakazuje
wykorzystanie urlopu w naturze110zatem nie jest moliwe jego wypacenie
w trakcie trwania stosunku pracy choby pracownik o to wnioskowa111.
Pracodawca, u ktrego nabyte zostao prawo do urlopu zobowizany jest
wypa ekwiwalentnawet po rozwizaniu lub wyganiciu krtkotrwaej umowy
o prac, na okres prbny lub na czas okrelony112
.Wyjtkowopracodawca nie maobowizku wypacenia ekwiwalentu jeli razem z pracownikiem do niego
uprawnionym postanowi o wykorzystaniu urlopu w naturze, w czasie
105Wyr. SN z 11.04.2001 r., I PKN 367/00, MoP 2003,Nr 4, s. 176.
106B. Lenart,Kiedy przedawnia si prawo do urlopu wypoczynkowego za 2010 r. i 2011 r., MPPiU 2012, Nr 4,
s. 40.107
T. Radziski, Urlopy wypoczynkowe, Warszawa 1977,s. 84.108
A. Czajkowska,Nowy termin, s. 21.109
A. Martuszewicz, K.Piecyk, Urlopy pracownicze, s. 131.110Tame.111M. Nacz, w:Kodeks pracy, Legalis 2012/ el.112
Tame.
7/25/2019 Praca Magisterska(10)
34/74
35
trwaniastosunku pracy na podstawie kolejnej umowy o praczawartej midzy nimi
(art. 171 3 k.p.). Warunkiem dodatkowym jest zawarcie tej umowybezporednio
po rozwizaniu lub wyganiciu poprzedniej.
Zasady ustalania ekwiwalentu pieninego za niewykorzystany urlopwypoczynkowyuregulowane s w UrlopWypR. Przy obliczaniu wysokoci
ekwiwalentu stosuje si przepisy dotyczce wynagrodzenia urlopowego
z wyjtkiem przepisw szczeglnych okrelonych w paragrafach od 15 do 19
UrlopWypR.
Aby obliczy podstaw wymiaru ekwiwalentu naleyuwzgldni:
1) stae skadniki wynagrodzenia, w wysokoci nalenej w miesicu nabyciaprawa do ekwiwalentu ( 15 UrlopWypR),
2) zmienne skadniki wynagrodzenia przysugujce za okresy nie dusze ni1 miesic, w redniej w wysokoci z 3 miesicy poprzedzajcych
bezporednio miesic nabycia prawa do ekwiwalentu ( 16 UrlopWypR),
3) skadniki wynagrodzenia przysugujce za okresy dusze ni 1 miesic,w redniej wysokoci z 12 miesicy bezporednio poprzedzajcych miesic
nabycia prawa do ekwiwalentu ( 17 UrlopWypR).
Naley zaznaczy, e w przypadku gdy pracownik nie przepracowa penego
okresu, o ktrym mowa w pkt. 1 i 2, wynagrodzenie faktycznie wypacone w tym
okresie dzieli si przez liczb dni pracy, za ktre przysugiwao to wynagrodzenie,
a otrzymany wynik mnoy si przez liczb dni, jakie pracownik przepracowabyw ramach normalnego czasu pracy, zgodnie zobowizujcym go rozkadem czasu
pracy ( 16 ust. 2 UrlopWypR w zw. z 17 ust. 2 UrlopWypR).
Suma wynagrodze z pkt. 1, 2 i 3 z uwzgldnieniem powyszego akapitu jest
podstaw wymiaru ekwiwalentu.
Zanim bdzie mona przystpi do obliczenia wysokoci ekwiwalentu naley
okreli wspczynnik urlopowy potrzebny do ustalenia ekwiwalentu za 1 dzie
7/25/2019 Praca Magisterska(10)
35/74
36
urlopu. Jest on rnic liczby dni w danym roku kalendarzowym i sumy
przypadajcych w nim niedziel, wit oraz dni wolnych od pracy wynikajcych
z rozkadu czasu pracy w przecitnie piciodniowym tygodniu pracy; podzielon
przez 12. Wspczynnik ten naley obliczy odrbnie dla kadego roku
kalendarzowego. W roku 2012 wspczynnik urlopowy dla pracownika
pracujcego od poniedziaku do pitku,zatrudnionego w penym wymiarze czasu
pracy, wynosi 21113. Warto t obnia si proporcjonalnie do wymiaru czasu
pracy pracownika. Co istotne, wspczynnik przyjmuje si wycznie za ten rok
kalendarzowy, w ktrym pracownik naby prawo do ekwiwalentu nawet jeli
naleny urlop obejmuje lata wczeniejsze114.
W celu obliczenia kwoty ekwiwalentu naley podstaw wymiaru ekwiwalentu
podzieli przez warto wspczynnika urlopowego (daje to warto ekwiwalentu
za jeden dzie urlopu); otrzymany wynik podzieli przez liczb odpowiadajc
dobowej normie czasu pracy pracownika (co daje warto ekwiwalentu za jedn
godzin urlopu); a nastpnie pomnoy przez liczb godzin niewykorzystanego
urlopu wypoczynkowego ( 18 UrlopWypR).
Dniem wypatyekwiwalentu powinien by ostatni dzie zatrudnienia. Rwnie
wtedy rozpoczyna biec trzyletni termin przedawnienia roszczenia o ekwiwalent
za niewykorzystany i nieprzedawniony urlop wypoczynkowy115.W razie
niedotrzymaniaterminu jego wypatypracownikowi przysuguj odsetki
za zwok116.
Zdaniem A. M. witkowskiego, ekwiwalent pieniny za niewykorzystany
wskutek mierci pracownika urlop, wchodzi w skad masy spadkowej117. Dotyczy
113J. Pysiewicz-Jak,Jak oblicza ekwiwalent za niewykorzystany urlop, SerwisPP 2012, Nr 8, s. 32.
114A. Martuszewicz, K.Piecyk, Urlopy pracownicze, s. 134.
115Wyr. SN z 29.03.2001 r., I PKN 336/00, MoP 2003, Nr 3, s. 130.116
D. Dyrak,Urlopy wypoczynkowe w 2007 roku, dodatek do UPP 2007, Nr 10, s.53.117
A. M. witkowski,Kodeks pracy, Legalis 2012/ el.
7/25/2019 Praca Magisterska(10)
36/74
37
to nie tylko urlopu niewykorzystanego za rok, w ktrym nastpi zgon, ale te
nieprzedawnionych urlopw zalegych118.
Zgodnie z wyrokiem Sdu Najwyszego ekwiwalent za niewykorzystany urlop
wypoczynkowy podlega takiej samej ochronie prawnej jak wynagrodzenie za
prac119.
118Tame.
119Wyr. SN z 11.06.1980 r., I PR 43/80, OSNCP 1980,Nr 12, poz. 248.
7/25/2019 Praca Magisterska(10)
37/74
38
Rozdzia 2
URLOPY ZWIZANE Z RODZICIELSTWEM
2.1. Urlop macierzyski
Urlop macierzyski jest podstawowym uprawnieniem pracownicy,
ktra urodzia dziecko w okresie pozostawania w stosunku pracy1. Do
jego nabycia nie jest konieczne spenienie dodatkowych warunkwtakich
jak np. okrelony czas zatrudnienia, rodzaj umowy o prac czy wymiar
czasu pracy2.Nie przysuguje on jedynie pracownicy, ktraporonia3albo
urodzia dziecko w czasie urlopu wychowawczego lub bezpatnego4.
Celem tego urlopu jest ochrona zdrowia kobiety bezporednio przed
terminem porodu, regeneracja si po nim oraz zapewnienie noworodkowi
opieki w pierwszych miesicach jego ycia
5
.
Urlop macierzyski jest obowizkow przerw w pracy6,
a jego wykorzystanie moliwe jest wycznie w naturze.Zatem
niedopuszczalna jest zamiana go, lub choby jego czci, naekwiwalent
pieniny.
1 E. Suknarowska-Drzewiecka, Urlopy i zwolnienia od pracy. Porady, przykady, praktyka, Warszawa
2008, s. 121.2E. Dobrodziej, Urlopy pracownicze, s. 72.
3Zgodnie z zacznikiem do rozporzdzenia Ministra Zdrowia z 21.12.2006 r. w sprawie rodzajw izakresu dokumentacji medycznej w zakadach opieki zdrowotnej oraz sposobu jej przetwarzania (Dz.U. z2009 r.Nr 222, poz. 1765) poronieniem okrela si wydalenie lub wydobycie z ustroju matki podu, ktrynie oddycha ani nie wykazuje adnego innego znaku ycia, jak czynno serca, ttnienie ppowiny lubwyrane skurcze mini zalenych od woli, o ile nastpio to przed upywem 22 tygodnia ciy (21 tygodni i6 dni).
4A. Gwarek, B. Lenart, H. Pero, K. Tymorek, Rodzicielstwo pracownika. Obowizki pracodawcy, podred. A. Gwarek, B. Lenart, K. Tymorek, Warszawa 2009, s. 33.
5xxxxxxx, Uprawnienia rodzicielskie w 2012 r., SerwisPP 2012, Nr 3, s. 14.6U. Jackowiak, W. Uziak, A. Wypych-ywicka,Prawopracy. Podrcznik dla studentw prawa, Wyd. 3,
Warszawa 2009, s. 458.
7/25/2019 Praca Magisterska(10)
38/74
39
Wymiar urlopu macierzyskiego uzaleniony jest od liczby urodzonych
dzieci podczas jednego porodu. Zgodnie z art. 180 k.p. 1 k.p. wynosi on:
1) 20 tygodni w przypadku urodzenia jednego dziecka,2) 31 tygodni w przypadku urodzenia dwojga dzieci,3) 33 tygodni w przypadku urodzenia trojga dzieci,4) 35 tygodni w przypadku urodzenia czworga dzieci,5) 37 tygodni w przypadku urodzenia piciorga i wicej dzieci.
W przypadku, gdy jedyne urodzone dziecko bdziemartwe7, lub umrze
przed upywem 8 tygodni ycia, wymiar urlopu macierzyskiego ulega
obnieniu do 8 tygodni (art. 1801 1 k.p.). W przypadku mierci dziecka
starszego ni omiotygodniowe, przysuguje jedynie 7 dni urlopu
macierzyskiego liczone od daty mierci (art. 1801 2 k.p.).
Urlop macierzyski ulega skrceniu rwnie w sytuacji, w ktrej matka
zrezygnuje z wychowania dziecka i odda je innej osobie w celu
przysposobienia lub do domu maego dziecka(art. 182 k.p.). Prawo do urlopu
trwa wwczas do chwili oddania dziecka, z zastrzeeniem, e minimalny czas
trwania urlopu po porodzie wynosi 8 tygodni (art. 182 zd. 2 k.p.). Jak pisze
W. Patulski, dotyczy to take utraty lub ograniczenia wadzy rodzicielskiej
z powodu zawinionego niewykonywania obowizkw rodzicielskich8.
Skrcenie urlopu z ww. powodw nastpuje z mocy prawa, a pracownica
zobowizana jest do zawiadomienia pracodawcy o zaistniaej sytuacji
izwizanym z ni wczeniejszym powrotem do pracy9.
7Zgodnie z zacznikiem do rozporzdzenia Ministra Zdrowia z 21.12.2006 r. w sprawie rodzajw izakresu dokumentacji medycznej w zakadach opieki zdrowotnej oraz sposobu jej przetwarzania (Dz.U. z2009 r. Nr 222, poz. 1765) () zgonem podu (urodzeniem martwym) okrela si zgon nastpujcy przedcakowitym wydaleniem lub wydobyciem z ustroju matki, o ile nastpi po upywie 22. tygodnia ciy lub
pniej. O zgonie wiadczy to, e po takim wydaleniu lub wydobyciu pd nie oddycha ani nie wykazujeadnego innego znaku ycia, jak czynno serca, ttnienie ppowiny lub wyrane skurcze mini zalenych
od woli8W. Patulski, w:Kodeks pracy, Legalis/ el.
9Tame.
7/25/2019 Praca Magisterska(10)
39/74
40
Rozpoczcie urlopu macierzyskiego nastpuje, z mocy prawa, z dniem
narodzin dziecka (art. 180 4 k.p.). Zatem dzie porodu, wskazany
w zawiadczeniu lekarskim, jest pierwszym dniem urlopu (art. 1831 3 k.p.).
Rozpoczcie tego urlopu moe jednak nastpi wczeniej. Tak sytuacjeprzewiduje paragraf 3 art. 180 k.p. stanowicy, e kobieta moe wykorzysta
co najmniej 2 tygodnie urlopu macierzyskiego przed przewidywan dat
porodu. Skorzystanie z tego uprawnienia powoduje skrcenie czasu opieki
nad dzieckiem po porodzie10. Jak zauwaa A. Gwarek, powysza sytuacja
() jest stosunkowo rzadko spotykana, gdy kobiety tu przed
przewidywan dat porodu przebywaj na zwolnieniach lekarskich11
,unikajc w ten sposb wykorzystywania urlopu.
Pracownica, z uwagi na cel urlopu macierzyskiego, nie moe si go
zrzec. Jednak wykorzystawszy minimalny czas odpoczynku po porodzie
tj. 14 tygodni, moe zrezygnowa z pozostaej czci tego urlopu na rzecz
ojca wychowujcego dziecko (art. 180 5 k.p.). Konieczne jest wwczas
pisemne zgoszenie pracodawcy wniosku w tej sprawie, najpniej na 7 dni
przed przystpieniem do pracy. Do wniosku docza si zawiadczenie
pracodawcy zatrudniajcego ojca dziecka, potwierdzajce termin rozpoczcia
przez niego urlopu macierzyskiego. Ustawodawca zaznacza, e musi on
przypada bezporednio po terminie rezygnacji z czci urlopu
macierzyskiego przez pracownic(art. 180 6 k.p.).
Nabycie prawa do czci urlopu macierzyskiego przez pracownika-ojca,
moe mie miejsce rwnie w sytuacji, gdy matka dziecka umrze (art. 180 7
k.p.), lub gdy wymaga opieki szpitalnej ze wzgldu na stan zdrowia
uniemoliwiajcy sprawowanie osobistej opieki nad dzieckiem12.
10xxxxxxx, Uprawnienia rodzicielskie w 2012 r., SerwisPP 2012, Nr 3, s. 14.
11A. Gwarek, B. Lenart, H. Pero, K. Tymorek, Rodzicielstwo pracownika, s. 38.12
P. Wojciechowski,Zasady zatrudniania i ochrona wybranych kategorii pracownikww:Prawopracy,
pod red. A. Patulskiego, Wyd. 4, Warszawa 2010, s. 304.
7/25/2019 Praca Magisterska(10)
40/74
41
Za czas urlopu macierzyskiego, pracownikowi przysuguje zasiek
macierzyski w wysokoci 100% redniego wynagrodzenia, wypaconego
za okres 3 miesicy kalendarzowych poprzedzajcych nabycie prawa do
zasiku (z uwzgldnieniem dodatku wyrwnawczego, jeli przysuguje)13.
Kwesti t reguluje ustawa z 25.06.1999 r. o wiadczeniach pieninych
z ubezpieczenia spoecznego w razie choroby i macierzystwa14.
Urlop macierzyski ma wpyw na uprawnienia zwizane z urlopem
wypoczynkowym. W czasie urlopu macierzyskiego pracownica nabywa
prawo do urlopu wypoczynkowego tak jakby pracowaa15. Zachowuje te
prawo do nabytego wczeniej urlopu wypoczynkowego i moe wykorzystago w caoci bezporednio po zakoczeniu urlopu macierzyskiego (art. 163
3 k.p.). Dotyczy to zarwno urlopu biecego jak i zalegego.Poza tym,
jak ju pisaem16, rozpoczcie urlopu macierzyskiego przerywa korzystanie
z udzielonego urlopu wypoczynkowego.
Pracownica lub pracownik podczas urlopu macierzystego korzysta
ze szczeglnej ochrony trwaoci stosunku pracy.
Zgodnie z art. 177 k.p. pracodawca nie moe w tym czasie wypowiedzie
ani rozwiza umowy o prac, z wyjtkiem 2 sytuacji. Pierwsz jest
rozwizanie umowy bez wypowiedzenia z winy pracownika, drug za
ogoszenie upadoci lub likwidacji pracodawcy. W obu przypadkach
pracodawca zobowizany jest porozumie si z zakadow organizacj
zwizkow, a gdy chodzi o zwolnienie z winy pracownika (art. 52 k.p.), musi
uzyska jej zgod na rozwizanie umowy.
Ograniczenie ochrony nastpuje wtedy, gdy pracodawca zatrudniajcy
co najmniej 20 pracownikw dokonuje zwolnie grupowych na podstawie
13T. Liszcz,Prawo pracy, s. 432.
14Tekst jedn. Dz.U. z 2010 r. Nr 77, poz. 512 z pn. zm. 15A. Gwarek, B. Lenart, H. Pero, K. Tymorek, Rodzicielstwo pracownika, s. 52.16
Patrz s. 22 niniejszego opracowania.
7/25/2019 Praca Magisterska(10)
41/74
42
ustawy z 13.03.2003 r. o szczeglnych zasadach rozwizywania
z pracownikami stosunkw pracy z przyczyn niedotyczcych pracownikw17.
Wwczas pracodawca ma prawo wypowiedzie pracownicy dotychczasowe
warunki pracy i pacy18. Wypowiedzenie definitywne jest niedopuszczalne.
W odniesieniu do pracownicy w ciy, ochrona o ktrej mowa
w powyszych akapitach trwa ju od pierwszego dnia ciy, a do
zakoczenia urlopu macierzyskiego19.
17Dz.U. z 2003 r. Nr 90, poz. 844 z pn. zm.
18A. Szewczyk, Tylko w wyjtkowych sytuacjach mona zwolni pracownika na urlopie macierzyskim ,INFORPP 2011, Nr 8, s. 20.
19A. Szewczyk, Tylko w wyjtkowych, s. 20.
7/25/2019 Praca Magisterska(10)
42/74
43
2.2. Urlop ojcowski
Urlop ojcowski jest samoistnym, fakultatywnym i niezalenym od urlopu
macierzyskiego uprawnieniem pracownika-ojca wychowujcego dziecko20
..
Pracownik chcc skorzysta z urlopu ojcowskiego musi zoy
pracodawcy pisemny wniosekw terminie nie krtszym ni 7 dni przed
planowanym rozpoczciem urlopu. Pracodawca jest zwizany daniem
pracownika21. Nie ma przeszkd, aby pracownik korzysta z urlopu
ojcowskiego w tym samym czasie co matka korzystajca z urlopu
macierzyskiego, z zastrzeeniem poniszych terminw22.
Art. 1823 1 okrela wymiar urlopu ojcowskiego na 2 tygodnie,
z zastrzeeniem, e jego wykorzystaniejest moliwe do ukoczenia przez
dziecko 12 miesica ycia albo do upywu 12 miesicy od dnia
uprawomocnienia si postanowienia orzekajcego przysposobienie i nie
duej nido ukoczenia przez dziecko 7 roku ycia, a w przypadku dziecka,
wobec ktrego podjto decyzj o odroczeniu obowizku szkolnego, nie duej
ni do ukoczenia przez nie 10 roku ycia.
Jeli podczas korzystania z urlopu ojcowskiego dziecko ukoczy 12
miesic ycia, lub w przypadku przysposobienia odpowiednio 7 lub 10 rok
ycia, urlop zostaje przerwany z mocy prawa23.
Zasady dotyczce ochrony stosunku pracy, zasiku macierzyskiego,wpywu na urlop wypoczynkowy maj zastosowanie rwnie do urlopu
ojcowskiego24.
20T. Liszcz,Prawo pracy, s. 432.
21D. E. Lach, w:Prawo pracy,pod red. Z. Niedbay, Wyd. 2, Warszawa 2009, s. 294-295.
22A. Gwarek, B. Lenart, H. Pero, K. Tymorek, Rodzicielstwo pracownika, s. 58.23
M. Podgrska, W jakim wymiarze przysuguje pracownikowi urlop ojcowski w 2012 r. na dziecko
urodzone w 2011 r., MPPiU 2012, Nr 1, s. 38.24
I. Jackowska,Pracodawca udziela urlopu ojcowskiego na wniosek pracownika, INFORPP 2011, Nr 4,
s. 12.
7/25/2019 Praca Magisterska(10)
43/74
44
Pracownikowi-ojcu niezalenie od urlopu ojcowskiego przysuguje
zwolnienie od w zwizku z narodzinami dziecka25. Upowanienie ma
umocowanie w 15 pkt 1 rozporzdzeniaMinistra Pracy i Polityki Socjalnej
z 15.05.1996 r. w sprawie sposobu usprawiedliwiania nieobecnoci w pracy
oraz udzielania pracownikom zwolnie od pracy26.
Wymiar zwolnienia wynosi 2 dni i w zalenoci od woli pracownika
wyraonej we wniosku, pracodawca udziela go w tym wymiarze razem lub
osobno (np. poniedziaek, wtorek; poniedziaek, pitek)27.
Za czas przebywania na zwolnieniu ojcowskim
pracownikowiprzysuguje wynagrodzenie ustalane tak jak za wynagrodzenie
urlopowe, z t rnic, e zmienne skadniki wynagrodzenia oblicza si z
miesica,
w ktrym przypado zwolnienie, a nie z 3 miesicy poprzedzajcych28.
Kwesti t reguluje 5 rozporzdzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej
z 29.05.1996 r. w sprawie sposobu ustalania wynagrodzenia w okresie
niewykonywania pracy oraz wynagrodzenia stanowicego podstawobliczania odszkodowa, odpraw, dodatkw wyrwnawczych do
wynagrodzenia oraz innych nalenoci przewidzianych w Kodeksie pracy29.
25K. lebzak, w:Prawo pracy, s. 212.26
Dz.U. z 1996 r.Nr 60, poz. 281 z pn. zm.27
W. Muszalski, K. Walczak,Prawo pracyakty wykonawczesuplement. Komentarz, Warszawa 2006,
Legalis/el.28
Por. s. 26 niniejszego opracowania.29
Dz.U. z 1996 r.Nr 62, poz. 289 z pn. zm.
7/25/2019 Praca Magisterska(10)
44/74
45
2.3. Dodatkowy urlop macierzyski
Bezporednio po wykorzystaniu urlopu macierzyskiego, pracownica lub
pracownik-ojciec ma prawo do odbycia dodatkowego urlopu macierzyskiego
w wymiarze:
1) do 4 tygodni, w przypadku urodzenia jednego dziecka,2) do 6 tygodni, w przypadku urodzenia wikszej liczby dzieci.
Naley podkreli, e wymiar ten jest wymiarem obnionym z mocy art.12 ustawy z 06.12.2008 r. o zmianie ustawy - Kodeks pracy oraz niektrych
innych ustaw30.Podany wymiar obowizuje w latach 2012-2013, natomiast od
1 stycznia roku 2014 bdzie wynosi: 6 tygodni w razie urodzenia
1 dziecka i 8 tygodni w przypadku ciy mnogiej.
Zgodnie przepisem art. 1821 2 k.p. dodatkowy urlop macierzyski jest
udzielany jednorazowo, zatem wnioskowanie o udzielenie go w niszym
wymiarze ni maksymalny, wie si z bezpowrotn utrat pozostaej
czci31.
Jak stanowi art. 1891 k.p., z dodatkowego urlopu macierzyskiego nie
mog jednoczenie korzysta oboje rodzice. Niemoliwe jest take
korzystanie z niego na przemian przez kade z rodzicw np. po 1 tygodniu32.
W przeciwiestwie do podstawowego urlopu macierzyskiego, urlop
dodatkowy ma charakter fakultatywny. Rodzic decyduje nie tylko o samym
wykorzystaniu dodatkowego urlopu macierzyskiego, ale i o jego dugoci
30Dz.U. z 2008 r.Nr 237, poz. 1654.
31xxxxx, Czy pracownica przebywajca na dodatkowym urlopie macierzyskim moe w jego trakciewystpi o pozosta cz tego urlopu, MPPiU 2012, Nr 3, s. 37.
32A. Gwarek, B. Lenart, H. Pero, K. Tymorek, Rodzicielstwo pracownika, s. 41.
7/25/2019 Praca Magisterska(10)
45/74
46
(w dopuszczalnych granicach), przy czym jednostk podstawow jest
1 tydzie.
Pracownikuprawniony moe te, na swj wniosek, skorzysta
z dodatkowego urlopu macierzyskiego na cz dnia pracy, nie mniejszjednak ni poowa wymiaru czasu pracy33. Wniosek, musi zosta zoony co
najmniej 7 dni przed rozpoczciem wykonywania pracy.Pracownik wskazuje
w nim wymiar czasu pracy oraz okres, przez ktry zamierza czy
korzystanie z dodatkowego urlopu macierzyskiego z wykonywaniem pracy
(art. 1821 5 k.p.). Pracodawcy nie przysuguje prawo odmowy.
Za czas dodatkowego urlopu macierzyskiego pracownikowi przysuguje
zasiek macierzyski na takich samych zasadach jak w przypadku urlopu
macierzyskiego. W sytuacji, gdy pracownik czy korzystanie
z dodatkowego urlopu macierzyskiego z wykonywaniem pracy
u pracodawcy udzielajcego takiego urlopu, wysoko tego zasiku
pomniejsza si proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy.
Podczas korzystania z dodatkowego urlopu macierzyskiego (take tego
na cz dnia pracy) pracownika obejmuje szczeglna ochrona trwaoci
stosunku pracy w takim samym zakresie jak podczas urlopu
macierzyskiego34.
33 A. Szewczyk, Czy mona zobowiza pracownic do wykorzystania dodatkowego urlopumacierzyskiego, INFORPP 2011, Nr 5, s. 14.
34W. Patulski, w:Kodeks pracy, Legalis/ el.
7/25/2019 Praca Magisterska(10)
46/74
47
2.4. Urlop z tytuu przysposobienia
Nie tylko biologiczni rodzice posiadaj uprawnienia urlopowe zwizane
z posiadaniem dzieci35
. Prawo do urlopu macierzyskiego przysuguje take
pracownikom przyjmujcym na wychowanie cudze dziecko i wystpi do
sdu opiekuczego z wnioskiem o wszczcie postpowania w sprawie
przysposobienia dziecka lub przyj dziecko na wychowanie jako rodzina
zastpcza (art. 183 1 k.p.). Zdaniem W. Patulskiego jest to ukon
ustawodawcy w stron adopcji i wychowania dzieci w ramach rodzin
zastpczychmajcy stanowi zacht i uatwienie36.
Wymiar urlopu uzaleniony zosta od liczby dzieci przyjtych pod opiek
i wynosi:
1) 20 tygodni w przypadku przyjcia jednego dziecka,2) 31 tygodni w przypadku jednoczesnego przyjcia dwojga dzieci,3) 33 tygodni w przypadku jednoczesnego przyjcia trojga dzieci,4) 35 tygodni w przypadku jednoczesnego przyjcia czworga dzieci,5) 37 tygodni w przypadku jednoczesnego przyjcia piciorga i wicej
dzieci.
W ww. przypadkach urlop na warunkach urlopu macierzyskiego nie moe
trwa duej ni do ukoczenia przez dziecko 7 roku ycia, a w przypadku
dziecka, wobec ktrego podjto decyzj o odroczeniu obowizku szkolnego,
nie duej ni do ukoczenia przez nie 10 roku ycia.
35D. E. Lach, w:Prawo pracy, s. 295.
36W. Patulski, w:Kodeks pracy, Legalis/ el.
7/25/2019 Praca Magisterska(10)
47/74
48
Uprawniony pracownik ma jednak zagwarantowany urlop w minimalnym
wymiarze 9 tygodni, lecz aby mc z niego skorzysta dziecko w momencie
przyjcia pod opiek nie moe by starsze ni, odpowiednio, 7 i 10 lat37.
Urlopu na warunkach urlopu macierzyskiego udziela si na wniosekpracownika, a ten moe by zoony pracodawcy zaraz po wystpieniu do
sdu opiekuczego z wnioskiem o wszczcie postpowania adopcyjnego
(lub po przyjciu dziecka na wychowanie jako rodzina zastpcza38.
W przypadku tego urlopu jego podzia zaley od woli rodzicw bowiem
nie obowizuje wymg wykorzystania pierwszych 14 tygodni urlopu przez
kobiet39. Poza tym uprawnienia wynikajce z korzystania z urlopu na
warunkach urlopu macierzyskiego rodzicw adopcyjnych s takie same jak
rodzicw biologicznych.
Poza urlopem na warunkach urlopu macierzyskiego, rodzicom
zastpczym przysuguje urlop dodatkowy do ktrego stosuje si odpowiednio
przepisy dotyczce dodatkowego urlopu macierzyskiego40.
37A. Gwarek, B. Lenart, H. Pero, K. Tymorek, Rodzicielstwo pracownika, s. 66.38xxxxxxx, Uprawnienia rodzicielskie w 2012 r., SerwisPP 2012, Nr 3, s. 18-19.39Tame.40A. Gwarek, B. Lenart, H. Pero, K. Tymorek, Rodzicielstwo pracownika, s. 68.
7/25/2019 Praca Magisterska(10)
48/74
49
2.5. Urlop wychowawczy
W celu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem, pracownikowi
legitymujcemu si co najmniej 6 miesicznym okresem zatrudnienia,
przysuguje urlop wypoczynkowy41.
Poza rodzicami, opiekunem dziecka, ktry moe skorzystaz tegouprawnienia jest zarwno osoba, ktrejsd opiekuczy powierzy piecz nad
dzieckiem, jaki osoba sprawujca faktycznie opiek nad dzieckiem42.
Do okresu, o ktrym mowa w akapicie 1, wlicza si m.in. okresy urlopw
macierzyskich, zwolnie lekarskichoraz okresy poprzedniego zatrudnienia.
W przypadku tych ostatnich, nie ma znaczenia dugo przerw midzy
okresami zatrudnienia, wymiar czasu pracy, czy te tryb rozwizania
stosunku pracy43.
Zgodnie z art. 186 k.p. maksymalny wymiar urlopu wychowawczego to
3 lata, nie moe on przy tym trwa duej ni do ukoczenia przez dziecko
4 roku ycia44. Zwikszony wymiar przysuguje pracownikowi, ktrego
dziecko wymaga osobistej opieki z powodu stanu zdrowia potwierdzonego
orzeczeniem o niepenosprawnocilub stopniu niepenosprawnoci (art. 186
2 k.p.). W tym wypadku pracownik ma prawo do kolejnych 3 lat urlopu
41T. Kuczyski w:Prawo pracy. Zarys wykadu, pod red. H. Szurgacza, Warszawa 2005, s. 271.42T. Liszcz, Prawo pracy, s. 433.43A. Gwarek, B. Lenart, H. Pero, K. Tymorek, Rodzicielstwo pracownika, s. 75.44
xxxxxxx, Uprawnienia rodzicielskie w 2012 r., SerwisPP 2012, Nr 3, s. 23.
7/25/2019 Praca Magisterska(10)
49/74
50
wychowawczego, nie duej jednak ni do ukoczenia przez dziecko 18 roku
ycia45.
W odmienny sposb uregulowano uprawnienia pracownikw
zatrudnionych na podstawie umw terminowych.Urlop wychowawczy
takiego pracownika obejmuje okres nie duszy ni czas, na jaki umowa
zostaa zawarta. Podobnie jest w przypadku udzielenia urlopu na skutek
wniosku pracownika zoonego ju po wypowiedzeniu umowy o prac,
gdy okres urlopu wychowawczego trwa tylko do dnia rozwizania umowy
o prac w drodze wypowiedzenia. Zdaniem Sdu Najwyszego,
jeli pracodawca udzieli pracownikowi urlopu wychowawczego na czasduszy nido kocaokresu, na ktry dana umowa zostaa zawarta, to mona
domniemywa, estrony zawary umow na czas nieokrelony46.
Procedur udzielania urlopu wychowawczego okrela, wydane na
podstawie art. 1866k.p., rozporzdzenie Ministra Pracy i Polityki Spoecznej
z 16.12.2003 r. w sprawie szczegowych warunkw udzielania urlopu
wychowawczego47. Zgodnie z jego postanowieniami, pracownik, chccskorzysta z tego urlopu skada pracodawcy wniosek w formie pisemnej na
dwa tygodnie przed jego rozpoczciem. We wniosku wskazujedat
rozpoczciai zakoczeniaurlopu orazinformuje o dotychczas wykorzystanym
wymiarze. Do wniosku zacza siowiadczenie drugiego
z rodzicw lub opiekunw dziecka o braku zamiaru korzystania z urlopu
wychowawczego przez wskazany okres, a do wniosku o udzielenie
dodatkowego urlopu wychowawczego ponadto orzeczenie
o niepenosprawnoci lub stopniu niepenosprawnoci dziecka48.
W sytuacji, gdy rodzice lub opiekunowie chc jednoczesne skorzysta
z urlopu, skadajc do swoich pracodawcw ww. wniosek,doczajdo niego
45Tame.46Uchw. SN z 21.11.1978 r., I PZP 28/78, OSNCP 1979, Nr 5, poz. 92.47
Dz.U. z 2003 r. Nr 230, poz. 2291.48
xxxxxxx, Uprawnienia rodzicielskie w 2012 r., SerwisPP 2012, Nr 3, s. 24.
7/25/2019 Praca Magisterska(10)
50/74
51
pisemne owiadczenie drugiego z rodzicw lub opiekunw dziecka o okresie,
w ktrym zamierza on korzysta z urlopu.Korzystanie zurlopu
wychowawczego w ten sposb moliwe jest przez okres nie duszy ni
3 miesice (art. 186 3 k.p).
Udzielenie urlopu wychowawczego, pracownikowi do
niegouprawnionemu, jest obowizkiem pracodawcy.
Pracownik moe podzieli przysugujcy mu urlop wychowawczy
najwyej na 4 czci.Dugo kadej z nich zaley od jego woli49,
z ograniczeniami wynikajcymiz art. 186 1 k.p.
W trakcie urlopu dopuszczalne jest podjcie przez pracownika pracy
zarobkowej u dotychczasowego lub innego pracodawcy, jeeli nie
uniemoliwia mu to sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem. To samo
dotyczy podejmowania innych dziaalnoci oraz nauki i szkole.
Pracownica urodziwszy dziecko w czasie urlopu wychowawczego
korzysta z niego nadal, ale zamiast dodatku do zasiku rodzinnego (opisanego
niej)wypacany jest zasiek macierzyski50.Jeli za nowe dziecko urodzi si
podczas urlopu przysugujcego na dziecko niepenosprawne,pracownicama
prawo ten urlop przerwa i wykorzysta pozosta cz w terminie
pniejszym.Z urlopu mona korzysta wielokrotnie, gdy przysuguje on na
kade wychowywane dziecko51.
Podczas urlopu wychowawczego pracownik moe otrzymywa dodatek
do zasiku rodzinnego z tytuu opieki nad dzieckiem finansowany z budetu
pastwa52. Kwestie z nim zwizane reguluje ustawa z 28.11.2003 r.
49A. Martuszewicz, K.Piecyk, Urlopy pracownicze, s. 179.
50A. M. witkowski,Kodeks pracy, Legalis/ el.51
T. Liszcz, Prawo pracy, s. 434.52
Tame.
7/25/2019 Praca Magisterska(10)
51/74
52
o wiadczeniach rodzinnych53. Wysoko dodatku art. 10 ust. 2 tej
ustawyokrela na 400 z. Warto ta nie ulega zmianie, niezalenie od tego
iloci dzieci, nad ktrymi pracownik sprawuje opiek podczas urlopu
wychowawczego. Gdy z urlopu wychowawczego korzystaj jednoczenie
oboje rodzice przysuguje im tylko 1 dodatek54.
Dodatek przysugujcy za niepene miesice kalendarzowe wypaca si
w wysokoci 1/30 dodatku miesicznego za kady dzie55, a kwot zaokrgla
si do 10 groszy w gr.
Podstawowy okres, w czasie ktrego dodatek moe by wypacany,
to 24 miesice56. Przewidziano jednak sytuacje wyjtkowe, w ktrych okres
ten jest wyduony. Jeli pracownik sprawuje opiek nad wicej ni jednym
dzieckiem urodzonympodczas jednego porodu, dodatek moe pobiera przez
36 miesicy. W przypadku opiekowania si dzieckiem z orzeczeniem
o niepenosprawnoci lub znacznym stopniu niepenosprawnoci dodatek
moe by wypacany przez okres nie duszy ni 72 miesice.
Dodatek nie przysuguje pracownikowi:
1) w ktrego rodzinie przecitny dochd na jedn osob przekracza 504 zlub 583 zjeeli czonkiem rodziny jest dziecko legitymujce si
orzeczeniem o niepenosprawnoci57,
2) ktry, bezporednio przed uzyskaniem prawa do urlopuwychowawczego pozostawaw stosunku pracy przez okres krtszy ni6 miesicy58,
3) ktry podj lub kontynuuje zatrudnienie lub inn prac zarobkoww okresie korzystania z urlopu wychowawczego,
53Tekst jedn. Dz.U. z 2006 r. Nr 139, poz. 992 z pn. zm.
54I. Sierpowska,Kryteria ustalania uprawnie do wiadcze rodzinnych, MoPr 2004, Nr 6, s. 163.
55M. Topolewska,Jakie wiadczenia przysuguj rodzicowi na urlopie wychowawczym, DzGPr 2012, Nr
96, s. B14.56Tame.57
T. Liszcz,Prawo pracy, s. 434.58
Wyr. NSA z 18.01.2011 r., I OSK 1509/10, Legalis/ el.
7/25/2019 Praca Magisterska(10)
52/74
53
4) ktrego dziecko zostao umieszczone w placwce zapewniajcejcaodobow opiek, w tym w specjalnym orodku szkolno-
wychowawczym, i korzysta w niej z caodobowej opieki przez wicej
ni 5 dni w tygodniu, z wyjtkiem dziecka przebywajcego w zakadzie
opieki zdrowotnej, oraz w innych przypadkach zaprzestania
sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem59
,
5) ktry w okresie urlopu wychowawczego korzysta z zasikumacierzyskiego.
W razie ustalenia, e z urlopu korzystaj oboje rodzice w tym sa
Top Related