Download - PDF Pueblos53 Dossier Eusk

7/30/2019 PDF Pueblos53 Dossier Eusk

1/16

53 zenbakia Hirugarren hiruhilekoa 2012DOSIER

Informazio eta Eztabaida Aldizkaria www.revistapueblos.org

M R E Y E S

G U I J A R R O

R U I Z

.

Ingurune justizia eta garapenaJasangarritasuna eta

ondasun komunenkudeaketa >

Rio +20:nahi Ez dugun etorkizuna >Ura. Zein garapenerako? >Bioteknologia eta elikadurasubiranotasuna Bolivian >

Erauztea, garapenaeta alternatibak >

Baliabideak >

Garapenari buruz hitz egin dezakegu ingurumen-ondare eta inpaktuen banaketa kontuan izan gabe? Eta, etika baztertu barik, gaine-rako bizidunak ere aintzat hartzen baditugu? Etnikoki diskriminatudauden edo txirotasunean bizi diren populazioek, poluzioaren eta baliabide naturalen gabetzearen zamarik larrienak pairatu ohi dituzteIngurune-justizia mugimendua, egoera hauen aurka sortu diren eztabaiden, politiken eta ekintzen ardatz zentrala bihurtu da. Txosten honek aurrerantz jarraitzeko bultzada berri bat izan nahi du.


2/16

2 2012 Tercer tr imestre PUEBLOS Informacin y Debate

DOSIER Ingurune justizia eta garapena

Luis Gonzlez Reyes*

G ure ekonomiak eta gure be-harrizanen asetzeak ekosis-temen orekan dute beren oi-narria. Lurzoruaren emaria, adibidez,mikroorganismoen beharra du, erleak

beharrezkoak dira polinizazioa gerta-tzeko, espezie askok plagen kontrolean

parte hartzen dute, basoek uraren zikoaerregulatzen dute, ura erakarriz eta de-

puratuz, oinarri farmakologiko gehie-nek landareetan dute beren oinarria,landareek ere ezbehar naturaletatik ba-

besten gaituzte (manglarrak bezala) etaelikadura segurtasuna bermatzen dute,klima eta atmosferan dagoen CO2arenkontzentrazioa erregulatzen dute...Alde honetatik bioaniztasunaren ba-

bestea garrantzitsua da gizakiok dugun bizitza seguruetako bat baita.

Gizakientzat ingurumenak duengarrantziaren beste adibide bat al-daketa klimatikoa da. Tenperaturarenigotzeak hainbat ondorio ekarrikoditu: gero eta milioika pertsona gehia-gok zailtasunak izango dituzte edate-

ko ura lortzeko, uzten etekinak gutxi-tuz joango dira eta kostetan bizi den

populazioa uholdeak jasango ditu 1 .

Baina aldaketa klimatikoaren ondo-rioak ekonomikoak badira ere 2 .Gizarteek beren ingurunearekiko

duten dependentziaren besta adibide bat erregai fosilen agortzea da. Gureekonomia guztiz petro-dependenteada, ekoizpen energetikotik elika-durara: oinarrizko baliabide honen

prezioaren igoera batek, kapitalis-moaren ezinbesteko amaiera eragingodu 3 , orain arte ezagutu dugun kapita-lismoarena behintzat.

INGURUMENAREN GARRANTZIA GAUR EGUNGO KRISI ANIZKUNEANGaur egun krisi anizkun baten aurreangaude: ingurumen krisia, krisi soziala,energetikoa, ekonomikoa, zaintza kri-sia... Leher arazi duen elementuetariko

bat ingurumena izan da. Alde batetik,higiezinen zorrak eztanda egiten duaktibo higiezinen prezioek limite ba-tera ailegatzen direlako. Limite horrenzergatia ezintasun bati lotuta dago; ba-liabide siko, eta beraz mugatu baten

gainean (etxebizitzak) ezin da eskari ezmugatu bat mantendu. Baina burbuila-ren eztandaren atzean, badago interes

tasak handitzen dituen in

azio pro-zesu bat ere. In azio hau petrolioaren prezioen gorakadarekin erlazionaturik dago eta gorakada hori, bere aldetik,

petrolio konbentzionalaren ekoizpena bere zenitera iritsi delako gertatu da 4 .Zenit hori pasata petrolioa gero eta ga-restiagoa izango da 5 .

Gure ekonomia globalizatua go-gorki materializatuta dago eta, horidela eta, gero eta material eta energi

baliabide gehiago kontsumitu behar ditu. Maila global batean, materialenkontsumoa urtero handitzen da etamaterial horien geroz eta handiagoaden parte bat iturri ez-berriztagarrie-tatik dator 6 . Berdin gertatzen da ener-giaren kontsumoarekin 7 , baita ere kri-sialdia urteetan.

Azken batez, ekonomia kapitalistamaterial eta energiarekiko menpekoada, eta bere estrukturak mantentzekohonelako kontsumo bat egotea behar du 8 . Azken alderdi hau erabakigarriada. Azken mendeetan energi iturri

berriak agertu dira baina aurrekoak ez dira desagertu, gehituz joan diraostera. Hasieran ekonomiak bio-

Ingurumen krisia gaur egun pairatzen ari garen krisiekonomiko eta sozialaren erdian dago eta, hori delaeta, etortzear dauden aldaketak gure ingurumenarekinharremanetan jartzeko moduei lotuta egongo dira.Jasangarritasuna ondasun komun bat bezala definitzeabeharrezkoa da ; naturarekiko dugun dependentzia, naturababesteko dugun beharra eta kudeaketa pribatuak dituenmugaketak onartzen dituen ikuspuntu batetik abiatuta.

Jasangarritasunaondasun komunenkudeaketatikabiatzen da

2 2012 Hirugarren hiruhilekoa PUEBLOS Informazio eta Eztabaida


3/16

Informazio eta Eztabaida PUEBLOS Hirugarren hiruhilekoa2012 3

Ingurune justizia eta garapenaDOSIER

*Luis Gonzlez ReyesEcogolistas en Accin elkarteko kidea da.

Gure biziraupenerako oinarrizkoadena,

politika sozialen erdiandagoena,ezin dapribatua izan,

titulartasun kolektiboaizan behar du

masan izan zuen oinarria, gero kar- boian, petrolioan, gasean, energiahidraulikoan,nuklearrean...

ONDASUN KOMUNETANOINARRITUTAKO JASANGARRITASUNAIngurumen krisiagatik markaturikotestuinguru batean, eta gure inguru-menarekiko menperakotasuna kon-tuan izanda, aldagai nabarmen batagertzen da eztabaida honetan: eko-sistemetan eragiten dugun degrada-zioa, alegia. Ondasun komunetaraloturiko jasangarritasun kontzeptu

bat eraikitzea beharrezkoa da. Onda-sun komunak guztion esku daudenondasunak dira, pertsona baten kon-tsumoak beste edozein pertsonarenkontsumoarekin bateragarria delarik.Terminologia teknikoago batekin, on-

honen oinarria errealitatearen alderdi partzial eta txiki bat bakarrik kontuanhartzean du oinarri, gutxiengo baten

etekin ekonomikoena, hain zuzen ere. Negozio baten kudeaketa pribatua, beti ere, etekinak sortzen ditu negoziohori kudeatzen duten pertsonentzat.Baina ikuspegi zabalago batetik abia-tuz, etekin pribatuaren bilaketa horrek maila planetario batean desberdinta-sun handiak sortu dituela eta inguru-menaren suntsipena sustatu duela ikusdezakegu.

Ondasun komunetan oinarritutakokudeaketa bat, kudeaketa pribatua

baino egokiagoa da, ikuspuntu kon- plexuagoa batetik abiatzen delako etaepe luzean plani katzea posible egitenduelako. Honelako kudeaketa batek hazkunde ekonomikoa alde batera uz-ten duten faktoreak kontuan eduki dit-zake eta kudeaketa sozial demokratiko

bat ahalbideratzen duen bakarra da.Honela, gure ingurunea kontserba-

tzen ez badugu egungo eta etorkizune-ko populazioaren parte bat baztertzenari gara ondasun horien gozamenetik.Horregatik, helburu hau lortzeko le-gislatu behar da, norabide horretandoazen neurrien betetzea bermatuz.Hau ez da gure askatasuna murriztea,zabaltzea baizik. Urria dena, hausko-rra dena, gure biziraupenerako oina-rrizkoa dena, politika sozialen erdiandagoena, botere tresna bat izan daite-keena, beste izaki bizidunekiko erres-

pontsabilitate bat dakarrena, ezin da pribatua izan, titulartasun kolektiboaizan behar du.

dasun komunak ez dira baztertzaileak eta ez dute kontsumoan lehia eragiten.

Ez baztertzailea izatea, esan nahidu ezin dela prezioen bidez kontsu-mitzaileak baztertu, preziorik ez dute-lako edo prezio hori oso baxua izandaguztientzat eskuragarria delako. Era-

bilera unibertsala beti gertatzen da, pertsona guztiek erabil dezakete onda-suna, nahiz eta ondasunaren babeseaneta mantentzean inplikaturik ez egon.Baso bat ondasun komun bat da pa-

seatzeko erabiltzen baita, guztion-tzat eskuragarria delako eta erabi-lera jasangarri bat ematen bazaio,erabilera horrek ez duelako eki-ditzen beste batzuen edo etorki-

zuneko belaunaldien erabilera.Beste ondasun komunak badira:haizea, hondartzetako hondarraedo eguzki izpiak; ingurumenaazken nean.

Ondasun bat komuna egi-ten duena ez dira beren bar-ne ezaugarriak, ematen zaionkudeaketa baizik. Basoa ezinda ondasun komunetzat hartu

erabilera egoki bat emandaesaten duen ohartxoa kontuan

izan barik: jende gehiegik bertatik paseatzen badu edo ebaketa masi- boa onartzen badugu, basoak degra-datu daitezke edo bere kantitate edokalitatea murriztuta ikusi dezake-te. Beste adibide bat hezkuntza da,ikasgelen masi kazioak kalitatearenmurrizketa bat eragiten duelako (le-hiakortasuna sortuz).

Beraz, baliabide eta zerbitzuenkudeaketa egoki bat beharrezkoa daondasun horiek komunak direla esate-ko. Horretarako ondasunen erabileramurriztu behar da, naturak ondasunhoriek berriztu dezakeen maila ba-teraino. Komunitateak egin beharkoluke ondasun hauen kudeaketa. Ku-deaketa pribatua ororen ongia sus-tatzeko egokiena dela esaten duen

postulatua gezurkeri bat da. Gezur

1 Intergovernmental Panel on Climate Change (2007):Climate change 2007 , IPCC.2 Stern, Nicholas (2006):Informe Stern: La economa del cambio climtico. Consejo Superior de InvestigacionesCientficas (CSIC) web orrian eskuragarri: http://digital.csic.es/handle/10261/10276.3 Ferndez Durn, Ramn (2011):La quiebra del capitalismo global: 2000-2030 , Madrid, Virus, Libros en Accin y Baladre.4 Nazioarteko Energi Agentzia (2011):World Energy Outlook 2011.5 Informazio gehiago ASPO ren web orrian (Asociation for the Study of the Peak Oil): http://www.peakoil.net.6 Krausmann, F.; Gingrich, S.; Eisenmenger, N; Erb, K.; Haberl, H.; Fischer-Kowalski, M.; (2009): Growth in globalmaterials use, GDP and population during the 20th century,Ecological Economicsen, 68, pp. 2696-2705.7 Nazioarteko Energi Agentzia (2011):World Energy Outlook 2011.8 Fernndez Durn, Ramn; Gonzlez Reyes, Luis; Rico Garca-Amado, Luis (2008): Crisis global,Ecologista, 59 zenbakia.

PAULACABILDO.



4/16

4 2012 Tercer tr imestre PUEBLOS Informacin y Debate

Samuel Martn-Sosa Rodrguez*

Rio+20nahi

EZ dugunetorkizuna

Rio 92tik hogei urte pasa dira. Ho-gei urte hauetan zehar, 2012ko

ekaineko Rio+20 konferentzia1 planteatzen zuen ildo berean,zenbait nazioarteko batzar egindira; aurrerapausoak ebalua-tzeko eta errefortzu programakgaratzeko helburuarekin2. Halaere, Rio+20ren azkeneko adie-razpenak, leun eta zehaztuga-bea, aurrerapausoak urriak eta

ez homogeneoak izan direlaonartzeari ekiten dio bakarrik.Rio+20tik atera dezakegun on-dorioetariko bat honako hau da:agiantariek ez dutela izan gaita-suna (ezta zintzotasuna ere) pla-neta dagoen krisiaren dimentsioaeta aldaketen premia onartzeko.Krisi global bati ikuspegi globalbatetik aurre egin behar zaio,eta ikuspegi hau ez da inondikagertu Rio+20n.

Eztabaidaren gunea ekono-mia berdean egon da, estatuaberatsetatik eta Nazio Ba-

tuen Erakundetik sustatutako termi-no bat. Termino hau o zialtasunarenmarkaren bila ibili da konferentziahonetan zehar. Aurreko hilabeteetanzenbait eragileek bidea erraztuz joanziren, Rio92en nkatuta zeuden prin-tzipioak eta oinarrizko eskubideak ahulduz, baliabideen merkantilizazioa

bultzatzeko.Horrela, zirriborroa lantzeko pro-

zesuan estatu batzuen jarrerek ura iza-

teko giza eskubideari buruz hitz egi-ten duen erreferentzia arriskuan jarrizuen 3 . Elikadurarako eta nutriziorako

giza eskubidea (eta beste batzuk ere)adostasunik gabe heldu ziren. Rio92an adostutako beste printzipio ba-tzuk ere, erantzukizun komun bainaezberdinduena edo ekitateari buruzhitz egiten zutenak kasu, erasoak ja-san zituzten prozesuan zehar. Guztihau GKEen sumindura eragin zuen,

baina baita ere Nazio Batuetako bes-te talde batzuen haserrea, Emakumetaldearen edo Sindikatuena adibidez 4 .

Azkenean atzera eman zen eta ele-mentu hauek ez ziren akordiotik kanpogeratu. Hau da ia eman den aurrerapau-

so bakarra, atzerantz ez egitearena eta, beraz, ikus daiteke lortutako emaitzak ez direla itxaropentsuegiak izan.



ARGAZKIA: J. MARCOS.


5/16


Capitalismo en espiralDOSSIER

Gizarte zibilak

korporazioek Nazio Batuen

agendamoldatzeko erabiltzendituztenlobby estrategiak

salatuditu

Ekonomia Berdeak

finantzarizazio prozesuen ziklo

berribatenoinarriakezartzenditu,

baliabide naturalaketa funtzio

ekosistemikoakaktibofinantzarioetan

bilakatuz

ekonomia berdeak ez du Europar Batasunak eta beste eragile batzuk eman nahi zioten indarra lortu, ez dagarapen jasangarri baterako elementuzentral bezala geratu. Hala ere, akto-re hauek bere agendarekin jarraitukodute, karbono merkatuak edo basoendeforestazioa eta degradazioari lotu-tako emisioak murrizteko programak (REDD) bezalako praktikak besteeremuetara hedatuz.

Hogei urte eta gero munduko agin-tariek akats berberean erori dira: haz-kunde ekonomikoa konponbide bat be-zala hartu dute eta ez arazo bat bezala,

planetaren mugak berriro ere ahaztuz.Gainera garapen jasangarriaren ingu-

ruko porrotak krisialdi anizkun, eko-nomiko, nantzario, elikadura,...-renargudioarekin justi katzen ditu, krisieta hondamendi horiek sistemarenfuntzionamenduarekiko independen-teak izango balira bezala.

Konferentziatik ateratako tes-tua, erabiltzen duen izenburuarekinkontraesanean, nahi ez dugun etaizango ez den etorkizunari buruzhitz egiten du; ezinezko etorkizun bat

planteatzen du, arazoak zuzenki de -

nitzen ez baditugu behintzat.

ESTATUAK, NBEETA ENPRESAKRIO+20NRio+20 konferentziaren eraikitzeaestatuen axolagabekeriaz egon dainguratuta. Agintari garrantzitsuene-tariko batzuk, Barack Obama, Ange-la Merkel edo David Cameron kasu,ez ziren bertan agertu. Beste batzuk,

parte hartu zuten baina agenda para-leloetan zuten berain interesak, kon-ferentzian baizik.

Multinazionalen interesa handia-goa izan da ordea. Hauek ingurumenkrisitik abantailak ateratzeko aukeraikusi dute. Enpresek presioa egin duteerregulazioak eta betebehar legalak ahultzeko eta honen aurka praktikaonen kodeak eta gomendioak propo-satu dituzte. Gobernuak ere presiona-tu dituzte oinarrizkoak diren eskubi-deak zalantzan jartzeko.

Praktika hauek gizarte zibila-ren erantzun kritiko bat eragin dute,

korporazioek Nazio Batuen agendamoldatzeko erabiltzen dituzten lobbyestrategiak salatuz 7 . NBEak korpora-

zioen ekintzak kontrolatzeko mekanis-mo baten faltan dago 8 eta, gainera, pre-sio taldeak gero eta eragin handiagoadute gobernu nazionalen jarreretan etanegoziaketa aldeaniztunetan. NBEkoeztabaida ezpazio batzuetan ere bote-re handia eskuratu dute eta Nazio Ba-tuetako zenbait erakunde eta sektore

pribatuaren arteko zalantzagarria denelkarlana bultzatzea lortu dute 9 .

PARTE HARTZE ZIBILABILERA OFICIALEANRio+20 konferentzia gizartearen au-rrean prozesu parte hartzaile bat beza-la aurkezten saiatu ziren. Egia da edo-zein pertzona edo erakundeak aukera

zuela zirriborroari ekarpenak egiteko, baina azkenean ekarpen horiek ez duteeragin handirik izan. Parte hartze ilu-sioa. Garapen Jasangarriaren Elkarriz-ketak, adibidez, garapen jasangarri

baten bidean konponbideak pentsatze-ko, gizarte zibila, komunitate zienti- koa eta sektore publiko eta pribatuak elkartu zituen espazio misto batean.Ez zuten agendan eraginik izan.

Nolanahi ere, GKEek konferentzia-ren aurreko hilabeteetan eman den pro-

zesu o

zialean bete duten papera osogarrantzitsua izan da kalteen aurkakohesi euskarri bat eraikitzeko. Alternati-

ben eraikitzearen lanean gizarte zibilak aukeratu zuen espazioa Herrien Goi-

bilera izan zen, Zatoz mundua berriroasmatzera oihuarekin bat eginez.

EKONOMIA BERDEAEkonomia berdea kontzeptu zalantza-garria da. Konferentziaren eztabaida-ren ardatzetako bat kontzeptu horrenkonkrezioaren inguruan gertatu da.

NBEak honela de nitzen du karbo-noan urria, baliabideetan eraginkorraeta sozialki inklusiboa den ekonomia

bat 5 . Helburu hauek eskasak izateazgain, erabat zehaztugabeak dira. Ezdu ezer esaten kapitalismoaren fun-tzionamenduaren oinarriei buruz, ezdu proposatzen akumulazioaren etaaberastasunaren kontzentrazioarendinamiketatik urruntzen gaituen neu-rririk, ez die boterearen dinamikei etagehienezko etekinaren helburuari kri-

tikarik egiten...Ekonomiaren alderdi sozialak etaekologikoak babesteko hauek mone-tarioki baloratutak egon behar direlaesaten duen printzipioa hartzen daabiapuntu gisa. Nazio Batuen Inguru-men Programak (NBIP) dioen bezalaekonomia berdera iristeko egin behar den transizioa jorratzeko, beharrezkoada korporazio eta inbertitzaile han-diek ekonomi berdea bera erakarga-rria ikustea. Honela krisi ekologikoanegozio bat bihurtzen da eta alde ba-tera uzten dira ingurune justizia, justi-zia soziala, aberastasunaren banaketa,zor ekologikoa edo lurren akumula-zioa bezalako gaiak. Gainera nan-tzarizazio prozesuen ziklo berri ba-ten oinarriak esartzen ditu, baliabidenaturalak eta funtzio ekosistemikoak aktibo nantzarioetan bilakatuz.

G77ko herrialdeek 6 natura kapi-tal natural bat bezala hartzen duenkontzeptuaren kontra aritu dira eta he-rrialde bakoitzak bere ikuspuntuaren

arabera de nitu behar duen kontzep-tu bat dela defendatu dute. Horrega-tik, beharbada, azkeneko txostenean




6/16



Konferentziatikateratakotestua nahi ez duguneta izango ez denetorkizunariburuzhitz egitendu; ezinezkoetorkizun bat planteatzendu,arazoak zuzenkidefinitzen ezbaditugu behintzat

*Samuel Martn-Sosa Rodrguez Ecologistas en Accinelkartearen nazioarteko arduraduna da.

1 Ikusi: www.uncsd2012.org.2 Rio+5 Nueva Yorken, Rio+10 Johanesburgon, Garapen Jasangarriaren Batzordearen urteko bilerak, eta abar.3 NBEak La ONU A/64/L.63/Rev.1 erabakia onartu zuen 2010an, urarekiko eta saneamenduarekiko eskubidea

jasotzen duena.4 www.ipetitions.com/petition/rightsatrisk. Ikusi Alta Comisionada para los Derechos Humanos insta a losestados a introducir los derechos humanos en Rio +20 web orrian. An Open Letter from SpecialProcedures mandate-holders of the Human Rights Council to States negotiating the Outcome Document of theRio+20 Summit, ikusi www.ohchr.org web orrian.

5 PNUMA (2011):Hacia una economa verde: Gua para el desarrollo sostenible y la erradicacin de la pobreza.Sntesis para los encargados de la formulacin de polticas. Txostena ekuragarri honako web orrian:www.unep.org/greeneconomy.

6 Ikusi: www.g77.org.7 Gizarte zibilaren baterako adierazpena No ms control y cooptacin empresarial de las Naciones Unidas.

Testua Ecologistas en Accin elkartearen web orrian dago eskuragarri, www.ecologistasenaccion.org.8 70Ko hamarkadatik 1993 urtera arte Enpresa Transnazionalen Batzordea sektore pribatu globalaren jarduerak

ikuskatzen zituen. Enpresek gobernuak presionatu zituzten batzorde hori desagertu arazteko.9 Korporazioen eta UNICEF, PNUD,OME, UNESCO edo PNUMA bezalako erakundeen artean gertatu den

elkarlanaren adibideak badaude. Imformazio gehiago nahi izanez gero kontsultatu Friends of the EarthInternational 2012 argitaratutako txostena Liberemos a la ONU de la cooptacin empresarial.

10 Agencia Latinoamericana de Informacin (2012):Capital transnacional vs. Resistencia de los pueblos. www.tni.orgweb orrian eskuragarri.

11 Ikusi sustainabilitytreaties.org.12 Ikusi www.accessinitiative.org.13 Komite honek eremu ezberdinetan lan egiten duten brasildar elkarteek osatzen dute: giza eskubideak, garapena,

enplegua, ingurumena eta jasangarritasuna.

HERRIENGOI-BILERAHerrien Goi-bilera konferentzia o -zialarekiko modu paralelo bateaneman zen eta bertan gizarte zibilarenerakundeek nazioarteko kanpaina

bat bultzatu zuten, multinaziona-len ahalmenak mugatzeko, marko

politiko eta normatibo bat eraiki-tzeko asmoarekin. Marko horrek korporazioen erantzukizunak argi-tzea du helburu, eskubide sozial etaekologikoen urratzeak gizateriaren

aurkako krimenak bezala epaituak izan daitezen eskatu 10 .Erakunde batzuk iniziatiba inte-

resgarriak plazaratu dituzte agendao zialean eragiteko. Herrien jasan-garritasun hitzarmenek 11 , adibidez,erakunde ezberdinak beraien etorki-zun jasangarriarekiko ikuspuntuak era konjunto batean aurkezteko pla-

taforma bat sortzen dute. Oso inte-resgarria da ere zenbait erakundeek sustaturiko The Access Iniciative(TAI) 12 .Iniziatiba honek ingurumeninformazioa, parte hartze publikoaeta justiziarako eskubide efektiboak

bermatuko lituzkeen nazioarteko hi-tzarmen bat ezartzea lortu nahi du.

Rio+20n emandako Herrien Goi- bilera, Ingurune justizia eta justiziasozialaren alde, bizitzaren merkan-tilizazioaren kontra eta ondasun ko-

munen babesaren alde, gizarte zibilak antolatuta eta brasildar gizartezibilaren komiteak gidatuta egon da.Korporazioek ez dute bertan partehartu eta bertan parte hartutako era-gileek honela de nitu dute proze-sua: akumulazio historikoan oina-rrituriko prozesu bat; borroka lokal,erregional eta globalen konbergen-

tziatik sortuta; erreferente politikoak borroka anti-kapitalistan, klasistan,anti-arrazistan, anti-patriarkalean etaanti- homofobikoan dituena.

Erronketariko bat orain arte forusozialetan nagusitu den borroka etakanpaina isolatuen nahaspiloa gain-ditzea zen, batasun adierazpen bateraikitzeko, estatuen arreta lortzekoeta, azken nean, alternatiba kohe-rente bat bezala agertzeko. Partzialkilortu izan du; aurrerapen kualitatibo

bat sortu da erresistentziak aurkezte-ko moduetan.Argi geratu da ere, esan dugun be-

zala, korporazioek agenda politikoanegiten duten bahiketari zuzendutakokritika. Kapitalismoa gainditzeko

paradigma alternatiboen beharra erealdarrikatu da oinarri ezberdinetatik abiatuta: ondasun komunen erres-

petua, baliabideak eskuratzeko es-kubidea, naturaren eta etorkizuneko

belaunaldien eskubideak, ekonomiasolidarioa, elikadura subiranotasuna,zainketa edo deshazkundea. Goi-

bileraren azkeneko adierazpena BanKi-moon Nazio Batuetako IdazkariOrokorrari eman zioten, konferentziao ziala bukatu zen egun berberean.

ARGAZKIA: ERIKAGONZLEZ.


7/16



M ngeles Fernndez* Ura.Zein garapenerako?

H ortik mila kilometrotara, bes-te lidia eta pertsona anonimoaskok hamabost egunetanzehar oinez egin zuten EkuadorrekoAmazoniatik Quitoraino dagoen bi-dea, Bizitza, Ura eta Herrien Duinta-

sunaren aldeko Martxa goiburupean.Beraien borroka, nahiz eta urrun koka-tu, Lidiarenaren antzekoa da alderdi

batean: uraren merkantilizazioarenaurkako jarrera eta bizitzarako beha-rrezkoa den kantitate eta kalitatearenheltze unibertsalaren defentsa.

Ekuadorreko jendeek, zehazki, beraien ur iturri primarioen babesarenalde mugitu ziren; zeru irekiko mea-tzaritzak urarengan eragiten dituen

poluzioa, esplotazioa eta merkantili-zazioa salatzeko asmoz. Momenturaarte, gobernua eta Asamblada ura etalurra kontzeptuak birpentsatzera be-hartu dituzte. Ikusi beharko da zeinluzea eta aspergarria izango den be-raien itxarotea.

Ura bidegurutze batean dago, etaez bakarrik Ekuadorren edo Mexikon.Zaragozako Unibertsitateko irakasleemeritua eta Ebroren ura eramatea-ren aurkako aktibista den Pedro Arro-

jok dioen bezala: Uraren kudeaketaedo ura bera pribatizatzeko dauden

presio ezberdinak neoliberalismoak sustatzen duen logika kapitalistaridaude lotuta.

Lidiak lortu egin du. Itxarotea lu-zea, aspergarria eta kezkagarriaere izan da. Epaileen erabakiakez ohi dira adiskidetsuak baina,kasu honetan, hasierako kapitu-luek garaipenaren zaporea uztendute. Pasa den apirilaren 19anLidiak, Konstituzioaren 4. artiku-lua aplikatuta, ura izateko es-kubidea aitortzen duen epai batirabazi zuen Mexikon. Hemendikaurrera eskubide honek mailakonstituzionala duela argi gera-tzen da.

A R G A Z K I A : J

. M A R C O S

.


8/16



Botilaratutako ura

mundu mailandirugehien mugitzen duen

salgaietarikobat da,

petrolioetakafearen atzetik

AURRERAPEN MOTELAKOraingoz giza bizitza eta natura au-rrekaldean jarriz uraren kudeaketa

publikoa defendatzen dutenek ga-raipen partzialak lortu dituzte baka-rrik. Baliteke garrantzitsuena 2010koabuztuan gertatutako izatea, NazioBatuen Asanblada Orokorrak ura etasaneamendua izateko giza eskubideaonartu zuenean. Baina honen itzulpen

praktikoa ere motela izan da. Kezka-garria ere, aurrerapausoak atzerapau-soekin bat ematen baitira; aurkakotendentziak egiten duen presioa go-rantz doa, uraren arazoa bidegurutze

batean jarriz.Madril, Italia edo Grezian eman

diren pribatizazio saiakerak tenden-tzia global baten adibideak dira, nonura errentagarritasuna lortzeko pro-duktu bat bihurtu da. Presio honen

bidez, hiritarrak zirenak bezero bi-hurtzen dira laburtzen du Arrojok.

Sektore pribatuak uraren ba-lio noraino iristen den ongi ulertudu; ura ondasun urria izatean, ateradaitezkeen etekinak handiak baiti-ra. Ondorioa fenomeno berri bat da:uraren negozioa, idazten dute Mau-

de Barlow eta Tony Clarke 2004tik arazo honen inguruan biblia bihurtuden Urre Urdina. Multinazionalak etauraren lapurreta antolatua munduanliburuan .

Botilaratutako ura, adibidez, mun-du mailan diru gehien mugitzen duensalgaietariko bat da, petrolio eta ka-fearen atzetik. Goldman Sachs inber-tsio bankuak ehuneko seiko ingurukogorakada bat aurreikusi du urarenmerkatu globalean, 425.000 milioidolarretan (ia 300.000 milioi euro)

baloratuta dagoen merkatu bat. Iturri berberaren arabera, garapenaren bi-dean dauden merkatuetan azpiegitu-ren eraikitzeak bi digituko hazkundeaeragingo du datorren bi hamarkade-tan. Baina hau oinarrizko beharrak

betetzen ez diren testuinguru bateanematen da: mila milioi pertsona ezdute ura eskuragarri, 2.600 milioi ezdituzte oinarrizko saneamendu zerbi-tzuak eta 6.000 ume, bost urtetik be-herakoak, hiltzen dira egunero kutsa-

tutako ura edateagatik.Errealitate latz hau logika neo-

liberaletik negozio aukera bat bezala

ikusten da. Kalitatzeko ura erabilga-rria, nahitaezkoa eta gero eta urriagoaden heinean, merkatuaren logikapeanondasun ekonomiko bat bezala har-tzeko presioa handitu egiten da esa-ten du Arrojok, ura botere iturri osogarrantzitsua da. Bizitzaren kontrolasuposatzen du. Eta herrien garapena-rena ere.

Gizateriaren arazorik larrienak ezdira uraren kantitate nahiko baten es-

kuragarritasunari lotuak egongo, bai-zik eta dagoen uraren kudeaketa etaerabilerara lotuak esaten du Bakeazelkartearen txosten batek 1 , erabaki

politikoen garrantzia azpimarratuz.

JOKU BIKOITZALidiaren historiara gatoz bueltan. Eta

berarekin batera Estatu mexikarrarenaurka borroka hasi zuten beste hiruemakumeen historiara (Carlotha, Glo-ria eta Martha), egunero erreka kutsa-turaino ibilaldiak egiteaz edo ura po-txingoetatik hartzeaz nekatuta zeudenemakumeen historiara. Abokatu talde

batez lagunduta, hiru urteko epaiketa

baten ondoren lortu dute beraien hel- burua: Alpuyecako udalak ehun bat pertsona bizi diren Ampliacin Tresde Mayo auzoan distribuzio sare bateraikitzera behartuta izatea.

Honek esan nahi du Estatumexikarrak bere ura kudeatzeko poli-tika giza eskubideetan oinarrituta ego-tea erabaki duela? Inondik inora. Na-hiz eta gaur egun sarean ura egon, hauastean behin heltzen da bakarrik, hiru

ordutan zehar dio Rodrigo Gutirrezabokatuak, UNAMeko (MexikokoUnibertsitate Nazional Autonomoa)Ikerketa Juridikoen Institutuan iker-tzailea eta kasu honetan lan egiten ariden abokatuetako bat. Orain borroka,

jarraitzekotan, ur hori egunero esku-ragarri egon dadin izango du helburu.

Lidia, Carlota Gloria eta Martha bizi diren zementu bloke eta uralita plakaz eraikitako etxeetatik 500 batmetrotara, badago luxuzko urbaniza-zio bat, bere golf zelai berde eta fres-koekin. Irudi honek argi ematen duaditzera uraren erabileraren errealita-te globalaren inguruan ematen ari den

bidegurutzea.Mexikoko Konstituzioak ura giza

eskubide bat dela dio, baina ura iza-teko eskubidea defendatzen duenErakundeen Koalizioak leku asko-tan egoera jasanezina dela salatu du;adibidez Morelosen, herrialdeko ur gehien daukanen lekuetariko bat denMorelosen. Populazioaren parte handi

batek uraren urritasunagatik sufritzendagoen bitartean, txanbil eta pipa pri-

batuetatik ura hartzeko prezio altuak

A R G A Z K I A :

J .

M A R C O S

.


9/16



Ura, beraz,garapenerakopolitika ezberdinakartikulatzen dituenardatza da, zeinu

batekoak zeinbestekoak

1 Peas, Vctor; y Masip, Ins (2010): Agua y desa rrollo: el reto de la conservacin de l medio hdrico, enCuadernosBakeaz,97, Bakeaz Bakearentzako dokumentazio eta ikerketa zentroa. Ikusi: www.bakeaz.org.

2 Shiva, Vandana (2004):Las guerras del agua. Contaminacin, privatizacin y negocio, Barcelona, Icaria.

*M ngeles Fernndez freelance kazetaria da, globalizazioan

eta garapenean espezializatua. www.desplazados.org.

tzia aditzera ematen dute. Ura XXImendeko erronkarik garrantzitsue-tariko bat da. Aldaketa klimatikoangiltza paper bat du; gosea, segurtasuneta elikadura subiranotasunari lotutadago; ezberdintasunak handitu di-tzake eta, kasu askotan, genero ara-zo bat da. Uraren eskuragarritasunik gabe ez da izango giza garapenik etagiza eskubideak zalantzan egongodira. Ekosistemak eta osasuna ereuraren menpean daude; baina merka-tariek eta espekulatzaileek salgai bi-hurtu eta berarekin dirua irabazi nahidute. Estatuek beraien ur erreserbak

babestu nahi dituzte, armadaren bidezere, eta hiritarrek gogorki defendatzen

dute ura izateko eskubidea.Bai eredu kapitalistatik abiatuta,

bai sozialismo errealetik, aurrerabi-dearen izenean gure ur ekosistemak degradatu, kutsatu eta suntsitu ditu-gu azaltzen du Arrojok.

Datu eta kalkulu ezberdinak no-rabide bakarra adierazten dute: Mun-duko laku eta ibaietako ehuneko 50akutsadura maila kezkagarriak jasatenditu, 2.800 milioi pertsona ur urri-tasuna jasaten duten eremuetan bizi

dira, munduko biztanleriaren ehune-ko 85a planetako erdi lehorrean bizida eta 2025rako 3.000 milioi pertso-na ur urritasuna pairatuko dutela es-timatu da.

Saneamenduaz hitz egiten badu-gu gauzak latzagoak dira oraindik:

Nazio Batuek urarekiko MilenioarenHelburuak lortu daitezkeela esaten

badu, saneamenduaren kasuan hauezinezkoa izango dela onartzen du.Gainera, azken txostenaren arabera,etorkizunean uraren eskuragarrita-sunaz hitz egiterakoan, kalitatea ereizan beharko da kontuan. Hau da,Lidiak eta Ampliacin Tres de Ma-yoko ehun familiek bere ura izatekoeskubidea onartzea lortu badute ere,oraindik lortzeke gelditzen da hor-niketa ordu gehiagotan eskuragarriegotea eta ura kalitatezkoa izatea. Ura

bizitzarako.

alde batetik, ura eta pachamamaren errespetua bestetik. Rafael Correak (eta beste agintari askok) erabiltzenduten argudioa diru sarreren handi-tzearena da; nahiz eta Ekuadorreko

konstituzioa ingurumenaren babeseanmunduko aurreratuenetarikoa izan.

Montecristiko Konstituzioa ezdu bakarrik etorriko den uraren pri-

batizazioa gaitzesten, uraren despri- batizazioa esplizituki proposatzendu, lurraren birbanaketa ere mahai-gaineratuz. Alabaina, nahiz eta Ekua-dorreko herriaren gehiengoak konsti-tuzio hori onartu, gobernuak ez da

betetzen ari, azaltzen du AlbertoAcostak, ekuadortar ekonomialaria,

Asanblada Konstituziogileko lehen-dakaria eta Energia eta Mehatzen mi-nistro izandakoa.

Amerika Latinan ura desjabetzeeta pribatizazio prozesu bortitzen me-hatxupean dago, kapital transnazio-nalaren interesei lotuak daudenak etagobernu neoliberal nahiz progresistenkonplizitatea dituztenak. Kapitalareneskari hauek dira esplotazio erritmosuntsigarrien eta gehiegizko kutsa-duraren atzean daudenak. Horregatik enpresa transnazionalak, batez eretxinatarrak, Amerika Latinaren zehar mineral bila mugitzen diren heinean,ura eta bizitza mehatxupean jartzendituen erauzte zaletasun horren kontradauden herri mugimenduak ere sor-tzen ari dira gaineratzen du Acostak.

KRISI TESTUINGURU BATGaur egungo gertakariek urre ur-dinak egoera politiko, ekonomiko,sozial eta ekologikoan duen garran-

ordaintzen ari diren bitartean, ingu-ruetatik golf zelaiak eta igerilekuak dituzten urbanizazio pribatuak ager-tzen joaten dira.

Ura turismoarentzat, hazkundeasustatzeko, ura salgai gisa, tresna -nantzario gisa, alde batean; eta, bestealdean, ura herrientzat, naturarentzat,

bere osotasunean hartuta, eta ura gizaeskubide bezala. Guztia irudi berbe-rean. Ura, beraz, garapenerako poli-tika ezberdinak artikulatzen dituenardatza da, zeinu batekoak zein bes-tekoak.

Garapen ekonomikoaren aitzakiak ur iturri edo erreserba ugarien desa-gerpenaren atzean egon da. Txinan

eman den hazkunde ekonomikoak,adibidez, ez du inolako ingurumenkontrolik izan eta uraren kontsumoeta kutsadura sustatu ditu, 50 urtetanmila laku baino gehiago desagertu di-relarik. Sahara azpiko Afrikako lekulehorretan aplikatu diren garapen po-litikek paper klabe bat jokatu zuten 70eta 80ko hamarkadetan Sahelen ger-tatu ziren goseteetan. Vandana Shi-vak 2 , lesaten duenaren arabera, abel-tzaintzan oinarrituriko ekonomietan

putzuen eraikitzeak abere sailak mu-gitzeko ohiturarekin bukatu zuen, etahonek abere presioaren handitzea eta

basamortuen hedaketa ekarri zituen.Ez dira ikasitako lezioak. Gara-

penzaletasun hidrikoa eguneroko gau-za da. Presa handien eraikitzeak etaAmerika Latinako herrialde askotanematen ari den erauzketa zaletasun

berriak uraren merkataritza kontzep-zio bat bultzatzen dute, industriahauek eragiten dituzten arazo sozialeta ekologikoak kontuan hartu gabe.

Ekuadorreko martxara bueltatukogara, non milaka pertsona 700 kilo-metro ibili zituzten herrialdean proiek-tatu diren zeru irekiko meatzaritza

proiektuei aurre egiteko, ur korronteeta akuiferoetan eragingo duten ku-tsaduragatik. Ez dugu urrea jango,ura edango dugu entzuten zen mani-festazioan. Slogan erritmo bat jarrai-tuz kontraesana irudikatzen duen esal-dia: urrea eta hazkunde ekonomikoa


10/16



Miguel ngel Crespo*

G aur egun mundu mailan ema-ten ari den krisi aldeaniztuna(eredu ez jasangarri bati lo-tuta dauden alderdi ekologiko, ener-getiko edo elikadura alderdietan) ezdu eragin bioaniztasunean oinarri-tutako garapen jasangarri politikak aurrera joatea, aukera ezin hobe batalferrik galduz.

Testuinguru honetan, elikadurasegurtasuna eta subiranotasuna ezta-

baidaren erdian jarri dira, baina ana-lisi integral baten falta nabarmenduda beti. Hau da, elikadura ekoizteko

politiken inguruko hausnarketa betiikuspuntu tekniko-ekonomiko bate-tik egin da, bioaniztasunaren baliabi-de genetikoen kudeaketa kontuanizan gabe.

Elikadura segurtasuna eta subi-ranotasuna ez dira bakarrik barnekontsumorako behar den elikadurakopurua ekoizteko ahalmenean gau-zatu behar. Beharrezkoa da ekoizpe-

na zein eragileen eskutan dagoen ja-kitea eta prezioetan eragiten dituztenaldagaiak ezagutzea; bai kanpo alda-

Boliviak aberastasuna natural handia duen arren, garapen jasangarrialortzeke dagoen erronka bat da. Baliabide natural finituen esplotazioanoinarritutako merkataritza jarduerek herrialdea lehengaien esporta-tzaile bat izatera eraman dute. Gainera baliabide genetikoen inguruanikertzeko ez da finantziazio publikorik egon, nahiz eta baliabide horienerabilpen jasangarria eremu estrategiko bat izan. Hala ere, ikerketak au-rreratuz joan dira eta gaur egun badira borondate politikoa izanda aplikatuahal diren emaitzak.

Bioteknologia.Boliviako elikadura segurtasuneta subiranotasunaren alde

gaiak (Chicago eta Rosarioko burtsak adibi-dez) bai barne aldagaiak (kostuen estruk-turak, kontrabandoa, eta abar). Ez daahaztu behar ere elikadura segurtasuneta subiranotasuna lurraren erabileraeta eskuragarritasunari lotuta daude-la, lurra elikadurak ekoizteko oi-narria baita. Beraz, erantzukizunsoziala eta ekologikoei lotutakoalderdiak ere kontuan hartu

behar dira.Benetako elikadura se-

gurtasuna eta subiranotasunalortzeko baliabide genetikoen(hazien) kontrol subiranoa

beharrezkoa da; berezko be-rrikuntzetatik abiatuta, mani-

pulazio genetikorik gabe eta berrikuntza horiek elika-duren ekoizpen garbiariaplikatuz. Latinoa-merikako herrial-deetan dagoen

b i o a n i z t a s u n

a b e r a s t a s u n agauza hauek errazten ditu.

PAULACABILDO.


11/16



Bolivianfamiliakontsumorako erabiltzen den

elikadura saskiarenehuneko 82anekazari-industria

handiaren eskuetan dago

erregulatu egiten da. Kontroladore biologiko hauen ikerketa, berrikuntzaeta aplikazioak prozesu natural horie-taz baliatzen dira, bioaniztasuna etagiza osasunari kalte ez egiteko. Hala-

ber, kontrol biologikoa ez du plagenerresistentzia eragiten eta ez du sor-tzen bioteknologiaren ekoizlearekikodependentziarik; ingurumen baldin-tzak egokiak izanez gero mikroorga-nismoak nkatu eta geroko kontrolnatural bat ahalbideratzen dute.

Testuinguru honetan, ikerketa prozesua, lehenik eta behin, onuraga-rriak diren edo zenbait plaga kontro-latzeko erabil daitezkeen mikroorga-nismoak bilatzera egon da zuzenduta.Laborategietan mikroorganismo ho-riek isolatu eta ugaldu egin dira eta,gero, lur sailetan sartzen dira. Hauda, balidazio probak egiten ziren

bitartean, lur sailetan aplikatzekoformulazio espezi koak garatu dira.Modu berean, ekoizleek, beraien

jarduera errentagarria izateko, aurre-rakuntzak hauek nola aplikatu behar dituzten ere ikertu da.

Bio-erregulatzaileen ekoizpen ma-siboa eta eremu handietan aplika-zioa ahalbideratu duten berrikun-tzak sortu dira prozesu honetanzehar. Aldi berean autoritateenaurrean lege erregistroak aurkez-tu dira ere. Esparru honetan Pro-

biomak zenbait traba aurkitu ditu

momentu batzuetan, bioteknologiahonen inguruan ez baitago arau es-

pezifikorik.

Prozesu honetan eman den lor- penetariko bat Triatoma infestans (vinchuca) intsektua kontrolatzenduen bio-erregulatzaile bat izanda. Intsektu hau Chagaseko gai-tzaren eragilea da, Bolivian hirumilioi eta mundu mailan 90 milioi

pertsona pairatzen duten gaitza etaBolivia bertan beste hiru milioi me-hatxupean dituena. Giza osasunamantentzeko lortu den aurrerapenhonen inguruan giza immunologiaikerketa eta ingurumen inpaktuari

buruzko azterketak egin dira, bainaBoliviako estatuak ez du aurrera-

pena kontuan izan eta kontrol ki-mikoaren bidez jarraitu du arazoariaurre egiten. Kontrol kimiko hau ezda bideragarria, ingurune inpaktuak eta inpaktu sozial larriak dituelakoeta erresistentzia handia sortzenduelako.

Nahiz eta Boliviako estatuaren

euskarria eta interesa ez izan, pro-zesu honek emaitza arrakastatsuak izan ditu. Kontrol biologikoa eremu

Boliviako kasuan egoera larriada. Lehenik eta behin, familia kon-tsumorako erabiltzen den elikadurasaskiaren ehuneko 82a nekazari-in-dustria handiaren eskuetan dago. Hauda nekazari-negozioen menpean 1 .Baina hau ez da guztia, ekoizpene-rako erabiltzen diren hazien ehuneko10a bakarrik dago herrialdean ga-ratuta 2 . Beste modu batean esanda:

boliviarren elikadura hazi eta pro-duktu sintetikoen (agrokimikoen) etanazioarteko merkatuetako prezioengorabeheren menpean dago.

Egoera honek etengabeko arazoak eragiten ditu: inpaktu sozial eta

ekologikoak,

e l i k a d u r e nu r r i t a s u n aedo gehiegiz-

ko ekoizpena.Inpaktu ezberdi-

nak gertatzen dira:nekazaritzarako egoki ez diren lurral-deetan laborantzen hedapena, eremu

babestuen eta indigenen lurraldeenhartzea, ur erreserba garrantzitsuenkutsadura edo lurzoruaren basamor-tutzea, Bolivian lurraldearen ehune-

ko 40a pairatzen ari den arazoa. Pa-radoxikoki, Bolivia planeta mailan baliabide genetikoetan aberasta-sun gehien dituen herrialdeeta-riko bat da eta bertan kokatzen daelikaduran erabiltzen diren barie-tate eta espezie askoren jatorria.

PROZESU ETA IKERKETAKTestuinguru honetan, Probiomak 3 21 urte daramatza baliabide ge-netikoei lotutako ikerketak eta

berrikuntzak sustatuz, bertakomikroorganismoen bidez neka-zaritza plagen kontrol biologikoalortzeko, agrokimikoen erabilerarialternatiba bat planteatuz. Ahalegin

pribatu hau Santa Cruzeko depar ta-mentuan egin da. Departamentu ho-netan Boliviako bioaniztasunarenehuneko 78a kokatzen da eta bertanekoizten da herrialdeak behar duenelikaduraren ehuneko 80a.

Kontrol biologikoa naturarenlegeetan oinarritzen da. Kontrol

honen bidez espezieen populaziohazkundea arerio natural diren

beste organismoen bidez bidez

A R G A Z K I A :

P R O B I O M A

.


12/16



1 Crespo, Miguel ngel (2011): El mito de la seguridad y soberana alimentaria. Ikusi Dokumentuak sailawww.biodiversidadla.org web orrian.2 El Deber egunkarian argitaratutako berria, 2012ko apirilaren 11an. Ikusi: www.eldeber.com.bo.3 Probioma garapen sozialerako erakunde pribatu boliviarra da. Informazio gehiago: www.probioma.org.bo.*Miguel Angel Crespo Probiomaren zuzendaria da.

txikietarako bakarrik baliagarriadela esaten duten mitoari aurre egi-ten dioten aurrerakuntzak lortu dira;gaur egun kontrol hau azkeneko tek-nologiak erabiltzen dituzten milakahektareako lur sailetan zein ekoizletxikien esplotazioetan aplikatzen da.Hau da; eremu, baldintza eta tekno-logia desberdinetara egokitu eginda.

Bestalde, bioteknologia honek barne merkatu nahiz esportaziorakogarrantzitsuak diren laborantza ez-

berdinetan ekoizpen modu ekolo-giko eta erantzule bat sustatu du.Hau da, kualitatiboki ezberdinak diren laborantzak sortzen lagundu

du eta, pixkanaka, agrokimikoak or-dezkatzen ari da laborantzaren faseezberdinetan. Kontrol biologikohoni ezker, Bolivian 180.000 litro

baino gehiagotan murriztu da agro-kimikoen erabilera.

Testuinguru honetan prozesuak 230.000 hektareetan zehar, ekosis-tema ezberdinetan dauden 50 labo-rantzen babesa sustatu du eta, moduhonetan, bertan dagoen mikrofauna

babestu eta elikadura segurtasun

eta subiranotasunari bultzada emandie; laborantzetako asko boliviarrak elikatzeko erabiltzen baitira: soja,quinua, artoa, garia, arroza, kaina,

patata, barazkiak eta fruituak.

IKERKETAK NAZIOARTEKO BIHURTUBerrikuntza prozesu honek ezi-nezkoa izango litzateke ekoizleen

par te hartze eta konfiantzarik gabe.Honi esker teknologia hau indar-tzen ari da Bolivian onura ezber-dinak sortuz: basamortutzearen he-datzea gaitzetsi du, bioaniztasunaindartu du, giza osasunaren babe-sari mesede egin dio eta laboran-tzen kalitatea hobetu du; erantzuki-zun sozial eta ekologikoarekin bategiten. Honen froga bat da garatudiren bio-erregulatzaile guztiak na-zioarte mailan egiaztatuak izan di-rela; hau da, Europar Batasunean,Estatu Batuetan eta Japonian (pro-

duktu hauen eskatzaile nagusienak direnak) indarrean dauden arauak

betetzen dituzte.Halaber, mikroorganismoen era-

bileraren bitartez meatzari jardue-rak eragiten dituen basamortutzeeta lurzoruen kutsadura prozesueiaurre egiten zaie. Honen adibide

bat Oruro eta Potosiko depar tamen-tuetan dago, non lurraldearen ehu-neko 90a basamortutze prozesuak

pairatu ditu .Elikadura eta energia krisiari au-rre egiteko eta Ama Lurra babeste-ko konponbideak bilatzen ari direnmomentu honetan, Boliviak baduezer esateko. Bioteknologia hauek modu masibo batean aplikatuz Bo-liviak ingurune krisiari eta elikadu-ra segurtasuna eta subiranotasunarierantzun konkretu bat ematea lortudu. Bolivian garatutako eta nkatu-tako bioteknologia honen bitartez,Latinoamerikako herrientzat gara-

pen jasangarr ia lortzeko bide berri bat irekitzen ari da, beraien bioa-niztasuna eta baliabide genetikoak erabiliz.

Ekarpena eginda dago, bainaEstatuen borondate politikoa be-har da jada errealitate diren ini-ziatiba hauek indartu eta orokortuahal izateko, garapenerako ereduerauzte-zalearen aurrean ikuspegi

alternatiboak proposatzeko. Ini-ziatiba hauek bestelako industriengarapena ere bultza dezakete: hazilibreen ekoizpena, kontrol biolo-gikoa, medikuntza, farmakologia,kosmetologia, elikadura industriagarbia, eta abar. Sektore haueiemandako laguntzak ikerketa zien-tifikoa sustatuko luke, lan iturri be-rriak sortuz, bioaniztasun eta gizaosasunarentzat onuragarriak diren

aldi berean.

A R G A Z K I A :

P R O B I O M A

.


13/16



Erauztea, garapena eta bizitza alternatiba

EkuadorrenLuis ngel Saavedra*

Eztabaida politiko, enpresariala eta finantzarioa berdez jantzi da: alderdi politiko berdeak, enpredeak, gobernu berdeak eta kapitalismo berdea baita ere. Halako eskaintza berde baten aurrean egberde kontzeptuaren onurei buruz hausnarketa bat egitea beharrezkoa da, baita progresista bezaldu diren Latinoamerikako gobernuak artikulatzen dituzten diskurtsoen analisi bat egitea ere. Ekuakasua adibiderik onenetariko bat izan daiteke.

T eorian behintzat, itun komer-tzialek eta baliabide naturalak erauzteko sinatzen diren kon-tratuek giza eskubideak babestekoeta ingurumena errespetatzeko klau-sulak izan behar dituzte. Potentziaindustrialek herrialde periferikoekinsinatzen dituzten Merkataritza Libre-

ko Itunetan ere honelako klausulak agertzen dira.

Klausula berdeak itunetan, me-todologia berdea ondasunen ekoiz-

penean, baliabideen erauzketarakokontzesioetan kontrol berdeak, pu-

blizitatean diskurtso berdea... Gizar-tean bizitza-formula bezala saltzenden kapitalismo berdearen osagaiak dira guzti hauek. Ingurumena babes-

ten ohi duen bizitza-formula. Baina,egia esanda, ez dago halakorik.

NATURAREN ESKUBIDEAK ETA ERAUZTE JARDUERAKEkuadorrek mendebaldar konstituzio

batean naturaren eskubideak sar-tu zituen lehenengo herrialdea izanzen. Indigenen hainbat kodigoetan

badago natura izaki bizidun bezalahartzen duen ikuspegi bat, naturari

eskubideak eta gizatasuna onartzendizkiona. Baina Estatu baten konsti-

A R G A Z K I A :

L U I S

N G E L

S A A V E D R A

.


14/16



Gizartean, ingurumenababesten duenbizitza-formulabezalasaltzenda kapitalismoberdea. Baina,egia esanda,

ez dago halakorik

tuzio politiko batek, mendebaldeko pentsamenduan oinarrituta dagoenkonstituzio batek, eskubide horiek onartzea garrantzi izugarria du.

Ekuadorreko konstituzioaren hainbat artikulu naturaren eskubideekinerlazionaturik daude, eta eskubidehoriek erauzketa jarduerekin bate-raezinak dira. 71 artikuluak honakohau dio: Naturak, edo Pacha Ma-mak, bizitza sortzen eta ugaltzen denlekua, bere izaera integrala, bere bi-zitza zikloak, bere estruktura, funtzioeta prozesu ebolutiboak mantentzekoeskubidea du. (...) Estatuak pertsonanatural, juridiko eta kolektiboei na-tura babesteko pizgarriak emango

dizkie eta ekosistemak osatzen di-tuzten elementu guztien errespetuasustatuko du.

Politika erauzte-zaleek ezin dutenaturaren bizitza zikloen izaera, man-tentzea eta ugalketa bermatu, bereintegritatea apurtzen dutelako, bizi-tza zikloen mantentzea arrisku larrian

jarriz. Bestalde, artikulu honek legiti-mitatea ematen die naturaren eskubi-deak sustatzen dituzten mugimenduindigena eta talde ekologistei. Talde

hauek mobilizazio sozial eta protesta jardueren bidez aurkeztu behar dituz-te beraien eskariak, gobernuek ez bai-tute elkarrizketaren aldeko jarrerarik.

73 artikulak honako hau dio: Es-tatuak kontu eta murrizketa neurriak hartuko ditu espezieen desagertzea,ekosistemen suntsiketa edo bizitzazikloen aldaketa permanentea era-giten dituzten jardueren aurka. Na-zioaren ondare genetikoa behin be-tirako aldarazi dezaketen organismoedo material organiko edo inorga-nikoen sartzea debekatuta dago.

Erauzte jarduerak egin daitezke printzipio konstituzional hori apurtugabe? Ez, erabiltzen diren materialeta kimikoak, eragindako eremuetan,fauna eta oraren matrize genetikoak aldarazten baitituzte.

Bi artikulu hauek, edozein erauz-te jarduera inkonstituzional bihur-tzen dute. Baina erauzte jardue-ren aurkako oposaketak naturareneskubideak defendatzen dituzten

erakundeek erantzun behar dutengaldera bat mahaigaineratzen du:nola konpentsatu Estatuak, erauzke-

tari laga egiteagatik, jasoko ez dituendiru sarrerak, are gehiago Estatuak eskubide ekonomiko, sozial eta kul-turalak (EESK) sustatzeko konpro-misoari aurre behar dionean?

ABERASTASUNAREN JATORRIAErantzuna erraza da: mendebaldekogizarteak bereizten duen garapena-ren marko kontzeptualetik abiatutaez dago alternatiba ekonomikorik

baliabide naturalen esplotazioak sor-tzen dituen diru sarrerak ordezkatze-ko. Horrek esan nahi du, egungo ga-rapen eredua mantentzeko, baliabidenaturalen esplotazioa nahitaezkoadela. Zein da arazoa? Eredu hori ko-

lapsatzeko zorian dagoela eta kolap-so horrek gure espeziearen izateak ere mehatxupean jartzen duela.

Mendebaldeko gizarteetan azkenmendean nagusitu diren sistema po-litikoek gune komun bat izan dute:garapena giza beharrizanen etenga-

beko bilaketa bat bezala ulertu dute.Bilaketa hori kontsumo ahalmenarilotuta egon da gizarte kapitalistetan,EESKlen betetzeari herrialde sozia-listetan eta bien arteko batasun bati

sozialismo pragmatikoan.Ereduen arteko ezberdintasunnagusiak Estatuaren rolarekin etaaberastasunaren erabilerarekin erla-zionaturik daude , baina guztiak bategiten dute aberastasunaren jatorrianon dagoen de nitzean. Ekialdeko

blokeak iraultza sozialistei eman-dako laguntza eta Estatu Batuak kontrairaultzei eta matxinaden kon-trolari emandakoa kontuan izanda,ikus daiteke nola kontraesanik han-

diena ez zen ideologiaren esparruaneman, baliabide naturalen kontro-lean baizik.

Mundu kapitalistan, baliabideenerauzketa dinamika ezberdinak ahal-

bideratzen ditu: ekoizpen-bideen ja- been eskuetan aberastasunaren aku-mulazio edo marketin estrategien

bidez bultzatuta gero eta handiagoak diren beharrizanak betetzeko sal-gaien eskaintza, adibidez. Kontsu-moaren munduan, garapena erostekoahalmenaren bidez neurtzen da, ino-lako kritikarik gabe. Mundu honetan

berdearen kontzeptua harraparitzaapaintzeko erabiltzen da bakarrik.

Mundu sozialistak kontsumo sis-

tema honi kritika egiten badio ere, bere helbururik nagusiena populazioosorentzat zenbait eskubide lortzeada, modu zuzen eta progresibo batean.Baina, ez zen planteatu ere hazkun-dearen mugen arazoa.

Kontsumo desioa edo EESKlen betetze amaiezinak eztabaidatik kanpo zeuden beste eskubide batzuekintopo egingo zuen azkenean. Mende-

baldeko garapen eredutik kanpo dau-den beste talde batzuekin ere gataz-

kak sortuko dira, talde hauek EESKk beste eskubide batzuekin bat bakarrik ulertzen baitituzte.

HOBETO BIZITZEA VS BIZITZE ONAEzberdin pentsatzea ez da bakarrik bieredu kontrastatzen dituen jardueraakademiko bat, bizitzari aurre egitekoirakatsi dizkiguten ereduak ere za-lantzan jartzea da. Gatazka hau men-debaldeko pentsaera eta pentsamenduindigena irudikatzen dituzten bi esal-dien bidez laburtu dezakegu: hobeto

bizitzeak mendebaldeko garapena-ren oinarria dena eta, horren aurka,bizitza ona mundu indigenan sumak kawsay deitzen dena.

Hobeto bizitzea, mendebaldekomunduan helburu den hori, uniber-tsitatera joatera eta gurasoek umeenheziketa sustatzera bultzatzen gaitu.Akumulazioaren esentzia da: hobeto

bizitzeak aurrerabidea behar du eta au-rrerabideak ondasunen akumulazioa.

Ez dago munduan hobeto bizi nahi

ez duen pertsonarik. Arazoa da hobeto bizitzearen kontzeptua mugatua delaeta esanahi ezberdinak dituela talde


15/16



*Luis ngel Saavedra gizarte komunikatzaile eta aztertzaile geopolotikoa da.Eskualdearen Giza Eskubideen Aholkularitza Fundazioa

(INREDH) zuzentzen du [email protected].

1 Acosta, Alberto; Sacher, William (2012):La minera agran escala en Ecuador , Quito, Ediciones Abya Yala.

Mendebaldeko

gizarteetanazken

mendean nagusitudirensistema politikoek gune komun batizan dute:

garapena

sozial ezberdinetan: txiroentzat bizi-tza kalitate hobeago bat lortzea da,hau legitimoa da eta horregatik emandira iraultza gehienak; baina, eliteen-tzako, beti ondasun eta botere gehiagolortzea da hobeto bizi horren itzulpe-na. Erdi mailako klaseek berriz, bereahaleginak eliteen bizitza mailara iris-tera zuzentzen dituzte.

Alderantziz, sumak kawsay bizitzaetiko eta urri batean du oinarria, natu-ratik behar-beharrezkoa dena bakarrik hartuz, bere eskubideak kaltetu gabe;natura ama bizia delako, poesiarenhitzak gainditzen dituen errealitateontologiko bat delako.

Naturaren eskubideen eta eskubi-

de kolektiboen arteko harmoniak es-kubide indibidualak bermatzen ditu.Ostera, eskubide indibiduala hartzen

bada abiapuntu bezala (edozein di-mentsio edo sakontasunean), ez dira

bermatzen ez eskubide kolektiboak,ez naturaren eskubideak.

SUMAK KAWSAY PRINTZIPIOAMENDEBALDEANIndigenen mundu-ikuskeratik da-torren sumak kawsay printzipioa

mendebaldean dimentsio kolektibo-tik abiatzen diren gobernagarritasun prozesuei aplikatu dai teke. Tamalez, printzipio hauek teorian geratu dira bakarrik.

Garraio publikoa pribatuaren au-rretik jartzeko, adibidez, autoaren in-dustria birde nitu eta auto pribatuenekoizpena mugatu behar dira. Honek kutsadura mailak gutxituko lituzke,

baliabide naturalak aurreztuko lituzkeeta herrialde aberats eta garapenaren

bidean dauden herrialdeen artekoordainketa balantzak mailakatuko li-tuzke. Aurreztutako baliabideak bi-zitze onaren ildoan dauden bestesektoreetan inbertitu ahal izangoziren, hezkuntza edo osasuna adibi-dez, eta denbora libre gehiago etazarata gutxiago izateak hiriak adis-kidetsuago bihurtuko lituzke.

Auzoak zerbitzuen eskaintza auto-nomo bat izateko diseinatu ahal dira,herri indigenak Mendebaldearen pre-sioari aurre eginez 500 urteen zehar

antolatu diren bezala. Ura eta beste baliabideen kudeaketak eta merkatukomunitarioen inplementazioak ekitate

maila egokiak bideratu ahal dituzte.Hezkuntza ongizate kolektiboa

lortzeko egon behar da diseinatua, etaez konpetentziaren arabera. Kali ka-zio eta bikaintasuna bilatzen dutensistemek pertsonen arteko konpeten-tzia eta nagusitasuna bultzatzen dute.Ondorioz zaharkitzapenaren kontzep-tua sortzen da: berria ez dena zahar-kitua da, gure zaharren jakintasuna

barne. Bikaintasunaren bila kolektiboa izan behar da, ez dauka zentzurik

indibiduo batzuk aurrerantz egitea ko-lektiboa atzerantz doan bitartean.Bestalde, izugarria da nola kon-

tsumo gizarteetan elikadura mordoazaborrera botatzen den ikustea (adibi-de bat unibertsitateko jantokiak dira).Indigenek duten platerean dagoenguztia jatearen printzipioak natura-tik datozen elikadurei dieten errespetugorena aditzera ematen du; baita ez-

berdinkeriaren kontzientzia: familia batzuk elikadura sobran izan dezakete beste batzuk nahiko ez duten bitar-tean. Indigenek duten elikadura ohi-turak ere osasunaren abantaila dute,gizarte hauetan ez baitira agertzenanorexiari edo loditasunari lotutakoarazoak. Ez dugu jatearen gozamenakuestionatzen baizik eta xahutzekotendentzia.

Teknologia gizakien beharrizanenmenpe egon behar da eta ez boterea-ren akumulazioaren menpe (hedatzemilitarra, jakinduriaren bahiketan oi-narritutako kapitalaren akumulazio).

Jakintza ondasun kolektibo bat daeta bere kudeaketa askatasun eta de-mokrazia printzipioetan oinarriturik

egon behar da. Patenteen mundua in-digenen pentsaerarekin ez du bat egi-ten, ondasun kolektibo baten jabetzeindibiduala inplikatzen baitu.

NORABIDE BERRI BATArazo praktiko hauek gure pentsaera-ren norabide aldaketa bat inplikatzendute. Erauzte praktikak, epe labu-rrean, gizarteetan hazkunde ekono-miko eta ongizate ilusioa bat sortudezakete, baina ez dute bizi garen ga-rapenaren ereduaren akatsak zuzen-duko. Alberto Acostak 1 , azaltzen duen

bezala, irtenbide prozesua erauzketa jarduera batzuekin bat emango dahasieran, baina jarduera hauen gutxi-

tzea eta ez hedatzea bilatu behar du.Irtenbidea kulturarekin zeriku-

si gehiago du ekonomiarekin baino.Beharrezkoak dira, zentzu honetan,

bizirauteko bideen birpentsatze bateta gune komunitarioaren balioarenonartzea; eskubide zibil politiko, so-zial, ekonomiko eta kulturalak, baka-rrik indigenen eta naturaren eskubi-deekin harmonian eman daitezkeelaulertzea. Natura etnozentrikoa ez delaulertu behar dugu, azken nean.


16/16


P UEBLOS E RREDAKZIOA

BALIABIDEAK

Pueblos 53 aldizkariko ale hau, Garapenerako LankidetzarenEuskal Agentziaren laguntzarekin egin da

Ale berezi hau, Pueblos 53 - Informazio eta eztabaidarako aldizkaria- zenbakiarekinbatera banatzen da. Eskerrak eman nahi dizkiegu PUEBLOS aldizkariko ale berezihonetan parte-hartu duten aditu guztiei eta baita, koordinazio eta maketazio lanetanegon diren pertsona guztiei ere. Euskarazko itzulpena Mikel Barba egin du

SAIAKERAAMORN, C. (2001): Plomo para toda la vida. La verdadera

historia de una contaminacin masiva, Nordan Comuni-dad, Motevideo.

BULLARD, R. (2005):The quest for environmental justice. Human Rights and the politics of pollution, Sierra CulbBooks, San Francisco.

FERNNDEZDURN, RAMN(2011): La quiebra del capitalismo global: 2000-2030, Libros en Accin, Baladre y Virus.

GUNDERFRANK, ANDR(1982):Capitalismo y subdesarrolloen Amrica Latina , Siglo Veintiuno Ed., Mxico.

LIU, F. (2011): Environmental Justice Analysis. Theories,methods and practice, Lewis Publishers, London.

MARTNEZ-ALIER, JOAN(2005): El ecologismo de los pobres.Con ictos ambientales y lenguajes de valores, Icaria,Barcelona.

NYAMBAL, E. (2008): Afrique: les voies de la prosprit. Dixcls pour sortir de la pauvret, LHarmattan, Pars.

PNUMA (2011): Hacia una economa verde: Gua para el desarrollo sostenible y la erradicacin de la pobreza.Sntesis para los encargados de la formulacin de po-lticas. Txostena eskuragarri www.unep.org/greeneco-nomy web orrian.

SHIVA, VANDANA(2004): Las guerras del agua. Contamina-cin, privatizacin y negocio , Icaria, Barcelona.

TRAOR, A. (2008): LAfrique humilie , Fayard, Pars.

ARTIKULUAK DVALOS, PABLO: Re exiones sobre el sumak kawsay (el buen vivir) y las teoras del desarrollo, ALAI n, 2008koabuztuaren 5a. Ikusi: alainet.org.

DUNLAP, R. E., YORK, R (2008): The globalization of envi-ronmental concern and the limits of the postmaterialistexplanation: Evidence from four cross-national surveys,Sociological Quarterly, 49.

MARTNEZ-ALIER, JOAN: La justicia ambiental y el decreci-miento econmico. Una alianza entre dos movimientos,

Ecologa Poltica n , 41zbk, 2011ko abendua.MESTREMONTSERRAT, MARA: Con ictos socioculturales de

la acuicultura del camarn en Centroamrica, Ecologa Poltica n , n41, 41zbk, 2011ko abendua.

ORTEGACERD, MIKEL: Origen y evolucin del movimien-to de justicia ambiental, Ecologa Poltica n, 41zbk,2011ko abendua.

PEAS, VCTOR; MASIP, INS: Agua y desarrollo: el reto de laconservacin del medio hdrico, Bakeaz koadernoetan,

97, Bakearen ikerketa eta dokumentaziorako zentroa.Bakeaz. Ikusi: www.bakeaz.org.PUCHE, P.; AGUILERAK.; CARPINTERO, .; NAREDO, J. M.; RIE-

CHMANN, J.:Multinacionales y movimientos sociales: re-sistir al lobby oculto, Sin Permiso n, 2012/3/11 (www.sinpermiso.info).

INTERNETNAZIOARTEKOENERGIARENAGENTZIA: www.iea.org.AIDA (INTERAMERICANASSOCIATION FORENVIRONMENTALDEFENSE):www.aida-americas.org.ASPO (ASOCIACIN PARA ELESTUDIO DELPICO DELPETRLEO Y DEL GAS):www.peakoil.net.

ALTERECONOMA: www.altereconomia.org.CLACSO (CONSEJOLATINOAMERICANO DE CIENCIAS SOCIALES):

www.clacso.org.ar.ECOLOGISTAS ENACCIN: www.ecologistasenaccion.org.GRAIN:www.grain.org/es.OMAL, OBSERVATORIO DEMULTINACIONALES ENAMRICALATINA:

www.omal.info.PEOPLES SUSTAINABILITY TREATIES. ALTERNATIVEPATHWAY FOR A SUSTAINABLETRANSITION: http://sustainabilitytreaties.org.

TAI (THEACCESSINITIATIVE):www.accessinitiative.org.TAIFA, SEMINARI DECONOMIACRTICA- SEMINARIO DEECONOMA CRTICA: http://seminaritaifa.org.