POZYTYWIZM Pojęcie wieloznaczne

Filozofia: dążenie dostworzenia programunaukowej filozofii inaukowego światopoglądu Koncepcja pedagogiki

jako dyscypliny naukowej

Służy do opisania stylu myślenia o edukacji i oświacie w ramach „filozofii pozytywnej”

Nowa forma myślenia o edukacji- NAUKOWE obok potocznego i filozoficznego

ORIENTACJA POZYTYWISTYCZNA

• Wiedza najbardziej godna zaufania - wiedza wytwarzana przez nauki szczegółowe i posługujące się metodologią badań empirycznych.

• Ponieważ oprócz opisywania rzeczywistości wiedza ta pozwala prognozować wydarzenia, procesy, stany, które muszą / mogą się pojawić.

• Ujawniła się w całym obszarze nauki• Istotą: przesunięcie w sferze wartości związanych

z ludzkim poznaniem osłabienie autotelicznej wartości poszukiwania prawdy (takiej, która jest celem samym w sobie) na rzecz wytwarzania wiedzy przydatnej w rozwiązywaniu konkretnych problemów.

ORIENTACJA POZYTYWISTYCZNA

W PEDAGOGICEDążenie do wytwarzania wiedzy pewnej o rzeczywistości edukacyjnej i oświatowej, która będzie przydatna do przewidywania tego co się wydarzy wiedza umożliwiająca skuteczne (racjonalne) projektowanie działań pozwalająca w sposób pewny przewidywać zachowanie ludzi

• Postulat bezpośredniego związku z praktyką • METODOLOGIA EMPIRYCZNA

przedmiot badań ograniczony do „faktów” poddających się pomiarowi empirycznemu

• Wyznacza granice problematyce badawczej – marginalizuje problemy o charakterze dyskursywnym (oparte na wnioskowaniu z przyjętych przesłanek, wymianie poglądów, dyskusji)

• Redukcja pedagogiki do wytwarzania „wiedzy pozytywnej” dzieło „użyteczności społecznej”

Podstawowe tezy filozofii pozytywnej

• Jej cechą jest koncentracja na problemach epistemologicznych (zajmujących się istotą poznania, badaniem procesów poznawczych)

- Poznanie naukowe – najbardziej wartościowy rodzaj oswajania świata na drodze poznawczej

- Wartość poznania naukowego zapewnia stosowanie tzw. „twardej metodologii” badań empirycznych.

- Najlepsze wzory badań nauki przyrodnicze szczególnie fizyka

- Dzięki tej metodologii – nauki szczegółowe są w stanie wytwarzać „wiedzę pozytywną”, przedmiotem badań – „nagie fakty” – poddane pomiarowi i empirycznej weryfikacji prowadzą do zwerbalizowania twierdzeń o wysokim poziomie generalizacji (uogólnienia) co pozwala na dość precyzyjne przewidywanie mających nastąpić zdarzeń.

• Cd- Jeśli ludzie będą wiedzieć jak jest i jak będzie –

podejmą racjonalne działania korzystne zarówno z punktu widzenia jednostek jak i społeczeństwa (zgodność z oświeceniową ideą postępu)

- Wiedza pozytywna gwarantuje racjonalne rozwiązywanie konkretnych problemów jednostek i ludzkości

- Z filozofii i nauki odrzucić należy metafizykę i spekulacje oraz niepotrzebne spory, jałową krytykę innych poglądów.

Należy skoncentrować się na wytwarzaniu „wiedzy pozytywnej”, która przydatna jest w rozwiązywaniu konkretnych problemów społecznych.

FAZA EKSPANSJI PROGRAMU BADAWCZEGO POZYTYWIZMU

• Program pozytywizmu i jego nazwa August Comte „ Kurs filozofii pozytywnej”

• Społeczna misja czynienia świata lepszym przewaga kolektywistycznych koncepcji człowieka nad indywidualistycznym założenie, że każdy człowiek dba o swoje interesy, ale egoizm ludzki dobrze służy pomyślności wspólnotowej.

FAZY ROZWOJU LUDZKOŚCI I NAUKI WEDŁUG COMTE’A:

I. Teologiczna – odwoływanie się do sił nadprzyrodzonych lub istoty boskiej przy wyjaśnianiu zjawisk, myśleniem rządziły uczucia.

II. Metafizyczna- współczesna, wyjaśnianie zjawisk za pomocą abstrakcyjnych pojęć, myśleniem rządzi intelekt

III. Pozytywna- rozpoczynająca się, formułowanie twierdzeń opartych na faktach i zależność współistnienia, wolna od złudzeń poznawczych, „happy end historii”

• Rolą nauki – skonstruowanie jednolitego obrazu świata (teorii „wszystkiego”), gdzie jednostka jest abstrakcją, a świat społeczny jedyną rzeczywistością realną i aktywną.

• Zadanie praktycznej działalności – doskonalenie człowieka – ludzkości – świata

• XIX \ XX w ewolucja poglądów pozytywistycznych; dostrzeżono ograniczenia w wytwarzaniu „wiedzy pozytywnej”

EMPIRIOKRYTYCYZM

- Jedynym wartościowym źródłem wiedzy jest obserwacja empiryczna, przedmiotem badań naukowych – „czyste” doświadczenie; nauka- opisem świata doświadczalnego

- Przezwyciężenie dualizmu świata psychicznego i fizycznego (są to bowiem dwie strony tego samego doświadczenia i nie należy ich rozdwajać) obrona monizmu wrażeń

- Przezwyciężenie dualizmu podmiotu i przedmiotu poznania

- Cel uwolnienie nauki od wartościowań estetycznych i etycznych oraz od elementów właściwych dla poznawania potocznego

NEOPOZYTYWIZM

• Nauki logiczno – matematyczne nieempiryczne i analityczne

• Wszystkie nauki empiryczne sprowadzone do jedności na podłożu języka fizykalnego (później jednak dopuszczał odrębność językową)

• Sprowadzenie nauk humanistycznych do psychologii i socjologii (charakter behawiorystyczny)

• Likwidacja metafizyki oraz innych nauk filozoficznych • Pozostawienie filozofii tylko w charakterze analizy języka

(później dopuszczał także semantykę)• Z dorobku neopozytywizmu korzystało wiele prądów,

kierunków i szkół filozoficznych.

CHARAKTERYSTYKA ORIENTACJI

POZYTYWISTYCZNEJ W PEDAGOGICE

• Proces wyodrębnienia się pedagogiki z filozofii = wytwarzanie wiedzy filozoficznej o edukacji i oświacie wiedza naukowa

Utopijne myślenie o lepszym świecie

„Utopia miejsca” (raju)

Idea społecznej służebności pedagogiki

„Utopia czasu” (przyszłego)

• Afirmacja wiedzy pozytywnej

redukcja przedmiotu pedagogiki oraz aprobata funkcji wytwarzania pedagogii

zakwestionowanie wiedzy dyskursywnej o edukacji i oświacie; nie jest ona praktyczna, służebna względem „potrzeb społecznych”

WSKAŹNIK ORIENTACJI POZYTYWISTYCZNEJ W MYŚLENIU

O EDUKACJI I OŚWIACIE• Hierarchizowanie różnych typów wiedzy o edukacji;

najwyższa wartość – wiedza naukowa (wytworzona na podst. zasad scjentyzmu)

• Najwartościowszym typem wiedzy o edukacji – twierdzenia formułowane w ramach badań opartych na regule metodologii badań empirycznych (twierdzenia o „nagich” faktach)

• Przewaga badań ilościowych nad jakościowymi • Bezpośredni związek twierdzeń i teorii pedagogicznych

z praktyką edukacyjną• Zadaniem pedagogiki – tworzenie projektów

edukacyjnych i oświatowych i bezpośrednie ich stosowanie w praktyce

Cd.

• Postęp w praktyce edukacyjnej polega na coraz lepszym kontrolowaniu wszystkich procesów edukacyjnych

• Wykorzystywanie wyników innych badań empirycznych (zwłaszcza psychologii) do projektowania pedagogii – systemów pedagogicznych

• Praktyczność pedagogiki. Wychowanie – działanie projektowane przez

specjalną subdyscyplinę pedagogiczną – teorię wychowania; takie wychowanie cenione najwyżej.

PEDAGOGIA A PEDAGOGIKA

• PEDAGOGIA – „zespół środków i metod wychowawczych stosowanych przez nauczycieli i wychowawców; nauczanie, wychowanie” (Szymczak „Słownik języka polskiego”) oraz paradygmat edukacyjny w postaci doktryny pedagogicznej ideologii edukacyjnej

• PEDAGOGIKA – teoretyczna i naukowa refleksja dotycząca praktyki edukacyjnej.

• Praktyczność pedagogiki tworzenie projektu działań – zespołu metod i środków do realizacji celów wychowania Odwołanie się do wartości (a nie do teorii) niebezpieczeństwo instrumentalnego traktowania i wykorzystania pedagogiki i pedagogów.

• Redukcja pedagogiki do pedagogii zgoda na instrumentalne wykorzystanie kapitału pedagogiki

• Orientacja pozytywistyczna: eliminuje z myślenia o edukacji kontekst filozoficzny,

historyczny i teoretyczny

pozbawienie pedagogiki charakteru dyskursywnego

Pedagogia wytwarzająca wiedzę pozytywną – kształtowanie umysłu, a przede wszystkim

wychowanie

PRZEJŚCIE OD PEDAGOGII DO PEDAGOGIKI

• pedagogia ≠ pedagogika

PEDAGOGIA PEDAGOGIKA

Proces unaukowienia myślenia

o edukacji

• Myślenie o edukacji do XIX w nie spełniało warunków myślenia naukowego. Najważniejsze formy myślenia przednaukowego:

1) myślenie potoczne2) myślenie fizjologiczne3) myślenie teleologiczne Wiedza wytwarzana w tych typach

myślenia istnieje do dzisiaj i służy praktyce Pedagogika uzyskała status nauki

w XIX w.

TWORZENIE INSTYTUCJONALNYCH

PODSTAW UNAUKOWIENIA MYŚLENIA O EDUKACJI

I OŚWIACIE

JOHAN FRIEDRICH HERBART (1776-1841)

• Stworzył instytucjonalne podstawy uprawiania pedagogiki jak dyscypliny wytwarzającej wiedzę.

• Standardy wiedzy naukowej: 1) wykreowanie przedmiotu

badań 2) stworzenie systemu

kategorialnego i struktury dyscypliny naukowej

3) określenie metodologii badań 4) stworzenie instytucjonalnej

struktury wytwarzania i dystrybucji wiedzy naukowej

• Twórca pedagogiki naukowej

• Herbartowski system pedagogiczny NAUCZANIE WYCHOWUJĄCE

• Pomost między myśleniem filozoficznym

a naukowym

Cele sformułowane w kategoriach „cnót”(uzasadnienia w etyce)

Realizacja „nauczania wychowującego”(uzasadnienie w twierdzeniach naukowych psychologii eksperymentalnej)

• Spełnienie warunku orientacji pozytywistycznej „wiedza pozytywna” w postaci całościowego systemu pedagogicznego (pedagogii).

• Zorganizował w Królewcu Eksperymentalny Instytut Pedagogiczny – program przygotowania nauczycieli do zreformowanego systemu oświatowego

WILHELM VON HUMBOLDT (1767 – 1835)

• Reformator oświaty w Niemczech • Traktat „Idee dotyczące próby

określenia granic działalności państwa”

• Poglądy na sprawy edukacji i oświaty:

- Zrównoważony rozwój człowieka; różnorodność sytuacji służy temu rozwojowi

- Ograniczenie ingerencji państwa w kształcenie

- Ingerencja państwa w obronę praw dzieci przed rodzicami

- Działanie zmierzające do uczynienia świata lepszym

• Zwieńczenie działalności – powołanie uniwersytetu w Berlinie.

• Twórca podstaw rozwoju nowoczesnych nauk humanistycznych

Związek pedagogiki z orientacją pozytywistyczną

Działalność Herbarta i Humboldta oraz reforma oświaty w Niemczech

PSYCHOLOGIZM PEDAGOGICZNY

UNAUKOWIENIE PEDAGOGIKI POPRZEZ WYKORZYSTANIE DOROBKU I OSIĄGNIĘĆ

PSYCHOLOGII

Kategoria „nauczania wychowującego” Herbarta wyznacza paradygmat pedagogiki ortodoksyjnej – pedagogicznego myślenia o edukacji i oświacie poszukiwanie skutecznego systemu działań edukacyjnych dla kształtowania człowieka określonej jakości wpisuje się to w poznawczą orientację pozytywistyczną i w zadanie wytwarzania „wiedzy pozytywnej”.

O związku tym zdecydowało wykorzystanie osiągnięć psychologii w zaprojektowaniu działań służących realizacji „nauczania wychowującego”

Zaistnienie psychologizmu pedagogicznego o czym świadczy przekonanie, że psychologia daje narzędzia do zaprojektowania systemu pedagogicznego.

PSYCHOLOGIZM PEDAGOGICZNY U HERBARTA:

- Ujawnia się w projekcie systemu nauczania wychowującego

- Projekt działań służących osiągnięciu celów („cnót”) uzasadniony twierdzeniami zwłaszcza „psychologii uczenia się”

- Założenie podstawowe: umysł ludzki podatny na ćwiczenie (manipulację, zmianę, indoktrynację) poprzez dwa czynniki:

-horyzont poznania (zakres treści) -punkt widzenia (dobór treści)

Cd.

- APERCEPCJA- u Herbarta: spostrzeganie cechy nowego przedmiotu, zdarzenia, idei zostają przyswojone do już istniejącej wiedzy.

- MASA APERCEPCYJNA- uprzednio nabyta wiedza

- Uczenie się i rozumienie rozpoznawanie relacji między nową a istniejącą wiedzą

- Herbartyzm – uznanie w Europie w II poł. XIX w

• Psychologizm pedagogiczny Herbarta – postać umiarkowana osiągnięcia psychologii wykorzystane jedynie do zaprojektowania skutecznej pedagogii, jej cele nie wyprowadzone z żadnej teorii psychologicznej

• Opozycję do Herbarta i herbartyzmu stworzyły: pajdocentryzm pedologia (nauka o dziecku) ruch Nowego Wychowania (typ ideologiczny

dominującej praktyki edukacyjnej w Europie na przełomie XIX \ XX w)

HERBARTYZM NOWE WYCHOWANIE

Konserwatyzm

Intelektualizm

Autorytet

Uspołecznienie

Zachowanie ciągłości

Długa perspektywa czasowa

Liberalizm

Aktywizm

Niezależność i samodzielność

Indywidualizm

Zmiana

Krótka perspektywa czasowa

• Różnice te – podstawą do ukształtowania się 2 ideologii edukacyjnych

konserwatywnej (transmisji kulturowej) i liberalnej (romantycznej)

• PSYCHOLOGIA ROZWOJOWO - WYCHOWAWCZA

połączenie teorii psychologicznej z konstruowaniem pedagogii (psychologizm radykalny)

SOCJOLOGIZM PEDAGOGICZNY

UNAUKOWIENIE PEDAGOGIKI POPRZEZ WYKORZYSTANIE DOROBKU I OSIĄGNIĘĆ

SOCJOLOGII

Socjologia – jedyna wiedza abstrakcyjna, która wytwarza wiedzę dla wszystkich innych nauk konkretnych o człowieku (Comte)

Socjologizm pedagogiczny w myśleniu o edukacji-

wersja skrajna i umiarkowana

„osobowość społeczna” zdeterminowana uwarunkowaniami społecznymi, marginalizacja czynników pozaspołecznych

droga do zastąpienia pedagogiki socjologią wychowania

nie absolutyzuje wpływu uwarunkowań społecznych

warunki społeczne – szeroki układ społeczny, w centrum – szkoła lub rodzina obok społeczność lokalna, grupa rówieśnicza, środowisko przyrodnicze, środki masowego przekazu, instytucje władzy i urzędy, kultura

SOCJOLOGICZNA SZKOŁA FRANCUSKA

• Emil Durkheim, wersja umiarkowana• Socjologia ma wytwarzać „metateorię” i zająć miejsce filozofii.• Jej rolą – dostarczenie innym naukom społ. uniwersalnego „klucza” do

badania i rozumienia rzeczywistości społecznej• Główną kwestią: określenie relacji jednostka społeczeństwo

(poszukiwanie równowagi między aspiracjami jednostek a potrzebami społeczeństwa)

• Krytyka konserwatyzmu, liberalizmu i socjalizmu• Ostrzeżenie przed bezkrytyczną akceptacją procesu emancypacji

(zagrożenie anarchią)• Trudności związane ze zharmonizowaniem aspiracji jednostek z potrzebami

większych grup społecznych• Edukacja może podtrzymywać tę równowagę, wprowadzać ład i porządek

(normy i zasady)• Nauka ma możliwości wskazania strategii efektywnego rozwiązania

ważnych problemów społecznych• Badanie „faktów społecznych” jak świata „rzeczy”, a nie wyobrażeń ludzi

PODSUMOWANIE

SCJENTYZM

• Nazwa postawy myślowej i światopoglądowej, programu społeczno – filozoficznego, stanowiska filozoficznego, podejścia metodologicznego

• Optymizm związany z nauką światopogląd i ideologia cywilizacji zachodniej przełomu XIX \ XX w.

Oparty na założeniach:- filozofii pozytywnej- materializmu- ewolucjonizmu- utylitaryzmu (pragmatyzmu)

RECEPCJA I KRYTYKA POZYTYWIZMU

Krytyka – przełom XIX \ XX w, odrzucenie psychologizmu i socjologizmu oraz naturalizmu metodologicznego

Zarzuty:• Fakty i prawa naukowe nie są niezawodne, są konwencjami• Wiedza humanistyczna ≠ wiedza przyrodnicza• Wiedza wspiera się nie tylko na faktach, pewne prawdy ujmujemy

bezpośrednio• Przyroda nie jest jedyną i pierwotną postacią bytu• Kultura nowożytna nie jest doskonała, ale wręcz zła

Krytyka podstawowych tez pozytywizmu – przejście od ortodoksyjnej dominacji orientacji pozytywistycznej do ujawnienia się wielu konkurujących ze sobą paradygmatów nauki.

człowiek integralną częścią świata jako całości,

wiara w złożony porządek świata;

Proces poznawania i tworzenia wiedzy racjonalnej potrzebny do zrozumienia miejsca w świecie oraz zobowiązań

wiara w rozum,

odrzucenie irracjonalności,

człowiek podmiotem poznania,

świat przedmiotem poznania,

Nauka ma dostarczać narzędzi do panowania w świecie

Epoka przednowoczesna

Epoka nowoczesna

Cd• Zmiana charakteru utopii: utopia miejsca („raju”)

utopia czasu (przyszłego)

Zjawisko UTOPIZACJI DZIEJÓW (B. Baczka)Wiara w sens dziejów określany oświeceniową

wizją postępuDominująca postawa ludzi epoki nowożytnejUpowszechnienie ideologii liberalnych, w edukacji

– pajdocentryzmu

Pozytywizm nie był nowym całościowym systemem filozoficznym, ale wizją nowej i bardziej racjonalnej formy poznania

XIX w

Europa- pozytywizm

Stany Zjednoczone - pragmatyzm

Pod koniec XIX w. i w XX w. pojawił się niepokój, że typ racjonalności wykorzystujący instrumentalnie autorytet nauki może obrócić się przeciwko człowiekowi. Historia XX w. potwierdziła zasadność tych obaw.

Atrakcyjne dla myślenia o edukacji w sposób ortodoksyjny

KONIEC

Prezentację wykonały:

Justyna Gwizdak

Katarzyna Rączka