Kwartalnik Zwi¹zku Kynologicznego w Polsce Nr 2 (354) 2014

Nr indeksu 368695

9 7 7 0 1 3 7 8 5 3 0 0 8 >40

ISSN 0137-85338

INDEX 3709/368695Kwartalnik Związku Kynologicznego w Polsce

Redakcja: Anna Bogucka, Tomasz Borkowski, Zygmunt Jakubowski, Andrzej Kaźmierski, Władysław Korpetta, Ewa Ostromęcka, Anna Sidorek (redakcja tekstów i korekta)

Zarząd Główny Związku Kynologicznego w Polsce: 00-024 Warszawa, Al. Jerozolimskie 30 lok. 11, tel. 22 826 05 74Internet: http://www.zkwp.pl e-mail:zg@zkwp.pl

Opracowanie graficzne: Iwona Sztencel. Skład i łamanie: Script, Warszawa, Teligi 6 m. 22Druk: PRINT ART, tel. 022 870 07 21

Materiałów niezamówionych redakcja nie zwraca i zastrzega sobie prawo dokonywania poprawek i skrótów. Redakcja nie odpowiada za treść reklam i ogłoszeń.

Szczegółowy cennik ogłoszeń i reklam w redakcji.Wpłaty prosimy kierować na nasze konto: Bank Millennium

12 11602202 0000000055157116

Okładka: Pomeranian COLIN zwycięzca BOG Ina Cruft 2014. Fot. Tomasz Borkowski

W numerze:

NR 2 (354) rok 2014

Pies 2 (354) 2014 3

Przede wszystkim pies –wywiad z miêdzynarodowymsêdzi¹ kynologicznymZygmuntem Jakubowskim

4

Zjazd Kolegium Sêdziów 7Wspomnienie o TeresieSzyd³owskiej, która po d³ugiejchorobie odesz³a od nas 22 stycznia 2014 r

10

Sukces polskiego pomeraniana 12

Owczarki szetlandzkie naWystawie Crufta – 6 marca 2014

16

Setery na Crufts 2014, czylimarzenia siê spe³niaj¹...

22

Genetyka bez tajemnic cz. III 24

Anatomia psa dla kynologa –Jamnik w k³usie, czyliprzyczynek do analizypoprawnoœci ruchu koñczyn(przedruk)

28

Konsekwencjenieprawid³owegopostêpowania z psem

31

Zerwane wiêzad³o i co dalej? 32

Wywiad z dr. n. wet.Januszem Bie¿yñskim

33

Sukces polskichnowofundlandów w Danii

37

Wystawa Psów w Bordeaux19.01.2014

40

Z psem do Japonii 44

Ze starej prasy – o wystawach psów

46

138. Westminster Dog Show 48

Champion of champion’s –nowa karta

53

Opolskie Wystawy26–27.04.2014

57

Kalendarz Wystaw PsówRasowych w Polsce w 2014

58

Pies 2 (354) 20144

Ewa Szeliga-Szeremeta.: Jest Panbar dzo zna nym i ce nio nym sę dzią, alePa na prze szłość na ni wie ky no lo gicz -nej jest owia na ta jem ni cą. Ja kie by łyPa na „ro do wo do we psie po cząt ki”?Z.J.: Dzię ku ję za uzna nie, od le gły czasspra wia, że pa mięć się za cie ra, ode szłopo ko le nie, wśród któ re go kształ to wa łemsię ky no lo gicz nie, a i sze re gi mo ich ró -wie śni ków zna czą co są prze rze dzo ne.Prze mi ja nie, wy mia na po ko leń, wul ka -nicz ne cza sy, w któ rych przy szło mi żyćpo wo du ją roz ry wa nie pa mię ci i cią gło ści.Ale wbrew lo so wi i nie raz roz sąd ko wimo je psiar skie za in te re so wa nia są pew nąlo gicz ną cią gło ścią. Śro do wi sko ro dzin -ne, przy ja cie le, zna jo mi ro dzi ców to lu -dzie, któ rych ży ciu to wa rzy szy ły psy, ko -nie, pa sja upo rząd ko wa nej ho dow lizwie rząt do mo wych, go spo dar skich.Od naj młod szych lat za bie ra no mniena wy sta wy rol ni cze, wy sta wy psów,kon kur sy hip picz ne (jesz cze w Ła zien -kach). Z pro ble mem zwie rząt, ho dow lą,ra są – by łem osłu cha ny, ale i za cie ka wio -ny, do sko na le się czu łem w oto cze niuzwie rząt, ni gdy się ich nie ba łem, za wszena to miast trak to wa łem je ja ko in ną alecząst kę świa ta, w któ rym eg zy stu ję. Niemo gę też wy klu czyć ob cią żeń i skazdzie dzicz nych. Ró żne opo wie ści i aneg -do ty ro dzin ne świad czą, że nie je stemno wi cju szem, od szcze pień cem ro dzin -nym w tym za kre sie. Za mi ło wa nia, pa sjesą po wta rzal ne i trud no się im prze ciw -sta wiać.

Okres mię dzy woj nia, w któ rym sięuro dzi łem i prze ży łem pra wie 10 lat,któ ry to – pod wie lo ma wzglę da mi za -padł mi w pa mięć – to okres eks plo zjibo gac twa pol skiej ky no lo gii, nie zli czo nejilo ści użyt kow ni ków i pa sjo na tów psówra so wych, re ali zu ją cych swe za mi ło wa -nia po przez nie zli czo ne do dziś pró bypra cy, kon kur sy psów my śliw skich, słu ż -bo wych, woj sko wych, sa ni tar nych, wy -staw i po ka zów psów ra so wych. Wspa -nia le roz wi ja ją cy się ruch pu bli cy sty ki

o psach. Trzy pi sma ky no lo gicz ne: „Mójpies”, „Pies ra so wy i je go ho dow law Pol sce”, „Przy ja ciel psa”. Po nad 24po zy cje ksią żko we z do sko na łym, naktó rym uczy ło się po wo jen ne po ko le niepsia rzy, dwu to mo wym dzie łem Igna ce goMan na – „Ży cie psa” i „Ra sy Psów”.

Ale mię dzy woj nie to też czas wy bit -nych ky no lo gicz nych po sta ci. Bu do wa lipol skie psiar stwo sa mo dziel nie, z od da -niem i my ślą o je go wszech stron nymi wie lo wąt ko wym roz wo ju. Oczy wi ście,nie spo sób wy mie nić wszyst kich, aleprzy ka żdej oka zji na le ży wspo mi nać ichna zwi ska i ich do ko na nia. Bo wiem, gdy -by nie myśl i pra ca wiel kich ky no lo gówmię dzy woj nia, nie by ło by związ ku, je gostruk tur, za sad po II woj nie świa to wej.Sta no wi li pod wa li ny ide owe i or ga ni za -cyj ne związ ku, by li gwa ran tem je go cią -gło ści. Wspo mnę dwóch – Wi tołd Ziem -bic ki – ku stosz pol skiej kul tu ry ky no lo -gicz nej, znaw ca, bi blio fil, ko lek cjo neri po pu la ry za tor do rob ku pol skiej ky no lo -gii, współ or ga ni za tor Ogól no kra jo wejWy sta wy Psów, któ ra od by ła się 24-25-26 VI 1932 ro ku we Lwo wie z oka zjiXII Tar gów Wschod nich i współ or ga ni za -tor Wy sta wy Ksią żki Ky no lo gicz nej, au -tor nie za stą pio ne go doń ka ta lo gu.Witołd Ziem bic ki ze brał 223 dzie ła odXVI wie ku do ro ku 1932 ze wszyst ki mibia ły mi kru ka mi i naj star szy mi pol ski midrze wo ry ta mi. Ka ta log do dziś sta no winaj lep szy spis pol skiej ksią żki ky no lo -gicz nej. Mec. Ba zy li Przy chodź ko – wi -zjo ner ale i nie stru dzo ny or ga ni za tor ży -cia związ ku, twór ca je go sche ma tu,struk tur, sta tu tu i wie lu re gu la mi nów.W ro ku 1935 spo wo do wał po wsta nieMię dzy klu bo we go Ko mi te tu Ky no lo gicz -ne go, aby na stęp nie do pro wa dzić do po -wo ła nia jed no li tej or ga ni za cji Związ kuKy no lo gicz ne go w Pol sce, któ ry na zjeź -dzie 28 VII 1938 ro ku za twier dził sta tut,skład za rzą du, ko le gium sę dziów, ko mi -sję re wi zyj ną. Mec. Ba zy li Przy chodź kozo stał se kre ta rzem ge ne ral nym Związ ku

Ky no lo gicz ne go w Pol sce. Przy go to wałpod wa li ny przy stą pie nia Związ ku do FCI2 VI 1939 ro ku. Mec. Przy chodź ko byłza mi ło wa nym po in te rzy stą, pre ze semPo in ter Klu bu w Pol sce z sie dzi bąw War sza wie (No wy Świat 35). Na ka ż -dym wy kła dzie na kur sach dla asy sten -tów ta wiel ka po stać win na być przy wo -ły wa na. Mia łem ogrom ne szczę ście, baza szczyt, że tak bar dzo wcze śnie po zna -łem wy bit nych znaw ców przed mio tu.Mo głem z Ni mi roz ma wiać, mo głem sięod Nich uczyć psiar stwa i te go ho ry zon -tal ne go pa trze nia na ky no lo gię.Gabriela Łakomik-Kaszuba: Zo stałPan po wo ła ny do gro na sę dziów 17 li -sto pa da 1953 ro ku i obec nie jest tobez a pe la cyj nie naj dłu ższy staż wśródpol skich sę dziów. Po nie waż w tymokre sie nie by ło w Pol sce or ga ni zo wa -nych wie lu wy staw psów ra so wych, tona ja kich za sa dach oraz jak dłu go by -ło się asy sten tem ky no lo gicz nym? Jakwy glą dał eg za min sę dziow ski?Z.J.: Tak po wo ła ny zo sta łem, jak przy -po mi na mi le gi ty ma cja sę dziow ska nr 14– 17 XI 1953 ro ku. Po raz pierw szy oce -nia łem na wy sta wie w War sza wiew czerw cu 1954 ro ku. Na pierw szej za -gra nicz nej – po dwu na stu kra jo wych

Przede wszyst kim praw dzi wy piesWy wiad z mię dzy na ro do wym sę dzią ky no lo gicz nym wszyst kich ras

Pa nem Zyg mun tem Ja ku bow skimz oka zji ju bi le uszu 60 lat pra cy sę dzie go ky no lo gicz ne go

Fot. 1. Wy sta wa Psów Byd goszcz 11. IX. 1955,fot. Zdzi sław Lu bo widz ki

Pies 2 (354) 2014 5

– oce nia łem 29 IX 1958 ro ku w Bu da -pesz cie. Oce nia łem rów nież na I Mię dzy -na ro do wej Wy sta wie Psów Ra so wychw Po zna niu 21 X 1962 ro ku.

I tak to się za czę ło. Oczy wi ście w la -tach pięć dzie sią tych by ło ma ło wy staw,ale ich ilość z ka żdym ro kiem wzra sta ła.Dla te go w tam tych la tach udział w nichbył oka zjo nal ny. Tak jak dziś od by wa łosię asy sten tu ry, naj le piej pa mię tam jeu pań stwa Zo fii i Lu bo mi ra Smy czyń -skich. To by li wy bit ni znaw cy psów ob -da rze ni wiel ką oso bi stą kul tu rą. Eg za -min zaś od by wał się w ma leń kim po ko juZa rzą du Głów ne go, na par te rze le we goskrzy dła PZŁ, No wy Świat 35 w War sza -wie. W ko mi sji za sia dał inż. Zyg muntBier nac ki – Prze wod ni czą cy Pre zy diumKo le gium Sę dziów, Ja re ma Wo dziń ski,Ba zy li Przy chodź ko i Ru dolf Kry spin.Pod oknem sie dzia ła, jak za wsze za pra -co wa na Ma ria Chwasz czew ska. Oczy wi ś -cie, że mia łem tre mę, tym bar dziej, żewszyst kich obec nych zna łem. Py ta niaza wsze mo gą do ty czyć bar dzo du żejska li psie go za gad nie nia. Naj le piej pa -mię tam py ta nie, któ re mi za dał mec. Ba -zy li Przy chodź ko – abym wy mie nił eta pyru chu psa. Wy brną łem, ura to wa ły mnieko nie. Po wo ła nie mnie do gro na sę -dziów, jak i póź niej ka żdą oce nę trak to -wa łem bar dzo po wa żnie i z wiel ką od po -wie dzial no ścią. God ność sę dziow ska todo wód spo łecz ne go za ufa nia, to zo bo -wią zu je ni czym no bles se ob li ge.E.S.: Ja cy by li daw ni wy staw cy tzn.,czy sta ra li się w rin gu wy paść jak naj -le piej, czy przej mo wa li się oce ną ja kąuzy skał ich pu pil i czy ro zu mie li naczym po le ga pra ca sę dzie go?Z.J.: Daw niej spo sób wy sta wia nia psówbył bar dziej zró żni co wa ny. Nie by ło te godzi siej sze go sche ma tu, tej mo no to nii.Trze ba by ło tro chę się na pra co wać, abydo kład niej obej rzeć psa. By li pre zen te rzypo ka zu ją cy psa „przy no dze” i ta cy „odnie chce nia” (bo i tak mój pies jest naj ład -niej szy), ale zna czą ca część wy staw ców,za zwy czaj wła ści cie li pu pi lów sta ra ło siępo ka zać psa od naj lep szej stro ny i w naj -lep szej for mie, mi mo że nie by ło fry zje -rów, środ ków pie lę gna cyj nych, ba hi gie -nicz nych. W War sza wie był jesz czeprzed wo jen ny mistrz od fry zur Ma rianIc kow ski, spe cja li zo wał się w te rie rach,trze ba by ło za pi sy wać się na wi zy tęz mie sięcz nym wy prze dze niem. Wśródwła ści cie li pu dli pro pa go wa li śmy sa mo -ob słu gę, no życz ki na grze bie niu lub je że -

li się tra fi ły – to no ży ce do strzy że niaowiec. Mi mo to by ły pa nie, któ re przy -go to wy wa ły pu dle po mi strzow sku, np.pa ni Ali cja Ra ko czy -Ciar ka, zna na war -szaw ska ele gant ka wzbu dza ła po dziwi za zdrość wy sta wo wą for mą swo jejpięk nej du żej pu dli cy Sam by. Ręcz neHaupt ne ry do tar ły wie le lat po zgrzeb -nych po cząt kach. Sto so wa ło się więk sząska lę ocen, trze ba by ło uza sad niać je nietyl ko w pro to ko le ale też gło śno, pu -blicz nie.E.S.: Czy za pa mię tał Pan któ reś zeswo ich sę dzio wań z po wo du je go in -no ści, al bo ja kie goś zda rze nia, któ remia ło wte dy miej sce?Z.J.: Do ka żdej oce ny na wy sta wachprzy go to wy wa łem się. Tą szcze gól nąwy sta wą by ła Świa to wa w Po zna niu 9-10-11-12 XI 2006 ro ku i wy bór na niejnaj pięk niej sze go psa wy sta wy. Uczy łemsię przez kil ka mie się cy przed wy sta wą,po wta rza łem wzor ce, za ta pia łem w niu -an sach i me an drach ras. I chy ba naj cię ż -sza by ła gru pa VI, ba łem się ras nie zna -nych, nie opa trzo nych.G.Ł.: W na szych wspo mnie niachz barw nych opo wie ści ky no lo gicz nychLu bo mi ra Smy czyń skie go, pa mię ta myo tym, że przy wią zy wał On wy jąt ko wąwa gę do tzw. „pierw sze go wra że nia”.Czy i Pan ten pierw szy rzut oka na psauwa ża za klu czo wy w oce nie?Z.J.: To bar dzo słusz ne spo strze że niei za sa da Wiel kie go Lu bo mi ra. Pięk ny,zdro wy, ra do sny pies wpa da w oko.Szcze gó ły są wa żne przy po rów na niupo szcze gól nych eg zem pla rzy, przy lo ka -tach. Dziś przy wy rów na nym po zio miepo kro ju psów ra so wych, de ta li jest jak by

wię cej, na le ży to za uwa żyć i jesz cze braćpod uwa gę spo sób ich prze ka zy wa nia.Su ma cech do dat nich i ewen tu al nychuste rek ma wpływ na oce nę in dy wi du al -ną, lo ka tę. Ogól ne wra że nie – to bar dzoistot ny ob raz psa.G.Ł.: Ja ki zda niem Pa na ma zna cze nietem pe ra ment wła ści wy dla ra sy psa?Jak du żą uwa gę zwra ca Pan na topod czas oce ny?Z.J.: Cha rak ter psa, ten po jem ny ter min,obej mu ją cy wie le cech po za fi zys, jestnie od łącz nym skład ni kiem ra sy. Usta lo -ne, dzie dzi czo ne war to ści cha rak te ru,spraw ność zmy słów, tem pe ra ment, cha -rak te ry stycz ne za cho wa nia dla psa i su -ki, wi tal ność, za cho wa nie na tu ral ne,swo bod ne, oby te itd., to część psa ra so -we go.

Tak zresz tą jak utrwa lo ne i dzie dzi czo -ne umie jęt no ści i pa sja pra cy to też częśćpsa ra so we go. I po krój zgod ny z wzor -cem, naj czę ściej ukształ to wa ny w funk -cjo nal ne kształ ty, pro por cje, ruch, okry -wę wło so wą, to ta kże część psa ra so we -go. Psa ra so we go wy ró żnia wie lo ce cho -wość, o tym nie mo że my za po mi nać.Tem pe ra ment wro dzo ny, ty po wy dla ra -sy to bo ga ta wła ści wość psa. Tem pe ra -ment od czy tu ję przez za cho wa nie siępsa, przez za cho wa nie roz po zna je sto su -nek czło wie ka do zwie rzę cia, a to jestmo ja czu ła stro na. Nie to le ru ję po gar dy,bra ku sza cun ku, bez dusz no ści wo becstwo rzeń.E.S.: Jak się zmie ni ło po strze ga niepsa ra so we go w Pol sce?Z.J.: Na mo ich oczach, dość dłu gie goży cia w sta le prze kształ ca ją cych się cza -sach – sto su nek do psa, ska la je go pra cy,

6 Pies 2 (354) 2014

miej sca i ro li w spo łe czeń stwie jest za -uwa żal ne. Zu peł nie in ne miej sce pies zaj -mo wał w Pol sce przed wo jen nej, w cza siewoj ny, ba w cza sie po wsta nia, w cza sachpo re wo lu cji spo łecz nej, w cza sach od -bu do wy ży cia i kształ to wa nia się no wychwarstw spo łecz nych. Ro la psa, je go miej -sce wśród lu dzi to pro blem spo łecz ny, towiel ki pro blem od zwier cie dla ją cy po ziomwie dzy, kul tu ry, za rob ko wa nia. Mam na -dzie ję, że pies ca nis lu pus da so bie ra dęjak to mia ło miej sce w in nych mi nio nychepo kach i cy wi li za cjach. A przez co jesz -cze przej dzie w na szym po stre wo lu cyj -nym spo łe czeń stwie – strach się przy -znać do przy pusz czeń, wnio sków.G.Ł.: Jest Pan wiel kim sym pa ty kiemszpi ców, ale dla cze go Pa na ser ceskra dły chow-chow, a nie np. pu dle,któ ra to ra sa mię dzy in ny mi Pa nu za -wdzię cza swój roz wój w po wo jen nejPol sce?Z.J.: Pu dle i chow’y to mo je dwa dośćod ręb ne by ty. Pu dle to ce lo we i świa do -me za mi ło wa nie i dzia ła nia od bu do wypsa przy ja zne go czło wie ko wi. Pu dle topa na ceum na czas i psy woj ny. W gro nieza przy jaź nio nych psia rzy,we wcze snychla tach 50-tych po sta no wi li śmy, na prze -kór po nu rym, bied nym i smut nym cza -som od two rzyć psa ła god ne go, we so łe -go, przy ja ciel skie go dla wszyst kich,wier ne go, tro chę gro te sko we go i bar -dzo in te li gent ne go, psa ra do sne go, któ -ry swo im za cho wa niem da za po mniećo tru dach co dzien no ści. I chy ba nam sięto uda ło, pu dle zy ska ły uzna nie i po pu -lar ność. Zde cy do wa nie póź niej zmie ni łosię do nich na sta wie nie, po świę co noznacz nie wię cej uwa gi pie lę gna cji niż ichwspa nia łe mu cha rak te ro wi. Cóż zwy cię -

ży ła for ma nad tre ścią, ale ja mam cią glena dzie ję na od ro dze nie się ra sy ja ko nie -za stą pio ne go to wa rzy sza lu dzi w ka -żdym wie ku. Z chow’ami by ło ina czej.Ma jąc osiem lat zo ba czy łem pierw szy razpsa tej ra sy, wy raź nie go pa mię tamdo dziś. I mi mo, że by łem oby ty z ró żny -mi ra sa mi psów, Cho wem zo sta łem za -uro czo ny. Woj na, oku pa cja, po wsta nienie spo wo do wa ły za po mnie nia. Bez po -śred nio po II woj nie po wró ci łem dochow’ów. Fa scy na cja po kro jem, trój wy -mia ro wo ścią, bry ło wa to ścią po stu ry(prze obra ża ną w wy obraź ni w ró żne ku -bi stycz ne for my) z tą nie po wta rzal nątwa rzą, za du ma ną, gry ma śną, z ty milek ko na chy lo ny mi uszka mi – opra wio nąw au re olę kry zy, z tak wy raź nym pięk -nem orien tu – za chwy ca mnie do dziś.Tro chę póź niej po zna łem ich in ny cha -rak ter. Chow’om za wdzię czam po zna nieró żno rod no ści i od ręb no ści psów, ich za -cho wań, na wy ków w do mu, na spa ce -rach. Od nich na uczy łem się bar dzo du -żo, wie le im za wdzię czam. Urze kły mniena ca łe ży cie.E.S.: Czy to praw da, że ma Pan pu bli -ka cje do ty czą ce chow-chow nie malz ca łe go świa ta?Z.J.: Tak, sta ram się gro ma dzić ksią żki,biu le ty ny i in ne wy daw nic twa do ty czą cechow -chow. Mam ich spo ro, z An glii,Nie miec (z mię dzy woj nia), z Włoch,Fran cji, Sta nów Zjed no czo nych, Ro sjii Ukra iny. Je stem nie po cie szo ny je ślinie mo gę uzy skać cie ka wej ksią żki.G.Ł.: W prze bo ga tym zbio rze ksią żeko te ma ty ce psiej, ja ka po zy cja jest naj -cen niej sza i dla cze go?Z.J.: Czy tam i ko rzy stam z wie lu ksią -żek. Ale je śli sta ram się za głę bić w hi sto -rię ra sy to się gam do Han sa Räbe ra, boon tak lo gicz nie wy pro wa dza i uza sad niapo wsta nie i eg zy sto wa nie po szcze gól -nych ras psów.E.S.: A jak zna lazł się w ko lek cjiznacz ków po świę co nych psom zna -czek z aki tą, wy da ny po raz pierw szyw Ja po nii 1953 ro ku? Był Pan chy bawte dy je dy nym w Pol sce ko lek cjo ne -rem, po sia da ją cym ten zna czekw swo ich zbio rach.Z. J.: Znacz ki pocz to we z psa mi zbie ramod tzw. nie pa mięt nych cza sów. Na uczy łamnie te go mo ja mat ka, za pa lo na fi la te -list ka i nu mi zma tycz ka. Znacz ków z wi -ze run kiem psów Gru py V mam po -nad 90. By ły one pu bli ko wa nie w jed -nym z po przed nich na szych klu bo wych

biu le ty nów. Zna czek z aki tą do sta łemod inż. Zdzi sła wa Lu bo widz kie go, któ ryz uzna niem od no sił się do mo je go zbior -ku. Gro ma dze nie znacz ków to ab sor bu -ją ce za ję cie, po zna je się tech ni ki, war to -ści ar ty stycz ne, od le głe kra je. Pew nieprzy elek tro nicz nym spo so bie po ro zu -mie wa nia się, ta for ma opłat za usłu gido staw cze ko re spon den cji za nik nie, zo -sta ną fi la te li ści bez tra dy cyj nej pocz ty, li -stów. Ten pięk ny pla stycz ny ele ment ko -per ty, ad re su – ob umrze.G.Ł.: Ma Pan na swo im kon cie wie lewspa nia łych ksią żek i ar ty ku łów. Pro -szę nam zdra dzić, nad czym obec niePan pra cu je?Z. J.: Do kład niej – ksią że czek, tro chę ar -ty ku łów. In te re su je mnie pies, czasi miej sce po wsta nia sym bio zy czło wie kaz prap sem, no we od kry cia świad czą ceo pra daw nym ist nie niu psa, wy ko pa li skaar che olo gicz ne, szcze gól nie w Chi nach.Li czę na wie le cie ka wych in for ma cji i od -kryć. Przej mu je mnie ro la i miej sce psawe współ cze snym świe cie, w na szej cy -wi li za cji. Pew nie jesz cze coś po wiemna ten te mat.G.Ł.: Jak za słu żyć na mia no „sę dzie -go, u któ re go na wet sym pa tycz nie sięprze gry wa”?Z.J.: Po ra żka, fak tycz na czy wy ima gi no -wa na jest przy kra i na le ży ją oce niać ra -cjo nal nie. Pies z dru gą, trze cią czy dal sząlo ka tą nie jest nie szczę ściem. On za cho -wu je swo je naj więk sze war to ści psa– mą drość, wier ność, umie jęt no ści pra -cy, pięk no ze wnętrz ne. Nie mo żna bar -dziej ce nić, lu bić oce ny od swo je go psa.To nie bez piecz nie brzmi, to do wód za -chwia nych re la cji. Psa trze ba sza no wać,ro zu mieć, ba ko chać, bo to nad zwy czaj -ne, nie po wta rzal ne stwo rze nie, któ re muczło wiek tak wie le za wdzię cza.E.S.: Ja kie py ta nie do ty czą ce ky no lo -gii chciał by Pan za dać sam so bie?Z.J.: To bar dzo trud ne za da nie. Ła twiejjest od po wia dać na tak uroz ma ico ne py -ta nia niż sa me mu je kom po no wać.

Dzię ku ję za pa mięć, uwa gę, ży cze nia,za roz mo wę o psiar stwie – to ta ki cie ka -wy te mat.Ser decz nie dzię ku je my za tak in te re -su ją cy wy wiad, ży cząc na dal po go dydu cha oraz wie lu mi łych chwil wśródpsów i ky no lo gów.

Roz ma wia ły Ewa Sze li ga -Sze re me ta

i Ga brie la Ła ko mik -Ka szu ba

Fot. 3. Klu bo wa Wy sta wa V Gru py Byd goszcz22 IX 2012, fot. Mar cin Jan Go raz dow ski

7Pies 2 (354) 2014

W dniu 15 mar ca 2014 ro ku w War sza wie odbył się Zjazd Ko le gium Sę dziów. W Zjeź dzie wzięło udział 241 sędziów, któ rzyw taj nym gło so wa niu wy bra li no we wła dze na okres ko lej nych czte rech lat.

Pre zy dium Ko le gium Sę dziów ukon sty tu owa ło się na stę pu ją co:Elżbie ta Ju ni kie wicz – Prze wod ni czą ca Ja nusz Opa ra – Za stęp ca Prze wod ni czą cej Do ro ta Wit kow ska – Se kre tarzCzłon ko wie: An drzej Bra bletz, An drzej Kaź mier ski, Piotr Król, Mi ro sław Re dlic kiZa stęp cy człon ków: To masz Bor kow ski, Mag da le na Ko złow ska.

Po ni żej pu bli ku je my frag men ty spra woz da nia z dzia łal no ści Pre zy dium Ko le gium Sę dziów za okres 20.02.2010–15.03.2014opra co wa ne go przez prze wod ni czą cą Pre zy dium Ko le gium Sę dziów Elżbie tę Juni kie wicz i se kre ta rza Pre zy dium Ko le gium Sę -dziów Do ro tę Wit kow ską.

*W mi nio nej ka den cji Pre zy dium Ko le gium Sę dziów przy go to wa ło zmia ny do Re gu la mi nu Sę dziów i Asy sten tów, któ re zo sta ły

przy ję te przez Za rząd Głów ny i obo wią zu ją od 01.01.2011 r., z póź niej szy mi po praw ka mi. W trak cie ka den cji PKS do ko na ło we ry fi ka cji li sty sę dziów umiesz czo nej na stro nie Związ ku. Po usunię ciu z niej nazwisk osób

nie ży ją cych oraz tych, któ re nie opła cały skła dek człon kow skich, okazało się, że licz ba sę dziów na ko niec 2013 ro ku wy no si ła 367osób.

Sę dzio wie eks te rie ru w po dzia le na gru py FCI:

11 Gru pa FCI 93 sę dziów (w tym: 31 kra jo wych, 62 sę dziów mię dzy na ro do wych)12 Gru pa FCI 136 sę dziów (w tym: 32 kra jo wych, 104 sę dziów mię dzy na ro do wych)13 Gru pa FCI 52 sę dziów (w tym: 11 kra jo wych, 41 sę dziów mię dzy na ro do wych)14 Gru pa FCI 57 sę dziów (w tym: 13 kra jo wych, 44 sę dziów mię dzy na ro do wych)15 Gru pa FCI 52 sę dziów (w tym: 5 kra jo wych, 47 sę dziów mię dzy na ro do wych)16 Gru pa FCI 59 sę dziów (w tym: 4 kra jo wych, 55 sę dziów mię dzy na ro do wych)17 Gru pa FCI 52 sę dziów (w tym: 12 kra jo wych, 40 sę dziów mię dzy na ro do wych)18 Gru pa FCI 49 sę dziów (w tym: 4 kra jo wych, 45 sę dziów mię dzy na ro do wych)19 Gru pa FCI 49 sę dziów (w tym: 5 kra jo wych, 44 sę dziów mię dzy na ro do wych)10 Gru pa FCI 40 sę dziów (w tym: 7 kra jo wych, 33 sę dziów mię dzy na ro do wych)

Zjazd Kolegium Sędziów

8 Pies 2 (354) 2014

Sę dzio wie pra cy psów:

Pra ca psów my śliw skich 77 sę dziów (w tym: 10 kra jo wych, 67 sę dziów mię dzy na ro do wych)Wy ści gi char tów 9 sę dziów (w tym: 2 kra jo wych, 7 sę dziów mię dzy na ro do wych)Ring po słu szeń stwa 23 sę dziów (w tym: 5 kra jo wych, 18 sę dziów mię dzy na ro do wych)Ra tow nic two lą do we i la wi no we 1 sę dzia (w tym: 1 sę dzia mię dzy na ro do wy)PT i IPO 26 sę dziów (w tym: 3 kra jo wych, 23 sę dziów mię dzy na ro do wych)Pra ca psów pa ster skich i za ga nia ją cych 2 sę dziów (w tym: 2 kra jo wych)Mło dy Pre zen ter 27 sę dziów

W mi nio nej ka den cji Pre zy dium Ko le gium Sę dziów zor ga ni zo wa ło 6 se sji eg za mi na cyj nych dla kan dy da tów na sę dziów ky no lo -gicz nych. Eg za mi ny or ga ni zo wa ne by ły w dwóch ter mi nach – wio sen nym i zi mo wym. W ka żdej se sji od by ły się mi ni mum dwa eg -za mi ny – je den dla sę dziów po sze rza ją cych upraw nie nia, dru gi dla kan dy da tów na sę dziów. Łącz nie od by ło się 11 eg za mi nów.

Po rów na nie licz by sę dziów w po szcze gól nych Gru pach FCI w ro ku 2009 i 2013

9Pies 2 (354) 2014

Do udzia łu w nich zgło si ły się w su mie 142 oso by, z te go 67 kan dy da tów na sę dzie go i 75 sę dziów po sze rza ją cych upraw nie nia.W wy ni ku prze pro wa dzo nych eg za mi nów te stów pi sem nych nie zda ło 6 osób, ust ny eg za min teo re tycz ny zda ło 88 osób, nie zda -ło 34, nie przy stą pi ło do eg za mi nu mi mo wcze śniej szej de kla ra cji 14 osób.

Eg za mi ny prak tycz ne wy zna cza ne by ły w mo żli wie krót kim cza sie od speł nie nia wszyst kich wy mo gów for mal nych (asy sten tu -ry, sę dzio wa nia po rów naw cze i szko le nia prak tycz ne). Przy stą pi ły do nich 104 oso by, z któ rych 8 nie zda ło eg za mi nu, 4 z nichzda ły w ter mi nie po praw ko wym.

Eg za mi ny asy stenc kie or ga ni zo wa ne by ły przez Od dzia ły Związ ku. W cią gu mi nio nych 4 lat ich or ga ni za to ra mi by ły Od dzia łyZwiąz ku w: War sza wie, Gdy ni, Kra ko wie, Szcze ci nie, Ka to wi cach, Ryb ni ku, Rze szo wie, Kiel cach, Wro cła wiu, Opo lu, Olsz ty nie,Byd gosz czy, Lu bli nie, Ko sza li nie, Czę sto cho wie, Ra do miu, Po zna niu i Ło dzi. Nie któ re z nich or ga ni zo wa ły eg za mi ny kil ku krot nie.Łącz nie zor ga ni zo wa no 32 eg za mi ny, któ re zda ło 387 osób. O ta ką licz bę po więk szy ło się gro no asy sten tów ky no lo gicz nych. Naj -bli ższe la ta przy nio są od po wiedź na py ta nie, czy oso by te bę dą czyn nie uczest ni czyć w im pre zach or ga ni zo wa nych przez Zwią zeki czy np. bę dzie to mia ło wpływ na po pra wę pra cy ob sa dy rin go wej.

Na bie żą co do ko ny wa no prze kwa li fi ko wań do gro na sę dziów mię dzy na ro do wych. Prze kwa li fi ko wa no 117 osób, nie by ło ani jed -nej od mo wy.

W trak cie mi nio nej ka den cji Pre zy dium Ko le gium Sę dziów wy da no 900 po twier dzeń dla sę dziów na wy jaz dy na wy sta wy za gra -nicz ne. Pol scy sę dzio wie są co raz czę ściej za pra sza ni na wy sta wy po za gra ni ca mi kra ju, co raz czę ściej też re pre zen tu ją nas na du -żych wy sta wach jak Wy sta wa Świa to wa i Wy sta wy Sek cji FCI.

Po rów na nie licz by sę dziów pra cy psów w ro ku 2009 i 2013

Stosunek ilości sę dziów eksterieru do ilości sędziów pracy psów

Pies 2 (354) 201410

Wspomnienie o Teresie Szydłowskiej, która po długiejchorobie odeszła od nas 22 stycznia 2014 roku

„Nie umiera ten, kto trwa w pamięciżywych”.

ks. Jan Twardowski

Te re sa uro dzi ła się w przeded -niu II woj ny świa to wej w Gdy ni, któ re tomia sto mia ło wte dy za le d wie 13 lat. Jejwcze sne dzie cię ce la ta nie by ły więc bez -tro skie. Za raz po wy bu chu woj ny ra zemz ma mą zo sta ła wy sie dlo na w Kie lec kie,do bab ci.

Oj ciec – Ro man Szy dłow ski, obroń caOksy wia – w mar cu 1945 po wró ciłz ofla gu i już ra zem, przy je cha li do Gdy -ni.

Za mi ło wa nie do psów, szcze gól niemy śliw skich, Te re sa odzie dzi czy ła po oj -cu, któ ry ta kże po lo wał. Jej dzia dek (zestro ny oj ca) Jan Szy dłow ski, wła ści cielma jąt ku „Ol szów ka” (woj. kie lec kie),rów nież był za pa lo nym my śli wym, po sia -da ją cym w swo im ma jąt ku psy, szcze gól -nie char ty pol skie.

Ma ją tek Ol szów ka zna ny jest z te go,że na le żał do Ja na Chry zo sto ma Pa ska,któ ry za miesz kał w nim w 1667 ro ku.Słyn ne są je go pa mięt ni ki oraz wy tre so -wa na wy dra o imie niu Ro bak, po da ro -wa na przez Pa ska kró lo wi Ja no wi III So -bie skie mu.

Te re sa by ła rów nież my śli wym, na le -ża ła do Pol skie go Związ ku Ło wiec kie go,

ale jej po lo wa nia ogra ni cza ły się za zwy -czaj do kon tak tu z przy ro dą i ob ser wo -wa nia pra cy psów bio rą cych w nichudział.

Po woj nie, w 1948 ro ku, w do mu pań -stwa Szy dłow skich po ja wił się mło dy bia -ło -czar ny po in ter, zna le zio ny przez ma -ry na rzy, gdy błą kał się w Ust ce po le sie,i przy wie zio ny przez nich do Gdy ni. Moż -li we, że był to pies z ma jąt ków po nie -miec kich. Póź niej był ta kże se ter ir landz -ki, któ re go od da li są sie dzi. Gdy Te re sasię usa mo dziel ni ła i za miesz ka ła w cen -trum Gdy ni przy uli cy Świę to jań skiej, po -sta no wi ła zdo być psa z pa pie ra mi, pod -cho dząc do spra wy bar dzo pro fe sjo nal -nie. Zna la zła Zwią zek Ky no lo gicz nyw Pol sce, Od dział w Gdań sku, któ ry mie -ścił się wte dy w sta rej wil li w So po cie,zresz tą ist nie ją cej do dziś, przy uli cyŚwier czew skie go, obec nie uli cy zna nejpod na zwą An der sa. Po nie waż in te re so -wa ły ją psy my śliw skie, uzy ska ła ad resho dow li, bę dą cej pierw szą ho dow lą se te -rów an giel skich w Gdańskim Od dzia leZwiąz ku Ky no lo gicz ne go, o przy do mkuho dow la nym „Con cor dia”, w któ rej by łyaku rat szcze nię ta. W Pol sce ho dow lipsów po sia da ją cych wła sny przy do mekho dow la ny w tam tych la tach by ło nie -wie le, tym bar dziej że pa ni Ja ni na Pod -wal ska z Gdy ni ba zo wa ła na psach wpi -sa nych do Księ gi Wstęp nej.

Bia ło -czar na na kra pia na CO RA DO RISCon cor dia uro dzi ła się 16 lip ca 1960 ro -ku, a w Związ ku zo sta ła przez Te re sę za -re je stro wa na 12 mar ca 1961 ro ku.

Tak się za czę ła Jej trwa ją ca wie le latprzy go da z ky no lo gią. Na po cząt ku ja kowy staw cy, póź niej ho dow cy, asy sten taky no lo gicz ne go, pierw sze go sę dzie gopsów my śliw skich w Od dzia le Gdań skim.Sę dzio wa ła nie tyl ko w Pol sce, ale rów -nież w Ber li nie i Bu da pesz cie.

W tam tym cza sie w gru pie psów my -śliw skich, któ re Te re sa mo gła sę dzio -wać, by ły: bas set ho und, po so kow ce,ogar pol ski, chart afgań ski, fiń ski piesnie dźwie dzi, ma ły münster len der, po in -ter, se ter an giel ski, se ter ir landz ki i se terszkoc ki, wy żeł nie miec ki krót ko wło syi wy żeł nie miec ki szorst ko wło sy, wy żeł

wę gier ski, wy żeł cze ski fo usek oraz pło -chacz nie miec ki. Dziś te ra sy znaj du ją sięw pię ciu ró żnych gru pach FCI.

Te re sa, bę dąc sę dzią eks te rie ru orazprób pra cy wy żłów an giel skich i nie miec -kich, zo sta ła przez prze wod ni czą ce goKlu bu Sę dziów Wy żłów Wa cła wa Tra -wiń skie go po wo ła na na sę dzie go wio dą -ce go w ra sie se te ry an giel skie i na re jo -no we go re fe ren ta Klu bu dla od dzia łóww Gdań sku, Ko sza li nie i Szcze ci nie. Ak -tyw nie uczest ni czy ła w ży ciu Związ ku,by ła prze wod ni czą cą Ko mi sji Ho dow la -nej oraz kie row ni kiem sek cji wy żłów nie -miec kich i an giel skich gdań skie go od -dzia łu Związ ku.

Wie le lat pro wa dzi ła ta kże z ogrom nąwie dzą i z du żym po czu ciem hu mo rukon fe ran sjer kę na psich wy sta wach.

Jej ho dow lę „z Wo da czy” za po cząt ko -wa ły szcze nię ta se te rów an giel skich,któ re uro dzi ły się 2 ma ja 1965 ro ku.Sucz ka z te go mio tu – brą zo wo -dro pia taJU RA TA PU MA z Wo da czy – po zo sta ław ho dow li, będąc również wpi sa nado Księ gi Wstęp nej. Przy do mek „z Wo -da czy”, któ ry Te re sa za re je stro wa łana CO RĘ DO RIS Con cor dia, po cho dziłod na zwy miej sco wo ści Wo dacz, po ło żo -nej w wo je wódz twie świę to krzy skim,z któ rą by ła zwią za na ro dzin nie.

Dzie ci JU RA TY PU MA z Wo da czy do -sta wa ły już ro do wo dy i by ła to pierw szapol ska peł no ro do wo do wa ho dow la se te -rów an giel skich.

Wie le no wych ho dow li w na szym Od -dzia le, oraz w Pol sce, po wsta ło wła śniena ba zie tej ho dow li, a psy z tym przy -dom kiem zo sta wa ły re pro duk to ra mi.Dzię ki za an ga żo wa niu Te re sy by li śmynaj sil niej szym Od dzia łem w Pol sce w ho -dow li tej ra sy. Na przy kład na XI WPRw So po cie, zor ga ni zo wa nej w 1969 ro -ku, zgło szo nych by ło aż 18 se te rów an -giel skich, z te go tyl ko 3 „ob ce”, pod czasgdy na in nych wy sta wach po ja wia ły sięich po je dyn cze eg zem pla rze. Dla po rów -na nia, na tę sa mą so poc ką wy sta wę,oprócz „an gli ków”, by ły zgło szo ne 3 se -te ry ir landz kie oraz 7 se te rów szkoc kichz przy dom kiem „Pie kło”, z ho dow li na le -żą cej do Ry szar da Do ma radz kie go

Pies 2 (354) 2014 11

z Kwi dzy nia. To wła śnie Te re sa po mo głapa nu Do ma radz kie mu za im por to waćszcze nię ra sy se ter szkoc ki ze słyn nej ho -dow li „He ma ro’s”, na le żą cej do He le nyCze de kow skiej We ster lund z Wied nia,któ ra by wa ła na pol skich rin gach ja kosę dzia i ja ko wy staw ca. Roz li cze niemza te go pie ska by ło 6 skór ru dych li sów.

W ksią żce Psy, ra sy i wy cho wa nie Lu -bo mi ra Smy czyń skie go, wzno wio nejw 1981 ro ku, w roz dzia le do ty czą cymra sy se ter an giel ski, zo sta ło umiesz czo nezdję cie wła śnie PAN DY z Wo da czy ja kowzor co we go przed sta wi cie la ra sy.

Na stęp ną ra są, któ ra zwró ci ła uwa gęTe re sy, był sznau cer mi nia tu ro wy. Za -miesz ka ła u niej czar no -srebr na BE TAPY ZA ze Wzgórz Wej he ra, uro dzo -na w 1981 i wy wo dzą ca się z pierw szejho dow li sznau ce rów mi nia tu ro wychczar no -srebr nych w Od dzia le Gdań skim,oraz w Pol sce, i na le żą cej do Kry sty nyOdoj z Gdy ni. Póź niej by ły jesz cze dwieprzedsta wi ciel ki czar no -srebr nych sznau - ce rów mi nia tu ro wych, ale ostat nimpsem Te re sy by ła czar na pod pa la -na sucz ka, mniej niż śred niej wiel ko ści,trud nej do zi den ty fi ko wa nia ra sy,z szorst ką bród ką i o spo rym in stynk cieło wiec kim.

Te re sa, któ ra mó wi ła, że ma ona w so -bie krew jagd te rie ra, zna la zła ją po -nad trzy la ta te mu w le sie, przy wią za nądo drze wa. Obec nie oko ło 4-let nia FRY -GA, któ ra to wa rzy szy ła swo jej pa niw tych trud nych dla Niej chwi lach,miesz ka ra zem z sio strą Te re sy – pa niąMa rią Szy dłow ską.

Z za mi ło wa nia ky no log, w ży ciu oso bi -stym Te re sa by ła mgr pla sty kiem, koń -cząc Pań stwo wą Wy ższą Szko łę SztukPla stycz nych (obec nie Aka de mia SztukPięk nych) w Gdań sku, z sie dzi bą w So -po cie, ze spe cja li za cją go be li ny ręcz nietka ne.

Z jej ar ty stycz nych ta len tów Zwią zekKy no lo gicz ny ko rzy stał nie raz, za ma -wia jąc pro jek ty ka ta lo gów wy sta wo -wych, dy plo mów, pla ka tów i to nie tyl kow gdań skim od dzia le.

Te re sa by ła rów nież po my sło daw cąna szych trzech pocz to wych da tow ni kówoko licz no ścio wych wy da nych z oka zjigdań skich wy staw. Pierw szy był z oka -zji X Ju bi le uszo wej WPR w 1967 ro kuz syl wet ką se te ra an giel skie go, dru giw 1969 ro ku z gło wa mi owczar ka nie -miec kie go, bok se ra i coc ker spa nie la,a trze ci w 1971 ro ku, z syl wet ka mi

dwóch jam ni ków. Mi mo pra cy za wo do -wej i in nych pa sji za wsze znaj do wa ła dlaZwiąz ku czas.

Od 1975 ro ku Te re sa or ga ni zo wa łaple ne ry tkac kie „In spi ra cje” w Ja strzę -biej Gó rze oraz wy sta wy po ple ne ro wew Gdy ni.

Te re sa po świę ci ła 10 lat swo jej pra cytwór czej na ro bie nie re plik cho rą gwikró lew skich i krzy żac kich, któ re obec niemo żna po dzi wiać w mal bor skim zam ku.Jej go be lin wi siał w ho te lu Gdy nia.

By ła ta kże za pa lo ną że glar ką orazwiel ką mi ło śnicz ką ko ni, do któ rych mi -łość odzie dzi czy ła po swo im wu ju, Ja nieCza mec kim, dzia ła czu Pol skie go Związ -ku Ho dow ców Ko ni. Dzię ki jej wiel kie muza an ga żo wa niu uda ło się po wo łać ist nie -ją ce do dziś Gdyń skie To wa rzy stwo Hip -picz ne, sta no wią ce kon ty nu ację Po mor -skie go To wa rzy stwa Za chę ty do Ho dow -li Ko ni, w któ re go sze re gach by li rów nieżofi ce ro wie 2. Puł ku Szwo le że rów. Na hi -po dro mie na Po lan ce Re dłow skiej od 21lip ca 1928 ro ku aż do wy bu chu woj nyod by wa ły się jed ne z bar dziej pre sti żo -wych kon kur sów hip picz nych.

23 lip ca 1995 ro ku, rów nież na Po lan -ce Re dłow skiej, od by ły się, zresz tą bar -dzo uda ne, po wo jen ne I Otwar te Mi -strzo stwa Gdy ni w Sko kach przez Prze -szko dy, pod pa tro na tem Fran cisz ki Ce -giel skiej. To przed się wzię cie uda ło siędzię ki Te re sie. Po tra fi ła swo ją pa sją za -ra zić wie lu wspa nia łych lu dzi, w tymtakże Ry szar da Tocz ka, peł no moc ni kaZa rzą du Mia sta Gdy nia ds. Spor tu i Tu -rysty ki, któ re go stry jecz ny dzia dek, ma -jor Mi chał To czek, star to wał w Gdy niw przed wo jen nych kon kur sach hi picz -nych.

Na po cząt ku lat 90. Te re sie, wrazz przy ja ciół mi i fran cisz ka na mi, uda łosię zor ga ni zo wać mszę za zwie rzę taprzed Urzę dem Mia sta Gdy nia. Uczest ni -czy ło w niej mnó stwo osób ze swo imistwo rze nia mi, by ły ta kże zwie rzę ta zeschro ni ska, a ca ło ści do peł nia ła strażmiej ska na ko niach.

By ła to pierw sza im pre za te go ty puw Trój mie ście, bar dzo wzru sza ją ca, gdyżre cy to wa no z pod kła dem mu zycz nymZgrzeb ne mo dli twy św. Fran cisz ka, któ -re Te re sa na pi sa ła spe cjal nie na tę oka -zję.

Fran cisz ka Ce giel ska, peł nią ca przezdwie ka den cje funk cję pre zy den ta Gdy ni(w la tach 1990 do 1998), a póź niejspra wu ją ca urząd mi ni stra zdro wia,

miała kil ka lat wcze śniej, uro dzo ne -go w 1982 ro ku, se te ra an giel skie goo umasz cze niu bia ło -czar nym cęt ko wa -nym, w do mu wo ła nym MO RO, a po cho -dzą cym z ho dow li „z Wo da czy”.

W po ło wie lat 90. Te re sa wy da ła Wier -sze dla dzie ci z ilu stra cja mi Zbi gnie waJuj ki, jej ko le gi ze stu diów. Te re sa pi sa łarów nież wier sze li rycz ne, a Jej cykl wier -szy o zwie rzę tach bę dzie nie dłu go wy da -ny. W paź dzier ni ku 2010 ro ku na pi sa łaja kże pa su ją cy tu wiersz Po roz ma wiajz Ni mi.

Po roz ma wiaj z Ni mi,nim za milk ną…Pój dziesz t a m, za pa lisz zni cze, Usta wisz pięk ne kwia ty, Zmó wisz swo ją mo dli twę, My śląc o zu peł nie czymś in nym.Tra dy cja…Nie da się cza su cof nąćŁzy ni gdy nie wy schną,Wstrzy my wa neI tak po ciek ną sze ro ką stru gą,Kie dy naj mniej bę dziesz te go chciał.***Nim do brniesz do nie unik nio ne go Po roz ma wiaj z NI MI!! Z Dziad kiem, któ ry mo że Jesz cze pa mię ta, jak oka dzał ule W swo jej pa sie ce… Z Bab cią, któ ra już tyl ko pa mię ta Two je imię. Ale j e s z c z e – pa mię ta! Z Wuj kiem, któ ry znał wy ni ki Wszyst kich me czów i nie za po mniał Gło su Ja na Ci szew skie go!Ze sta rą są siad ką – ociem nia łą wdo wą, Któ ra już wi dzi tyl ko mgłę, ale Za tą mgłą wi dzi ga lo wy mun dur Swe go mę ża. *** Po roz ma wiaj z NI MI!! Jesz cze masz czas! Za pa mię taj ich opo wie ści. Tym spo so bem za trzy masz ICH por tret w pa mię ci, Nim go prze ka żesz ko lej ne mu Po ko le niu! PO ROZ MA WIAJ Z NI MI, PÓ KI CZAS!

Mnie się nie uda ło, nie zdą ży łam, aletym wspo mnie niem pra gnę, ra zem z ko -le żan ka mi i ko le ga mi z Od dzia łu So poc -kie go (Gdańsk), przy po mnieć i za trzy -mać pa mięć o NIEJ.

Ewa Szeliga-Szeremeta

12 Pies 2 (354) 2014

Wie le sły sza łam i czy ta łam o tej wy sta -wie. Wie dzia łam, że jest bar dzo pre sti żo -wa, per fek cyj nie zor ga ni zo wa na, z du -żym roz ma chem, że przez czte ry dni jejtrwa nia mo żna obej rzeć po nad 20 tys.psów, że nie ka żdy pies mo że być zgło -szo ny – tyl ko te, któ re uzy ska ły w Wiel -kiej Bry ta nii kwa li fi ka cje bądź no mi na cjena Cru ft sa na wy bra nych wy sta wach za -gra nicz nych. Ale to, co zo ba czy łam,prze ro sło mo je ocze ki wa nia. Pew nie wy -traw nym ky no lo gom wy da się to tro chęin fan tyl ne, ale ja by łam tak za fa scy no wa -na tą wy sta wą, jak dziec ko po ka za mipre sti di gi ta to ra. Roz mach wy sta wy, do -sko na le przy go to wa ne ha le, ogrom -na licz ba wy staw ców ze swo imi pięk nieprzy go to wa ny mi pu pi la mi, ale też i takso bie, oraz ol brzy mia licz ba za in te re so -wa nych psa mi zwie dza ją cych. W tym ro -ku w su mie przez czte ry dni by ło ich po -nad 160 000. Licz ba zwie dza ją cychwzro sła w sto sun ku do po przed nie go ro -ku o 7%. Licz ba zgło szo nych psów z UKwzro sła o 2,5%, a za gra nicz nych (co cie -

ka we) o 25% i by ło ich łącz nie (zewszyst kich zgło szo nych ras) 2663. Im -

pre zy to wa rzy szą ce – po ka zy psichumie jęt no ści, sto iska z kar ma mi, ga dże -

Sukces polskiego pomeraniana!

Zwycięzcy

Best of Breed

13Pies 2 (354) 2014

ta mi, ak ce so ria mi, pięk ną por ce la ną,ma lar stwem i ksią żka mi. Na ka żdymkro ku spo ty ka ją cy się zna jo mi z ca łe goświa ta (sę dzio wie, ho dow cy i wy staw -cy). To wszyst ko spra wia, że wy sta waw Bir ming ham, co rocz nie or ga ni zo wa -na w mar cu w ol brzy mim cen trum wy -sta wien ni czym NEC, ma wy jąt ko wą at -mos fe rę. To wła śnie ta ma gia Cru ft sa.

W wy sta wie Cru ft sa uczest ni czy łampo raz pierw szy i na dłu go po zo sta nieona w mo jej pa mię ci. Uwa gę sku pi łamprzede wszyst kim na oglą da niu oce nypo me ra nia nów. Sa ma też pre zen to wa -łam swo ją po me ra nian kę. Nie kry ję, żeby ło to dla mnie du żym prze ży -ciem. I choć nie zna la złam się wśród fi -na li stów, to i tak by łam bar dzo za do wo -lo na z do sko na łej oce ny, któ rą do sta łamo ja sucz ka.

Pa ni sę dzia L. Ly th goe bar dzo do kład -nie oglą da ła wszyst kie po me ra nia ny, do -ty ka ła ich na sto li ku i ka żde go spraw dza -ła w ru chu, a mia ła do oce ny po nad 150przed sta wi cie li ra sy. By ły psy ze zna ko -mi tych an giel skich, ame ry kań skich, duń -skich, taj landz kich, ro syj skich ho dow li.Z Pol ski przy je cha ła Bo żen ka Bor kow -ska -Gro cha la ze swo im mul ti cham pio -

nem, in ter cham pio nem, dwu krot nymzwy cięz cą Eu ro py Unbe aten Pre mie ra(dla przy ja ciół CO LIN) i ja z mo ją mło -dzie żo wą sucz ką. Ale praw dzi wą gwiaz -dą był CO LIN. Bar dzo mu ki bi co wa łami wła śnie za nie go trzy ma łam kciu ki. Miałna praw dę du żą kon ku ren cję. Naj pierwwy grał swo ją moc no ob sa dzo ną kla sę(Open -Dog, 21 zgło szeń), a póź niej za -czę ły się po rów na nia. W Wiel kiej Bry ta nii

po dział na kla sy jest zu peł nie in ny niżprzy ję ty w FCI i na le ży o tym pa mię tać,zgła sza jąc psa na Cru ft sa. Wa żne, że niema tam kla sy cham pio nów, a są kla synie wy stę pu ją ce u nas. Wła ści we zgło sze -nie psa jest spo rą umie jęt no ścią, po nie -waż pod uwa gę bra ny jest wiek zgła sza -ne go psa, ale ta kże do tych cza so we osią -gnię cia wy sta wo we. Po dob nie jak zgła -sza się psa do dwóch lub więk szej licz byklas (co tam jest mo żli we), to na le żywie dzieć, że do po rów na nia o naj lep sze -go psa lub su ki (przy zna nie CC) pro sze nisą tyl ko ci zwy cięz cy klas, któ rzy nieprze gra li żad nej z klas, do któ rej zo sta lizgło sze ni. Na wet je śli na zgło szo ne trzykla sy wy gra li dwie, to nie mo gą być po -rów na ni o CC.

W po rów na niu psów o CC, na rin gupo me ra nia nów, mię dzy in ny mi ry wa la miCO LI NA by ły psy z pe ters bur skiej ho -dow li Dan -Star -Kom Lud mi ły Ko my ako -wej, któ re wy gra ły swe kla sy. Rów nieład nie jak CO LIN przy go to wa ne i po ka -zy wa ne. Ale na szczę ście pa ni sę dziauzna ła, że pol ski UNBE ATEN Pre mie rajest psem naj bar dziej od po wia da ją cymstan dar do wi i naj pięk niej szym, i to onwy grał ra sę. Naj pięk niej szą su ką zo sta łabar dzo uty tu ło wa na an giel ska i ir landz kacham pion ka Bel li ver The Ul ti ma te Cre -ation z Ir lan dii (Car rol & New man), pięk -nie wy glą da ją ca i do sko na le po ka za na.

War to do dać, że jej mat ka wśród wie luswych ty tu łów ma rów nież cham pio natPol ski, uzy ska ny u nas na Wy sta wie Świa -to wej. Cre ation ustę po wa ła jed nak ru -chem, któ rym CO LIN i na ma łym rin gu,wy gry wa jąc ra sę, i po tem na ol brzy miejAre nie fi na łów, po ka zał się zna ko mi cie.

Ocena w grupie Toy

Na dużym ringu

14 Pies 2 (354) 2014

Jesz cze te go sa me go dnia CO LIN zo -stał zwy cięz cą Gru py Toy. Po ko nał 24ry wa li zwy cięz ców ras, wcho dzą cychdo tej gru py. Tym ra zem sę dzio wa ła Re -nee Spor res -Wil les ze Szwe cji. Wy gra niegru py na Cru ft sie to ol brzy mie wy ró żnie -nie. Po raz pierw szy pies wy ho do wa nyw Pol sce się gnął po tak pre sti żo wy ty tuł.To zwy cię stwo na trwa łe za pi sze sięw dzie jach pol skiej ky no lo gii.

Are na NEC, w któ rej od by wa ją siękon ku ren cje fi na ło we, ro bi ogrom ne

wra że nie. Kil ku ty sięcz na pu blicz nośćmo że do kład nie zo ba czyć, co dzie je sięna rin gu ho no ro wym, dzię ki ol brzy mimte le bi mom za wie szo nym nad sce ną. Ka ż -de go pre zen to wa ne go psa wi dać na zbli -że niu, a pod pis in for mu je, jak ma na imięi kto jest wła ści cie lem. Bar dzo efek tow -ne są uję cia w zwol nio nym tem pie – fan -ta stycz nie po ka zu ją ruch. Jest też czas,by do ce nić uro dę czwo ro no ga. Pu blicz -ność bar dzo en tu zja stycz nie re agu jena ka żde za cho wa nie się psa i pre zen te -ra. Oce nia ne psy są na gra dza ne okla ska -mi. Trze ba przy znać, że CO LIN pod czasfi na ło wej ry wa li za cji pre zen to wał się re -we la cyj nie, a je go „uśmiech nię ty pysz -czek”, któ ry po ka za ła na zbli że niu ka me -ra, wy wo łał bu rzę okla sków i za chwytpu blicz no ści. By łam szczę śli wa, kie dywy grał. Po pła ka łam się jak dziec ko. Po -dzi wia łam Bo żen kę za jej opa no wa niei spo kój. Ale póź niej przy zna ła mi się, żez wra że nia, emo cji i stre su mia ła ser cew gar dle i mięk kie no gi. Trze ba przy -znać, że CO LIN i je go pa ni do star czy liwszyst kim pol skim psia rzom nie za po -mnia nych chwil wzru sze nia.

Przed naj wa żniej szym fi na łem wy sta -wy Best In Show Crutfs 2014 wszy scyzwy cięz cy grup spo tka li się w od se pa ro -wa nym od pu blicz no ści po ko ju. Sta wi lisię: rot twe iler, sa moy ed, wil czarz, czar -ny du ży pu del, foks te rier, co cer spa nielame ry kań ski i nasz po me ra nian. Te le wi -

zja nada wa ła na ży wo za ku li so we re la cjez przy go to wań do wej ścia na ring ho no -ro wy.

Kil ka na ście mi nut póź niej psy wcho -dzi ły w punk to wym oświe tle niu na sce -nę. By ło bar dzo uro czy ście, na wi dow nipa no wa ło du że na pię cie. Moc no ści ska -łam kciu ki za CO LI NA. Te go naj wa żniej -sze go wy bo ru wy sta wy do ko nał wy traw -ny an giel ski sę dzia Jack B. Bi spham.Z du żą uwa gą i znaw stwem oglą dał psy.A wszyst kie naj pięk niej sze z naj pięk niej -szych. Ka żdy per fek cyj nie przy go to wa nyi po ka za ny. Du że wra że nie ro bił czar nypu del, po ru sza ją cy się ta necz nym, sprę -ży stym kro kiem ni czym ba let mistrz. AleCO LIN też za chwy cał.

Wresz cie wy cze ki wa ny wer dykt: Zwy cięz cą BiS Cru fts 2014 zo sta je

prze pięk ny czar ny stan dar do wy pu del CH/AM CH AFTER GLOW MA VE RICK SA BRE.

Dru gie miej sce przy pa da uśmiech nię -te mu sa moy edo wi CH NI KA RA DIA -MOND DAN CEJ JW.

No i jak tu nie wie rzyć re kla mie, że du -ży mo że wię cej.

Ma rio la Za czyń skadzien ni kar ka ra dio wa i te le wi zyj na,

au tor ka ksią żek be le try stycz nych(Go nić kró licz ka, Jak to ro bią

twar dziel ki, Szko dli wy pa kiet cnót)Zdjęcia Tomasz Borkowski

Runda honorowa

BOG I

15Pies 2 (354) 2014

Pies 2 (354) 201416

Wy jazd na tę pre sti żo wą bry tyj ską wy -sta wę za pro po no wał prze wod ni czą cyKlu bu Owczar ków Sze tlandz kich w Da nii– Flem ming Lars son. Nie za sta na wia łamsię na wet pię ciu mi nut, po przed niewspól ne wy jaz dy do Wiel kiej Bry ta nii

przy nio sły wie le wra żeń. Te raz też spo -dzie wa łam się, że wró cę do do mu za -chwy co na, dla te go w Am ster da mie do łą -czy łam do ma łej grup ki duń skich przy ja -ciół. Nie za wio dłam się, wpraw dzie na tęnaj więk szą bry tyj ską wy sta wę zgło si łosię mniej owczar ków sze tlandz kich niżw 2013 ro ku, ale i tak 326 psów tej ra systa no wi im po nu ją cą licz bę.

Psy i su ki oce nia ne by ły na dwóch du -żych, są sia du ją cych ze so bą rin gach. Wi -dzów jak zwy kle spo ro, wszyst kie miej -sca wo kół rin gu po zaj mo wa no na dłu goprzed roz po czę ciem oce ny psów. Spo -tka łam spo ro zna jo mych ho dow ców i sę -dziów spo za Wiel kiej Bry ta nii, któ rzy po -dob nie jak ja przy je cha li po pa trzećna pięk ne psy w kra ju po cho dze nia ra sy.Przy je cha ła na wet Lo es Mo uchart z Ho -lan dii, któ ra dwa la ta te mu oce nia łaowczar ki sze tlandz kie na na szej wy sta -wie klu bo wej, a nie daw no da ła mi znać,

że nie spo tka my się w Bir ming ham, po -nie waż do cho dzi do sie bie po prze by tejope ra cji. Na wy sta wie Cru fta nie mo głorów nież za brak nąć in ne go sę dzie go, któ -re go po zna li na si ho dow cy – Bry tyj czy kaMal col ma Har ta. Pan Hart oce niał shel -

ties na wy sta wie klu bo wej w Ło dziw 2011 ro ku. W tym ro ku kil ku wy staw -ców z psa mi do tar ło z kon ty nen tu: z Au -strii, Włoch, Bel gii, Fran cji, Nie miec, Ho -lan dii i Nor we gii, by ły też psy z Ir lan diioraz je den re pre zen tant z na sze go kra ju.Z ro ku na rok na wy sta wie Cru fta przy -by wa psów spo za Wysp Bry tyj skich,dzie je się tak w więk szo ści ras oce nia -nych na tej wiel kiej wy sta wie. Wie lu ho -dow ców z in nych kra jów pra gnie po rów -nać swo je zwie rzę ta z bry tyj ski mi psa mi.

Za pro sze nie do oce ny psów na wy sta -wie Cru fta sta no wi dla sę dziów po wóddo du my i nie zda rza się, by tra fił na niąpo cząt ku ją cy sę dzia -ho dow ca. W tymro ku owczar ki sze tlandz kie oce nia li: Mi -cha el Ewing ho du ją cy tę ra sę pod przy -dom kiem Som me rvil le oraz Lyn Ro berts,wła ści ciel ka ho dow li Ma la roc. Ja kopierw sza roz po czę ła oce nę pa ni Ro berts,za pra sza jąc do swo je go rin gu 19 sukz kla sy we te ra nów. Po czę ści suk wca lenie by ło wi dać upły wu cza su, choć wi -dzia łam rów nież głów ki przy pró szo nesiwi zną. Pierw sze miej sce sę dzia wska -za ła dzie wię cio let niej uro dzi wej, śnia dejcham pion ce Nor we gii i Wiel kiej Bry ta nii

Owczarki szetlandzkie na WystawieCrufta – 6 marca 2014

fot. 1

fot. 2

Pies 2 (354) 2014 17

Le eland Qu een of Art (fot. 1), ko lej nemiej sce dla rów nie pięk nej śnia dej cham -pion ki Mi le send Most Ap pe aling. Trze ciemiej sce za ję ła pra wie dzie się cio let nia,trój ko lo ro wa Ra ine lor Ra ma ni, któ ra rokte mu by ła dru gą we te ran ką w tej kla sie.Do pie ro po za koń cze niu oce ny we te ra -nek na rin gu obok sta nę ły w szran ki naj -star sze sam ce. To bar dzo wy god ny zwy -czaj, by nie jed no cze śnie roz po czy naćoce nę psów i suk jed nej ra sy, wy god nyzwłasz cza dla wi dzów chcą cych śle dzićzma ga nia w obu rin gach.

Po tem nie ste ty zda rza ło się, że trze baby ło szyb ko prze miesz czać się spod jed -ne go rin gu do dru gie go, po nie waż pra -

wie rów no cze śnie sę dzio wie wy ła nia lizwy cięz ców.

Sę dzia Ewing, jak na praw dzi we goSzko ta przy sta ło, oce niał psy w kil cie– kra cia stej spód ni cy, bia łych pod ko la -nów kach i tra dy cyj nych kierp cach. W je -go rin gu o pal mę pierw szeń stwa wal czy -ło 17 we te ra nów. Więk szość z nich tozna ne i uty tu ło wa ne sam ce, sta li by wal cywy staw. Pierw szą lo ka tę otrzy mał śnia dysied mio la tek De gal lo The Li ke ly Lad,miej sce za nim za jął o dwa la ta star szycham pion Ra in ner da le Gho st bu ster(fot. 2). Wi dzia łam te go psa, oj ca wie luwspa nia łych shel ties, wie lo krot nie, alete raz wy glą dał chy ba naj le piej. Po wy -

mia nie sier ści nie zdą żył jesz cze w peł niob ro snąć wło sem, dzię ki cze mu bar dziejwi dać by ło je go pięk ną, dłu gą szy ję. PanEwing ko lej ne miej sce przy znał trój ko lo -ro we mu cham pio no wi Ky le burn Ti tan,któ ry rok wcze śniej był dru gim naj lep -szym we te ra nem. Ja ka szko da, że był toostat ni wy stęp te go uty tu ło wa ne go dzie -wię cio lat ka, mie siąc po wy sta wie Ky le -burn Ti tan za koń czył ży cie.

W tym sa mym cza sie trwa ła już oce -na 13 suk z kla sy spe cial pup py. Skądu tak mło dych su czek ta ka buj na sierść,prze cież po win ny do pie ro po ra stać wło -sem. W rin gu pa ni Ro berts pierw szemiej sce za ję ła śnia da Lian bray Loc ked InLo ve (fot. 3), a miej sce za nią rów nieład na Stra th mar An nie’s Song. W tej sa -mej kla sie wśród sam ców try um fo wałjasno śnia dy Ly th wo od Se cret De aler(fot. 4) o sza cie, ja kiej nie po wsty dził bysię do ro sły pies, ko lej ną lo ka tę sę dziaprzy znał La vi ka Mir ror Man, u któ re gowo la ła bym le piej ką to wa ne koń czy ny.Do kla sy spe cial ju nior zgło si ło się 12 su -czek, wszyst kie sta wi ły się w rin gu, alenaj więk sze uzna nie w oczach sę dzi zdo -by ły śnia de Moh ne see Tan ge ri ne Dre amat Wil low garth i Shel la moy ed Sim plyGold z tro chę zbyt dłu gą ku fą, po zo sta łelo ka to we sucz ki mia ły trój ko lo ro weumasz cze nie. Mnie bar dzo po do ba ła siętrze cia Du ke son It’s Asian Ma gic, któ rapóź niej tę sa mą lo ak tę uzy ska ła w kla sieun der gra du ate.

fot. 5

fot. 4

fot. 3

18 Pies 2 (354) 2014

W tym ro ku nie wie le sze tlan dów star -to wa ło w wię cej niż jed nej kla sie. Mamwra że nie, że na wy sta wach klu bo wychta ka sy tu acja ma miej sce czę ściej. Wśródpsów w kla sie spe cial ju nior o mia no naj -lep sze go wal czy ło 16 mło dych owczar -ków. Ca ła lo ka to wa piąt ka to wspa nia łepsy, pierw sze miej sce sę dzia przy znałśnia de mu Ar cot Ti me The Re mem ber,ład ny był ta kże trój ko lo ro wy She mist

Black Wi zard oraz trze ci w tej staw cemar mur ko wy im port z Fran cji HawkBlue Ey es des Ro ma rins De May er lingJo ins Au ber swell. Na śnia dą Ke ren za’sKa den za (fot. 5), zwy cię ską sucz kęz kla sy year ling, zwró ci łam uwa gęod po cząt ku, chcia ła bym mieć ta ką pięk -ność w swo jej ho dow li. W tej kla sie star -to wa ło 19 mło dych suk, dru ga Lo okWho’s at De gal lo już mnie tak nie za -chwy ci ła. Ko lej na kla sa un der gra du atezgro ma dzi ła 15 suk, pa ni Ro berts za czę -ła je oglą dać naj pierw na sto li ku, po temin dy wi du al nie w ru chu.

W pew nym mo men cie na jej ring we -szła więk sza licz ba osób, po ja wi li się ele -ganc cy pa no wie, rów nie ele ganc kie,w bu tach na wy so kich szpil kach ko bie ty,to wa rzy szy ła im ka me ra, apa ra ty fo to -

gra ficz ne oraz kil ku pa nów z ochro ny.Za sta na wia łam się, co to mo że być – ja -kieś re ali ty show? Nie wy trzy ma łam i za -py ta łam to wa rzy szą cej grup ce pa ni, któ -ra nie we szła z po zo sta ły mi na ring – coto za lu dzie? Oka za ło się, że to ksią żęKen tu Mi cha el – prze wod ni czą cy Bry tyj -skie go Ken nel Klu bu – opro wa dza powy sta wie prze wod ni czą ce go or ga ni za cjifran cu skiej (fot. 6). Pa no wie wi ta li sięz prze by wa ją cy mi w rin gu wy staw ca mi,chwi lę z ni mi roz ma wia li. Tro chę onie -śmie lo na pa ni Ro berts prze rwa ła oce nę.Do pie ro kie dy nie spo dzie wa ni go ścieopu ści li jej ring, wró ci ła do pra cy.

Pierw sze miej sce sę dzia przy zna łapięk nej jak ma rze nie, świet nie za pre zen -to wa nej przez ho dow czy nię Sve tla nę Ro -bin son su ce o imie niu La vi ka Sum mer

fot. 6

fot. 7

fot. 8 fot. 9

19Pies 2 (354) 2014

Time (fot. 7), dru gą lo ka tę za ję ła uro dzi -wa tri co lor ka Moh ne se Black Is Black,a trze cią wspo mnia na wcze śniej Du ke -son It’s Asian Ma gic.

Sam ców do kla sy year ling zgło si łosię 13, sę dzia na pierw szym miej scuusta wił ja sno śnia de go o pięk nej gło wieRen ga la Ta ken By Storm, ko lej ne miej scaza ję ły ład nie zbu do wa ny, lecz o ma ło ele -ganc kiej gło wie tri co lor Chal mo or StandAnd Sta re oraz mo im zda niem lep szyod po przed nie go Shel do no ra Li gh te ningBolt. Spo śród 10 psów w kla sie un der -gra du ate dwa nie do je cha ły na wy sta wę.Naj lep szy w tej kla sie oka zał się śnia dyShel ty sham May Tree At Aln mac, po zo -sta łe psy ustę po wa ły mu uro dą. W ko lej -

nej kla sie mło dych psów, gra du ate, star -to wa ło 19 w więk szo ści bar dzo ład nychsam ców. Sę dzia Ewing za naj lep sze gouznał ja sno śnia de go Shel don Sim ply Si -mon of Loch ka ren oraz bar dzo po dob ne -go do zwy cięz cy Lo ra inian Mr Bo jan glesat Sher karl (fot. 8). Ten dru gi pie sekbar dziej przy padł mi do gu stu. Pią tą lo -ka tę VHC za jął śnia dy Ja pa ro Hint OfSwing for Hart me re wy sta wia ny przezMal col ma Har ta. Pies ten jest spo krew -nio ny z miesz ka ją cym w Pol sce Ja pa roWith Ve sca mon ta na.

W tym sa mym cza sie na są sied nim rin -gu oce nia ne by ły sucz ki z kla sy gra du ate(14 zgło szeń), Tu try um fo wa ła trój ko lo -ro wa Moh ne se Black Is Black, któ raw po przed niej kla sie za ję ła dru gą lo ka tę,miej sce za nią przy pa dło trój ko lo ro wejJon ty gray Eve ning Star at Ke tim, dal szelo ka ty za ję ły su ki śnia de. Rów no le gletrwa ła oce na 19 sam ców z kla sy postgra du ate, naj lep szy w staw ce był śnia dy

La vi ka Ti me Will Tell at Mi le send (fot. 9),ze szło rocz ny zwy cięz ca kla sy yera ling.W tej sa mej kla sie w rin gu pa ni Ro bertsstar to wa ło 11 suk, choć zgło szo nych zo -sta ło 15. Pierw sze miej sce otrzy ma ładość moc na Jon ty gray Eve ning Star atKe tim, któ ra w po przed niej kla sie za ję ładru gą lo ka tę. Miej sce za Eve ning Starza ję ła mar mur ko wa Pep per hill Miss Peg -got ty. Ko lej na kla sa mid li mit zgro ma dzi -ła w rin gu 14 su czek, wśród nich naj lep -sza oka za ła się śnia da Shelr did ge So cia li -te (fot. 10) wy sta wia na przez zna ną ho -dow czy nię pa nią Aaron. Ta sucz ka rokte mu na wy sta wie Cru fta w kla sie gra du -ate za ję ła dru gie miej sce. Tym ra zemw kla sie li mit zna la zło się 11 suk, pierw -

szą lo ka tę otrzy ma ła śnia da Ru scom beStri ke A Li got for Lian bray, na ko lej nychdwóch miej scach sta nę ły mar mur ko we

She ba vil le Sau cy Se cret at Iliad oraz Pa -ca ra ne Po lar Ice Cry stal at Wy ckwo od.

Obok na rin gu o zwy cię stwo wal czy -ło 19 psów w kla sie mid li mit, tym naj -lep szym oka zał się śnia dy o pięk nej gło -wie Fel thorn Jazz Sin ger (fot. 11), a ta -kie sła wy jak Ran ner da le Ring ma steri Ly th wo od Sa lo pian sta nę ły do pie rona 4 i 5 lo ka cie. W rin gu pa ni Ro bertszna la zło się 15 suk z kla sy open (zgło -szeń by ło 17), część z nich z ty tu łemcham pio na. Trzy pierw sze miej sca za ję łysu ki cham pion ki: ele ganc ka, świet niezbu do wa na, śnia da GB Ch. Moh ne seeRe me mber Me (fot. 12), zwy cię żczy ni

fot. 11

fot. 12

fot. 10

20 Pies 2 (354) 2014

kla sy li mit z 2013 ro ku, śnia da GB Ch.Ran ner da le Star O’the North oraz mar -mur ko wa GB Ch. Ra in way Cry stal Star.W są sied nim rin gu po win no być 14 psóww kla sie li mit, ale sta wi ło się 13. Zwy cię -stwo w tej staw ce przy pa dło w udzia leśnia de mu psu o imie niu Ore an TheBootle ger, ko lej ne psy też bar dzo mi siępo do ba ły, dru gi – Ne vad Who ugon na calat Storm he ad, a szcze gól nie trze ci De -gal lo The Ul ti ma te (fot. 13).

W tym cza sie sę dzia Ro berts oce nia łajuż ostat nią kla sę go od ci ti zen dog sche -me, któ ra zgro ma dzi ła 12 suk. W tej kla -sie pierw sze miej sce zdo by ła trój ko lo ro -wa Ra ine lor Ra ma ni (fot. 14) pre zen to -wa na wcze śniej w kla sie we te ra nów.U sę dzie go ze Szko cji do wal ki o mia nozwy cięz cy kla sy open sta nę ło 17 psów

w więk szo ści zna nych i uty tu ło wa nych,w tym re pre zen tant Pol ski In te cham pionNo bel z Pu li Szczę ścia (fot. 15), któ rystar to wał na tej pre sti żo wej wy sta wie jużpo raz trze ci! Sę dzia roz po czął oce nę po -szcze gól nych psów, ale uwa gę wszyst -kich przy kuł wy bór naj lep szej su ki wy -sta wy w rin gu pa ni Ro berts. Na pe wienczas oce nę prze rwa no, by po znać naj lep -szą sze tland kę. W rin gu sta nę ły wszyst -kie zwy cię skie sucz ki po szcze gól nychklas. Zwy cię żczy nię pa ni Ro berts wska -za ła sto sun ko wo szyb ko – zo sta ła nią GBCh. Moh ne see Re me ber Me z kla sy open,res. CC otrzy ma ła bar dzo ele ganc kaz pięk ną dłu gą szy ją Ke ren za’s Ka den za,su ka bar dziej „wi do wi sko wa” od zwy -ciężczy ni, a naj lep szym szcze nię ciemLianbray Loc ked In Lo ve (fot. 16) wszyst -

kie o śnia dym umasz cze niu i w po dob -nym ty pie.

Sę dzia Ewing wró cił do pra cyprzy przed ostat niej kla sie open. Po wni -kli wej oce nie trzy pierw sze miej scawska zał: mar mur ko we mu GB Ch. Ed glo -nian Sin gin The Blu es, ze szło rocz ne muzwy cięz cy ra sy, mar mur ko we mu GB Ch.Kel gro ve Just Blue at Storm he ad orazśnia de mu GB Ch. Ran ner da le Bug sy Ma -lo ne. Do oce ny po zo sta ła ostat nia kla sago od ci ti zen dog sche me, w któ rej star -to wa ło 10 psów, tym naj lep szym zo stałLa ce wo od So Spe cial. Emo cje się gnę łyze ni tu, na ring wkro czy ły naj lep sze sam -ce ze wszyst kich klas, a zwy cięz cą zo stałubie gło rocz ny try um fa tor wy sta wy Cru -fta GB Ch. Ed glo nian Sin gin The Blu es(fot. 17), któ ry otrzy mał CC -Chal len geCer ti fi ka te, res. CC do stał mar mur ko wyGB Ch. Kel gro ve Just Blue at Storm he adz kla sy open, tej sa mej co zwy cięz ca.Naj lep szym szcze nię ciem zo stał pie seko im po nu ją cej sza cie Ly th wo od Se cretDe aler.

Przed pa rą sę dziów po zo sta ło trud neza da nie wy ło nie nia zwy cięz cy ra sy i zwy -cię skie go szcze nię cia. Pa ni Ro berts oglą -da ła na sto li ku, a po tem w ru chu naj lep -sze go sam ca, sę dzia Ewing naj lep szą su -kę, któ rych nie mie li oka zji do tąd zo ba -czyć, po czym zgod nie po dę li de cy zję:zwy cięz cą ra sy w 2014 ro ku zo sta ła su -ka GB Ch. Moh ne see Re me ber Me. GBCh. Ed glo nian Sin gin The Blu es i je gowła ści ciel ce oraz ho dow czy ni Deb bie Pe -ar son nie uda ło się po wtó rzyć suk ce suz ubie głe go ro ku, choć po ko na nie 165zgło szo nych psów też jest nie la da wy -

fot. 13

fot. 14 fot. 15

21Pies 2 (354) 2014

zwa niem. Go rzej z wy bo rem naj lep sze goszcze nię cia, tu sę dzio wie mie li od mien nezda nie, a więc ko niecz ne oka za ły się po -sił ki. Or ga ni za to rzy wy sta wy, wie dząc,że ta ka sy tu acja mie wa cza sem miej sce,za wsze wy zna cza ją do dat ko we go sę -dzie go, tym ra zem by ła to pa ni Car tled -ge, na któ rą mu sie li śmy tro chę po cze -kać. W tym cza sie urzą dzi li śmy se sjęzdję cio wą zwy cię skim sam com (fot. 18).Sę dzia Car tled ge zde cy do wa ła, że naj -lep szym szcze nię ciem na wy sta wie Cru -fta 2014 ro ku zo sta ła sucz ka Lian brayLoc ked In Lo ve. Sę dzio wa nie po nad 300shel ties trwa ło na dwóch rin gach od 9ra no do go dzi ny 17. Wy gry wa ły główniepsy o śnia dym umasz cze niu, ale by ło ichteż naj wię cej. Prze wa ża ją ca więk szośćzwy cięz ców i psów „lo ka to wych” mia łaza so bą zwy cię stwa z in nych wy staw.Z pew no ścią spo ra część ma łych owczar -ków by ła sę dziom do brze zna na.

Na stęp ny dzień wy sta wy po świę ci łamna za ku py, od wie dzi ny w sto iskach klu -bo wych i obej rze nie oce ny kil ku wy bra -nych ras. W ko lej nym dniu ki bi co wa łamna szej re pre zen tant ce na Ju nior Han -dling Pau li nie Li siak, a czwar ty dzień tojuż fi nał wy sta wy. Nie zwy kle wi do wi sko -wy Best In Show wy grał czar ny du ży pu -del przed sa moy edem. Mnie bar dzo po -do bał się wil czarz Ir landz ki oraz po me ra -nian, zwy cięz ca gru py Toy PL Champ.Unbre aten Pre mie ra z Pol ski.

Wy sta wę zor ga ni zo wa no jak zwy klebez za rzu tu, by ły prze stron ne rin gi, du -żo miej sca na przy go to wa nie psów, wie -le sto isk han dlo wych, wie lu zwie dza ją -cych oraz świet na ga stro no mia. Na ka ż -dym kro ku pod kre śla no zna cze nie psaw ró żnych dzie dzi nach ży cia: pies to wa -rzy szą cy, po li cyj ny, ra tow nik, spor to -wiec. Zor ga ni zo wa no wiel ką licz bę po ka -zów i pre zen ta cji, a ta kże sta ra no sięzna leźć do my dla char tów – we te ra nów

psich wy ści gów. Z pew no ścią Cruft towy sta wa war ta obej rze nia.

Mo im duń skim przy ja cio łom dzię ku jęza mi łe to wa rzy stwo, a na wet za fakt, żew tym ro ku, z uwa gi na obec ność 11-let -niej Lau ry, tro chę mniej by ło „wy sta wyw wy sta wie”. Za to zwie dzi li śmy sta rąi no wo cze sną część Bir ming ham, mie li -śmy cie ka wą wy ciecz kę tram wa jem

wod nym po ka na łach prze pły wa ją cychprzez mia sto. Ca ło ści do peł nia ły wie czo -ry spę dza ne w re stau ra cji „Bel la Ita lia”przy wło skim je dze niu i wło skim wi -nie. I jak tu się dzi wić, że ma rzę, by od -wie dzić te miej sca po now nie.

Tekst i zdjęciaJoanna Adamowska

fot. 16

fot. 17

fot. 18

22 Pies 2 (354) 2014

Cru fts. Wy sta wa, któ ra jak ma gnesprzy cią ga ty sią ce ho dow ców z psa mii bez oraz rze sze mi ło śni ków psiej uro dy.Ten ky no lo gicz ny Wim ble don rzą dzi sięswo imi pra wa mi i mi mo po wsta wa niaco raz to no wych wy staw na świe cie, któ -re ku szą ty tu ła mi o wy myśl nych na -zwach i mo żli wo ścią zdo by wa nia w cią -gu kil ku dni cham pio na tów kil ku na stukra jów, to wła śnie Cru fts dla wie lu po zo -sta je nie zmien nie wy sta wą naj wa żniej -szą. W ro ku 2014, jak to okre śla ją or ga -ni za to rzy, „The World’s Lar gest DogShow” zgro ma dził 24 000 psich mi ste -rów i miss z ca łe go świa ta.

Tłu my wi dzów przy du żych rin gachświad czą o nad zwy czaj nej ran dze te gowy da rze nia. W ka ta lo gu wśród se tek se -te rów zna leźć mo żna by ło ta kże i tym ra -zem psy, któ re z wie lu kra jów przy by ływal czyć o naj cen niej sze ty tu ły. Zgło szo -no 204 se te ry an giel skie, 193 gor do -ny, 87 ir lan dów czer wo no -bia łych, 376se te rów ir landz kich i 237 po in te rów.Wśród nich co raz licz niej sza z ka żdymro kiem re pre zen ta cja le gaw ców z Pol ski.My ślę, że dla ka żde go z nas przed mio -tem ma rzeń by ło do sta nie się do ści słe gofi na łu w kla sach, któ rych staw ki li czy łyczę sto po nad 20 psów. Wkrót ce mia łosię oka zać, że bę dzie… znacz nie le piej.

Pró by fo to gra fo wa nia se te rów w kil kurin gach, któ re czy ni łem przed la ty, oka -zy wa ły się za wsze nie uda ne. Na wet wte -

dy, gdy jeź dzi łem tam tyl ko ja ko widz.Dla te go też mu sie li śmy się sku pić na rin -gu an gli ków, choć kil ka krot nie tra fia łemw po bli że miejsc, gdzie po ka zy wa no gor -do ny, po in te ry, a przede wszyst kim ir -lan dy, aby choć przez chwi lę na cie szyćsię ta kże i ich wi do kiem.

Wśród ir lan dów pol ską gru pę re pre -zen to wa ły tym ra zem Qu in ni ver’s OldTime Rock’n Roll i May fred Mr MuskMa ple, któ ry w staw ce 25 psów kla syopen awan so wał do „pół fi na łu”. W kla sieSpe cial Wor king Gun dog Dog wy stą piłIrish Me lo dy Luc ky Lu ke i za jął w niej lo -ka to we pią te miej sce.

Wśród 24 suk w kla sie open re pre zen -to wa ła nas Ju lia Ro berts z Ari slan du.

W ir lan dach czer wo no -bia łych wśród9 ry wa lek wy stą pi ły dwie su ki z Pol ski– Cor ran ro Ca ro li ne i Red mo re Bri ghtDia mond.

Po śród gor do nów po ka zał się Ta ran -say Ale xan der w li czą cej 16 zgło szo nychpsów kla sie Year ling, oraz im por to wa -na z Pol ski do An glii su ka Ka ma -Tia Na -to lin skie Wzgó rza by Ri ver lym, któ raw staw ce 4 suk kla sy Spe cial Ju nior za ję -ła dru gie miej sce.

Naj uwa żniej ob ser wo wa łem se te ry an -giel skie, więc re la cja o nich bę dzie naj -peł niej sza. W tej ra sie pol ska gru pa re -pre zen to wa na by ła przez 5 psów. Ja kopierw szy na ring w li czą cej aż 18 we te ra -nów staw ce wszedł Int. Ch. Wan sley da leOr szak Prin ce. Joh ny bę dą cy by wal cembry tyj skich rin gów, gdzie wcze śniej wy -wal czył pre sti żo wy ty tuł Show Cham pio -na Wiel kiej Bry ta nii, czuł się na Cru fts jakw do mu i w świet nym sty lu wy bie gał do -sko na łą dru gą lo ka tę, za po źniej szymzdo byw cą res. CC.

Ja ko dru gi z na szej eki py wy stą piłKsią żę cy Bry lant z Or sza ku Chro bre go.Jak za wsze sku pio ny, co rusz spo glą dałmi w oczy, spraw dza jąc, czy aby wszyst -ko ro bi tak, jak trze ba. Co cie ka we „Bu -li” uzy skał pra wo udzia łu w Cru fts rzu -

tem na ta śmę, kie dy to pan li sto noszna krót ko przed upły wem ter mi nu zgło -szeń do star czył nam cer ty fi kat In ter -cham pio na. Na pol skiej wy sta wie bo -wiem no mi na cji nie uzy skał. To te matna dłu ższą dys ku sję, gdyż nie po razpierw szy w Po zna niu przy zna no no mi na -cje se te rom, któ re tak da le ce od bie ga łyod bry tyj skie go wzor ca ra sy, że ich wła -ści cie le wca le nie za mie rza li do Bir ming -ham po je chać. Ja ko aneg do tę mo żna po -trak to wać sło wa sę dzie go oce nia ją ce gotę ra sę w Po zna niu, któ ry stwier dził, żeża den z po ka zy wa nych tam psów nie manaj mniej szych szans na Cru fts. Do brze,że 8 mar ca sę dziu ją ca an gli ki An ge laMor gan mia ła in ne zda nie. Ksią żę cy Bry -lant z Or sza ku Chro bre go wśród 14psów w na szpi ko wa nej bry tyj ski micham pio na mi kla sie open był pią ty, czymspra wił nam ogrom ną ra dość, bo tow koń cu pies z pol skim przy dom kiem!

W su kach by li śmy re pre zen to wa niprzez trzy an giel ki. W kla sie open li czą -cej 12 suk bar dzo ład nie za pre zen to wa -na zo sta ła Mel dor -sett De ep Emo tion Lo -fty. W Spe cial Wor king Gun dog po ka za -ła się Up per wo od La dy Mel dor i mi mo iżby ła je dy ną su ką w tej kla sie, to ze bra ła

Se te ry na Cru fts 2014, czy li ma rze nia się

speł nia ją…

Pasja z Orszaku Chrobrego

Książęcy Brylant z Orszaku Chrobrego

23Pies 2 (354) 2014

wie le za słu żo nych braw od licz nej wi -dow ni. Tą trze cią by ła 22-mie sięcz na Pa -sja z Or sza ku Chro bre go. Zgło szo na zo -sta ła do dwóch klas, co w myśl an giel -skich prze pi sów jest mo żli we. Wraz z jejwła ści ciel ką zgod nie uzna li śmy, że sko roje dzie my 2000 km w jed ną stro nę, topo to, aby wy ko rzy stać ka żdą szan sęna do brą lo ka tę. Mo że uda się to choćw jed nej z klas? Pa sja naj pierw więc wy -szła do oce ny w li czą cej 11 ró wie śni czekkla sie Year ling. Pięk nie po ru sza ją ca sięi świet nie po ka za na przez swą wła ści ciel -kę Ka się Pła ne tę za słu że nie tę kla sę wy -gra ła! Aplauz wzbu dzi ła nie tyl ko swąuro dą, ale też tem pe ra men tem, kie dy tosły sząc bra wa pu blicz no ści, zgrab niewsko czy ła na rę ce swo jej ura do wa nejpa ni. W oczach an giel skich ho dow cówi wi dzów był to wi dok ab so lut nie nie co -dzien ny. Zwy kle po wścią gli wi i opa no -wa ni An gli cy zo ba czy li oto na rin gu ko -goś, kto spon ta nicz nie po pro stu się cie -szy. Zwy cię stwo w kla sie da wa ło jej pra -wo udzia łu w po rów na niu o ty tuł Naj lep -szej Su ki w Ra sie ozna cza nej w An glii ja -ko CC. Tym cza sem, jak wie my, Pa sja zo -sta ła wcze śniej zgło szo na rów nież do ko -lej nej kla sy: Mid Li mit. Ha! Ale gdy byw tej kla sie za ję ła miej sce in ne niż pierw -sze, stra ci ła by pra wo udzia łu w po rów -na niu… Ta kie prze pi sy… No cóż, w tejsy tu acji zde cy do wa li śmy, że w ko lej nejkla sie po pro stu nie wy stą pi. Ale gdzietam! Ste ward przy szedł do nas i oznaj -mił, że wy stą pić trze ba, po nie waż nie -obec ność w rin gu skut ku je au to ma tycz -nym… za ka zem udzia łu w po rów na niuo CC. Cóż by ło ro bić? Pa sja ja ko naj -młod sza w staw ce wy szła do oce ny

w kla sie Mid Li mit wśród ma ją cych jużpew ne osią gnię cia i znacz nie od niej star -szych 11 przed sta wi cie lek ra sy. Nie ro -biąc so bie nic z pro gnoz, Pa sja i tę kla sęwy gra ła, wpra wia jąc nas wszyst kichw do sko na ły na strój. Zbie ra jąc ko lej neza słu żo ne bra wa, po now nie zna la zła sięw ob ję ciach swo jej pa ni.

Do po rów na nia o CC wy szło 10 suk– zwy cię żczyń wszyst kich klas. Ja ko naj -lep szą i jak się póź niej oka za ło rów nieżZwy cię żczy nię Ra sy (BOB) sę dzia wska -za ła bar dzo kla sycz ną w ty pie bia ło -po -ma rań czo wą su kę z kla sy Post Gra du ate– Sor bus Just Ano ther Day. Po krót kimna my śle ja ko dru gą spo śród 104 sukwy bra ła Pa sję z Or sza ku Chro bre go,przy zna jąc jej res. CC!!! Tak jak zwy cię -stwa Pa sji w kla sach skut ko wa ły wy bu -cha mi ra do ści, tak fi na ło wy ty tuł zu peł -nie mnie po ra ził. Dłu go nie mo głem ru -

szyć się z miej sca, co uwiecz nio ne zo sta -ło na zdję ciach. Wiem te raz do kład nie,co ozna cza sło wo OSŁU PIA ŁY… Gdy pa -ra liż ustą pił, na tych miast wy strze liłszam pan i w gro nie spraw dzo nych wier -nych fa nów zo stał spo ży ty ku chwa lema łej mi strzy ni. W tym miej scu chciał -bym raz jesz cze po gra tu lo wać Ka si nie -zwy kłe go suk ce su, nie po rów ny wal ne goz żad nym in nym, oraz po dzię ko waćza per fek cyj ne przy go to wa nie Pa sjido wy sta wy. To, w ja ki spo sób zo sta łaza pre zen to wa na jej nie wąt pli wa uro da,mia ło ogrom ny wpływ na tak wy so kąoce nę. Do ty czy to zresz tą wszyst kich po -ka za nych przez pol skich wy staw ców se -te rów an giel skich, ja ko że w za kre siehan dlin gu wśród in nych wy staw cówbar dzo po zy tyw nie się wy ró żnia li śmy.

Ta pre sti żo wa wy sta wa po ka za ła, żeho dow la se te rów w Pol sce ma się do -brze. W staw kach ład nych, bar dzo ład -nych i pięk nych psów (w An glii rów nieżna le ży uzy skać no mi na cję) na sze se te rypre zen to wa ły się zna ko mi cie.

Cru fts. Wy sta wa, któ ra da je fan ta -stycz ną mo żli wość ob ser wa cji nie mal ty -sią ca le gaw ców jed ne go dnia w jed nymmiej scu! Dla ho dow ców i sę dziów, za -rów no tych w rin gu jak i po za nim, jestto nie spo ty ka na szan sa przyj rze nia siętak licz nej staw ce psów, któ rej nie zo ba -czą na pol skich rin gach na wet przez kil -ka lat! Kto tam był, wie, o czym mó wię.

Ma gia Cru ft sa dzia ła. Już te raz my śli -my o ko lej nych wy zwa niach. Bo prze cież„ma rze nia się speł nia ją”…

Zbi gniew Dzio nek„Or szak Chro bre go”

Polscy laureaci

Najlepsze suki

24 Pies 2 (354) 2014

Jak pi sa łam w pierw szym ar ty ku lez tej se rii, nie mal wszyst kie ge ny psówwy stę pu ją u ka żde go osob ni ka w dwóchko piach – al le lach. Wy jąt kiem są ge nypo ło żo ne na chro mo so mach płci. Chro -mo so my płci u ssa ków, ta kże psa – i lu -dzi – to u sa mic dwa chro mo so my X,u sam ców chro mo som X i chro mo som Y.Chro mo som X psów jest sto sun ko wo du -ży, o cha rak te ry stycz nym kształ cie okre -śla nym ja ko me ta cen trycz ny, oglą da nypod mi kro sko pem przy po mi na du żą li te -rę X, na to miast chro mo som Y jest du żomniej szy, by wa cza sem okre śla ny ja ko„ze ro do wa ny”. Zro zu mia łe jest więc, żenie wszyst kie ge ny zlo ka li zo wa nena chro mo so mie X ma ją swo je od po -wied ni ki na chro mo so mie Y. Ce chy uwa -run ko wa ne ge na mi zlo ka li zo wa ny mina chro mo so mie płci na zy wa my ce -cha mi sprzę żo ny mi z płcią. Ich dzie dzi -cze nie i ujaw nia nie się jest uza le żnio neod płci szcze niąt. Wy obraź my so bie ta kisprzę żo ny z płcią gen A z dwo ma al le la -mi A i a. Su ka ma dwa chro mo so my X,a za tem dwa al le le ge nu A. Mo że więcmieć ge no typ AA, Aa lub aa – tak jakw przy pad ku ge nów po ło żo nych nachro mo so mach au to so mal nych. Pies matyl ko je den chro mo som X, czy li tyl ko jed -ną ko pię ge nu A, i mo że mieć ge no typ A -al bo a -. Ina czej mó wiąc, w przy pad kucech sprzę żo nych z płcią su ka ma dwaal le le da nej ce chy i mo że być ho mo zy go -tą do mi nu ją cą, he te ro zy go tą lub ho mo -zy go tą re ce syw ną. Pies ma tyl ko je denal lel ta kie go ge nu i tyl ko dwie mo żli wo -ści: al lel do mi nu ją cy lub al lel re ce syw ny.Su ka prze ka zu je ka żde mu ze swo ichszcze niąt je den chro mo som X i je den al -lel ge nu A. Pies prze ka że szcze nię tompłci żeń skiej swój chro mo som X z ge nemA, a szcze nię tom płci mę skiej chro mo -som Y – bez ge nu A. Sy no wie ma ją więctyl ko jed ną ko pię ge nu A – tę, któ rąodzie dzi czy ły po mat ce. U psów zma po -wa no jak do tąd dzie więć mu ta cji ge nówsprzę żo nych z płcią wa run ku ją cych cho -ro by dzie dzicz ne. Cho ro by dzie dzicz newa run ko wa ne mu ta cja mi sprzę żo ny miz płcią ob ser wu je się naj czę ściej u sam -ców – cho ra su ka mu sia ła by mieć cho re -go oj ca (a ta ki naj czę ściej nie tra fiado ho dow li). W przy pad ku po wa żnychcho rób uwa run ko wa nych mu ta cją re ce -

syw ną ge nu sprzę żo ne go z płcią, ta kichjak cię żki zło żo ny nie do bór od por no ści(X -SCID), psy cho re nie do ży wa jądo wie ku re pro duk cyj ne go. W tej sy tu -acji zmu to wa ny al lel mo że być prze ka zy -wa ny wy łącz nie szcze nię tom płci mę skiejprzez mat kę – no si ciel kę (tab. 1).

Ce chy zwią za ne z płcią to ce chy wa -run ko wa ne przez ge ny zlo ka li zo wa nena au to so mach, ale ujaw nia ją ce sięw fe no ty pie w za le żno ści od płci osob -ni ka. Sam ce i sa mi ce, ma jąc ten sam ge -no typ, mo gą ró żnić się fe no ty po wo. Jestto wy ni kiem od dzia ły wa nia hor mo nówwy twa rza nych przez da ną płeć. Naj bar -dziej cha rak te ry stycz ny jest tu przy kładwy stę po wa nia ro gów u nie któ rych rasowiec (np. Dor set Horn). Do mi nu ją cygen bez ro żno ści w ukła dzie ho mo zy go -tycz nym spra wia, że i ba ra ny, i owce niema ją ro gów, osob ni ki ho mo zy go tycz nere ce syw ne są – nie za le żnie od płci – ro -ga te. W przy pad ku zwie rząt he te ro zy go -tycz nych ba ra ny są ro ga te, na to miastowce bez ro gie. Praw do po dob nie na tejsa mej za sa dzie przy ta kim sa mym ge no -ty pie psy ma ją buj niej szy włos i moc niejroz ro śnię tą grzy wę niż su ki.

Pew ne ce chy, choć uwa run ko wa nege na mi po ło żo ny mi na au to so mach,ujaw nia ją się tyl ko u jed nej płci – na zy -wa my je ce cha mi ogra ni czo ny mi płcią.Na le ży do nich na przy kład mlecz ność– ujaw nia ją ca się tyl ko u suk, czy prze -pu kli na mosz no wa – ujaw nia ją ca się tyl -ko u sam ców.

Je śli do tąd wszyst ko mogło wy da wa ćsię sto sun ko wo pro ste i ła twe do prze wi -dze nia, to te raz nie ste ty mu si my to tro -chę po kom pli ko wać. Pi sząc o nie al le licz -nym współ dzia ła niu ge nów, wspo mnia -łam o współ dzia ła niu ad dy tyw nym (su -mu ją cym), któ re jest pod sta wą dzie dzi -cze nia cech ilo ścio wych. Ja kie to ce chy?Wszyst kie ce chy cha rak te ry zu ją ce na sze -go psa, wła ści wo ści cha rak te ry zu ją ce je -go or ga nizm – je go bu do wę, wiel kość,

umasz cze nie, tem po prze mia ny ma te rii,tem pe ra ment – mo że my po dzie lićna dwie pod sta wo we gru py: ce chy ja ko -ścio we i ce chy ilo ścio we.

Ce chy ja ko ścio we są wa run ko wa nejed ną lub kil ko ma współ dzia ła ją cy mi zeso bą pa ra mi ge nów. Ró żne wa rian ty fe -no ty po we ta kiej ce chy ła two od sie bieod ró żnić. Tak jak umasz cze nie – czar nelub żół te, jed no li te bądź ła cia te, ro dzajwło sa – dłu gi lub krót ki, wa dy dzie dzicz -ne i cho ro by uza le żnio ne od mu ta cji po -je dyn cze go ge nu. Me cha nizm dzie dzi -cze nia tych cech omó wi łam już wcze -śniej. Ujaw nie nie się ró żnych form tychcech w fe no ty pie za le ży przede wszyst -kim od ge no ty pu psa, wpływ czyn ni kówśro do wi sko wych jest nie wiel ki. Je ślina przy kład pies ma ge no typ wa run ku ją -cy czar ne umasz cze nie, to bę dzie czar ny,a nie żół ty czy brą zo wy, bez wzglę duna to, jak bę dzie my go ży wić i ja ką ma -my po go dę. No do brze, mo że tro chęzru dzie je na słoń cu lub czerń sta nie sięmniej in ten syw na w wy ni ku nie od po -wied nie go ży wie nia, ale i tak bę dzie towciąż czar ny pies.

Me cha nizm dzie dzi cze nia cech ilo -ścio wych jest bar dziej zło żo ny. Na icheks pre sję wpły wa kil ka na ście, a na wetkil ka dzie siąt par ge nów. Efek ty tych ge -nów, na zy wa nych ina czej ge na mi po li -me rycz ny mi, ad dy tyw ny mi lub ku mu la -tyw ny mi, su mu ją się i w ten spo sób wa -run ku ją na si le nie ce chy. Licz ba ge nówkon tro lu ją cych ce chy ilo ścio we jest nie -zna na. Za kła da się, że ka żdy z nich madwa al le le, z któ rych je den zwięk szawar tość ce chy, a dru gi jest obo jęt ny. Ist -nie je bar dzo du ża licz ba kom bi na cji ukła -dów al le li kon tro lu ją cych da ną ce chę.Na do da tek w przy pad ku wie lu cech ilo -ścio wych osta tecz ny efekt czę sto jestmo dy fi ko wa ny przez czyn ni ki śro do wi -sko we. Ce chy te na zy wa my ilo ścio wy mi,gdyż ró żne ich wa rian ty nie są tak ła twedo jed no znacz ne go od ró żnie nia – ró żni -

Ge ne ty ka bez ta jem nic cz. IIIOj ciec

Mat ka X -SCID Y

X -SCID sucz ka X -SCID X -SCID pie sek X -SCID

x -scid sucz ka X -SCID x -scid pie sek x -scid – cho ry

Tabela 1

25Pies 2 (354) 2014

ce te mo żna na to miast naj czę ściej zmie -rzyć. Trze ba tyl ko za sto so wać od po -wied nie jed nost ki mia ry. Na przy kładwzrost. Ma my oczy wi ście psy ma łe,śred nie i du że. Za sad ni cza ró żni ca wiel -ko ści mię dzy do giem i chi hu ahua jestoczy wi sta, to ró żni ca ja ko ścio wa. Aleprze cież nie wszyst kie chi hu ahua są te gosa me go wzro stu. Je śli po sta wi my oboksie bie dzie sięć ta kich psów, za pew nez ła two ścią wy bie rze my naj wy ższe goi naj ni ższe go, a część z nich bę dzie namsię wy da wa ła po dob ne go wzro stu. Je ślijed nak uży je my bar dzo do kład nej miar ki,prze ko na my się, że naj praw do po dob niejka żdy z nich ma nie co in ny wzrost, a ró ż -ni cę mię dzy ni mi mo że my po dać w cen -ty me trach lub mi li me trach. Po dob niejest z ma są cia ła (ty le że jed nost ką mia rybę dzie tu gram czy ki lo gram), ką to wa -niem w sta wach sko ko wych, od por no -ścią na cho ro by, ale ta kże po bu dli wo -ścią, od wa gą czy szcze kli wo ścią – tyl kotu bra ku je nam usta lo nych jed no stekmia ry. Wszyst kie te ce chy są uwa run ko -wa ne ge ne tycz nie, ale wpły wa ją teżna nie wa run ki śro do wi ska. Źle ży wio nyw okre sie roz wo ju pies nie wy ko rzy staswo je go po ten cja łu ge ne tycz ne go i nieuro śnie tak, jak by mógł, źle trak to wa nysta nie się ner wo wy i bo jaź li wy itd.

Istot nym czyn ni kiem śro do wi sko wym,któ ry wpły wa na ujaw nie nie się ce chyilo ścio wej, jest efekt mat ki. Wpływ tenbie rze się z ró żnych przy czyn: z jed nej

stro ny mamy za ło że nia ge ne tycz ne prze -ka zy wa ne szcze nię tom przez mat kę po -za chro mo so ma mi. Jak już pi sa łam, ka ż -de z ro dzi ców, mat ka i oj ciec, prze ka zu -je szcze nię ciu po ło wę swo ich chro mo so -mów. Więk szość ma te ria łu ge ne tycz ne -go – DNA – znaj du je się w ją drze ko mór -ko wym i tam w cza sie po dzia łu ko mór -ko we go for mu je się w chro mo so my. Nie -wiel ka ilość DNA znaj du je się też po za ją -drem, w or ga nel lach ko mór ki zwa nychmi to chon dria mi. Mi to chon drial ny DNA,w prze ci wień stwie do ją dro we go, prze -ka zy wa ny jest po tom stwu wy łącz nieprzez mat kę. Ge ny mi to chon drial ne ko -du ją przede wszyst kim en zy my nie zbęd -ne do pro ce sów za cho dzą cych w łań cu -chu od de cho wym (cho dzi o od dy cha nieko mór ko we). Dru gą przy czy ną efek tumat ki jest wpływ śro do wi ska mat czy ne -go na roz wój szcze niąt – cho dzi tu o śro -do wi sko we wnątrzma cicz ne w okre siepre na tal nym, ilość i ja kość sub stan cjiodżyw czych do star cza nych pło dom,stan zdro wia mat ki. Wpływ mat ki naroz wój szcze niąt utrzy mu je się ta kżepo uro dze niu – ilość i ja kość mle ka, opie -ka mat ki, a na wet jej za cho wa nie ma jądu że zna cze nie dla kształ tu ją ce go się or -ga ni zmu.

Wróć my jed nak do ge ne tycz ne go pod -ło ża cech ilo ścio wych. Za łó żmy hi po te -tycz nie, że w ra sie du żych psów (po wy -żej 30 kg ma sy cia ła), o więk szej od pod -sta wo wej ma sie, de cy du ją trzy ge ny: A,

B i C, i al lel do mi nu ją cy ka żde go z nichpod wy ższa ma sę o 1 kg. Pies o ge no ty -pie AAB BCC wa ży 36 kg. Gdy sko ja rzy -my go z su ką o ge no ty pie aab bcc i ma -sie 30 kg, uzy ska my wszyst kie szcze nię -ta he te ro zy go tycz ne AaB bCc o ma -sie 33 kg. Gdy sko ja rzy my ze so bą dwata kie po trój nie he te ro zy go tycz ne osob ni -ki, uzy ska my 64 mo żli wo ści ge no ty pówi na stę pu ją ce fe no ty py:

Jak wi dać w ta be li, ma my:1 szcze nię o ma sie 36 kg6 szcze niąt o ma sie 35 kg15 szcze niąt o ma sie 34 kg20 szcze niąt o ma sie 33 kg15 szcze niąt o ma sie 32 kg6 szcze niąt o ma sie 31 kg1 szcze nię o ma sie 30 kgPrzy trzech pa rach al le li ma my aż sie -

dem mo żli wo ści. Oczy wi ście z jed ne goko ja rze nia nie uzy ska my 64 szcze niąt.Na le ży to roz pa try wać ra czej w ka te go -riach mo żli wo ści, a do kład niej: praw do -po do bień stwa. W ta kim sko ja rze niu ma -my 1/64 praw do po do bień stwa uro dze -nia się szcze nię cia, któ re mo że osią gnąćma sę 30 i 36 kg, 6/64 praw do po do bień -stwa uro dze nia się szcze niąt, któ re mo -gą osią gnąć ma sę 35 i 31 kg, i tak da lej.Naj bar dziej praw do po dob ne (20/64) jesturo dze nie się szcze niąt śred nie go wzro -stu.

W tym przy kła dzie po mi nę łam oczy wi -sty przy ana li zo wa niu ma sy cia ła wpływczyn ni ków śro do wi sko wych – np. ży wie -

Ga me ty oj ca Ga me ty mat ki

ABC ABc AbC aBC Abc abC aBc abc

ABC AAB BCC36 kg

AAB BCc35 kg

AAB bCC35 kg

AaB BCC35 kg

AAB bCc34 kg

AaB bCC34 kg

AaB BCc34 kg

AaB bCc33 kg

ABc AAB BCc35 kg

AAB Bcc34 kg

AAB bCc34 kg

AaB BCc34 kg

AAB bcc33 kg

AaB bCc33 kg

AaB Bcc33 kg

AaB bcc32 kg

AbC AAB bCC35 kg

AAB bCc34 kg

AAb bCC34 kg

AaB bCC34 kg

AAb bCc33 kg

Aab bCC33 kg

AaB bCc33 kg

Aab bCc32 kg

aBC AaB BCC35 kg

AaB BCc34 kg

AaB bCC34 kg

aaB BCC34 kg

AaB bCc33 kg

aaB bCC33 kg

aaB BCc33 kg

aaB bCc32 kg

Abc AAB bCc34 kg

AAB bcc33 kg

AAb bCc33 kg

AaB bCc33 kg

AAb bcc32 kg

Aab bCc32 kg

AaB bcc32 kg

Aab bcc31 kg

abC AaB bCC34 kg

AaB bCc33 kg

Aab bCC33 kg

aaB bCC33 kg

Aab bCc32 kg

aab bCC32 kg

aaB bCc32 kg

aab bCc31 kg

aBc AaB BCc34 kg

AaB Bcc33 kg

AaB bCc33 kg

aaB BCc33 kg

AaB bcc32 kg

aaB bCc32 kg

aaB Bcc32 kg

aaB bcc31 kg

abc AaB bCc33 kg

AaB bcc32 kg

Aab bCc32 kg

aaB bCc32 kg

Aab bcc31 kg

aab bCc31 kg

aaB bcc31 kg

aab bcc30 kg

Ta be la 2. Ko ja rze nie osob ni ków po trój nie he te ro zy go tycz nych o ma sie 33 kg

26 Pies 2 (354) 2014

nia. Czyn ni ki te ma ją za sad ni cze zna cze -nie, gdyż za cie ra ją ró żni ce mię dzy fe no -ty pa mi. Oczy wi ście przy współ dzia ła niuad dy tyw nym kil ku na stu czy kil ku dzie się -ciu ge nów mo żli wo ści ró żnych ge no ty -pów i fe no ty pów bę dzie znacz nie wię cej.W re zul ta cie zmien ność pod wzglę demcech ilo ścio wych ma cha rak ter cią gły,a jej gra ficz nym ob ra zem jest krzy waroz kła du nor mal ne go, zwa na krzy wąGaus sa.

Cha rak te ry stycz ne dla ta kiej zmien no -ści jest to, że naj wię cej osob ni ków mawar to ści ce chy zbli żo ne do śred niej.Znacz nie mniej bę dzie psów bar dzo ma -łych i bar dzo du żych.

Roz kład ta kiej ce chy jest sy me trycz ny,co ozna cza, że psów więk szych i mniej -szych od śred niej jest mniej wię cej ty lesa mo. Jak wi dać na ry sun ku, śred nią (33kg) ma sę ma ją szcze nię ta z trze ma al le -la mi do mi nu ją cy mi. Jed nak gdy wpływka żde go al le lu do mi nu ją ce go jest ta kisam, to nie mu szą to być po trój ne he te -ro zy go ty. Jak po ka za łam na ry sun ku,śred nią ma sę mo że też mieć pies, któ ryma czte ry al le le do mi nu ją ce, ale nie zbytko rzyst ne wa run ki śro do wi ska spo wo -do wa ły, że nie osią gnął swo je go peł ne gopo ten cja łu.

W po da nym przy kła dzie za ło ży li śmyta ki sam efekt ka żde go z ge nów wa run -ku ją cych ce chę ilo ścio wą. W przy pad kunie któ rych cech oprócz ta kich po li ge nówdzia ła też gen (bądź kil ka ge nów) o du -żym efek cie, zwa ny też ge nem głów nym.

W ostat nich la tach na przy kład na ukow -cy zna leź li 6 ge nów głów nych wa run -kują cych bli sko 50% zmien no ści podwzglę dem wzro stu psó w*.

Du żo trud niej jest osią gnąć za ło żo nece le ho dow li w przy pad ku cech ilo ścio -wych niż w przy pad ku ja ko ścio wych.Już sam wy bór naj lep szych zwie rzątdo ho dow li na strę cza pew nych kło po tów– trud no jest okre ślić ge no typ psana pod sta wie je go fe no ty pu. Udziałzmien no ści ge ne tycz nej w cał ko wi tejzmien no ści po mię dzy psa mi pod wzglę -dem da nej ce chy mo że być ró żny. Okre -śla go pa ra metr ge ne tycz ny na zwa nyodzie dzi czal no ścią (sym bol h2). Odzie -dzi czal ność okre śla, na ile fe no typ psówod zwier cie dla war tość ge nów, któ re mo -gą być prze ka za ne po tom stwu. Sza cu jesię ją ja ko sto su nek zmien no ści ge ne -tycz nej do cał ko wi tej zmien no ści fe no ty -po wej w da nej po pu la cji we dług wzo ruh2 = α2

G / α2P.

Odzie dzi czal ność mó wi o tym, na ilepo tom stwo bę dzie przy po mi nać ro dzi capod wzglę dem war to ści da nej ce chy. Je -śli ja kaś ce cha jest wy so ko odzie dzi czal -na, ozna cza to, że fe no typ psa jest do -brym źró dłem in for ma cji na te mat je goge nów. Ob ser wu je my wte dy du że po do -bień stwo pod wzglę dem tej ce chy mię -dzy bli sko spo krew nio ny mi osob ni ka mi,któ re ma ją du żo ta kich sa mych ge nów.Nie ste ty jed nak w przy pad ku wie lu wa ż -nych dla ho dow cy cech ich odzie dzi czal -ność nie jest zbyt du ża.

W przy pad ku więk szo ści ras chce myza zwy czaj, że by uzy ska ne po tom stwoby ło śred nie go, ty po we go dla ra sy wzro -stu. Wy bie ra my więc do ho dow li śred -nie go wzro stu psa – a tym cza sem mo żesię oka zać, że ma on za ło że nia ge ne tycz -ne na bar dzo du że go psa, tyl ko wa run kiśro do wi sko we, któ re ma ją dla tej ce chydu że zna cze nie, spo wo do wa ły, że wy rósłna śred nia ka. Swo im szcze nię tom prze -ka że „du że” ge ny. Że by wy brać do ho -dow li naj lep szych pod wzglę dem cechilo ścio wych ro dzi ców, mu sie li by śmyznać ich ge no typ – a to jest nie mo żli wena pod sta wie tyl ko ich wła snej war to ścice chy. W przy pad ku zwie rząt go spo dar -skich naj czę ściej sza cu je się ich war tośćho dow la ną na pod sta wie uzy ska ne gonie ja ko „na pró bę” po tom stwa. W przy -bli że niu mo żna to tak przed sta wić: je ślipo ja kimś oj cu od kil ku ró żnych ma tekszcze nię ta bę dą śred nio więk sze niżpo in nych sam cach, ozna cza to, że prze -wa ga ich wiel ko ści w sto sun ku do ró wie -śni ków wy ni ka z dzia ła nia ge nów te gooj ca. Ty le że w przy pad ku psów nie mo -że my ro bić ko ja rzeń „na pró bę”.

Katarzyna Fiszdon

* M. Rim bault, H.C. Be alei, J.J. Scho ene -beck, B.C. Ho opes, J.J. Al len, P. Kil roy --Glynn, R.K. Way ne, N.B. Sut ter, E.A. Ostran -der: De ri ved Va riants at Six Ge nes Expla inNe ar ly Half of Si ze Re duc tion in Dog Bre eds,Ge no me Res. 2013.

Ry su nek 1 – krzy wa Gaus sa ob ra zu ją ca roz kład ma sy szcze niąt

28 Pies 2 (354) 2014

W po przed niej czę ści (część III – ana li -za ru chu psa bie gną ce go kłu sem) przed -sta wi li śmy przy bli żo ne war to ści ką ta na -chy le nia ło pat ki do po zio mu i na chy le niamied ni cy do po zio mu tak jak to by ło po -da wa ne w daw niej szym pi śmien nic twie– ma ło pre cy zyj nie i do ty czy ło głów niepo mia rów u owczar ków nie miec kich.Otrzy ma li śmy list w tej kwe stii od uwa ż -nej czy tel nicz ki, w któ rym słusz nie zwra -ca uwa gę na ma łe zna cze nie prak tycz nepo da nych war to ści, zwłasz cza że nie wy -mie ni li śmy, ja kich ras psów one do ty czą.Szcze gó ło wa ana li za ru chu u psów wy -ka za ła da le ko idą ce ró żni ce w pro por -cjach po szcze gól nych od cin ków ko ścikoń czyn, ich ką to wa nia, mo żli wo ści ru -cho wych po szcze gól nych sta wów, a ta -

kże za kre su sta wia nych kro ków. Trud nojest mó wić o ru chu u kil ku ras na raz (na -wet ana to micz nie zbli żo nych), a ta kżeo po rów ny wa niu mo to ry ki po mię dzy ra -sa mi psów. Psy ka żdej ra sy po ru sza ją sięspe cy ficz nie i wszel kie uogól nia nie nie siez so bą błęd ną in ter pre ta cję. Obec niewie my, że więk sze zna cze nie niż ką to -wa nie koń czyn ma za kres ru cho mo ścipo szcze gól nych sta wów koń czyn, a mo -żli wo ści kom pen sa cji i wy rów ny wa nianie do stat ków ana to micz nych są pra wienie ogra ni czo ne. Po wie dze nie „ruch te -rie ra” czy „ruch wy daj ny owczar ka” ni -cze go do kład nie już te raz nam nie okre -śla. Bo od ra zu na su wa się py ta nie: ja kie -go te rie ra? lub: ja kie go owczar ka?

W czę ści trze ciej „Ana to mii psa dla ky -no lo ga” przez po mył kę za mie ści li śmy ry -su nek nr 3 ilu stru ją cy po spo li te wa dykoń czyn po cho dzą cy z in ter ne tu za miastwcze śniej przy go to wa ne go wła sne go.Jest on bliź nia czo po dob ny do ilu stra cjiza miesz czo nej we wło skiej ksią żce po -świę co nej ra sie la got to ro ma gno lo, za coprze pra sza my.

Prze wod ni czą ca Klu bu Jam ni kaDorota Wit kow ska wy ra zi ła zgo dęna prze druk ar ty ku łu Jam nik w kłu sie,czy li przy czy nek do ana li zy po praw no ściru chu koń czyn, któ ry uka zał się w Rocz -ni ku Klu bu Jam ni ka w 1999 r. Opra co -wa nie to jest przy kła dem spe cy fi ki spo -so bu po ru sza nia się jam ni ków nie za le -żnie od płci, wiel ko ści i ro dza ju sza ty.

Ana�to�mia�psa�dla�ky�no�lo�ga

JAM NIK W KŁU SIE, CZY LI PRZYC ZY NEK DOANA LI ZY PO PRAW NO ŚCI RU CHU KOŃC ZYN

(prze druk z Rocz ni ka Klu bu Jam ni ka ZKwP 1999 r.)„Naj wa żniej sza u wszyst kich ras psów

jest do sko na łość w ru chu. Na rin gu wy -sta wo wym nie ma zna cze nia, jak wspa -nia ła jest gło wa czy in ne szcze gó ły, je że likoń czy ny nie są po praw ne i nie są w sta -nie bez błęd nie ob no sić wspa nia łej gło wyi po ka zy wać ca łe mu świa tu”.

Wil liam Mc Can dish

„Ruch, lo ko mo cja, spo sób po ru sza niasię; obo jęt ne jak to na zy wa my, jestna pierw szym miej scu wa żno ści przyoce nia niu psów ka żdej ra sy i jest nie ro -ze rwal nie zwią za ny z po praw ną bu do -wą, mu sku la tu rą i fi zycz ną spraw no ścią.Je że li pies nie po ru sza się ła two, pra wi -dło wo, wy god nie, bez prze szkód i trud -no ści, jest ma ła szan sa na to, aby byłosob ni kiem wy trzy ma łym i mógł żyć dłu -go i ak tyw nie”.

Peg gy Ga ray son

Ka żdy wie, że trud no oce nić jam ni kabez zwra ca nia uwa gi na mo to ry kę je gokoń czyn. Trud no ta kże nie do ce nićumie jęt no ści wła ści we go (zgod ne go zestan dar dem) spo so bu po ru sza nia sięwszyst kich jam ni ków nie za le żnie od płci,wiel ko ści i ro dza ju sza ty. Umie jęt ność ta -

kiej oce ny jest ko niecz na dla sę dzie go,ale nie mniej wa żna dla wła ści cie li i ho -dow ców tych pięk nych i nie zwy klespraw nych zwie rząt, a ta kże dla sze ro -kie go gro na ich mi ło śni ków i wiel bi cie li.

Z punk tu wi dze nia fi zjo lo gii i eko lo gii(a zwłasz cza za cho wa nia ga tun ków) naj -wa żniej szy mi wa da mi przy oce nie zwie -rząt są te, któ re pro wa dzą lub bez po -śred nio po wo du ją ku la wi zny i wa dli wy(dla ga tun ku lub ra sy) spo sób po ru sza -nia się.

Bez pow rot nie mi nę ła epo ka, w któ rejjam nik ko ja rzył się z wy glą dem moc nozbu do wa ne go psa (dłu ga, dość cię żkagło wa, po jem na klat ka pier sio wa i dłu gi,do brze umię śnio ny tu łów) na krót kichi ko niecz nie krzy wych ła pach, po ru sza ją -ce go się truch tem, a nie kłu sem, w ty po -wy „wio słu ją co -ko le bią cy się” spo sób.Krzy wość koń czyn tłu ma czo no więk sząwy daj no ścią przy ko pa niu jam i nor czyteż ich po sze rza nia w po go ni za kró li ka -mi, li sa mi lub bor su ka mi. Te błęd ne za ło -że nia my śli wych nie ma ją ce żad nych uza -sad nień ani po twier dzeń na uko wo -prak -tycz nych po zwa la ły na to le ro wa nie,a na wet na gra dza nie ta kich zwie rzątna wy sta wach, co ła two spraw dzić,

prze glą da jąc fo to gra fie z po cząt ku i po -ło wy wie ku.

Na le ży do dać, że wła ści wa ana li -za (opar ta na ści słych ba da niach) skom -pli ko wa ne go ru chu zwie rząt sta ła sięmo żli wa do pie ro po wpro wa dze niu fo to -gra fii – pierw sze zdję cia ko ni w ru chu,a na do bre po wy ko rzy sta niu ana liz fil -mo wych. Do dat ko wych, bar dzo szcze -gó ło wych da nych o me cha ni zmie ru chuprzy by ło do pie ro po wni kli wych ba da -niach R.P. El liott i sfil mo wa niu psów róż -nych ras kłu su ją cych na me cha nicz -nej bie żni, a prze świe tla nych apa ra temrent ge na (fil mo ra dio gra fia – Har wardUni ver si ty. USA, ba da nia w la tach1976–82).

Naj wię cej cza su (i ta spra wa w wie lupunk tach zo sta je do dziś otwar ta) za ję łyba da nia i dys ku sja na te mat: co na le żyu po szcze gól nych ras psów, z punk tu wi -dze nia fi zjo lo gii me cha ni ki ru chu, trak to -wać ja ko wa dę – błąd, któ ry na le ży eli mi -no wać, a co za pra wi dło we i ko rzyst ne.Od po wie dzial ne usta le nie tych kry te riówsta ło się pod sta wą oce ny psa w ru chuna wy sta wach, a ta kże do bo ru do ho -dow li, aby otrzy my wać ko lej ne zdro wepo ko le nia jam ni ków.

29Pies 2 (354) 2014

Ob ser wa cja jam ni ka w ru chu bar dzo du żo mó wi o je go bu do -wie ana to micz nej. O szcze gó łach tej bu do wy, któ rych nie je ste -śmy w sta nie stwier dzić u psa sto ją ce go. W ru chu mo żna po znaćko or dy na cję (za kres, ko lej ność, kie ru nek i si ła sta wia nia koń -czyn), ogól ną rów no wa gę jam ni ka ja ko ca ło ści, w tym też koń -czyn pier sio wych i mied nicz nych, a pa trząc z gó ry spraw dza myru chy li nii grzbie tu i ogo na, oraz rów no le głość pra cy koń czyn(czy jam nik po ru sza się po jed nej li nii czy po dwóch i czy rów no -le głych, czy też kłu su je na prze mien nie).

Ko re la cja po mię dzy bu do wą a ru chem jest bar dzo sil na, aleczę sto źle ro zu mia na. Dla przy kła du po dam, że np. sko śnie usta -wio na ło pat ka nie za wsze świad czy o du żym „wy rzu cie” – za kre -sie koń czy ny pier sio wej i du żej szyb ko ści. Przy kła dem są char tyosią ga ją ce du że szyb ko ści i po ru sza ją ce się płyn nie rów nież w kłu -sie, gdy ło pat ki ma ją usta wio ne stro mo, czy psy ras po cią go wych(ala skan ma la mu ty i sy be ryj skie hu sky). Po zor nie nie ade kwat ne -mu usta wie niu ło pat ki po ma ga me cha nizm kom pen sa cji mię śniod po wie dzial nych za po łą cze nie ło pat ki z tu ło wiem, co wy rów nu -je, a na wet „nad da je nie do sta tek” jej po ło że nia (rys. 1). Aby sięo tym do wie dzieć, trze ba psa ko niecz nie obej rzeć w ru chu, a niepięk nie sto ją ce go. Przy czym nie trze ba być eks per tem od ana to -mii, że by umieć roz ró żnić pra wi dło wy lub wa dli wy ruch u jam ni -ka. Oce na wy ma ga jed na kże uwa żne go, wy spe cja li zo wa ne go okai wie dzy, na co pa trzeć i cze go ocze ki wać.

Praw dą jest, że jam nik tak się po ru sza, jak jest zbu do wa ny, alesztu ką jest umie jęt ność zo ba cze nia psa w ru chu i do mnie ma niaje go bu do wy. Za sa dy po ko ny wa nia prze strze ni dla wszyst kichzwie rząt wy zna czy ła na tu ra i po le ga ją one na za cho wa niu mak -sy mal nej rów no wa gi w sta łym, wy daj nym prze miesz cza niu środ -ka cię żko ści do przo du przy naj mniej szych na kła dach wła snych.Tam gdzie in ge ren cja i in ten cja lu dzi za bu rzy ły rów no wa gę (jakw przy pad ku jam ni ków – pro por cje wy so ko ści do dłu go ści), na -tu ra kom pen su je nie do stat ki i rów no wa gę przy wra ca. Nie wol noza po mnieć o tym, że wa dli we po ru sza nie się mo że wy stę po waćokre so wo w wy ni ku za bu rzeń rów no wa gi, ku la wizn, bo le sno ści,za bu rzeń ner wo wych, sła bo ści mię śnio wej, gu zów, skoł tu nieńu jam ni ków dłu go wło sych i in nych przy czyn. Ta kie go jam ni ka niena le ży uspra wie dli wiać, tyl ko po win no się od stą pić w da nymdniu od oce ny. Pa mię tać też na le ży, że ide al nych, bez błęd nychjam ni ków nie ma i w na szych oce nach je dy nie dą ży my do wy zna -

czo nej wzor cem per fek cji. Bar dzo w tym po ma ga oce na po zy -tyw na – za uwa że nie te go, co pra wi dło we i po żą da ne, a nie ne ga -tyw na – wy ko rzy stu ją ca je dy nie za uwa żo ne wa dy i błę dy bezuwzględ nie nia cech ko rzyst nych.

Nie wszyst kie psy po ru sza ją się iden tycz nie. Mó wi my o spe cy -ficz nym ru chu te rie ra, in nym pu dla, jesz cze in nym owczar ka nie -miec kie go czy bul do ga an giel skie go lub mop sa. Mo żna za ry zy ko -wać twier dze nie, że jest ty le spo so bów po ru sza nia się, ile jest raspsów. Tak, ale z wy jąt ka mi, np.: wszyst kie ra sy jam ni ków po ru -sza ją się po dob nie. Ład ny i do sko na ły jam nik zgod nie z wzor cemma być tak zbu do wa ny, aby mógł się po ru szać... „płyn nie, ener -gicz nie, z roz ma chem, da le ko i swo bod nie wy rzu ca jąc koń czy ny.Ak cja przed nich i tyl nych koń czyn rów no le gła”... Czy ta jąc wzo -rzec, na le ży ro zu mieć, że koń czy ny u psa sto ją ce go i w ru chu sąod sie bie od da lo ne pro por cjo nal nie do bu do wy psa i wzglę demsie bie rów no le głe, a wszel kie od chy le nia od rów no le gło ści (wio -sło wa nie, zbli że nie koń czyn, roz sze rze nie, becz ko wa tość, po sta -wa kro wia i in ne po spo li te nie pra wi dło wo ści) są nie po żą da ne.

Opis bu do wy koń czyn u jam ni ka wzo rzec po da je bar dzo szcze -gó ło wo i do kład nie z uwzględ nie niem dłu go ści po szcze gól nychkoń czyn i ich wza jem ne go ką to we go do pa so wa nia. Bu do wakoń czyn u jam ni ka od po wia da je go użyt ko wo ści po le ga ją cejw znacz nym stop niu na wy ko py wa niu nor i pe ne tra cji w no rach.Ka żdy, kto ob ser wo wał jam ni ka, wie, że jest to pies o ta kiej pa sjiko pa nia w zie mi, że spro wo ko wa ny przez kre ta czy mysz po tra fiza mie nić pół hek ta ra łą ki w zo ra ne po le w cią gu za le d wie kil kugo dzin. Dla te go też pa trząc na jam ni ka, mu si my wie dzieć, żeżad na in na ra sa psów krót ko no gich, ża den te rier ani ża den krót -ko no gi pies z gru py dzie wią tej nie są przez na tu rę przy sto so wa -ne do ko pa nia nor tak do sko na le jak jam ni ki.

Sko śnie po ło żo na ło pat ka w po łą cze niu sta wo wym (wy cho -dzą cym na przed pier sie), z dłu gą jak na psa ko ścią ra mien ną(uło żo ną wła śnie u jam ni ka pra wie rów no le gle do most ka), dal -szym od cin kiem po łą czo na w sta wie łok cio wym z dość krót ki miko ść mi pod ra mie nia, nad garst ka i pal ców pod pie ra ją cy miod przo du cię żki, moc ny kor pus. Pro szę za uwa żyć, że u do brzezbu do wa ne go jam ni ka (tak jak u żad nej in nej ra sy) staw łok cio -wy znaj du je się po wy żej dol nej li nii klat ki pier sio wej (most ka)(rys. 2). Ta ka wła śnie bu do wa po zwa la na prze ci ska nie się w wą -skim tu ne lu, a na wet po sze rza nie go, gdyż umo żli wia unie sie niekrót kiej wol nej czę ści koń czy ny aż do li nii grzbie tu. Do dat ko wobu do wa ta ka po zwa la na opar cie się tu ło wia na most ku o pod ło -że w tu ne lu, a nie ob cią żo na koń czy na mo że go po głę biać lub po -sze rzać, ko piąc zie mię. Po dob nie jest z pro por cja mi koń czynmied nicz nych „po py cha ją cych” psa w no rze do przo du. Od cin kikost ne koń czyn w sta wach u jam ni ka są ze sta wio ne pod ta ki miką ta mi, że dość krót kie koń czy ny są jesz cze bar dziej skró co ne

Rys. 1. Możliwość kompensacji położenia łopatki wg C.M. Brown

punkt obrotu

Rys. 2. Budowa kostna kończyny piersiowej jamnika na tle klatki piersiowejwg R.P. Fillott

– „zło żo ne”, co po zwa la na ich ol brzy mią zdol ność ru cho wą – ma -ni pu la cyj ną, nie spo ty ka ną u in nych ras po za jam ni ka mi (rys. 3).Do brze ką to wa ne koń czy ny ob ni ża ją jam ni ka, przy bli ża jąc godo zie mi, w tym ta kże je go gło wę i nos. Nie jest więc przy pad -kiem, iż są ce nio ne przez my śli wych ja ko do sko na łe tro pow ce.

E.M. Gil bert i T. Brown (1995) po da ją do dat ko wo, że krót -kość koń czy ny pier sio wej u jam ni ka jest rów nież ko rzyst na w no -rach przy spo tka niu z li sem czy bor su kiem, któ re nie mo gąw obro nie wła snej zła pać za no gę in tru za, gdyż wcze śniej spo ty -ka ją je go gło wę uzbro jo ną w moc ne zę by. Nie ste ty przy tychwszyst kich ko rzy ściach, ja kie da ją tak zbu do wa ne no gi, jam ni kinie są psa mi szyb ki mi.

Cur tis M. Brown na pod sta wie po mia rów i ba dań po da je pew -ne pra wi dło wo ści w pro por cjach po szcze gól nych czę ści cia łapsów. Psy o krót kich szy jach ma ją prze wa żnie krót kie ta kże klat -ki pier sio we, stro mo usta wio ne ło pat ki i brak przed pier sia. Dłu -ga szy ja jest sko re lo wa na z po jem ną klat ką pier sio wą, sto sun ko -wo krót ki mi lę dźwia mi, do brze po chy lo ną ob rę czą mied nicz nąi do brze po ło żo ną ło pat ką. Tak że dłu ga szy ja nie jest tyl ko wy ni -kiem dą żeń es te tycz nych – wraz z dłu gą wą ską gło wą u jam ni kapod kre śla je go ele gan cję i szla chet ny wy gląd, ale ta kże jest uza -sad nio na funk cjo nal nie.

Pra wi dło wo zbu do wa ny i po ru sza ją cy się jam nik jest przy kła -dem kla sycz nych roz wią zań mo to ry ki koń czyn za pew nia ją cychmak si mum efek tu przy za cho wa niu umia ru w na kła dzie. Nie jestto pies o eks tre mal nych ocze ki wa niach (po za no rą) i co do szyb -ko ści, i co do dy stan su, bez po trze by wy so kich sko ków czy na -głych, gwał tow nych star tów.

Ruch jam ni ka oce nia my wy łącz nie w kłu sie. Ni gdy w stę pie,truch cie czy w ga lo pie.

Kłus to ro dzaj ru chu, w któ rym pies ryt micz nie (w dwu tak tach)uno si i ude rza o pod ło że jed no cze śnie dwie koń czy ny znaj du ją cesię po prze kąt nej (np. pra wa mied nicz na i le wa pier sio wa).

Po nie waż nasz jam nik jed no cze śnie ma dwie koń czy ny w po -wie trzu, a o pod ło że opie ra się na dwu po zo sta łych, mu siprzy prze no sze niu cię ża ru cia ła z jed nej pa ry koń czyn na dru gąza cho wać mak sy mal ną rów no wa gę, co wi dać po pra wie pro stejli nii grzbie tu i bra ku do dat ko wych bocz nych skło nów cia ła z gło -wą, szy ją i ogo nem włącz nie.

Kłus mo że być wol ny, umiar ko wa ny – nor mal ny i wy cią gnię ty. Oce nę prze pro wa dza my in dy wi du al nie u po je dyn cze go jam ni -

ka w kłu sie nor mal nym – umiar ko wa nym, przy któ rym pies po -ru sza się po li niach pro stych w kie run ku od pa trzą ce go do pa -trzą ce go i tak, aby po ka zać ruch bocz ny (ruch po trój ką cie).Umie jęt ne po ka za nie psa w swo bod nym, umiar ko wa nym kłu sie,bez zba cza nia z li nii pro stych, bez na pie ra nia na smycz ani cią -gnię cia i szar pa nia, bar dzo uła twia oce nę.

U psa po ru sza ją ce go się w na szym kie run ku ob ser wu je myrów no le głość sta wia nia koń czyn, brak od chy la nia łok ci i pro ste

usta wie nie pal ców. Bar dzo lek kie zbie ra nie łap (przy rów no le -głych koń czy nach) jest u jam ni ka nie po żą da ne, ale win no być to -le ro wa ne, gdyż jest to ten den cja na tu ral na w prze ci wień stwiedo od sta wia nia łap na ze wnątrz, co jest wa dą i nie znaj du je uza -sad nie nia.

W ru chu od nas oce nia my koń czy ny mied nicz ne, ich rów no le -głość, od le głość mię dzy ni mi i po dą ża nie do kład nie śla da mi koń -czyn pier sio wych. Zwra ca my rów nież uwa gę na li nię grzbie tui za cho wa nie się ogo na. Win ny być w jed nej li nii, jak naj bar dziejpro ste, przy mi ni mal nych je dy nie ru chach bocz nych, co świad czyo za cho wa niu rów no wa gi i wła ści wej ko or dy na cji ru chu. Wszel -kie od chy le nia rów no wa gi ko ry gu je bar dzo ak tyw ny u jam ni kaogon tak dłu go, jak tyl ko mo że to zro bić.

Przy ru chu bocz nym ob ser wu je my ca łe go psa z pro fi lu. Taoce na za bie ra naj wię cej cza su.

Jam nik w kłu sie opusz cza nie co gło wę do ukła du go dzi -ny 10.00 (na ze ga rze) (w po zy cji sto ją cej gło wa win na być wy żejw miej scu go dzi ny 11.00). Mo żli wie dłu ga szy ja prze cho dzi ła -god ną krzy wi zną po przez wy raź ny kłąb w pro sty u jam ni kagrzbiet i koń czy się ogo nem no szo nym mo żli wie w po zio mie(przed łu ża jąc li nię grzbie tu, a nie skra ca jąc jej). Ob ser wu je mydłu gość wy kro ku, wy so kość uno sze nia koń czyn i miej sce ichopa da nia na pod ło że, zwra ca jąc uwa gę, czy koń czy ny pier sio wenie są uno szo ne zbyt wy so ko i nie są sta wia ne zbyt bli sko. Wy so -kie uno sze nie koń czyn – „pa lan to wa nie lub hack ney” – by łodo nie daw na ty po we tyl ko u mi nia tu ro we go pin cze ra i char ci kawło skie go (dla te go nie któ rzy mi ło śni cy tych ras im to wy ba cza -ją). U jam ni ków jest wy so ce nie po żą da ne i zda rza się nie zwy klerzad ko. Bli skie sta wia nie koń czyn pier sio wych jest wa dą u jam ni -ka i naj czę ściej wy ni ka ze zbyt sła bej – ma ło ener gicz nej i wy daj -nej pra cy koń czyn mied nicz nych, któ re są „mo to rem ru chu”.Mo że rów nież świad czyć o skrom niej szym niż po trze ba umię -śnie niu tych koń czyn.

Zwra ca my uwa gę na płyn ność po su wa nia się do przo du orazwspół pra cę koń czyn mied nicz nych i pier sio wych – czy za kreskro ków jest iden tycz ny. Mo że się zda rzyć tak, że tył nie na dą żaza przo dem, lub od wrot nie (o co trud no u jam ni ków), gdy koń -czy ny tyl ne są sta wia ne przed śla dem po zo sta wio nym przez od -po wia da ją ce im stro na mi koń czy ny przed nie.

Pa trząc na jam ni ka, mu si my za po mnieć o wszyst kich in nychra sach i ana li zo wać za ob ser wo wa ne za cho wa nie się jam ni kaw ru chu w opar ciu o je go tra dy cyj ne i obec ne prze zna cze niei użyt ko wość. Bu do wa po win na cał ko wi cie od po wia dać prze wi -dzia nej dla te go ty pu psa funk cji przy za cho wa niu mak sy mal ne -go zdro wia, ży wot no ści i dłu gie go ży cia.

Cał ko wi ty brak w kra jo wej li te ra tu rze opra co wań do ty czą cychme cha ni ki ru chu u psów ośmie lił mnie do na pi sa nia skrom ne goopra co wa nia w od nie sie niu do jam ni ków. Zda ję so bie spra wę z te -go, że te mat nie zo stał wy czer pa ny, tak sa mo jak oce na kom plet -na jam ni ka, a nie tyl ko ru chu. W świa to wej li te ra tu rze spe cja li -stycz nej wie le za gad nień do ty czą cych lo ko mo cji, czy li spo so bówprze miesz cza nia się i eko no mii ru chu u psów ge ne ral nie, nie ste ty,tak jak wcze śniej pi sa łem, na dal po zo sta je nie wy ja śnio nych.

Rocz ni ko wi Klu bu Jam ni ka dzię ku ję za go ścin ne stro ny, po zo -sta wia jąc te mat otwar ty za chę ca jąc do dys ku sji i pro sząc o uzu -peł nie nia.

To masz Bor kow skiDr n. wet., sę dzia ky no lo gicz ny

30 Pies 2 (354) 2014

Rys. 3. Możliwości anatomiczne przy pracy w norze wg. R.P. Eillott

Pies 2 (354) 2014 31

ABC�be�ha�wio�ru�psów

Cz. V. Konsekwencje nieprawidłowegopostępowania z psem

Obec nie lu dzie pro wa dzą bar dzo in -ten syw ne ży cie zwią za ne z pra cą za wo -do wą, do mem, ro dzi ną i co dzien ny miobo wiąz ka mi. Co raz mniej cza su ma jądla przy ja ciół, choć z ca łą pew no ścią ichma ją i po trze bu ją. Cza sem de cy du ją sięna psa, któ ry to wa rzy sząc im w naj istot -niej szych chwi lach i zno sząc ich wszel kiehu mo ry i na stro je, jest za wsze obok, da -jąc przy tym po czu cie bez pie czeń stwaoraz uczu cie by cia po trzeb nym. Lu dziew tym przy pad ku trak tu ją psa jak człon -ka ro dzi ny, a emo cje, ja kie ni mi rzą dzą,są po dob ne do tych skie ro wa nychdo dzie ci i in nych człon ków naj bli ższejro dzi ny.

In ni lu dzie na by wa ją psa po to, abymóc wraz z nim re ali zo wać swe pa sjei ma rze nia. Cza sem z po mo cą psa chcądo zna wać nie zwy kle przy jem ne go uczu -cia wy gra nej, np. pod czas za wo dów ky -no lo gicz nych czy po lo wań. Ich am bi cjesą co raz więk sze, przez co do cho dzido wy two rze nia ol brzy mie go na pię ciaemo cjo nal ne go skie ro wa ne go na psa,któ ry czę sto nie jest w sta nie spro staćwy ma ga niom wła ści cie la.

Nie twier dzę, że zwią zek czło wie kaz psem ba zu je je dy nie na ta kich emo -cjach. Ogrom na licz ba wła ści cie li two rzyze swo imi psa mi nie bu dzą ce obaw in te r -ak cje opar te przede wszyst kim na zro zu -mie niu i sza cun ku. Ko rzy sta ją oni z wła -snej in tu icji, wcze śniej szych do świad -czeń, bądź z mo żli wo ści edu ka cji w tymza kre sie. Ce lo wo przed sta wiam pań stwudwa skraj ne przy pad ki, aby uwra żli wićna ich ewen tu al ne skut ki.

Ar ka – mło da jam nicz ka na le żą cado bar dzo wra żli wej i tro skli wej pa ni, Hi -ro – se ter, któ re go wła ści cie lem byłwład czy, su ro wy pan – to dwa „przy pad -ki”, nad któ ry mi mia łam oka zję pra co -wać. Oba psy wy ka zy wa ły się du żą bo -jaź li wo ścią, choć i przy czy ny za cho wań,i ich wzmoc nie nia by ły od mien ne. Opie -ku no wie trak to wa li swe czwo ro no giw zu peł nie in ny spo sób, ale skut ki tychpo stę po wań oka za ły się nie ste ty po wa ż -ne i po dob ne. W mo men cie, gdy Ar ka

cze goś się wy stra szy ła, pa ni, za la na łza -mi, bra ła sucz kę na rę ce, so wi cie jąprzy tym po cie sza jąc, wzmac nia jąc tymsa mym za cho wa nie zwią za ne ze stra -chem. Na stęp stwem ta kich sy tu acji by łare zy gna cja ze spa ce rów, po nie waż, jaksię póź niej do wie dzia łam, sta ły się onezbyt stre su ją ce przede wszyst kim dla pa -ni. Sucz ka mu sia ła za ła twiać się w do mubądź w ogród ku, nie od stę po wa ła wła -ści ciel ki na krok, prze ży wa ła ka żdą roz -łą kę z nią, za czę ła nisz czyć przed mio ty,po ja wi ły się pro ble my z nad mier nąwoka li za cją (nie uza sad nio ne szcze ka niei wy cie).

Ar ka oczy wi ście na dal oba wia ła siędźwię ków do cho dzą cych z po dwór ka,ba ła się lu dzi i in nych zwie rząt. Wła ści -ciel ka Ar ki, na sku tek pier wot ne go pro -ble mu oraz w wy ni ku ol brzy miej emo cjo -nal nej wię zi z sucz ką, przy ję ła po sta wębier ną, do pro wa dza jąc tym sa mym doroz wo ju lę ku i je go na stępstw.

Z ko lei Hi ro nie mógł się bać, bo toprze kre śla ło je go ka rie rę spor to wą.Za ka żdy ob jaw lę ku do sta wał ostrą re -pry men dę, cza sem pa na po no si ły emo cjei sto so wał rów nież ka ry cie le sne (w po -przed nim ar ty ku le wy ja śnia łam, czymjest ka ra po zy tyw na P +). Opie kun do -pie ro uczył się po stę po wa nia z psem,a je go nie wie dza do pro wa dzi ła do po -wsta nia u Hi ro agre sji wo bec lu dzii psów. Nie umie jęt ne sto so wa nie kar wo -bec psów wpły wa na ich ne ga tyw ne po -strze ga nie świa ta ze wnętrz ne go, choćna ogół so bie te go nie uświa da mia my.Obec nie w szko le niu pre fe ro wa ne sąprzede wszyst kim tzw. ka ry ne ga tyw ne(P –) – wła ści ciel za bie ra swe mu psu coś,co sta no wi dla nie go ja kąś war tość.W przy pad ku te ra pii lę ku jest to jed nakpo su nię cie dość ry zy kow ne.

Ce lem be ha wio ry stów jest przedewszyst kim wy two rze nie zmia ny emo cjo -nal ne go na sta wie nia psa w sy tu acji pro -ble mo wej. Do dat ko wo w miej sce za cho -wa nia nie po żą da ne go wpro wa dza się za -cho wa nie za stęp cze, któ re mo że być na -gra dza ne. Jest to tzw. tech ni ka prze ciw -

wa run ko wa nia (w ko lej nym nu me rzeme to dy be ha wio ral ne bę dą prze ze mnieopi sy wa ne do kład niej). Z dru giej stro nyuni ka się wszel kich sy tu acji nie kon tro lo -wa nych, mo gą cych po głę bić pro blem.Pod su mo wu jąc, sta ra my się wy ga sić ne -ga tyw ne za cho wa nie i wzmoc nić po żą -da ne.

Nie sa mo wi cie trud no jest za sto so waćka rę w spo sób od po wied ni.

Wa dy ka ra nia:• Ka ry sa me w so bie nie po wo du ją

wy ga sze nia złe go za cho wa nia. Przy czy -nia ją się je dy nie do ma sko wa nia pro ble -mu.

• Ka ra nie nie sie ze so bą in for ma cji,w ja ki spo sób pies ma się za cho wać.

• Trud no jest od ra zu wy wa żyć in ten -syw ność ka ry. Zbyt sła ba nie zo sta nieprzez psa za uwa żo na, zbyt sil na mo żedo pro wa dzić do po gor sze nia re la cjiz wła ści cie lem lub do agre sji. Po za tymstop nio wa nie ka ry mo że do pro wa dzićdo przy zwy cza ja nia się psa do niej. Dla -te go np. psy cią gną na smy czy mi mo za -sto so wa nia kol czat ki.

• Ka ra nie sie ze so bą ry zy ko sko ja rze -nia przez psa od czu cia dys kom for tu czybó lu z po ja wia ją cym się obiek tem, np.dzieć mi, ro we rzy sta mi, in nym psem itd.Praw do po dob nie tak się sta ło z oma wia -nym se te rem.

• Ka ra mu si być za sto so wa na do kład -nie w mo men cie wy ka za nia za cho wa niane ga tyw ne go. Gdy po ja wi się zbyt póź -no, nie zo sta nie sko ja rzo na przez psaz wy ka zy wa nym wcze śniej za cho wa -niem, a z za cho wa niem wy stę pu ją cympod czas ka ra nia.

• Ka ra mu si być sto so wa na za wsze,gdy tyl ko ne ga tyw ne za cho wa nie jestpre zen to wa ne. Brak kon se kwen cji mo żedo pro wa dzić do uod por nie nia zwie rzę ciana wy ga sa nie pro ble mu i tym sa mymutrzy mu je się na dal uwa run ko wa ne za -cho wa nie.

• Ka ry nie prze wi dy wal ne mo gą do -pro wa dzić do zja wi ska „wy uczo nej bez -rad no ści” (tzw. zła ma nie psa), któ rej na -stęp stwem mo gą być sta ny de pre syj ne.

32 Pies 2 (354) 2014

W paź dzier ni ku 2013 ro ku mo ja sucz -ka bor der col lie, któ ra re pre zen to wa łaPol skę na Mi strzo stwach Świa ta Agi li -ty 2012, ze rwa ła wię za dło krzy żo we.Zo sta ła pod da na ope ra cji me to dą ze -wną trz sta wo wą ja ko tą naj mniej in wa -zyj ną. Jest to me to da za le ca na dla psówwa żą cych po ni żej 20 kg, cho ciaż me todle cze nia te go pro ble mu jest du żo wię cej.Od mniej po bar dziej sku tecz ne. Po dob -nie rzecz się ma z ich in wa zyj no ścią i roz -pię to ścią ce no wą.

Nie ste ty, po dwóch mie sią cach oka za -ło się, że nić syn te tycz na, któ ra mia łausta bi li zo wać ko la no, nie speł ni ła za da -nia, a do dat ko wo me cha nicz nie ura ża łatkan ki i trze ba by ło ją usu nąć.

Po sta no wi łam dać so bie i psu ko lej nedwa mie sią ce na me to dę za cho waw cząi kon ty nu ować re ha bi li ta cję, aby usta bi li -zo wać ko la no. W tym cza sie zbie ra łamin for ma cje o przy pad kach ze rwa nia wię -za dła krzy żo we go u psów spor to wychoraz o me to dach, ja ki mi zwie rzę ta te by -ły ope ro wa ne. Przez czte ry mie sią ce mójpies był in ten syw nie re ha bi li to wa nypod okiem spe cja li sty. By ło po le ma gne -tycz ne, elek tro sty mu la cje TENS, EMS,ma sa że, ćwi cze nia, su ple men ta cja. Nie -ste ty, po stę py by ły ni kłe, pies na dal od -cią żał ła pę, co by ło szcze gól nie wi docz nepod czas swo bod ne go sta nia i stę pa. Mię -śnie cho rej ła py od bu do wy wa ły się bar -dzo wol no. Mi mo wspo ma ga nia ćwi cze -nia mi i elek tro sty mu la cją EMS nie uda ło

się od bu do wać mię śniów ki. Ca ły czastrze ba by ło psu ogra ni czać ruch. Złestąp nię cie i już cho dził na trzech ła pach.

Dwa mie sią ce po ope ra cji ze wną trz -sta wo wej tra fi łam na kon sul ta cję do dr.Ja nu sza Bie żyń skie go z Wro cła wia. Dok -tor Ja nusz Bie żyń ski od lat z po wo dze -niem ope ru je skom pli ko wa ne or to pe -dycz ne przy pad ki psów spor to wych, nietyl ko z Wro cła wia, czę sto są to psy czo -ło wych pol skich za wod ni ków, obe dien ceczy agi li ty, na przy kład ta kie, któ re nie -jed no krot nie re pre zen to wa ły Pol skę naMi strzo stwach Świa ta Agi li ty.

W lecz ni cy po zna łam wła ści cie la la bra -do ra Ka sto ra, któ ry wła śnie miał miećope ro wa ne wię za dło krzy żo we me to dąTTA -Ra pid. Po pro si łam o kon takt i przezko lej ne mie sią ce co kil ka dni otrzy my wa -łam fil my po ka zu ją ce, jak la bra dor do -cho dził do spraw no ści po ope ra cji.

Ope ra cja mo je go psa me to dą TTA -Ra -pid zo sta ła prze pro wa dzo na 3 mar -ca 2014 ro ku. Pierw sza do ba upły nę łabar dzo spo koj nie. Na dru gi dzień Vio lapró bo wa ła już do sta wiać ope ro wa ną ła -pę. W trze ciej do bie za czę ła uży wać czte -rech łap. Przez sie dem dni mia ła ela stycz -ny, lek ko usztyw nio ny opa tru nek. Ósme -go dnia zdję to jej szwy. Obec nie mi ja dru -gi ty dzień i wi dać, jak szyb ko pies za czy -na ob cią żać ła pę, jak je go chód z ka żdymdniem jest pew niej szy. Po pierw szej ope -ra cji, ze wną trz sta wo wej, pies do pie ropo upły wie dwóch ty go dni za czy nał pró by

ob cią ża nia ła py, jed nak ca ły czas by ło wi -docz ne, że uży wa jej tyl ko do utrzy ma niarów no wa gi i od py cha nia się. Po TTA -Ra -pid od sa me go po cząt ku wi dać by ło sta -bil niej szy chód. I jest jesz cze jed na rzecz,któ ra świad czy o tym, że by ła to do brade cy zja. Przez ostat nie mie sią ce mój pieswięk szość cza su prze by wał na le go wi skupod scho da mi, a tam cho wa się za wsze,kie dy coś mu do le ga. Te raz Vio la za czę łaco raz czę ściej prze by wać z na mi, wy le gu -jąc się na fo te lach jak kie dyś. Wi dać, żepo pra wi ło jej się sa mo po czu cie. Po dwóchmie sią cach wi dać, że za czę ły się od bu do -wy wać mię śnie.

Na to miast ja, po pro wa dzo nej dzieńw dzień przez czte ry mie sią ce jed no --dwu go dzin nej re ha bi li ta cji Vio li, po jejnie uda nej ope ra cji ze wną trz sta wo wej,wi dząc, ja ki efekt da je me to da TTA -Ra -pid, mam po czu cie stra co ne go cza su.Ale mam też na dzie ję, że mo ja hi sto riapo mo że in nym wła ści cie lom psów w po -szu ki wa niach naj lep szej opcji le cze niaich zwie rząt przy ze rwa nym wię za dle.W tym ce lu zo stał za ło żo ny ka nał in ter -ne to wy na Youtu be z na gra nia mi po ka -zu ją cy mi, jak psy wra ca ją do spraw no ścipo ope ra cji TTA -Ra pid (ka nał mo żnazna leźć, wpi su jąc w wy szu ki war kę „ttara pid BB”).

Po pro si łam też dr. n. wet. Ja nu szaBie żyń skie go i re ha bi li tant kę mgr Mar ty -nę Błasz czyk o udziel nie wy wia du na te -mat ze rwa ne go wię za dła krzy żo we gooraz me tod na praw czych i re ha bi li ta cjipo tej kon tu zji.

Be ata Ba na szak

Zer wa ne wię za dło i co da lej?

Pies cał ko wi cie tra ci pew ność sie bie i po -czu cie wia ry we wła sne mo żli wo ści.W na stęp stwie nie ule ga pro ce som ucze -nia, jest w per ma nent nym stre sie.

• Nie któ re za cho wa nia ba zu ją ce na si -le po pę du (wro dzo ne) mi mo sto so wa niakar nie wy ga sa ją, np. za cho wa nia ło -wiec kie.

Cza sem zwie rzę pró bu je unik nąć ka ry.Psy mo gą za sto so wać jed ną z czte rechin stynk tow nych re ak cji. Są to tzw. stra te -gie prze trwa nia 4F obej mu ją ce: za sty -gnię cie w bez ru chu (fre eze), za ła go dze -nie (flirt/fid dle abo ut), uciecz kę (fli ght),wal kę (fi ght). To, ja kie dzia ła nie po dej -mą, za le ży nie tyl ko od prze by tych do -świad czeń, ge nów i „oso bo wo ści”, aleteż od wzmoc nień ze wnętrz nych, w tym

od wła ści cie la. W przy pad ku pra cyz psem lę kli wym spra wą naj wa żniej sząjest wy two rze nie w zwie rzę ciu pew no ścisie bie, za ufa nia do wła ści cie la oraz sta bil -no ści śro do wi ska. Wa żne jest, że by po -dejść do pro ble mu po wa żnie i re ago waćod ra zu, gdy za uwa ży my ano ma lie w za -cho wa niu pu pi la. Pró ba bier nej uciecz kiod pro ble mów do pro wa dzić mo że je dy -nie do ich na war stwie nia. Pre sja i nie -umie jęt ne sto so wa nie kar rów nież wpły -wa ją ne ga tyw nie. Lę kli wy pies po trze bu -je pew ne go wła ści cie la, któ ry wie, jak re -ago wać w ka żdej na po tka nej sy tu acji,i przej mu je kon tro lę, kie ru jąc się przedewszyst kim roz wa gą.

Pra ca z psa mi uczy sa mo kon tro li, opa -no wa nia, po dej mo wa nia szyb kich de cy -

zji, cier pli wo ści, kon se kwen cji. Przy mo -bi li za cji i od po wied niej mo ty wa cji mo żnaso bie po ra dzić z więk szo ścią pro ble mówbe ha wio ral nych i tym sa mym pod nieśćza rów no do bro stan zwie rzę cia jak i lu dziz nim miesz ka ją cych. Tak też się sta łow przy pad ku Ar ki, Hi ro i ich opie ku nów.

Na le ży pa mię tać o tym, że pies mapra wo wy ka zy wać strach, któ ry wią żesię z in stynk tem prze trwa nia. Za da niemopie ku na jest za zna jo mie nie czwo ro no gaze świa tem i utwier dze nie go w prze ko -na niu, że bać się nie mu si.

Mgr inż. Mar ta Cier – be ha wio ry sta,

tre ner szko le nia psów

33Pies 2 (354) 2014

Be ata Ba na szak: Kie dy i dla cze go do -cho dzi do ze rwa nia wię za dła krzy żo we -go u psa? Ja ki mi me to da mi się je dia -gno zu je?

Ja nusz Bie żyń ski: Do ze rwa nia wię za -dła krzy żo we go do gło wo we go do cho dzićmo że w ró żnych oko licz no ściach, jak rów -nież z ró żnych przy czyn. W świe tle współ -cze snych ba dań wy da je się, że de cy du ją -cym czyn ni kiem są zmia ny struk tu ral ne za -cho dzą ce w wię za dle, po wo du ją ce je goosła bie nie, a w kon se kwen cji ze rwa nie.W tym kon tek ście czyn ni ki ta kie jak nad -wa ga, spe cy ficz ny typ ru chu czy ura zy sta -ją się czyn ni ka mi dru go rzęd ny mi. Oczy wi -ście by wa też, że ele men tem de cy du ją cymjest uraz lub nad mier ne ob cią że nie. War tonad mie nić, iż wy stę pu ją rów nież czyn ni kizwią za ne ze spe cy ficz ną bu do wą ana to -micz ną, sprzy ja ją cą te go ty pu ura zom,cho dzi tu głów nie o swo iste usta wie niepłasz czy zny ko ści pisz cze lo wej.

Roz po zna nie ze rwa nia opie ra się przedewszyst kim na ba da niu kli nicz nym, a ba da -nia mi uzu peł nia ją cy mi są rent gen lub to -mo gra fia kom pu te ro wa. W ba da niu kli -nicz nym wy ko nu je się dwa ty py te stów:test szu fla do wy oraz test zgię cio wy lubkom pre syj ny.

B.B.: Zna la złam w In ter ne cie ta kąwy po wiedź: „Me tod le cze nia wię za dłakrzy żo we go jest 200, a to zna czy, że niema żad nej do brej”. Zga dza się Panz tym zda niem? Ilo ma tech ni ka mi Panope ro wał wię za dło krzy żo we? Czyobec nie jest ja kaś, god na po le ce nia?

J.B.: Fak tycz nie, me tod le cze nia ze rwa -nia wię za dła krzy żo we go do czasz ko we gojest bar dzo du żo. Mo żna je po dzie lićna trzy za sad ni cze gru py: 1. sta bi li za cja we wnątrz sta wo wa, po le ga ją -ca na przy wró ce niu sta bil no ści ko la na po -przez wpro wa dze nie im plan tu na tu ral ne go(tkan ko we go) lub sztucz ne go w miej scuprze bie gu wię za dła krzy żo we go2. sta bi li za cja ze wną trz sta wo wa (ze wnątrz -to reb ko wa), po le ga ją ca na przy wró ce niusta bil no ści ko la na po przez umiesz cze nieswo iste go im plan tu po za sta wo wo lub po -przez pla sty kę tka nek ma ją cą na ce lu usta -bi li zo wa nie ko la na

3. za bie gi ko ry gu ją ce geo me trię ko la na,po le ga ją ce naj czę ściej na spe cy ficz nymprze cię ciu ko ści pisz cze lo wej.

W ra mach tych trzech grup za bie gówist nie je sze reg ty pów i mo dy fi ka cji, stądtak du ża licz ba me tod. Wy ko ny wa łem za -bie gi ze wszyst kich trzech wy mie nio nychgrup. Pro szę pa mię tać, że wy bór me to dyuza le żnio ny jest od wie lu czyn ni ków czy -sto me dycz nych (tzn. wiel kość i wiek pa -cjen ta, je go stan kli nicz ny, obec ność zmianw struk tu rze ko la na), ale rów nież od mo ż -li wo ści tech nicz nych chi rur ga, za rów noma nu al nych, jak i sprzę to wych. Nie ste ty,nie ba ga tel ną ro lę od gry wa ją rów nieżwzglę dy czy sto eko no micz ne.

B.B.: Po roz ma wiaj my o mo żli wo -ściach le cze nia ta kie go ura zu. Naj po pu -lar niej sza, naj mniej in wa zyj na i naj tań -sza jest me to da ze wną trz sta wo wa.Na czym po le ga i dla ja kich psów się na -da je, bo czę sto czy ta się, że tyl ko dlapsów wa żą cych po ni żej 20 kg?

J.B.: Me to dy ze wną trz sta wo wej niemo żna uznać za naj mniej in wa zyj ną, za jejpo pu lar no ścią prze ma wia fakt, iż w pew -nych wa rian tach nie wią że się z du ży mikosz ta mi ma te ria ło wy mi, a w związ kuz tym nie jest to me to da dro ga. Ist nie je ca -ła gru pa me tod ze wną trz sta wo wych cha -rak te ry zu ją cych się spe cy ficz nym ty pemi prze bie giem im plan tów. Me to dy ze -wnątrz sta wo we naj le piej spraw dza ją sięu psów o wa dze mak sy mal nie 20–30 kg,ale mia łem psie go pa cjen ta o wa -dze 104 kg, u któ re go ta me to da też sięspraw dzi ła.

B.B.: Wła ści ciel la bra do ra Ka sto raopo wia dał, że po wy sił ku i pod wpły -wem zim na mię śnie na ła pie ope ro wa -nej me to dą ze wną trz sta wo wą bar dzodrżą. Nie ma te go w dru giej ła piepo TTA -Ra pid.

J.B.: Trud no po wie dzieć, cze mu tak siędzie je. Być mo że for ma bli zny, któ ra sięwy two rzy ła po za bie gu, ule gła po wy sił kuzmę cze niu. Bli zna ca ły czas pra cu je i jestroz cią ga na, po wy sił ku mo że więc do cho -dzić do lek kie go po bo le wa nia. Zmę cze niumo gą też ule gać mię śnie w po bli żu tejblizny.

B.B.: W do stęp nej na na szym ryn kuksią żce Re ha bi li ta cja psów au tor stwaD. L. Mil li sa, D. Le vi ne’a i R. A. Tay lo ra,któ rej pol skie wy da nie Pan re da go wał,czytamy, że ni ci po ja kimś cza sie się lu -zu ją, ale są one po trzeb ne tyl ko do mo -men tu wy two rze nia się na to reb ce sta -wo wej bli zny łącz not kan ko wej, któ rama sta bi li zo wać ko la no. Czy teo re tycz -nie mo żna by nić wy jąć i sa ma bli zna bę -dzie sta bi li zo wać ko lano?

J.B.: Fak tycz nie w me to dach ze wną trz -sta wo wych po upły wie oko ło 3–6 mie się cyod za bie gu wy twa rza się swo ista bli znałącz not kan ko wa, sta bi li zu ją ca ko la no. Potym cza sie im plant uży ty do sta bi li za cji ko -la na peł ni już ro lę dru go rzęd ną. Teo re tycz -nie mo żna by ło by go usu nąć. Oczy wi ścieczas 3–6 mie się cy jest okre sem umow nymi na le ży trak to wać go bar dzo in dy wi du -alnie.

B.B.: Jak szyb ko po me to dzie ze -wnątrz sta wo wej pies za czy na cho dzić?Ja kie jest po stę po wa nie po ope ra cyj ne?Ja ka jest sku tecz ność i szan sa po wro -tu do du żej ak tyw no ści po za sto so wa -niu tej me to dy? Co w niej naj bar dziejzawo dzi?

J.B.: Trud no jed no znacz nie okre ślić tenczas. Uśred nia jąc, mo żna by przy jąć 4–8ty go dni. W pierw szym okre sie po ope ra cji(do 4 ty go dni) wska za na jest bez względ -na kon tro la ru chu psa, spro wa dza ją ca siędo krót kich spa ce rów na smy czy. W póź -niej szym okre sie, w za le żno ści od stop -nia przy wra ca nia spraw no ści ru cho wej,zwięk sza się swo bo dę ru chu. Nie mniej jed -nak do 3 mie się cy sto su je się ogra ni cze nia,zwłasz cza skraj nych ob cią żeń. Je śli cho dzio sku tecz ność me to dy, na le ży pa mię tać, żenie za le żnie od przy ję te go spo so bu le cze niaw ko la nie za cho dzą zmia ny zwy rod nie nio -we wy ni ka ją ce z ura zu, jak rów nież z in ge -ren cji ope ra cyj nej. Czyn ni ki te wpły wa jąna koń co wy efekt le cze nia. By wa ją osob ni -ki, któ re po tej me to dzie od zy sku ją peł nąspraw ność koń czy ny.

B.B.: Wśród wła ści cie li zwie rząt krą -ży opi nia, że po me to dzie ze wną trz sta -wo wej zry wa się łę kot ka i po trzeb -na jest ko lej na ope ra cja.

Wywiad z dr n. wet. Ja nuszem Bie żyń skim– spe cja li stą chi rur gii we te ry na ryj nej, pra cow nikiem Ka te dryi Kli ni ki Chi rur gii Uni wer sy te tu Przy rod ni cze go we Wro cła wiu

J.B.: Uszko dze nie łę kot ki jest czę stopro ce sem nie za le żnym od wy bra nej me to -dy i wy ni ka z po wsta łe go ura zu. Fak tycz -nie są do nie sie nia, iż do te go uszko dze niado cho dzi po za sto so wa niu me to dy ze wną -trz sta wo wej, jed nak w tej gru pie mo gązna leźć się rów nież uszko dze nia nie roz po -zna ne przed lub w trak cie za bie gu.

B.B.: Me to dy we wnątrz sta wo weTPLO (Ti bial Pla te au Le ve ling Oste oto -my), TTA (Ti bial Tu be ro si ty Ad van ce -ment) i TTA -Ra pid (Ti bial Tu be ro si tyAd van ce ment-Ra pid) po ja wia ły się w tejwła śnie ko lej no ści i mo żna za uwa żyć,że są co raz mniej in wa zyj ne. Czy sto so -wa ne są rów no le gle, czy no wa me to daau to ma tycz nie wy pie ra sta rą?

J.B.: Wy bór me to dy uza le żnio ny jestod wie lu czyn ni ków. TPLO i TTA są od ręb -ny mi me to da mi, któ re roz wi ja ły się nie za -le żnie od sie bie w tro chę in nych kie run -kach i uwa ża się je za rów no rzęd ne. Wy -mie nio ne me to dy są bar dzo po dob ne, je ślicho dzi o sku tecz ność, zaś o wy bo rze de cy -du je oso bi ste prze ko na nie chi rur gai usprzę to wie nie. Oczy wi ście mo żna bywy mie niać niu an se ró żnią ce te me to dy,jed na kże naj istot niej szy jest efekt koń co -wy, a ten w obu jest po rów ny wal ny.Pierw szą me to dą by ła me to da TPLO. Po -wsta ła ona na ba zie do świad czeń, ja kiepro wa dził prof. Barc lay Slo cum – po przezudo sko na la nie wcze śniej szych me todopra co wał TPLO.

Jed na me to da ope ra cji nie eli mi nu jedru giej. Oby dwie są uzna ne za do bre i ta -kie, po któ rych roz wi ja ją się naj mniej szepro ce sy zwy rod nie nio we. Mo żna je dy nieroz wa żać, któ ra jest lep sza ze wzglę duna po ten cjal ne po wi kła nia i tu taj TTA czyTTA -Ra pid wy da ją się ko rzyst niej sze.Przy TPLO, kie dy sta bi li za cja prze cię tej ko -ści nie wy trzy ma, doj dzie do prze rwa niacią gło ści przy na sa dzie pisz cze li, czy li mó -wiąc pro ściej – do jej zła ma nia. Na to miastprzy TTA w przy pad ku ode rwa nia się gu -zo wa to ści pisz cze li na stą pi de sta bi li za cjako la na, uciek nie rzep ka, ale cią głość koń -czy ny bę dzie za cho wa na. Trze ba jed nakpod kre ślić, że w chi rur gii nie ma me toduni wer sal nych. Na przy kład w le cze niu zła -mań za wsze po szu ki wa no me to dy uni wer -sal nej, któ rą mo żna by ło by sto so waćdo wszyst kich ro dza jów zła mań. Jed nakme to da mu si być do bra na do kon kret ne goty pu zła ma nia, nie ma jed ne go uni wer sal -ne go po stę po wa nia me dycz ne go. Po dob -nie rzecz wy glą da i tu taj.

B.B.: Dwa czo ło we agi li to we psyz Czech i Fin lan dii po pię ciu mie sią cach

od ope ra cji TTA wró ci ły do spor tu.W spo so bie ich po ru sza nia się nie wi daćni cze go, co by wska zy wa ło na pro ble myz ko la nem. Przy ta kich ob cią że niach, ja -kich do zna je pies agi li to wy pod czas wy -ko ny wa nia sko ku, cia snych skrę tów,zry wów, by ło by nie mo żli wo ścią za tu -szo wa nie dys kom for tu i nie sta bil no ściko la na.

J.B.: Po tej me to dzie ko la no w pew nymsen sie się sta bi li zu je, tro chę zmie nia się copraw da geo me tria sta wu, ale dzię ki te muko la no funk cjo nu je jak przed ze rwa niemwię za dła. Po pro ce sie go je nia trwa ją cymoko ło 4 mie się cy, ko la no w za sa dzie mo -żna trak to wać jak zdro we. Jest ono w sta -nie wy ko ny wać wszel kie ru chy, mo gą sięje dy nie po ja wić zmia ny zwy rod nie nio we,co jed nak nie jest re gu łą. Na wet je śli są wi -docz ne ra dio lo gicz nie, nie mu szą da waćżad nych ob ja wów. Pies nie po tra fi mar ko -wać bó lu, mo że go ukryć w sta nie eks cy ta -cji, ale na ogół bę dzie wi docz na ku la wi zna.Po za bie gu TTA nie wy stą pi na wet ob jawszu fla do wy (prze su nię cie ko ści pisz cze lo -wej wzglę dem udo wej). Ina czej rzecz sięma po TPLO – w kli nicz nym, wy mu szo nymba da niu ob jaw ten bę dzie wy stę po wał,jed nak nie pod czas ru chu psa, nie bę dą teżwy stę po wać czyn ni ki bó lo we.

B.B.: Dla cze go me to dy TTA i TTA -Ra -pid są tak kosz tow ne?

J.B.: Kosz ty wy ni ka ją z usprzę to wie nianie zbęd ne go do wy ko na nia te go za bie guoraz z fak tu, że mu si przy nim pra co waćca ły ze spół wraz z ane ste zjo lo giem. Wy so -ka jest rów nież ce na ty ta no we go im plan tu,któ ry jest spro wa dza ny z za gra ni cy. Dlapo rów na nia mo gę po wie dzieć, że koszt sa -mej „usłu gi” jest po rów ny wal ny z kosz ta -mi za bie gu me to dą ze wną trz sta wo wą.

B.B.: O TTA -Ra pid jest jesz cze nie -wie le in for ma cji i ma ło kto o niej sły -szał. Ja się o jej ist nie niu do wie dzia łamz pre zen ta cji Ri ta Le ibin ger Me di cal za -miesz czo nej na Youtu be. Jed nakna stro nach pol skich lecz nic nie zna la -złam in for ma cji ani o sa mej me to dzie,ani o psach ope ro wa nych tą me to dą.Wszy scy pi sa li o psach po TPLO i TTA.W zna nej cze skiej kli ni ce ofer ta TTA -Ra -pid po ja wi ła się na stro nie WWW do pie -ro 27.11.2013. Od kie dy Pan ope ru je tątech ni ką? Jak wy glą da ope ra cja i czywy ma ga ja kichś spe cjal nych przy go to -wań ze stro ny we te ry na rza?

J.B.: Wcze śniej ro bi łem TTA, a TTA -Ra -pid wy ko nu ję od je sie ni ze szłe go ro ku.Oczy wi ście, aby ope ro wać któ rąś z tychme tod, na le ży ją do kład nie po znać. Or ga -

ni zo wa ne są za gra nicz ne kur sy dla le ka rzywe te ry na rii, cho ciaż są one bar dzo kosz -tow ne. Do ope ra cji TTA-Ra pid po trzeb nesą spe cjal ne sza blo ny, za po mo cą któ rychdo bie ra się im plant na pod sta wie zdję ciarent ge now skie go. Na le ży też mieć od po -wied ni sprzęt i bar dzo pre cy zyj ną pi łęoscy la cyj ną, po nie waż cię cie mu si być bar -dzo do kład ne. Błąd na po zio mie ką ta jed -ne go stop nia mo że być fa tal ny w skut -kach. No i oczy wi ście naj le piej by ło by miećca ły ze staw im plan tów, cho ciaż to wy ma -ga za mro że nia spo re go ka pi ta łu na dłu -ższy okres. Gdy bym miał wy po wia dać sięja ko chi rurg, to sam za bieg nie jest aż takpro ble ma tycz ny, ro bię znacz nie bar dziejskom pli ko wa ne za bie gi, któ re wy ma ga jąwięk szej pre cy zji, więk sze go na kła du pra -cy i wie dzy. TTA -Ra pid nie jest mo że trud -na, ale ko niecz ne jest pew ne do świad cze -nie chi rur gicz ne. Ktoś, kto ma ma łe do -świad cze nie, nie po wi nien ope ro wać tąme to dą.

B.B.: Ja kie jest po stę po wa nie po ope -ra cyj ne? Na co szcze gól nie mu si uwa żaćwła ści ciel zwie rzę cia?

J.B.: Po ope ra cji TTA -Ra pid pies do syćszyb ko bę dzie po dej mo wał ruch. Jed naknie mo żna po zwo lić mu na peł ną swo bo dę.Mu si być on sys te ma tycz nie za pla no wa nyi roz ło żo ny w cza sie. Na tym eta pie,do mo men tu zro śnię cia się ko ści, ruch psamu si od by wać się na smy czy. Po upły wiemi ni mum 6–8 ty go dni mo żna mu dać wię -cej swo bo dy, ale nie mo że to być ruch nie -kon tro lo wa ny.

B.B.: Z ja kie go ma te ria łu są płyt kisca la ją ce w TPLO? Spo tka łam się z opi -nią, że po TPLO płyt ka sta bi li zu ją ca jestusu wa na po ja kimś cza sie.

J.B.: Nie sły sza łem o tym, aby stan dar -do wo wy cią ga no płyt kę po TPLO. Ro bi sięto, ale wów czas, kie dy po wsta je od czynlub je że li płyt ka de for mu je ob rys koń czy -ny. Jed nak nie ma in nych wska zań, aby jąusu wać. Im plan ty w TTA I TTA-Ra pid zro -bio ne są z ty ta nu, na to miast płyt ka TPLOze spe cjal ne go sto pu, jest też grub sza.Gdy by wy ko ny wa no ją z sa me go ty ta nu,by ła by za ma ło pla stycz na, a w tej tech ni ceope ra cyj nej na le ży ją od po wied nio do mo -de lo wać do ko ści pisz cze lo wej.

B.B.: Me to da za cho waw cza – w sie cikrą ży ame ry kań ski ar ty kuł kry ty ku ją cywszel kie in ge ren cje chi rur gicz ne. We -dług nie go psy do sko na le ra dzą so biebez wię za dła i po ro ku ła pa po win na sięusta bi li zo wać. Są już do stęp ne or te zydla psów. Lu dzie, chcąc wie rzyć, że mo -żna unik nąć ope ra cji psa, po dej mu ją

34 Pies 2 (354) 2014

35Pies 2 (354) 2014

wy zwa nie. Or te za, re ha bi li ta cja, ogra ni -cze nie ru chu na oko ło ro ku, wsz cze pie -nie ko mó rek ma cie rzy stych, po da niedo żyl nie bon ha re nu, su ple men ta cja.Po pod li cze niu rocz nych wy dat ków oka -że się, że jest to bar dzo kosz tow ne le -cze nie. Tyl ko czy sku tecz ne? Po czte -rech mie sią cach in ten syw nej re ha bi li ta -cji Vio li, kie dy na gra łam film ilu stru ją -cy, jak cho dzi mój pies, na pierw szy rzutoka wy glą da ło to na praw dę obie cu ją co.W ga lo pie nie by ło nic wi dać. Nie wiel kiezna cze nie w kłu sie i stę pie. Ale kie dyPan ją ba dał, oka za ło się, że wy stę pu jebo le sność przy du żym zgię ciu ła py. Cosię dzie je w sta wie ko la no wym przy ka -żdym kro ku z nie sta bil nym ko la nem?Ja kie struk tu ry ko la na są na ra żo nena uszko dze nie? Jak mo że wy glą dać ta -ki staw po ro ku?

J.B.: Już od daw na mó wi ło się o tym, żepew ne osob ni ki, naj czę ściej są to ma łe psy,po przez de li kat niej sze ob cią ża nie ła pyi ogra ni cze nie ru chu po tra fią sa mo ist nieusta bi li zo wać ko la no na ty le, że mo gąw mia rę do brze funk cjo no wać. Na to miastprze pro wa dzo no ba da nia, któ re mia łyspraw dzić, co się dzie je po ro ku z ta kimko la nem. Otóż w cza sie ru chu do cho dzido wy two rze nia mniej szej czy więk szejszu fla dy, czy li wła śnie te go, co uzy sku je mypod czas ba da nia kli nicz ne go. Oczy wi ściew cza sie ba da nia je ste śmy w sta nie uzy -skać skraj ne prze su nię cie, ale ta szu fla dawy twa rza się przy ka żdym kro ku, kie dyko la no jest nie sta bil ne. I sam pro ces go je -nia się struk tur ko la na ma cha rak ter si nu -so idy: le piej – go rzej, bo wiem kie dy piesoszczę dza ła pę, na stę pu je usztyw nie niestruk tur w ko la nie i staw tro chę się sta bi li -zu je, co spra wia, że zwie rzę za czy na moc -niej ob cią żać koń czy nę i po now nie do cho -dzi do roz luź nie nia struk tur ko la na. Te in -cy den ty po gar sza nia się świad czą o sta -nach za pal nych w ob rę bie ko la na, zaś po -wta rza ją ce się wie le ra zy sta ny za pal ne do -pro wa dza ją do zmian zwy rod nie nio wychw sta wie. Po ja wia ją się one w spo sób la wi -no wy po upły wie 6 mie się cy. Krót ko mó -wiąc, je że li pies sa mo ist nie nie wy two rzysta bi li za cji, za po bie ga ją cej po wsta wa niuszu fla dy pod czas ru chu, stan ko la na bę dziesię gwał tow nie po gar szał. Je że li po rów na li -by śmy zmia ny zwy rod nie nio we w ko la nienie le czo nym ope ra cyj nie i le czo nym, tow nie le czo nym bę dą o wie le gor sze.

Co do or tez – co praw da bio me cha ni kako la na u psa jest od mien na niż u czło wie -ka, jed nak w me dy cy nie „ludz kiej” le ka rzeod ra dza ją dłu ższe sto so wa nie or tez. Uży -

wa się ich do ochro nie nia ko la na przy ak -tyw niej szym ru chu, ale no sze nie ich na sta -łe spo wo do wa ło by czę ścio wy za nik nie któ -rych par tii mię śni. Trud no je od bu do wać,a to z ko lei tyl ko po głę bia dal szą de sta bi li -za cję ko la na. Mo im zda niem or te zy u psówpo win ny być sto so wa ne in cy den tal nie,a nie w spo sób cią gły, w sy tu acjach, kie dytrze ba wspo móc psa i ogra ni czyć ob cią że -nie osła bio nej koń czy ny. Nie chcę ne ga -tyw nie od no sić się do me to dy za cho waw -czej, bo sam spo ty ka łem psy z sa mo ist nieusta bi li zo wa nym ko la nem, któ rych z pew -nych wzglę dów nie ope ro wa łem. Jed nakby ły to po je dyn cze przy pad ki, więk szośćpsów mu sia ło być zo pe ro wa nych na wetpo pół rocz nej in ten syw nej re ha bi li ta cji. Sa -mi wła ści cie le mó wi li, że uzy ski wa li do bryefekt przez pa rę dni, a po tem na stę po wa łydwa ty go dnie po gor sze nia.

B.B.: Bor der col lie z Fin lan dii uszko -dził so bie wię za dło w bie gu pod czasskrę tu o 90 stop ni, kie dy ła pa wpa dław po ślizg na ka mycz ku. Ścię gno nie zo -sta ło cał ko wi cie ze rwa ne, ale psa pod -da no od ra zu ope ra cji TTA, gdyż u nichstan dar do wo wy ko nu je się ten za biegna wet przy na de rwa nym wię za dle. Czy lico ro bić z na de rwa nym wię za dłem?

J.B.: Aby wię za dło się zre ge ne ro wa ło,mu sia ło by być w wa run kach peł ne go spo -czyn ku, co jest mo żli we w me dy cy nie„ludz kiej”, ale u psa prak tycz nie nie wy ko -nal ne. Ta kie ko la no bę dzie da wa ło ob jawbo le sno ści, a w ba da niu re zo nan sem ma -gne tycz nym wi docz ny bę dzie od czyn za -pal ny, cho ciaż sa ma struk tu ra nie jestprze rwa na. Jest to jed nak tyl ko kwe stiacza su, kie dy ule gnie ze rwa niu. Z me dycz -ne go punk tu wi dze nia za bieg jest ko rzyst -ny, bo wiem uni ka my pro ble mów zwią za -nych z wy stą pie niem nie sta bil no ści ko la na,czy li te go sta nu po śred nie go, kie dy bę dziedo cho dzić do me cha nicz ne go tar cia struk -tur we wnątrz ko la na przy ka żdym kro ku.Krót ko mó wiąc, wy prze dza my ten mo -ment, kie dy wię za dło ze rwie się cał ko wi ciei doj dą czyn ni ki pro wa dzą ce do zmianzwy rod nie nio wych. Obec nie co raz czę ściejmó wi się, że tym de cy du ją cym czyn ni kiem,któ ry po wo du je ze rwa nie wię za dła, sązmia ny zwy rod nie nio we sa me go wię za dłai co cie ka we, mo że dojść do nich na wetu sto sun ko wo mło dych psów. Te teo riepo kry wa ją się z wy ni ka mi na szych ba dań– pod czas za bie gów usu wa li śmy część ze -rwa ne go wię za dła i ich ba da nia wy ka zy -wa ły, że czę sto ich struk tu ra już przed ze -rwa niem by ła zmie nio na. Czy li oko licz no -ści, w któ rych do cho dzi ło do ze rwa nia, nie

by ły de cy du ją ce, bo wiem wię za dło ule ga łoprze bu do wie du żo wcze śniej i mo gło by sięze rwać ta kże w in nej sy tu acji. Za tem ta kiza bieg wy prze dza ją cy jest jak naj bar dziejko rzyst ny, pod wa run kiem, że po sta wio nopra wi dło wą dia gno zę.

B.B.: Ko la no jest sta bi li zo wa ne przezkil ka wię za deł. Pierw szy wa riant: co siędzie je, kie dy do cho dzi do uszko dze niawię za deł po bocz nych? Dru gi wa riant:zry wa się krzy żo we i po bocz ne? Czy sa -mo TTA wy star czy, aby usta bi li zo waćko la no?

J.B.: Zer wa nie wię za dła po bocz ne gona le ży trak to wać ja ko od mien ny uraz. Ko -la no bę dzie od chy la ło się w in nej płasz -czyź nie, tzw. do bocz nej, więc TTA ni cze gonie zmie ni. W tym wy pad ku trze ba za sto -so wać in ną tech ni kę sta bi li zu ją cą ko la no,za zwy czaj bę dzie to sub sty tut ta kie go wię -za dła wy ko na ny z ni ci syn te tycz nej. Je że lize rwie się wię za dło krzy żo we i po bocz ne,trze ba do te go po dejść ja ko do dwóch od -ręb nych mo co wań i usta bi li zo wać ko la now ka żdej płasz czyź nie.

B.B.: Wie lu lu dzi boi się sa mych kom -pli ka cji po nar ko zie. Oso bi ście raz prze -ży łam sy tu ację, kie dy pies przy wy bu -dza niu do słow nie pła kał, nie kon tak to -wał, miał roz bie ga ne, nie wi dzą ce oczy.Trwa ło to pół go dzi ny. Zda ję so bie spra -wę, nie był to sku tek bó lu, a je dy nie ha -lu cy na cje, ale nie chcę wię cej ta kich do -znań i za ka żdym ra zem upew niam się,ja ka bę dzie nar ko za. Czy u Pa na mo żnabyć przy wy bu dza niu psa? Ja kie znie -czu le nie jest za sto so wa ne pod czas ope -ra cji wię za dła?

J.B.: W cza sie wy bu dza nia ró żne środ kimo gą po wo do wać efek ty ha lu cy no gen ne,jed nym z ta kich pre pa ra tów jest ke ta mi na.Lu dzie czę sto my lą eks cy ta cję wy bu dza ne -go psa z do zna nia mi bó lo wy mi, tym cza -sem jest to je dy nie dzia ła nie środ ków nar -ko tycz nych. De cy zję, ja ki śro dek ma zo -stać za sto so wa ny, po wi nien pod jąć ane -ste zjo log na pod sta wie ba da nia kli nicz ne -go. Pod czas za bie gu TTA-Ra pid ane ste zjo -log sto su je naj czę ściej znie czu le nie na do -po no we, po nie waż w tym przy pad ku jestono naj ko rzyst niej sze dla psa i za pew niabez bo le sność w ob rę bie tyl nych koń czyn.Do dat ko wo pies jest wpro wa dza ny w płyt -ki sen, z któ re go szyb ko mo żna go wy pro -wa dzić, tak że wła ści ciel od bie ra psa świa -do me go. Przez ko lej ne go dzi ny dzia ła jesz -cze znie czu le nie na do po no we, a kie dy za -cznie mi jać, pies mo że lek ko po pi ski wać,mo że też od czu wać nie znacz ny ból, bo onza wsze bę dzie się prze bi jał, jed nak jest to

już kwe stia in dy wi du al ne go pro gu bó lu.Dla te go pa cjent za opa try wa ny jest w środ -ki prze ciw bó lo we na na stęp ne go dzi nyi dni. Oczy wi ście przy te go ty pu za bie gachmo żna sto so wać in ne znie czu le nie, czy toogól ne wziew ne, czy in fu zyj ne. Wa żne jest,aby za pew nić psu kom fort bez bo le sno ściza rów no w cza sie za bie gu, jak i po tem.

B.B.: W nie któ rych klin kach psy zo -sta ją do bę po ope ra cji. Czy jest to po -trzeb ne? Przez kil ka go dzin, kie dy dzia -ła ło znie czu le nie prze wo do we, mój piespró bo wał wstać; po nie waż by łamprzy nim, bar dzo szyb ko się uspo ka jałbez ob ja wów stre su.

J.B.: Pobyt w szpi ta lu po ope ra cyj nymjest ko rzyst ny z me dycz ne go punk tu wi -dze nia, kie dy mo żna ope ro wa ne zwie rzęho spi ta li zo wać do bę lub dwie. Le karz ła -twiej oce ni stan psa. Jed na kże z be ha wio -ral ne go punk tu wi dze nia, aby ob ni żyćstres zwie rzę cia, le piej, aby wła ści ciel byłprzy psie, wręcz po zwo lił mu le żeć oboksie bie. W Pol sce lu dzie nie chęt nie zo sta -wia ją psy po ope ra cji. To też jest zro zu mia -łe, po nie waż psy ró żnie re agu ją na ob ceśro do wi sko, ob cych lu dzi, nie zna ne za pa -chy. W zna nym śro do wi sku, przy wła ści -cie lu, szyb ciej się uspo ka ja ją.

B.B.: To z ka te go rii trud nych py tań– po wi kła nia po ope ra cyj ne. Kie dy po ja -wia ją się kom pli ka cje, bar dzo czę stowła ści cie le psów obar cza ją wi ną we te -ry na rza za źle prze pro wa dzo ny za bieg.Agi li to wy bor der col lie z Au strii, ope ro -wa ny me to dą ze wną trz sta wo wą, do stałw wy pi sie ad no ta cję, że w przy pad kubra ku sta bi li za cji ła py za le ca się po now -ną ope ra cję me to dą TPLO. Czy li jużna tym po zio mie przy go to wu ją wła ści -cie la, że me to da ze wną trz sta wo wa mo -że być nie sku tecz na. Dla cze go do cho dzido po wi kłań?

J.B.: Po wi kła nia za wsze mo gą wy stą pići ka żdy chi rurg mu si się z tym li czyć. Trze -ba też wziąć pod uwa gę, że me to dą ze -wną trz sta wo wą mo żna nie uzy skać peł nejsta bi li za cji ko la na. Dla te go de sta bi li za cjęsta wu trak to wał bym ra czej ja ko po wi kła -nie zwią za ne z za sto so wa ną me to dą niżbłąd le ka rza. Co nie zna czy, że przy tej me -to dzie nie mo żna po peł nić błę du, cze gośnie do pa trzyć. Jed nak nie na le ży o wszyst -kie po wi kła nia ob wi niać chi rur ga, gdyżmo gą się one po ja wić na ró żnym tle, zu -peł nie nie za le żnie. To jest bio lo gia i tu tajnie ma po wta rzal no ści, ka żdy przy pa deki or ga nizm jest in ny. Psy ma ją ró żne tem -pe ra men ty, ró żną struk tu rę tka nek i ko ści,ist nie je wie le czyn ni ków, któ re de cy du ją

o po wo dze niu ope ra cji. Ka żdy chi rurg bę -dzie się sta rał do brze wy ko nać za bieg, ni -ko go nie cie szą po wi kła nia, szcze gól nie je -śli do szło by do nich z wi ny ope ra to ra. Jed -nak po wi kła nia zda rza ją się i bę dą się zda -rzać na ka żdym po zio mie. Po cząw szyod in fek cji, któ ra mo że skoń czyć się nie -przy ję ciem się im plan tu, przez sła be za mo -co wa nie zwią za ne z sa mą struk tu rą ko ści,a skoń czyw szy na nie do pil no wa niu psai zbyt wcze snym ob cią ża niu koń czy ny.

B.B.: Czy nie mo żna od ra zu wy braćme to dy pew niej szej, np. TTA?

J.B.: Mo żna, ale zwy kle de cy du jąwzglę dy eko no micz ne. Nie ka żde go staćna dro gi za bieg. Na szą ro lą jest za pro po -no wa nie opty mal ne go roz wią za nia. Niemo żna pod cho dzić do in nych me tod ja kozłych. Mo im za da niem jest przed sta wićmo żli wo ści i kon se kwen cje ró żnych me -tod, ale wy bór na le ży do wła ści cie la. Trze -ba też pod kre ślić, że nie ma ide al nych me -tod, nie za le żnie od ich ce ny. Zaw sze mo gąwy stą pić po wi kła nia, bez wzglę du na to,ile kosz to wał za bieg, i nikt nie da peł nejgwa ran cji po wo dze nia.

Czę sto po wi kła nia spo wo do wa ne sązbyt szyb kim ob cią ża niem koń czy ny. I tu -taj ol brzy mią ro lę od gry wa wła ści ciel, któ -ry nie mo że po zwa lać psu na zbyt wcze -sny, swo bod ny ruch. Po ope ra cji TTA piesod ra zu ma po czu cie sta bil no ści ko la na,więc nie bę dzie ro zu miał, że mu si oszczę -dzić ope ro wa ną ła pę. Dla te go po da wa nieśrod ków prze ciw bó lo wych mu si być wy -wa żo ne, bo zwie rzę, któ re go nic nie bo li,bę dzie dą ży ło do nor mal ne go ru chu. Nie -ste ty, przy zbyt szyb kim po wro cie do ak -tyw no ści po ka żdej me to dzie, czy po TTA,czy TPLO, mo gą wy stą pić po wa żne kom -pli ka cje, któ re spo wo du ją nie sta bil ność ko -la na. Jak wy ni ka z fa cho wej li te ra tu ry,po TTA, TTA-Ra pid po wi kłań jest bar dzoma ło, ja ich na szczę ście jesz cze nie mia -łem, co nie zna czy, że się z ni mi nie spo -tkam. Ka żdy chi rurg li czy się z tym, że mo -że dojść do kom pli ka cji na do wol nym po -zio mie, naj bar dziej oczy wi ście bo lą te wy -ni ka ją ce z po peł nio ne go błę du. Naj wa -żniej sze jest, aby wy cią gać od po wied niewnio ski. Z dru giej stro ny, to że po za bie -gach po ja wia ją się roz ma ite po wi kła nia,spra wia, że czło wiek nie po pa da w ru ty nę.Ru ty na w pra cy chi rur ga ni gdy nie jest do -bra. Dla te go trze ba za wsze pod cho dzićz sza cun kiem do pa cjen ta i do sie bie.

B.B.: Wiem od wła ści cie la la bra do raKa sto ra, że uciekł z psem prak tycz nieze sto łu ope ra cyj ne go. Wszy scy już cze -ka li w go to wo ści, a pa cjent uciekł… Co

praw da po pa ru ty go dniach wró cił, alener wy mu sia ły być (ścią gnię ty ma te riał,eki pa, przy go to wa nia do ope ra cji). Mi -nę ło już kil ka mie się cy od ope ra cji Ka -sto ra me to dą TTA-Ra pid, a pies szczę -śli wy bie ga na spa ce rach.

J.B.: Z ta ką sy tu acją rów nież na le ży sięli czyć. Trze ba zda wać so bie spra wę, żeczę sto zwie rzę trak to wa ne jest jak czło nekro dzi ny, a pod ję cie de cy zji o za bie gu wią żesię dla wła ści cie la z wiel kim stre sem, dla te -go le karz mu si wy ka zać się zro zu mie niem.Oczy wi ście, w ta kich sy tu acjach plan za -bie gów zo sta je za bu rzo ny, ale trze ba po -dejść do spra wy spo koj nie. Na to miast niero zu miem, je że li ktoś się uma wia na za -bieg, a po tem nie sta wia się i nie in for mu -je, że nie przy je dzie, a to też nie ste ty sięzda rza. Stra co ny czas, za an ga żo wa ny ze -spół ope ra cyj ny, a prze cież mógł bym przy -jąć in ne go psie go pa cjen ta, któ ry cze kana za bieg. Ro zu miem, że ka żdy ma pra wood stą pić od za pla no wa ne go za bie gu, za -wsze jed nak pro szę, aby uprze dzić o ta kiejde cy zji. Pa mię taj my, aby sza no wać czasi pra cę lu dzi. Tyl ko ty le lub aż ty le.

B.B.: Kie dyś na kon sul ta cję wzię łamze so bą ame ry kań ski ar ty kuł i punktpo punk cie mu siał Pan wy ja śniać mimo żli we i nie mo żli we kom pli ka cje uję tew ar ty ku le, a do ty czą ce tej kon kret nejme to dy. Wy kła da Pan na Uni wer sy te ciePrzy rod ni czym we Wro cła wiu na Wy -dzia le We te ry na rii. Na uczel ni stu dentmu si się na uczyć Pa na wy kła du, w lecz -ni cy wła ści ciel mu si uwie rzyć w Pa -na wy kład. Ła two zna leźć od po wied niear gu men ty? Co jest więk szym wy zwa -niem: trud ny wła ści ciel czy trud ny przy -pa dek or to pe dycz ny?

J.B.: Są to chy ba wy zwa nia rów no rzęd -ne. Roz mo wy z wła ści cie la mi by wa ją trud -ne, szcze gól nie że mu szę po ru szać te ma tyme dycz ne, któ re dla prze cięt ne go czło wie -ka są ob ce i nie do koń ca zro zu mia łe.Wów czas przy da je się do świad cze niez pra cy na uczel ni, po nie waż pro ces dy -dak tycz ny wy ma ga ode mnie przy go to wa -nia da ne go te ma tu od a do z, aby w spo -sób w mia rę przy stęp ny i pro sty prze ka zaćwie dzę. Cho ciaż trze ba po wie dzieć, że per -cep cję wła ści cie li moc no ogra ni cza ją emo -cje, szcze gól nie kie dy tłu ma czy my coś tużpo za bie gu. Ma my wte dy do dys po zy cjido słow nie 3–4 mi nu ty i je że li w tym cza sienie prze ka że my naj wa żniej szych in for ma -cji, to po zo sta łe mi nu ty i tak są stra co ne.Dla te go naj le piej za pi sać wa żne za le ce nia,aby nic nam nie umknę ło.

B.B.: Dzię ku ję za roz mo wę.

36 Pies 2 (354) 2014

37Pies 2 (354) 2014

Duń ski Klub No wo fun dlan da, za ło żo nyw 1967 ro ku, or ga ni zu je od 1984 ro kuw lip cu wy sta wę klu bo wą, któ ra obokdwóch wło skich klu bó wek CIT i SAT na le -ży do naj bar dziej pre sti żo wych w Eu ro pie.

Wy sta wa trwa 4 dni, pod czas któ rychod by wa ją się dwie nie za le żne wy sta wy,sę dzio wa ne na prze mian przez co naj -mniej dwóch sę dziów. Ka żde go dniaspo śród no wo fun dlan dów zaj mu ją cychlo ka to we miej sca w kla sach mło dzie ży,po śred niej, otwar tej, cham pio nów i we -te ra nów, wy bie ra ne są czte ry naj lep szepsy i su ki, uczest ni czą ce na stęp niew Wiel kim Fi na le, oce nia nym przez sę -dzie go, któ re go na zwi sko po zo sta je ta -jem ni cą do mo men tu uro czy ste go po ja -wie nia się na fi na ło wym rin gu. Sam spo -sób po ja wie nia się ar bi tra jest rów nieżnie spo dzian ką, a szcze gól nie je go środ kitrans por tu by wa ją dość nie kon wen cjo -nal ne – brycz ka za przę żo na w dwa ka reko nie, mo to cykl, ka brio let czy tak jakna te go rocz nym fi na le – kon no w sty luwe ster no wym.

Ba by i szcze nię ta ma ją swo je od ręb nefi na ły.

Do oce ny psów za pra sza ni są naj wy -bit niej si spe cja li ści ra sy z ca łe go świa ta,wśród któ rych jest wie lu zna nych ho -dow ców no wo fun dlan dów. W rin gu oce -nia li psy m.in. Da vid Hel ming – wła ści cielho dow li Po uch Co ve, Sven Lo ven kjer(ho dow la Spring Cre ek), Einar Paul sen(Can non Be ar), Bir git te Go then (Ur su -la’s), Astrid In dre bo (Bir ko rel la). W ro -ku 2003 za szczy tu te go do stą pi ła Alek -san dra Do brut (ho dow la Oce an).

Po śród zwy cięz ców wy sta wy zna la złysię psy, któ re ukształ to wa ły no wo cze snyob raz ra sy na świe cie, ta kie jak: Top mastBLACK BER RY BLOS SOM (1984, 1985)Je haj LU DWIG (1994), Ma in Tic kleDARK NI GHT (1997), Spring Cre ekDROP DE AD BE AU TI FUL (2003, 2007),Fa ir we ather’s A GRE AT PRE TEN DER(2004), NEW WA VE SKIP PER’S King ofHel lu land (2005) Can non Be ar’s SPIN -NING THE WE EL (2008).

W świe tle 39-let niej hi sto rii duń skichwy staw na sza przy go da z Gold Cup -emza czę ła się sto sun ko wo nie daw no, bow ro ku 2008. Bar dzo chcie li śmy po znaćopi nię o na szych psach sę dzie go Da vi daHel min ga (USA), wła ści cie la ho dow liPouch Co ve, któ re go psy znaj du ją sięw ro do wo dach więk szo ści obec nie ho do -wa nych no wo fun dlan dów.

Wpraw dzie licz ba uczest ni ków im pre -zy nie by ła już tak im po nu ją ca jak np.w ro ku 2003, kie dy to do oce ny na 4 rin -gach przez 4 sę dziów przy stą pi ło 287psów, w kon kur sie na naj lep sze go re pro -duk to ra sta nę ło 6 psów, a o ty tuł zwy -cię skiej ho dow li wal czy ło ich 7. W ro -ku 2008 star to wa ło 140 psów, na to -miast w okre sie na stęp nych 4 lat ichliczba wa ha ła się w gra ni cach 115–170,kon ku ren cje re pro duk to ra re pre zen to -wa ły 1–2 psy, a ho dow le wy sta wia no al -bo jed ną, al bo wca le.

Wy sta wa w Vild bjer gu od by wa ła sięw nie wia ry god nie ob szer nym obiek ciespor to wym, skła da ją cym się z chy ba 10peł no wy mia ro wych bo isk do pił ki no ż -nej, bo isk ha lo wych i kry te go ba se nu,a wszyst ko to w ma leń kim, sen nym mia -stecz ku.

Do dys po zy cji uczest ni ków wy sta wyza wsze jest po le na mio to we ze wszyst ki -mi udo god nie nia mi, mo żna pod je chaćsa mo cho dem w po bli że rin gu, roz sta wićna miot do przy go to wa nia psa, gdymiesz ka się w po bli skim ho te lu. Prak -tycz nie nie ogra ni czo ny do stęp do prą dujest bez płat ny.

Na ten nasz pierw szy Gold Cup po je -cha li śmy po na ukę. Pierw sza ob ser wa cjaby ła ta ka, że pod sta wo wym obu wiemna li piec w Da nii są ka lo sze, po nie ważza zwy czaj (oprócz wy jąt ko we go ro -ku 2013, ale o tym póź niej) le je deszczi jest bar dzo sil ny wiatr. Dru ga ob ser wa -cja by ła ta ka, że no wo fun dlan dyna ogrom nym okrą głym rin gu o śred ni cyok. 50 m mu szą mieć do brą kon dy cję,aby prze biec co naj mniej kil ka kó łek, niejak na nie któ rych rin gach o wy mia -

rach 4x4 m, gdzie pies jest oce nia nygłów nie w sta ty ce, bo do prze ciw le głe gona ro żni ka wy ko nu je dwa kro ki. Trze ciana uka by ła ta ka, że obok za wo do wychhan dle rów, prze bie ra ją cych się do wy -stę pu z ko lej nym psem jak na po ka zachmo dy, wy sta wia ją swo je psy rów nieżama to rzy, ale w po rów na niu nie ma jąwięk szych szans, głów nie ze uwagina spo sób przy go to wa nia psa podwzglę dem fu tra, ale rów nież za cho wa niaw rin gu.

Na tym wiel kim rin gu su ki na sze nieod nio sły spe cjal nych suk ce sów. Wy stę -pu ją ca w kla sie po śred niej Nor kros GYP -SY WED DING otrzy ma ła dwu krot nieoce ny do sko na łe, co nie by ło po wszech -ne, po nie waż sę dzio wie sto so wa li peł nąska lę ocen. Wiel ki suk ces od niósł wte dyAr tur El l wart, któ re go pies USTI NOV SIRPE TER Bar vom Gel der land wy grał kla sęotwar tą dru gie go dnia u prze mi łe go sę -dzie go Ove Ger munds so na w staw ce 38kon ku ren tów (fot. 1).

Zwy cięz ca mi u Da vi da Hel min ga zo -sta li: pies: Can non Be ar’s SPIN NING THEWHE EL (BOB) i su ka Spring Cre ek’sDROP DE AD BE AU TI FUL (BOS)(fot. 2).

W na stęp nych la tach Gold Cup prze -niósł się do Ny bor ga, gdzie z okien ho te -lu mo gli śmy po dzi wiać mo rze i mostnad Wiel kim Beł tem, pro wa dzą cy do Ko -pen ha gi.

Prze ży li śmy w Ny bor gu wie le wspa -nia łych chwil zwią za nych z wy stę pa mina szych su czek.

Sukcesy polskichnowofundlandów w Danii

fot. 1

38 Pies 2 (354) 2014

W ro ku 2009 Nor kros GYP SY WED -DING za ję ła II miej sce w kla sie cham pio -nek u sę dzi Lyn ne Lee (Au stra lia) (fot. 3).

W ro ku 2011 w wy sta wie uczest ni czy -ła wy jąt ko wo du ża eki pa pol ska, z któ rejnaj więk szy suk ces osią gnę ły:

1. Nor kros BLUE ODYS SEY – I miej scew kla sie we te ra nów, Naj lep szy We te ranDnia, sę dzia Mat ti Tu omi nen (Fin lan dia),na gro da – trap dla we te ra nów do wcho -dze nia do sa mo cho du

2. Smo oth Po wer CY PRES SHA DOWi Smo oth Po wer CLAN NAD – od po wied -nio II i III miej sce w Fi na le Gold Cup Pup -py, oby dwa wnu ki po wy żej opi sa nej Nor -kros BLUE OD DY SEY

3. Nor kros MISS MA RY POP PINS– III miej sce w kla sie mło dzie ży na oby -dwu wy sta wach, sę dzia Mat ti Tu omi nen,Ma rion Pfordt (Niem cy) (fot. 4, fot. 5).

W ro ku 2012 po upal nej wio śnie na szesu ki kom plet nie bez fu tra wy wal czy ły:

1. Nor kros MISS MA RY POP PINS– VI miej sce w kla sie cham pio nek, sę dziaDo ro thy N. Col lier

2. Nor kros ON LY ONE – VI miej scew kla sie mło dzie ży, sę dzia Do ro thy N.Col lier.

Pod czas trze cie go dnia wy sta wy (psy)po sta no wi li śmy zwie dzić z na szy mi sucz -ka mi od le głą o 130 km od Ny bor ga Ko -pen ha gę (fot. 6).

No i nad szedł rok 2013. Jak zwy kleNy borg, po twor nie dro gi, gi gan tycz nyho tel Best We stern, pięk ny wi dok z oknai bar dzo upal ny li piec (po ko je bez kli ma -ty za cji). Eki pa ta ka sa ma jak w ro ku po -przed nim: Ma ri na (Nor kros MISS MAR -RY POP PINS) i Klu ska (Nor kros ON LYONE), choć z ra cji upa łów fu tra w kon -

dy cji „let niej”. Na wy sta wie tro chę wi daćkry zys, je den ring, na któ rym pierw sze -go dnia sę dziu je nie co nie kon wen cjo nal -nie ubra ny Einar Paul sen. Tem pe ra tu rapo wy żej 30oC, ring w peł nym słoń cu, aleto w ogó le nie prze szka dza na szej dłu go -

fot. 6

fot. 2

fot. 3

fot. 4

fot. 5

39Pies 2 (354) 2014

dy stan so wej Klu sce. Pierw sze go dniazaj mu je III miej sce na 18 suk w kla sieotwar tej. Ma ri na w cham pion kach do -sko na ła, ale bez lo ka ty (nie jest jesz czew peł nej for mie, bo 8 mie się cy te mu uro -dzi ła szcze nię ta).

Wy sta wa dru ga. Sę dzia nie na gan nieubra ny w ja sny gar ni tur Svend Lo ven -kjar. Opis i pierw sze kół ko. Klu ska usta -wio na na pierw szym miej scu, na stęp nekół ko. Sę dzia ka że po biec ra do śnie. Ki bi -cu ją nam Po la cy Wi sia i Grze siek Se ra fi -no wi czo wie, któ rzy przy je cha li na urlopdo ku men to wać wy sta wę, i Ho len drzy– ich pies i su ka nie zna leź li uzna niaw oczach sę dzie go. Klu ska mi mo upa łubie gnie na cze le staw ki, resz ta kon ku -ren cji tło czy się da le ko w ty le. Sę dziaroz kła da bez rad nie rę ce, zwy cięz cą mo -że być tyl ko Klu ska, wska zu je Paw ło wiz sucz ką I miej sce. Ska cze my do gó ryz ra do ści (fot. 7).

Wy bo ry naj lep szej su ki dru gie go dniawy sta wy. Tu już staw ka bar dzo sil na:

cham pion ki w peł nym wło sie (jak oni toro bią?), pięk na we te ran ka. Pierw sze kół -ko, dru gie… Sę dzia nie ma wąt pli wo ścii JEST!!! Klu ska lą du je na 4 lo ka cie, coozna cza, że bę dzie w wiel kim fi na le ja kopierw sza do ro sła su ka z pol skim przy -dom kiem w 29-let niej hi sto rii Gold Cup -u.

Zwy cięz cy dnia psy 18.08.20131. Bro oklyn be ar NI JIN SKY BOB2. Wa ve Se eker’s FLY ME TO THE MO -ON 3. Bum bi bjor nar nas DRA GON FLY 4. Bik kje ehau gen’s EL MER

Zwy cięz cy dnia su ki 19.07.20131. Fa ger ga gards AMY CHA NEL NOT 4YOU BOS2. Skip per’s X -FAC TOR 3. Be gu schaya Po Vol nam DAN CING QU -EEN 4. Fo ur wind Be ar’s CATCH ME IF YOUCAN

Zwy cięz cy dnia psy 20.07.20131. Bum bi bjor nar nas DRA GON FLY BOB2. WIZ ZARD OF OZ Nuo Ozo Ka lvu

3. Bro oklyn be ar NI JIN SKY 4. Bro oklyn be ar AM BAS SA DOR(fot. 8)

Zwy cięz cy dnia su ki 21.07.20131. Skip per’s X -FAC TOR BOS2. Be ar Co ve’s CHER RY BOMB 3. Fo ur wind Be ar’s CATCH ME IF YOUCAN 4. Nor kros ON LY ONE (fot. 9)

FI NAŁ: sę dzia – So ren We ssel toftBa by Gold Cup1. Bir ko rel la’s ICE MAN 2. Cle Bas RI VER DAN CE3. Egebæk’s OFE LIA PUP PY Gold Cup1. CHAR MING BPRIN CE of Gen tle Black -giant2. BLUE VE LVET KING OF BE AR At Kic -ka pooGold Cup Fi nals (fot. 10)

1. Wa ve Se eker’s FLY ME TO THEMOON2. Skip per’s X -FAC TOR3. Bum bibjörnar nas DRA GONF FLY4. Bro oklyn be ar AM BA SA DOR

Elżbieta i Paweł Leontiew

fot. 10

fot. 8

fot. 9

fot. 7

40 Pies 2 (354) 2014

Zgod nie z obiet ni cą zło żo ną w po przed nim nu me rze „Psa”pra gnę po dzie lić się mo imi wra że nia mi z sę dzio wa nia po razdru gi we Fran cji.

Po ośmiu ty go dniach od po wro tu z Pa ry ża i Ro uen uda łemsię po now nie do Fran cji, kon kret nie do Bor de aux. Do sę dzio -wa nia za pro si ła mnie CO CIE TE CA NI NE DE LA GI RON DE w oso -bie pre zy den ta te go re gio nu Re ne Lu inau da oraz sę dzia Chan -tal Char lot. 19 stycz nia 2014 ro ku or ga ni zo wa na by ła Mię dzy -na ro do wa Wy sta wa Psów Ra so wych. W so bo tę 18 stycz nia,wcze snym ran kiem, li nia mi Air Fran ce z kło po ta mi wy le cia łemdo Pary ża. Kło po ty po le ga ły na tym, że or ga ni za to rzy ku pi li mibi let lot ni czy bez opła ty za głów ny ba gaż, za któ ry mu sia łem samza pła cić. Po za mie sza niu z opła ce niem na le żno ści w ostat niejchwi li zna la złem się na po kła dzie sa mo lo tu. Tu chcia łem do dać,że do Bor de aux za pro szo na zo sta ła rów nież ko le żan ka Elżbie taChwa li bóg, ale nie ste ty le cie li śmy ró żny mi po łą cze nia mi.

Po wy lą do wa niu na lot ni sku CDG mu sia łem prze trans fe ro -wać się na lot ni sko Or ly, któ re znaj du je się po dru giej stro niemia sta. Po łą cze nie CDG z Or ly jest bar dzo wy god ne, co 45 mi -nut je żdżą spe cjal ne au to bu sy, któ re do wo żą pa sa że rów na lot -ni sko, a po 40 mi nu tach jaz dy jest się na miej scu, ce na bi le tu– 21 eu ro. Po dro dze zo ba czy łem in ne ob li cze Pa ry ża. Przy ob -wod ni cy pro wa dzą cej na lot ni sko sta ło du żo zro bio nych z ró ż -nych od pa dów bud, wo kół któ rych krzą ta li się lu dzie. Opróczbo ga tych dziel nic sto li cy Fran cji ist nie ją ta kże i ta kie miej sca,gdzie mo żna zo ba czyć bie dę.

Z Or ly wy star to wa łem o 13.00 i po go dzi nie lo tu do tar łemdo miej sca prze zna cze nia. Re jon Bor de aux po ło żo ny jestu zbie gu dwóch rzek: Ga ron ny i Do rdo gne, któ re wspól nymujściem zwa nym Gi ron de wpa da ją do Atlan ty ku. Z sa mo lo tupo dzi wia łem wi ją cą się jak ol brzy mi wąż Ga ron ne.

Na ter mi na lu przy lo tów cze kał na mnie Re ne, je den z or ga ni -za to rów, któ ry od bie rał sę dziów z lot ni ska. Oka za ło się, żedo ho te lu nie po ja dę sam, po nie waż o tej sa mej po rze wy lą do -wa ła rów nież ko le żan ka ze Szwe cji. Ho tel Ibis, gdzie nas za -kwa te ro wa no, po ło żo ny jest nad ma łym je zio rem, na prze ciwha li wy sta wo wej, 8 km od cen trum mia sta.

Pro gno zy po go dy by ły bar dzo nie po myśl ne i co naj gor szespraw dzi ły się. Nie ste ty, roz pa da ło się, i to na do bre. Szko da,bo by łem cie kaw te go mia sta, szcze gól nie że to sto li ca wi na.Ka żdy sły szał o słyn nych wi nach bor de aux. Pro du ku je się tuaż 57 ga tun ków wi na roz le wa nych do 850 mi lio nów bu te lek.Sa mo mia sto jest wpi sa ne na świa to wą li stę za byt ków UNE -SCO, a szcze gól nie wa żny jest pod le ga ją cy ści słej ochro nie kon -ser wa tor skiej ob szar 150 ha sta rów ki. Chcia łem też do trzećdo naj pięk niej szej w Bor de aux ka te dry St. An dre ze słyn ną Bra -mą Kró lew ską wzo ro wa ną na ka te drze No tre Da me. Nie ste ty la -ło jak z ce bra i mo ja wy pra wa do cen trum nie do szła do skut ku.

Wie czo rem do ho te lu do tar ła Ela Chwa li bóg. Na go dzi -nę 20.00 or ga ni za to rzy prze wi dzie li uro czy stą ko la cję i wrazz Elą oraz in ny mi za pro szo ny mi sę dzia mi uda li śmy się do po ło -żo nej na prze ciw ho te lu re stau ra cji. Oprócz sę dziów z Fran cjiprzy by li sę dzio wie z Wiel kiej Bry ta nii, Nor we gii, Ser bii, Ro sji,

Ir lan dii, Szwe cji oraz my z Pol ski. Elżbie ta zna ła pra wie wszyst -kich. Ela to zna ko mi ta i zna na na ca łym świe cie sę dzia ky no lo -gicz ny oraz wspa nia ły kom pan w pod ró ży. Wśród zna jo mychsę dziów by li Ra vaz Kho ma su ri dze (fot. 1), Go ran Gla dic, Lu rentHe ine sche, Ga brie la Ma ria Ve iga. Zna ko mi ta ko la cja i bar dzomi ła at mos fe ra spra wi ły, że czas pły nął bar dzo szyb ko.

Nie dzie la 19 stycz nia przy wi ta ła nas desz czem. W Pol sce no -to wa no ujem ne tem pe ra tu ry, a w Bor de aux plus 13 stop ni.We dług pla nu sę dzio wa nia pra cę w rin gach mie li śmy roz po cząćo 8.30. Nie ste ty, nie któ rzy z nas jesz cze o tej go dzi nie cze ka liw ho te lu na Re ne, na sze go kie row cę, któ ry spra wiał wra że nie,że ni gdzie mu się nie spie szy. Gru pa sę dziów, w któ rej zna leź li -śmy się z Elżbie tą, do tar ła do ha li wy sta wo wej do pie ro o go dzi -nie 9.00. Nim zna la złem swój ring nr 7, upły nę ło tro chę cza su.

Na wy sta wę zgło szo no 3005 psów i sę dzio wa ne by ły na 52rin gach. Ha la wy sta wo wa du ża, prze stron na, rin gi du że, a po -wierzch nia pod łóg szorst ka, bar dzo do bra dla wy sta wia nychpsów. Wie le hal, w któ rych mia łem oka zję sę dzio wać, mia ły pod -ło że śli skie i or ga ni za to rzy ukła da li wy kła dzi nę. Cza sa mi nie wie leto da wa ło i po ka za nie psa w ru chu by ło du żym pro ble mem.

Elżbie ta na tej wy sta wie sę dzio wa ła psy z IX gru py. Mnie tra -fił się mikst, czy li psy z I i II gru py FCI. W su mie 14 ras, z te go9 mia ło wy sta wy spe cja li stycz ne. Do sę dzio wa nia mia łemw sumie 78 psów.

Sę dzio wa nie na mo im rin gu roz po czą łem z po nad pół go dzin -nym opóź nie niem. Nie bę dę opi sy wał prze pi sów obo wią zu ją -cych na wy sta wach psów we Fran cji, po nie waż zro bi łem tow po przed nim nu me rze „Psa”. Na rin gu cze ka ła na mnie mi łapa ni, któ ra by ła mo im se kre ta rzem rin go wym. Za rów no w Bor -de aux, jak i w Ro uen na po cząt ku był pro blem z an giel skim mo -je go se kre ta rza rin go we go, ale po oce nie kil ku pierw szychpsów do tar li śmy się. Naj gor sze by ło to, że nie by ło go spo da rzarin gu. Mu sia łem oso bi ście wy wo ły wać po szcze gól ne ra sy, wy -staw cy nie ro zu mie li, ja ką ra sę wy wo łu ję do rin gu, gdyż ro bi -

Wy sta wa Psów w Bor de aux 19.01.20 14

fot. 1

41Pies 2 (354) 2014

łem to po an giel sku. Po za tym do wy pi sa nia by ło mnó stwo do -dat ko wych dru ków, jed nym sło wem pa no wał roz gar diasz.

Pra cę w rin gu roz po czą łem od 11 česko slo ven skich vlčáków.Wszyst kie do sko na łe w ty pie, o bar dzo do brej ana to mii. Naj lep -szym psem zo stał pies z kla sy otwar tej DI NO OKA DU DO MA INEDE LA COM BE NO IRE, o do sko na łej syl wet ce, bar dzo eks pre -syj ny i pięk nie się po ru sza ją cy. Su ki wy gra ła cham pion kaEYOTA Z OREL OCHRA NA, ele ganc ka, o szla chet nej syl wet ce,do sko na łym prze strzen nym ru chu, nie mo głem ode rwaćod niej oczu. Nie wiem, co są dzą o tym mo je ko le żan ki i ko le -dzy, ale cza sa mi wy star czy mi jed no spoj rze nie na psa i jużwiem, że to ten, a nie in ny. I tak by ło tym ra zem, BOB -awzię -ła oczy wi ście su ka. Naj lep szym ju nio rem zo sta ła su ka HE STIAz OREL OCHRA NIA.

Je dy na przed sta wi ciel ka ra sy pu mi wy sta wio na zo sta ław kla sie mło dzie ży. Pro por cjo nal na, w bar dzo do brym ty pie,bar dzo przy ja zna ITT DE L’OUCHE FLY IN THE WIND DESCON TA MI NES, dosta ła oce nę do sko na łą i BOB. Na stęp ną ra są,któ ra mia ła zja wić się w rin gu, by ły rot twe ile ry, któ rych zgło -szo no 31. Po wra że niach z Ro uen nie ro bi łem so bie zbyt du -żych na dziei, że bę dę mógł na sy cić oczy pięk ny mi psa mi, alespo tka ło mnie mi łe roz cza ro wa nie. Roz po czą łem od kla sy po -śred niej, zgło szo no dwa psy, po ka za no jed ne go. Dru gim miałbyć pies, któ re go zdys kwa li fi ko wa łem w Ro uen za zła ma nyogon. Ten wy sta wia ny był do sko na ły w ty pie, kom pak to wy,o do sko na łej gło wie oraz wspa nia łym ru chu – HAR RON OFKRIE GE RI SCHE SCHWARZ, któ re mu przy zna łem CWC. Czte rypsy po ka za no w kla sie otwar tej. Wy grał GAN DALF DES PRIN -CES D’ARA GO NE, któ ry w po rów na niu do stał res. CWC. Je dy -ny pies w kla sie cham pio nów FLOYD DES ROT TIS DE LA BA -RON NIE bar dzo ko rzyst nie pre zen to wał się w rin gu. Przy szedłczas na po rów na nie o CA CIB. Po obej rze niu psów w ru chu i sta -ty ce wy grał pies z kla sy po śred niej, a res. CA CIB przy zna łemcham pio no wi. Wy jąt ko wo do brą staw kę mia łem w kla sie mło -dzie ży: zgło szo no sie dem psów, wy sta wio no sześć. Bar dzo wy -rów na ne, kom pak to we, w bar dzo do brym ty pie. O pierw szemiej sce wal czy ły dwa do sko na łe psy, o pierw szej lo ka cie de cy -do wa ły szcze gó ły. Wy grał HAR KAN DU TEM PLE D’AD RA NOS,pies o zwar tej syl wet ce, do sko na łej ana to mii oraz wspa nia łym,prze strzen nym ru chu, któ ry za de cy do wał o wy gra nej.

Do rin gu po pro si łem su ki. W kla sie po śred niej zgło szo nosześć suk, ale wy sta wio no czte ry. Wy gra ła pro por cjo nal na, do -brze po ru sza ją ca się HAN THEA DES PRIN CES DE L’AL BI NOL.Czte ry na pięć zgło szo nych suk wy sta wio no w kla sie otwar tej.Ta kla sa by ła rów nież do brze ob sa dzo na. Tu rów nież cię żko by -ło wy brać zwy cięz cę, bo staw ka by ła bar dzo wy rów na na. Osta -tecz nie wy gra ła bar dzo zgrab na, kom pak to wa, z do sko na łąw wy ra zie gło wą AVA OD VA NA DO RA, z chor wac kiej ho dow lizna nej rów nież w na szym kra ju. W po rów na niu przy zna łem jejCWC oraz CA CIB, a dru ga su ka w tej kla sie do sta ła re zer wo weCWC i res. CA CIB. W kla sie mło dzie ży po ka za no trzy su ki,a Zwy cię stwo Mło dzie ży przy zna łem 9-mie sięcz nej, bar dzotem pe ra ment nej IN DIA AUS DEM LAN DE DER MU SKIE TIE REpo su ce VAL KI RIA CRNI LO TOS. Zo sta ły mi do oce ny jesz czetrzy sucz ki w kla sie szcze niąt.

Przy szedł czas na wy bór Zwy cięz cy Ra sy. W rin gu zja wi ły sięnaj lep szy pies i su ka oraz naj lep sze ju nio ry. Zwy cięz cą Ra sy zo -stał te go dnia bez kon ku ren cyj ny pies HAR RON (fot. 2), a naj -lep szym ju nio rem zo stał pies HAR KAN.

W po rów na niu z wy sta wą w Ro uen rot twe ile ry pre zen to wa -ne w Bor de aux by ły wy raź nie lep sze w ty pie, o zwar tych, kom -pak to wych syl wet kach, do brej ko ści, do sko na łych gło wach.

W tym miej scu chciał bym na pi sać pa rę słów o ho dow li i eks -te rie rze rot twe ile ra. Po li ty ka ADRK i IFR po przez klu by rot twe -ile ra na ca łym świe cie ma na ce lu ho dow lę psów zdro wych fi -zycz nie i psy chicz nie. Syl wet ka rot twe ile ra po win na być zwar -ta, kom pak to wa. Kość po win na być moc na, a gło wa w kształ -cie tę pe go kli na, pro por cjo nal na do ca ło ści. Rów nież zwra ca siębacz ną uwa gę na bu do wę apa ra tu ru chu, czy li na moc ne, do -brze ką to wa ne koń czy ny, moc ny zwar ty grzbiet oraz mu sku la -tu rę. Jest to po dyk to wa ne tym, że rot twe iler jest psem użyt ko -wym i wy ko rzy stu je się go do ró żnych za dań. Du ży na cisk kła -dzie się na szko le nie, a do brze wy szko lo ny pies jest chlu bą ho -dow cy. I naj wa żniej sze, aby w po go ni za eks te rie rem pa mię taćo psy chi ce. Na wet naj pięk niej szy bo jaź li wy lub nad mier nieagre syw ny pies nie speł ni na szych ma rzeń o ka rie rze wy sta wo -wej. Do ty czy to wszyst kich ras. Po nie waż ra sa rot twe iler w na -szym kra ju jest wpi sa na na li stę ras uzna nych za nie bez piecz ne,po win no się je pod da wać pró bom BH oraz in nym szko le niom.Ma to na ce lu spra wo wa nie kon tro li nad za cho wa nia mi be ha -wio ral ny mi ka żde go psa i wy klu czyć z ho dow li psy o sła bej psy -chi ce oraz te, któ re nie pod po rząd ku ją się czło wie ko wi. Nie ste -ty, w na szym kra ju ka żda zmia na prze pi sów w tym kie run kuna po ty ka opór ho dow ców. Przy stą pie nie do eg za mi nu BH topod sta wa oce ny psy chi ki ka żde go psa i nie po win no być du żympro ble mem dla ho dow cy.

Na stęp ną ra są, któ rą przy szło mi sę dzio wać, by ły PON -y.Wszyst kie go trzy sztu ki, je den pies i dwie su ki, wszyst kie z ho -dow li fran cu skich. Pies DA NIK DE LO TH LO RIEN wy sta wio nybył w kla sie cham pio nów. Śred niej wiel ko ści, o do sko na łychpro por cjach, ład nej sam czej gło wie oraz bar dzo do brym wło -sie, do stał CWC oraz CA CIB. Su ka HEN RY KA DU MONT DE LACHE NA IE wy sta wia na w kla sie po śred niej rów nież otrzy ma ławszyst kie ty tu ły oprócz jed ne go, bo BOB przy zna łem psu.W kla sie mło dzie ży do sko na ła HU ZIA NI ZIN NA DU CLOS DEL’IGLOO, przy szła gwiaz da rin gów Eu ro py, zo sta ła Naj lep szymJu nio rem.

Na stęp nie po pro si łem do rin gu je dy ne go owczar ka ru muń -skie go kar pa tin. Wy sta wia ny był pies w kla sie otwar tej, zna ko -mi ty przed sta wi ciel swo jej ra sy. Moc na kość, do sko na ła kon -struk cja, bar dzo do bra wy ra zi sta gło wa spra wi ły, że OD IN OT

fot. 2

42 Pies 2 (354) 2014

ARAL DRE AM zdo był mo je ser ce oraz wszyst kie na le żne mu ty -tu ły.

Z sied miu do gów ar gen tyń skich zgło szo nych na mój ring wy -sta wio ne zo sta ły czte ry. Je dy ny wy sta wio ny sa miec nie za -chwy cił mnie. CA CIB oraz BOB przy zna łem su ce z kla sy po śred -niej, bar dzo zgrab nej, ele ganc kiej, o do sko na łym ru chu, o imie -niu HA QU ERA. Spo śród dwóch suk w kla sie mło dzie ży naj lep -sza oka za ła się 12-mie sięcz na zgrab na IN DIA DES GU ER RIERSDI VINS DU TARN, któ ra też zo sta ła Naj lep szym Ju nio rem.

Ana to lia nów, któ re we szły w ring, wy sta wio no trzy. Je dy nysa miec po ka zy wa ny w kla sie otwar tej, GAM SIZ ASLAN DAGOUT TE NO IRE, to ty po wy przed sta wi ciel ra sy o do sko na łejkon struk cji i do sko na łej sam czej gło wie, mu sia łem więc przy -znać mu CWC i CA CIB. Dwie su ki kon ku ro wa ły ze so bą w kla sieotwar tej. Mia łem trud ny wy bór, po nie waż obie by ły rów niepięk ne. Osta tecz nie wy gra ła GA ZEL LE ASLAN DA GOUT TE NO -IRE ma ją ca wspól ną mat kę z psem ca ci bo wym. W wal ce o BOBpies po ko nał o kil ka mie się cy star szą sio strę.

Do rin gu we szła na stęp na ra sa z gru py II, by ły to ho va war tyktó rych wy sta wio no pięć na sie dem zgło szo nych. Po ziom pre -zen to wa nych psów był bar dzo wy so ki. Pierw szy pies, w kla sieotwar tej, to bar dzo do bry w ty pie, do sko na le po ru sza ją cy sięGAU DI DES LAN DES DE KER LOG GAN, któ ry otrzy mał oce nędo sko na łą. W kla sie użyt ko wej star to wał czar ny pies. Ja kieżby ło mo je za sko cze nie, kie dy wy sta wia ją ca go pa ni przy wi ta łasię po pol sku. Oka za ło się, że przy je cha ła z War sza wy w spra -wach ky no lo gicz nych, a przy oka zji wy sta wi ła psa zna jo mych.HAR LEY SUN DES LEUS AL TIERS, bo tak na zy wa się ten pies,oka zał się naj lep szy w tym tan de mie i przy zna łem mu CWCi CA CIB, a res. CA CIB wziął pies z kla sy otwar tej.

Su ki pre zen to wa ły się nie go rzej niż psy. Pierw sza we szłado rin gu w kla sie po śred niej. Bar dzo ład na, o do sko na łej, har -mo nij nej syl wet ce, pięk nej w wy ra zie gło wie, do sko na le po ru -sza ją ca się, po niej nie gor sza su ka za pre zen to wa ła się w kla sieotwar tej. Kla sę użyt ko wą pre zen to wa ła rów nież je dy nacz ka,któ ra bar dzo ład nie po ka za ła się w rin gu. Przy szedł czas na wy -bór tej naj lep szej. Nie by ło to ła twe, po nie waż wszyst kie trzypre zen to wa ły się zna ko mi cie. Osta tecz nie CWC i CA CIB przy -zna łem HAP PY SUN DES LEUS AL TIERS, sio strze zwy cięz cywśród psów, res. CWC i res. CA CIB wzię ła su ka z kla sy użyt ko -wej. Brat i sio stra spo tka li się w wal ce o Zwy cięz cę Ra sy, te godnia bar dziej przy padł mi do gu stu pies.

Kie dy że gna łem się z ho va war ta mi, za rin giem go to we by łydo wej ścia sar pla nin ce, dwa psy i jed na su ka. Pierw szy pies po -

ka za ny zo stał w kla sie po śred niej, je go prze ciw ni kiem rin go -wym był pies w kla sie cham pio nów. FAR GO DU CLOS DE LU NE(fot. 3), bo tak się na zy wał ów pies, to kwin te sen cja ra sy, któ -rej nie ma my oka zji tak czę sto sę dzio wać w na szym kra ju. Do -sko na le zbu do wa ny sa miec, o moc nej ko ści, wspa nia łej ty po wejgło wie, do sko na le ką to wa ne koń czy ny. Nie by ło więc żad nychwąt pli wo ści, kto zo sta nie zwy cięz cą. Je dy na su ka HA NO UK DUCLOS DE LU NE za pre zen to wa na w kla sie po śred niej też nieustę po wa ła swo im po przed ni kom, by ła z tej sa mej ho dow li cocham pion. Po przy zna niu jej ty tu łów bra ła udział w wy bo rzeBOB, ale ja już mia łem swo je go fa wo ry ta, któ rym był pies. Ra -dość wła ści cie li by ła ogrom na, uwa żam, że naj więk szą „za pła -tą” za sę dzio wa nie jest ra dość z wy gra nej prze szczę śli wych wy -staw ców.

Nie wszyst kie z ras, któ re mia łem sę dzio wać, sta wi ły sięw rin gu, nie do tarł owcza rek kra ski.

Owczar ki kau ka skie to ra sa, któ re nie ła two się sę dziu je. Wia -do mo po wszech nie, że kau ka zy do anioł ków nie na le żą. Mia łemkil ka ra zy oka zję się prze ko nać, że nie ma z ni mi żar tów, aleostat nio nie jest tak źle. Wła śnie za pro si łem do oce ny wy żej wy -mie nio ne. By ło ich trzy, w tym je den pies i dwie su ki. Piesw kla sie otwar tej CKI ROV, du ży, moc nej ko ści, do sko na łej ana -to mii, je dy nie mia łem za strze że nia do ku fy, któ ra by ła nie cozbyt głę bo ka. Po jed nej su ce za pre zen to wa no w kla sach otwar -tej i cham pio nów. Naj le piej za pre zen to wa ła się su ka z kla syotwar tej, któ rej przy zna łem CWC oraz CA CIB, a res. wzię ła jejry wal ka, BOB przy zna łem su ce.

Owczar ki środ ko wo-azja tyc kie rów nież nie na le żą do ras ła -god nych. Je dy ny pies, któ re go mia łem oka zję sę dzio wać, wy -sta wio ny był w kla sie po śred niej, ale za prze czał obie go wymopi niom o ich trud nym cha rak te rze. DO RIAN VA GA NY CAOKEN NEL nie tyl ko mnie nie zjadł, ale oka zał się bar dzo pro por -cjo nal nym psem, moc nej ko ści, bar dzo ład nej sam czej gło wieo do sko na łych rów no le głych li niach i bar dzo do brze się po ru -szał. Nie po zo sta ło mi nic in ne go jak po gra tu lo wać wy staw czy -ni pięk ne go psa i wy słać go na ring głów ny.

Ostat nią ra są, któ rą przy szło mi sę dzio wać w Bor de aux, by łydwa torn ja ki, pies i su ka. Kil ka lat te mu po raz pierw szy sę dzio -wa łem torn ja ki w kra ju ich po cho dze nia. Pies po ka za ny w kla -sie mło dzie ży był ucie le śnie niem wzor ca ra sy. W kla sie po śred -

fot. 3

fot. 4

43Pies 2 (354) 2014

niej wy sta wio na zo sta ła su ka, jak się póź niej oka za ło, star szasio stra psa mło dzie żo we go. Uro dą nie ustę po wa ła swo je mubra tu i dla te go przy zna łem jej pra wie wszyst kie ty tu ły opróczjed ne go. BOB przy zna łem psu H’OURAL DES HAUTS DE MAL -FO RET z kla sy mło dzie ży, o do sko na łej kon struk cji, pięk nejw wy ra zie ty po wej gło wie i do sko na łej sza cie.

Jesz cze tyl ko tro chę pa miąt ko wych fo tek i mo je sę dzio wa niedo bie gło koń ca.

Po lun chu roz po czę ły się kon ku ren cje fi na ło we. W rin gugłów nym wi sia ły fla gi na ro do we kra jów, z któ rych przy by li sę -dzio wie. Kon ku ren cje na rin gu głów nym sę dzio wa li rów nież sę -dzio wie z Pol ski. Elżbie cie przy padł za szczyt wy bo ru Naj lep sze -go We te ra na, a ni żej pod pi sa ny miał dokonać wybo ruBOG II gru py FCI. Ela na pierw szym miej scu wśród we te ra nówpo sta wi ła pięk ne go ca irn te rie ra (fot. 4), dru gie miej sce przy -pa dło an giel skie mu coc ker spa nie lo wi, a na trze cim zna lazł sięsa moy ed.

W gru pach FCI wy bo ry naj lep szych pro wa dzo no w ten spo -sób, że pierw sze do rin gu wcho dzi ły psy do ro słe da nej gru py,a na stęp nie mło dzież. I tak na prze mian od by wa ły się wy bo ryw gru pach. Te raz przy szła mo ja ko lej na wy bór BOG II gru py.W rin gu przy go to waw czym obej rza łem so bie staw kę, by łow czym wy bie rać, a po obej rze niu ca łej staw ki w ru chu na rin -

gu głów nym na trze cim miej scu po sta wi łem czar ne go sznu ce rami nia tu ro we go, dru gie miej sce przy pa dło rot twe ile ro wi, naj -lep szym psem oka zał się ma je sta tycz ny, pięk nie po ru sza ją cy siępi re nej ski pies gór ski (fot. 5). Naj lep szym Ju nio rem gru -py II zo stał shar pei, dru gie miej sce przy pa dło ber neń skie mupsu pa ster skie mu, a dog de Bor de aux był trze ci.

BIS Ju nio rów po wie rzo no ro słe mu Ro sja ni no wi Re va zo wiKho ma su ri dze. Re vaz po wni kli wej ob ser wa cji ca łej staw ki trze -cie miej sce przy znał char ci ko wi wło skie mu, na dru gim miej scuupla so wał się du ży pu del, pierw sze otrzy mał efek tow ny bi chonfri se (fot. 6).

Wy bór Naj pięk niej sze go Psa 88 Mię dzy na ro do wej Wy sta wyPsów Bor de aux 2014 przy padł mi łej sę dzi z Ir lan dii J. Craw -ford -Men ton.

Nad szedł czas na głów ny punkt pro gra mu, do rin gu we szlizwy cięz cy po szcze gól nych grup. Ko le żan ka z Ir lan dii bar dzospraw nie po sę dzio wa ła BIS i po chwi li oka za ło się, że trze ciemiej sce przy zna ła char to wi per skie mu sa lu ki, efek tow ny i pięk -nie po ru sza ją cy się be ar ded col lie był dru gi, a Zwy cięz cą BISzo stał śnie żno bia ły sa mo jed (fot. 7).

Wie czo rem na ko la cji wy mie ni li śmy się wra że nia mi z wy sta -wy i przy szedł czas się roz stać.

Wcze śnie ra no w po nie dzia łek spo tka li śmy się z Elą na śnia -da niu i ra zem z Re ne uda li śmy się na lot ni sko w Bor de aux. Tamza sta li śmy tłum lu dzi, a że przy je cha li śmy nie co za póź no, zro -bi ło się tro chę ner wo wo. Mój sa mo lot do Pa ry ża od la ty wało 7.20, a ja o 6.50 jesz cze sta łem w ko lej ce do od pra wy.Wresz cie wy wo ła no Pa ryż CDG i uda łem się na sta no wi sko.Oka za ło się, cho ciaż zgła sza łem pro blem mo je go ba ga żu or ga -ni za to rom, że mu sia łem po wtó rzyć pro ce du ry z War sza wy. Ela,któ rej sa mo lot od la ty wał do pie ro o go dzi nie 9.00, dziel niemnie wspie ra ła. Wy star to wa li śmy z opóź nie niem i po prze siad -ce w Pa ry żu wy lą do wa łem w War sza wie, któ ra przy wi ta ła mnieprzej mu ją cym chło dem i śnie giem. Tak za koń czy ła się mo ja ko -lej na wi zy ta we Fran cji, mam na dzie ję, że nie ostat nia.

Tekst i zdję cia Wal de mar Mro wiec

fot. 7

fot. 6

fot. 5

44 Pies 2 (354) 2014

De cy zja o wy jeź dzie do Ja po nii za pa dłabli sko rok te mu. Wte dy wspól nie z Okta -wią zde cy do wa li śmy się na wy lot do kra -ju, z któ re go po cho dzi mo ja uko cha na ra -sa – te rie ry ja poń skie. Na le ża ło wy braćprze woź ni ka, któ ry umo żli wiał prze lotz psa mi na po kła dzie sa mo lo tu. Wy bór byłpro sty. Je dy ny i spraw dzo ny prze woź nik,do któ re go mam 100 procent za ufa nia, toLu fthan sa.

Za mó wi li śmy bi le ty, za re zer wo wa li śmymiej sca dla psów. Nasz wy lot był już prze -są dzo ny. Pół ro ku przed wy sta wą pró bo -wa łem się skon tak to wać z Ja pan Ken nelClub. Nie ste ty, bez sku tecz nie. Do pie ropo mo jej ma łej in ter wen cji w FCI Ja poń -czy cy za czę li od pi sy wać na mo je e -ma ile.Zgod nie z prze pi sa mi wwo zu psów do Ja -po nii, od wrze śnia 2013 ro ku roz po czę li -śmy pół rocz ną kwa ran tan nę. Oczy wi ścieby łem ca ły czas w kon tak cie z Ani malQuaran ti ne Se rvi ce (AQS). Mu sia łem za ła -twić ca łą ma sę do ku men tów od po wia to -we go le ka rza we te ry na rii, do dat ko weszcze pie nia (na lep to spi ro zę), prze słać te -sty na prze ciw cia ła, itp.

Naj trud niej sze oka za ło się zna le zie nieho te lu. Ma ło któ ry ho tel w To kio po zwa lana prze trzy my wa nie zwie rząt w po ko juho te lo wym. Ja poń czy cy nie mo gli zro zu -mieć, po co mi pies w po ko ju, sko ro sąspe cja li stycz ne ho te le dla psów (takna mar gi ne sie, dro ższe od tych dla lu dzi).W po szu ki wa niu lo kum po ma ga li mi moija poń scy zna jo mi. Ze wzglę du na wy gó ro -wa ne ce ny ho te li sku pi li śmy się na zna le -zie niu apar ta men tu, gdzie mógł bym za -miesz kać z psem. W koń cu uda ło się!W lu tym, zu peł nie przez przy pa dek,na Bo oking. com tra fi łem na ofer tę 1/3rdRe si den ce To kyo Apart ment, któ ry byłprzy stęp ny ce no wo. By łem spo koj ny, żepo przy lo cie do Ja po nii bę dę miał gdziemiesz kać.

Na 40 dni przed wy lo tem AQS po pro siłmnie o do sła nie jesz cze ja kichś pa pie rów.Mu sia łem być ca ły czas w kon tak cie z ni -mi oraz z mo im we te ry na rzem. Na 10 dniprzed wy lo tem wy sła łem im jesz cze ja kieśfor mu la rze, o któ re pro si li. Wszyst ko by łow po rząd ku. Ocze ki wa li na mój przy lot.

Jesz cze przed wy lo tem za ło ży łem so biekon to w je nach ja poń skich w PKO BP SA,ale oka za ło się, że bank nie mo że wy pła cić

go tów ki, bo mo je kon to po zwa la tyl kona ob rót bez go tów ko wy. W koń cu jed nakuda ło mi się prze ko nać pra cow ni kówban ku, by zro bi li pre ce dens.

Uzbro jo ny w ja poń ską go tów kę, dwama te ria ło we ken ne le dla psów, wszyst kiedokumenty po trzeb ne w AQS, re zer wa cjęapar ta men tu i po twier dzo ne zgło sze niena wy sta wę FCI Asia and the Pa ci fic DogShow by łem go to wy do pod ró ży.

Do To kio wy le cie li śmy 25 mar ca z lot ni -ska w Ba li cach. Le cie li śmy przez Mo na -chium. Nie by ło żad nych pro ble mów.Na lot ni sku mie li śmy po moc pra cow ni kaLu fthan sy, któ ry spraw dził wszyst kie pa -pie ry i za dbał o od po wied nie miej scaw sa mo lo cie. Psy oczy wi ście pod ró żo wa łyz na mi na po kła dzie.

W To kio -Na ri ta wy lą do wa li śmy 26mar ca. Na lot ni sku psy mu sia ły być ca łyczas w ken ne lach. Tyl ko pod czas ba da niaw AQS wy szły na mo ment, że by się za ła -twić. Na lot ni sku oczy wi ście był pro blemz ję zy kiem an giel skim. W AQS mó wi li bar -dzo sła bo. Ko lej ny pro blem był z bi le ta miau to bu so wy mi. Wie dzie li śmy, gdzie ma -my po je chać, ale nie kur so wał tam ża denau to bus z lot ni ska. Uda ło się pod je chaćau to bu sem w po bli że Aka sa ki, a stam tądtak sów ką do apar ta men tu. Oczy wi ście,psy ca ły czas mu sia ły być w ken ne lach.Lu dzie dziw nie na nas pa trzy li, gdy jużpo za lot ni skiem, gdzie cze ka li śmy na au -

to bus, Ke ru (Ama ka ke ru -Me iji Whi te Ole -an der) i Bay ka (By akuya -Me iji Whi te Ole -an der) nie by ły za mknię te, tyl ko bie ga łypo par kin gu na smy czy.

Nasz apar ta ment znaj do wał się w dziel -ni cy rzą do wej, w po bli żu by ło też kil kaam ba sad ró żnych kra jów. Wszę dzie za ka -zy, psy prak tycz nie mo gły się za ła twiaćtyl ko do ku we ty w po ko ju. Ale jak to my,za wsze zna leź li śmy ka wa łek traw nicz -ka…

To kio nie jest ta kie dro gie, jak to lu dzieopi su ją na blo gach. Je że li cho dzi o ce nyw skle pach spo żyw czych, to na pew nojest ta niej niż w Niem czech. W re stau ra -cjach ce ny są bar dzo zró żni co wa ne, alei tak ta niej niż u na szych za chod nich są -sia dów. Ubra nia nie co dro ższe niż w Pol -sce, ko sme ty ki po dob nie jak u nas. Niewiem, jak w mu ze ach, miej scach tyl ko dlatu ry stów, bo nie przy je cha li śmy tamna zwie dza nie. Jed nak uda ło nam się tro -chę zo ba czyć mia sto. Zwró ci li śmy uwa gęna czy ste uli ce mi mo bra ku ko szyna śmie ci. W To kio jest bar dzo du żo no -wo cze snych bu dyn ków, za bu do wa gę sta,prak tycz nie ka żdy wol ny metr po wierzch -ni zo stał wy ko rzy sta ny. Mnó stwo sta rychsa mo cho dów, ra czej lo kal nych ma rek.Par kin gi ste ro wa ne elek tro nicz nie, nakaż dym kro ku po li cja lub in ne słu żbymun du ro we. Bar dzo du żo knajp, w któ -rych mo gli śmy pró bo wać po traw z ró ż -nych stron świa ta. Na uli cach ład nie ubra -ne Ja pon ki, szcze gól nie słyn ne ja poń skieuczen ni ce prze bra ne za po sta cie z man gi.Nie trze ba znać ję zy ków ob cych, że by po -je chać do Ja po nii. Tam prak tycz nie nikt

Z psem do Ja po nii

45Pies 2 (354) 2014

nie mó wi po an giel sku. Trze ba się do ga -dy wać na mi gi.

Na szym ce lem by ła jed nak wy sta waFCI Asia and the Pa ci fic Dog Show 2014,któ ra mia ła miej sce w ostat ni week endmar ca. Po dob nie jak wy sta wa eu ro pej -ska czy świa to wa, co ro ku w in nym kra -ju na kon ty nen cie azja tyc kim od by wa siękon ty nen tal na wy sta wa azja tyc ka. Uzna -li śmy, że sko ro od bę dzie się ona w tymro ku w To kio, czy li w kra ju po cho dze niana szej ra sy, a na sze psy wy gry wa jąna World Dog Show czy Eu ro Dog Show,to spraw dzi my się ta kże w Ja po nii. Ja -pan Ken nel Club in for ma cje o wy sta wiepu bli ko wał tyl ko w ję zy ku ja poń skim.Aby zgło sić się na wy sta wę, mu sia łemwy peł nić do ku men ty zgło sze nio we w ichję zy ku. Po mo gła mi w tym zna jo maw Ja po nii i je den z ja poń skich sę dziów.To znacz nie uła twi ło mi ko mu ni ka cjęz JKC, gdyż jak już wspo mnia łem, by łypro ble my z od pi sy wa niem na e -ma ile.Oczy wi ście JKC nie chciał zdra dzić wcze -śniej sta wek, od pi sa li mi, że wszyst kie godo wiem się na miej scu. Na ty dzieńprzed wy sta wą JKC na swo jej stro nieopu bli ko wał spis ras wraz ze staw ka mii go dzi na mi roz po czę cia wy sta wy. Wie -dzie li śmy jed no: wy sta wa w To kio, sę -dzia z Ja po nii, kon ku ren cja z Ja po nii.Staw ka wręcz ogrom na jak na te rie ry ja -poń skie, bo na wy sta wę zgło szo no ażczte rech przed sta wi cie li tej ra sy.

W dniu wy sta wy mie li śmy po wa żnepro ble my. Tak sów kę za mó wi łem na go -dzi nę 6 ra no. Tuż przed wyj ściem oka za łosię, że nie ma na szej tecz ki z do ku men ta -mi (bi le ty lot ni cze, pasz por ty psów, pa -pie ry zwie rząt, pa pie ry z AQS, te styna prze ciw cia ła, wszyst kie ak cep ta cjeAQS z lot ni ska, itp.), któ rą na pew no mie -li śmy w po ko ju. Po je cha li śmy na wy sta wębez dokumentów. Za bra łem ze so bą lap -to pa, na któ rym mia łem w wer sji elek tro -nicz nej te sa me do ku men ty, któ re namzgi nę ły. Na szczę ście nikt nam ich niespraw dzał.

Pod je cha li śmy tak sów ką pod sa mą ha -lę, gdzie od by wa ła się wy sta wa. A tammnó stwo lu dzi, du że rin gi, sta no wi skadla gro ome rów, sto iska han dlo we, du żopsów, wiel kie za mie sza nie. Na po cząt kuszu ka li śmy miej sca, któ re nam przy dzie -lo no. Kie dy je zna leź li śmy, mia ła tamna nas cze kać ja poń ska han dler ka z na -szy mi pa pie ra mi z JKC. Do te go by li śmybar dzo zde ner wo wa ni bra kiem na szychdo ku men tów. Za sta na wia li śmy się, jak

wró ci my do kra ju. Obie ca łem Okta wii, żezaj mę się tą spra wą, że by sku pi ła sięna wy sta wie. Skon tak to wa łem się z na -szą am ba sa dą w To kio, omó wi łemwszyst ko. Obie ca li po móc. Mia łem donich za dzwo nić po wy sta wie.

Na 30 min przed wej ściem na ringzna la złem umó wio ną z na mi han dler kę,ode bra łem nu me ry i ka ta lo gi. Gdy po sze -dłem do Okta wii i psów, oka za ło się, żeKe ru za czął ku leć. Mu siał się ska le czyćw no gę. Pró bo wa li śmy mu ja koś po móc,ale bez skut ku. W mię dzy cza sie spo tka -łem na szą ja poń ską kon ku ren cję. By ły todwie ja poń skie ho dow czy nie, z cze gojed na z sucz ką in ter cham pion ką, a dru gaz sucz ką, któ ra star to wa ła w kla sieotwar tej. By ły ład ne, dla te go sa mi niewie dzie li śmy, co bę dzie. W koń cu sę dziaz Ja po nii (Tsu mo to Sa to), prze ciw konam dwie dziew czy ny z je go kra ju,a do te go Ke ru ku le je… Na szczę ście tużprzed wej ściem na ring Ke ru sio wi się po -pra wi ło. Chy ba za po mniał o bó lu. Cho -dził wspa nia le. Do te go Bay ka za cho wy -wa ła się bar dzo do brze.

Sę dzio wa nie trwa ło kil ka mi nut. Ke ruzro bił up and down, dwa kół ka w rin gui sę dzia wrę czył mu wszyst ko, co Ke rumógł zdo być te go dnia. Na stęp na do rin -gu we szła sucz ka z kla sy otwar tej – Ril laMy Ril la Of Ko shi ka wa JP (wł. Ke ito Fu ku -da). Nie du ża, skrom nej bu do wy, bar dzozbli żo na do na sze go Fu ji ka (Fu ji ma 8mie się cy, ta sucz ka mia ła po nad dwa la -ta). Do sta ła CC i oce nę do sko na łą. Ko lej nena ring we szły Bay ka i sucz ka – in ter -cham pion ka Pi ri ka Of W. Wind JP (wł.Yay oi Ueshi ma), któ ra też by ła drob niej -sza, mia ła nie co wy bla kłe ko lo ry. Bay kaw rin gu za pre zen to wa ła się bar dzo ład -nie. Obie rów nież wy ko na ły te sa me fi gu -ry co Ke ru, po czym sę dzia za wo łałna ring sucz kę z kla sy otwar tej. Wszyst kietrzy bie gły wo kół rin gu. Sę dzia wziąłwstą żki i wska zał Bay kę ja ko zwy cięz cęsuk, wrę czył Okta wii wszyst kie mo żli wety tu ły. Tym sa mym oby dwa na sze psy zo -sta ły Zwy cięz ca mi Azji. By łem z nich bar -dzo dum ny.

Po wy sta wie ho dow cy z Ja po nii po de -szli do nas i za czę li śmy roz ma wiać o na -szych psach. Dzię ki po mo cy zna jo me gouda ło mi się na wią zać kon wer sa cję.Oczy wi ście Bay ka im się po do ba ła, ale toKe ru był w cen trum uwa gi. Wszy scy namgra tu lo wa li pięk nych psów. Do sta łemrów nież pro po zy cję kry cia Ke ru siem i za -py ta nia o przy szłe mio ty. Na wy sta wę

przy je cha li też ja poń scy sę dzio wie, któ -rzy wie dzie li, że przy le ci my z Eu ro pyz te rie ra mi ja poń ski mi. Spo tka li śmym.in. p. Ko ichi Fu ji mo to, któ ry kie dyśho do wał te rie ry ja poń skie i jest sę dziąmię dzy na ro do wym. Był za chwy co ny Ke -ru siem.

Pod czas ca łej wy sta wy spo tka li -śmy 20–25 te rie rów ja poń skich. By łemmi le za sko czo ny, gdyż więk szość ich ho -dow ców ko ja rzy ła mo je psy wła śnie z Pol -ską. Chcie li ko niecz nie zo ba czyć Ke rui Bay kę.

Bayka

Keru

46 Pies 2 (354) 2014

Zo sta li śmy na kon ku ren cje fi na ło we.BIS -y pod czas tej wy sta wy by ły prze pro -wa dzo ne bar dzo ama tor sko. Z pew no ściąnie któ re kra jów ki w Pol sce ma ją o wie lelep szą opra wę niż kon ty nen tal na wy sta -wa w To kio. Nie czu li śmy at mos fe ry mi -strzostw. Ko men ta tor wy sta wy prak -tycz nie tyl ko za po wia dał, co wej dzie, po -za tym ca ły czas mil czał. Nie by ło ko mu -ni ka tów w in nym ję zy ku niż ja poń ski.Za ku li sa mi pa no wał ba ła gan or ga ni za -cyj ny, zmia ny pod czas trwa nia BIS -ów,dzie le nie ca łe go rin gu ho no ro we gona pół. Pro ble mów co nie mia ra. Na BOGpsy i su ki wcho dzi ły osob no. W rin gachnie przy zna wa ło się BOB za ra sę, aleBOB za płeć.

Ke ru i Bay ka po ka za li się na praw dęwspa nia le. Sę dzio wa ła sę dzia z USA, dlaktó rej te rie ry ja poń skie by ły czymś eg zo -tycz nym.

Na wy sta wie w To kio mo żna by ło spo -tkać przed sta wi cie li po nad 130 rasna skraj nie ró żnym po zio mie. U nas jest

wię cej psów za li cza nych do śred nichprzed sta wi cie li ras.

Pod czas wy sta wy od by wa ły się rów -nież kon kur sy gro omer skie, za wo dy agi -li ty i ró żne go ro dza ju za ba wy or ga ni zo -wa ne przez han dlow ców. Wy sta wę od -wie dzi ło na pew no kil ka dzie siąt ty się cylu dzi, ka żdy z nich ku pił bi let. Z pew no -ścią w naj bli ższym cza sie JKC opu bli ku jeja kieś in for ma cje na ten te mat.

Gdy wró ci li śmy do apar ta men tu, by li -śmy bar dzo zmę cze ni i zde ner wo wa ni.Prze szu ka li śmy jesz cze raz ca ły po kóji nie zna leź li śmy do ku men tów. Po kon -sul ta cji z am ba sa dą po sta no wi łem zgło -sić spra wę na po li cję. Spę dzi łem po -nad czte ry go dzi ny na ko mi sa ria tach.Uwierz cie mi, pol scy po li cjan ci nie ma jąsię cze go wsty dzić. Sprzęt, na któ rympra cu ją Ja poń czy cy, przy po mi na to, coby ło w Pol sce 10 lat te mu. Nie mniej jed -nak zgło si łem spra wę, ma ją się nią za jąć.Mie li śmy prze szu ka nie po ko ju, by łemprze słu chi wa ny przez te le fon, gdyż

na ko mi sa ria tach (by łem na dwóch) niktnie mó wił po an giel sku. Ca łą spra węzgło si łem rów nież do AQS, gdzie wy sła -łem do ku men ty. Ja ko że wszyst kie pa -pie ry mia łem w wer sji elek tro nicz nej, po -pro si łem re cep cję o ich wy dru ko wa nie.Ca łą nie dzie lę spę dzi łem na kom ple to wa -niu do ku men tów. Uda łem się na wetna od da lo ne o 70 km od ho te lu lot ni skopo ko pie pa pie rów po twier dza ją cych mójwjazd z psa mi i przej ście kwa ran tan ny.Dzię ki po mo cy na szych zna jo mych z Ja -po nii, któ rzy kon se kwent nie tłu ma czy lisłu żbom na szą sy tu ację, AQS na in nymlot ni sku – Ha ne da, z któ re go wra ca li śmydo Pol ski, był bar dzo wy ro zu mia ły.W po nie dzia łek po że gna li śmy Ja po nięi od le cie li śmy do Pol ski.

Z wy jaz du, pod czas któ re go nie bra -ko wa ło pro ble mów, je ste śmy bar dzo za -do wo le ni.

Pa weł Gą sior skiOkta wia Swię dzioł

O za sa dach wy sta wia nia psów, mamtu na my śli głów nie po dział na kla sy,i za sa dach ich na gra dza nia dys ku tu je sięod lat i od cza su do cza su coś tam sięw nich zmie nia. Rów nież czę sto dys ku to -wa ną spra wą jest, czy wy żeł ho dow la nyma być za wsze za rów no psem wy sta wo -wym i użyt ko wym czy mo że być pięk -nym osob ni kiem wy sta wo wym nie po sia -da ją cym cech użyt ko wych, i od wrot nie– czy mo że być do sko na ły użyt ko wo mi -mo bar dzo sła biut kie go eks te rie ru.Poniżej przed sta wiam ar ty kuł opi su ją cy,jak na te za gad nie nia za pa try wa nosię na prze ło mie wie ków XIX i XX. Ar ty -kuł nie pod pi sa ne go au to ra po cho dziz „Łow ca Pol skie go” wy da ne go na po -cząt ku XX wie ku.

Au tor nie miec ki Ry szard von Sla bo -wem za miesz cza w jed nym z pism fa cho -wych sze reg zaj mu ją cych uwag, któ reprzy ta cza my.

Wy sta wy psów na da ją mo dłę czy sto ścii pięk no ści ra sy, oraz przy go to wu ją szla -

chet ny co do for my ma te ry ał ho dow la ny.Od ró żnia my du że, mię dzy na ro do we wy -sta wy i ma łe miej sco we po pi sy. Pierw szema ją war tość je dy nie dla więk szych ho -dow ców, któ rym da ją spo sob nośćdo wza jem ne go wy po wie dze nia się i któ -rych za chę ca ją do dal szych sta rań.Na „ma łe go czło wie ka” dzia ła ją oneprzy gnę bia ją co. Sko ro po jed no - lubdwu ra zo wem wzię ciu udzia łu w wy sta -wach nie otrzy ma on na gro dy, tra ci zu -peł nie od wa gę. Dla nie go wy sta wy miej -sco we ma ją wiel kie za le ty!

Psy mo gą być po je dyn czo przed sta -wio ne i wła ści cie le ich po in for mo wa ni,dla cze go ten lub ów pies lep szy jestod in ne go.

Sto so wa ny obec nie na wy sta wachspo sób na gra dza nia jest nie lo gicz nyi nie spra wie dli wy! Na gro dy ma ją nie sta -łą, lecz przez po dział na kla sy i do broćobec nych na wy sta wie psów usta no wio -ną war tość. Z po wo du, że zwy kle w ka ż -dej kla sie tyl ko jed na pierw sza i jed -na dru ga na gro da mo że być wy zna czo -

na, udzie la nie zaś li stów po chwal nychpierw sze go i dru gie go rzę du mo że byćsto so wa ne bez ogra ni cze nia i po zo sta -wio ne jest w zu peł no ści ko mi te to wi, ileklas któ rej kol wiek ra sie wy zna czyć ze -chce; z po wo du, iż dzie lić mo że do wol -nie po dług bar wy, wa gi i płci, to zu peł niete sa me psy, któ re na jed nej wy sta wiew sze ściu kla sach otrzy ma ły sześć wy ż -szych na gród, na in nej za li czo ne do jed -nej kla sy, tyl ko jed ną pierw szą na gro dęotrzy ma ły, a to dla te go, iż przy naj mniejczte ry po przed nio pierw szą na gro dą ob -da rzo ne psy tu taj za do wol nić się mu szą„li stem po chwal nym pierw sze go rzę du”.Stąd wy ni ka, że li sty po chwal ne pierw -sze go rzę du i pierw sza na gro da uzna nebyć mo gą ja ko jed no war to ścio we.

Na gro dy mia ły by mniej lub wię cej sta -łą war tość, gdy by przy udzie la niu od zna -cze nia po da wa no licz bę klas i współ za -wod ni ków. Wte dy mógł by przy naj mniejho dow ca, któ ry by wał na wie lu wy sta -wach i któ ry zna od no śne oka zy, wy ro -bić so bie o nich pew ne wy obra że nie,pro fan zaś na wet i w tym wy pad ku nie,i to jest dru gi błąd. Gdy zwy kły my śli wyuj rzy obok psa, od zna czo ne go pierw sząna gro dą, in ne go, rów nież do bre go, lecztyl ko li stem po chwal nym pierw sze gorzę du na gro dzo ne go, wte dy on al bo po -my śli, że przy zna nie pierw szej na gro dy

Ze�starej�prasy

O wystawach psów

47Pies 2 (354) 2014

za le żne jest je dy nie od przy pad ku, lubsta ra się zna leźć mnie ma ną mniej sząwar tość te go ostat nie go, któ ry prze cieżmu si być gor szym, gdyż ina czej nie zo -stał by on o ty le ni żej oce nio ny; przy temza da je on so bie na pró żno trud, da je byćmo że pierw szeń stwo psu z li stem po -chwal nym pierw sze go rzę du i zo sta je zu -peł nie zbi ty z tro pu, gdyż mu nikt nie od -sło ni praw dzi we go sta nu rze czy.

Psy na gro dzo ne li stem po chwal nympierw sze go rzę du, nie ma ją ce wy pi sa ne -go na grzbie cie, czy mia ły du żo lub ma ło,lub też ja kich w ogó le współ za wod ni ków,uwa ża ne są przez pu blicz ność za zwie -rzę ta dru go - lub trze cio rzęd nej war to ści,po mi mo że fak tycz nie do naj pierw szejkla sy na le żeć mo gą. Gdy jesz cze sę dziazmu szo ny jest w ko le 5 lub 6 po zo sta łychmu osta tecz nie psów oświad czyć, że ka -żdy z nich za słu gu je na pierw szą na gro -dę, lecz on mo że je tyl ko uszczę śli wić „li -stem po chwal nym pierw sze go rzę du”,wte dy on praw do po dob nie pa nów i psypo raz ostat ni wi dział.

Wy sta wy po win ny wska zy wać my śli -we mu: że jest nie ska zi tel nie zbu do wa nypies, dla te go otrzy mał pierw szą na gro -dę; tu stoi pies, któ ry jest pra wie bez wa -dy, z te go po wo du zo stał ob da rzo nydru gą na gro dą; tam oto znaj du je sięmniej do bry pies, z tej przy czy ny do stałmu się tyl ko list po chwal ny pierw sze gorzę du. Ten pies po sia da tyl ko po nie kądjesz cze ra so we ce chy i dla te go mu si się

za do wo lić li stem po chwal nym dru gie gorzę du. Sę dzio wie nie po win ni zwra caćuwa gi, ja ki jest sto su nek psa do je gowspół za wod ni ka, lecz w ja kim stop niupo sia da on ce chy ra so we, i po dług te goorzec, czy za słu gu je na pierw szą, dru gąlub trze cią na gro dę. Sto su nek je godo współ za wod ni ków po wi nien byćuwa ża ny ja ko rzecz dru go rzęd na.

Tak sa mo, jak spo sób na gra dza nia,po win ny być rów nież zmie nio ne prze pi sydla pra wa do za pi su na wy sta wy! Jest togod nem po ża ło wa nia, gdy zda rza ją sięjesz cze wy pad ki, że otrzy mu ją pra wo za -pi su na wy sta wę psy, o ro dzi cach któ -rych ni cze go się wię cej do wie dzieć niemo żna, jak tyl ko to, że na zy wa li się Hek -tor i Ju no. Przed la ty po stę po wa nie ta kiemo żna by ło jesz cze wy ba czyć, obec niezaś za słu gu je ono na ostre po tę pie nie.Obec nie po win ny być wnie sio nedo K.R.P. te tyl ko zwie rzę ta, któ rych po -cho dze nie ja sno i do bit nie wy ka za nymbyć mo że.

Pod czas gdy ko mi sya de le ga tów sta -wia, ja ko wa ru nek do pra wa za pi sa niapsów nie zna ne go po cho dze nia, abyna wiel kich wy sta wach lub po pi sach by łyprzy naj mniej pierw szą lub dru gą na gro -dą od zna czo ne, udzie la ona zwy kleprzy ma łych wy sta wach, po pi sach lubkon kur sach sę dziom upo wa żnie niado pra wa za pi su ka żde go psa, choć byten na wet „li stu po chwal ne go dru gie gorzę du” nie otrzy mał. Gdy by licz ba psów

nie zna ne go po cho dze nia, któ ra na wiel -kich mię dzy na ro do wych wy sta wachzdo by ła pierw szą lub dru gą na gro dę, by -ła na wet bar dzo ogra ni czo ną, mo gą jed -nak psy te w ho dow li po czy nić znacz neszko dy, w szcze gól no ści zaś te, któ reotrzy ma ły bez za strze żeń pra wo za pi suna ma łych po ka zach. Obec nie, gdy ist -nie je du ża ilość wy żłów czy stej krwi, niepo win ni śmy lek ko myśl nie uła twiać wstę -pu do K.R.P. przez po wierz chow ne oce -nia nie lub też nie wcze sne ustęp stwa,lecz go za sad ni czo utrud nić wszyst kimpsom wąt pli we go po cho dze nia.

Prócz te go ka żde pra wo do za pi su po -win no być uza le żnio ne od za świad cze niaco do oka za nych za sług (od li stu po -chwal ne go pierw sze go rzę du do pierw -szej na gro dy) i od tąd ka żdy po kaz po wi -nien być po łą czo ny z prób nym eg za mi -nem; zda rza ło się bo wiem, iż za pi sa newy żły, któ re na by to za du że pie nią dze,z po wo du iż dzię ki swej bu do wie i czy -sto ści ra sy od zna czo ne zo sta ły, oka za łysię w na stęp stwie pod wzglę dem my -śliw skim mniej lub wię cej nie uży tecz ne.Psy, któ re na wy sta wie otrzy ma ły na gro -dy pie nię żne lub ho no ro we, po win nypod czas pró by po lo wej do wieść, żena nie za słu ży ły, i stra cić je w ra zie, gdypod czas tej pró by nie otrzy ma ją przy naj -mniej li stu po chwal ne go dru gie go rzę du.

Po dał do dru ku An drzej Bra bletz

48 Pies 2 (354) 2014

Do rocz na wy sta wa psów w USA by ław tym ro ku tro chę in na niż zwy kle.Po raz pierw szy od 1884 ro ku mo gływ niej uczest ni czyć mie szań ce J, tak, tonie po mył ka, ale mo gły one być zgło szo -ne je dy nie do kon ku ren cji agi li ty, któ raw tym ro ku sta ła się czę ścią tej wy sta wy.Za wo dy agi li ty od by ły się na pir sie w so -bo tę, licz ba zgło szeń by ła ogra ni czo -na do 225 psów i to psów z po zio memwy szko le nia Excel lent i Ma ster, a peł -na na zwa to The Ma sters Agi li ty Cham -pion ship. Fi na ły tych za wo dów by łytrans mi to wa ne przez te le wi zję na ży wow so bo tę 8 lutego od 19 do 21.

Na pi sa łam: od 1884 ro ku, ja ko żew tym ro ku zo stał utwo rzo ny Ame ri canKen nel Club (AKC), a pierw sza wy sta waWest min ster od by ła się w ro ku 1877.Przez po cząt ko we kil ka lat nie tyl ko ro -do wo do we psy mo gły być zgła sza ne, aleteż psy o nie zna nym po cho dze niu i ra sie,

iden ty fi ko wa ne je dy nie przez ko lor, np.w 1877 r. CERF VO LANT – ciem no brą -zo wy, LION – ja sno brą zo wy, krzy żów kamię dzy ber nar dy nem a ro syj skim se te -rem. W 1878 ro ku zo sta ła utwo rzo -na kla sa Mi scel la ne ous, gdzie by ło na pi -sa ne „ro do wód nie zna ny” FLO RA – czar -na, im por to wa na, FLOCK – czar ny im -por to wa ny z Nie miec itp. Do pie ro po po -wsta niu AKC na wy sta wę mo gły byćzgła sza ne je dy nie psy ra so we.

10 i 11 lu te go 2014 ro ku oce na w rin -gach od by ła się w dwóch dłu gich ha lachna pir sie 92/94, wy su nię tym na rze kęHud son, któ ra od dzie la stan No wy Jorkod sta nu New Jer sey, od da lo nym o ok. 5

ki lo me trów od Ma di son Squ are Gar den,gdzie wie czo rem od by ły się fi na ły. Prze -nie sie nie po ran nej wy sta wy w in ne miej -sce bar dzo uła twi ło wy staw com do jazd,gdyż nie mu sie li prze bi jać się do cen trumw nor mal ny dzień ro bo czy – wy sta wa taza wsze od by wa się w po nie dzia łek i wto -rek – par kin gi by ły bli żej i wię cej miej scana roz ło że nie swo ich rze czy i psówna ca ły dzień. By ło też du żo wię cej miej -sca dla licz nej pu blicz no ści. Na to miasttrud niej by ło ro bić zdję cia – jed na ha lajest ca ła oszklo na i za wsze by łopod świa tło, a dru ga dość ciem na. Mi mofan ta stycz nej or ga ni za cji – trans por tydar mo wy mi au to bu sa mi po mię dzy Ma di -

138. WEST MIN STER DOG SHOW 2014

Przed wystawą

Przed wejściem na ring

Chinook

49Pies 2 (354) 2014

son Squ are Gar den na Man hat ta niea pir sa mi kur so wa ły non stop – przy -jezd ni ta cy jak my nie mie li co ze so bązro bić od 16.00 do 19.00. Punk tu al nieo 16.00 skoń czy ła się oce na psówna pir sach i trze ba by ło je opu ścić,a na fi na ły w Ma di son Squ are Gar denwpusz cza no do pie ro o 19.00. Po przed -nio wol ny czas mo żna by ło spę dzićna te re nie wy sta wy (po za ha lą głów ną).Na szczę ście mie li śmy ho tel po prze ciw -nej stro nie uli cy i mo gli śmy tro chę ode -tchnąć.

Już od ze szłe go ro ku wy sta wa ta niejest ogra ni czo na je dy nie do cham pio -nów, ale nie zna czy to, że zgło szo ny mo -że być ka żdy. Są do wy bo ru je dy nie trzykla sy: Bred by Exhi bi tor, Ame ri can Bredoraz Open. Do tej ostat niej kla sy na zwy -kłych wy sta wach mo że być zgło szo nyka żdy pies od 6 mie się ca, ale na West -min ster mo żna zgło sić je dy nie psa, któ ryma co naj mniej je den ma jor, czy li 3punk ty zdo by te na jed nej wy sta wie.

Po nie waż zgło sze nia przyj mo wa ne sąwcze śniej, bar dzo du żo psów przy ję tychdo „klas” po ka za nych by ło już w Best of

Bre ed, czy li jak by kla sie cham pio nówpsów i suk ra zem. Ale Zwy cięz cą Ra symo że zo stać ta kże nie cham pion.

W tym ro ku na wy sta wę zgło szo -no 2809 psów 187 ras ze 190 mo żli -wych. Nie by ło żad ne go zgło sze nia en -tle bu che ra, lun den hun da i ame ry kań -skie go wa ter spa nie la. Naj wię cej by ło la -bra do rów – 76 (jest to ra sa o naj licz niej -szej re je stra cji w USA od 1991 ro ku),gol den re trie ve rów 58, bul do gów fran -cu skich 52, ro de sian rid ge back 46i owczar ków au stra lij skich 44. Po razpierw szy wy stą pi ły tu po den go por tu -gal skie mi nia tu ro we (pe qu en to) – 8,chi no ok – 4, oraz rat ter rier – 20. Zgło -sze nia na de szły ze wszyst kich 50 sta -

nów i 13 in nych kra jów. Za no to wa -no 127 psów z in nych kra jów,w tym 115 z Ka na dy.

Głów nym spon so rem wy sta wy by łaPu ri na Pro Plan.

Oce na we wszyst kich je de na stu rin -gach by ła na gry wa na na wi deo i mo żnają oglą dać przez in ter net na stro nieWest min ster Ken nel Club. Są też tamwszyst kie wy ni ki zwy cięz ców ras, grupi BIS.

W po nie dzia łek oce nia ne by ły 4 gru pyHo und Gro up1. blo odho und – GCH Fles sner’s In ter -

na tio nal S’Cess, nr 2 w ra sie, 3 x BIS 2. whip pet – GCH Spor ting Fields Ba -

ha ma Sands, nr 9 w ra sie, 1 x BIS3. bas set ho und – GCH Tops field -San -

chu Eenie Me enie Mi ney Moe, nr 1 w ra -sie, 4 x BIS

4. wil czarz ir landz ki – Ch Ku riann OfFirst Ave nue, nr 3 w ra sie, 1 x BIS

Toy Gro up1. pin czer mi nia tu ro wy – GCH Mar lex

Clas sic Red Gla re, nr 1 w ra sie, 64 x BIS 2. ca va lier king char les spa niel – GCH

Gran til ley Ga la xy Mo on, nr 7 pies w ra sie3. po me ra nian – GCH CR Cha se What

Mat ters, nr 1 w ra sie, 4 x BiS4. pe kiń czyk – Ch Yakee Easi ly Per su -

aded, nr 1 w ra sie, 14 x BiSNon Spor ting Gro up1. stan dard pu del – GCH Bri gh ton La -

ke rid ge En co re, nr 1 w ra sie, 25 x BiS 2. spa niel ty be tań ski – GCH Kan

Sing’s Ten zin, nr 1 w ra sie, 7 x BiS 3. pu del mi nia tu ro wy – GCH Bel le -

fleet’s Li ving In The Fast La ne, nr 1 w ra -sie, 1 x BiS

4. dal ma tyń czyk – GCH Spot ted BlissOreo De li ght, nr 2 w ra sie

Her ding Gro up1. car di gan we lsh cor gi – GCH Ri ver -

si de Tel l ta il Co co Posh, nr 2 w ra sie,3 x BiS

2. pu li – GCH Cord ma ker Top sy Tu r -vey, nr 1 w ra sie, 3 x BiS

3. owcza rek nie miec ki – GCH WolfCre ek Ga la xy Of Me ri vern, nr 1 w ra -sie, 13 x BiS

4. owcza rek sta ro an giel ski bob ta il– GCH Bu ga boo’s Pic tu re Per fect, nr 1w ra sie, 23 x BiS

We wto rek 3 gru py I BISSpor ting Gro up1. ir landz ki spa niel do wod ny – GCH

Whi stle stop’s Ri ley On Fi re, nr 1 w ra -sie, 26 x BiS

2. ame ry kań ski coc ker spa niel czar ny– Ch Ca sa blan ca’s Thril ling Se duc tion,nr 4 w ra sie, 1 x BiS

3. gol den re trie ver – GCH Kalm Sea’sTo Ha ve And To Hold, po za pierw sządzie siąt ką w ra sie

4. an giel ski sprin ger spa niel – Ch Tel l -ta le Ame ri can Ri de, nr 5 w ra sie, 3 x BiS

Wor king Gro up1. por tu gal ski pies do wod ny – GCH

Cla ir cre ek Im pres sion De Ma tis se, nr 1w ra sie, 94 x BiS

Mastif tybetański

Ratt terrier

Maltańczyki

50 Pies 2 (354) 2014

2. ma stif an giel ski – GCH Wil low Rid -ges Ri sky Bu si ness, nr 1 w ra sie, 5 x BiS

3. aki ta ame ry kań ska – GCH CR Wic -ca’s Tra de Se cret, nr 1 w ra sie, 7 x BiS

4. bok ser – GCH Bris ba ne N BlueMon day’s Dia monds Are De ca dent, po -za pierw szą dzie siąt ką w ra sie

Ter rier Gro up1. foks te rier szorst ko wło sy – GCH

Afte rall Pa in ting The Sky, nr 1 w ra -sie, 85 x BiS

2. sky ter rier – GCH Crag smo or Go odTime Char lie, nr 1 w ra sie, 11 x BiS

3. bor der ter rier – GCH Me adow la keSim ply Sin ful, nr 1 w ra sie, 4 x BiS

4. jack rus sel ter rier zwa ny tu rus selter rie rem – GCH Gold sand’s Co lum bus,nr 1 w ra sie, 27 x BIS

Best in ShowJak zwy kle bar dzo uro czy ście od był

się wy bór naj pięk niej sze go psa wy sta wy.

Fa wo ry ta mi by ła foks te rier ka GCH Afte r -all Pa in ting The Sky oraz por tu gal ski piesdo wod ny GCH Cla ir cre ek Im pres sion DeMa tis se. Prze wi dy wa nia po twier dzi ły siętyl ko po ło wicz nie. Naj pięk niej sza oka za -ła się foks te rier ka, ale res. BIS przy padłw udzia le bia łej du żej pu dli cy GCHBrighton La ke rid ge En co re.

Mał go rza ta Su pro no wiczZdję cia To masz Bor kow ski

Hound Group I

Hound Group II

Hound Group III

Hound Group IV

Toy Group I

Toy Group I

Toy Group II

Toy Group III

Toy Group IV

Non Sporting Group I

51Pies 2 (354) 2014

Non Sporting Group II

Non Sporting Group III

Non Sporting Group IV

Herding Group I

Herding Group II

Herding Group III

Herding Group IV

Sporting Group I

Sporting Group II

Sporting Group III

Sporting Group IV

Working Group I

52 Pies 2 (354) 2014

BIS RES BIS

Working Group IV

Working Group II

Working Group III

Terrier Group I

Terrier Group II

Terrier Group III

Terrier Group IV

53Pies 2 (354) 2014

Ta wy sta wa ma już swo ją lesz czyń skąhi sto rię, choć nie w Lesz nie od by ła siępre mie ro wa w Pol sce wy sta wa cham pio -nów. Jed nak kie dy w 1997 ro ku, dzię kista ra niom Ja nu sza Bet tin ga, po razpierw szy po ja wi ła się na par kie cie spor -to wej ha li „Tra pez” i od ra zu od nio słanie by wa ły suk ces or ga ni za cyj ny, sta ło sięja sne, że po niej bę dą na stęp ne, i takupły nę ło 18 ko lej nych lat. Osią gnę ławiek doj rza ły i na do bre zro sła się z tymmia stem, go ścin nym zam kiem w Ro ko -so wie, z at mos fe rą wy pra co wa ną przezlesz czyń skich dzia ła czy ky no lo gicz nychi sa mo rzą do wych oraz naj wy ższychprzed sta wi cie li lo kal nych władz z pre zy -den tem mia sta na cze le. Przez wie le latprzy je żdżał tu ów cze sny pre zy dent Mię -dzy na ro do wej Fe de ra cji Ky no lo gicz nejHans Müller, za wsze nie zwy kle sta ran niedo bie ra ne by ło gro no sę dziow skie, a za -pro sze ni go ście ho no ro wi czu li się oso -ba mi praw dzi wie ocze ki wa ny mi.

Tam tą pierw szą wy sta wę cham pio nówwy grał po są go wy rot twe iler, in ter cham -pion BRU TUS As sa rion Zdzi sła wa Mi -chal skie go z Gdań ska, a pa miąt ko wy pu -char wrę czał wła śnie Hans Müller.

Te go rocz na, choć rów nie do sko na ławe wszyst kich szcze gó łach jak jej po -przed nicz ki, by ła jed nak in na. Od by ła sięjuż bez Nie go, bez czło wie ka, któ ry po ło -żył pod wa li ny pod lesz czyń ską ky no lo -gię, któ ry nadał jej pe wien szcze gól ny,wręcz au tor ski rys, gwa ran tu ją cy or ga ni -zo wa nym przez la ta wy sta wom kla sęi pro fe sjo na lizm.

Ja nusz Bet ting od szedł 20 stycz niabie żą ce go ro ku, po zo sta wia jąc naswszyst kich w smut ku i ogrom nym ża lu.

Mie siąc póź niej, nie odmien nie w „Tra -pe zie”, osiem na ste spo tka nie cham pio -nów otwo rzył naj bli ższy współ pra cow -nik Ja nu sza, wi ce prze wod ni czą cy Za rzą -du Od dzia łu ds. or ga ni za cyj nych – Ma -ciej Szy dłow ski. Wzru sza ją cy mo ment,chwi la re flek sji, za du my nad prze mi ja -niem cza su i …wy sta wa ru szy ła. Niena czte rech, lecz rów no le gle na dwóch,za to o wie le więk szych rin gach, w barw -nej jak za wsze opra wie i z wier ną od latpu blicz no ścią na wi dow ni. Szczy cą ce sięty tu ła mi cham pio nów psy oce nia li: gru -pę I – Ja nusz Opa ra i Petr Re ha nek, gru -pę II – ci sa mi sę dzio wie oraz Alek san derSkrzyń ski i Ja ro sław Grunt, gru pę trze -

cią – Do ro ta Wit kow ska i po now nie Ja -ro sław Grunt. W gru pie IV na rin gu zo -ba czy li śmy pre ze sa ho no ro we go Związ -ku Ky no lo gicz ne go w Pol sce An drze jaMa nię, gru pę V po wie rzo no pa niom:Kry sty nie Opa rze i Zden ce Jil ko vej,a „szóst ka” przy pa dła Pe tro wi Re han ko -wi. Wy żły oce nił Alek san der Skrzyń ski,a pło cha cze i apor te ry – Vi va Ma ria So -lec kyj Szpu nar oraz Zden ka Jil ko va. Tesa me pa nie ra zem z Kry sty ną Opa rą po -dzie li ły się ra sa mi z gru py IX, a Do ro taWit kow ska mia ła w rin gu naj pięk niej szechar ty tej wy sta wy. Sę dzio wa nie prze -bie ga ło spraw nie i oko ło go dzi ny 15.00przy stą pio no do kwa li fi ka cji fi na ło wych.

No mi na cje do udzia łu w po rów na niacho ty tuł Naj pięk niej sze go Cham pio na Wy -sta wy Lesz no 2014 otrzy ma ły 32 psy.

W gru pie I szczę śli wa trój ka to: dłu go -wło sy owcza rek szkoc ki col lie, ABAT ALAQDAR Od Moh ta rów, moc ny, pięk niewy bar wio ny, trój ko lo ro wy pies Ewy ElMoh tar, zna ny z wie lu in nych wy staw,owcza rek au stra lij ski Tru ly awe so me ZIG -GY STAR DUST, ener gicz ny, so lid nej bu -do wy, do sko na le czu ją cy at mos fe rę wy -sta wy pies wy staw czy ni z Nie miec oraz

Champion of champion’s – nowa karta

Sędziowie i organizatorzy

54 Pies 2 (354) 2014

pol ski owcza rek ni zin ny, mło dzie żo wycham pion FA WO RYT Kon tekst.

W gru pie II, jak zwy kle, czte ry psy:sznau cer ol brzy mi czar ny, no wo fu nd -land, ma stif ty be tań ski oraz czar ny te -rier. Mo im fa wo ry tem, nie pierw szyzresz tą raz, był ów ma stif Kun zang BALBHA GYA TO BI SUR MAN. Na le żą cydo Ju sty ny Mu siał pies ro bi nie za po -mnia ne wra że nie, je stem nim od daw -na za uro czo ny. Ucie szy łem się ta kżez awan su sznau ce ra ol brzy mie go zeszcze ciń skie go koj ca pań stwa Gra ba łow -skich. NA PO LE ON Dy as Po land ma pięk -nie za pi sa ne kar ty swo jej rin go wej ka rie -ry i ten lesz czyń ski wy stęp rów nież mógłza li czyć do uda nych. Ge ne ral nie „dwój -ka” by ła bo ga to re pre zen to wa na i w ści -słym fi na le mo gło się z po wo dze niemzna leźć kil ka in nych wy so kiej kla sypsów, by wy mie nić tyl ko np. owczar kaśrod ko wo azja tyc kie go DAH TIY AR Stan -coc ker, ma sti fa hisz pań skie go MO ZARTZ Ka ro lew ka, le on ber ge ra SA ROS Al fa

Le onis, do ber ma na San ta Julf RUS SIANBOY czy bok se ra DO ROT KĘ Ewe ne ment.

Gru pę III re pre zen to wa ły: pysz nyszkot, czar na su ka Ali te LI TL LE MISS LO -VER na le żą ca do Jo an ny Śmi do dy, wiel -kiej uro dy we lsh ter rier TO TO LO TEKAlu zja, wy ho do wa ny i wy sta wio ny przezAgniesz kę No wak -Pa ty niak oraz ame ri -can staf ford shi re ter rier DA KO TA SPE -CIAL FOR YOU Ca nos sa Łu ka sza Po lasz -ka. Do sko na ły ter cet z ab so lut nie rów ny -mi szan sa mi, choć mo że z odro bi nąprze wa gi dla te go we lsha.

Trój ka jam ni ków w fi na le to: krót ko -wło sa, stan dar do wa, peł na smacz kówi wy śmie ni tych pro por cji, bar dzo jesz czemło da su ka FREN CHIE Ca nis Ve na torpań stwa Ja ku bow skich, krót ko wło sy mi -nia tu ro wy pies MO ON LI GHT BE AU TYSPAR KLEY Aso cja cja Jo an ny Wa rze chyoraz szorst ko wło sa stan dar do wa su kaIny i Agniesz ki Ma łec kich, do sko na łe gopo cho dze nia – Ex Sen tia CAU GHT YOULO OKING. Jam ni ków by ło za le d wie kil -

ka, to też kwa li fi ka cja do fi na ło wej roz -gryw ki prze bie gła szyb ko i dla wy mie -nio nych wy żej psów w peł ni za słu że nie.

Gru pę V re pre zen to wa ły: shi ba inu,thai rid ge back oraz si be rian hu sky. Bar -dzo wy rów na ną staw kę sy be ryj skich hu -skies mia ła w rin gu Zden ka Jil ko va.Do fi na łu de sy gno wa ła czar no -srebr nąsu kę ARC TIC FRIEND Win ter Qu een. Do -rów ny wa ły jej kla są wy bra ne przez Ma -rię Vi vę So lec kyj Szpu nar: shi ba inuARES KAI Ulu bień cy Ka si, pies Do na tyŻak oraz thai rid ge back EL ZA Ha bas,mło da su ka An ny So bie raj -Szczę snej.

Po so ko wiec ba war ski, su ka Be atyZach BAB KA MA KO WA Ha zba i obok niejprzed sta wi ciel ka du żo rzad szej ra sygrand bas set grif fon ven de en CO RA LI NESuc ces sion Of Ba ron FCI, trój barw na su -ka Ka ta rzy ny i Ja nu sza Za cha re wi czóworaz be agle Ki slev PARKN DO WNUN DERKrzysz to fa Joń skie go to psy gru py VI,wy bra ne do fi na łu przez ho no ro we goprze wod ni czą ce go Związ ku Ky no lo gicz -ne go w Pol sce, An drze ja Ma nię.

Se ter ir landz ki AR GO Ry si Wy krot FCI,ak tu al nie je den z naj pięk niej szych przed -sta wi cie li tej ra sy w kra ju, wy sta wio nyprzez Anię Żwie reł ło wraz z su ką SWE ETSA GA All Irish Gold Gra ży ny Kacz ma reksta nę ły do po rów na nia w rin gu Alek san -dra Skrzyń skie go. Ar go zwy cię żył i w fi -na le spo tkał się z se te rem an giel skim,ele ganc ką mło dą su ką o umasz cze niuoran ge bel ton LAU RĄ LI WIĄ Ela ter Po lo -ni ca FCI, na le żą cą do Agniesz ki Skó rzew -skiej. Do łą czy ła do nich JO TA Ara go ne sa,świet nie zbu do wa na su ka wy żła we imar -skie go krót ko wło se go, wy ho do wa naprzez An drze ja Wal cza ka i ten ter cetrepre zen to wał gru pę VII.

Wy śmie ni ty gol den re trie ver NA TOAde ka tos Po land FCI, trzy let ni cham pion

Grand Prix Leszno 2014

Zwycięzcy Grupy VIII Zwycięzcy Grupy IX

55Pies 2 (354) 2014

To ma sza Sła wi ka, zwró cił uwa gę nie malwszyst kich, ta kże po za ofi cjal nym wy -stę pem w rin gu. Je go awans do fi na łunie zdzi wił ni ko go. Wśród zwy cięz cówgru py VIII zna la zły się ta kże: an giel skisprin ger spa niel Lord sett JUST DO IToraz an giel ski coc ker spa niel CATCHTHE WIND Ren mil’s Dre am, czar ny,moc ny i pięk nie poru sza ją cy się in ter -cham pion Re na ty Ni kla sie wicz.

W „dzie wiąt ce”, po dob nie jakw „dwój ce” – po now nie czte ry psywska za ne przez Zden kę Jil ko vą, a wśródnich chi hu ahua dłu go wło sy be żo wyz bia łym, ele ganc ki, pe łen wdzię ku, bar -dzo jesz cze mło dy pies, lecz świet nieczu ją cy się w rin gu HE LIOS OF STARDolce Pic co li FCI. Wy grał ra sę i zwró ciłpo wszech ną uwa gę, zo stał za pa mię ta nyi po źniej szym je go wy stę pom to wa rzy -szy ły grom kie bra wa. Miał naj wy ższejkla sy to wa rzy stwo: prze pięk ne go pe kiń -czy ka CHRI ST MAS CARD Astar te Gold,psa, któ re go wy sta wo wą ka rie rę śle dzęz uwa gą i po dzi wem od kla sy „ba by”w 2011 ro ku, bo ston te rie ra, su kęWRED NĄ PIN DZIĘ z Czań ca oraz efek -tow ne go shih tzu, rów nież su kę, bia ło --zło tą GIU LIET TĘ Mer lot Po land.

Trój kę naj pięk niej szych char tów wska -zał Ja nusz Opa ra, po zo sta wia jąc w rin guchar ta pol skie go MAU RY CE GO Arc tu ruswy ho do wa ne go w do mu Blan ki Hor ba -tow skiej, wil cza rza ir landz kie go, su kęNA RNIĘ Fe sti na o in ten syw nym sza rymumasz cze niu z lesz czyń skiej ho dow liHan ny Woź nej -Gil oraz grey ho un daRHIAN NON Fionn Clann, błę kit ną, prę -go wa ną su kę Aga ty Jusz czyk.

Na tym pra ca sę dziów w dwóch ob szer -nych rin gach zo sta ła za koń czo na, leczprzed wy bo rem naj pięk niej sze go cham -pio na te go rocz nej wy sta wy ro ze gra noGrand Prix Lesz na 2014 z sze ro kimudzia łem psów re pre zen tu ją cych re gion.Wzra sta ją ca z ro ku na rok po pu lar ność tejkon ku ren cji jest nie tyl ko wi docz nymefek tem wkła du pra cy ho dow la nej lesz -czyń skich ky no lo gów, ale ta kże jed nąz cie kaw szych form pro mo cji mia sta. Do -brze więc się sta ło, że po cząw szy od bie -żą ce go ro ku, zwy cięz ca uho no ro wa ny zo -sta nie oka za łym pu cha rem ufun do wa nymprzez Re na tę Hand ke, cór kę zmar łe go za -ło ży cie la i pre ze sa Od dzia łu Lesz czyń skie -go Związ ku Ky no lo gicz ne go w Pol sce, Ja -nu sza Bet tin ga. Na po dium sta nę ły w ko -lej no ści: zwy cię ski ame ri can staf ford shi reter rier ME SIC Red Pe arl In Gin ger Łu ka -

sza Po lasz ka, wil czarz ir landz ki NA RNIAFe sti na Han ny Woź nej -Gil z lo ka tą dru gąoraz, na miej scu trze cim, shi ba inu ARESKAI Ulu bień cy Ka si Do na ty Żak.

Fi nał wy sta wy cham pio nów jest za -wsze nie zwy kle in te re su ją cy: dłu gie pa sywy kła dzin w dwóch ko lo rach bie gną ceprzez ca łą dłu gość rin gu ho no ro we go,wie lo eta po we lo so wa nia star tu ją cychpsów, trój ka sę dziów za sia da ją cychw wy dzie lo nych ka bi nach i ma ją cychdo dys po zy cji przy ci ski za pa la ją ce świa -tła czer wo ne bądź nie bie skie, no i emo -cje się ga ją ce ze ni tu.

Tym ra zem wska za nie zwy cię skie gow da nej pa rze psa na le ża ło do Zden ki Jil -ko vej, Do ro ty Wit kow skiej i Pe tra Re han -ka. Już w 1/32 fi na łu od pa dło kil ka wiel -kiej kla sy psów, za słu gu ją cych – w mo jejoce nie – na przy naj mniej jesz cze jed nąpró bę sił. Ta ki los spo tkał m.in. wspa nia -łą stan dar do wą jam nicz kę szorst ko wło -są, któ ra prze gra ła po rów na nie z czar -nym te rie rem, czar ne go coc ker spa nie laan giel skie go, któ ry nie dał ra dy efek tow -ne mu shih tzu, je dy ne go grey ho un da tejwy sta wy, bo wiem nie spro stał ma leń kie -mu shi ba inu, i szcze gól nie bli ską mi su -kę se te ra an giel skie go, któ ra ustą pi łamiej sca no wo fun dlan do wi. Na tym eta -pie wy gra ły swo je po je dyn ki m.in. se terir landz ki ma ho nio wy (z pe kiń czy kiem,któ ry też był mo im fa wo ry tem), chartpol ski (z su ką thai rid ge back), owcza rekau stra lij ski (ze sprin ger spa nie lem an -giel skim), wy żeł we imar ski krót ko wło sy(ze szkoc kim col lie) czy gol den re trie ver(z sy be ryj skim hu sky).

W 1/16 fi na łu pierw szą star tu ją cą pa rąby ły gol den re trie ver i czar ny te rier. Gol -

den wy grał i do stał się do ko lej ne go eta -pu. Stan dar do wa jam nicz ka krót ko wło sapo ko na ła shi ba inu, ma stif ty be tań skinie ocze ki wa nie ła two po ra dził so bie zesznau ce rem ol brzy mim czar nym, zaś no -wo fun dland wy padł bar dziej prze ko ny -wu ją co niż owcza rek au stra lij ski. Swo jepo je dyn ki wy gra ły ta kże: shih tzu (z wei -ma rem), dłu go wło sy chi hu ahua (z char -tem pol skim) i be agle (z se te rem ir landz -kim, któ re mu cał kiem otwar cie, acz nie -sku tecz nie ki bi co wa łem).

Z naj lep szej „ósem ki” do ćwierć fi na łuprze szły: gol den re trie ver (po zwy cię -stwie nad jam ni kiem krót ko wło symstan dar do wym), ma stif ty be tań ski (powy gra nej z no wo fun dlan dem), dłu go -wło sy chi hu ahua (po ko nał shih tzu) orazbe agle (eli mi nu jąc te rie ra szkoc kie go).

W pół fi na le, już w pierw szej pa rze,star cie gi gan tów: gol den re trie ver orazma stif ty be tań ski. Triumf te go ostat nie -go na gro dzo no okla ska mi, ale nie mniej -sze otrzy mał gol den, przy go to wu jąc siędo bo ju o miej sce trze cie. Be agle i chi hu -ahua jak by wie dzia ły, ile w tej chwi li za -le ży od ich po sta wy na wy bie gu. Po szłyna ca łe go przy hucz nych bra wach, leczszczę ście uśmiech nąć się mo gło tyl kodo jed ne go z nich. I uśmiech nę ło siędo przed sta wi cie la naj mniej szej z ras.Dłu go wło sy chi hu ahua miał czas przyj -rzeć się ry wa lo wi z Ty be tu, bo wiem naj -pierw od był się tzw. fi nał „B” z udzia łemgol den re trie ve ra i be agle’a.

NA TO Ade ka tos Po land FCI z ho dow liTo ma sza Sła wi ka prze ko nał do sie bie sę -dziów i sta nął na naj ni ższym stop niu wy -sta wo we go po dium. Za nim jed nak spi -ker za po wie dział zbli ża ją cy się punkt

Zwycięzcy Grupy VI

56 Pies 2 (354) 2014

kul mi na cyj ny wy sta wy, w rin gu ho no ro wym po ja wi ło się kil ku oso bo -we gro no dzia ła czy ky no lo gicz nych z wi ce prze wod ni czą cym Za rzą duGłów ne go ZKwP Alek san drem Skrzyń skim na cze le, pre zen tu jąc bar -dzo pięk ną pa te rę ufun do wa ną dla upa mięt nie nia oso by i dzie ła Ja nu -sza Bet tin ga. Pa dła in te re su ją ca pro po zy cja, by tym sa mym po wo łaćdo ży cia Na gro dę im. Ja nu sza i Do bro mi ły Bet tin gów ja ko sta łyele ment tu tej szych wy staw cham pio nów.

Ostat nią pa rę w wal ce o wszyst ko utwo rzy ły: pies na praw dę bar dzodu ży, przed sta wi ciel mo lo so wa tych w II gru pie ras FCI oraz pies na -praw dę bar dzo ma ły, praw dzi wa mi nia tu ra z gru py IX FCI. Przy pusz -czam, że je den i dru gi mia ły po dob ne rze sze swo ich fa nów na wi dow -ni, bo ha la „Tra pez” hu cza ła od braw, ale wer dykt sę dziow skie go gre -mium wska zał jed no znacz nie zwy cięz cę. Ma stif ty be tań ski Kun zangBAL BHA GYA TO BI SUR MAN, dla naj bli ższych „Sa mar”, zo stał Naj -pięk niej szym Cham pio nem tej wy sta wy, a dłu go wło sy HE LIOS OFSTAR Do lce Pic co li FCI sta nął na miej scu dru gim.

Ta szcze gól na, je dy na w swo im ro dza ju na sza wy sta wa psich pięk -no ści, przy go to wa na w ca ło ści za pew ne jesz cze przez Ja nu sza, a zre -ali zo wa na z praw dzi wym suk ce sem or ga ni za cyj nym przez ze spółdzia ła czy ky no lo gicz nych sku pio nych wo kół oso by Ma cie ja Szy dłow -skie go, za słu ży ła na jak naj wy ższe oce ny. Wszyst ko uda ło się przy naj -mniej tak do brze, jak do tąd w stan dar dach lesz czyń skich by wa ło,a mo men ta mi, np. przy re or ga ni za cji rin gów ras i kon stru owa niu rin -gu ho no ro we go – by ło na wet le piej, spraw niej.

Te raz czas na „Pre sti ge” 2014.

Tekst Ta de usz Chwal nyZdję cia Mo ni ka Mi lian

Za rząd Głów ny ZKwP na po sie dze niu w dniu 27.02.2014 ro ku po wo łał:

Klu b Doga Nie miec kie go o wła dzach wy bie ral nych.

Wpływ re gu la mi no wej licz by 100 skła dek umo żli wi roz po czę cie dzia łal no ści Klu bu.Skład ka wy no si 20 zł. Za in te re so wa nych przy na le żno ścią do Klu bu pro si my o wpła -tę na kon to:Mi lle nnium Bank nr 42 1160 2202 0000 0002 5802 4607.Pierw sze zebranie wy bor cze Klu bu prze wi dy wa ne jest na so bo tę 21 czerw ca 2014 r.Wszyst kie oso by, któ re za de kla ru ją przy na le żność do Klu bu, zo sta ną po wia do mio nein dy wi du al nie o miej scu i go dzi nie zebra nia.Za Gru pę Ini cja tyw ną

Ja dwi ga Szłap katel. 601 196 083

e mail: jag-sza@wp.pl

Kursy szkolenia psówZa�pra�sza�my� psy� ra�so�we� i nie�ra�so�we

na na�stę�pu�ją�ce�szko�le�nia�i kur�sy:– przed�szko�le�od 4�mie�się�cy– pies�to�wa�rzy�szą�cy�PT– pies� to�wa�rzy�szą�co�-tro�pią�cy I i II stop�niaPTT�i PTT II– pies�obroń�czy I stop�nia�– IPO I– pies�obroń�czy II stop�nia�– IPO II– pies�obroń�czy III stop�nia�– IPO III

Kur�sy�i szko�le�nia�pro�wa�dzą�re�ko�men�-

do�wa�ne� przez� Od�dział� War�szaw�ski

Związ�ku�Ky�no�lo�gicz�ne�go�w Pol�sce Za�kła�-

dy�Szko�le�nia�Psów:

„BA�RI�TUS”

Ka�mil�Kę�dzio�rek�– 0 602 661 355WARS�ZA�WA�Go�cław�– Wał�Mie�dze�szyń�ski670� (za sta�cją� BP� przy skrzy�żo�wa�niu� z ul.Fiel�dor�fa)WARS�ZA�WA�Be�mo�wo�– ul.�Anie�li�Krzy�woń,przy uli�cy�Człu�chow�skiej,�www.ba�ri�tus.pl

„PSIA�SZKO�ŁA”

Ja�dwi�ga�Cho�dzeń�–�0 605 942 180,609 421 980,� MY�SIA�DŁO� – ul.� Pu�ław�ska(wjazd�od uli�cy�Osie�dlo�wej 4)Mał�go�rza�ta�Da�ry�ło�wicz�– 0 605 066 343WARS�ZA�WA�(Be�mo�wo)�– ul.�Ko�cja�na 70�Awww.szko�le�niep�sow.pl

Dy żu ry Sek cji Szko le nia od by wa ją sięw lo ka lu Od dzia łu w po nie dział ki w go -dzi nach 16.00–17.30

Najpiękniejszy Champion Wystawy

Pies 2 (354) 2014 57

W tym ro ku Opo le by ło miej scem nie -zwy kłych spor to wych zma gań ky no lo -gicz nych. Pod czas XXXIII Mię dzy na ro do -wej Wy sta wy Psów Ra so wych oraz Klu -bo wej Wy sta wy Psów do To wa rzy stwawy ło nie ni zo sta li zwy cięz cy pre zen tu ją cynaj więk szą kla sę psów ze swo ich ras.Wspa nia li sę dzio wie, któ rzy pra co wa lina rin gach pod czas dwu dnio we go show,mie li rę ce peł ne pra cy.

Zacz nij my od po cząt ku. Te go rocz newy sta wy po sta wi ły przed or ga ni za to ra -mi nie zwy kle trud ne za da nia. Jed nymi naj wa żniej szym by ła zmia na te re nu.Miej sce na le ża ło tak do brać, by spro staćwy ma ga niom sta wia nym przez na szychnaj wa żniej szych go ści – wy staw ców.

My ślę, że pro po zy cja, ja ką przed sta wi li -śmy, zo sta ła po zy tyw nie ode bra na i tymsa mym przyj mie się u nas na do bre.

Po czą tek sę dzio wa nia wy zna cza ły go -dzi ny: 10.00 na Wy sta wie Mię dzy na ro -do wej oraz 9.00 na klu bów ce. Dośćszyb ko mi nął nam czas ocze ki wań na fi -na ły. Przy nio sły one pięk nych pre ten -den tów do ty tu łu te go naj pięk niej sze go.So bo ta wy ło ni ła zwy cięz ców grupI, III, VI, VIII, X, w nie dzie lę po dzi wia li -śmy psy z II, IV, V, VII oraz IX.

BEST IN SHOW Wy sta wy Mię dzy na -ro do wej Opo le 2014 (fot. 1)

Sę dzia: Ge rard Jip ping – Ho lan dia1. pu del mi nia tu ro wy czar ny – MISS

FIO NA od La lan ki

2. jam nik krót ko wło sy kró li czy – Li se -go No sa DI PLO MANT

3. no wo fun dland – BLACK PRE TEN -DER Kaź ko Słup ski

4. goń czy pol ski – BRY LANT Kłu su ją caSfo ra FCI

BEST IN SHOW Wy sta wy Klu bo wejPsów do To wa rzy stwa Opo le 2014(fot. 2)

Sę dzia: Tii na Tau los – Fin lan dia1. pe kiń czyk – Hol li Bob FA CE CON -

TROL2. pu del śred ni czar ny – JOY FUL JEF -

FREY Star ring Mo ra via3. chiń ski grzy wacz – KON TRO WER -

SJA Next Ger ma ni ka4. chi hu ahua dłu go wło sy – That’s

Amo re JOE MAG GIO IN NA MO RA TOMa my na dzie ję, że XXXIII Wy sta wa

w Opo lu przej dzie do hi sto rii, nie tyl koz po wo du zmia ny lo ka li za cji, ale rów nieżzo sta nie za pa mię ta na z do brej or ga ni za -cji ca łe go te amu opol skich dzia ła czy,któ re mu dzię ku ję. Za pał oraz za an ga żo -wa nie, któ re da li ście pod czas tych dni,są bez cen ne.

Wy staw ców za pra szam już za rok i jużte raz mo gę po wie dzieć, że bę dzieto XXXIV Wy sta wa w Cen trum Wy sta -wien ni czym. Kto był, wie, a ko go nie by -ło, niech spraw dzi na wła sne oczy, jakwy glą da opol ski CA CIB Show.

Grzegorz WeronZdjęcia Monika Milian

http://www.zpr-husky.com/fotografika/

Opolskie Wystawy, 26–27.04.2014

fot. 1

fot. 2

58 Pies 2 (354) 2014

1.05 Dobre Miasto (org. O/Olsztyn) krajowa

1.05 Manowo (org. O/Koszalin) krajowa psów myśliwskich

3.05 Ostrów Wlkp. klubowa bassetów

3.05 Wrocław krajowa owczarków niemieckich

3.05 Chorzów krajowa Golden Retriever'ów

3.05 Rzeszów klubowa wyżłów

4.05 Chorzów krajowa brytyjskich ras pasterskich

4.05 Rzeszów krajowa psów ras myśliwskich

4.05 Rybnik krajowa

4.05 Jeleśnia krajowa posokowców i alp.gończ.krótkonoż. (org. Klub Posokowca)

1100--1111..0055 ŁŁÓÓDDŹŹ mmiięęddzzyynnaarrooddoowwaa -- CCAACCIIBB

10.05 Łódź krajowa dobermanów i pinczerów

11.05 Minikowo (org. O/Chojnice)krajowa 5. Grupy FCI

17.05 Bytom krajowa 9. Grupy FCI + pokaz chihuahua

17.05 Będzin klubowa nowofundlandów i landserów

17.05 Bytom krajowa pudli (klub wybieralny) - "duże CWC" (org. Klub Pudla)

18.05 Białystok krajowa owczarków niemieckich

18.05 Bytom krajowa

18.05 Radom krajowa

18.05 Ustka (org. O/Słupsk) krajowa

18.05 Bydgoszcz klubowa polskich owczarków nizinnych

24.05 Antoninek (org. O/Poznań) krajowa psów myśliwskich

24.05 Wałbrzych krajowa 5. Grupy FCI

24-25.05 Wrocław światowa bokserów - ATIBOX

24.05 Krosno krajowa 2. Grupy FCI

25.05 K rosno krajowa

25.05 Wałbrzych krajowa

25.05 Płock krajowa

3311..0055--11..0066 LLEESSZZNNOO mmiięęddzzyynnaarrooddoowwaa -- CCAACCIIBB

31.05 Rzeszów krajowa 9. Grupy FCI

1.06 Leszno krajowa 8. Grupy FCI

1.06 Rzeszów krajowa owczarków niemieckich

7.06 Rybnik krajowa owczarków niemieckich

7.06 Strzelce Opolskie (org. O/Opole) krajowa ras polskich

8.06 Lublin krajowa

8.06 Kalisz krajowa

8.06 Racibórz krajowa

8.06 Strzelce Opolskie (org. O/Opole)klubowa owczarków podhalańskich

8.06 Strzelce Opolskie (org. O/Opole)klubowa ogarów polskich

8.06 Strzelce Opolskie (org. O/Opole)klubowa gończych polskich

14.06 Kraków krajowa 1. Grupy FCI

1144--1155..0066 KKRRAAKKÓÓWW mmiięęddzzyynnaarrooddoowwaa -- CCAACCIIBB

15.06 Kraków krajowa 3. Grupy FCI

21.06 Nowy Sącz krajowa 8. Grupy FCI

21.06 Wrocław krajowa 9. Grupy FCI

21.06 Gdynia klubowa chartów polskich

21.06 Gdynia krajowa chartów

22.06 Jelenia Góra krajowa

22.06 Gdynia krajowa

22.06 Nowy Sącz krajowa 9. Grupy FCI

2288--2299..0066 SSZZCCZZEECCIINN mmiięęddzzyynnaarrooddoowwaa -- CCAACCIIBB

28.06 Lubieszyn (org. O/Szczecin)krajowa 2. Grupy FCI

28.06 Chorzów krajowa owczarków niemieckich

29.06 Lubieszyn (org. O/Szczecin)krajowa 3. Grupy FCI

-------------------------------------------------------------5.07 Wrocław

krajowa psów myśliwskich 6.07 Olsztyn

krajowa 6.07 Bielsko-Biała

krajowa 6.07 Gorzów Wlkp.

krajowa 6.07 Wrocław

krajowa psów pasterskich 1122--1133..0077 WWAARRSSZZAAWWAA

mmiięęddzzyynnaarrooddoowwaa -- CCAACCIIBB

12.07 Warszawa klubowa dogów niemieckich

12.07 Zakroczym krajowa terierów typu bull (org. Klub Terrierów typu Bull- Koszalin)

19.07 Nowy Targ krajowa 2. Grupy FCI

19.07 Legnickie Pole (org. O/Legnica)krajowa psów pasterskich

19.07 Koszalin krajowa 2. Grupy FCI

20.07 Nowy Targ krajowa

20.07 Koszalin krajowa

20.07 Legnickie Pole (org. O/Legnica)krajowa psów myśliwskich

26.07 Wałbrzych krajowa 9. Grupy FCI

26.07 Chojnice krajowa 2. Grupy FCI

26.07 Będzin krajowa 3. Grupy FCI

27.07 Będzin krajowa

27.07 Chojnice krajowa

-------------------------------------------------------------22--33..0088 ZZAAKKOOPPAANNEE

mmiięęddzzyynnaarrooddoowwaa -- CCAACCIIBB 10.08 Przemyśl

krajowa 16.08 Częstochowa

krajowa 17.08 Nowy Sącz

krajowa 17.08 Toruń

krajowa23.08 Sopot

klubowa psów gończych2233--2244..0088 SSOOPPOOTT

mmiięęddzzyynnaarrooddoowwaa -- CCAACCIIBB 23.08 Sopot

krajowa beagle 23.08 Pruszków (org. O/Lublin)

klubowa welsh corgi24.08 Sopot

krajowa 8. Grupy FCI24.08 Zakopane

krajowa owczarków podhalańskich 3300--3311..0088 BBIIAAŁŁYYSSTTOOKK

mmiięęddzzyynnaarrooddoowwaa -- CCAACCIIBB 30.08 Białystok

krajowa 2. Grupy FCI 31.08 Białystok

krajowa 3. Grupy FCI 6.09 Opole

klubowa posokowców i alpejskich gończych krótkonożnych

6.09 Częstochowa europejska chartów Puchar Europy Centralnej

* * * * *Aktualne informacje o wystawach na stronie:

www.zkwp.pl

Wystawy Psów Rasowych w Polsce – 2014