T.C.
MU�LA ÜN�VERS�TES�
SOSYAL B�L�MLER ENST�TÜSÜ
TÜRK D�L� VE EDEB�YATI BÖLÜMÜ
OYUN TEKERLEMELER�N�N ARA�TIRILMASI VE �NCELENMES�
YÜKSEK L�SANS TEZ�
GÜL�AH GÖKTA�
DANI�MAN
YARD. DOÇ. DR. MEHMET NAC� ÖNAL
OCAK, 2006
MU�LA
T.C.
MU�LA ÜN�VERS�TES�
SOSYAL B�L�MLER ENST�TÜSÜ
TÜRK D�L� VE EDEB�YATI BÖLÜMÜ
OYUN TEKERLEMELER�N�N ARA�TIRILMASI VE �NCELENMES�
GÜL�AH GÖKTA�
Sosyal Bilimler Enstitüsünce
“Yüksek Lisans”
Diplomas� Verilmesi �çin Kabul Edilen Tezdir.
Tezin Enstitüye Verildi�i Tarih :
Tezin Sözlü Savunma Tarihi : Tezin Dan��man� : Jüri Üyesi : Jüri Üyesi : Enstitü Müdürü :
OCAK, 2006
MU�LA
YEM�N
Yüksek Lisans tezi olarak sundu�um “Oyun Tekerlemelerinin Ara�t�r�lmas�
ve �ncelenmesi” adl� çal��mam�n, taraf�mdan bilimsel ahlâk ve geleneklere ayk�r� dü�ecek
bir yard�ma ba�vurulmaks�z�n yaz�ld���n� ve yararland���m eserlerin Kaynakça’da
gösterilenlerden olu�tu�unu, bunlara at�f yap�larak yararlanm�� oldu�umu belirtir ve bunu
onurumla do�rular�m.
Ocak, 2006
Gül�ah GÖKTA�
TEZ ÖZET�
Bu çal��mada yer alan 700 tekerleme metni, 1930-2005 y�llar� aras�nda
yay�nlanm�� olan çe�itli yaz�l� kaynaklara ba�vurularak haz�rlanm��t�r. Tekerleme
metinleri, �ekil özelliklerine göre tasnif edilerek; her tekerlemeye bir tasnif numaras�
verilmi�tir. Çal��mada yer alan tekerleme metinleri, “Manzum Tekerlemeler”,
“Manzum-Mensur Kar���k Tekerlemeler” ve “Mensur Tekerlemeler” olmak üzere üç
bölümde incelenmi�tir.
“Manzum Tekerlemeler”in ele al�nd��� B�R�NC� BÖLÜM’de tekerlemeler;
“oyun” süreci içindeki a�amalara göre; “A. Oyun Öncesinde Söylenen
Tekerlemeler”, “B. Oyun S�ras�nda Söylenen Tekerlemeler” ve “C. Oyun
Sonras�nda Söylenen Tekerlemeler” olarak tasnif edilmi�lerdir. Müstakil bir oyuna
ba�l� olmayan, alay, k�zd�rma, güldürme gibi amaçlarla söylenen tekerlemeler ise,
“D. Ba��ms�z Oyun Tekerlemeleri” olarak adland�r�lm��t�r. Ayr�ca “A. Oyun
Öncesinde Söylenen Tekerlemeler”, oyuna haz�rl�k a�amas�ndaki evrelere göre de;
“a. Oyuna Davet (Ça��rma) Tekerlemeleri”, “b. Ebe Seçme Tekerlemeleri
(Say��macalar)” ve “c. E� Seçme Tekerlemeleri” olmak üzere alt ba�l�klara
ayr�lm��t�r.
“Manzum Tekerlemeler” ba�l��� alt�nda de�erlendirdi�imiz B�R�NC�
BÖLÜM’de tekerlemeler, d�� ve iç yap�ya ait unsurlara göre; “I. Manzum
Tekerlemelerin D�� Yap�s�” ve “II. Manzum Tekerlemelerin �ç Yap�s�” olmak
üzere, iki alt ba�l�kta incelenmi�tir. Bunlardan, “I. Manzum Tekerlemelerin D��
Yap�s�”n�n incelendi�i bölümde, bu tekerleme metinleri; d�� yap� özelliklerine göre
kendi içinde: “1. Yap�lar�nda Kararl�l�k Gösteren Tekerlemeler” ve “2. Yap�lar�nda
Kararl�l�k Göstermeyen Tekerlemeler” olmak üzere ikiye ayr�lm��t�r. Ayr�ca bu
“Manzum Tekerlemeler”in tasnifinde; tekerlemelerin “dize say�lar�” ölçüt al�narak,
azdan-ço�a do�ru bir s�ralama düzeni gözetilmi�tir.
“Yap�lar�nda Kararl�l�k Gösterenler” ve “Yap�lar�nda Kararl�l�k
Göstermeyenler” s�n�flamas�, Ahmet �ükrü Esen’in, “Anadolu Türküleri” adl�
eserinden örnek al�nm�� olup, çal��mam�z�n “I. Manzum Tekerlemelerin D�� Yap�s�”
bölümü, bu alt ba�l�klarla de�erlendirilmi�tir (Esen, 9-22).
“II. Manzum Tekerlemelerin �ç Yap�s�” ba�l��� alt�ndaki bölüm ise;
“1. Ses De�eri Öne Ç�kan Tekerlemeler” ve “2. Söz De�eri Öne Ç�kan
Tekerlemeler” olmak üzere iki alt ba�l�kta de�erlendirilmi�tir. Bu tekerlemeleri
olu�turan sözcüklere göre; anlamca bir kar��l��� bulunmayan seslerin ya da baz�
hecelerin olu�turdu�u tekerlemeler, “1. Ses De�eri Öne Ç�kan Tekerlemeler”;
anlaml� bir kar��l��� bulunan kelimelerin olu�turdu�u tekerlemeler ise, “2. Söz
De�eri Öne Ç�kan Tekerlemeler” olarak adland�r�lm��t�r.
Çal��mam�z s�ras�nda, “1. Ses De�eri Öne Ç�kan Tekerlemeler”in, s�n�rl�
say�da oldu�u ve bu tekerlemelerin; sadece “A. Oyun Öncesinde Söylenen
Tekerlemeler” ve “B. Oyun S�ras�nda Söylenen Tekerlemeler” bölümlerinde yer
ald��� görülmü�tür. “1. Ses De�eri Öne Ç�kan Tekerlemeler”in; çal��mam�z�n “C.
Oyun Sonras�nda Söylenen Tekerlemeler” ve “D. Ba��ms�z Tekerlemeler” ba�l�kl�
bölümlerinde ise, yer almad��� görülmü�tür.
Bunlara ek olarak, “2. Söz De�eri Öne Ç�kan Tekerlemeler”e ayr� bir alt
ba�l�k aç�larak, tekerlemelerde geçen unsurlar (hayvan adlar�, say�lar, �ah�s adlar�,
yer adlar�, renk adlar� vb.) “Söz De�eri Öne Ç�kan Tekerlemelerdeki Unsurlar”
ba�l��� alt�nda de�erlendirilmi�tir.
“Ses De�eri” ve “Söz De�eri” ifâdeleri, Mehmet Naci Önal’�n,
“Türkçe’nin E�itimi ve Ö�retiminde Oyun Tekerlemelerinin Yeri ve Önemi” konulu
makalesinden örnek al�nm�� olup, “II. Manzum Tekerlemelerin �ç Yap�s�” bölümü,
bu alt ba�l�klarla de�erlendirilmi�tir (Önal, 138-142).
Çal��mam�z�n �K�NC� BÖLÜMÜ, “Manzum-Mensur Kar���k
Tekerlemeler” olarak adland�r�lm��t�r. Hem manzum (�iir) hem de mensur (düz yaz�)
yap� özelli�i gösteren bu tekerleme metinleri, dize sonlar�nda ses benzerliklerinin
bulunmas�, k�smen de olsa tam ve yar�m kafiyelerin bulunmas� gibi özellikleri
nedeniyle manzum bir yap�ya yakla��rken, ayn� tekerleme metinlerinin, ikili konu�ma
diyaloglar�ndan olu�mas�, bu metinlerin mensur özelikler göstermesine de neden
olmu�tur. Bu “Manzum-Mensur Kar���k Tekerlemeler”; “Manzum Tekerlemeler”de
oldu�u gibi, “A. Oyun Öncesinde Söylenen Tekerlemeler”, “B. Oyun S�ras�nda
Söylenen Tekerlemeler”, “C. Oyun Sonras�nda Söylenen Tekerlemeler” ve “D.
Ba��ms�z Oyun Tekerlemeleri” olmak üzere dört bölüme ayr�lm��t�r.
“Manzum-Mensur Kar���k Tekerlemeler”, kar��m�za yeni bir tür olarak
ç�kmaktad�r. Bu tekerlemeler, birçok yaz�l� kayna�a “manzum” olarak geçmi�lerdir.
Çal��mam�zda bu bölüm için, “Manzum-Mensur Kar���k Tekerlemeler” olarak, ayr�
bir ba�l�k aç�lmas�n�n nedeni; bu tekerleme metinleri içindeki yap� farklar�n� ortaya
koymak ve bu “farkl� iki yap�”y� (manzum-mensur) belirginle�tirmektir.
Çal��mam�zda bu tekerlemeler, dize/sat�r say�lar�na göre, azdan-ço�a do�ru bir
s�ralama düzeni gözetilerek tasnif edilmi�lerdir.
Çal��man�n ÜÇÜNCÜ BÖLÜMÜ “Mensur Tekerlemeler”in yer ald���
bölümdür. Bu bölüm “Söz Oyunlar�na Dayal� Tekerlemeler (Yan�ltmacalar)” olarak
adland�r�lm��t�r. Üçüncü bölümde yer alan tekerlemeler, manzum bir yap�da
olmad�klar� için yap�lar�na göre de�il, alfabetik olarak tasnif edilmi�lerdir. Bu
bölümde yer alan tekerlemelerde aliterasyonlar�n kullan�ld��� görülmü�tür. Bu
tekerlemeler içerisinde yap�lan aliterasyonlar, çal��mam�zda koyu harflerle yaz�larak
belirgin hâle getirilmi�tir.
“Söz Oyunlar�na Dayal� Tekerlemeler” tan�m� ilk olarak; �ükrü Elçin’in
“Halk Edebiyat�na Giri�” adl� eserindeki tekerleme tasnifinde yer alm�� olup,
çal��mam�z�n üçüncü bölümü, bu ba�l�k alt�nda de�erlendirilmi�tir (Elçin, 2000,
592-598).
Ayr�ca Manzum Tekerlemeler bölümünde, çocuklar�n hemen her
tekerlemede, “ikileme” kulland��� görülmü�tür. Bu tekerlemelerde kullan�lan
ikilemelerin, “iki sözcü�ü anlaml� ikileme”, “bir sözcü�ü anlaml� ikileme”, “iki
sözcü�ü de yar� anlaml� ikileme” gibi genel ikileme kullan�mlar�n�n d���nda;
ço�unlukla “anlams�z sözcüklerle kurulan ikilemeler”den olu�tu�u dikkati
çekmektedir. Çal��mam�zda, çocuklara özgü bir kullan�m olan ve “anlams�z
sözcüklerle kurulan bu ikilemeler”in; di�er ikilemelere oranla daha fazla yer tuttu�u
tespit edilmi�tir. Çal��man�n sonunda, “Genel Alfabetik Dizinden” sonra, “Kal�plar
Dizini” ba�l��� alt�nda, bu ikilemeler ve kal�p ifadeler gösterilmi�tir.
“Oyun Tekerlemelerinin Ara�t�r�lmas� ve �ncelenmesi” konulu
çal��mam�z�n amac�, çocuk dünyas� içerisinde önemli bir yeri olan tekerlemelerin,
eldeki malzemeye göre, düzenli bir tasnifini olu�turmak ve bu tekerleme metinlerinin
genel olarak birer edebî metin özelli�ine sahip olup olmad�klar�n� belirlemektir.
ABSTRACT
The 700 nursery rhymes in this study are compiled from various written
sources published between 1930 and 2005. The texts of these nursery rhymes are
classified according to formal attributes and each of them is given a classification
number. These rhymes are analyzed in three sections: “Verse Nursery Rhymes,”
“Verse and Prose Mixed Nursery Rhymes,” and “Prose Nursery Rhymes.”
The first section of this study consists of two subsections: The Formal
Structure of the Verse Nursery Rhymes and The Interior Structure of the Verse
Nursery Rhymes. In the Formal Structure of the Verse Nursery Rhymes, nursery
rhymes are classified according to their place in the various stages of a game such as
rhymes recited before the game, during the game or after the game. The rhymes not
connected to a game and recited to tease, make fun and ridicule are collected under
the title of Independent Nursery Rhymes. The nursery rhymes recited before the
games are also divided into subcategories such as Invitation to Play Rhymes,
Choosing a Partner Rhyme, and Choosing the First Player.
In the Interior Structure of the Verse Nursery Rhymes, rhymes are divided
into two categories: rhymes with lexical value and rhymes with sound value. The
rhymes with the lexical value offer words with meanings and the rhymes with sound
value give us words, syllables and sounds without meaning. The study also
demonstrates that the rhymes with sound value are found in before and during the
game rhymes while this type of rhymes is not seen in the after the game rhymes and
the independent rhymes.
The second section of this study is called Verse and Prose Mixed Nursery
Rhymes. These rhymes exhibit both prose and verse qualities. The verse quality
comes from the rhyming endings of the lines and the prose quality comes from the
fact that these rhymes are usually presented in a dialogue. This type of rhymes is
also divided into four groups such as rhymes recited before the game, during the
game, after the game, and independent rhymes.
The third section of the study presents Prose Nursery Rhymes. They are
called Rhymes based on Word Play or Puns. These are classified alphabetically. It
is observed that this type of rhymes makes use of alliterations and these alliterations
are indicated in bold characters in the study.
This thesis titled “The Research and Analysis of Nursery Rhymes” aims to
classify the nursery rhymes that have great importance in a child’s world and to
analyze them in order to demonstrate their value as literary texts.
I
��NDEK�LER
ÖNSÖZ............................................................................................................VIII
KISALTMALAR ............................................................................................XI
G�R��.................................................................................................................XII
I . TEKERLEME KAVRAMI...............................................................XII
A . TANIM
1 . Sözlüklerde Tekerlemenin Tan�m�.............................................XII
2 . Ansiklopedilerde Tekerlemenin Tan�m�...................................XIII
3 . Bilim Adamlar�n�n Çal��malar�nda Tekerlemelerin Tan�m�…XIV
II . TEKERLEMELER�N KÖKEN�...................................................XVI
III . TEKERLEMELER�N ÖZELL�KLER�.......................................XVI
1 . Tekerlemelerin Genel Özellikleri.............................................XVI
2 . Tekerlemelerin Yap�sal Özellikleri...........................................XIX
IV . TEKERLEME TÜRLER�..............................................................XIX
1 . Masal Tekerlemeleri.................................................................XIX
2 . Seyirlik Oyunlar�n �cras�nda Söylenen Tekerlemeler................XX
a . Karagöz Tekerlemesi...........................................................XX
b . Orta Oyunu Tekerlemesi......................................................XX
c . Meddah Tekerlemesi...........................................................XXI
3 . Saz �airli�i Gelene�inde Tekerlemeler....................................XXI
4 . Mektup Tekerlemeleri.............................................................XXII
5 . Tören Tekerlemeleri................................................................XXII
6 . Halk Hikayesi Tekerlemeleri..................................................XXII
7 . Ok�amalar.............................................................................XXIII
8 . Dua, Dilek ve Niyet Tekerlemeleri........................................XXIV
9 . Muhtelif Vesilelerle Söylenen Tekerlemeler..........................XXIV
10 . Oyun Tekerlemeleri...............................................................XXIV
II
V . TEKERLEMELER�N HALK EDEB�YATI
TÜRLER� �LE �L��K�S�.............................................................XXV
1 . Mâni-Tekerleme.......................................................................XXV
2 . Türkü-Tekerleme......................................................................XXV
3 . Ninni-Tekerleme.....................................................................XXVI
4 . Bilmece-Tekerleme.................................................................XXVI
5 . Deyim-Tekerleme..................................................................XXVII
6 . Atasözü-Tekerleme..............................................................XXVIII
VI . TEKERLEMELER�N TASN�F�.............................................XXVIII
B�R�NC� BÖLÜM
MANZUM TEKERLEMELER
I . MANZUM TEKERLEMELER�N�N DI� YAPISI..........................1
A . OYUN ÖNCES�NDE SÖYLENEN TEKERLEMELER...........2
1 . Oyuna Davet (Ça��rma) Tekerlemeleri..................................2
1.1. Yap�lar�nda Kararl�l�k Gösterenler....................................2
1.1.1. Dört Dizeli Olanlar..................................................2
1.2. Yap�lar�nda Kararl�l�k Göstermeyenler..............................2
1.2.1. �ki Dizeli Olanlar.....................................................2
1.2.2. Üç Dizeli Olanlar.....................................................3
1.2.3. Dört Dizeli Olanlar..................................................3
2 . Ebe Seçme Tekerlemeleri (Say��macalar) .............................4
2.1. Yap�lar�nda Kararl�l�k Gösterenler....................................4
2.1.1. �ki Dizeli Olanlar.....................................................4
2.1.2. Üç Dizeli Olanlar.....................................................6
2.1.3. Dört Dizeli Olanlar..................................................7
III
2.1.4. Be� Dizeli Olanlar.................................................10
2.1.5. Alt� Dizeli Olanlar.................................................11
2.1.6. Yedi Dizeli Olanlar...............................................12
2.1.7. Sekiz Dizeli Olanlar..............................................12
2.1.8. On Dizeli Olanlar..................................................13
2.1.9. On �ki Dizeli Olanlar.............................................14
2.2. Yap�lar�nda Kararl�l�k Göstermeyenler..............................14
2.2.1. �ki Dizeli Olanlar..................................................14
2.2.2. Üç Dizeli Olanlar...................................................16
2.2.3. Dört Dizeli Olanlar................................................22
2.2.4. Be� Dizeli Olanlar..................................................34
2.2.5. Alt� Dizeli Olanlar..................................................40
2.2.6. Yedi Dizeli Olanlar.................................................50
2.2.7. Sekiz Dizeli Olanlar................................................54
2.2.8. Dokuz Dizeli Olanlar..............................................58
2.2.9. On Dizeli Olanlar...................................................59
2.2.10. On Bir Dizeli Olanlar.............................................61
2.2.11. On �ki Dizeli Olanlar..............................................63
2.2.12. On Üç Dizeli Olanlar..............................................68
2.2.13. On Dört Dizeli Olanlar............................................69
2.2.14. On Alt� Dizeli Olanlar..............................................70
2.2.15. On Yedi Dizeli Olanlar.............................................71
2.2.16. On Dokuz Dizeli Olanlar..........................................72
3 . E� Seçme Tekerlemeleri.........................................................73
3.1. Yap�lar�nda Kararl�l�k Gösterenler..................................74
3.1.1. �ki Dizeli Olanlar...................................................74
3.1.2. Alt� Dizeli Olanlar..................................................74
IV
3.2. Yap�lar�nda Kararl�l�k Göstermeyenler............................75
3.2.1. �ki Dizeli Olanlar....................................................75
3.2.2. Dört Dizeli Olanlar.................................................76
3.2.3. Be� Dizeli Olanlar...................................................77
B . OYUN SIRASINDA SÖYLENEN TEKERLEMELER.............77
1. Yap�lar�nda Kararl�l�k Gösterenler...................................77
1.1. �ki Dizeli Olanlar......................................................77
1.2. Üç Dizeli Olanlar......................................................78
1.3. Dört Dizeli Olanlar....................................................78
1.4. Sekiz Dizeli Olanlar....................................................79
2. Yap�lar�nda Kararl�l�k Göstermeyenler............................79
2.1. �ki Dizeli Olanlar.....................................................79
2.2. Üç Dizeli Olanlar.....................................................80
2.3. Dört Dizeli Olanlar..................................................80
2.4. Be� Dizeli Olanlar....................................................82
2.5. Alt� Dizeli Olanlar....................................................83
2.6. Yedi Dizeli Olanlar...................................................84
2.7. Sekiz Dizeli Olanlar..................................................86
2.8. Dokuz Dizeli Olanlar................................................88
2.9. On Dizeli Olanlar......................................................89
2.10. On Bir Dizeli Olanlar...............................................90
2.11. On �ki Dizeli Olanlar................................................91
2.12. On Üç Dizeli Olanlar................................................94
2.13. On Dört Dizeli Olanlar.............................................95
2.14. On Be� Dizeli Olanlar...............................................96
2.15. On Alt� Dizeli Olanlar...............................................96
C . OYUN SONRASINDA SÖYLENEN TEKERLEMELER…......99
1. Yap�lar�nda Kararl�l�k Gösterenler..................................99
1.1. �ki Dizeli Olanlar......................................................99
V
2. Yap�lar�nda Kararl�l�k Göstermeyenler..........................100
2.1. �ki Dizeli Olanlar....................................................100
2.2. Dört Dizeli Olanlar.................................................101
2.3. Yedi Dizeli Olanlar..................................................103
2.4. Dokuz Dizeli Olanlar................................................103
D . BA�IMSIZ OYUN TEKERLEMELER�...................................104
1. Yap�lar�nda Kararl�l�k Gösterenler................................104
1.1. �ki Dizeli Olanlar....................................................104
1.2. Dört Dizeli Olanlar.................................................106
2. Yap�lar�nda Kararl�l�k Göstermeyenler..........................109
2.1. �ki Dizeli Olanlar....................................................109
2.2. Üç Dizeli Olanlar....................................................110
2.3. Dört Dizeli Olanlar.................................................113
2.4. Be� Dizeli Olanlar...................................................120
2.5. Alt� Dizeli Olanlar...................................................121
2.6. Yedi Dizeli Olanlar..................................................122
2.7. Sekiz Dizeli Olanlar.................................................122
2.8. Dokuz Dizeli Olanlar...............................................123
2.9. On Dizeli Olanlar....................................................123
2.10. On �ki Dizeli Olanlar...............................................124
II . MANZUM TEKERLEMELER�N�N �Ç YAPISI........................126
A . OYUN ÖNCES�NDE SÖYLENEN TEKERLEMELER......127
1 . Ses De�eri Öne ç�kan Tekerlemeler.....................................127
2 . Söz De�eri Öne Ç�kan Tekerlemeler.....................................127
B . OYUN SIRASINDA SÖYLENEN TEKERLEMELER….....127
1 . Ses De�eri Öne ç�kan Tekerlemeler.....................................127
2 . Söz De�eri Öne Ç�kan Tekerlemeler.....................................127
VI
C . OYUN SONRASINDA SÖYLENEN TEKERLEMELER….127
1 . Söz De�eri Öne ç�kan Tekerlemeler.....................................127
D . BA�IMSIZ OYUN TEKERLEMELER�................................127
1 . Söz De�eri Öne ç�kan Tekerlemeler......................................127
1.1. Söz De�eri Öne Ç�kan Tekerlemelerdeki Unsurlar......128
1.1.1. Hayvan Adlar�........................................................128
1.1.2. Say�lar....................................................................128
1.1.3. �ah�s Adlar�............................................................129
1.1.4. Yer Adlar�...............................................................129
1.1.5. Renk Adlar�.............................................................130
1.1.6. Alay-K�zd�rma Amaçl� Unsurlar.............................130
1.1.7. Güldürme Amaçl� Unsurlar....................................131
1.1.8. Sebze-Meyve-Bitki-Yiyecek Adlar�..........................131
1.1.9. Film Karakterleri-Ünlü Ki�iler...............................132
�K�NC� BÖLÜM
MANZUM-MENSUR KARI�IK TEKERLEMELER
1 . Oyun Öncesinde Söylenen Tekerlemeler................................133
2 . Oyun S�ras�nda Söylenen Tekerlemeler..................................134
3 . Oyun Sonras�nda Söylenen Tekerlemeler...............................150
4 . Ba��ms�z Oyun Tekerlemeleri................................................152
VII
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
MENSUR TEKERLEMELER
SÖZ OYUNLARINA DAYALI TEKERLEMELER (YANILTMACALAR)
A .....................................................................................................................155
B .....................................................................................................................158
C – Ç ...............................................................................................................162
D .....................................................................................................................165
E .....................................................................................................................168
F .....................................................................................................................170
G .....................................................................................................................171
H .....................................................................................................................173
I – � ….............................................................................................................174
J ......................................................................................................................176
K .....................................................................................................................176
L ......................................................................................................................182
M .....................................................................................................................183
N .....................................................................................................................184
O - Ö ...............................................................................................................185
P ......................................................................................................................185
R ......................................................................................................................186
S – � ................................................................................................................186
T ......................................................................................................................191
U - Ü ...............................................................................................................192
V ......................................................................................................................193
Y ......................................................................................................................194
Z ......................................................................................................................194
SONUÇ ...........................................................................................................196
KAYNAKÇA .................................................................................................203
D�Z�N ...............................................................................................................213
VIII
ÖNSÖZ
Tekerlemeler, yap�lar� itibariyle manzum özellikler gösterdiklerinden, bir
tür olarak anonim halk �iiri içerisinde de�erlendirilmektedir. Kendi ba�lar�na
kullan�mlar� olmad��� için daha çok masal, ninni, mâni, bilmece gibi di�er edebî
türlerle yak�ndan ili�kilidir. Bu çal��mada, “Oyun Tekerlemeleri” üzerinde
durulacakt�r.
“Oyun Tekerlemeleri”, daha çok çocuklar taraf�ndan ortaya konan, özgün
halk edebiyat� malzemeleridir. Çocuklar taraf�ndan üretilmi� olan ve yarat�c�s�
belli olmad��� için anonim say�lan bu tür, çocuklar�n dünyas�nda önemli bir yere
sahiptir.
“Oyun Tekerlemeleri” de di�er tekerleme türlerinde oldu�u gibi, manzum
özellikler gösterdi�inden, anonim halk �iiri içerisinde de�erlendirilmi�tir. Bu
nedenle “Oyun Tekerlemeleri”, çocuk zihninin ve çocuk dünyas�n�n üretti�i ilk
�iir örnekleri olarak dü�ünülebilir.
Çocuk zihninin s�n�rs�zl��� ve dili kullanma becerisinin ortakla�a
kullan�ld��� bu metinlerin, belli bir konusu yoktur. Kimi zaman yap�lar�nda
kararl�l�k gösterirken, kimi zaman göstermezler. Birço�unun içinde anlaml�
kelimeler bulundu�u gibi, anlams�z kelimelerin de yer ald���n� görebiliriz. Ço�u
zaman bu tekerlemelerde, kelime ve ses tekrarlar�na ba�vurulmu�; kelimeler
hecelere bölünerek, dizeler aras�nda ritmik bir ses ahengi yakalanm��t�r.
Bu çal��mada 700 oyun tekerlemesi esas al�nm��t�r. Tekerlemeler, üç
bölüm halinde incelenmi�tir. Çal��man�n Birinci Bölümü, sadece çocuklara ait
olan tekerlemelere ayr�lm�� ve “Manzum Tekerlemeler” olarak adland�r�lm��t�r.
Bu bölümdeki tekerlemeler, “Oyun Öncesinde Söylenen Tekerlemeler”, “Oyun
S�ras�nda Söylenen Tekerlemeler”, Oyun Sonras�nda Söylenen Tekerlemeler ve
“Ba��ms�z Oyun Tekerlemeleri” olarak dörde ayr�lm��; iç ve d�� yap�lar�
itibariyle incelenmi�; yap�lar�nda kararl�l�k gösterip göstermedi�i tart���larak,
yap�lar�n�n sa�laml��� veya eksikli�ine karar verilmi�tir.
IX
Çal��man�n �kinci Bölümü, “Manzum-Mensur Kar���k Tekerlemeler”e
ayr�lm��t�r. Bu bölümdeki tekerlemeler, �iir ve düz yaz� özelliklerinin her ikisine
de sahip olduklar� için, bu ba�l�k alt�nda de�erlendirilmi�tir.
Çal��man�n Üçüncü Bölümünde ise, çocuklar�n ve yeti�kinlerin kulland���
tekerlemeler birlikte ele al�nm��t�r. Bu tekerlemeler, söyleme güçlü�ü ve dil
becerisi gerektirme gibi özellikler ta��d���ndan, “Söz Oyunlar�na Dayal�
Tekerlemeler (Yan�ltmacalar)” olarak adland�r�lm��lard�r.
Bu çal��ma s�ras�nda, çocuk oyunlar�ndaki tekerlemelerle ilgili derli toplu
çal��ma say�s�n�n oldukça az veya yetersiz oldu�u görülmü�tür. Yap�lan
çal��malar�n birço�unun ise, çocuk oyunlar�ndaki tekerlemelerle do�rudan de�il,
dolayl� olarak yap�lm�� çal��malar oldu�u dikkati çekmektedir. Bu çal��ma bir
toplama çal��mas� oldu�undan, daha çok yaz�l� kaynaklara ba�vurulmu�; bunun
yan� s�ra sözlü kaynaklardan da faydalan�lm��t�r. Tekerleme ile ilgili kaynak
kitaplar�n d���nda, a��rl�kl� olarak süreli yay�nlara da yer verilmi�tir. Folklor
Postas�, Folklora Do�ru, Sivas Folkloru, Türk Folkloru, Türk Folklor
Ara�t�rmalar� vs. gibi �imdiye kadar yay�nlanm�� folklorla ilgili süreli yay�nlar�n
tamam�, konuyla ilgili olarak gözden geçirilmi�tir.
Tekerlemeler üzerinde yap�lan inceleme ve tasniflerin belirlenmesinde,
Rémy Dor’un, “ Compt�nes De Turque (Türkiye Say��malar�)” (Pertev Naili
Boratav Ar�ivinden); Ali Duymaz’�n “�rfan� Arzulayan Sözler Tekerlemeler”;
Do�an Kaya’n�n “Anonim Halk �iiri” adl� eserleri ve “Mehmet Naci Önal’�n
Türkçe’nin E�itimi ve Ö�retiminde Oyun Tekerlemelerinin Yeri ve Önemi”
konulu makalesi ile Bilge Türkiçin’in 1969-1974 y�llar� aras�nda, “do�al gözlem
yöntemi”ne dayal� olarak yap�lm�� bir çal��ma olan, “Çocuk Oyunlar� ve
Tekerlemeleri” konulu makaleleri, bu çal��maya kaynakl�k etmi�tir.
“Oyun Tekerlemelerinin Ara�t�r�lmas� ve �ncelenmesi” konulu
çal��mam�z�n kaynak ara�t�rmalar� s�ras�nda, özellikle Ankara Milli Kütüphane,
Ankara Üniversitesi DTCF Kütüphanesi, Bilkent Üniversitesi Kütüphanesi, Gazi
Üniversitesi Kütüphanesi, Hacettepe Üniversitesi Kütüphanesi, �zmir Milli
Kütüphane, ODTÜ Kütüphanesi, Uluda� Üniversitesi Kütüphanesi ve YÖK Tez
X
Merkezi’nden yararlan�lm��t�r. Bunlar�n d���nda, Ankara Milli Kütüphane’de
bulunan, Eski Eserler Yazmalar� Katalo�u incelenmi� ve tekerleme ile ilgili
kaynaklar�n mikrofilmleri çekilmi�tir. Bu çal��maya önemli ölçüde kaynakl�k
edebilecek, “Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Co�rafya Fakültesinde, 1940-1980
y�llar� aras�nda yap�lm�� olan, halk bilimi (folklor çal��malar�) ile ilgili lisans
tezleri”ne; (tezlerin kütüphanede fazla yer tuttu�u gerekçesiyle SEKA’ya
gönderilmesi nedeniyle) ula��lamam��t�r. Ayr�ca, Kültür Bakanl��� HAGEM
Ar�iv’lerinden de yeni gelen kanunlar gere�ince yararlan�lamam��t�r.
Bu tezi haz�rlarken, öncelikle bugünlere ula�mamda büyük eme�i geçen
sevgili aileme; çal��ma süresince deste�ini esirgemeyen de�erli arkada��m Korel
GÖKÇE’ye; ba�vuru kaynaklar�na ula�mamda kolayl�k sa�layan Ankara Milli
Kütüphane görevlisi Say�n �slam ATE�’e; özel ar�ivindeki ders notlar�yla bu
çal��maya önemli katk�s� bulunan, Ku� Dili E�itim Merkezi e�itmenlerinden
Say�n Dr. Attila SARIKAYALI’ya ve bu notlar�n teminini sa�layan, Ku� Dili
E�itim Merkezi yetkililerinden Say�n Mete ORAN’a;
Bu çal��madaki “Tez Özeti” bölümünün; yabanc� dile çevirisi
a�amas�ndaki katk�lar�ndan dolay�, Mu�la Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi
Bat� Dilleri ve Edebiyatlar� Bölümü ö�retim üyesi, Say�n Doç.Dr. Çi�dem PALA
MULL’a ve özellikle beni, “Oyun Tekerlemelerinin Ara�t�r�lmas� ve �ncelenmesi”
konusuna te�vik ederek, bu tezin “çal��ma yöntemi”nin belirlenmesinde ve tezin
ortaya ç�kmas�nda büyük katk�lar sa�layan, de�erli hocam Say�n Yard. Doç. Dr.
Mehmet Naci ÖNAL’a, te�ekkürü bir borç bilirim.
XI
KISALTMALAR
B.D.N. : Bas�lmam�� Ders Notlar�
Bkz. : Bak�n�z
C. : Cilt
DTCF : Dil ve Tarih-Co�rafya Fakültesi
FD : Folklora Do�ru
FP : Folklor Postas�
HAGEM : Halk Kültürleri Ara�t�rma Geli�tirme Genel Müdürlü�ü
Haz. : Haz�rlayan
MF : Milli Folklor
No. : Numara
ODTÜ : Orta Do�u Teknik Üniversitesi
S. : Say�
s. : Sayfa
SF : Sivas Folkloru
TD : Türk Dili
TDK : Türk Dil Kurumu
TF : Türk Folkloru
TFA : Türk Folklor Ara�t�rmalar�
TK : Türk Kültürü
TRT : Türkiye Radyo Televizyon Kurumu
vb. : Ve benzerleri
vs. : Ve saire
Yay. : Yay�n
YÖK : Yüksekö�retim Kurulu
XII
G�R��
I. TEKERLEME KAVRAMI
A. TANIM
1. Sözlüklerde Tekerlemenin Tan�m�:
1. �emsettin Sami’nin Kamus-� Türkî adl� eserinde tekerleme; “1.saçma
sapan mukaddime 2. masal tekerlemesi” olarak ifade ediliyor (�emsettin Sami, 429).
2. Derleme Sözlü�ü’nde tekerleme; “1. Masallara ba�larken söylenen yar�
anlaml� yar� anlams�z sözler ve 2. Atasözü” olarak aç�klanm��t�r (Derleme Sözlü�ü,
X, 3863).
3. Türkçe Sözlük’te tekerleme;“1. Tekerlemek i�i , yuvarlamak 2. Ço�unlukla
basma kal�p söz. 3. Masallar�n ba��nda bulunan kafiyeli giri� sözleri 4. Saz �airleri
aras�nda yap�lan deyi� yar��� 5. Orta oyununda, özellikle Kavuklu’nun kulland���
sözler” olarak ifade edilmektedir (Türkçe Sözlük, 1936).
4. Edebiyat Terimleri Sözlü�ü’nde tekerleme, “Genellikle ölçülü, kafiyeli,
simetrili, onamatopeli ve sürrealist anlaml� söz dizisi.” olarak tan�mlan�r (Akal�n,
277-278).
5. Edebiyat�m�zda �simler ve Terimler Sözlü�ü’nde ise tekerleme ayr� iki
madde olarak ele al�nm��t�r. Bu maddelerden ilkinde tekerleme: “a��zda yuvarlanan
söz…saçma sapan söz…E�sesli kelimelerle kurulu konu�ma…” �eklinde aç�klanm��
ve daha çok çocuk folklorunda ho�ça vakit geçirmek, konu�ma kabiliyeti kazanmak,
oyunlarda e� ve ebe seçmek için kullan�ld���na de�inilmi�tir. Di�er tekerleme
maddesinde ise; �k fas�llar�nda, saz �airlerinin yapt�klar� �iir yar��malar�n�n halk
aras�nda tekerleme, �airler aras�nda ise tekellüm diye bilindi�i ifâde edilmi�tir (Tekin,
589-590).
XIII
6. Yabanc� dil sözlüklerinde ise tekerleme �u �ekilde kar��l�k bulur:
�ngilizce’de tekerleme, “jingle” (tekerleme, tekerlemeli �ark�); “tongue twister” (Bir
kelime, deyim ya da cümlenin, küçük de�i�iklikler yaparak benzer seslerin bir anda
kullan�lmas�yla yap�lan, söylenmesi zor söz oyunlar�); nursery rhyme (çocuk �iiri)
olarak tan�mlan�yor. “ Shall he sell sea shells? etc. ” (Webster’s New �nternatioal
Dictionary of the English Language, 2665; The Oxford Dictionary of Nursery
Rhymes, 47).
Tekerleme Frans�zca’da “comptine” (Çocuk �ark�s�, oyuncular�n bir oyundaki
rollerinin belirlenmesi için söylenen �ark�lar) olarak kar��l�k buluyor (Dictionnaries
Le Robert, 248).
Almanca’da tekerleme “zungenbrecher” (Ayn� ve yak�n seslere sahip olan
kelimelerin, yan yana konarak h�zl�ca söylenmesinden ortaya ç�kan ve sadece
konu�ulan, ak�c� dillerde kullan�lan bir dil oyunu) olarak tan�mlan�yor (Die
Cambridge Enzyklopädie der Sprache , 65).
Ayr�ca tekerleme çe�itli Türk boylar�nda �u adlarla bilinir: Azerbaycan
Türkleri Â��k Edebiyat�nda; “tekerleme”, çocuk folklorunda; “sanama”, Dobruca
Tatarlar� masallar�nda; “tekerleme”, Gagauzlarda; “tekerleme, say�lmak, bada�mak”,
Kazak Türklerinde; “öleñ (hayvan tekerlemeleri için), tekerleme”, K�rg�z Türklerinde
“cañ�lmaç”, K�br�s ve Makedonya Türklerinde “tekerleme”, Özbek Türklerinde;
“bala ko�uklar�, sana�, sanak”, çocuk folklorunda; “say�lmak” ve Türkmenistan’da
“sanavaç” (Kaya,1999, 546).
2. Ansiklopedilerde Tekerlemenin Tan�m�:
1. Türk Ansiklopedisi’nin “Tekerleme” maddesinde, bir çe�it söz
cambazl���, hayal oyunu oldu�u ve tekerlemelerin ortak ve kendine has özelliklerinin
ba��nda kafiye, aliterasyon, yar�m kafiye ile çe�itli yöntemlere ba�vurularak elde
edilen ‘ahenk’ ve ‘semantik’ kelime oyunlar� ve birbirini tutmaz hayal ve
dü�üncelerin ard� ard�na s�ralanmas�ndan meydana geldi�i ifade edilmektedir. Ayr�ca
tekerlemelerde olmas� mümkün olmayan durumlar�n, tabiat kanunlar�yla çeli�en
XIV
görüntünün ve davran��larla ‘irrasyonel’ bir dünya tablosunun sergilendi�ine dikkat
çekilir (Türk Ansiklopedisi, 37).
2. Tekerlemenin ayr� bir madde olarak yer ald��� ba�ka bir kaynak Türk Dili
ve Edebiyat� Ansiklopedisi’dir. Burada tekerleme, masal, hikâye, halk tiyatrosu,
bilmece gibi türlerin içinde, Â��k Edebiyat�nda, çocuk oyunlar�nda ve baz� törenlerde
ya da ba��ms�z olarak görülen halk edebiyat� türü olarak aç�klan�r (Türk Dili ve
Edebiyat� Ansiklopedisi, 296-298).
3. Anabritannica ansiklopedisinde tekerleme, ses oyunlar� ve ça�r���mlarla
birbirine ba�lanan genellikle birbirini tutmaz dü�üncelerin s�ralanmas�na dayanan,
kal�pla�m�� söz dizisi �eklinde aç�klanm��t�r. Beklenmedik söz oyunlar�yla �a��rt�c�
ve e�lendirici bir etki yaratan tekerlemeler; masal tekerlemeleri, oyun tekerlemeleri,
tören tekerlemeleri ve ba��ms�z tekerlemeler olarak s�n�fland�r�labilir denmektedir
(Anabritannica Genel Kültür Ansiklopedisi, 490).
4. Bunlar�n d���nda tekerleme ile ilgili di�er ansiklopedilerde de birçok
tan�mla kar��la��lmas�na ra�men, bu kaynaklarda hemen hemen birbirine çok yak�n
tan�mlar yap�lm��t�r. (Büyük Larousse, XXII, 11358; Meydan Larousse, XII, 16).
3. Bilim Adamlar�n�n Çal��malar�nda Tekerlemeler:
1. Ahmet Talat Onay, tekerleme kelimesinin ‘tek tek’,‘teker teker’
kelimelerinden al�nd���n� ve bunun t�pk� araba tekerle�inin yuvarlanmas� gibi art
arda gelecek �ekilde söylendi�ini; halk �airleri aras�nda ‘tekellüm’ , halk a�z�na ise
‘tekerleme’olarak geçti�ini ifade eder (Onay, 92-93).
2. �ükrü Elçin, tekerlemenin; dinleyiciyi veya seyirci toplulu�unun
dikkatini toplamak için tiyatrodaki gonga benzer bir ihtiyaçtan do�du�unu ve
tekerleme sözünün “yuvarlak bir �eyi hareket ettirip yürütmek” manas�ndaki
kar��l���n�n uygunluk gösterdi�ini ifade eder (Elçin, 2000, 589).
3. Pertev Naili Boratav, tekerlemeyi tan�mlaman�n oldukça güç oldu�unu,
ba�ka türlerle, türkü ile, a��k �iiriyle, masalla, oyunla, hikâye ile karagöz ve orta
XV
oyunu gibi seyirlik oyunlarla yak�n ili�kisi oldu�unu ama tekerlemenin, hangi türden
halk edebiyat� ürünlerine ba�lanm��, kat�lm�� olursa olsun, birtak�m biçim, anlat�m
ve içerik özellikleriyle onlardan ayr�ld���n� söylemektedir (Boratav, 2000, 165-166).
4. Do�an Kaya, anonim halk �iiri içerisinde de�erlendirilen
tekerlemelerin pek ço�unun, mâni, ninni, a��t gibi müstakil kullan�ma sahip
olmad�klar�n� ifade etmektedir ve tekerlemeyi; vezin, kafiye, seci veya
aliterasyonlardan istifade ederek hislerin, fikirlerin, hal ve hayallerin abartma,
tuhafl�k, z�tl�k, benzetme, güldürü, k�sa tan�m yahut ça�r���mlar yoluyla ortaya
konuldu�u, manzum nitelikli basmakal�p sözler olarak tan�mlamaktad�r.
(Kaya, 1999, 545-546).
5. Ali Duymaz, tekerlemelerin; �ekil, konu, muhteva ve i�levleri
bak�m�ndan s�n�rlar� tam ve kesin olarak çizilememi� halk edebiyat� ürünleri
oldu�unu, bunun en önemli sebebinin; tekerlemelerin daha çok bilmece, â��k �iiri,
masal, ninni, oyun, halk hikâyesi, halk tiyatrosu gibi pek çok halk edebiyat� ve folklor
türünün içinde yer almalar�ndan kaynakland���n� ifade etmektedir. Ancak ba�ka hangi
türle ili�kili olursa olsun yine de tekerlemeleri farkl� k�lan �ekil, muhteva ve anlat�m
özelliklerinin var oldu�unu söyleyebilmenin mümkün oldu�unu, tekerlemenin daha
çok çocuk folkloru ürünlerinde göze çarpt���n� ve tekerlemelerdeki “çocuksu
üslubun” bunun bir yans�mas� oldu�unu ifade etmektedir (Duymaz, 9).
6. Mehmet Yard�mc� tekerleme için, ses ve sözcük benzerli�inden
yararlan�larak olu�turulan, yar� anlams�z ho� söyleyi�li cümleciklere ya da sözcüklere
dendi�ini ifade etmektedir (Yard�mc�, 278).
7. Kâz�m-Duygu Ar�san’�n haz�rlad��� ve Abdülaziz Bey taraf�ndan
kaleme al�nan eserde tekerlemenin, küçük çocuklar�n birbirleriyle hanelerinde
bulu�tuklar� zaman aralar�nda konu�urken, çocuklara mahsus tekerleme denen baz�
sözlerle e�lenip vakit geçirdiklerini ve bu sözlerin anlam�n�n olmad���n�, fakat ho�a
giden ve e�lendiren sözler oldu�u ifade edilmektedir (Ar�san, 31-35).
8. Nurettin Albayrak’�n tan�m�na göre tekerleme, bir tak�m ses tekrarlar�,
kelime oyunlar� ile m�sra sonu ve m�sra ba�� kafiye ya da ses benzerlikleridir ve �iir
XVI
düzenine uydurulmu�, belli bir anlam ifade etmeyen bir tak�m kelimelerin
s�ralanmas�ndan meydana gelmektedir (Albayrak, 67).
II. TEKERLEMELER�N KÖKEN�
Tekerlemelerin kökeni ve te�ekkülü hususunda pek fazla ara�t�rma
yap�lmam��t�r. Bu konuda fikir ileri sürenlerden �ükrü Elçin; “tekerlemelerin
kayna��n� akl�n kanunlar� d���nda hayali, uydurma söz ve vakalarla gerçek maceralar
te�kil eder. Ayr�ca baz� �aman dualar�n�n kutsi de�erleri ile sihir güçlerini
kaybederek tekerlemelere bir bak�ma zemin te�kil etti�i söylenebilir” diyerek Yunus
Emre ve Kaygusuz Abdal’dan örnekler verir (Elçin,1986, 590).
Pertev Naili Boratav ise “yeti�kinlerin olsun, çocuklar�n olsun sözlü
geleneklerindeki tekerleme da�arc�klar�na gereç sa�lamak için ba�vurduklar�
yollardan bir tanesi ba�ka türdeki metinleri yeniden i�lemek, evirip çevirip onlara
tekerleme havas�na, edas�na, dü�üncesine uygun yeni biçimler vermektedir. Bunun
için yabanc� dillere ba�vuruldu�u, onlardan çeviri yoluyla, ya da mekanik bir
“aktarma” ile tekerleme gereci al�nd��� olur” demektedir (Boratav,1992,134-136).
Ali Duymaz ise bu iki görü�te ortak bir taraf oldu�unu savunmu�tur: Bu iki
görü�te ortak olan dü�ünceye göre birtak�m tekerlemelerin kökenleri çok eski �aman
dualar�na, özellikle �slam öncesi dinî törenlere kadar uzanmaktad�r. Ayr�ca Duymaz;
tekerlemelerin kaynaklar�n� �u ba�l�klar alt�nda de�erlendirmi�tir: Çocuk zihninin
serbestli�i; hayal ve dü�ler; içki esrar vb. içme; �amanl�k esrimesi; tasavvufi
a�k�nl�k; yalan; ola�anüstülük; abartma ve mizah (Duymaz, 13-20).
III.TEKERLEMELER�N ÖZELL�KLER�
1. Tekerlemelerin Genel Özellikleri: Bu bölümde tekerlemelerin genel özellikleri
daha anla��l�r olmas� için maddeler halinde verilmi�tir.
1.1. Tekerlemelerin içlerindeki tekrarlar kolayl�kla ezberlemeyi ve hat�rda tutmay�
sa�lar.
XVII
1.2. Çocuklar�n kendi aralar�ndan do�duklar� için, çocuk dünyas�n�n izlerini ta��rlar:
masal motifleri ve kelimeleri, hayal zikzaklar�, bilmecemsilik (Gök�en, 367).
1.3. Çocuklar oyunlar�n� oynarken bir tak�m tesirler alt�nda kal�rlar ve tekerlemeler
de bunlara göre �ekillenir: Görenek ve gelenek tesirleri, mevsim tesiri, geçim
tesiri, bo� zaman tesiri, e�ya tesiri (Demiray, 1960, 2132-2133).
1.4. Tekerlemeler küçük ya�tan itibaren çocuklar�n hayat�na giren anonim halk �iiri
ürünleridir ve baz�lar�nda anlam bulunmamaktad�r. Ahenkli olduklar� için
çocuklar�n manzum eserlere kar�� ilgi duymalar�nda önemli rol oynar.
1.5. Tekerlemelerde bulunan karma��k dü�ünceler, beklenmedik hayal oyunlar�,
basit ve ilkel söyleyi� biçimleri, mant�k d��� olu�an uyakl� ses oyunlar� olmalar�
nedeniyle çocuk oyunlar� ve masallarda s�kça ba�vurulur (Yard�mc�, 278).
1.6. Çocuk �iir ve musikî bak�m�ndan dünyas�ndaki bo�luklar� doldurmak için
tekerleme ve masallara ba�vurur. Masal ve tekerlemeler çocu�un kendisini
bulmas�n�, yaln�zl�ktan ve güvensizlikten kurtulup kendi hayalî dünyas�n�n
hükümdarl���n� kurmas�n� sa�layan önemli unsurlar�n ba��nda gelir. Çocuk bu
sayede kendinin estetik be�enisini tatmin etmi� ve yar�n için kendini bilemi�tir.
1.7. Çocuk gerçek d��� hayal üstüne kurulmu� bir geçit olan tekerlemelerle,
ya�ad���m�z dünyan�n s�n�rlar�n� kucaklayan bir alemde ya�ar, dili zorlar. Bu
tecrübede tutukluk yapmaz, bilinçli olmak zorunda de�ildir, en önemlisi anlam
kayg�s� çekmez. Ritim ve musikîyi öngörerek s�n�rs�z bir söyleyi� elde eder.
1.8. Tekerlemeler basit olmalar�n�n yan�nda, çocuklar�n yarat�c�l�k yeteneklerini ilk
a�a vurduklar� metinlerdir.
1.9. Herhangi bir oyun veya masala ba�l� olsun, müstakil olsun tekerlemelerle
çocuk kolay konu�ma özelli�i yan�nda heceleme, tamamlama ile dil e�itimi ve
matematiksel yetenek de kazan�r (Mehmet-Nevin Akkaya, 1989, 75).
1.10. Genellikle oyun tekerlemelerinde görülen diyaloglar hareket ve ilgi
yaratmaktad�r.
1.11. Gerçeküstücülü�ün çekicili�ine sahiptir.
XVIII
1.12. Tekerlemeler k�sal��� nedeniyle çabuk ö�renilmektedir (Toygar, 1976,342).
1.13. Tekerlemeler,belirli bir ana konudan yoksundurlar. Ba�l� bulunduklar� türle
ili�kileri itibariyle manalar�ndan çok fonksiyonlar�yla de�erlendirilebilirler.
Seçilen kelimelerin anlams�z olmas� ya da henüz anlam� oturmam�� al�nt�
kelimelerin seçilmesi, tekerlemelere hayali ve mant�k d��� bir muhteva verdi�i
gibi engin bir kullan�m alan� da sa�lar.
1.14. Tekerlemede duygu, dü�ünce ve hayaller tezat, mübala�a, �a��rtma, tuhafl�k ve
güldürmeye dayal� birtak�m söz kal�plar� içinde art arda s�ralan�r yuvarlan�r.
1.15. Baz� tekerlemeler kar��l�kl� soru ve cevap �eklinde ve zincirleme diyalog
halinde gider (Duymaz, 21).
1.16. Kafiye, aliterasyon (ses ve hece tekrar�) ve kelime tekrar� ö�renmeyi
kolayla�t�r�r. Bir ba�ka deyi�le yinelemelerle etkili ö�renme gerçekle�tirilir.
1.17. Tekerlemelerin rahat yap�s� çocuklar�n e�itimlerini ve dil ö�renimlerini olumlu
yönde etkiler. Tekerlemelerde sezgi ve sevgi yoluyla dil e�itimi verilir.
1.18. Tekerlemelerle çocuklar�n yarat�c� yönü ortaya ç�kar�l�r.
1.19. Tekerlemeler, bir yandan ezberlemeyi gerekli k�lar. Bu ezberin yarat�c� zekâya
olumsuz etkisi oldu�u dü�ünülse de, çocuklar ezberlerin dar alan�na
s�k��mazlar, yeni tekerlemeler üretebilirler Ezbere ö�renme yöntemi, ilk
ö�renme yolu olan taklitle gerçekle�tirilir.
1.20. Türkçe’den zevk al�narak dilin imkânlar� ke�fedilir.
1.21. E�lence Türkçe’nin kelime imkânlar�yla gerçekle�tirilirken ses yap�lar� da
zorlan�r. Kelime üretme denemeleri anlaml� olmasa da denenir.
1.22. Tekerlemelerdeki ahengin ve biçimsel süsün fark�na var�l�r. Çocu�un ke�fetti�i
bir �iir dünyas� olu�ur.
1.23. Çocuklar tekerlemelerle heceleri bölmeyi ö�renmi� olurlar. Buna çok dikkat
edilir, yanl�� heceleyene müdahalede bulunulur. Aksi halde s�ralama �a��r�l�r ve
ebe yanl�� seçilir.
1.24. Tekerlemelerde çocuklar�n dünyas�nda var olanlar ortaya konulur.
Tekerlemelerden hareketle çocuklar�n dünyalar�na ula��labilir (Önal, 146).
XIX
2. Tekerlemelerin Yap�sal Özellikleri:
1. Tekerlemeler, m�sra ba�� ve m�sra sonu kafiye, aliterasyon ve secilerle sa�lanan
ses oyunlar�yla ve ça�r���mlarla birbirine ba�lanm��, belirli bir naz�m düzenine
kavu�turulmu�, birbirini tutmayan hayallerle dü�üncelerin s�ralanmas�ndan
meydana gelmi�tir.
2. Tekerlemede dü�ünceye sadece bu naz�m unsurlar� k�lavuzluk eder; muhteva
di�er halk edebiyat� türlerinde oldu�undan daha kaypak, karars�z ve
tutars�zd�r. Yani tekerlemede �ekil ve fonksiyon, muhteva ve konunun önüne
geçmi�tir diyebiliriz. Hatta baz� oyun tekerlemelerinde tamamen anlams�z
sözler bir araya gelebilmektedir (Duymaz, 21).
3. Tekerlemede birbirine yak�n seslerle ahenk sa�lan�r.
4. Bir mâni ile türküde gördü�ümüz düzgün metni ve teknik özellikleri (kafiye,
redif, uyak) tekerlemede görmemiz mümkün de�ildir.
5. Tekerlemelerde gerek m�sra gerekse hece say�lar�nda bir bütünlük yoktur.
Fakat teknik özellikleri mükemmel olmamas�na ra�men tekerlemeler, manzum
nitelikte anonim ürünlerdir.
6. Bir tak�m ses tekrarlar�na, kelime oyunlar�na, m�sra sonu ve m�sra ba�lar�nda
ses benzerliklerine ve kafiyelere dayan�rlar (Kaya, 1999, 550-555).
IV. TEKERLEME TÜRLER�
1. Masal Tekerlemeleri:
Ço�unlukla mensur olan bu tekerlemeler, birbiriyle yak�n olan seslerle
örülmü� sözleri kapsar. Yalan ve fantazinin a��rl�kta oldu�u bu tekerlemelerde
hâdiseler; anlatan�n dilinden yani birinci tekil �ahs�n ifadesiyle dile getirilir. Masalc�,
tekerlemeler yoluyla dinleyicisini d�� dünyaya haz�rlar.
Zaman zaman içinde
Kalbur saman içinde
XX
Develer top oynarken
Eski hamam içinde...(Boratav, 1992, 57)
2. Seyirlik Oyunlar�n �cras�nda Söylenen Tekerlemeler:
Muhavere k�sm�nda söylenen tekerlemeler, masal tekerlemeleri gibi uzun
hikâyedir. Diyaloglarla anlat�ld��� gibi tirat olarak da ifade edilebilir. Anlat�lanlar�n,
sonunda rüya oldu�u anla��l�r. Karagöz ve Ortaoyununda söylenen tekerlemeler
manzum olmaktan ziyade, ses zenginli�ine ve tuhaf halk benzetmelerine dayan�r.
a. Karagöz Tekerlemesi:
Karagöz’de muhavere konusu da, t�pk� Ortaoyunu tekerlemelerinde oldu�u
gibi, önce olmayacak bir olay�n gerçekmi� gibi anlat�lmas�d�r, sonra bunun bir dü�
oldu�u anla��l�r.
Seni gidi eskici yala��ndan su içip de yetmi� iki renge girmi� sahtiyan-� atik
suratl� kerata. Ulan ne al�p ne veremiyorsun, iki taraf�n�n derileri patlam�� bekçi
davulu bekçi davulu k�yafetli kereta. Kap�n�n önüne gelip “Hani bana pancar! Hay
bana pancar!..” Hay pancarlar�n paralans�n.. Ak�amdan beri v�r v�r v�r…(Kaya,
1999, 616).
b. Orta Oyunu Tekerlemesi:
Ortaoyunlar�nda Kavuklu’nun en büyük muvaffak�yeti “tekerleme”
söylemesinde idi. “Tekerleme”den evvel tan��ma, bildik ç�kma gibi evzâ’ ve akvâl-i
mudhike de (güldürücü hareketler ve sözler) vard� ki buna “muhavere” denirdi.
Muhavere bölümünde olmayacak bir olay gerçekmi� gibi anlat�l�r ve bunun rüya
oldu�u ortaya ç�kar.
Pi�ekâr — Can�m e�ek ‘küçülür mü? Sen gene onu barda��n dibinden
öyle görmü�sündür.
Kavuklu — De�il ya e�ek küçüldükçe küçülüyor. Etraftan bana
gülü�üyorlar. Acaba yanl�� m� görüyorum diyerek on iki bardak �erbet içmi�im.
Pi�ekâr — Sonra ne oldu, çatlamad�n m�?...(And,1985, 397).
XXI
c. Meddah Tekerlemesi:
Meddah tekerlemeleri dinleyicileri anlatan�n havas�na sokmak için
söyledi�i yar� çocuksu, yar� alayl� soyutlamalar� bazen anlaml�, bazen anlams�z
sözcük oyunlar�d�r. T�pk� bu Göstermelik’in Karagözcü’nün perdeye ç�karaca��
ola�an�n d���ndaki olaylar� kabul ettirecek havay� yaratmas� gibi, tekerleme de
meddah�n anlataca�� hikâyenin ak�l d��� olaylar�n� dinleyiciye kabul ettirecek havay�
getirecektir (Nutku, 101-102).
“Lâleli minaresi, kadatrok sepetini mezata verip apti kar�nca huzurunda
tevellüden zerzevatç� küfeleri akl�na hikmet getirir. Hatta geçen ay�n
Çar�amba’s�ndan bu ay�n Per�embe’sine yedi buçuk metro k�sa gelmi�. Bilmem ki
bana ne kadar kay�s� pestili idare eder? Evet, bunu herhalde yemi� iskelesindeki
manavlardan sormak gerek. Biz gelelim hikayemize…” ( Nutku, 102).
3. Saz �airli�i Gelene�inde Tekerlemeler:
Pertev Naili Boratav, tekerleme türünün daha çok çocuk geleneklerinde
yeri olan bir tür olmas�n�n yan�nda, â��klar�n kimi türkülerinde, “tekerleme” diye
adland�r�lan güldürücü konu�malarla, büyüklerin de bu �iirli anlat�m yoluna
ba�vurduklar�n� ifade etmi�tir (Boratav, 2003, 165).
Ç�kt�m tavan aras�na, bir k�r�k sand�k buldum. Açt�m bakt�m: �çinde bir k�r�k
alt�n. Almayacakt�m ama ald�m, Sar�d�r diye,
Oradan gittim �stanbul’a, bir kâse yo�urt ald�m, Durudur diye,
Dokuz yüz doksan dokuz testi su katt�m, Koyudur diye,
Sultan Ahmet minarelerini belime soktum, Borudur diye,
Tophane güllelerini cebime doldurdum, Dar�d�r diye,
Naca�� ald�m kapal� çar��ya vard�m, Korudur diye,
Akdeniz’e girdim, K�y�d�r diye,
Ortas�na bast�m, Kurudur diye,
Selimiye Camisinin duvar�na dayand�m, Yal�d�r diye,
Ah�r Da��’na bir tekme vurdum, Geri dur diye,
Bir at�m vard�, sat�c� oldum, almad�lar, Dorudur diye…(Boratav, 1992, 60-61)
XXII
4. Mektup Tekerlemeleri:
Mektup tekerlemelerine en güzel örnekler genellikle asker tekerlemeleridir.
18.yüzy�l sonlar�nda Tokat’ta yaz�lm�� bir cönkte yer alan tekerleme �eklinde
mektup da �öyledir:
“��fâü’l-kulûb,likaü’l-mahbüb;
Gözümün ya�� ile yaz�ld� bu mektup.
�zzetli, nezaketli nur-� didem,
Sen’er-i sinem, ci�er kö�em…(Dumluca, 1980, 20)
5. Tören Tekerlemeleri:
Tören tekerlemeleri, h�d�rellez, çi�dem pilav� ve ya�mur ya�d�rma gibi
törenlerini kapsamaktad�r. Anadolu’nun pek çok yöresinde ya�mur ya�d�rabilmek
için çocuklar bir araya gelerek kap� kap� dola��r, ya� ve bulgur toplarlar. Önce bir
çömçeden (a�açtan yap�lm�� kepçe) bebek yap�l�r, üzerine k�z çocu�u elbisesi
giydirilir. Çocuklardan büyük olan� çömçe gelini eline al�p öne geçer. Sa� ve sol
yan�nda torba ve bir kap ta��yan iki çocuk daha vard�r. Mahallede ev ev dola��l�r ve
bu arada türlü tekerlemeler söylenir.
Hot bodi bodi bodi
Anan baban neden öldü
Bir ka��c�k sudan öldü
Çömçeli gelin çöm ister
Bir ka��c�k ya� ister (Yalman, 225)
6. Halk Hikâyesi Tekerlemeleri:
Sözlü edebiyat�n bir türü olarak halk hikâyelerinde de anlat�c�-â��klar söz
kal�plar�na ba�vururlar. Bu söz kal�plar� genellikle anlamlar�ndan ziyade i�levleriyle
öne ç�karlar. Belirli dü�ünce, duygu ve durumlar�, belirlenmi� biçimlerle ifâde
etmeye yararlar. Bu kal�p sözler; iç kafiye, aliterasyon, e�it heceli sözcük tekrarlar�
gibi ahenk unsurlar�yla zenginle�erek tekerleme özelli�i göstermeye ba�l�yorlar.
Halk hikâyelerinde tekerlemelerin üç �ekilde yer ald��� dikkati çekmektedir:
XXIII
Bunlardan ilki hikâyenin giri�inde, ortas�nda veya sonunda yer alan ve
“formel” görevi üstlenen secili sözlerdir. Bunlar hikâyeye ba�larken ve bitirirken
söylendi�i gibi nesirden �iire geçi�te, uzun anlat�lardan kaç�nmada, bir sahneden
ba�ka bir sahneye geçi�te de kullan�labilmektedir.
�kincisi ise masallarda oldu�u gibi halk hikâyelerinin de ba��nda yer alan ve
“dö�eme” ya da “pe�revi” ad� verilen bölümlerdir. Bir mukaddime veya dibâce
özelli�i gösteren bu bölüme “ser-sûhana” ad� verildi�i de olur. Saz fasl� bittikten
sonra mensur tekerlemeden olu�an dö�eme ba�lar. Dö�eme, olmayacak i�leri komik
bir �ekilde anlatan küçük bir sergüze�ttir.
Üçüncü çe�it tekerlemeler ise halk hikâyelerinin özellikle mizah gerektiren
yerlerinde, mesela dü�ün kuruldu�u s�rada davetlileri, bilhassa yemek için f�rsat
kollayan serserileri tasvir gibi durumlarda kullan�l�r.
“Ya��n olur be�, kendin bul bir e�, ya��n olur on, devlet ba��na kon, ya��n
olur igirmi, ba�an ba�la de�irmi, ya��n olur ottuz, yah�� at bin al yah�� toppuz, ya��n
olur k�rk, b�y���n uzat sakkal�n k�rk, ya��n olur elli, sanki �am ‘da belli, ya��n olur
altm��, Ög-di�lerin gitmi�, ya��n olur…” (Kiziro�lu, 125; Duymaz, 274).
7. Ok�amalar:
Ok�amalar, çe�itli vesilelerle söylenen manzum ürünlerden olup yap� ve
muhteva olarak, tekerleme özelli�indedir. Ok�amalar çocuk ok�amalar� dü�ün
ok�amalar� ve pehlivan ok�amalar� olmak üzere üçe ayr�l�r.
O�ul yürektir
K�z�l direktir
Al�n saklay�n
K�za gerektir (Kaya, 1999, 601)
XXIV
8.Dua, Dilek ve Niyet Tekerlemeleri:
Türk folklorunda ayr� bir önemi haiz dualar ve dilekler, kimi zaman
tekerleme �eklinde söylenir.
Seydim seydim Seyyid Ahmed
Seydin o�lu Muhammed
Ak mezar kalkar iken
Gökten Cebrail indi
Alt�n be�ik indirdi
Muhammed’i bindirdi (Beysano�lu, 1995, 67)
9. Muhtelif Vesilelerle Söylenen Tekerlemeler:
Ad�ndan da anla��ld��� üzere çe�itli konularla ilgili tekerlemelerdir. �sim
tekerlemeleri, nasihat tekerlemeleri, �ifa tekerlemeleri, fal tekerlemeleri, kanto
tekerlemeleri, selâm tekerlemeleri, sünnet tekerlemeleri vs., bu gruba girer.
Ba��m�za giydik fes
Aniden olduk prens
Korkum yok sünnetçi amca
Ne kadar kesersen kes (Kaya, 1999, 629)
10. Oyun Tekerlemeleri:
Oyun tekerlemeleri, çocuk dünyas�nda önemli bir yeri olan “oyun” unsuru
etraf�nda geli�erek �ekillenen tekerlemelerdir. Bu tekerlemeler, oyundaki a�amalara
(oyun öncesi, oyun s�ras�, oyun sonras�) ve oyundaki rollere (ebe seçimi, e� seçimi)
göre çe�itlilik kazan�r. 196 nolu tekerleme metni, a�a��da örnek metin olarak
verilmi�tir.
Ya� satar�m
Bal satar�m
Ustam öldü
Ben satar�m (Gök�en, 369)
XXV
V. TEKERLEMELER�N HALK EDEB�YATI TÜRLER� �LE �L��K�S�
1. Mâni-Tekerleme:
Mâni anonim halk �iirinin en küçük naz�m biçimidir. Genellikle yedi heceli
ve dört dizeden olu�ur. Uyak düzeni �öyledir: a a x a . �lk iki dizesi, uya�� doldurmak
için söylenir. Üçüncü dizenin serbest olmas� söyleyene kolayl�k sa�lar. Oyun
tekerlemelerinin söylenirken belli kal�plar�, kafiye ve hece düzenleri yoktur. Ama
oyun tekerlemeleri içinde de mâni gibi kafiyelenen tekerlemeleri de görüyoruz.
Bisiklete binersin
Bizim orda inersin
Annem sana sorarsa
Lastik patlad� dersin (Elçin, 1990, 57)
Bu bir mânidir ve uyak düzeni a a x a �eklindedir. Mânide çocuksu bir ifade
görülmektedir ve bu metni tekerlemeye yakla�t�rm��t�r.
2. Türkü Tekerleme:
Türkü ezgilerle söylenen, bir anonim halk �iiri, naz�m biçimidir. Türküler
bentlerden ve ba�lamalardan (kavu�tak) olu�urlar. Hece ölçüsünün her kal�b�yla
söylenebilirler. Oyun tekerlemeleri içinde de ezgili söylenenleri bulunmaktad�r.
__ Bakkal amca , bakkal amca
__ Ne var?
__ Ya��yi var m�?
__ Var var.
__ Uniyi var m�?
__ Var var.
__ �ekeri var m�?
__ Var var.
__ Ne duruyorsun?
__ Ne yapay�m?
__ Helva yapsana helva yapsana
Helva yapsana vay vay helva yapsana (Turhan, 138)
XXVI
Bu türkünün son iki sat�r� kavu�takt�r. Türkü oyun tekerlemelerindeki ikili-
konu�ma diyaloglar�ndaki tekerlemeleri an�msatmaktad�r. Ayr�ca “Bakkal amca”
�eklindeki bir hitap bu türküde çocuksu bir üslubun oldu�unu dü�ündürmektedir.
3. Ninni-Tekerleme:
Ninni, annenin kuca��nda sal�ncakta ya da be�ikte çocu�unu uyutmak için
söyledi�i basit sözlü türkülerdir.
F�� f�� kay�kç�
Kay�kç�n�n küre�i
T�p t�p eder yüre�i
Ak�ama fincan böre�i (Gök�en, 370)
Bu ninni ayn� zamanda bir oyun tekerlemesidir. Oyun s�ras�nda söylenen
tekerlemeler içinde yer almaktad�r, ezgili söylenmektedir.
4. Bilmece Tekerleme:
Bilmeceler çocuklar ve büyükler aras�nda ho�ça vakit geçirmek amac�yla
yap�lan dü�ünce al��t�rmalar�d�r. Tekerleme ile ortak yanlar� ikisinde de bulunan
çocuksu üsluplar�d�r. Bilmecenin tekerlemeden fark�, bilmecelerde kar�� taraftan bir
cevap beklenir.
— Nereden geliyorsun?
— Zirzop kalesinden
— Üstün neden ya�?
— Denizden geçtim
— Çok derin miydi?
— K�y�s�ndan dola�t�m
__ Üstün neden beyaz?
— De�irmenden geçtim
— Çok kalabal�k m�yd�?
— Çak�rdaki i�ittim
— Ak�am nerede idin?
XXVII
— Bey kona��nda
— Ne yedin?
— Koç
— Neresinden?
— Hiç
— Nerede yatt�n?
— Minarede
— Çok kaba m�yd�?
— Kupkuru yerde
— Üstüne ne örttüler?
— Perde
__ Sen u�ratt�n beni derde. (Bilmecenin cevab�: Gönül)
(Acar, 1975, 12)
5. Deyim-Tekerleme:
Deyimler Türkçe’de bir durumu ifade eden kal�pla�m�� söz yap�lar�d�r. Ço�u
zaman mensurdurlar. Tekerlemelerle yak�nl�k gösterirler.
Havada bulut
Sen onu unut (Aksoy, 500)
__ Ad�n ne?
__ Mülayim A�a.
__ Sert olsan ne edersin? (Aksoy, 502)
Birinci deyim bize Lades tutu�ma oyunundaki tekerlemeleri
an�msatmaktad�r. �kinci deyim ise ikili-konu�ma tekerlemelerindeki diyaloglar
halinde geçmektedir.
XXVIII
6. Atasözü-Tekerleme:
Atasözleri Türkçe’de daha çok ö�üt vermek amac�yla söylenen kal�p
sözlerdir. Anonimdir, söyleyeni belli de�ildir.
Elmay� soy da ye
Armudu say da ye (Aksoy, 264)
Haramzade Pazar bozar
Helalzade Pazar yapar (Aksoy, 158)
Birinci atasözü ço�u zaman çocuk oyunlar� içinde yer almaktad�r. �kinci
atasözü ise söz oyunlar�na dayal� tekerlemeleri (yan�ltmacalar) an�msatmaktad�r.
VI. TEKERLEMELER�N TASN�F�
Birçok bilim adam�, tekerlemeleri çe�itli �ekillerde tasnif etmi�lerdir. A�a��da
verilen tasnifler, genel tasniflerdir. “Oyun Tekerlemeleri” ile ilgili tasnifler oldukça
s�n�rl�d�r ve ilgili olanlar� da, bu tasnifler içerisinde gösterilmi�tir. “Oyun
Tekerlemelerinin Ara�t�r�lmas� ve �ncelenmesi” konulu çal��mam�za ait tasnif, son
maddede verilmi�tir.
1. Pertev Naili Boratav’�n Tasnifi:
Bu alan�n en önemli isimlerinden Boratav “100 Soruda Halk Edebiyat�”
adl� eserinde tekerlemeleri dört gruba ay�rm��t�r:
1. Masal Tekerlemeleri
2. Oyun Tekerlemeleri
3. Tören Tekerlemeleri
4. Ba��ms�z Söz Cambazl��� De�erinde Tekerlemeler (Boratav, 2003, 166)
2. �ükrü Elçin’nin Tasnifi:
“Halk Edebiyat�na Giri�” adl� eserinde Elçin’in tekerleme bölümündeki
tasnifi �u �ekildedir:
XXIX
A) K�sa tekerlemeler
B) Söz oyunlar�na dayal� tekerlemeler
C) Çe�itli konular
Ç) Çocuk oyunlar� tekerlemeleri
D) Masal tekerlemesi
E) Hikâye tekerlemesi (Elçin, 2000, 592-598)
3. Do�an Kaya’n�n Tasnifi:
“Anonim Halk �iiri” adl� eserinde Do�an Kaya, tekerlemelerle ilgili olarak
oldukça uzun bir tasnif yapm��t�r:
A. Çocuk Tekerlemeleri
1. Oyun Tekerlemeleri
a. Ebe �karma Tekerlemeleri (Say��macalar)
b. Oyun S�ras�nda Söylenen Tekerlemeler
2. E�ya ve Oyuncak Yap�m�nda Söylenen Tekerlemeler
B. Masal Tekerlemeleri
C. Mektup Tekerlemeleri
D. Tören Tekerlemeleri
1. Özel Günlerle �lgili Törenler
2. Do�umla �lgili Törenler
3. Koç Kat�m� (Tekecik) Törenleri
4. Mahsul Elde Edilirken Yap�lan Törenler
5. Bayramla �lgili Törenler
6. Ya�murla �lgili Törenler
E. Ok�amalar
1. Çocuk Ok�amalar�
2. Dü�ün Ok�amalar�
3. Pehlivan Ok�amalar�
F. Dua, Dilek ve Niyet Tekerlemeleri
1. Ya�murla ilgili dualar
2. Ezan okunurken söylenen dua
XXX
3. Uykudan önce yatakta okunan dualar
4. Köpek �s�rmas�n� önlemek için okunan dua
5. �mtihan s�ras�nda okunan dualar
6. Çocukla ilgili dualar
a. Çocu�un yürümesi için okunan dualar
b. Çocu�un sa�l��� için dualar
7. Gusül abdesti al�n�rken okunan dua
8. Ekin biçimi sonras� okunan dua
9. Y�rt�c� ku�un uzakla�mas� için dilek
10. Hamur için dilek
11. Ramazan ay� orucuna niyet
12. Yemek sonras� dilek-sofra duas�
13. Ay görününce söylenen tekerlemeler
14. Güne� görününce söylenen tekerlemeler
15. Tehlike an�nda söylenen tekerlemeler
16. ��e ba�larken okunan tekerlemeler
17. Herhangi bir dilek için okunan dua
G. Seyirlik Oyunlar�n �cras�nda Söylenen Tekerlemeler
H. Muhtelif Vesilelerle Söylenen Tekerlemeler
1. �sim Tekerlemeleri
2. Nasihat Tekerlemeleri
3. �ifa Tekerlemeleri
4. Çocuklara Konu�ma Ö�retmek �çin Söylenen Tekerlemeler
5. Nazardan Kurtulmak �çin Söylenen Tekerlemeler
6. Fal Tekerlemeleri
7. Çocuk Uyuturken Söylenen Tekerlemeler
8. Kanto Tekerlemeleri
9. Ramazan Ay�nda Söylenen Tekerlemeler
10. Dünür Tekerlemesi
11. Selam Tekerlemesi
12. Spor Müsabakas� S�ras�nda Söylenen Tekerlemeler
13. Sünnet Tekerlemeleri
XXXI
14. Misafir Tekerlemeleri
15. Elif-Ba Tekerlemeleri
16. Ya� Tekerlemeleri
I. Türkü ve �ark�lar�n De�i�tirilmesiyle Olu�turulmu� Tekerlemeler
(Kaya, 1999, 574-631)
4. Ali Duymaz’�n Tasnifi:
Ali Duymaz “�rfan� Arzulayan Sözler Tekerlemeler” adl� eserinde;
tekerlemeleri �u �ekilde tasnif etmi�tir:
A. Belirli Bir Oyun, Tören veya Metne Ba�l� Tekerlemeler
I. Çocuk Oyunlar� Tekerlemeleri
a)Ebe Seçimi ve Ebe Ç�karma Tekerlemeleri (Say��macalar)
b)Oyuna E�lik Eden Tekerlemeler
c)Yan�ltmacalar
d)Yergi ve Alay Tekerlemeleri
e)Oyun Daveti veya Da��lma S�ras�nda Söylenen Tekerlemeler
f)Oyuncak Yap�m� S�ras�nda Söylenen Tekerlemeler
II. Tören ve �nanç Tekerlemeleri
a) Tören Tekerlemeleri
1. Geçi� Törenlerine Ba�l� Tekerlemeler
(a)Do�um (Bebek Ok�amalar�)
(b)Ad Koyma
(c)D�� �karma
(d)Sünnet
(e)Evlilik ve A�amalar� (Dü�ün Ok�amalar�)
(f)Ölüm
2. Toplumu �lgilendiren Törenler
(a)Bahar Bayramlar� (Nevruz; H�drellez vs.)
(b) Ya�mur Duas�na Ba�l� Törenler
(c)Hastal�k (Salg�n ve kitlesel öldürücü hastal�klara kar��
çareler)
(d)Hayvanc�l�kla �lgili Törenler (Sayac� Türküleri)
XXXII
(e)Ekin Ekme (Saban Toyu)
(f)Hasat Bayramlar� (Zeytin Kurtulu�u vb.)
(g)Askere U�urlama
(h)Dini Bayram ve Törenlerle �lgili Tekerlemeler (Ramazan,
Paskalya vb.)
b) �nanç Tekerlemeleri (Sözlü Büyü / Sihir �iirleri)
1. Tabiat Unsurlar�yla �lgili Tekerlemeler
2. Hastal�k ve Belalar� Savmak �çin Kullan�lan Tekerlemeler
3. Dini �nan�� ve Uygulamalarla �lgili Tekerlemeler
4. Kader (Fal) Tekerlemeleri
III. Halk Edebiyat� Türlerine Ba�l� Tekerlemeler
a)Masal Tekerlemeleri
b)Bilmece Tekerlemeleri
c)Halk Hikâyesi Tekerlemeleri
IV. Seyirlik Oyunlar ve Halk E�lencelerine Ba�l� Tekerlemeler
a)Orta Oyunu Tekerlemeleri
b)Karagöz Tekerlemeleri
c)Meddah Tekerlemeleri
d)Halk Sporlar� ve E�lenceleri Tekerlemeleri (Pehlivan
Ok�amalar�, Yüzük Oyunu vb.)
B. Yaz�l� veya Geli�mi� Edebiyat Tekerlemeleri
I. A��k Edebiyat� Tekerlemeleri (Mizahi destanlar, Hayvan
destanlar� vb.)
II. Tekke- Tasavvuf Edebiyat� Tekerlemeleri (�athiyeler,
Mülemmalar vb.)
III. Edebî Metinlerin De�i�tirilmesiyle Olu�mu� Tekerlemeler
C. Di�er Tekerlemeler (Mektup tekerlemeleri, i� ve mesleklerle ilgili
tekerlemeler (Duymaz, 26-27)
5. Mevlüt Özhan’�n Tasnifi:
Türkiye’de “Çocuk Oyunlar�” adl� eserinde Mevlüt Özhan tekerlemelerin
tasnifini �u �ekilde yapm��t�r:
XXXIII
a) Masal Tekerlemeleri
b) Oyun Tekerlemeleri
1) Oyuna Ça��rma Tekerlemeleri
2) Ebe ve E� Seçimi Tekerlemeleri
3) Oyun �çi Tekerlemeleri
4) Oyuna Te�vik, Oyuncular� K�zd�rma Tekerlemeleri
5) Oyun Sonu Tekerlemeleri
c) Tören Tekerlemeleri
ç) Ba��ms�z Söz Cambazl��� De�erinde Tekerlemeler (Yan�ltmaçlar)
(Özhan, 45-52)
6. Mehmet Yard�mc�’n�n Tasnifi:
Mehmet Yard�mc� “Türk Halk Bilimi” adl� eserinde tekerlemeleri �u �ekilde
tasnif etmi�tir:
2.1. Say��maca tekerlemeleri
2.1.1. Ba��ms�z söz cambazl��� tekerlemeleri
2.1.1.1. Ba�l� ba��na oyun tekerlemeleri
2.1.1.1.1. K�zd�rma tekerlemeleri
2.1.1.1.1.1. Masal tekerlemeleri (Yard�mc�, 278-282)
7. Hüseyin Elmasyazar’�n Tasnifi:
Elmasyazar’�n tekerleme ile ilgili bu tasnifi “Köy ve E�itim Dergisi”nde
yay�nlanm�� olan bir makaleden al�nm�� olup, Köy ve E�itim yay�nlar�ndan ç�km��
olan “Çocuk Tekerlemeleri” adl� eserin orijinaline ula��lamam��t�r. Makalede yer
alan tasnif �u �ekildedir:
1. Naz�m Tekerlemeler
2. Masal tekerlemeleri
3. Seçme tekerlemeleri
4. Oyun tekerlemeleri
5. Say� tekerlemeleri
6. E�lenme ve k�zd�rma tekerlemeleri
XXXIV
7. Kar���k tekerlemeler
8. Söz tekerlemeleri (Elmasyazar, 28-29)
8. Bilge Türkiçin’in Tasnifi:
Bilge Türkiçin’in Bo�aziçi Üniversitesi Halkbilimi Y�ll���nda yer alan
“Çocuk Oyunlar� ve Tekerlemeler” konulu makalesi 1965-1974 y�llar� aras�ndaki 5
y�ll�k dönemi kapsamaktad�r.Bir çe�it saha çal��mas� olan bu makalede, önceden
belirlenmi� olan okullarda, çocuklar kendi do�al ortamlar� içinde gözlenmi� ve bu
do�al ortam içindeki ‘tekerleme üretimleri’ ses kay�t cihazlar�yla tespit edilmeye
çal���lm��t�r. Makale tekerleme zemîninin olu�um safhalar�n� göstermesi bak�m�ndan
dikkate de�erdir.Tasnif �u �ekildedir:
a) Ebe ç�karma tekerlemeleri
b) Oyunlar
c) �p atlarken söylenen tekerlemeler
d) Top oynarken söylenen tekerlemeler
e) Çocuklar�n birbirlerini k�zd�rmak için söyledikleri tekerlemeler
f) Tabiat olaylar� kar��s�nda söylenen tekerlemeler (Türkiçin, 1974, 48-131)
9. Mehmet Akkaya-Nevin Akkaya’n�n Tasnifi:
Uluda� Üniversitesi E�itim Fakültesi Dergisi’nde yer alan “Tekerlemelerin
Çocuklar Üzerindeki Etkileri” konulu makalede, tekerlemelerin çocuk geli�imi
üzerindeki olumlu etkileri anlat�lm��t�r. Makalede yap�lm�� olan tekerleme
Boratav’�n tasnifine çok benzemektedir:
a) Masal tekerlemeleri
b) Tören tekerlemeleri
c) Gösteri (seyirlik oyun) tekerlemeleri
d) Oyun tekerlemeleri
e) Ba��ms�z söz cambazl��� de�erinde tekerlemeler (Akkaya, 1989, 75-78)
XXXV
10. Mustafa Gökçeo�lu’nun Tasnifi:
Gökçeo�lu’nun “Halk Bilimi Sempozyumlar� II” adl� eserde yer alan
“Tekerlemelerimiz” konulu makalesinde Türk tekerlemeleri ile Frans�zca, �talyanca,
Elence vs. gibi dillerdeki sözcüklerin kar��l�kl� birbirleriyle etkile�im halinde
bulunduklar� üzerinde durulmu� ve bunlara çe�itli örnekler verilmi�tir. Makalede yer
alan tekerlemelerin tasnifi �u �ekildedir:
1. Say��maca Tekerlemeleri
2. Ay�klamay� Sa�layan Tekerlemeler
3. Oyuna E�lik Eden Tekerlemeler
4. Suçluyu Bulmaya Yarayan Tekerlemeler
5. Çevrimli Tekerlemeler
6. Masal Tekerlemeleri
7. Kendi Ba�lar�na Oyun Olan Tekerlemeler
8. Sat�c� Tekerlemeler
9. Ad Tekerlemeleri (Gökçeo�lu, 1987, 194-219)
11. Bizim Tasnifimiz:
“Oyun Tekerlemelerinin Ara�t�r�lmas� ve �ncelenmesi” konulu çal��mam�zdaki
tasnif �u �ekildedir:
I. MANZUM TEKERLEMELER
A. Manzum Tekerlemelerinin D�� Yap�s�
1. Oyun Öncesinde Söylenen Tekerlemeler
1.1. Oyuna Davet (Ça��rma) Tekerlemeleri
1.1.1. Yap�lar�nda Kararl�l�k Gösterenler
1.1.2. Yap�lar�nda Kararl�l�k Göstermeyenler
1.2. Ebe Seçme Tekerlemeleri (Say��macalar)
1.2.1. Yap�lar�nda Kararl�l�k Gösterenler
1.2.2. Yap�lar�nda Kararl�l�k Göstermeyenler 1.3. E� Seçme Tekerlemeleri
1.3.1. Yap�lar�nda Kararl�l�k Gösterenler
1.3.2. Yap�lar�nda Kararl�l�k Göstermeyenler
XXXVI
2. Oyun S�ras�nda Söylenen Tekerlemeler
3. Oyun Sonras�nda Söylenen Tekerlemeler
4. Ba��ms�z Oyun Tekerlemeleri
B. Manzum Tekerlemelerinin �ç Yap�s�
1. Oyun Öncesinde Söylenen Tekerlemeler
1.1. Ses De�eri Öne Ç�kan Tekerlemeler
1.2. Söz De�eri Öne Ç�kan Tekerlemeler
2. Oyun S�ras�nda Söylenen Tekerlemeler
2.1. Ses De�eri Öne Ç�kan Tekerlemeler
2.2. Söz De�eri Öne Ç�kan Tekerlemeler
3. Oyun Sonras�nda Söylenen Tekerlemeler
3.1. Söz De�eri Öne Ç�kan Tekerlemeler
4. Ba��ms�z Oyun Tekerlemeleri
4.1. Söz De�eri Öne Ç�kan Tekerlemeler
4.1.1. Söz De�eri Öne Ç�kan Tekerlemelerdeki Unsurlar
4.1.1.1. Hayvan Adlar�
4.1.1.2. Say�lar
4.1.1.3. �ah�s Adlar�
4.1.1.4. Yer Adlar�
4.1.1.5. Renk Adlar�
4.1.1.6. Alay-K�zd�rma Amaçl� Unsurlar
4.1.1.7. Güldürme Amaçl� Unsurlar
4.1.1.8. Sebze-Meyve-Bitki-Yiyecek Adlar�
4.1.1.9. Film Karakterleri-Ünlü Ki�iler
II. MANZUM-MENSUR KARI�IK TEKERLEMELER
1. Oyun Öncesinde Söylenen Tekerlemeler
2. Oyun S�ras�nda Söylenen Tekerlemeler
3. Oyun Sonras�nda Söylenen Tekerlemeler
4. Ba��ms�z Oyun Tekerlemeleri
III. MENSUR TEKERLEMELER
Söz Oyunlar�na Dayal� Tekerlemeler (Yan�ltmacalar)
1
B�R�NC� BÖLÜM
MANZUM TEKERLEMELER “Manzum tekerlemeler”, “oyun” unsuru içinde de�erlendirilen ve �iir özelli�i
gösteren tekerlemelerdir. Çocuk oyunlar�nda, oyunun ba�lang�c�ndan sonuna kadar
hangi tür tekerlemelerin söylenece�i belirlenmi�tir ve bu durum a�amal� olarak
gerçekle�ir. Oyun öncesinde söylenen tekerlemeler, çocuklar�n oyuna geçmeden
önce söyledikleri tekerlemelerdir. �lk olarak, “oyun oynayacak grubun bir araya
gelmesi” sa�lan�r. Bu tekerlemelerde çocuklar, “oyuna davet” edilir. Çocuklar�n bir
araya gelmesinden sonraki a�ama, oyun içinde önemli bir rolü olan, “ebeyi
seçmek”tir. Ebe belirlendikten sonraki a�ama ise, “e�lerin seçimi”dir ve bu a�amalar
tamamland�ktan sonra “oyun”a geçilir.
Oyuna geçildikten sonra söylenecek tekerleme, seçilen oyuna göre de�i�iklik
gösterir. Son olarak oyun bitirildi�inde, çocuklar�n evlerine da��l�rken söyledikleri
“oyun sonu tekerlemeleri” söylenir. Bu bölümde tekerlemeler, oyun unsuru etraf�nda
geli�en a�amalara ve tekerlemelerin dize say�lar�na göre, azdan-ço�a do�ru tasnif
edilmi�lerdir.
I. MANZUM TEKERLEMELER�N�N DI� YAPISI
Bu bölümde yer alan tekerlemelerin, “Manzum Tekerlemeler” ba�l���
alt�nda de�erlendirilmesinin nedeni, bu tekerlemelerin �iir niteli�i ta��malar�d�r.
Çocuklar�n ilk �iir denemeleri olan bu tekerleme metinlerinde, d�� yap� özellikleri
olarak kafiye düzeni ve hece ölçüsü gibi ölçütler aranm��t�r. Hece ölçüsü bak�m�ndan
birliktelik gösteren metinler “yap�lar�nda kararl�”; göstermeyenler “yap�lar�nda
karars�z” olarak de�erlendirilmi�tir. Çal��man�n d�� yap�s�n�n tasnifinde Ahmet �ükrü
Esen’in “Anadolu Türküleri” adl� eserindeki yöntem esas al�nm��t�r (Esen, 9-22).
Boratav 100 soruda Türk Halk Edebiyat� adl� eserinde, say��macalarda (ebe
seçme tekerlemeleri) hece ölçüsü d���nda, tekerlemenin kendine özgü bir kuraldaki
hareketlere uyarak 4 tempo üzerinde söylendi�ini ifade etmektedir.
“�nne minne, ucu dinne (4+4) = 1+1+1+1
Filfil lice, ku� dillice” (4+4) = 1+1+1+1
2
Ayr�ca, tekerlemelerin uyak düzeni için kesin bir kural�n olamayaca��n�, ayn�
tekerlemenin kendi içinde bile ba�ka bir düzene dönü�ebilece�ini ifâde etmi�tir
(Boratav, 171-172).
A. OYUN ÖNCES�NDE SÖYLENEN TEKERLEMELER
Oyun öncesi tekerlemeleri, oyuna haz�rl�k niteli�indedir. S�rayla oyuna davet,
ebe seçme tekerlemeleri ve e� seçimi tekerlemeleri söylenir.
1. Oyuna Davet (Ça��rma) Tekerlemeleri:
Oyuna davet tekerlemelerinin amac�, çocuklara oyun oynanaca��n� haber
vermek ve oyun oynayacak grubu bir araya getirmektir.
1.1. Yap�lar�nda Kararl�l�k Gösterenler:
1.1.1. Dört Dizeli Olanlar:
-1-
Küsketen küser misin? a ( 3 + 4 = 7 )
Faytona biner misin? a ( 3 + 4 = 7 )
Faytoncu seni sevmi� b ( 3 + 4 = 7 )
O�lumla oynar m�s�n? a ( 3 + 4 = 7 )
(Dirim, 61)
Tekerlemede yedili hece ölçüsü kullan�lm��t�r. Duraklar bütün dizelerde
ayn�d�r. (-n) sesleriyle yar�m kafiye ve (-er misin/-ar m�s�n) ekleriyle ek redif
yap�lm��t�r.
1.2. Yap�lar�nda Kararl�l�k Göstermeyenler:
1.2.1. �ki Dizeli Olanlar:
-2-
Sabri pabucu yar�m a ( 2 + 5 = 7 )
�k d��ar�ya oynayal�m a ( 5 + 4 = 9 )
(Özhan, 33)
3
Tekerlemenin 1.dizesinde (2+5) yedili; 2. dizesinde (5+4) dokuzlu hece
ölçüsü kullan�lm��t�r. (-�m) sesleriyle tam kafiye yap�lm��t�r.
1.2.2. Üç Dizeli Olanlar: -3-
Sapan akan a ( 2 + 2 = 4 )
Gelmeyenin babas�n�n sakal�na b ( 12 )
Pisik boku c ( 2 + 2 = 4 )
(Özhan, 33)
Tekerlemenin 2. dizesindeki yap� mensur özellik ta��mas�na ra�men 1. ve
3. dizedeki (2+2) dörtlü hece ölçüsü tekerlemeyi manzum bir yap�ya yakla�t�rm��t�r.
Tekerlemede kafiyeye ait unsurlar görülmemektedir. �lk dizedeki (-an) sesleriyle ses
tekrarlar� yap�lm��t�r.
1.2.3. Dört Dizeli Olanlar:
-4-
El ba��m a ( 1 + 2 = 3 )
Etek ta��m a ( 2 + 2 = 4 )
Yüzük ta��m a ( 2 + 2 = 4 )
Top ta��m a ( 1 + 2 = 3 )
(Özhan, 33)
Tekerlemenin 1. ve 4. dizelerinde (1+2) üçlü hece ölçüsü; 2. ve 3.dizelerinde
(2+2) dörtlü hece ölçüsü kullan�lm��t�r. 1. ve 2. dizede (a�) sesleriyle tam kafiye, (-
�m) sesleriyle redif yap�lm��t�r. 2. 3. ve 4. dizede (ta��m) kelimesi tekrar edilmi�tir.
-5-
Gökten bir ku� uçar a ( 3 + 3 = 6 )
Kanatlar� kebap bi�er a ( 4 + 4 = 8 )
Bu u�akl�k gelir geçer a ( 4 + 4 = 8 )
Gelin u�ak oynayal�m b ( 4 + 4 = 8 )
(Cafero�lu, 80)
4
Tekerlemenin 1. dizesinde (3+3) alt�l�; di�er dizelerinde (4+4) sekizli hece
ölçüsü görülür. 1. 2. ve 3. dizede (uç-ar/bi�-er/geç-er) kelimeleriyle yar�m kafiye ve
redif yap�lm��t�r.
2. Ebe Seçme Tekerlemeleri (Say��macalar):
Oyunlarda ebe olacak çocu�u saptamak amac� ile her hece ayr� ayr� ve her
hece bir çocukla e�lenecek �ekilde söylenir. Son hece hangi çocukta biterse o ebe
olur.
2.1. Yap�lar�nda Kararl�l�k Gösterenler:
2.1.1. �ki Dizeli Olanlar:
-6-
�nci minci a ( 2 + 2 = 4 )
Kim birinci? a ( 1 + 3 = 4 )
(C�r�k, 7885)
Tekerlemede dörtlü hece ölçüsü kullan�lm��t�r. Duraklar� (2+2) ve (1+3)
olmak üzere birbiriyle uyumsuzdur. (minci/birinci) kelimeleri aras�nda zengin kafiye
yap�lm��t�r. 1. dizedeki (inci/ minci) kelimeleriyle ikileme yap�lm��t�r.
-7-
O mo viran a ( 2 + 2 = 4 )
Hepeviran a ( 4 )
(Rémy Dor, 154)
Tekerlemede dörtlü hece ölçüsü kullan�lm��t�r. Birinci dize (2+2) durakl�;
ikinci dize duraks�zd�r. (-viran) sözcükleriyle tunç kafiye yap�lm��t�r.
-8-
��ne iplik a ( 2 + 2 = 4 )
Yald�z kibrit b ( 2 + 2 = 4 )
(Öztürk, 2311)
5
Tekerlemede dörtlü hece ölçüsü kullan�lm��t�r. Duraklar� (2+2) birbiriyle
uyumludur. Tekerlemede kafiye unsuru bulunmamaktad�r.
-9-
Altm�� yetmi� a ( 2 + 2 = 4 )
�km�� gitmi� a ( 2 + 2 = 4 )
(Rémy Dor, 25)
Tekerlemede dörtlü hece ölçüsü kullan�lm��t�r. Duraklar� (2+2) uyumludur.
Yar�m kafiye (-t) ve redif (-m��/-mi�) bulunmaktad�r.
-10-
Ho horizon a ( 1 + 3 = 4 )
Keterizon a ( 4 )
(Öztelli, 1742)
Tekerlemede dörtlü hece ölçüsü kullan�lm��t�r. (-rizon) sözcükleriyle zengin
kafiye yap�lm��t�r.
-11- Araban�n tekeri a ( 4 + 3 = 7 )
�stanbul’un �ekeri a ( 4 + 3 = 7 )
(Rémy Dor, 68)
Tekerlemede yedili hece ölçüsü kullan�lm��t�r. Duraklar� (4+3) uyumludur.
zengin kafiye (-eker), redif (-i) ve ses unsurlar� (-�n /-un) bulunmaktad�r.
-12- Ya �undad�r ya bunda a ( 4 + 3 = 7 )
Helvac�n�n k�z�nda a ( 4 + 3 = 7 )
(Özseven, 12)
Tekerlemede yedili hece ölçüsü kullan�lm��t�r. Duraklar� (4+3) uyumludur.
Kafiye unsuru görülmemektedir. Ses ahengini yakalamak için seste� kelimeler (-
unda/-�nda) kullan�lm��t�r.
6
-13-
�ampanya sulu bamya a ( 3 + 4 = 7 )
Can�m ister dondurma a ( 4 + 3 = 7 )
(Rémy Dor,161)
Tekerlemede yedili hece ölçüsü kullan�lm��t�r. Duraklar� (3+4) ve (4+3)
olmak üzere birbiriyle uyumsuzdur. (-a) sesi ile yar�m kafiye yap�lm��t�r.
2.1.2. Üç Dizeli Olanlar: -14-
Anyal� a ( 3 )
Manyal� a ( 3 )
Konyal� a ( 3 )
(Rémy Dor, 68)
Tekerlemenin bütün dizeleri üçer heceden olu�maktad�r. Dizelerin her biri
duraks�zd�r ve hece ölçüsü bulunmamaktad�r. Tekerlemede (-nya) sesleriyle zengin
kafiye (-l�) ekleriyle redif yap�lm��t�r.
-15-
O o makine a ( 2 + 3 = 5 )
Makinam tak tak b ( 3 + 2 = 5 )
Severim �ak �ak b ( 3 + 2 = 5 )
(Tokmakç�o�lu, 84)
Tekerlemede be�li hece ölçüsü kullan�lm��t�r. Duraklar ikinci ve üçüncü
dizede (3+2) uyumlu; ilk dizeyle (2+3) uyumsuzdur. (-ak) sesleriyle tam kafiye
yap�lm��t�r. Ayr�ca (tak tak/ �ak �ak) kelimeleri ikileme olarak kullan�lm��t�r.
-16-
Birincili�ine a ( 6 )
�kincili�ine a ( 6 )
Üçüncülü�üne a ( 6 )
(Rémy Dor, 33)
Tekerlemenin bütün dizeleri alt��ar heceden olu�maktad�r. Dizelerin
7
tamam� duraks�z oldu�u için hece ölçüsü bulunmamaktad�r. (birinci-li�ine/ikinci-
li�ine/üçüncü-lü�üne) sözcükleriyle zengin kafiye ve redif yap�lm��t�r.
-17-
Portakal� soydurdum a ( 4 + 3 = 7 )
Ba� ucuma koydurdum a ( 4 + 3 = 7 )
Ben bir yalan uydurdum a ( 4 + 3 = 7 )
(Öztelli, 1742)
Tekerlemede yedili hece ölçüsü bulunmaktad�r. Duraklar� (4+3) uyumludur.
(y) sesi ile yar�m kafiye, (durdum) ekleriyle redif yap�lm��t�r.
2.1.3. Dört Dizeli Olanlar:
-18- Hendek mendek a ( 2 + 2 = 4 )
Sarsa leylek a ( 2 + 2 = 4 )
Çikolata b ( 4 )
Sümbül melek a ( 2 + 2 = 4 )
(Çiçeklio�lu, 4)
Tekerlemede dörtlü hece ölçüsü kullan�lm��t�r.1. 2. ve 4. dize aras�nda (-ek)
sesleriyle tam kafiye yap�lm��t�r. 1. dizedeki (hendek mendek) kelimeleri ikileme
olarak kullan�lm��t�r.
-19-
Birem ikem a ( 2 + 2 = 4 )
Demir diken b ( 2 + 2 = 4 )
Happur hupur c ( 2 + 2 = 4 )
Kaçta kurtul d ( 2 + 2 = 4 )
(Rémy Dor, 32)
Tekerlemede dörtlü hece ölçüsü kullan�lm��t�r. Duraklar� (2+2) uyumludur.
(-ik) sesleriyle tam kafiye yap�lmaya çal���lm��t�r. 3. ve 4. dizede (r/l) sesleriyle
yar�m kafiye ve dize içlerinde (r) sesleri ile aliterasyon yap�lm��t�r. 3. dizede ikileme
(happur hupur) kullan�lm��t�r.
8
-20-
Fil filince a ( 1 + 3 = 4 )
Ku� dilince a ( 1 + 3 = 4 )
Lapa lupa b ( 2 + 2 = 4 )
Pirinç turunç c ( 2 + 2 = 4 )
(Koz, 1971, 5866)
Tekerlemede dörtlü hece ölçüsü kullan�lm��t�r. 1. ve 2. dizede duraklar
(1+3), 3. ve 4. dizede duraklar (2+2) �eklindedir. (fil-ince/dil-ince) kelimeleriyle tam
kafiye ve redif yap�lm��t�r. (lapa lupa/pirinç turunç) kelimeleriyle ikileme
yap�lm��t�r.
-21-
Masal masal maliki a ( 4 + 3 = 7 )
T�rna�� var on iki a ( 4 + 3 = 7 )
T�rna��nda beni var b ( 4 + 3 = 7 )
Pembe güzel teni var b ( 4 + 3 = 7 )
(Çiçeklio�lu, 27)
Tekerlemede yedili hece ölçüsü kullan�lm��t�r. Duraklar� (4+3) uyumludur.
1. ve 2. dizede (maliki/iki) kelimeleriyle zengin kafiye, 3. ve 4. dizede (-en)
sesleriyle tam kafiye; (-i var) ekleriyle redif yap�lm��t�r.
-22-
Leylek leylek lekirdek a ( 4 + 3 = 7 )
Hani bana çekirdek a ( 4 + 3 = 7 )
Çekirde�in içi yok a ( 4 + 3 = 7 )
Sar� k�z�n saç� yok a ( 4 + 3 = 7 )
(Uyguner, 1957, 1503)
Tekerlemede yedili hece ölçüsü kullan�lm��t�r. Duraklar� (4+3) uyumludur.
1. ve 2. dizedeki (lekirdek/çekirdek) kelimeleriyle zengin kafiye, 3. ve 4. dizedeki
(ç) sesi ile yar�m kafiye ve (-i yok/-� yok) kelimeleriyle redif yap�lm��t�r. Ayr�ca dize
içlerinde (k/ç) sesleri ile aliterasyon yap�lm��t�r.
9
-23- Birdu birdu bir alti a ( 4 + 3 = 7 )
Deniz üsti karanti a ( 4 + 3 = 7 )
�nanmazsan say da bak b ( 4 + 3 = 7 )
On altidu on alti a ( 4 + 3 = 7 )
(Rémy Dor, 27)
Tekerlemede yedili hece ölçüsü kullan�lm��t�r. Metin a��z özellikleri
ta��maktad�r. Tekerlemede geçen (-du) ekleri, (-i mek) mastar fiilinin geni� zamanl�
(-dur) kullan�m�d�r ve (-r) sesi dü�mü�tür. 1.ve 2. dizede (-ti) sesleri ile tam kafiye
yap�lm��t�r. Dize içlerinde (ti/du) sesleri s�kça kulln�larak aliterasyon yap�lm��t�r.
-24-
Birim birim bir alt� a ( 4 + 3 = 7 )
Deniz gibi kum alt� a ( 4 + 3 = 7 )
Gelin k�zlar sayal�m b ( 4 + 3 = 7 )
On alt�d�r on alt� a ( 4 + 3 = 7 )
(Rémy Dor,32)
Tekerlemede yedili hece ölçüsü kullan�lm��t�r. Duraklar� (4+3) uyumludur.
1. ve 2. dizede (alt�) kelimeleriyle cinasl� kafiye yap�lm��t�r. Tekerleme uyak biçimi
bak�m�ndan mani türüyle benzerlik göstermi�tir.
-25-
Balonlar�n sar�s� a ( 4 + 3 = 7 )
Kimde oyun s�ras� a ( 4 + 3 = 7 )
Kim ç�kmazsa oyundan b ( 4 + 3 = 7 )
Babas� olur koyundan b ( 4 + 3 = 7 )
(Bak�rc�, 1982)
Tekerlemede yedili hece ölçüsü kullan�lm��t�r. Duraklar� (4+3) uyumludur.
1. ve 2. dizedeki (sar�s�/s�ras�) sözcükleriyle kelime oyunlar� yap�lm��t�r. 3. ve 4.
dizede (oyun) kelimeleriyle zengin kafiye, (-dan) ekleriyle redif yap�lm��t�r.
-26-
Elmalar yedi buçuk a ( 3 + 4 = 7 )
10
Yesinler çoluk çocuk a ( 3 + 4 = 7 )
Karpuz kestim kan ç�kt� b ( 4 + 3 = 7 )
Ay�e oyundan ç�kt� b ( 2 + 5 = 7 )
(Dirim, 54)
Tekerlemede yedili hece ölçüsü kullan�lm��t�r. 1. ve 2. dizelerde (3+4); 3.
dize (4+3) ve 4. dizede (2+5) duraklar� kullan�lm��t�r.1. ve 2. dizede (-çuk/-cuk)
sesleri ile zengin kafiye, 3. ve 4. dizede (-an) sesleriyle tam kafiye, (ç�kt�)
kelimeleriyle redif yap�lm��t�r. Ayr�ca 2. dizede ikileme (çoluk çocuk) kullan�lm��t�r.
-27-
Ya �undad�r ya bunda a ( 4 + 3 = 7 )
Helvac�n�n k�z�nda a ( 4 + 3 = 7 )
Keçe külah ba��nda a ( 4 + 3 = 7 )
Ya �undad�r ya bunda a ( 4 + 3 = 7 )
(Uslu, 27)
Tekerlemede yedili hece ölçüsü kullan�lm��t�r. Duraklar� (4+3) uyumludur.
Tekerlemede kafiye unsuru görülmemektedir. (Ya �undad�r ya bunda) gibi kelime
tekrarlar� ve (-unda/-�nda) gibi ses tekrarlar� görülmektedir. Dize sonlar�ndaki ses
benzerlikleri bir naz�m düzeni olu�turmu�tur.
2.1.4. Be� Dizeli Olanlar:
-28-
Eveleme debeleme a ( 2 + 2 = 4 )
Halbur dedim b ( 2 + 2 = 4 )
Hulbur dedim b ( 2 + 2 = 4 )
Sen gir dedim b ( 2 + 2 = 4 )
Sen ç�k dedim b ( 2 + 2 = 4 )
(Rémy Dor,109)
Tekerlemede dörtlü hece ölçüsü görülmektedir. Duraklar� (2+2) uyumludur.
Tekerlemede kafiye unsuru bulunmamaktad�r. (halbur/hulbur/dedim/sen)
kelimeleriyle, kelime tekrarlar� yap�lm��t�r. 1. dizede (eveleme debeleme)
kelimeleriyle ikileme yap�lm��t�r.
11
2.1.5. Alt� Dizeli Olanlar: -29-
Ooo
�nne mine a ( 2 + 2 = 4 )
Ucu dine a ( 2 + 2 = 4 )
Filfillice a ( 4 )
Ku� dillice a ( 1 + 3 = 4 )
Laka luka a ( 2 + 2 = 4 )
Pirinç turunç b ( 2 + 2 = 4 )
(Öztelli, 1958, 1742-1743)
Tekerleme metninin son dizeleri düzenlenmi� ve kararl� yap�ya dahil
edilmi�tir. Dizelerde (2+2) ve (1+3) olmak üzere dörtlü hece ölçüsü kullan�lm��t�r. 1.
ve 2. dizedeki (mine/dine) kelimeleriyle zengin kafiye, 3. ve 4. dizede (filfil-lice/dil-
lice) kelimeleriyle tam kafiye ve redif yap�lm��t�r. 5. dizede ikileme (laka luka)
kullan�lm��t�r.
-30-
Edin nene a ( 2 + 2 = 4 )
Bedin nene a ( 2 + 2 = 4 )
Suya dü�mü� b ( 2 + 2 = 4 )
Kad�n nene a ( 2 + 2 = 4 )
Al ç�k bal ç�k c ( 2 + 2 = 4 )
Sen dur sen ç�k c ( 2 + 2 = 4 )
(Çiçeklio�lu, 3)
Tekerlemede dörtlü hece ölçüsü kullan�lm��t�r. Duraklar� (2+2) uyumludur.
1. 2. ve 4. dizede (edin nene/bedin nene/kad�n nene ) kelimeleriyle zengin kafiye ve
redif yap�lm��t�r.
-31-
��ne iplik a ( 2 + 2 = 4 )
Y�ld�z kirpik a ( 2 + 2 = 4 )
Sarma sat�r b ( 2 + 2 = 4 )
Görme bat�r b ( 2 + 2 = 4 )
12
�stanbul’dan c ( 3 + 1 = 4 )
Gelin getir b ( 2 + 2 = 4 )
(Rémy Dor,122)
Tekerlemede dörtlü hece ölçüsü görülmektedir. Duraklar� 1. 2. 3. 4. ve 6
dizelerde (2+2); 5. dizede (3+1) �eklindedir. 1. ve 2. dizedeki (-ik) sesleriyle tam
kafiye; 3. 4. ve 6. dizedeki (-at�r/-etir) sesleriyle zengin kafiye yap�lm��t�r.
2.1.6. Yedi Dizeli Olanlar: -32-
��nem mi�nem a ( 2 + 2 = 4 )
Ucu di�nem a ( 2 + 2 = 4 )
Fil fil atan b ( 2 + 2 = 4 )
File batan b ( 2 + 2 = 4 )
Hapuz hupuz c ( 2 + 2 = 4 )
Ya�r�l yo�rul d ( 2 + 2 = 4 )
Su iç kurtul d ( 2 + 2 = 4 )
(Çiçeklio�lu, 9)
Tekerlemede dörtlü hece ölçüsü kullan�lm��t�r. Duraklar� (2+2) uyumludur.
1. ve 2. dizede (mi�ne-m/di�ne-m) kelimeleriyle zengin kafiye ve redif, 3. ve 4.
dizede (atan/batan) kelimeleriyle tunç kafiye, 6. ve 7. dizede (yo�rul/kurtul)
kelimeleriyle tam kafiye yap�lm��t�r. Ayr�ca tekerlemede (il/�l) sesleri ile aliterasyon
yap�lm�� ve ikilemeler (i�nem mi�nem/fil fil/hapuz hupuz/ya�r�l yo�rul) s�kça
kullan�lm��t�r.
2.1.7. Sekiz Dizeli olanlar:
-33- Elma yedi a ( 2 + 2 = 4 )
Sayar sekiz b ( 2 + 2 = 4 )
Doyar dokuz b ( 2 + 2 = 4 )
Dokur cinim c ( 2 + 2 = 4 )
Bekir cinim c ( 2 + 2 = 4 )
Halbur dedim c ( 2 + 2 = 4 )
13
Sen gir dedim c ( 2 + 2 = 4 )
Sen ç�k dedim c ( 2 + 2 = 4 )
(Çiçeklio�lu, 5)
Tekerlemede dörtlü hece ölçüsü kullan�lm��t�r. Duraklar� (2+2) uyumludur.
2. ve 3. dizede (say-ar/doy-ar) kelimeleriyle yar�m kafiye ve redif, (sekiz/dokuz)
kelimeleriyle yar�m kafiye olu�mu�tur. 4. ve 5. dizede (dokur cinim/Bekir cinim)
kelimeleriyle yar�m kafiye ve redif, 6. ve 7. dizede (halbur dedim/gir dedim)
kelimeleriyle yar�m kafiye ve redif, ayr�ca 2. dize ile 7. dizeye kadar olan dizeler
aras�nda (r) sesi ile iç kafiye yap�lm��t�r.
2.1.8. On Dizeli Olanlar: -34-
Elim elim epelek a ( 4 + 3 = 7 )
Elden ç�kt� kepenek a ( 4 + 3 = 7 )
Kepene�in ucu yok a ( 4 + 3 = 7 )
Süleyman�n saç� yok a ( 4 + 3 = 7 )
Bindim deve boynuna b ( 2 + 5 = 7 )
Sürdüm Halep yoluna b ( 2 + 5 = 7 )
Halep yolu �ambazar c ( 4 + 3 = 7 )
�çinde ay� gezer c ( 4 + 3 = 7 )
Ay� beni korkuttu d ( 4 + 3 = 7 )
Yüre�imi burkuttu d ( 4 + 3 = 7 )
(Çiçeklio�lu, 32)
Tekerlemede yedili hece ölçüsü kullan�lm��t�r. Duraklar� 1. 2. 3. 4. 7. 8. 9. ve
10. dizelerde (4+3); 5. ve 6. dizelerde (2+5) �eklindedir. 1. ve 2. dizede
(epelek/kepenek) kelimeleriyle tam kafiye, 3. ve 4. dizede (uc-u yok/saç-� yok)
kelimeleriyle yar�m kafiye ve redif, 7. ve 8. dizelerde (�ambazar/gezer)
kelimeleriyle zengin kafiye; 9. ve 10 dizede (kork-uttu/burk-uttu) kelimeleriyle tam
kafiye ve redif yap�lm��t�r.
14
2.1.9. On �ki Dizeli Olanlar: -35-
Bir iki üç a ( 3 + 1 = 4 )
Ebelik güç a ( 3 + 1 = 4 )
Sonra dört be� b ( 2 + 2 = 4 )
Haydi karde� b ( 2 + 2 = 4 )
Alt�ya geç c ( 3 + 1 = 4 )
Oyunu seç c ( 3 + 1 = 4 )
Yediye gel d ( 3 + 1 = 4 )
�p ne güzel d ( 1 + 3 = 4 )
Bul sekizi e ( 1 + 3 = 4 )
E� al bizi e ( 1 + 3 = 4 )
Dokuzla on f ( 1 + 3 = 4 )
Oyuna kon f ( 1 + 3 = 4 )
(Rémy Dor, 11)
Tekerlemenin tüm dizelerinde tam kafiye (üç/güç, be�/karde�, geç/seç, gel/
güzel, sekizi/bizi, on/kon) kullan�lm��t�r. Hece ölçüsü (3+1), (2+2) ve (1+3) dörtlü
hece ölçüsüdür.
2.2. Yap�lar�nda Kararl�l�k Göstermeyenler:
2.2.1. �ki Dizeli Olanlar:
-36-
Bir iki na çukur a ( 3 + 3 = 6 )
Ku�na ku�na na çukur a ( 4 + 3 = 7 )
(Rémy Dor, 9)
Tekerlemede belli bir hece ölçüsü kullan�lmam��t�r. �lk dizede (3+3) alt�l�; 2.
dizede (4+3) yedili hece ölçüsü kullan�lm��t�r. (ku) sesi ile aliterasyon yap�lm��t�r.
Tekerlemede kelime ve ses tekrarlar�na (na çukur) ba�vurulmu�tur. Ayr�ca 2. dizede
ikileme (ku�na ku�na) kullan�lm��t�r.
-37- Bir iki üç dört be� alt� yedi a ( 5 + 5 = 10 )
15
�kiz mikiz sekiz b ( 4 + 2 = 6 )
(Rémy Dor, 20)
Tekerlemenin ilk dizesinde (5+5) onlu; 2. dizesinde ( 4+2) alt�l� hece ölçüsü
kullan�lm��t�r. �kinci dizedeki (-kiz) sesleriyle aliterasyon yap�lm��t�r. Tekerlemede
kafiye unsuru bulunmamaktad�r.
-38-
Ali Veli a ( 2 + 2 = 4 )
K�rk dokuz elli a ( 3 + 2 = 5 )
(Rémy Dor, 42)
Tekerlemenin ilk dizesinde (2+2) dörtlü; 2. dizesinde (3+2) be�li hece ölçüsü
kullan�lm��t�r. (Veli/elli) kelimeleriyle tam kafiye yap�lm��t�r. 1. dizede ikileme (Ali
Veli) kullan�lm��t�r.
-39-
Akan bakan bekriko a ( 4 + 3 = 7 )
Çemdan güli hala katzo ho a ( 4 + 5 = 9 )
(Rémy Dor, 59)
Tekerlemenin ilk dizesinde (4+3) yedili; 2. dizesinde (4+5) dokuzlu hece
ölçüsü kullan�lm��t�r. Dize sonlar�ndaki (o) sesi yar�m kafiye yap�lmaya çal���lm��t�r.
-40-
Nerden geldin, ordan ç�k a ( 4 + 3 = 7 )
Saçlar� ba�lar� k�v�rc�k a ( 6 + 3 = 9 )
(Gök�en, 369)
Tekerlemenin 1. dizesinde (4+3) yedili, 2. dizesinde (6+3) dokuzlu hece
ölçüsü kullan�lm��t�r. Dize sonlar�ndaki (-ç�k/-c�k) sesleriyle zengin kafiye
yap�lm��t�r. Metinde (r) sesi s�kça kullan�larak aliterasyon yap�lm��t�r.
-41-
Ha bir, ha iki, ha üç, ha dört a ( 8 )
Habe� b ( 2 )
(Rémy Dor, 18)
16
Tekerlemede geçen “Habe�” kelimesi arap anlam�na gelmektedir. Say��ma
s�ras�nda Habe� kelimesi kime gelirse o ebe olur. Burada “Habe�” kelimesi ile “ebe”
aras�ndaki ba�lant� çocuk dünyas�nda iki duruma olumsuz bak�lmas�ndan
kaynaklanmaktad�r. Kafiye unsuru bulunmamaktad�r.
2.2.2. Üç Dizeli Olanlar:
-42-
Saç ba� a ( 1 + 1 = 2 )
Ebenin eline b ( 3 + 3 = 6 )
Vur kaç c ( 1 + 1 = 2 )
(Yüksel, 3770)
Tekerlemenin 1. ve 3. dizeleri (1+1) ikili; 2. dizesi (3+3) alt�l� hece ölçüsü ile
yaz�lm��t�r. (saç/ba�) kelimeleriyle yar�m kafiye yap�lm�� ve 1. dizede ikileme (saç
ba�) kullan�lm��t�r.
-43-
Bir iki üç dört be� a ( 6 )
Be�ikte pi� a ( 3 + 1 = 4 )
Kalburda �i� a ( 3 + 1 = 4 )
(Rémy Dor,17)
Tekerlemenin ilk dizesi alt� heceden olu�maktad�r ve duraks�zd�r. 2. ve 3.
dizede (3+1) dörtlü hece ölçüsü kullan�lm��t�r. Dize sonlar�ndaki (-�) sesi ile yar�m
kafiye yap�lm��t�r.
-44-
Portakal� soydum a ( 4 + 2 = 6 )
Ba� ucuma koydum a ( 4 + 2 = 6 )
Ben bir yalan uydurdum a ( 1 + 1 + …= 7 )
(Koz, 1974, 7072)
Tekerlemenin 1. ve 2. dizesi (4+2) alt�l�; 3. dizesi yedi heceden meydana
gelmektedir ve ayn� zamanda bu tekerleme bir say��maca oldu�u için son dizede her
heceye vurgu yap�lm��t�r. 1. ve 2. dizede (soy-dum/koy-dum) tam kafiye ve redif
17
kullan�lm��t�r. 2. ve 3. dizede (y) sesi ile yar�m kafiye yap�lm��t�r. Ayn� tekerlemenin
farkl� bir varyantlar�, 17 nolu tekerlemede yer almaktad�r.
-45-
Bedi co a ( 2 + 1 = 3 )
Con bidi badi pufra b ( 3 + 4 = 7 )
Beni ago ün dö trua b ( 4 + 5 = 9 )
(Rémy Dor, 72)
Tekerlemenin 1. dizesinde (2+1) üçlü; 2. dizesinde (3+4) yedili ve 3.
dizesinde (4+5) dokuzlu hece ölçüsü kullan�lm��t�r. Tekerlemenin 2. ve 3. dizesinde
(pufra/trua) kelimeleriyle yar�m kafiye yap�lm�� ve tekerlemede ses tekrarlar�na (di/
co) ba�vurulmu�tur.
-46-
En a ( 1 )
Endili bo b ( 3 + 1 = 4 )
Allah say�da ben ç�ksam c ( 5 + 3 = 8 )
(Rémy Dor, 45)
Tekerlemenin ilk dizesi bir heceden olu�maktad�r. 2. dizede (3+1) dörtlü, 3.
dizede (5+3) sekizli hece ölçüsü kullan�lm��t�r. Tekerlemede ses tekrarlar� (-en)
yap�lm��t�r.
-47-
�ngili mingili boftina a ( 6 + 3 = 9 )
Avini avini domina a ( 6 + 3 = 9 )
Boftin tiriz b ( 2 + 2 = 4 )
(Tokmakç�o�lu, 106)
Tekerlemenin ilk iki dizesinde (6+3) dokuzlu, di�er dizesi (2+2) dörtlü hece
ölçüsü kullan�lm��t�r. 1. ve 2. dizede (-ina) sesleri ile zengin kafiye yap�lm��t�r.
1. dizede ikileme (ingili mingili) kullan�lm��t�r.
18
-48-
Bir iki üç …on a ( 20 )
Sana kim dedi b ( 3 + 2 = 5 )
Kedi fareyi yedi b ( 2 + 5 = 7 )
(Rémy Dor, 22)
Tekerlemenin ilk dizesinde say��ma unsuru bulunmaktad�r ve ilk dizede hece
ölçüsü bulunmamaktad�r. 2. dizede (3+2) be�li; 3. dizede (2+5) yedili hece ölçüsü
kullan�lm��t�r. 2. ve 3. dizede (de-di/ye-di) kelimeleriyle yar�m kafiye ve redif
yap�lm��t�r.
-49-
Ebeleme debeleme a ( 4 + 4 = 8 )
El ku� del ku� b ( 2 + 2 = 4 )
Ebelik pek ho� b ( 3 + 2 = 5 )
(Gök�en, 368)
Tekerlemenin 1. dizesi (4+4) sekizli; 2. dizesi (2+2) dörtlü ve 3. dizesi (3+2)
be�li hece ölçüsü ile yaz�lm��t�r. 2. ve 3. dizede (ku�/ho�) kelimeleriyle yar�m kafiye,
dize içlerindeki (l) sesi ile aliterasyon yap�lm��t�r.
-50-
Ekmek a ( 2 )
Tuz b ( 1 )
Otuz b ( 2 )
(Rémy Dor, 44)
Tekerlemede hece ölçüsü bulunmamaktad�r. 1. ve 2. dize iki hecede; 2. dize
bir heceden meydana gelmi�tir. 2. ve 3. dizedeki (tuz/otuz) kelimeleriyle tunç kafiye
yap�lm��t�r.
-51-
Ene den turuva a ( 3 + 3 = 6 )
Ben ç�kt�m b ( 1 + 2 = 3 )
Sahiden de ben ç�kt�m b ( 4 + 3 = 7 )
19
(Rémy Dor, 47)
Tekerlemenin 1. dizesinde (3+3) alt�l�; 2. dizesinde (1+2) üçlü ve 3.
dizesinde (4+3) yedili hece ölçüsü görülmektedir. Kafiye unsurlar� bulunmamaktad�r.
(ben/ç�kt�m) kelimeleri kullan�larak tekrarlar yap�lm��t�r.
-52-
�t p�t a ( 1 + 1 = 2 )
Nerden geldin b ( 2 + 2 = 4 )
Ordan ç�k c ( 2 + 1 = 3 )
(Çiçeklio�lu, 30)
Tekerlemenin 1. dizesinde (1+1) ikili; 2. dizesinde (2+2) dörtlü ve üçüncü
dizesinde (2+1) üçlü hece ölçüsü kullan�lm��t�r. Kafiyeye ait unsurlar
bulunmamaktad�r. 1. dizede ikileme (ç�t p�t) kullan�lm��t�r.
-53-
Tah taraba a ( 1 + 3 = 4 )
Ekiz mekiz b ( 2 + 2 = 4 )
Sekiz dokuz on c ( 5 )
(Rémy Dor, 51)
Tekerlemenin 1. dizesinde (1+3); 2. dizesinde (2+2) dörtlü hece ölçüsü
kullan�lm��t�r. 3. dize be� heceden olu�maktad�r ve duraks�zd�r. Tekerlemede
kafiyeye ait unsurlar bulunmamaktad�r. 2. dizede ikileme (ekiz mekiz) kullan�lm��t�r.
-54-
Albo �stirbo a ( 2 + 3 = 5 )
Nebido a ( 3 )
Ambaro a ( 3 )
(Rémy Dor, 61)
Tekerlemenin ilk dizesinde (2+3) be�li hece ölçüsü kullan�lm��t�r. 2. ve 3.
dizeler üçer heceden olu�maktad�r ve duraks�zd�r. Rémy Dor’un ad� geçen eserinden
bu tekerlemenin Frans�zca ses taklitlerinden olu�tu�unu ö�reniyoruz. Dize
sonlar�ndaki (o) sesleri ile yar�m kafiye olu�tu�u söylenebilir.
20
-55-
Anya manya a ( 2 + 2 = 4 )
Kumpanya a ( 3 )
Bir �i�e �ampanya a ( 3 + 3 = 6 )
(Uyguner, 1957, 1503)
Tekerlemenin dizelerindeki hece ölçüsü birbirinden farkl�d�r. Dize
sonlar�ndaki (anya) sesleriyle zengin kafiye yap�lm�� ve 1. dizede ikileme (anya
manya) kullan�lm��t�r.
-56-
Esi mes a ( 2 + 1 = 3 )
Koca kar� b ( 2 + 2 = 4 )
Kavgay� kes a ( 3 + 1 = 4 )
(Rémy Dor, 108)
Tekerlemenin 1. dizesinde (2+1) üçlü; 2. dizesinde (2+2) dörtlü ve 3.
hecesinde (3+1) dörtlü hece ölçüsü kullan�lm��t�r. 1. ve 3. dizedeki (-es) sesleriyle
tam kafiye yap�lm��t�r.
-57-
�ni mini dudu mini a ( 4 + 4 = 8 )
T�ralan kaçalan b ( 3 + 3 = 6 )
Deliva dalivan bit c ( 3 + 4 = 7 )
(Sezgin, 208)
Tekerlemenin 1. dizesinde (4+4) sekizli; 2. dizesinde (3+3) alt�l�; 3.
dizesinde (3+4) yedili hece ölçüsü kullan�lm��t�r. Tekerlemede kafiye unsuru
bulunmamaktad�r. 1. dizede ikileme (ini mini) kullan�lm��t�r.
-58-
Çal� ç�rp� a ( 2 + 2 = 4 )
Gömlek don b ( 2 + 1 = 3 )
On b ( 1 )
(Rémy Dor, 43)
21
Tekerlemenin 1. dizesinde (2+2) dörtlü ; 2. dizesinde (2+1) üçlü hece ölçüsü
kullan�lm��t�r. 3. dize tek heceden olu�maktad�r. 2. ve 3. dizede geçen (don/on)
kelimeleriyle tam kafiye yap�lm��t�r. 1. dizede ikileme (çal� ç�rp�) kullan�lm��t�r.
-59-
�n min ucu dil a ( 3 + 3 = 6 )
Fil filin ku� dilin b ( 3 + 3 = 6 )
Layton finton b ( 2 + 2 = 4 )
(Dirim, 80)
Tekerlemenin 1.ve 2. dizesinde (3+3) alt�l�; 3 dizesinde ( 2+2) dörtlü hece
ölçüsü kullan�lm��t�r. Tekerlemede kafiye unsuru bulunmamaktad�r. Dize içlerinde
(il/in) sesleri kullan�larak aliterasyon yap�lm��t�r.
-60-
Nal m�k a ( 1 + 1 = 2 )
Çay�r çimen b ( 2 + 2 = 4 )
K�rk a ( 1 )
(Rémy Dor, 49)
Tekerlemenin 1. dizesinde (1+1) ikili; 2. dizesinde ( 2+2) dörtlü hece ölçüsü
kullan�lm��t�r.3. dize tek heceden olu�maktad�r. 1. ve 3. dizedeki (-k) sesleriyle
yar�m kafiye yap�lm�� ve 2. dizede ikileme (çay�r çimen) kullan�lm��t�r.
-61-
Petijoli pem pem a ( 4 + 2 = 6 )
Panya pufla fendi b ( 4 + 2 = 6 )
S�namad a go c ( 3 + 2 = 5 )
(Rémy Dor, 155)
Tekerlemenin 1. ve 2. dizelerinde (4+2) alt�l� ve 3. dizesinde (3+2) be�li hece
ölçüsü kullan�lm��t�r. Kafiye unsurlar�ndan söz edilemez. Tekerlemede (p/f) sesleri
ile aliterasyon yap�lm��t�r.
22
2.2.3. Dört Dizeli Olanlar:
-62- Bir/iki/ üç/ …dokuz a ( 19 )
On b ( 1 )
K�rm�z� don b ( 3 + 1 = 4 )
Git kom�unun dam�na kon b ( 4 + 4 = 8 )
(Rémy Dor, 20)
Tekerleme say��maca tekerlemesi oldu�u için ilk iki dizesinde hece
ölçüsünden söz etmek mümkün de�ildir. 3. dizede (3+1) dörtlü; 4. dizede (4+4)
sekizli hece ölçüsü kullan�lm��t�r. 2. 3. ve 4. dizelerdeki (on/don/kon) kelimeleriyle
tam kafiye yap�lm��t�r.
-63-
All� pulak a ( 2 + 2 = 4 )
Güllü pulak a ( 2 + 2 = 4 )
�undan al b ( 2 + 1 = 3 )
�unu b�rak a ( 2 + 2 = 4 )
(Rémy Dor,62)
Tekerlemenin 1. 2. ve 3. dizesinde (2+2) dörtlü; 3. dizesinde ( 2+1) üçlü hece
ölçüsü kullan�lm��t�r. 1. ve 2. dize aras�nda (al-l� pulak/gül-lü pulak) kelimeleriyle
yar�m kafiye ve redif yap�lm��t�r.
-64-
Ya �unda a ( 1 + 2 = 3 )
Ya bunda a ( 1 + 2 = 3 )
Keçe küülla b ( 2 + 2 = 4 )
Ba�unda a ( 3 )
(Özhan, 34)
Tekerlemenin ilk iki dizesinde (1+2) üçlü hece ölçüsü; 3. dizesinde (2+2)
dörtlü hece ölçüsü kullan�lm��t�r. Tekerlemede (�u-nda/bu-nda/ba�u-nda)
kelimeleriyle yar�m kafiye ve redif yap�lm��t�r.
23
-65-
Bir iki üç buçuk a ( 3 + 3 = 6 )
Dört be� alt� buçuk a ( 2 + 4 = 6 )
Yedi sekiz dokuz buçuk a ( 4 + 4 = 8 )
On buçuk a ( 1 + 2 = 3 )
(Demiray, 1960, 2132)
Tekerlemenin 1. dizesinde (3+3) alt�l�; 2. dizesinde (2+4) alt�l�, 3. dizesinde
(4+4) sekizli ve dördüncü dizesinde (1+2) üçlü hece ölçüsü kullan�lm��t�r.
Tekerlemede kafiye unsuru bulunmamaktad�r. Dize sonlar�nda kelime tekrarlar�
(buçuk) yap�lm��t�r.
-66-
Bir iki üç dört be� alt� yedi a ( 10 )
Bunu sana kim dedi a ( 4 + 3 = 7 )
Diyen dedi a ( 2 + 2 = 4 )
On yedi a ( 1 + 2 = 3 )
(Rémy Dor,18)
Tekerlemenin ilk dizesi on hecedir ve duraks�zd�r.2. dizede (4+3) yedili, 3.
dizede (2+2) dörtlü; 4. dizede (1+3) dörtlü hece ölçüsü kullan�lm��t�r. Tekerlemenin
1. ve 2. dizesinde (yedi/dedi) kelimeleriyle zengin kafiye yap�lmaya çal���lm��t�r.
Dize sonlar�nda kelime tekrarlar� (yedi/dedi) yap�lm��t�r.
-67-
On yirmi otuz k�rk…yüz a ( 17 )
Dere tepe düz a ( 2 + 2 = 4 )
Ördek suda yüz a ( 2 + 3 = 5 )
Koca öküz a ( 2 + 2 = 4 )
(Rémy Dor, 25)
Tekerlemenin ilk dizesi on yedi hecedir ve duraks�zd�r. 2. ve 4. dizelerde
(2+2) dörtlü hece ölçüsü; 3. dizede (2+3) be�li hece ölçüsü kullan�lm��t�r. Dize
sonlar�ndaki (düz/yüz/öküz) kelimeleriyle tam kafiye yap�lm��t�r. 2. dizede ikileme
(dere tepe) kullan�lm��t�r.
24
-68-
Ç�n ç�n ç�n alt� a ( 2 + 3 = 5 )
Ç�nalt�d�r ç�nalt� a ( 4 + 3 = 7 )
�nanmazsan say da bak b ( 4 + 3 = 7 )
On alt�d�r on alt� a ( 4 + 3 = 7 )
(Rémy Dor, 43)
Tekerlemenin ilk dizesinde (2+3) be�li ve di�er dizelerinde (4+3) yedili hece
ölçüsü kullan�lm��t�r. 2. ve 4. dizedeki (ç�nalt�/on alt�) kelimeleriyle zengin kafiye
yap�lm��t�r. Ayr�ca (ç�n/t�) sesleri s�kça kullan�larak aliterasyon yap�lm��t�r.
-69-
Petijan k�ramada a ( 3 + 4 = 7 )
Pali pahra a ( 2 + 2 = 4 )
Al koy b ( 1 + 1 = 2 )
En do t�rava a ( 2 + 3 = 5 )
(Rémy Dor, 51)
Tekerlemenin 1. dizesinde (3+4) yedili; 2. dizesinde (2+2) dörtlü; 3.
dizesinde (1+1) ikili; 4. dizesinde (2+3) be�li hece ölçüsü kullan�lm��t�r. Dize
sonlar�nda (-a) sesleri ile yar�m kafiye yap�lmaya çal���lm�� ve (p) sesleri
kullan�larak aliterasyon yap�lm��t�r.
-70-
Pati jo a ( 2 + 1 = 3 )
Pervet kale b ( 2 + 2 = 4 )
A a b ( 1 + 1 = 2 )
En do turva b ( 2 + 2 = 4 )
(Rémy Dor, 52)
Tekerlemenin 1. dizesinde (2+1) üçlü; 2. ve 4. dizesinde (2+2) dörtlü; 3.
dizesinde (1+1) ikili hece ölçüsü kullan�lm��t�r. 1. 2. ve 3. dizelerde (-a/-e) sesleriyle
yar�m kafiye yap�lmaya çal���lm��t�r.
25
-71-
Hasesi hüsesi a ( 3 + 3 = 6 )
Ömer a�an�n tütün kesesi a ( 5 + 5 = 10 )
Halyoz balyoz b ( 2 + 2 = 4 )
Seksen doksan yüz b ( 2 + 2 + 1 = 5 )
(Rémy Dor, 56)
Tekerlemenin ilk dizesinde (3+3) alt�l�; 2. dizesinde (5+5) onlu; 3. dizesinde
(2+2) dörtlü; 4. dizede (2+2+1) be�li hece ölçüsü kullan�lm��t�r. 1. ve 2. dizedeki (-
se) sesleri tam kafiye; (-si) ekleri rediftir. 3. ve 4. dizedeki (z) sesleri ile yar�m kafiye
yap�lm��t�r. Tekerlemenin 1. ve 3. dizesinde ikileme (hasesi hüsesi/halyoz balyoz)
kullan�lm��t�r.
-72-
Ak kabak a ( 1 + 2 = 3 )
Kara kabak a ( 2 + 2 = 4 )
�unda yok a ( 2 + 1 = 3 )
�una bak a ( 2 + 1 = 3 )
(Rémy Dor, 59)
Tekerlemenin 1. dizesinde (1+2) üçlü; 3. ve 4 . dizelerde ( 2+1) üçlü; 2.
dizede (2+ 2) dörtlü hece ölçüsü kullan�lm��t�r. Dize sonlar�ndaki (k) sesleri ile yar�m
kafiye yap�lm��t�r.
-73-
Allahl�k billahl�k a ( 3 + 3 = 6 )
Bir kutu �ekerlik a ( 3 + 3 = 6 )
Peygamberlik a ( 4 )
Lika lika lik a ( 2 + 2 + 1 = 5 )
(Rémy Dor, 61)
Tekerlemenin ilk iki dizesi (3+3) alt�l� hece ölçüsüyle yaz�lm��t�r. 3. dizede
hece ölçüsü bulunmazken, 4. dize (2+2+1) be�li hece ölçüsü ile yaz�lm��t�r. 2. ve 3.
dizede (�eker-lik/peygamber-lik) kelimeleriyle tam kafiye ve redif yap�lm��t�r.
26
Ayr�ca (-l�k/-lik) sesleri s�kça kullan�larak aliterasyon yap�lm��t�r. 1. dizede ikileme
(Allahl�k billahl�k) kullan�lm��t�r.
-74-
�t p�t a ( 1 + 1 = 2 )
Nerden geldin ordan ç�k b ( 4 + 3 = 7 )
K�z saçlar�n k�v�rc�k b ( 4 + 3 = 7 )
Mavi boncuk b ( 2 + 2 = 4 )
(Rémy Dor, 78)
Tekerlemenin ilk dizesinde ikili hece ölçüsü kullan�lm��t�r ve (1+1)
durakl�d�r. 2. ve 3. dizelerde (4+3) yedili hece ölçüsü; 4. dizede (2+2) dörtlü hece
ölçüsü kullan�lm��t�r. Dize sonlar�nda (-ç�k/-c�k/-cuk) sesleriyle acemice
denilebilecek bir zengin kafiyenin olu�turuldu�u söylenebilir. (k/ç) sesleri s�kça
kullan�larak aliterasyon yap�lm��t�r. 1. dizede ikileme (ç�t p�t) kullan�lm��t�r.
-75-
Dam dam damal� a ( 2 + 3 = 5 )
Ma�rapas� kalayl� a ( 4 + 3 = 7 )
Kom�unun o�lu sarayl� a ( 5 + 3 = 8 )
�imdi ç�kan alayl� a ( 4 + 3 = 7 )
(Rémy Dor, 81)
Tekerlemenin 1. dizesinde (2+3) be�li; 2. ve 4. dizesinde (4+3) yedili ve 3.
dizesinde (5+3) sekizli hece ölçüsü kullan�lm��t�r. Tekerlemenin 2. 3. ve 4.
dizelerinde (kalay-l�/saray-l�/alay-l�) kelimeleriyle zengin kafiye ve redif yap�lm��t�r.
-76-
Edin nine bedin nine a ( 4 + 4 = 8 )
Suya dü�mü� kad�n nine a ( 4 + 4 = 8 )
Al ç�k bal ç�k b ( 2 + 2 = 4 )
Aradan önce sen ç�k b ( 5 + 2 = 7 )
(Rémy Dor, 86)
27
Tekerlemenin ilk iki dizesinde (4+4) sekizli, 3. dizesinde (2+2) dörtlü, 4.
dizesinde (5+2) yedili hece ölçüsü kullan�lm��t�r. 1. ve 2. dizede geçen (bedin
nine/kad�n nine) kelimeleriyle zengin kafiye ve redif yap�lm��t�r.
-77-
Eteneke meteneke a ( 4 + 4 = 8 )
Tombul teneke a ( 2 + 3 = 5 )
Aya bak y�ld�za bak b ( 3 + 4 = 7 )
�u damdaki güzel k�za bak b ( 4 + 5 = 9 )
(Rémy Dor, 109)
Tekerlemenin 1. dizesinde (4+4) sekizli; 2. dizesinde (2+3) be�li; 3.
dizesinde ( 3+4) yedili ve 4. dizesinde (4+5) dokuzlu hece ölçüsü kullan�lm��t�r.
1. ve 2. dizede (meteneke/teneke ) kelimeleriyle tunç kafiye yap�lm��t�r. 3. ve 4.
dizede (y�ld�z-a bak/k�z-a bak) kelimeleriyle tam kafiye ve redif yap�lm��t�r. 1.
dizede ikileme (eteneke meteneke) kullan�lm��t�r.
-78-
��nem dü�tü yakamdan a ( 4 + 3 = 7 )
Kuleli geliyor arkamdan a ( 6 + 3 = 9 )
Gelme kuleli gelme b ( 5 + 2 = 7 )
Annem bak�yor balkondan a ( 5 + 3 = 8 )
(Türkiçin, 1974, 69)
Tekerlemenin 1. ve 3.dizelerinde (4+3) ve (5+2) yedili hece ölçüsü di�er
dizelerde farkl� hece ölçüleri kullan�lm��t�r. 1. ve 2. dizelerinde (yaka-mdan/
arka-mdan) kelimeleriyle tam kafiye ve redif yap�lm��t�r.
-79-
Handan girdim a ( 2 + 2 = 4 )
�çeri Yahudiler oturmu� b ( 3 + 4 + 3 = 10 )
Dört kö�eli hanga hanga c ( 4 + 4 = 8 )
Hangisi ya c ( 3 + 1 = 4 )
(Rémy Dor, 114)
28
Tekerlemenin 1. dizesinde (2+2) dörtlü; 2. dizesinde duraklar bilinenlerden
farkl� olarak (3+4+3) onlu; 3. dizesinde (4+4) sekizli ve 4. dizesinde ( 3+1) dörtlü
hece ölçüsü kullan�lm��t�r. 3. ve 4. dizelerin sonlar�ndaki (-a) sesleri yar�m kafiye
olu�turulmu�tur. Tekerlemede (han) kelimesi s�kça kullan�larak aliterasyon
yap�lm��t�r.
-80-
�kiti pikiti �ikiti ma a ( 3 + 3 = 6 )
Amil famil domil na a ( 4 + 3 = 7 )
�ki piki romi tiki b ( 4 + 4 = 8 )
Yoni� boni� saç c ( 2 + 2 + 1 = 5 )
(Rémy Dor, 123)
Tekerlemenin 1. dizesinde (3+3) alt�l�; 2. dizesinde (4+3) yedili; 3. dizesinde
(4+4) sekizli ve 4. dizesinde (2+2+1) be�li hece ölçüsü kullan�lm��t�r. Tekerlemede
ses unsurlar� ön plandad�r. 1. ve 2. dizenin sonundaki (-a) sesleri ile yar�m kafiye
yap�lmaya çal���lm��t�r. (pi/ki/ti/mi) sesleri s�kça kullan�larak aliterasyon yap�lm��t�r.
4. dizede ikileme (yoni� boni�) kullan�lm��t�r.
-81-
Pembe pembe pens var a ( 4 + 3 = 7 )
Tramvayda ses var a ( 4 + 2 = 6 )
Bir tabur asker a ( 3 + 2 = 5 )
Pembeyi besler a ( 3 + 2 = 5 )
(Rémy Dor, 155)
Tekerlemenin 3. ve 4. dizesinde (3+2) be�li hece ölçüsü kullan�lm��t�r. Di�er
dizelerdeki hece ölçüleri farkl�d�r. 1. ve 2. dizenin sonundaki (-s) sesleriyle yar�m
kafiye, (var) kelimeleriyle redif yap�lm��t�r. 3. ve 4. dizedeki (-er) sesleriyle tam
kafiye yap�lm��t�r.
-82-
Ellem büllem epelek sepelek a ( 4 + 4 = 8 )
Sar� k�z�n sarmas� b ( 4 + 3 = 7 )
29
Kara koyunun dolmas� b ( 5 + 3 = 8 )
Al bunu çek bunu c ( 3 + 3 = 6 )
(Demircio�lu, 12)
Tekerlemenin 1. ve 3. dizesinde (4+4) sekizli hece ölçüsü kullan�lm��t�r.
Di�er dizelerdeki hece ölçüleri farkl�d�r. Tekerlemenin 2. ve 3. dizesinde (sar-
mas�/dol-mas�) kelimeleriyle yar�m kafiye ve redif yap�lm��t�r. Ayr�ca 1. dizede iki
farkl� ikileme (elem büllem/epelek sepelek) kullan�lm��t�r.
-83-
Bom bom portakali a ( 2 + 4 = 6 )
Semali vali a ( 3 + 2 = 5 )
Katamali kuleli a ( 4 + 3 = 7 )
Zerden tenyoner b ( 2 + 3 = 5 )
(Sezgin, 207)
Tekerlemenin 3. ve 4. dizesinde be�li hece ölçüsü kullan�lm��t�r ve duraklar�
farkl�d�r. 1. ve 4. dizelerde farkl� hece ölçüleri kullan�lm��t�r. 1. 2. ve 3. dizedeki (-
ali/-eli) sesleriyle zengin kafiye yap�lm��t�r. Tekerlemede (-li) sesi s�kça kullan�larak
aliterasyon yap�lm��t�r.
-84-
��ne iplik a ( 2 + 2 = 4 )
Mum ya kirpit b ( 2 + 2 = 4 )
Kipritin yar�s� c ( 3 + 3 = 6 )
�brahimin kar�s� c ( 4 + 3 = 7 )
(Demiray, 1960, 2133)
Tekerlemenin ilk iki dizesinde (2+2) dörtlü hece ölçüsü kullan�lm��t�r. Di�er
dizelerdeki hece ölçüleri farkl�d�r. 3. ve 4. dizedeki (yar�-s�/kar�-s�) kelimeleriyle
zengin kafiye ve redif yap�lm��t�r. Tekerlemede (-i) sesi s�kça kullan�larak, ses
tekrarlar�na ba�vurulmu�tur. 1. dizede ikileme (i�ne iplik) kullan�lm��t�r.
-85-
O mo kara do a ( 2 + 3 = 5 )
30
Süme süme süme do a ( 4 + 3 = 7 )
Lapa tike lapa tike b ( 4 + 4 = 8 )
Bir bando a ( 1 + 2 = 3 )
(Demiray, 1960, 2133)
Tekerlemenin bütün dizelerinde farkl� hece ölçüleri kullan�lm��t�r.
1. ve 2. dizede (kara do/süme do) kelimeleriyle yar�m kafiye ve redif yap�lm��t�r.
Tekerlemede ses tekrarlar�na (o/mo/do/süme/lapa/tike) ba�vurulmu�tur.
-86-
Kuzu kuzu me a ( 2 + 2 + 1 = 5 )
Bin tepeme a ( 1 + 3 = 4 )
Haydi gidelim b ( 2 + 3 = 5 )
Ay�e teyzeme a ( 2 + 3 = 5 )
(Çiçeklio�lu, 27)
Tekerlemenin 2. dizesinde (1+3) dörtlü hece ölçüsü; di�er dizelerinde be�li
hece ölçüsü kullan�lm��t�r. 2. ve 4. dizedeki (tepe-me/teyze-me) kelimeleriyle yar�m
kafiye ve redif yap�lm��t�r.
-87-
Ebe ebe gel bize a ( 4 + 3 = 7 )
Uzaktan vur elimize a ( 4 + 3 = 7 )
E�er vuramaz isen b ( 5 + 2 = 7 )
Ebesin ebesin b ( 3 + 3 = 6 )
(Çiçeklio�lu, 32)
Tekerlemenin 4. dizesinde (3+3) alt�l�; di�er dizelerinde (4+3) ve (2+5)
yedili hece ölçüsü kullan�lm��t�r. 1. ve 2. dizede (biz-e/elimiz-e) kelimeleriyle tam
kafiye ve redif yap�lm��t�r.
-88-
Oko moko a ( 2 + 2 = 4 )
Kim �i�ko a ( 1 + 2 = 3 )
�i�konun yar�s� b ( 3 + 3 = 6 )
31
Gargamelin kar�s� b ( 4 + 3 = 7 )
(Bak�rc�, 1982)
Tekerlemenin bütün dizelerinde farkl� hece ölçüleri kullan�lm��t�r.
Tekerlemenin 1. ve 2. dizesindeki (moko/�i�ko) kelimeleriyle tam kafiye, (yar�-s�/
kar�-s�) kelimeleriyle zengin kafiye ve redif yap�lm��t�r. Tekerlemede (ko) sesi ile
aliterasyon yap�lm��t�r.
-89-
��ne att�m denize a ( 4 + 3 = 7 )
Saat geldi sekize a ( 4 + 3 = 7 )
Ze ze ze a ( 1 + 1 + 1 = 3 )
Kim geveze a ( 1 + 3 = 4 )
(Bak�rc�, 1982)
Tekerlemenin ilk iki dizesinde (4+3) yedili hece ölçüsü; di�er dizelerinde ise
farkl� hece ölçüleri kullan�lm��t�r. 1. ve 2. dizede (deniz-e/sekiz-e) kelimeleriyle tam
kafiye ve redif yap�lm��t�r. Tekerlemede (ze) sesi s�kça tekrarlanarak aliterasyon
yap�lm��t�r.
-90-
Bir kedi varm�� a ( 3 + 2 = 5 )
On’a kadar sayarm�� a ( 4 + 3 = 7 )
Bir iki üç dört be� alt� b ( 4 + 4 = 8 )
Yedi sekiz dokuz on c ( 4 + 3 = 7 )
(Demirta�, 1991)
Tekerlemenin 2. ve 4. dizelerinde (3+4) yedili hece ölçüsü; di�er dizelerinde
farkl� hece ölçüleri kullan�lm��t�r. 1. ve 2. dizede (var-m��/sayar-m��) kelimeleriyle
tam kafiye ve redif yap�lm��t�r.
-91-
Fillice a ( 3 )
Ku� dillice a ( 1 + 3 = 4 )
32
Bal ball�ca a ( 1 + 3 = 4 )
Bal�k hoca a ( 2 + 2 = 4 )
(Dirim, 37)
Tekerlemenin ilk dizesinde (2+1) üçlü; di�er dizelerinde (1+3) ve (2+2)
dörtlü hece ölçüsü kullan�lm��t�r. Tekerlemenin 1. 2. ve 3. dizesinde (fil-lice/dil-
lice/bal-l�ca) kelimeleriyle yar�m kafiye ve redif yap�lm��t�r.
-92-
�t p�t a ( 1 + 1 = 2 )
Mavi boncuk b ( 2 + 2 = 4 )
Arap k�z� c ( 2 + 2 = 4 )
Sen ç�k b ( 1 + 1 = 2 )
(Kartal, 3179)
Tekerlemenin 1. ve 2. dizelerinde (1+1) ikili; 3. ve 4. dizelerinde (2+2)
dörtlü hece ölçüsü kullan�lm��t�r. Tekerlemenin 2. ve 4. dizesinde (boncuk/ç�k)
kelimeleriyle yar�m kafiye yap�lm��t�r. 1. dizede ikileme (ç�t p�t) kullan�lm��t�r.
-93-
O piti piti a ( 3 + 2 = 5 )
Karamela sepeti a ( 4 + 3 = 7 )
Terazi lastik jimnastik b ( 5 + 3 = 8 )
Biz size geldik bitlendik b ( 5 + 3 = 8 )
(Dirim,40)
Tekerlemenin 3. ve 4. dizelerinde (5+3) sekizli hece ölçüsü; di�er dizelerinde
farkl� hece ölçüleri kullan�lm��t�r. 1. ve 2. dize sonundaki (-ti) sesleri ile tam kafiye,
3. ve 4. dizedeki (-tik/-dik) sesleri ile zengin kafiye ve dize içlerinde ses tekrarlar�
yap�lm��t�r.
-94-
Oo Mercan a ( 2 + 2 = 4 )
Ne getirdi amcan? a ( 4 + 2 = 6 )
33
Tatl� tatl� patl�can a ( 4 + 3 = 7 )
Can can can a ( 1 + 1 + 1 = 3 )
(Tokmakç�o�lu,85)
Tekerlemenin bütün dizeleri farkl� hece ölçülerinden olu�mu�tur. Dize
sonlar�ndaki (mercan/amcan/patl�can/can) kelimeleriyle zengin kafiye yap�lm��t�r.
3. dizede ikileme (tatl� tatl�) kullan�lm��t�r.
-95-
Oooo…
Dokunma a ( 3 )
Çok ac�yor benim yaram b ( 4 + 4 = 8 )
Doktora gitsem b ( 3 + 2 = 5 )
Yok ki param b ( 2 + 2 = 4 )
(Dirim, 53)
Tekerlemenin bütün dizelerinde farkl� hece ölçüleri kullan�lm��t�r. 2. ve 4.
dizedeki (yara-m/para-m) kelimeleriyle zengin kafiye ve redif yap�lm��t�r.
-96-
Oooo
��ne iplik a ( 2 + 2 = 4 )
Derme diplik a ( 2 + 2 = 4 )
Çelik çubuk a ( 2 + 2 = 4 )
Sen ç�k a ( 1 + 1 = 2 )
(Dirim, 68)
Tekerlemenin ilk üç dizesinde (2+2) dörtlü; son dizesinde (1+1) ikili hece
ölçüsü kullan�lm��t�r. Dize sonlar�ndaki (k) sesleri ile yar�m kafiye yap�lm��t�r. 1. ve
3. dizede ikileme (i�ne iplik/çelik çubuk) kullan�lm��t�r.
-97-
Doktor gelir t�k t�k a ( 4 + 2 = 6 )
Elinde ibrik a ( 3 + 2 = 5 )
Biz bu ilaçtan b�kt�k a ( 5 + 2 = 7 )
34
T�ka t�ka t�k a ( 5 )
(Dirim, 75)
Tekerlemenin bütün dizelerinde farkl� hece ölçüleri kullan�lm��t�r. Dize
sonlar�ndaki (t�k/ibrik/b�kt�k/t�k) kelimeleriyle tam kafiye yap�lm��t�r.
-98-
Bircik ikicik üçcük a ( 2 + 3 + 2 = 7 )
Kara tavuk kanc�k a ( 4 + 2 = 6 )
Ondad�r bundad�r b ( 3 + 3 = 6 )
Helvac�n�n k�z�ndad�r b ( 4 + 4 = 8 )
(Demircio�lu, 35)
Tekerlemenin 1. ve 2. dizesinde (üçcük/kanc�k) kelimeleriyle yar�m kafiye
yap�lm��t�r.
-99-
Anya manya kumpanya a ( 4 + 3 = 7 )
Kumpanyay� içtin mi? b ( 4 + 3 = 7 )
Tarlalar� biçtin mi? b ( 4 + 3 = 7 )
Ih m�h sen ç�k c ( 2 + 2 = 4 )
(Bozdo�an, 8)
Tekerlemenin 2. ve 3. dizesinde (iç-tin mi/biç-tin mi) kelimeleriyle tam
kafiye ve redif yap�lm��t�r.
2.2.4. Be� Dizeli Olanlar:
-100-
Birden ikiden a ( 2 + 2 = 4 )
Üçten dörtten a ( 2 + 2 = 4 )
Sayd�m seksen a ( 2 + 2 = 4 )
Üç yüz doksan a ( 2 + 2 = 4 )
Fan fin bin a ( 1 + 1 + 1 = 3 )
(Artan, 3150)
35
Tekerlemenin ilk dört dizesinde (2+2) dörtlü hece ölçüsü kullan�lm��t�r. Son
dize ise üç ayr� heceden meydana gelmektedir. 3. ve 4. dizede (seksen/doksan)
kelimeleriyle zengin kafiye yap�lm��t�r.
-101-
Bircik ikicik üçcük a ( 7 )
Dörtçük be�çik alt�c�k a ( 7 )
Yedicik sekizcik dokuzcuk a ( 9 )
Oncuk boncuk a ( 4 )
Karatavu�a kanc�k a ( 5 + 2 = 7 )
(Rémy Dor, 26)
Tekerlemenin dize sonlar�ndaki (üçcük/alt�c�k/dokuzcuk/boncuk/kanc�k)
kelimeleriyle yar�m kafiye yap�lm��t�r.
-102-
Bir ta� att�m a ( 2 + 2 = 4 )
Tav�ana vurdu b ( 3 + 2 = 5 )
Kâbeye gitti b ( 3 + 2 = 5 )
Kâbenin kap�s� kilitli b ( 6 + 3 = 9 )
Ebenin ba�� bitli b ( 3 + 4 = 7 )
(Rémy Dor, 76)
Tekerlemenin 3. 4. ve 5. dizesinde (git-ti/kilit-li/bit-li) kelimeleriyle tam
kafiye ve redif yap�lm��t�r.
-103-
Ene mene dosi a ( 4 + 2 = 6 )
Dosi safranbosi a ( 2 + 4 = 6 )
Safranbos safranbos b ( 3 + 3 = 6 )
Frans�z dos b ( 3 + 1 = 4 )
�ncili badem bos b ( 3 + 2 + 1 = 7 )
(Akyüz, 12-13)
36
Tekerlemede ses de�eri öne ç�km��t�r. 1. ve 2. dizedeki (dosi/safranbosi)
kelimeleriyle zengin kafiye yap�lm��t�r. 3. 4. ve 5. dizedeki (safranbos/dos/bos)
kelimeleriyle tam kafiye yap�lm��t�r. 1. dizede ikileme (ene mene) kullan�lm��t�r.
-104-
Engi mengi a ( 2 + 2 = 4 )
Doktorumun rengi a ( 4 + 2 = 6 )
On dört mahbus b ( 2 + 2 = 4 )
Yirmi can yirmi can c ( 3 + 3 = 6 )
�k karpuz d ( 1 + 2 = 3 )
(Rémy Dor, 106)
Tekerlemenin 1. ve 2. dizesinde (mengi/rengi) kelimeleriyle zengin kafiye,
3. ve 4. dizede (mahbus/karpuz) kelimeleriyle tam kafiye yap�lm��t�r. 1. dizede
ikileme (engi mengi) kullan�lm��t�r.
-105-
Engik mengik a ( 2 + 2 = 4 )
Engerebik dibik a ( 4 + 2 = 6 )
Effer keffer b ( 2 + 2 = 4 )
Mangal mucak a ( 2 + 2 = 4 )
Tas tus pis c ( 1 + 1 + 1 = 3 )
(Rémy Dor, 106)
Tekerleme ses de�eri öne ç�kan bir tekerlemedir. 1. 2. ve 4. dizenin
sonlar�ndaki (k) sesi ile yar�m kafiye yap�lm��t�r. Tekerlemede ikilemelerin (engik
mengik/effer keffer/mangal mucak) s�kça kullan�ld��� görülüyor.
-106-
Hangi renkten istersiniz a ( 8 )
Baylar bayanlar b ( 2 + 3 = 5 )
Merdivenden kayanlar b ( 4 + 3 = 7 )
�laçla ay�lanlar b ( 3 + 4 = 7 )
Peynir ekmek yiyenler b ( 4 + 3 = 7 )
37
(Rémy Dor,115)
Tekerlemenin 2. ve 3. dizelerinde (bayan-lar/kayan-lar) kelimeleriyle zengin
kafiye yap�lm��t�r.
-107-
Ist�kbebe loli a ( 4 + 2 = 6 )
Mendo mendo mendo b ( 2 + 2 + 2 = 6 )
Kara içi mendo b ( 4 + 2 = 6 )
Makarnemi tak tak c ( 4 + 2 = 6 )
Kara kulak c ( 2 + 2 = 4 )
(Rémy Dor, 117)
Tekerlemenin 4. ve 5. dizesinde (tak/kulak) kelimeleriyle tam kafiye
yap�lm��t�r.4. dizede ikileme (tak tak) 2. ve 3. dizede kelime tekrarlar� kullan�lm��t�r.
-108-
�ndiri mindiri a ( 3 + 3 = 6 )
Bufturi abla b ( 3 + 2 = 5 )
Tami vermini a ( 2 + 3 = 5 )
�ndiri mindiri a ( 3 + 3 = 6 )
Buftin dras c ( 2 + 2 = 4 )
(Rémy Dor, 129)
Tekerlemede ses de�eri öne ç�kmaktad�r.Tekerlemenin 1. ve 4. dizelerinde
kelime tekrarlar� (indiri mindiri) görülür. Tekerlemede (-in/-ir) sesleri s�kça
kullan�larak aliterasyon yap�lm��t�r.
-109-
O mo karado a ( 2 + 3 = 5 )
Sama sama sama do a ( 4 + 3 = 7 )
Lipanto lipanto a ( 3 + 3 = 6 )
Lepe kete lepe kete b ( 4 + 4 = 8 )
Verdi�i o a ( 3 + 1 = 4 )
(Rémy Dor,150)
38
Tekerleme ses de�eri öne ç�kan bir tekerlemedir.Tekerlemenin 1. 2. 3. ve 5.
dizelerinde (o) sesi ile yar�m kafiye yap�lm��t�r.
-110-
Ooo..
��ne batt� a ( 2 + 2 = 4 )
Can�m� yakt� a ( 3 + 2 = 5 )
Tombul ku� b ( 2 + 1 = 3 )
Arabaya ko� b ( 4 + 1 = 5 )
Tramvaydan dü� b ( 4 + 1 = 5 )
(Talât, 159)
Tekerlemenin 1. ve 2. dizesinde seste� (-t�) kelimeler kullan�lm��t�r. 3. 4. ve
5. dizelerde (ku�/ko�/dü�) kelimeleriyle yar�m kafiye yap�lmaya çal���lm��t�r.
-111-
K�z�n ad� Hediye a ( 4 + 3 = 7 )
Ekmek vermez kediye a ( 4 + 3 = 7 )
Kedi gider kad�ya a ( 4 + 3 = 7 )
Kad�n�n kap�s� kilitli b ( 6 + 3 = 9 )
Hediye’nin ba�� bitli b ( 6 + 2 = 8 )
(Çiçeklio�lu, 20)
Tekerlemenin 1. 2. ve 3. dizelerinde (Hediye/kediye/kad�ya) kelimeleriyle
zengin kafiye, 4. ve 5. dizede (kilit-li/bit-li) kelimeleriyle tam kafiye ve redif
yap�lm��t�r.
-112-
Bir, iki, üç, dört a ( 5 )
Be�, alt�, yedi b ( 5 )
Bunu sana kim dedi? b ( 4 + 3 = 7 )
Diyen dedi on yedi b ( 4 + 3 = 7 )
Ya�l� böre�i kim yedi? b ( 5 + 3 = 8 )
(Dirim, 37)
39
Tekerlemenin 2. ve 3. dizesinde (yedi/dedi) kelimeleriyle zengin kafiye, 4.
ve 5. dizede (yedi) kelimeleriyle cinasl� kafiye yap�lm��t�r.
-113-
Bir iki a ( 1 + 2 = 3 )
Çay�rdaki tilki a ( 4 + 2 = 6 )
Vallahi yenge ben yapmad�n b ( 5 + 4 = 9 )
Horoz yapt� c ( 2 + 2 = 4 )
Horozun selam�n� al ç�k d ( 3 + 4 + 2 = 9 )
(Akyüz, 13)
Tekerlemenin bütün dizelerindeki hece ölçüsü farkl�d�r. 1. ve 2. dizedeki
(iki/tilki) kelimeleriyle tam kafiye yap�lm��t�r.
-114-
�n min a ( 1 + 1 = 2 )
Nen din a ( 1 + 1 = 2 )
F�rf�r atan a ( 2 + 2 = 4 )
Sinek satan a ( 2 + 2 = 4 )
Tan tun tan a ( 1 + 1 + 1 = 3 )
(Varl�k, 6582)
Tekerlemenin ilk iki dizesi (1+1) ikili; 3. ve 4. dizeleri (2+2) dörtlü hece
ölçüsü ile yaz�lm��t�r. 5. dizede (1+1+1) üçlü hece ölçüsü kullan�lm��t�r. 1. ve 2.
dizede (min/din) kelimeleriyle tam kafiye, 3. 4. ve 5. dizede (atan/satan/tan)
kelimeleriyle zengin kafiye yap�lm��t�r.
-115-
Bisiklete bindim a ( 4 + 2 = 6 )
Kar�ncay� ezdim a ( 4 + 2 = 6 )
Afedersin kar�nca b ( 4 + 3 = 7 )
Seni maymun zannettim a ( 4 + 3 = 7 )
Dim dim dim a ( 1 + 1 + 1 = 3 )
(Lüleci, 25)
40
Tekerlemenin 1. ve ikinci dizesinde (4+2) alt�l�; 3. ve 4. dizesinde (4+3)
yedili ve son dizesinde (1+1+1) üçlü hece ölçüsü kullan�lm��t�r. Tekerlemede kafiye
unsuru bulunmazken, dize sonlar�nda seste� kelimeler (-dim/-tim) kullan�lm��t�r.
-116-
Leylek leylek a ( 2 + 2 = 4 )
Hani bana b ( 2 + 2 = 4 )
Yar�m dü1ek a ( 2 + 2 = 4 )
Yar�m düle�in içi yok a ( 5 + 3 = 8 )
Kel Fatma’n�n saç� yok a ( 4 + 3 = 7 )
(Demircio�lu, 100)
Tekerlemenin ilk üç dizesi (2+2) dörtlü hece ölçüsü ile yaz�lm��t�r. Di�er
dizelerdeki hece ölçüsü farkl�d�r. 1. ve 3. dizede (leylek/dülek) kelimeleriyle zengin
kafiye yap�lm��t�r. 4. ve 5. dizede (iç-i yok/saç-� yok) kelimeleriyle yar�m kafiye ve
redif yap�lm��t�r.
-117-
Testim k�r�ld� a ( 2 + 3 = 5 )
Suyum döküldü a ( 2 + 3 = 5 )
Annem dövecek b ( 2 + 3 = 5 )
Babam sevecek b ( 2 + 3 = 5 )
Ebelik kime gelecek b ( 3 + 2 + 3 = 8 )
(Rémy Dor,168)
Tekerlemenin ilk dört dizesi (2+3) be�li; son dizesi (3+5) sekizli hece ölçüsü
ile yaz�lm��t�r. 1. ve 2. dizede (k�r�l-d�/dökül-dü) kelimeleriyle, 3. ve 4. dizede (döv-
ecek/sev-ecek) kelimeleriyle yar�m kafiye ve redif yap�lm��t�r.
2.2.5. Alt� Dizeli Olanlar:
-118-
Bir a ( 1 )
�ki b ( 2 )
Üç c ( 1 )
41
Dört d ( 1 )
Be� e ( 1 )
Ate� e ( 2 )
(Kartal, 3179)
Tekerlemede hece ölçüsünden söz edilemez. Tekerlemenin son iki
dizesindeki (be�/ate�) kelimeleriyle tam kafiye yap�lm��t�r.
-119-
Arabistan bu�daylar� a ( 4 + 4 = 8 )
Severler sevgilesi a ( 3 + 4 = 7 )
Rumeli dilberleri a ( 3 + 4 = 7 )
K�z seni almaya geldim b ( 3 + 5 = 8 )
Halini sormaya geldim b ( 3 + 5 = 8 )
�k d��ar� c ( 1 + 2 = 3 )
(Rémy Dor, 69)
Tekerlemenin 1. 4. ve 5. dizeleri (4+4) ve (3+5) sekizli hece ölçüsü; 2. ve 3.
dizeleri (3+4) yedili hece ölçüsü ile yaz�lm��t�r. Son dizede (1+2) üçlü hece ölçüsü
kullan�lm��t�r. Tekerlemenin 4. ve 5. dizesinde (al-maya geldim/sor-maya geldim)
kelimeleriyle yar�m kafiye ve redif yap�lm��t�r.
-120-
Ala bala a ( 2 + 2 = 4 )
Portakala a ( 2 + 2 = 4 )
Vaza vizo b ( 2 + 2 = 4 )
Domatizo b ( 2 + 2 = 4 )
Von von vazilon c ( 2 + 3 = 5 )
Limon c ( 2 )
(Rémy Dor, 60)
Tekerlemenin ilk dört dizesinde (2+2) dörtlü; 5. dizede (2+3) be�li hece
ölçüsü kullan�lm��t�r. Son dize iki hecelidir ve duraks�zd�r. 1. ve 2. dizede
(bala/portakala) kelimeleriyle zengin kafiye, 3. ve 4. dizede (vizo/domatizo)
42
kelimeleriyle zengin kafiye, 5. ve 6. dizede (vazilon/limon) kelimeleriyle tam kafiye
yap�lm��t�r.
-121-
Ana bene a ( 2 + 2 = 4 )
Tahta deme a ( 2 + 2 = 4 )
Ucu dü�me a ( 2 + 2 = 4 )
Engine mengine a ( 3 + 3 = 6 )
Kara çuval dengine a ( 4 + 3 = 7 )
Kurt kula�� ��p ç�k b ( 4 + 2 = 6 )
(Rémy Dor, 63)
Tekerlemenin ilk üç dizesi (2+2) dörtlü; 4. ve 6. dizeleri ( 3+3) ve ( 4+2)
alt�l�, 5. dizesi (4+3) yedili hece ölçüsü ile yaz�lm��t�r. 1. 2. ve 3. dizede
(bene/deme/dü�me) kelimeleriyle yar�m kafiye yap�lmaya çal���lm��t�r. 4. ve 5.
dizede (mengi-ne/dengi-ne) kelimeleriyle zengin kafiye ve redif yap�lm��t�r.
-122-
Avalama tavalama a ( 4 + 4 = 8 )
Tam tam takalama a ( 2 + 4 = 6 )
Ev ku�u dev ku�u b ( 3 + 3 = 6 )
Hasan gelir yaz ku�u c ( 4 + 3 = 7 )
Hartal hurtal d ( 2 + 2 = 4 )
Çek beni kurtar e ( 3 + 2 = 5 )
(Rémy Dor, 70)
Tekerlemenin 2. ve 3. dizelerinde (2+4) ve (3+3) alt�l� hece ölçüsü; di�er
dizelerinde farkl� hece ölçüsü kullan�lm��t�r. 1. ve 2. dizede (tava-lama/ taka-lama)
kelimeleriyle yar�m kafiye ve redif yap�lm��t�r. 5. ve 6. dizede (hartal/kurtar)
kelimeleriyle yar�m kafiye yap�lm��t�r.
-123-
Bim bom bim bom a ( 2 + 2 = 4 )
Bimbara rak rak b ( 3 + 2 = 5 )
43
Zim zom zim zom a ( 2 + 2 = 4 )
Zim zara rak rak b ( 3 + 2 = 5 )
Ay gidi vay gidi c ( 3 + 3 = 6 )
Yumurcak b ( 3 )
(Rémy Dor, 73)
Tekerlemede ses unsurunun öne ç�kt��� görülür. Anlaml� kelimeler çok azd�r.
(bim bom/zim zom/rak rak/ay/vay) gibi ses tekrarlar�na ba�vurulmu�tur. 1. ve 3.
dizede (bom/zom) kelimeleriyle, 4. ve 6. dizede (rak/yumurcak) kelimeleriyle tam
kafiye yap�lm��t�r.
-124-
Bir ben do a ( 1 + 2 = 3 )
Solla silla do a ( 4 + 1 = 5 )
Fikredelim o a ( 4 + 1 = 5 )
O ini enve b ( 1 + 2 + 2 = 5 )
Saray�n� senve b ( 4 + 2 = 6 )
Çanak k�z� çok sani c ( 4 + 3 = 7 )
(Rémy Dor, 74)
Tekerlemenin 2. 3. ve 4. dizelerinde kullan�lan be�li hece kal�b�n�n duraklar�
bilinenlerin d���ndad�r. 2. ve 3 dizede (do/o) sesleriyle yar�m kafiye, 4. ve 5. dizede
(enve/senve) kelimeleriyle tunç kafiye yap�lm��t�r.
-125-
Ellem bellem a ( 2 + 2 = 4 )
Badi dilem a ( 2 + 2 = 4 )
Hoca filfil b ( 2 + 2 = 4 )
Katran k�tl�k c ( 2 + 2 = 4 )
Tas tus d ( 1 + 1 = 2 )
B�ngala böyle p�s d ( 3 + 3 = 6 )
(Rémy Dor, 90)
Tekerlemenin ilk dört dizesinde (2+2) dörtlü hece ölçüsü ve di�er dizelerde
ise farkl� hece ölçüleri kullan�lm��t�r .
44
-126-
Ene mene a ( 2 + 2 = 4 )
Eni�tene a ( 2 + 2 = 4 )
Lâle kökü b ( 2 + 2 = 4 )
Dilber otu b ( 2 + 2 = 4 )
Tas tus c ( 1 + 1 = 2 )
Engili mengili k�z d ( 3 + 3 + 1 = 7 )
(Rémy Dor, 98)
Tekerlemenin ilk dört dizesinde (2+2) dörtlü hece ölçüsü ve di�er dizelerde
ise farkl� hece ölçüleri kullan�lm��t�r. 5. dizede (1+1) durakl� ikili hece ölçüsü, son
dizede (3+3+1) yedili hece ölçüsü kullan�lm��t�r. 1. ve 2. dizede (mene/eni�tene)
kelimeleriyle zengin kafiye, 5. ve 6. dizede (tus/k�z) kelimeleriyle yar�m kafiye
yap�lm��t�r.
-127-
Enna menna a ( 2 + 2 = 4 )
�algada lemma a ( 3 + 2 = 5 )
Bombom laga luga a ( 2 + 4 = 6 )
Ç�n ç�n m�n ç�n b ( 2 + 2 = 4 )
Ali Bey Keçi Bey c ( 3 + 3 = 6 )
K�l�ç pirinç d ( 2 + 2 = 4 )
(Rémy Dor, 107)
Tekerlemenin 1. 4. ve 6. dizelerinde (2+2) dörtlü; 2. dizesinde (3+2) be�li, 3.
ve 5. dizelerinde (2+4) ve (3+3) alt�l� hece ölçüsü kullan�lm��t�r. 1. 2. ve 3. dizede
(menna/lemma/luga) kelimeleriyle yar�m kafiye yap�lm��t�r. 1. ve 3. dizede ikileme
(enna menna/laga luga) kulan�lm��t�r.
-128-
Kin kin ta a ( 2 + 1 = 3 )
Kutu peri ransa a ( 4 + 2 = 6 )
Ere dora ni b ( 4 + 1 = 5 )
Kutu perani b ( 2 + 3 = 5 )
45
H�k m�k c ( 1 + 1 = 2 )
Sen ç�k c ( 1 + 1 = 2 )
(Rémy Dor, 139)
Tekerlemede farkl� hece ölçüleri kullan�lm��t�r. 1. ve 2. dizede yar�m kafiye
(-a), 3. ve 4. dizede zengin kafiye (dora ni/ perani), 5. ve 6. dizelerde tam kafiye (-
�k) kullan�lm��t�r.
-129-
Ooo
Dama ç�kt�m çal� k�rd�m a ( 4 + 4 = 8 )
Bir alaca y�lan gördüm a ( 4 + 4 = 8 )
Y�lan bizim nemiz idi b ( 4 + 4 = 8 )
Guduretten temiz idi b ( 4 + 4 = 8 )
Al ç�k bal ç�k c ( 2 + 2 = 4 )
Sen dur sen ç�k c ( 2 + 2 = 4 )
(Rémy Dor, 141)
Tekerlemenin ilk dört dizesinde (4+4) sekizli; 5. ve 6. dizelerinde (2+2)
dörtlü hece ölçüsü kullan�lm��t�r. 1. ve 2. dizede (k�r-d�m/gör-düm) kelimeleriyle
yar�m kafiye ve redif, 3. ve 4. dizede (nemiz idi/temiz idi) kelimeleriyle zengin
kafiye ve redif yap�lm��t�r.
-130-
Ooo
Sandan a ( 1 + 1 = 2 )
Firi miki dandan a ( 4 + 2 = 6 )
Karako sibedo b ( 3 + 3 = 6 )
Firi miki fedamo b ( 4 + 3 = 7 )
Rangon a ( 2 )
(Rémy Dor, 147)
Tekerlemede ses de�eri öne ç�kmaktad�r. 1. ve 2. dizedeki (sandan/dandan)
kelimeleri anlaml� olmasa bile, ses benzerli�i nedeniyle zengin kafiye yap�ld���
dü�ünülebilir. 3. ve 4. dizede (sibedo/fedamo) kelimeleriyle yar�m kafiye yap�lm��t�r.
46
-131-
Om bom a ( 1 + 1 = 2 )
Sam Sunay b ( 1 + 2 = 3 )
S�nay mom c ( 2 + 1 = 3 )
Lap lap lap d ( 1 + 1 + 1 = 3 )
Dere tepeli e ( 2 + 3 = 5 )
Aylom farfoylom c ( 2 + 3 = 5 )
(Rémy Dor, 154)
Tekerlemede ses unsuru ön plana ç�kmaktad�r. 1. ve 3. dizede (bom/mom)
kelimeleriyle tam kafiye yap�lm��t�r. (om) sesi s�kça kullan�larak aliterasyon
yap�lm��t�r.
-132-
Puf Katarina a ( 1 + 4 = 5 )
Katarina bu�ye a ( 4 + 2 = 6 )
Yup yup yup b ( 1 + 1 + 1 = 3 )
Aleridino c ( 2 + 3 = 5 )
O radyo c ( 1 + 2 = 3 )
Alerestina a a ( 5 + 1 = 6 )
(Rémy Dor, 159)
Tekerlemede kullan�lan baz� hece ölçüsü ve duraklar� bilinenlerden farkl�d�r.
1. dizede (1+4) be�li; 3. dizede (1+1+1) üçlü; 6. dizede (5+1) alt�l� hece ölçüsü
kullan�lm��t�r ve kullan�lan kal�plar standart hece kal�plar�n�n d���ndad�r. 1. ve 2.
dizede (Katarina/bu�ye) kelimeleriyle, 5. ve 6. dizede (aleridino/radyo) kelimeleriyle
yar�m kafiye yap�lm��t�r.
-133-
�u di leblebi a ( 2 + 3 = 5 )
Dra d�nga b ( 2 + 2 = 4 )
Z�ra z�nga b ( 2 + 2 = 4 )
O lebleb c ( 1 + 2 = 3 )
Sen moden d ( 1 + 2 = 3 )
47
Somru hi a ( 2 + 1 = 3 )
(Rémy Dor, 162)
Tekerleme ses de�eri öne ç�kan bir tekerlemedir. 2. ve 3. dizede
(d�nga/z�nga) kelimeleriyle zengin kafiye yap�lm��t�r.
-134-
Ene mene a ( 2 + 2 = 4 )
Pabucumu giyme a ( 4 + 2 = 6 )
Çar��ya gitme a ( 3 + 2 = 5 )
Leblebi alma a ( 3 + 2 = 5 )
K�t�r k�t�r yeme a ( 4 + 2 = 6 )
Bana da verme a ( 3 + 2 = 5 )
(Talat, 159)
Tekerlemenin 1. 2. ve 3. dizesinde (mene/giyme/gitme) kelimeleriyle yar�m
kafiye yap�lmaya çal���lm��t�r. Ayr�ca, 4. ve 6. dizede (al-ma/ver-me) kelimeleriyle
tam kafiye ve redif yap�lm��t�r.
-135-
Boncuklar�m döküldü a ( 4 + 3 = 7 )
Topl�yamad�m b ( 5 )
Küçük han�m geldi a ( 4 + 2 = 6 )
Sakl�yamad�m b ( 5 )
H�k m�k c ( 1 + 1 = 2 )
Sana dedim ç�k c ( 4 + 1 = 5 )
(Gök�en, 369)
Tekerlemede farkl� hece ölçüleri kullan�lm��t�r. 2. ve 4. dizede kullan�lan
be�li hece ölçüsü duraks�zd�r. 5. ve 6. dizede (m�k/ç�k) kelimleriyle tam kafiye
yap�lm��t�r.
-136-
O o ondurma a ( 2 + 3 = 5 )
Yiyece�im dondurma a ( 4 + 3 = 7 )
48
Allah ben ç�ksam b ( 2 + 3 = 5 )
Anya manya c ( 2 + 2 = 5 )
Kumpanya c ( 3 )
Aran�zdan ç�kt�m ya c ( 4 + 3 = 7 )
(Sezgin, 209)
Tekerlemenin 1. ve 2. dizesinde (ondurma/dondurma) sözcükleriyle tunç
kafiye, 4. 5. ve 6. dizede (manya/kumpanya/ya) kelimeleriyle tam kafiye yap�lm��t�r.
Ayr�ca 4. 5. dizede (manya/kumpanya) kelimeleriyle zengin kafiye olu�maktad�r.
-137-
Anal�ç a ( 3 )
K�ll� Periç a ( 2 + 2 = 4 )
43 44 45 46 47 48 …elli b ( 20 )
Belli b ( 2 )
Çulu çuval� torla topla c ( 5 + 4 = 9 )
Zerle zeple gel ç�k d ( 4 + 2 = 6 )
(Demiray, 1960, 2133)
Tekerlemenin 1. 3. ve 4. dizelerin hece ölçüsü bulunmamaktad�r. 1. ve 2.
(anal�ç/periç) kelimeleriyle tam kafiye, 3. ve 4. dizede (elli/belli) kelimeleriyle tunç
kafiye yap�lm��t�r.
-138-
Babam yo�urt getirdi a ( 4 + 3 = 7 )
Pisi burnunu bat�rd� a ( 5 + 3 = 8 )
Pisi seni tutar�m b ( 4 + 3 = 7 )
B�y���n� yolar�m b ( 4 + 3 = 7 )
Minarenin kilidi c ( 4 + 3 = 7 )
Kap�ya gelen kimidi c ( 5 + 3 = 8 )
(Dirim, 45)
Tekerlemenin 1. ve 2. dizesinde (getir-di/bat�r-d�) kelimeleriyle zengin
kafiye ve redif yap�lm��t�r.
49
-139-
Cücük cücük cümene a ( 4 + 3 = 7 )
Cücük gitti kime ne a ( 4 + 3 = 7 )
Cümen ba�� çekilmi� b ( 4 + 3 = 7 )
Alt�n küpe tak�lm�� b ( 4 + 3 = 7 )
Hop hop hop c ( 1 + 1 + 1 = 3 )
Gel s�yr�l kop c ( 3 + 1 = 4 )
(Dirim, 70)
Tekerlemenin ilk dört dizesi (3+4) yedili hece ölçüsü; di�er dizeleri ise
(1+1+1) üçlü ve (3+1) dörtlü hece ölçüsü ile yaz�lm��t�r. 1. ve 2. dizede (cümene/ne)
kelimeleriyle tam kafiye, 3. ve 4. dizede (çekil-mi�/tak�l-m��) kelimeleriyle zengin
kafiye ve redif, 5. ve 6. dizede (hop/kop) kelimeleriyle tam kafiye yap�lm��t�r.
-140-
Ettike a ( 3 )
Bettike a ( 3 )
Vâma yast�k b ( 2 + 2 = 4 )
Civana k�st�k b ( 3 + 2 = 5 )
Çelik çubuk b ( 2 + 2 = 4 )
�k b ( 1 )
(Uyguner,1957,1503)
Tekerlemenin 1. ve 2. dizede (ettike/bettike) kelimeleriyle tunç kafiye, 3. ve
4. dizede (yast�k/k�st�k) kelimeleriyle zengin kafiye, 5. ve 6. dizede (çubuk/ç�k)
kelimeleriyle yar�m kafiye yap�lm��t�r.
-141-
Pinokyo Pinokyo a ( 3 + 3 = 6 )
Sen çok delisin b ( 2 + 3 = 5 )
Dedenin sözünü c ( 3 + 3 = 6 )
Hiç dinlemezsin b ( 1 + 4 = 5 )
Al ç�k bal ç�k c ( 2 + 2 = 4 )
Sana dedim sen ç�k c ( 4 + 2 = 6 )
50
(Ünsal, 206)
Tekerlemeye bir masal kahraman� (Pinokyo) konu edilmi�tir ve tekerlemede
kahraman�n özellikleri anlat�lmaktad�r.Tekerlemede kafiye unsuru bulunmamaktad�r.
2.2.6. Yedi Dizeli Olanlar:
-142-
�nciz minciz a ( 2 + 2 = 4 )
Zari zekmel b ( 2 + 2 = 4 )
Miski anber c ( 2 + 2 = 4 )
Taca tuca d ( 2 + 2 = 4 )
Bakkal f�nd�k e ( 2 + 2 = 4 )
Dönbele batlak e ( 3 + 2 = 5 )
Bulak b�ld�r p�s f ( 2 + 2 + 1 = 5 )
(Rémy Dor,128)
Tekerlemenin 2. ve 3. dizesinde (zekmel/anber) kelimeleriyle, 5. ve 6.
dizesinde (f�nd�k/batlak) kelimeleriyle yar�m kafiye yap�lm��t�r.
-143-
Ya �unda a ( 1 + 2 = 3 )
Ya bunda a ( 1 + 2 = 3 )
Kele kuçek b ( 2 + 2 = 4 )
�amnan gelen c ( 2 + 2 = 4 )
Tatl� �eker d ( 2 + 2 = 4 )
�unda gokar d ( 2 + 2 = 4 )
�unda ç�kar d ( 2 + 2 = 4 )
(Özhan, 34)
Tekerlemenin ilk iki dizesi (1+2) üçlü, di�er dizeleri (2+2) dörtlü hece
ölçüsü ile yaz�lm��t�r. 1. ve 2. dizede (�u-nda/bu-nda) yar�m kafiye ve redif, 5. 6. ve
7. dizelerde (�eker/gokar/ç�kar) kelimeleriyle zengin kafiye yap�lm��t�r.
51
-144-
Efsun Gandi a ( 2 + 2 = 4 )
Gülü gülü a ( 2 + 2 = 4 )
Zembili zem zem b ( 3 + 2 = 5 )
Babili beydi a ( 3 + 2 = 5 )
Babili �eydi a ( 3 + 2 = 5 )
�unu bunu bilmem b ( 4 + 3 = 7 )
Zem zem a ( 1 + 1 = 2 )
(Rémy Dor, 86)
Tekerlemenin 4. ve 5. dizesinde (bey-di/�ey-di) kelimeleriyle tam kafiye ve
redif yap�lm��t�r. Tekerlemede ses tekrarlar� (zem zem) yap�lm��t�r.
-145-
O o liro a ( 2 + 2 = 4 )
Lemlem liro a ( 2 + 2 = 4 )
Dober diro a ( 2 + 2 = 4 )
Zatelyon b ( 3 )
�pte urgan b ( 2 + 2 = 4 )
Natnaryorgan b ( 4 )
Dober diro a ( 2 + 2 = 4 )
(Rémy Dor, 146)
Tekerlemede ses unsuru öne ç�kmaktad�r. 2. ve 3. dizede (liro/diro)
kelimeleriyle zengin kafiye, 4. 5. ve 6. dizede (zatelyon/urgan/natnaryorgan)
kelimeleriyle yar�m kafiye olu�mu�tur. Ayr�ca 5. ve 6. dizedeki kelimeler
(urgan/natnaryorgan) kendi aras�nda zengin kafiye olu�turmaktad�r.
-146-
O mo a ( 1 + 1 = 2 )
Elmada po a ( 3 + 1 = 4 )
Iskara mada b ( 3 + 2 = 5 )
Didi didi c ( 2 + 2 = 4 )
Orinado dosinado a ( 4 + 4 = 8 )
52
Em bim bom d ( 1 + 1 + 1 = 3 )
Mamzel aftos keteros e ( 4 + 3 = 7 )
(Rémy Dor, 148)
Tekerlemede yer alan kelimelerin birço�u ba�ka dillerden geçmi�
kelimelerdir. 1. ve 2. dizede (mo/po) sesleriyle yar�m kafiye yap�lm��t�r.
-147-
Leylek kafas�n� kald�rm�� kald�rm�� a ( 6 + 6 = 12 )
Yuvas�na sald�rm�� sald�rm�� a ( 4 + 6 = 10 )
Aynal� defter düymeli defter b ( 5 + 5 = 10 )
Ni�anl�n gelmi� çevreyi ister c ( 5 + 5 = 10 )
Çevreyi yudum bahçeye serdim d ( 5 + 5 = 10 )
Bahçede güller a�z�n� beler b ( 5 + 5 = 10 )
��ng�r m�ng�r teller b ( 4 + 2 = 6 )
(Rémy Dor, 141)
Tekerlemenin 1. ve 2. dizesinde (kal-d�rm��/sal-d�rm��) kelimeleriyle tam
kafiye ve redif yap�lm��t�r. 3. ve 4. dizede (defter/ister) kelimeleriyle, 6. ve 7. dizede
(beler/teller) kelimeleriyle zengin kafiye yap�lm��t�r.
-148-
Eveleme develeme a ( 4 + 4 = 8 )
Deve ku�u kovalama a ( 4 + 4 = 8 )
Çengi çember, miskü anber b ( 4 + 4 = 8 )
Saz� tuzu berber k�z� c ( 4 + 4 = 8 )
Ne gün geldin yaz�n geldim d ( 4 + 4 = 8 )
Yaz�lal�m, bir tahtaya dizilelim d ( 4 + 4 + 4 = 12 )
Encik mencik, gök boncuk e ( 4 + 3 = 7 )
(Talat, 159)
Tekerlemenin ilk be� dizesi (4+4) sekizli hece ölçüsü; di�er dizeleri farkl�
hece ölçüleri ile yaz�lm��t�r. Tekerlemenin 1. ve 2. dizesindeki (deve-leme/kova-
lama) kelimeleriyle tam kafiye ve redif yap�lm��t�r.
53
-149-
F�nd�k f�st�k a ( 2 + 2 = 4 )
Kadifeli yast�k a ( 3 + 2 = 5 )
Vallahi yenge b ( 3 + 2 = 5 )
Ben yapmad�m c ( 1 + 3 = 4 )
Horoz yapt� d ( 2 + 2 = 4 )
Al ç�k bal ç�k a ( 2 + 2 = 4 )
Sayd�m sen ç�k a ( 2 + 2 = 4 )
(Akyüz, 26)
Tekerleme (2+2), (1+3) dörtlü ve ( 3+ 2) be�li hece ölçülerinden olu�maktad�r.
1. ve 2. dizede (f�st�k/yast�k) kelimeleriyle zengin kafiye yap�lm��t�r.
-150-
Dolapta pekmez a ( 3 + 2 = 5 )
Yala yala bitmez a ( 4 + 3 = 7 )
On kilo sana b ( 3 + 2 = 5 )
Yirmi kilo bana b ( 4 + 2 = 6 )
Ay�ecik cik cik c ( 3 + 2 = 5 )
Fatmac�k c�k c�k c ( 3 + 2 = 5 )
Sen bu oyundan ç�k c ( 2 + 3 + 1 = 6 )
(Dirim, 48)
Tekerlemenin 1. ve 2. dizelerinde (pekmez/bitmez) kelimeleriyle, 3. ve 4.
dizelerinde (sana/bana) kelimeleriyle, 5. ve 6. dizede (c�k/ç�k) kelimeleriyle zengin
kafiye yap�lm��t�r. Tekerlemede (cik/c�k) sesleri s�kça kullan�larak aliterasyon
yap�lm��t�r.
-151-
O piti piti a ( 3 + 2 = 5 )
Karamela sepeti a ( 4 + 3 = 7 )
Terazi lastik jimnastik b ( 6 + 3 = 9 )
Biz size geldik bitlendik b ( 5 + 3 = 8 )
Hamama gittik temizlendik b ( 5 + 4 = 9 )
54
Dik dik dik b ( 1 + 1 + 1 = 3 )
Anne bana cicili bicili çorap dik b ( 4 + 6 + 3 = 13 )
(Lüleci, 24)
Tekerlemenin 1. ve 2. dizesinde (piti/sepeti) kelimeleriyle tam kafiye, 3. 4. 5.
6. ve 7. dizelerindeki (jimnastik/bitlendik/temizlendik/dik) kelimeleriyle zengin
kafiye yap�lm��t�r. Ayr�ca (dik/tik) sesleri s�kça kullan�larak aliterasyon yap�lm��t�r.
2.2.7. Sekiz Dizeli Olanlar:
-152-
Kim osurdu? a ( 1 + 3 = 4 )
Bit osurdu a ( 1 + 3 = 4 )
Yongalad� a ( 2 + 2 = 4 )
Yola dü�tü a ( 2 + 2 = 4 )
Pancar pi�ti a ( 2 + 2 = 4 )
G..ü �i�ti a ( 2 + 2 = 4 )
Tas tus b ( 1 + 1 = 2 )
Osuruklu k�z c ( 4 + 1 = 5 )
(Rémy Dor,138)
Tekerlemenin ilk alt� dizesinde (1+3), (2+2) dörtlü hece ölçüsü, di�er
dizelerde (1+1) ikili ve (4+1) be�li hece ölçüleri kullan�lm��t�r. Ebe seçiminde, ebe
görevinde bulunacak ki�i seçilirken bazen kötü özellikler atfedilir. Bu tekerlemeyi
buna örnek gösterebiliriz. Ayr�ca tekerlemenin içinde argo sözcüklere de
rastlanmaktad�r. Bu da çocuk dilinde bile, argo unsuruyla kar��la��labilece�ini
göstermektedir. Tekerlemenin 4. 5. ve 6. dizesinde (dü�-tü/pi�-ti/�i�-ti) kelimeleriyle
yar�m kafiye ve redif yap�lm��t�r.
-153-
Birem birem a ( 2 + 2 = 4 )
�kem ikem a ( 2 + 2 = 4 )
Üçem üçem a ( 2 + 2 = 4 )
Çama�aç çarkaç b ( 3 + 2 = 5 )
�plik sütlük c ( 2 + 2 = 4 )
55
Derdine dana d ( 3 + 2 = 5 )
Yârim para d ( 2 + 2 = 4 )
Ç�kana g..ü kara d ( 3 + 4 = 7 )
(Rémy Dor, 31)
Tekerlemenin 6. 7. ve 8. dizesinde (dana/para/kara) kelimeleriyle yar�m
kafiye yap�lm��t�r. Ayr�ca 7. ve 8. dizedeki (para/kara) kelimeleri kendi aras�nda
zengin kafiye olu�turmaktad�r.
-154-
Birem birem a ( 2 + 2 = 4 )
�ki �erem a ( 2 + 2 = 4 )
Evvel alt� b ( 2 + 2 = 4 )
Elmam yedi b ( 2 + 2 = 4 )
Sekiz çam c ( 2 + 1 = 3 )
Dokuz çam c ( 2 + 1 = 3 )
Kurt kula�� bulacam c ( 4 + 3 = 7 )
Z�l� ç�kan d ( 2 + 2 = 4 )
(Rémy Dor, 31)
Tekerlemenin 1. ve 2. dizelerinde (bir-em/�er-em) kelimeleriyle yar�m
kafiye ve redif, 3. ve 4. dizede (alt�/yedi) kelimeleriyle tam kafiye, 6. ve 7. dizede
(çam/bulacam) kelimeleriyle zengin kafiye yap�lm��t�r.
-155-
En ti ta a ( 1 + 1 + 1 = 3 )
Jini jini pa a ( 2 + 2 + 1 = 5 )
Kay sen siz b ( 1 + 1 + 1 = 3 )
Geve dizi diz b ( 2 + 2 + 1 = 5 )
Diz onsuz b ( 1 + 2 = 3 )
Katuronsuz b ( 4 )
Tuturi� siçan tutmu� c ( 5 + 2 = 7 )
Fareleri yutmu� c ( 4 + 2 = 6 )
(Rémy Dor, 47)
56
Tekerlemedeki farkl� durak yap�lar� dikkati çekmektedir. Bunun en temel
nedeni, say��ma yap�l�rken anlams�z ses ve hecelerin kullan�lmas�d�r. 1. ve 2. dizede
(ta/pa) sesleriyle yar�m kafiye, 3. ve 4. dizede (siz/diz) kelimeleriyle tam kafiye, 5.
ve 6. dizede (onsuz/katuronsuz) kelimleriyle tunç kafiye, 7. ve 8. dizede (tut-
mu�/yut-mu�) kelimeleriyle tam kafiye ve redif yap�lm��t�r.
-156-
Ellem bellem a ( 2 + 2 = 4 )
Bel ba� için b ( 2 + 2 = 4 )
Sivri sinek c ( 2 + 2 = 4 )
Hürmet için b ( 2 + 2 = 4 )
Ak�le yengem a ( 3 + 2 = 5 )
Selâm etti d ( 2 + 2 = 4 )
Sana dedi d ( 2 + 2 = 4 )
Sen ç�k aradan b ( 2 + 3 = 5 )
(Rémy Dor, 91)
Tekerlemenin 1. dizesinde ikileme (ellem bellem) ikileme kullan�lm��t�r.
Tekerlemede kafiye unsuru bulunmamaktad�r.
-157-
Ya �unda a ( 1 + 2 = 3 )
Ya bunda a ( 1 + 2 = 3 )
Keçe külah ba��nda a ( 4 + 3 = 7 )
Helvac�n�n dam�nda a ( 4 + 3 = 7 )
All� b�rak b ( 2 + 2 = 4 )
Telli b�rak b ( 2 + 2 = 4 )
�undan al c ( 2 + 2 = 4 )
�unu b�rak c ( 2 + 2 = 4 )
(Çiçeklio�lu, 4)
Tekerlemenin ba�lang�ç ve biti� formelleri, di�er ebe seçimi tekerlemeleriyle
benzerlik göstermektedir. Bu tekerlemede di�erlerinden farkl� olarak, son dizede ebe
seçimi belirleyen (b�rak) sözcü�üne, 5. ve 6. dizedeki (all� b�rak/telli b�rak)
sözcüklerinin zemin haz�rlamas�d�r. Tekerlemenin 1. ve 2. dizesinde (�u-nda/bu-nda)
57
kelimeleriyle, 5. ve 6. dizesinde (al-l� b�rak/tel-li b�rak) kelimeleriyle yar�m kafiye ve
redif yap�lm��t�r.
-158-
Tas tus a ( 1 + 1 = 2 )
P�ng�l p�s a ( 2 + 1 = 3 )
Tavuk gitti b ( 2 + 2 = 4 )
Ne zaman gitti? b ( 3 + 2 = 5 )
Yaz�n gitti b ( 2 + 2 = 4 )
Yaz�las� c ( 2 + 2 = 4 )
Çizilesi c ( 2 + 2 = 4 )
�p burnundan as�las� c ( 4 + 4 = 8 )
(K�vanç, 23)
Tekerlemenin 1. ve 2. dizelerinde (tus/p�s) kelimeleriyle yar�m kafiye, 6. 7.
ve 8. dizede (yaz-�las�/çiz-ilesi/as-�las�) kelimeleriyle yar�m kafiye ve redif
yap�lm��t�r.
-159-
Ene mene a ( 2 + 2 = 4 )
Engi� nene a ( 2 + 2 = 4 )
Lâle kökü b ( 2 + 2 = 4 )
Dilber otu b ( 2 + 2 = 4 )
Ta� ta� c ( 1 + 1 = 2 )
Engili d ( 3 )
Mengili d ( 3 )
Kara k�� c ( 2 + 1 = 3 )
(Çiçeklio�lu, 7)
1. ve 2. dizede (mene/nene) kelimeleriyle zengin kafiye, 6. ve 7. dizede
(engili/mengili) kelimeleriyle tunç kafiye, 5. ve 8. dizede (ta�/k��) kelimeleriyle
yar�m kafiye yap�lm��t�r.
58
2.2.8. Dokuz Dizeli Olanlar:
-160-
�nbom bom a ( 2 + 1 = 3 )
Sam satalâki b ( 1 + 3 = 4 )
�inanay c ( 3 )
Kos rofo d ( 1 + 2 = 3 )
Meze mezeli b ( 2 + 3 = 5 )
Dere tepeli b ( 2 + 3 = 5 )
Leblebi Zeynep d ( 3 + 2 = 5 )
Anya manya e ( 2 + 2 = 4 )
Pandispanya rum a ( 4 + 1 = 5 )
(Rémy Dor, 126)
Tekerlemenin 1. dizesinde ses tekrarlar� görülüyor. 5. ve 6. dizede (meze-
li/tepe-li) kelimeleriyle yar�m kafiye ve redif yap�lm��t�r.
-161-
Çetir çetir çetene a ( 4 + 3 = 7 )
Beni verme çobana a ( 4 + 3 = 7 )
Çoban Ali yabanda a ( 4 + 3 = 7 )
Yabanda tütün tüter b ( 3 + 4 = 7 )
Keçiler kilim üter b ( 3 + 4 = 7 )
Ayn� boynuz c ( 2 + 2 = 4 )
Seksen d ( 2 )
Doksan d ( 2 )
Yüz e ( 1 )
(Çiçeklio�lu, 18)
Tekerlemenin 4. ve 5. dizesindeki, (tüt-er/üt-er) kelimeleriyle tam kafiye ve
redif, 6. ve 9. dizedeki (boynuz/yüz) kelimleriyle tam kafiye, 7. ve 8. dizesindeki
(seksen/doksan) kelimeleriyle zengin kafiye yap�lm��t�r.
59
-162-
Biren biren a ( 2 + 2 = 4 )
Hiken hiken a ( 2 + 2 = 4 )
Ayva diken a ( 2 + 2 = 4 )
Varan sekiz b ( 2 + 2 = 4 )
Saran dokuz b ( 2 + 2 = 4 )
Kamç� ba�l� c ( 2 + 2 = 4 )
Kara domuz b ( 2 + 2 = 4 )
Al ç�k bal ç�k d ( 2 + 2 = 4 )
Sana dedim e ( 2 + 2 = 4 )
Sen ç�k d ( 2 )
(Akyüz, 25)
Tekerlemenin 1. 2. ve 3. dizelerinde (biren/hiken/diken) kelimeleri aras�nda
tam kafiye, 2. ve 3. dizede (hiken/diken) kelimeleri kendi aras�nda zengin kafiye
olu�turmaktad�r. 4. ve 5. dizede (varan/saran) kelimeleriyle iç kafiye, 4. 5. ve 6.
dizede (sekiz/dokuz/domuz) kelimeleriyle yar�m kafiye olu�turulmu�tur.
2.2.9. On Dizeli Olanlar:
-163-
��ne i�ne a ( 2 + 2 = 4 )
Üç dü�me a ( 1 + 2 = 3 )
Fil gelince a ( 1 + 3 = 4 )
Ku� dilince a ( 1 + 3 = 4 )
Horoz öttü b ( 2 + 2 = 4 )
Tavuk tepti b ( 2 + 2 = 4 )
Kad�n k�za a ( 2 + 2 = 4 )
Selam etti b ( 2 + 2 = 4 )
Alc�k morcuk c ( 2 + 2 = 4 )
Sana dedim ç�k c ( 2 + 2 + 1 = 4 )
(Sezgin, 209)
Tekerlemenin hece ölçülerine bak�ld���nda sadece 2. dizenin (1+2) üçlü hece
ölçüsü; di�er dizelerin ise (2+2) ve (1+3) dörtlü hece ölçüsü ile yaz�ld��� görülür.
60
Bu yönüyle tekerleme neredeyse kararl� denebilecek bir yap�ya çok yak�nd�r. 1. ve 2.
dizede (i�ne/dü�me) kelimeleri ile yar�m kafiye, 3. ve 4. dizede (gel-ince/dil-ince)
kelimeleri ile yar�m kafiye ve redif, 9. ve 10. dizede (morcuk/ç�k) kelimeleri ile
yar�m kafiye yap�lm��t�r.
-164-
�p ip bilmeden a ( 2 + 3 = 5 )
Delme sülük delmeden a ( 4 + 3 = 7 )
Amcam yo�urt getirmi� b ( 4 + 3 = 7 )
Kedi burnunu bat�rm�� b ( 5 + 3 = 8 )
Minare b�çak b�çak c ( 3 + 4 = 7 )
�çinde demir ocak c ( 3 + 4 = 7 )
Hey Alâaddin Alâaddin! d ( 5 + 4 = 9 )
A� pi�irip yiyeydin d ( 4 + 3 = 7 )
Ondan sonra öleydin d ( 4 + 3 = 7 )
Çek �unu, salla �unu!... e ( 3 + 4 = 7 )
(Gök�en, 369)
Tekerlemede farkl� hece ölçüleri kullan�lm��t�r. 1. ve 2. dizede (bil-meden/
del-meden) kelimeleri ile yar�m kafiye ve redif, 3. ve 4. dizede (getir-mi�/bat�r-m��)
kelimeleri ile zengin kafiye ve redif, 5. ve 6. dizede (b�çak/ocak) kelimeleri ile
zengin kafiye yap�lm��t�r.
-165-
All� kiraz a ( 2 + 2 = 4 )
Ball� kiraz a ( 2 + 2 = 4 )
Bana gel biraz a ( 3 + 2 = 5 )
Kiraz vakti geldi b ( 4 + 2 = 6 )
E�im seni seçti b ( 4 + 2 = 6 )
Oyunun ba�� c ( 3 + 2 = 5 )
�u çe�meden su ta�t� c ( 4 + 3 = 7 )
Çe�menin suyu ac� c ( 3 + 4 = 7 )
Kovan�n dibi delik d ( 3 + 4 = 7 )
61
Bana geldi ebelik d ( 4 + 3 = 7 )
(Dirim, 54)
Tekerlemenin 2. ve 3. dizesinde (kiraz/biraz) kelimeleri ile zengin kafiye, 6.
ve 7. dizesinde (ba�-�/ta�-t�) kelimeleriyle tam kafiye, 9. ve 10. dizesinde (delik/
ebelik) kelimeleri ile zengin kafiye yap�lm��t�r.
-166-
Ellim mellim a ( 2 + 2 = 4 )
�emsiye tellim a ( 3 + 2 = 5 )
Tavuk gitti b ( 2 + 2 = 4 )
Horoz öttü b ( 2 + 2 = 4 )
Bülbül k�za c ( 2 + 2 = 4 )
Haber etti b ( 2 + 2 = 4 )
Adanaya top at�ld� b ( 4 + 4 = 8 )
Var�n bak�n kim vuruldu? b ( 4 + 4 = 8 )
Al ç�k bal ç�k d ( 2 + 2 = 4 )
Sana diyorum sen ç�k d ( 5 + 2 = 7 )
(Bozdo�an, 14)
Tekerlemenin 1. ve 2. dizesinde (mellim/tellim) kelimeleriyle zengin kafiye,
3. 4. ve 6.dizede (git-ti/öt-tü/et-ti) kelimeleriyle yar�m kafiye ve redif, 7. ve 8. dizede
(at�l-d�/vurul-du) kelimeleri ile yar�m kafiye ve redif yap�lm��t�r.
2.2.10. On Bir Dizeli Olanlar:
-167-
Pazara gittim a ( 3 + 2 = 5 )
Pazar yok b ( 2 + 1 = 3 )
Eve geldim a ( 3 + 2 = 5 )
Annem yok b ( 2 + 1 = 3 )
Bebe�e bakt�m a ( 3 + 2 = 5 )
Be�ik yok b ( 2 + 1 = 3 )
Çorbaya bakt�m a ( 3 + 2 = 5 )
Ka��k yok b ( 2 + 1 = 3 )
62
Dedeme bakt�m a ( 3 + 2 = 5 )
Sakal� yok b ( 3 + 1 = 4 )
Yok yok yok b ( 1 + 1 + 1 = 3 )
(Dirim, 60)
Tekerlemede kafiye unsurlar� aramak yerine, tekrar edilen kelime ve sesleri
aramak daha do�ru olur. Tekerlemede kelime tekrarlar� (yok/bakt�m) kullan�lm��t�r.
Bu ses benzerlikleri ve kelime tekrarlar� dönü�ümlü olarak kullan�lmas� uyak
biçiminin çapraz uyak olmas�na neden olmu�tur. 6. ve 8. dizede (be�ik yok/ka��k
yok) kelimeleri ile zengin kafiye ve redif yap�lm��t�r.
-168-
Ah ne süslü kelebek a ( 4 + 3 = 7 )
Üstü mavi al benek a ( 4 + 3 = 7 )
Aman tutsam �unu ben b ( 4 + 3 = 7 )
Hemen �unu gitmeden b ( 4 + 3 = 7 )
Avalama tavalama c ( 4 + 4 = 8 )
Tan tan tavalama c ( 2 + 4 = 6 )
Ev ku�u d ( 1 + 2 = 3 )
Dev ku�u d ( 1 + 2 = 3 )
Arslan gelir e ( 2 + 2 = 4 )
Yar�l gurul f ( 2 + 2 = 4 )
�k da kurtul f ( 2 + 2 = 4 )
(Dirim, 77)
Oyun öncesi tekerlemelerinde genellikle ilk iki dizede kullan�lan ba�lang�ç
formelleri bu tekerlemede 5. ve 6. dizelerde kullan�lm��t�r. 1. ve 2. dizede
(kelebek/benek) kelimeleriyle tam kafiye, 3. ve 4. dizede (ben/gitmeden)
kelimeleriyle, 7. ve 8. dizede (ev ku�u/dev ku�u) kelimeleriyle tam kafiye ve redif, 9.
ve 10. dizede (gurul/kurtul) kelimeleriyle tam kafiye yap�lm��t�r.
63
2.2.11. On �ki Dizeli Olanlar:
-169-
Allah ad�yla ba�layal�m a ( 5 + 4 = 9 )
�eytan� ta�layal�m a ( 3 + 4 = 7 )
Bircik b ( 3 )
�kicik b ( 3 )
Üçcük b ( 2 )
Dörtcük b ( 2 )
Be�cik b ( 2 )
Alt�c�k b ( 3 )
Yedicik b ( 3 )
Dokuzcuk b ( 3 )
Oncuk b ( 2 )
Cicili�i boncuk b ( 3 + 2 = 5 )
(Varl�k, 6582)
Tekerlemenin ba�lang�ç formeli di�er oyun öncesi tekerlemelerden farkl�d�r.
Tekerlemeye dini bir ö�retiyle ba�lanm��t�r. 1. ve 2. dizede (ba�-layal�m/ta�-layal�m)
kelimeleri ile tam kafiye ve redif, 11. ve 12. dizede (oncuk/boncuk) kelimeleri ile
tunç kafiye yap�lm��t�r. Dize sonlar�nda ses tekrarlar�na (-cik/-cuk/-cük) s�kça
ba�vurulmu�tur.
-170-
Birem birem a ( 2 + 2 = 4 )
�kem ikem a ( 2 + 2 = 4 )
Kamç� boylu b ( 2 + 2 = 4 )
Kara diken c ( 2 + 2 = 4 )
Evvel alt� d ( 2 + 2 = 4 )
Alma yedi d ( 2 + 2 = 4 )
Sayan sekiz e ( 2 + 2 = 4 )
Dayan dokuz e ( 2 + 2 = 4 )
Domburo�lu f ( 4 )
Dal köçek g ( 1 + 2 = 3 )
Salla bunu h ( 2 + 2 = 4 )
64
Çek �unu h ( 1 + 2 = 3 )
(Rémy Dor, 28)
Tekerlemenin 10. ve 12. dizelerinde (1+2) üçlü; di�er dizelerinde (2+2)
dörtlü hece ölçüsü kullan�lm��t�r. Tekerlemen 5. ve 6. dizesinde (alt�/yedi)
kelimeleriyle tam kafiye, 7. ve 8. dizelerinde (sekiz/dokuz) kelimeleriyle yar�m
kafiye, 11. ve 12. dizelerinde (bu-nu/�u-nu) kelimeleriyle yar�m kafiye ve redif
yap�lm��t�r.
-171-
Bir cam, a ( 1 + 1 = 2 )
�ki cam, a ( 2 + 1 = 3 )
Üç cam, a ( 1 + 1 = 2 )
Dört cam, a ( 1 + 1 = 2 )
Be� cam, a ( 1 + 1 = 2 )
Alt� cam, a ( 2 + 1 = 3 )
Yedi cam, a ( 2 + 1 = 3 )
Sekiz cam, a ( 2 + 1 = 3 )
Dokuz cam, a ( 2 + 1 = 3 )
On cam, a ( 1 + 1 = 2 )
Mor cam, a ( 1 + 1 = 2 )
Bu da benim amcam a ( 4 + 2 = 6 )
(Talat, 158)
Tekerlemede bir’den on’a kadar say�lar söylenirken, her dizenin sonunda
kelime tekrarlar� (cam) yer alm�� ve 12. dizedeki (amcam/cam) kelimeleri ile zengin
kafiye yap�lm��t�r.
-172-
Elim elim epenek a ( 4 + 3 = 7 )
Elden ç�kar kepenek a ( 4 + 3 = 7 )
Kepene�in ne suçu b ( 4 + 3 = 7 )
Süleyman�n ne saç� b ( 4 + 3 = 7 )
Bindim deve koluna c ( 2 + 5 = 7 )
65
Sürdüm Halep yoluna c ( 2 + 5 = 7 )
Halep yolu can pazar d ( 4 + 3 = 7 )
�çinde ay� gezer d ( 3 + 4 = 7 )
Ay� beni korkuttu e ( 4 + 3 = 7 )
Kula��m� sark�tt� e ( 4 + 3 = 7 )
Sa��m solum sarm�sa��m f ( 4 + 4 = 8 )
Salla bunu çek �unu b ( 4 + 4 = 8 )
(�evket, 319)
Tekerlemenin ilk on dizesinde yedili; son iki dizesinde (4+4) sekizli hece
ölçüsü kullan�lm��t�r. Tekerlemenin 1. ve 2. dizesinde (epenek/kepenek)
kelimeleriyle tunç kafiye, 3. ve 4. dizede (suç-u/saç-�) kelimeleriyle yar�m kafiye, 5.
ve 6. dizede (kol-una/yol-una) kelimeleriyle tam kafiye, 7. ve 8. dizede
(pazar/gezer) kelimeleriyle zengin kafiye ve 9. ve 10. dizede (kork-uttu/sark-�tt�)
kelimeleriyle tam kafiye yap�lm��t�r.
-173-
Bir para a ( 1 + 2 = 3 )
�ki para a ( 2 + 2 = 4 )
Üç para a ( 1 + 2 = 3 )
Dört para a ( 1 + 2 = 3 )
Be� para a ( 1 + 2 = 3 )
Alt� para a ( 2 + 2 = 4 )
Yedi para a ( 2 + 2 = 4 )
Sekiz para a ( 2 + 2 = 4 )
Dokuz para a ( 2 + 2 = 4 )
On para a ( 1 + 2 = 3 )
Geç �ura a ( 1 + 2 = 3 )
Yüzü kara a ( 2 + 2 = 4 )
(Çiçeklio�lu, 17)
Tekerleme (1+2) üçlü ve (2+2) dörtlü hece ölçüsünden olu�mu�tur.
Tekerlemenin 10. 11. ve 12. dizelerinde (para/�ura/kara) kelimeleriyle tam kafiye
yap�lm��t�r. Dize sonlar�nda kelime tekrarlar� (para) yer almaktad�r.
66
-174-
Ü�üdüm ü�üdüm a ( 3 + 3 = 6 )
Daldan elma dü�ürdüm a ( 4 + 3 = 7 )
Elmam� yediler b ( 3 + 3 = 6 )
Bana cüce dediler b ( 4 + 3 = 7 )
Cücelikten ç�kt�m c ( 4 + 2 = 6 )
Beyo�lu’na gittim c ( 4 + 2 = 6 )
Beyo�lu hasta d ( 3 + 2 = 5 )
Çorbas� tasta d ( 3 + 2 = 5 )
Püskülü mavi e ( 3 + 2 = 5 )
�nad�na kavi e ( 4 + 2 = 6 )
Gel ç�k, bal ç�k f ( 2 + 2 = 4 )
Sen ç�k f ( 1 + 1 = 2 )
(Akyüz, 25)
Tekerlemenin 3. ve 4. dizesinde (ye-diler/de-diler) kelimeleriyle yar�m
kafiye ve redif yap�lm��t�r. 7. ve 8. dizede (hasta/tasta) kelimeleriyle, 9. ve 10.
dizede (mavi/kavi) kelimeleriyle zengin kafiye yap�lm��t�r.
-175-
Makas makas makitas a ( 4 + 3 = 7 )
Ali Day� noktaya bas a ( 4 + 4 = 8 )
Trampetler çal�yor b ( 4 + 3 = 7 )
Yüzba��lar dar�l�yor b ( 4 + 4 = 8 )
Dar�lmay�n yüzba�� c ( 4 + 3 = 7 )
Can yürekten ayr�lm�yor d ( 4 + 4 = 8 )
�ncilerim döküldü e ( 4 + 3 = 7 )
Toplayamad�m f ( 5 )
O küçük g ( 1 + 2 = 3 )
Bu büyük g ( 1 + 2 = 3 )
Sen oyundan h ( 1 + 3 = 4 )
�k � ( 1 )
(Dirim, 65)
67
Tekerlemede farkl� hece ölçüleri kullan�ld��� görülmektedir. 1. ve 2. dizede
(makitas/bas) kelimeleriyle tam kafiye, 3. 4. ve 6. dizede (çal-�yor/dar�l-�yor/ayr�l-
m�yor) kelimeleriyle yar�m kafiye yap�lm��t�r. Ayr�ca 4. ve 6. dizede (dar�l-
�yor/ayr�l-m�yor) kelimeleri kendi içinde zengin kafiye olu�turmu�tur.
-176-
Ç�k ç�kal�m çarda�a a ( 4 + 3 = 7 )
Yem verelim örde�e a ( 4 + 3 = 7 )
Ördek ba��n� kald�rm�� b ( 5 + 3 = 8 )
Ayvalar� çald�rm�� b ( 4 + 3 = 7 )
Ayvac� Kevser c ( 3 + 2 = 5 )
Ç�k boynunu göster c ( 4 + 2 = 6 )
Yârin gelmi� çevreyi ister c ( 4 + 5 = 9 )
Çevreyi y�kad�m d ( 3 + 3 = 6 )
Bahçeye serdim d ( 3 + 2 = 5 )
Bahçede dallar e ( 3 + 2 = 5 )
Duymas�n eller e ( 3 + 2 = 5 )
Sen ç�k... f ( 1 + 1 = 2 )
(Gök�en, 368)
Tekerlemenin 1. ve 2. dizesinde (çarda�-a/örde�-e) kelimeleriyle zengin
kafiye ve redif, 3. ve 4. dizede (kal-d�rm��/çal-d�rm��) kelimeleriyle tam kafiye ve
redif, 5. 6. ve 7. dizede (Kevser/göster/ister) kelimeleriyle tam kafiye, 10. ve 11.
dizede (dal-lar/el-ler) kelimeleriyle tam kafiye ve redif yap�lm��t�r.
-177-
Portakal� soydum a ( 4 + 2 = 6 )
Ba� ucuma koydum a ( 4 + 2 = 6 )
Ben bir yalan uydurdum a ( 4 + 3 = 7 )
Duma duma dum a ( 2 + 2 + 1 = 5 )
K�rm�z� mum a ( 2 + 1 = 3 )
Dolapta pekmez b ( 3 + 2 = 5 )
Yala yala bitmez b ( 4 + 2 = 6 )
68
Ay�ecik c ( 3 )
Cik cik cik c ( 1 + 1 + 1 = 3 )
Fatmac�k c ( 3 )
C�k c�k c�k c ( 1 + 1 + 1 = 3 )
Sen bu oyundan ç�k c ( 2 + 3 + 1 = 6 )
(Tatç�, 25)
Tekerlemelenin 1. 2. ve 3. dizesinde (soy-dum/koydum/uy-durdum)
kelimeleriyle yar�m kafiye ve redif, 4. ve 5. dizesinde (dum/mum) kelimeleriyle tam
kafiye, 6. ve 7. dizesinde (pekmez/bitmez) kelimeleriyle zengin kafiye yap�lm��t�r.
Ayr�ca, 8. 9. 10. 11. ve 12 dizede (Ay�ecik/cik/Fatmac�k/c�k/ç�k) kelimeleriyle
zengin kafiye yap�lmaya çal���lm��t�r.
2.2.12. On Üç Dizeli Olanlar:
-178-
Bir iki a ( 1 + 2 = 3 )
Bülbül teki a ( 2 + 2 = 4 )
Camdan bakar b ( 2 + 2 = 4 )
Ba��na takar b ( 3 + 2 = 5 )
Hap hup c ( 1 + 1 = 2 )
Alt�n top c ( 2 + 1 = 3 )
Kimsede yok d ( 3 + 1 = 4 )
Bizde çok d ( 2 + 1 = 3 )
Ben bir gün e ( 1 + 2 = 3 )
Sümbüle geldim f ( 3 + 2 = 5 )
Sümbül açm�� g ( 2 + 2 = 4 )
Zer zefil olmu� g ( 3 + 2 = 5 )
D�ng�r d�ng�rdak d ( 2 + 3 = 5 )
(Talat, 157)
Tekerlemenin 1. ve 2. dizesinde (iki/teki) kelimeleriyle tam kafiye, 3. ve 4.
dizede (bakar/takar) kelimeleriyle tam kafiye ve redif, 5. ve 6. dizede (hup/top)
kelimeleriyle yar�m kafiye, 7. ve 8. dizede (yok/çok) kelimeleriyle tam kafiye
yap�lm��t�r.
69
-179-
Karga karga gak dedi, a ( 4 + 3 = 7 )
�k tepeye bak dedi a ( 4 + 3 = 7 )
Hac� nine k�na döver b ( 4 + 4 = 8 )
Alt�n pa�ay� sever b ( 5 + 2 = 7 )
Alt�n pa�a çardakta c ( 4 + 3 = 7 )
Gümü� yüzük parmakta c ( 4 + 3 = 7 )
Getir k�z� göreyim d ( 4 + 3 = 7 )
Atlara bindireyim d ( 3 + 4 = 7 )
Saraydan geçireyim d ( 3 + 4 = 7 )
Sarayda kap ne kaynar b ( 4 + 3 = 7 )
�çinde bülbül oynar b ( 3 + 4 = 7 )
Has ekmek pus ekmek e ( 3 + 3 = 6 )
Bir boza ç�k e ( 4 )
(Talat, 157)
Tekerlemenin 1. ve 2. dizesinde (gak dedi/bak dedi) kelimeleriyle tam
kafiye ve redif, 3. ve 4. dizesinde (döv-er/sev-er) kelimeleriyle yar�m kafiye ve redif,
5. ve 6. dizesinde (çardak-ta/parmak-ta) kelimeleriyle tam kafiye ve redif, 7. 8. ve 9.
dizesinde (gör-eyim/bindir-eyim/geçir-eyim) kelimeleriyle yar�m kafiye ve redif, 10.
ve 11. dizesinde (kayna-r/oyna-r) kelimeleriyle zengin kafiye ve redif, 12. ve 13.
dizede (ekmek/ç�k) kelimeleriyle yar�m kafiye yap�lm��t�r.
2.2.13.On Dört Dizeli Olanlar:
-180-
Sand���mda bin akçe, a ( 4 + 3 = 7 )
Bin akçemi bitirdim, b ( 4 + 3 = 7 )
Hindistana yetirdim, b ( 4 + 3 = 7 )
Hindistan�n atlar�, c ( 4 + 3 = 7 )
Beni gördü ki�nedi, c ( 4 + 3 = 7 )
Arpa verdim yemedi, c ( 4 + 3 = 7 )
Bu�day� nerden al�m, d ( 5 + 2 = 7 )
70
Gittim bey k�z� gile, e ( 2 + 5 = 7 )
Bey k�z� kilim dokur, f ( 3 + 4 = 7 )
�çinde bülbül okur, f ( 3 + 4 = 7 )
Ninem beni okuttu, g ( 2 + 5 = 7 )
Karga teli dokuttu, g ( 4 + 3 = 7 )
Sa��m solum sarm�sa��m, h ( 4 + 4 = 8 )
Salla beni, çek �unu. � ( 4 + 4 = 8 )
(�evket, 319)
On dört dizeli olan bu tekerlemenin sadece son iki dizesinde (4+4) sekizli
hece ölçüsü; di�er dizelerinde yedili hece ölçüsü kullan�lm��t�r. Tekerlemenin 2. ve
3. dizesinde (bitir-dim/yetir-dim) kelimeleriyle zengin kafiye ve redif, 5. ve 6.
dizesinde (ki�ne-di/ye-medi) kelimeleriyle yar�m kafiye yap�lm��t�r. 9. ve 10. dizede
(doku-r/oku-r) kelimeleriyle, 11. ve 12. dizede (oku-ttu/doku-ttu) kelimeleriyle
zengin kafiye ve redif yap�lm��t�r.
2.2.14. On Alt� Dizeli Olanlar:
-181-
Bir armut kestim a ( 3 + 2 = 5 )
Tavana ast�m a ( 3 + 2 = 5 )
T�p dedi dü�tü b ( 3 + 2 = 5 )
Kargalar uçtu b ( 3 + 2 = 5 )
Ablam yo�urt getirdi c ( 4 + 3 = 7 )
Kedi burnunu bat�rd� c ( 5 + 3 = 8 )
Bu kediyi ne yapmal� ? d ( 4 + 4 = 8 )
Minareden atmal� d ( 4 + 3 = 7 )
Minarede bir ku� var e ( 4 + 3 = 7 )
Kanad�nda gümü� var e ( 4 + 3 = 7 )
Eni�temin cebinde f ( 4 + 3 = 7 )
Türlü türlü yemi� var e ( 4 + 3 = 7 )
Yemi�imi yediler g ( 4 + 3 = 7 )
Bana miskin dediler g ( 4 + 3 = 7 )
71
Ben miskinlikten bezerim h ( 5 + 3 = 8 )
Kap� kap� gezerim h ( 4 + 3 = 7 )
(K�vanç, 13)
Tekerlemenin 1. ve 2. dizesinde (kes-tim/as-t�m) kelimeleriyle, 3. ve 4.
dizesinde(dü�-tü/uç-tu) kelimeleriyle tam kafiye ve redif, 5. ve 6. dizesinde (getir-
di/bat�r-d�) kelimeleriyle zengin kafiye ve redif, 9. 10. ve 12. dizesinde (ku�
var/gümü� var/yemi� var) kelimeleriyle yar�m kafiye ve redif, 13. ve 14. dizesinde
(ye-diler/de-diler) kelimeleriyle yar�m kafiye ve redif, 15. ve 16. dizesinde (bezer-
im/gezer-im) kelimeleriyle zengin kafiye ve redif yap�lm��t�r.
2.2.15. On Yedi Dizeli Olanlar:
-182-
Bir iki dingilden a ( 3 + 3 = 6 )
Bast�m erik dal�na b ( 4 + 3 = 7 )
Bakt�m seher yoluna b ( 4 + 3 = 7 )
On deve geliyor! c ( 3 + 3 = 6 )
Birisine bindim! d ( 4 + 2 = 6 )
Ablama gittim d ( 3 + 2 = 5 )
Ablam pilav pi�irmi� e ( 4 + 3 = 7 )
�çine fare kaç�rm��! e ( 5 + 3 = 8 )
Fare on be� ya��nda! f ( 4 + 3 = 7 )
K�z�l külah ba��nda f ( 4 + 3 = 7 )
Ben onu yiyemem, g ( 3 + 3 = 6 )
Ben onu yiyemem! g ( 3 + 3 = 6 )
�u dolaptan kim ç�kar! h ( 4 + 3 = 7 )
Alt�n saçl� k�z ç�kar h ( 4 + 3 = 7 )
K�z�n ad� Habbe � ( 4 + 2 = 6 )
Babas�n�n ad� Kahbe � ( 4 + 4 = 8 )
Kahbe ku�u p�rrr i ( 4 + 1 = 5 )
(Talat, 158)
72
Tekerlemenin 2. ve 3. dizesinde (dal-�na/kol-una) kelimeleriyle yar�m kafiye
ve redif, 7. ve 8. dizesinde (pi�ir-mi�/kaç�r-m��) kelimeleriyle zengin kafiye ve redif,
9. ve 10. dizesinde (ya�-�nda/ba�-�nda) kelimeleriyle tam kafiye ve redif, 15. ve 16.
dizesinde (Habbe/Kahbe) kelimeleriyle tam kafiye yap�lm��t�r.
2.2.16. On Dokuz Dizeli Olanlar:
-183-
Teke teke ton pa�a a ( 4 + 3 = 7 )
Ho� geldin pervan pa�a a ( 3 + 4 = 7 )
Pervan pa�an�n atlar� b ( 3 + 5 = 8 )
Kiyir kiyir ki�niyor c ( 4 + 3 = 7 )
Ne için ki�niyor c ( 3 + 3 = 6 )
Arpa için ki�niyor c ( 4 + 3 = 7 )
Arpay� kimden almal� d ( 5 + 3 = 8 )
Hangi tay� vermeli d ( 4 + 3 = 7 )
Küçük tay� vermeli d ( 4 + 3 = 7 )
Küçük tay�n üstünde e ( 4 + 3 = 7 )
�ki bülbül dö�ü�üyor c ( 4 + 4 = 8 )
Kand�d� kand�d� d ( 3 + 3 = 6 )
Getir kan� içeyim f ( 4 + 3 = 7 )
Aksaray’a geçeyim f ( 4 + 3 = 7 )
Ak�am gelen kimidi d ( 4 + 3 = 7 )
Emmim o�lu Mustafac�k g ( 4 + 4 = 8 )
Kolu budu k�sac�k g ( 4 + 3 = 7 )
Hastan hustan h ( 2 + 2 = 4 )
On parma�� gümü�ten h ( 4 + 3 = 7 )
(Talat, 158)
Tekerlemede, çok fazla kafiye unsuru bulunmamaktad�r. 7. ve 8. dizede (al-
mal�/ver-meli) kelimeleriyle tam kafiye ve redif, 13. ve 14. dizede (iç-eyim/geç-
eyim) kelimeleriyle yar�m kafiye ve redif, 16. ve 17. dizede (Mustafa-c�k/k�sa-c�k)
kelimeleriyle yar�m kafiye ve redif, 18. ve 19. dizede (hustan/gümü�ten)
kelimeleriyle zengin kafiye ve redif yap�lm��t�r.
73
-184-
Edeleme a ( 4 )
Dedeleme a ( 4 )
Demir döven b ( 2 + 2 = 4 )
Desti yapan b ( 2 + 2 = 4 )
E�er alt� c ( 2 + 2 = 4 )
Elma yedi c ( 2 + 2 = 4 )
Elem sekiz d ( 2 + 2 = 4 )
Elem dokuz d ( 2 + 2 = 4 )
Pakurcan e ( 3 )
Pakurcan e ( 3 )
Köremo�lu f ( 4 )
Kafa telli f ( 2 + 2 = 4 )
Filfili f ( 3 )
Çek dili f ( 1 + 2 = 3 )
1. 2. 3. 4. 5. 6…yedi f ( 10 )
Bunu sana kim dedi? f ( 4 + 3 = 7 )
Diyen dedi f ( 2 + 2 = 4 )
On yedi f ( 1 + 2 = 3 )
Ya�l� böre�i kim yedi? f ( 5 + 3 = 8 )
(Çiçeklio�lu, 16)
Tekerlemenin 1. ve 2. dizesinde (edeleme/dedeleme) kelimeleriyle tunç
kafiye yap�lm��t�r. 5. ve 6. dizede (alt�/yedi) kelimeleriyle tam kafiye, 7. ve 8. dizede
(sekiz/dokuz) kelimeleriyle yar�m kafiye, 12. 13. ve 14. dizede (tel-li/fil-fili/dil-i)
kelimeleriyle yar�m kafiye, 15. ve 16. dizede (yedi/dedi) kelimeleriyle zengin
kafiye, 18. ve 19. dizede (yedi) kelimeleriyle cinasl� kafiye yap�lm��t�r.
3. E� Seçme Tekerlemeleri:
E� seçme tekerlemeleri grup oyunlar�nda, gruplar�n ba��ndaki ki�iler taraf�ndan
söylenir.Gruplar�n hangi oyunculardan olu�aca�� belirlendikten sonra oyuna geçilir.
74
3.1. Yap�lar�nda Kararl�l�k Gösterenler:
3.1.1. �ki Dizeli Olanlar:
-185-
Benden olan bana gelsin a ( 4 + 4 = 8 )
Elden olan ele gitsin a ( 4 + 4 = 8 )
(Rémy Dor, 73)
Tekerlemede sekizli hece ölçüsü kullan�lm��t�r. Duraklar� (4+4) uyumludur.
Belli bir naz�m düzeninin bulundu�u tekerlemede, kafiye unsuru görülmemektedir.
3.1.2. Alt� Dizeli Olanlar:
-186-
Av avlama a ( 1 + 3 = 4 )
Dev devleme a ( 1 + 3 = 4 )
Çengi çember b ( 2 + 2 = 4 )
Miski amber b ( 2 + 2 = 4 )
Taze tüze a ( 2 + 2 = 4 )
Sen gel bize a ( 2 + 2 = 4 )
(Çiçeklio�lu, 11)
Tekerlemede dörtlü hece ölçüsü kullan�lm��t�r. Duraklar� 1. ve 2. dizede
(1+3); di�er dizelerde (2+2) �eklindedir. Tekerlemenin 1. ve 2. dizesinde (av-
lama/dev-leme) kelimeleriyle tam kafiye ve redif, 3. ve 4.dizede (çember/amber)
kelimeleriyle zengin kafiye, 5. ve 6. dizede (tüze/bize) kelimeleriyle tam kafiye
yap�lm��t�r. Ayr�ca tekerlemede iç kafiyeler görülmektedir. 1. ve 2. dizede (av/dev)
kelimeleriyle, 3. ve 4. dizede (çengi-miski) kelimeleriyle iç kafiye yap�lm��t�r.
-187-
Balkondan atlad�m a ( 3 + 3 = 6 )
Maydanoz toplad�m a ( 3 + 3 = 6 )
K�z�n ad� Ne�e b ( 4 + 2 = 6 )
75
Saat geldi be�e b ( 4 + 2 = 6 )
Bir iki üç dört be� c ( 6 )
Tut kendine bir e� c ( 4 + 2 = 6 )
(Tatç�, 25)
Tekerlemenin 1. ve 2. dizesinde (atla-d�m/topla-d�m) kelimeleriyle tam
kafiye ve redif, 3. ve 4. dizesinde (Ne�e/be�e) kelimeleriyle zengin kafiye, 5. ve 6.
dizesinde (be�/e�) kelimeleriyle tam kafiye yap�lm��t�r.
3.2. Yap�lar�nda Kararl�l�k Göstermeyenler:
3.2.1. �ki Dizeli Olanlar:
-188-
Ald�m verdim a ( 2 + 2 = 4 )
Ben seni yendim a ( 3 + 2 = 5 )
(Türkiçin, 94)
Grup oyunlar�nda, ebe olacak çocuklar belirlendikten sonra bu çocuklar
kendilerine e� seçerler. �ki çocuk belli bir mesafeden ad�m atarken bir taraftan da bu
tekerlemeyi söyleyerek di�erine do�ru ilerler. Ebe olan çocuklardan hangisinin aya��
üste gelirse oyuncu seçimine o hak kazan�r. Tekerlemede geçen (verdim/yendim)
kelimelerinde benzer sesler kullan�lm��t�r. Kafiye unsuru bulunmamaktad�r.
-189-
Att�m tuttum a ( 2 + 2 = 4 )
Ben seni yuttum a ( 3 + 2 = 5 )
(Özen, 17)
Bu e� seçimi tekerlemesi 188 ve 190 nolu tekerlemelerin bir varyant�d�r ve
ebe seçimi yap�ld�ktan sonra e�lerinin belirlenmesi ayn� �ekilde yap�l�r. Ayr�ca
tekerlemede (tut-tum/yut-tum) kelimeleriyle tam kafiye ve redif kullan�lm��t�r.
-190-
Ast�m mast�m c ( 2 + 2 = 4 )
Bir kama bast�m c ( 3 + 2 = 5 )
76
(Sezgin, 210)
Bu tekerlemede de ebe seçilen iki çocuk ad�m ad�m birbirlerine ilerler ve bu
tekerlemeyi söylerler. Aya�� üstte kalan oyuncu seçme hak kazan�r. Tekerlemede
(mast�m/bast�m) kelimeleriyle zengin kafiye olu�turuldu�u söylenebilir.
-191-
Bast�m kestim a ( 2 + 2 = 4 )
Saca��y� boynuma ast�m a ( 4 + 5 = 9 )
(Yüksel, 3770)
Tekerlemede (kes-tim/as-t�m) kelimeleriyle tam kafiye ve redif yap�lm��t�r.
3.2.2. Dört Dizeli Olanlar:
-192-
Ye beni a ( 1 + 2 = 3 )
Yedim seni a ( 2 + 2 = 4 )
Bara� kere b ( 2 + 2 = 4 )
Al e�ini a ( 1 + 3 = 4 )
(Özhan, 38)
Tekerlemenin 1. ve 4. dizelerinde (1+2) üçlü hece ölçüsü; 2. ve 3.
dizelerinde (2+2) dörtlü hece ölçüsü kullan�lm��t�r. 1. 2. ve 3. dizede (ben-i/sen-
i/e�in-i) kelimeleriyle yar�m kafiye ve redif yap�ld��� söylenebilir.
-193-
Ben beni a ( 1 + 2 = 3 )
Ben de beni a ( 2 + 2 = 4 )
Bana bir e� b ( 2 + 2 = 4 )
Al be�endi�ini a ( 1 + 5 = 6 )
(Rémy Dor, 72)
Tekerlemenin 1. dizesinde (1+2) üçlü; 2. ve 3. dizelerinde (2+2) dörtlü, 4.
dizesinde (1+5) alt�l� hece ölçüsü ile yaz�lm��t�r.2. ve 3. dizede (ben-i/be�endi�in-i)
kelimeleriyle yar�m kafiye ve redif yap�lmaya çal���lm��t�r.
77
3.2.3. Be� Dizeli Olanlar:
-194-
Bir iki üç a ( 4 )
Ebelik güç a ( 3 + 1 = 4 )
Sonra dört be� b ( 2 + 2 = 4 )
Haydi arkada� b ( 2 + 3 = 5 )
E�ini seç c ( 3 + 1 = 4 )
(Bozdo�an, 22)
Tekerlemenin 1.ve 2. dizesinde (üç/güç) kelimeleriyle; 3. ve 4. dizesinde
(be�/arkada�) kelimeleriyle tam kafiye yap�lm��t�r.
B. OYUN SIRASINDA SÖYLENEN TEKERLEMELER Oyuna haz�rl�k a�amas� tamamland�ktan sonra çocuklar hangi oyunu
oynayacaklar�na karar verirler. Oyun belirlendikten sonra oyun tekerlemesi söylenir
1. Yap�lar�nda Kararl�l�k Gösterenler:
1.1. �ki Dizeli Olanlar:
-195-
Hamam evi yay�l yay�l a ( 4 + 4 = 8 )
Kom�u k�z� bay�l bay�l a ( 4 + 4 = 8 )
(Demircio�lu, 59)
Tekerlemede (4+4) sekizli hece ölçüsü kullan�lm��t�r. Hamam evi adl�
oyunda söylenen tekerlemedir. Dize sonlar�ndaki (yay�l/bay�l) kelimeleriyle zengin
kafiye yap�lm��t�r.
-196-
Demirciler demir döver tunç olur a ( 4 + 4 + 3 = 11 )
Sevip sevip ayr�lmas� güç olur a ( 4 + 4 + 3 = 11 )
(Demircio�lu, 95)
78
Tekerleme (4+4+3) onbirli hece ölçüsü ile yaz�lm��t�r. Demirci oyunda
kullan�lan bir tekerlemedir. Tekerlemede yar�m kafiye ve redif (tunç olur/güç olur)
kullan�lm��t�r.
1.2. Üç Dizeli Olanlar:
-197-
Ya� satar�m, bal satar�m a ( 4 + 4 = 8 )
Ustam gitti ben satar�m a ( 4 + 4 = 8 )
Azald�kça su katar�m a ( 4 + 4 = 8 )
(Demircio�lu, 86)
Tekerlemede (4+4) sekizli hece ölçüsü kullan�lm��t�r. Ya� Satar�m
oyununda söylenen bir tekerlemedir. Tekerlemede tam kafiye ve redif (sat-ar�m/
kat-ar�m) görülmektedir.
1.3. Dört Dizeli Olanlar:
-198-
Ya� satar�m a ( 1 + 3 = 4 )
Bal satar�m a ( 1 + 3 = 4 )
Ustam öldü b ( 2 + 2 = 4 )
Ben satar�m!... a ( 1 + 3 = 4 )
(Gök�en, 369)
Bu tekerleme (197 nolu) tekerlemedeki Ya� Satar�m oyununda kullan�lan
tekerlemenin daha yayg�n bilinen �eklidir. Bu durum tekerlemelerde s�kça
kar��la��lan bir durumdur. Tekerlemelerin birço�u birbirine varyant te�kil edebilecek
kadar benzemektedir. Bu çal��mada daha çok tekerlemelerin orijinalli�ine dikkat
edilmi�, birbirine varyant olabilecek tekerlemelere fazla yer verilmemi�tir.
Tekerlemede kafiye unsuru bulunmamaktad�r. Kelime tekrarlar� (satar�m)
yap�lm��t�r.
-199-
Seni kim vurdu, kim vurdu? a ( 5 + 3 = 8 )
Vurdu da nerede durdu? a ( 3 + 5 = 8 )
Bu vurmadise o vurdu a ( 5 + 3 = 8 )
79
Bilmem �u vurdu �u vurdu a ( 5 + 3 = 8 )
(Demircio�lu, 70)
Tekerlemede (5+3) ve (3+5) sekizli hece ölçüsü kullan�lm��t�r. Kim Vurdu?
oyununda söylenen bir tekerlemedir. Tekerlemenin 1. ve 2. dizesindeki (vur-du/dur-
du) kelimeleri ile tam kafiye ve redif yap�lm��t�r.
1.4. Sekiz Dizeli Olanlar:
-200-
Küçük asger küçük asger a ( 4 + 4 = 8 )
Nap�yosun bana söyle b ( 4 + 4 = 8 )
Tüfeyime bak�yorum c ( 4 + 4 = 8 )
Ben k��lama gidiyorum c ( 4 + 4 = 8 )
Küçük Ay�e küçük Ay�e d ( 4 + 4 = 8 )
Nap�yosun bana söyle d ( 4 + 4 = 8 )
Bebeyime bak�yorum c ( 4 + 4 = 8 )
Ona mama yap�yorum c ( 4 + 4 = 8 )
(Lüleci, 21)
Tekerlemede (4+4) sekizli hece ölçüsü kullan�lm��t�r. Küçük Asker
oyununda söylenen bir tekerlemedir.Tekerlemede kafiye unsuru bulunmamaktad�r
fakat tekerleme ezgili söylenmesi özelli�iyle di�er oyun tekerlemelerinden ayr�l�r.
2. Yap�lar�nda Kararl�l�k Göstermeyenler:
2.1. �ki Dizeli Olanlar:
-201-
Ham pazar ekme�i ekme�i a ( 4 + 6 = 10 )
Hamam tokma�� tokma�� a ( 5 + 3 = 8 )
(Demircio�lu, 12)
Tekerleme, Elem Büllem oyununda söylenen tekerlemelerden biridir.
Tekerlemede yinelenen (ekme�-i/tokma�-�) kelimeleriyle zengin kafiye ve redif
yap�lm��t�r.
80
2.2. Üç Dizeli Olanlar: -202-
(Düveni) dükkan� aç bakal�m a ( 3 + 4 = 7 )
�çinde ne var bakal�m a ( 5 + 3 = 8 )
Biyonda(bir yol)da tad�n� tatal�m a ( 3 + 6 = 9 )
(Demircio�lu, 29)
Tekerleme Ahç� oyununda söylenen bir oyun tekerlemelesidir.
tekerlemedir. Tekerlemede kafiye unsuru bulunmamaktad�r. Dize sonlar�nda kelime
tekrarlar� (bakal�m) yap�lm��t�r.
2.3. Dört Dizeli Olanlar: -203-
Kutu kutu pense a ( 4 + 2 = 6 )
Elmay� yerse a ( 3 + 2 = 5 )
Matmazel Ay�e b ( 3 + 2 = 5 )
Arkas�n� dönse a ( 4 + 2 = 6 )
(Akyüz, 29)
Tekerleme Kutu Kutu Pense oyununda söylenen bir tekerlemedir. 3. dizede
ço�u zaman (Arkada��m …../En güzeli kimse) ifadelerinin kullan�ld��� görülür.
Tekerlemede geçen ( pense/yerse/Ay�e/dönse) kelimeleriyle yar�m kafiye
yap�lm��t�r.
-204-
Çatt�m çatt�m çapk�na a ( 4 + 3 = 7 )
�a�t�m bunun akl�na a ( 4 + 3 = 7 )
Falan falan b ( 2 + 2 = 4 )
Kaç matal kaç be� çatal? c ( 3 + 4 = 7 )
(Demircio�lu, 71)
Tekerleme Kaç Çatal oyununda söyleniyor. Tekerlemenin 3. dizesi (2+2)
dörtlü; di�er dizeleri (4+3) ve (3+4) yedili hece ölçüsü ile yaz�lm��t�r. Tekerlemenin
1. ve 2. dizesinde tam kafiye ve redif görülmektedir.
-205-
F�� f�� kay�kç� a ( 2 + 3 = 5 )
81
Kay�kç�n�n küre�i a ( 4 + 3 = 7 )
T�p t�p eder yüre�i a ( 4 + 3 = 7 )
Ak�ama fincan böre�i a ( 3 + 5 = 8 )
(Gök�en, 370)
Tekerleme F�� F�� Kay�kç� oyununda söylenen bir tekerlemedir.
Tekerlemede (küre�-i/yüre�-i/böre�-i) kelimeleriyle zengin kafiye ve redif
yap�lm��t�r. Tekerleme ezgili söylenen bir tekerlemedir.
-206-
Biz yedi cüceleriz a ( 3 + 4 = 7 )
Bizde her renk bulunur b ( 4 + 3 = 7 )
Kimdedir ye�il c ( 3 + 2 = 5 )
Bundad�r ye�il c ( 3 + 2 = 5 )
(Dirim, 50)
Tekerlemenin oyun tekerlemesi oldu�unu tekerlemede geçen ifadelerden
anl�yoruz. Üzerinde ye�il renk bulunan çocuk, oyuna ayn� �ekilde bu tekerlemeyi
farkl� renkleri söyleyerek devam eder. Tekerlemede kafiye unsuru bulunmamaktad�r.
-207-
Danseki dar�seki a ( 3 + 4 = 7 )
Tiki tiki bom b ( 4 + 1 = 5 )
Matmazel Ay�e c ( 3 + 2 = 5 )
Arkan� dön d ( 3 + 1 = 4 )
(Dirim, 83)
Tekerlemenin içerisinde geçen hitaplardan (Matmazel Ay�e) ve son
dizedeki (Arkan� dön) cümlesinden bu tekerlemenin bir oyun tekerlemesi oldu�unu
anl�yoruz. Tekerleme kafiye unsuru bulunmamaktad�r.
-208-
Havada bulut a ( 3 + 2 = 5 )
Sen bunu unut a ( 3 + 2 = 5 )
Veren Türk b ( 2 + 1= 3 )
Vermeyen gavur c 3 + 2 = 5 )
82
(Ünsal, 207)
Tekerleme Lades oyununa söylenen bir tekerlemedir. Lades tutu�urken
taraflar birbirine bu tekerlemeyi söyler. Tekerlemeyi söylemekteki amaç oyunla
ilgili dilekleri ve kaybeden taraf�n yenilgiyi kabul etmemesi durumunda do�acak
yapt�r�mlar� ifade eder. Tekerlemenin 1. ve 2. dizesinde (bulut/unut) kelimeleriyle
tam kafiye yap�lm��t�r.
2.4. Be� Dizeli Olanlar:
-209-
Evlidali mevlidali a ( 4 + 4 = 8 )
Iramazan geceleri a ( 4 + 4 = 8 )
Baklavalar hamur olur b ( 4 + 4 = 8 )
Tirekiler çamur olur b ( 4 + 4 = 8 )
Selam Muhammet selam Muhammet c ( 5 + 5 = 10 )
(Demircio�lu, 42)
Tekerleme Evlidâli oyununda söylenen tekerlemelerden biridir.
Tekerlemenin ilk dört dizesinde (4+4) sekizli hece ölçüsü; son dizesinde (5+5) onlu
hece ölçüsü kullan�lm��t�r. Ramazanda çocuklar kap� kap� dola�arak, gittikleri
evlerden çerez toplarlar. Bir bak�ma bu tekerleme bir tören tekerlemesidir.
Tekerlemenin oyun olan k�sm� ise gittikleri evlerden çocuklar e�er çerez
alamam��larsa, bu evin bacas�ndan bir avuç tuz atarlar. Ocakta patlayan tuz ev
sahiplerini korkutur ve çocuklar kaç���rlar. Bu da, yap�lan ritüelin oyun k�sm�d�r.
Tekerlemenin 1. ve 2. dizesinde (mevlidali/geceleri) kelimeleriyle yar�m kafiye, 3. ve
4. dizede (hamur olur/çamur olur) kelimeleriyle zengin kafiye ve redif yap�lm��t�r.
-210-
Kösem kösem a ( 2 + 2 = 4 )
Ac�ndan öldü disem a ( 3 + 4 = 7 )
A��zlar� bulamaçl� kösem a ( 4 + 6 = 10 )
Dondu da öldü disem a ( 3 + 4 = 7 )
Ayaklar� köstekli kösem a ( 4 + 5 = 9 )
(Demircio�lu, 96)
83
Tekerleme Demirci oyununda söylenen tekerlemelerden biridir. Oyun ad�
De�irmenci olarak da bilinir. Tekerlemede, dize sonlar�nda kelime tekrarlar�
(kösem/disem) yap�lm��t�r.
-211-
Çin pon a ( 1 + 1 = 2 )
Lâleke lespiki mandoli b ( 3 + 3 + 3 = 9 )
Kara çiçi kara çiçi b ( 4 + 4 = 8 )
V�y v�y v�y c ( 1 + 1 + 1 = 3 )
Pitaçibam bam bim bom d ( 4 + 1 + 1 + 1 = 7 )
(Rémy Dor, 79)
Tekerlemede ses de�eri öne ç�kmaktad�r. Tekerleme söylenirken bir
taraftan da eller ç�rp�larak oyuna e�lik edilir. Tekerlemenin 2. ve 3. dizesindeki
(mandoli/çiçi) sözcükleriyle yar�m kafiye yap�ld���n� söyleyebiliriz.
2.5. Alt� Dizeli Olanlar:
-212-
Buraya bir ku� gelmi� a ( 3 + 4 = 7 )
Bu tutmu� a ( 1 + 2 = 3 )
Bu kesmi� a ( 1 + 2 = 3 )
Bu yemi� a ( 1 + 2 = 3 )
Bu da okuldan gelmi� a ( 2 + 5 = 7 )
Hani bana hani bana demi� a ( 4 + 4 + 2 = 10 )
(K�vanç, 17)
Bu tekerlemede ba� parmaktan serçe parma�a kadar bütün parmaklar bir
görev üstlenmi�tir. 1. dizede söz konusu olan ba� parmak, 2. dizede i�aret parma��, 3.
dizede orta parmak, 4. dizede yüzük parma��, 4. ve 5. dizelerde serçe parmakt�r.
Tekerlemenin her bir dizesi bir parma�a isabet edecek �ekilde söylenir. Tekerlemede
kafiye unsuru yer almamaktad�r. Sadece dize sonlar�nda (-m��) sesi tekrar edilmi�tir.
-213-
Küçük dostum gelsene a ( 4 + 3 = 7 )
84
Ellerini versene a ( 4 + 3 = 7 )
Ellerimizle �ap �ap �ap b ( 5 + 1 + 1 + 1 = 8 )
Ayaklar�m�zla rap rap rap b ( 6 + 1 + 1 + 1 = 9 )
Bir �öyle bir böyle a ( 3 + 3 = 6 )
Dans edelim seninle a ( 4 + 3 = 7 )
(Akyüz, 10)
Tekerleme söylenirken el ve ayak hareketleriyle oyuna elik edilir.
Tekerlemede yans�ma sözcüklerin (�ap/rap) kullan�ld��� görülüyor. 1. ve 2.dizede
(gel-sene/ver-sene) sözcükleriyle yar�m kafiye ve redif yap�lm��t�r. 3. ve 4. dizede
(rap/�ap) sözcükleriyle, 5. ve 6. dizede (böyle/seninle) sözcükleriyle tam kafiye
yap�lm��t�r.
-214-
Dan dan a ( 1 + 1 = 2 )
Filimoka dan dan a ( 4 + 2 = 6 )
Karako sebedo b ( 3 + 3 = 6 )
Binba�� c ( 1 + 2 = 3 )
Ali mo b ( 2 + 1 = 3 )
Ren go b ( 1 + 1 = 2 )
(Rémy Dor, 83),
Tekerleme topla oynanan oyunlarda topun z�plamas�na e�lik için
söyleniyor. Ses de�eri öne ç�kan bir tekerlemedir. 1. ve 2. dizede ses tekrarlar� (dan
dan) yap�lm��t�r. 5. ve 6. dizede, (mo/go) kelimeleriyle yar�m kafiye yap�lm��t�r.
2.6. Yedi Dizeli Olanlar:
-215-
Benim bir ye�il zurnam var a ( 3 + 5 = 8 )
Aç�l�nca aç�l�r a ( 4 + 3 = 7 )
Büzülü�ün büzülür a ( 4 + 3 = 7 )
Annem gider mahalleye b ( 4 + 4 = 8 )
Babam gider kahveye b ( 4 + 3 = 7 )
�i� baba �i� c ( 3 + 1 = 4 )
85
Arka üstü dü� c ( 4 + 1 = 5 )
(Demiray, 1960, 2133)
Bu tekerleme el hareketlerine e�lik ederken söylenen bir tekerlemedir.
Tekerlemenin 2. ve 3. dizesinde (aç�l-�r/büzül-ür) kelimeleriyle, 4. ve 5. dizesinde
(mahalle-ye/kahve-ye) kelimeleriyle yar�m kafiye ve redif, 6. ve 7. dizesinde
(�i�/dü�) kelimeleriyle yar�m kafiye yap�lm��t�r.
-216-
Ceviz adam, ceviz adam a ( 4 + 4 = 8 )
�ip �ak �ak, b ( 1 + 1 + 1 = 3 )
Karn� davul, güm güm güm a ( 4 + 1 + 1 + 1 = 7 )
Burnu uzun, lü lü lü c ( 4 + 1 + 1 + 1 = 7 )
Ka�� keman g�y g�y g�y d ( 4 + 1 + 1 + 1 = 7 )
Saç� rüzgar vuuuuu e ( 4 + 1 = 5 )
Bize güler hah hah haaaa f ( 4 + 1 + 1 + 1 = 7 )
(Dirim, 3)
Tekerlemede kullan�lan yans�ma seslerden bu tekerlemenin el, yüz ve vücut
hareketleriyle yap�ld���n� anl�yoruz. Tekerlemede kafiye unsuru bulunmamaktad�r.
Bunun yan�nda s�kça yans�ma kelimeler (�ip �ak/güm güm/lü lü/g�y g�y/vuuu/hah
ha) kullan�lm��t�r.
-217-
Pazara gidelim a ( 3 + 3 = 6 )
Bir köpek alal�m a ( 3 + 3 = 6 )
Pazara gidip b ( 3 + 2 = 5 )
Bir köpek al�p ne yapal�m a ( 5 + 4 = 9 )
Hay hav hav, hav hav hav diyelim a ( 3 + 3 + 3 = 9 )
Happur happur happur happur c ( 4 + 4 = 8 )
Yemiyelim a ( 4 )
(Dirim, 76-77)
Tekerleme ezgili söylenen bir tekerlemedir. Tekerlemenin içinde geçen
hayvan ad�na göre çocuklar, o hayvana ait sesleri ç�kar�rlar. Bu da bir bak�ma hem
oyundur hem de çocuklar�n hayvanlarla ilgili özellikleri oyun yoluyla ö�renmesi
86
sa�lan�r. Son dizedeki yemiyelim ifadesiyle tekerlemede ad� geçen hayvan�n
yenebilecek bir hayvan olmad��� ifade edilir. Tekerlemede kafiye unsuru
bulunmamaktad�r fakat ses benzerliklerinden faydalan�lm��t�r.
-218-
Pazara gidelim a ( 3 + 3 = 6 )
Bir tavuk alal�m a ( 3 + 3 = 6 )
Pazara gidip b ( 3 + 2 = 5 )
Bir tavuk al�p ne yapal�m a ( 5 + 4 = 9 )
G�t g�t g�dak g�t g�t g�dak diyelim a ( 4 + 4 + 3 = 11 )
Happur hupur hapur huppur c ( 4 + 4 = 8 )
Yiyelim a ( 3 )
(Dirim, 42)
Bu tekerleme yukar�daki tekerlemenin varyant�d�r. Tekerlemenin di�er
tekerlemeden fark� ad� geçen hayvan�n yenebilecek bir hayvan olmas�d�r.
Tekerlemenin son dizesindeki yiyelim ifadesiyle bu özelli�in çocu�a ö�retildi�ini
görüyoruz. Tekerlemede ad� geçen hayvana ait yans�mal� ses unsurlar� (g�t g�t g�dak)
verilmi�tir. Kafiye unsuru bulunmamaktad�r.
2.7. Sekiz Dizeli Olanlar:
-219-
Kadifeci güzeli a ( 4 + 3 = 7 )
Handad�r handa b ( 3 + 2 = 5 )
Tahta kale dibinde b ( 4 + 3 = 7 )
Biz size geldik on günde b ( 5 + 3 = 8 )
Geldinizse geldiniz c ( 4 + 3 = 7 )
Bizleri memnun ettiniz c ( 3 + 5 = 8 )
Kutu kutu içinde b ( 4 + 4 = 8 )
Be�endi�inizi seçiniz c ( 6 + 3 = 9 )
(Dirim, 59)
87
Tekerlemenin 4. 6. ve 8. dizelerinde geçen (Biz size geldik/Bizleri
memnun ettiniz/Be�endi�inizi seçiniz) ifadelerinden bu tekerlemenin grup
oyununda söylenen bir tekerleme oldu�unu anl�yoruz. Tekerlemede kafiye unsuru
bulunmamaktad�r ve dize sonlar�nda benzer sesler kullan�lm��t�r.
-220-
Sonbahar geldi, a ( 3 + 2 = 5 )
Leylekler uçtu, a ( 3 + 2 = 5 )
Ya�murlar dü�tü a ( 3 + 2 = 5 )
Hap�u, ha, ha, ha hap�u a ( 7 )
Doktora gittim b ( 3 + 2 = 5 )
Aspirin yuttum b ( 3 + 2 = 5 )
Dersi unuttum b ( 2 + 3 = 5 )
Hap�u ha, ha, ha, hap�u a ( 7 )
(Dirim, 79-80)
Tekerleme söylenirken, tekerlemeye el ve vücut hareketleri e�lik eder.
Sonbahar�n gelmesi, leyleklerin uçmas�, ya�murlar�n dü�mesi mevsimin de�i�ti�inin
bir göstergesidir. Bu de�i�imler netice olarak hastal�klar� da beraberinde
getirmektedir. Tekerlemede geçen (Hap�u ha ha / Doktora gittim/ Aspirin yuttum)
ifadeleriyle çocu�a, oyun yoluyla bunlar ö�retiliyor. Tekerlemenin 2. ve 3. dizesinde
(uç-tu/dü�-tü) kelimeleriyle tam kafiye ve redif, 5. 6. ve 7. dizelerinde (git-tim/yut-
tum/unut-tum) kelimeleriyle yar�m kafiye yap�lm��t�r. Ayr�ca 6. ve 7. dizedeki (yut-
tum/unut-tum) kelimeleri kendi aras�nda tam kafiye olu�turmaktad�r.
-221-
Ya� satar�m a ( 1 + 3 = 4 )
Bal satar�m a ( 1 + 3 = 4 )
Ustam ölmü� b ( 2 + 2 = 4 )
Ben satar�m b ( 1 + 3 = 4 )
Ustam�n kürkü sar�d�r c ( 5 + 3 = 8 )
Satsam onbe� lirad�r c ( 2 + 5 = 7 )
88
Zambak zumbak d ( 2 + 2 = 4 )
Dön arkaya e ( 1 + 3 = 4 )
�yi bak d ( 2 + 1 = 3 )
(Çiçeklio�lu, 15)
Tekerleme Ya� Satar�m Bal Satar�m oyununda söylenen tekerlemelerden
biridir. Tekerlemede kelime tekrarlar� (satar�m) yap�lm��t�r. 7. ve 9. dizedeki
(zumbak/bak) kelimeleriyle zengin kafiye yap�lm��t�r.
2.8. Dokuz Dizeli Olanlar:
-222-
Endeki yemek pi�memi� a ( 5 + 3 = 8 )
Haydi k�zlar gezelim b ( 4 + 3 = 7 )
Kiremidi ezelim b ( 4 + 3 = 7 )
Andaki yemek pi�memi�, a ( 5 + 3 = 8 )
Haydi k�zlar da�lara, c ( 4 + 3 = 7 )
Gelmeyelim buralara c ( 4 + 4 = 8 )
Ç�k�versin de sillicelerin Ömer oyuna c ( 5 + 5 + 5 = 15 )
Kuma�lar dolans�n boynuna c ( 6 + 3 = 9 )
Kurbanlar keseyim yoluna c ( 6 + 3 = 9 )
(Demircio�lu, 30)
Tekerleme Ahç� oyununda söylenen bir tekerlemedir. Tekerlemenin 1. ve 4.
dizelerinde cümle tekrar� yap�lm��t�r. 2. ve 3. dizede (gez-elim/ez-elim) kelimeleriyle
tam kafiye ve redif, 7. ve 8. dizede (boyun-a/oyun-a) kelimeleriyle zengin kafiye ve
redif yap�lm��t�r.
-223-
F�� f�� kay�kç� a ( 2 + 3 = 5 )
Kay�kç�n�n küre�i a ( 4 + 3 = 7 )
T�p t�p eder yüre�i a ( 4 + 3 = 7 )
Ak�ama fincan böre�i a ( 5 + 3 = 8 )
Evde benim etim var b ( 4 + 3 = 7 )
Bir yaramaz kedim var b ( 4 + 3 = 7 )
Kedim etimi yerse c ( 5 + 2 = 7 )
89
Annem beni döverse c ( 4 + 3 = 7 )
I����..I����..I�����..A�lar�m d ( 3 )
(Çiçeklio�lu, 23)
Tekerleme F�� F�� Kay�kç� ad�yla bilinen oyunun tekerlemesidir. Ezgili bir
tekerlemedir. Tekerlemenin, 2. 3. 4. dizelerinde (küre�-i/yüre�-i/böre�-i)
kelimeleriyle zengin kafiye ve redif, 5. ve 6. dizede (et-im var/ked-im var)
kelimeleriyle zengin kafiye ve redif , 7. ve 8. dizede ( yer-se/döver-se)
kelimeleriyle tam kafiye ve redif yap�lm��t�r.
-224-
Bir gün bir gün bir çocuk a ( 4 + 3 = 7 )
Eve de gelmi� kimse yok a ( 5 + 3 = 8 )
Açm�� bakm�� dolab� b ( 4 + 3 = 7 )
�eker de sanm�� ilac� b ( 5 + 3 = 8 )
Yemi� yemi� bitirmi� c ( 4 + 3 = 7 )
Ak�ama girmi� bir sanc� b ( 5 + 3 = 8 )
K�vr�m k�vr�m k�vranm�� d ( 4 + 3 = 7 )
Yapt���ndan utanm�� d ( 4 + 3 = 7 )
Doktor gelmi� c�ss.. yapm�� d ( 4 + 3 = 7 )
(Dirim, 62)
Tekerleme Yaramaz Çocuk ad�yla bilinen oyunun tekerlemesidir.
Tekerlemenin didaktik bir yönü vard�r. Çocuklara uzak durmalar� gereken nesneler
hakk�nda bilgi verilmi� ve bunun do�urabilece�i sonuçlar anlat�lm��t�r. Tekerlemenin
1. ve 2. dizesinde yar�m kafiye (çocuk/yok); 7. ve 8. dizede tam kafiye ve redif
(k�vran-m��/utan-m��) bulunmaktad�r.
2.9. On Dizeli Olanlar:
-225-
Nald�rnaç k�ld�rg�ç a ( 3 + 3 = 6 )
K�rk üç k�rk dört b ( 2 + 2 = 4 )
K�rk be� k�rk alt� c ( 2 + 3 = 5 )
K�rk yedi k�rk sekiz d ( 3 + 3 = 6 )
90
K�rk dokuz elli e ( 3 + 2 = 5 )
Elli belli e ( 2 + 2 = 4 )
Kullu küssüz f ( 2 + 2 = 4 )
Yorgan dö�ek g ( 2 + 2 = 4 )
Gel bizim e�ek g ( 1 + 4 = 5 )
K�r e�ek g ( 1 + 2 = 3 )
(Rémy Dor, 50)
Tekerleme Nald�rnaç ve Süleke oyunlar�nda söylenen tekerlemedir.
Tekerlemenin 5. ve 6. dizesinde (elli/belli) kelimeleriyle tunç kafiye, 8. ve 9.
dizesinde (dö�ek/e�ek) kelimeleriyle zengin kafiye yap�lm��t�r.
-226-
Ah benim turnam a ( 3 + 2 = 5 )
Ye�il ba�l� turnam a ( 4 + 2 = 6 )
Otur dersem oturur b ( 4 + 3 = 7 )
Kalk dersem kalkar b ( 3 + 2 = 5 )
Büzülünce büzülür b ( 4 + 3 = 7 )
Süzül desem süzülür b ( 4 + 3 = 7 )
Ellerimizle �ap �ap �ap c ( 5 + 3 = 8 )
Ayaklar�m�zla rap rap rap c ( 6 + 3 = 9 )
Bir sa�a bir sola d ( 3 + 3 = 6 )
Dans edelim kol kola d ( 4 + 3 = 7 )
(Tokmakç�o�lu, 117)
Tekerleme söylenirken, el ve ayak hareketleriyle oyuna e�lik edilir.
Tekerlemede turna ku�unun hareketleri tasvir edilir. Tekerlemenin 5. ve 6. dizesinde
(büz-ülür/üz-ülür) kelimeleriyle tam kafiye ve redif, 7. ve 8.dizesinde (rap/�ap)
kelimeleriyle tam kafiye, 9. ve 10. dizesinde (sol-a/kol-a) kelimeleriyle tam kafiye
ve redif bulunmaktad�r. Ayr�ca (�ap �ap/rap rap) gibi yans�ma sözcükler
kullan�lm��t�r.
2.10. On Bir Dizeli Olanlar:
-227-
Eski dostum gelsene a ( 4 + 3 = 7 )
91
Ellerini versene a ( 4 + 3 = 7 )
Eller �ap �ap b ( 2 + 2 = 4 )
Ayaklar rap rap b ( 3 + 2 = 5 )
Bir �öyle bir böyle c ( 3 + 3 = 6 )
Dans edelim biz böyle c ( 4 + 3 = 7 )
Doktor sana ne dedi d ( 4 + 3 = 7 )
Be� yumurta ye dedi d ( 4 + 3 = 7 )
Be� yumurta içirdi e ( 4 + 3 = 7 )
Etekleri pileli e ( 4 + 3 = 7 )
Saçlar� da lüleli e ( 4 + 3 = 7 )
(Türkiçin, 1974, 99)
Tekerleme el ve ayak hareketlerinin kullan�ld��� bir tekerlemedir. Kar��l�kl�
olarak iki ki�i taraf�ndan oynanan bu oyunda oyuncular oyun s�ras�nda bir taraftan da
bu tekerlemeyi söylerler. Tekerlemenin 1. ve 2. dizesinde (gel-sene/ver-sene)
kelimeleriyle, tam kafiye ve redif, 3. ve 4. dizesinde (�ap/rap) kelimeleriyle tam
kafiye, 7. ve 8. dizesinde (ne dedi/ye dedi) kelimeleriyle yar�m kafiye ve redif
yap�lm��t�r.
2.11. On �ki Dizeli Olanlar:
-228-
Çatlak patlak a ( 2 + 2 = 4 )
Yusyuvarlak a ( 4 )
Kremal� börek a ( 4 + 2 = 6 )
Sütlü çörek a ( 2 + 2 = 4 )
Çek yavrum çek a ( 1 + 2 + 1 = 4 )
Araban� yoldan çek a ( 4 + 2 + 1 = 7 )
Çek çek amca b ( 2 + 2 = 4 )
Burnu kanca b ( 2 + 2 = 4 )
Al sana bir tabanca b ( 4 + 1 + 1 + 1 = 7 )
Ca ca ca b ( 1 + 1 + 1 = 3 )
Polis amca b ( 2 + 2 = 4 )
92
Sak�n beni unutma b ( 2 + 2 + 1 + 1 + 1 = 8 )
(Lüleci, 23)
Tekerleme söylenirken iki ki�i kar��l�kl� olarak ellerini birbirine çarparak
oynarlar. El hareketleri ile tekerlemenin ritmi birbirini tutmal�d�r. Tekerlemenin 1. ve
2. dizesinde (patlak/yusyuvarlak) kelimeleriyle, 3. ve 4. dizesinde (börek/çörek)
kelimeleriyle zengin kafiye; 5. ve 6. dizesinde (çek) kelimeleriyle cinasl� kafiye, 7. 8.
9. ve 10. dizesinde (amca/kanca/tabanca/ca) kelimeleriyle tam kafiye yap�lm��t�r.
-229-
A alaylar a bulaylar a ( 4 + 4 = 8 )
Soyu da bozuk alaylar a ( 5 + 3 = 8 )
Ayna att�m Tavas’a b ( 4 + 3 = 7 )
�evki vurdu bo�aza b ( 4 + 3 = 7 )
Biz k�z�m�z� vermeyiz c ( 5 + 3 = 8 )
Kekik ya�c� kavaza b ( 4 + 3 = 7 )
Ay alaylar a bulaylar a ( 4 + 4 = 8 )
Temeli bozuk alaylar a ( 5 + 3 = 8 )
Portakal suya dü�tü d ( 3 + 4 = 7 )
Akl�m ba��mdan kaçt� d ( 5 + 2 = 7 )
Sizin kahpe k�z�n�z c ( 2 + 5 = 7 )
Karaba� ba��na dola�t� d ( 6 + 3 = 9 )
(Demircio�lu, 46)
Tekerleme Alayla-Bulayla adl� oyunda söylenen tekerlemedir. Ayn�
zamanda bu bir dü�ün tekerlemesidir. Kar��l�kl� k�zl� erkekli iki gruptan biri
di�erinden k�z�n� ister. Bu yönleriyle tekerleme köy seyirlik oyunlar�n�n icras�nda
söylenen tekerlemeleri an�msatmaktad�r. 1. ve 2. dizede (bulay-lar/alay-lar)
kelimeleriyle zengin kafiye ve redif, 3. 4. ve 6. dizesinde (Tavas-a/bo�az-a/kavaz-a)
kelimeleriyle tam kafiye ve redif, 9. 10. ve 11. dizesinde (dü�-tü/kaç-t�/dola�-t�)
kelimeleriyle yar�m kafiye ve redif yap�lm��t�r.
-230-
Çal kap�y�, çevir mandal� a ( 4 + 5 = 9 )
Gir içeri al bir sandalye b ( 4 + 5 = 9
93
Otur oraya b ( 2 + 3 = 5 )
Nas�ls�n bugün arkada��m Ay�e? b ( 5 + 6 = 11 )
Sar makaray� a ( 1 + 4 = 5 )
Sar sar, sar makaray�, a ( 2 + 5 = 7 )
Çöz çöz, çöz makaray� a ( 2 + 5 = 7 )
�öyle de böyle �ap �ap c ( 5 + 2 = 7 )
�öyle de böyle �ap �ap c ( 5 + 2 = 7 )
Kom�u tak tak, kom�u tak tak d ( 4 + 4 = 8 )
Aslan geliyor kaplan geliyor e ( 5 + 5 = 10 )
Bum … f ( 1 )
(Dirim, 11)
Tekerleme söylenirken el hareketleriyle tekerlemeye e�lik edilir. Tekerlemede
kafiye unsuru bulunmamaktad�r. Kelime ve ses tekrarlar� yap�lm��t�r.
-231-
Birlim binek a ( 2 + 2 = 4 )
�kilim inek a ( 3 + 2 = 5 )
Üçlüm üçek a ( 2 + 2 = 4 )
Dörtlüm dönek a ( 2 + 2 = 4 )
Be�lim Belma b ( 2 + 2 = 4 )
Alt�l�m alma b ( 3 + 2 = 5 )
Yedilim Yelma b ( 3 + 2 = 5 )
Sekizlim Selma b ( 3 + 2 = 5 )
Dokuzlum dolma b ( 3 + 2 = 5 )
Onlum orak a ( 2 + 2 = 4 )
Suda börek a ( 2 + 2 = 4 )
Ben yiyeyim sen bak a ( 4 + 2 = 6 )
(Rémy Dor, 34)
Tekerleme Uzun E�ek oyununda söylenen tekerlemedir. Dizelerden birin
unutan ya da yan�lan oyuncu e�ek olur. Tekerlemenin 1. 2. 3. ve 4. dizesinde (binek/
inek/üçek/dönek) kelimeleriyle tam kafiye yap�lm��t�r. Ayr�ca 1. ve 2. dizedeki
(binek/inek) kelimeleriyle tunç kafiye olu�turulmu�tur. 5. 6. 7. 8. ve 9. dizede
94
(Belma/alma/Yelma/Selma/dolma) kelimeleriyle zengin kafiye, 10. 11. ve 12.
dizede (orak/börek/bak) kelimeleriyle tam kafiye yap�lm��t�r.
2.12. On Üç Dizeli Olanlar:
-232-
Birdir bir a ( 2 + 1 = 3 )
�kidir iki b ( 3 + 2 = 5 )
Üçte f�nd�k k�rmas� b ( 2 + 5 = 7 )
Dörtte döndüm var�yorum c ( 4 + 4 = 8 )
Be�te el de�ecek d ( 2 + 4 = 6 )
Alt�da ac� badem yemesi b ( 3 + 7 = 10 )
Yedide yere yatmak e ( 3 + 4 = 7 )
Sekizim seksek e ( 3 + 2 = 5 )
Dokuzum tokmak e ( 3 + 2 = 5 )
Çift ayak üzerinde durak e ( 3 + 6 = 9 )
Onum orak e ( 2 + 2 = 4 )
Ya�l� börek e ( 2 + 2 = 4 )
On birde �apka koymak e ( 3 + 4 = 7 )
(Çiçeklio�lu, 19)
Tekerleme Birdirbir oyununda söylenen tekerlemedir. Tekerlemenin 7. 8.
9. 10. 11. ve 12. dizelerinde (yatmak/seksek/tokmak/durak/orak/börek/koymak)
kelimeleriyle tam kafiye yap�lm��t�r.
-233-
Bir, iki, üç, dört, be� a ( 6 )
Alt�, yedi, sekiz, dokuz, on b ( 9 )
K�rm�z� balon b ( 3 + 2 = 5 )
Git kom�unun dam�na kon b ( 4 + 4 = 8 )
Sar� limon b ( 2 + 2 = 4 )
Sar sar sar makaray� c ( 2 + 5 = 7 )
Çöz çöz çöz makaray� c ( 2 + 5 = 7 )
�öyle de böyle �ak �ak d ( 5 + 2 = 7 )
95
�öyle de böyle �ak �ak d ( 5 + 2 = 7 )
Kom�u kom�u tak tak d ( 4 + 2 = 6 )
Kom�u tak tak d ( 2 + 2 = 4 )
Aslan geliyor kaplan geliyor e ( 5 + 5 = 10 )
T�p f ( 1 )
(Dirim, 64)
Tekerleme T�p oyununda söylenen tekerlemedir. Oyuncular tekerlemeyi
söylerken, el hareketleriyle oyuna e�lik ederler ve oyunun sonunda (t�p) denildi�i
zaman bütün oyuncular susar. Tekerlemenin 2. 3. 4. ve 5. dizesinde (on/balon/kon
limon) kelimeleriyle, 9. ve 10. dizesinde (�ak/tak) kelimeleriyle tam kafiye,
yap�lm��t�r.
2.13. On Dört Dizeli Olanlar:
-234-
Ambara vurdum bir tekme a ( 4 + 3 = 7 )
Ambar�n kap�s� aç�ld� b ( 6 + 3 = 9 )
Ekini �öyle ekerler c ( 5 + 3 = 8 )
Ekini �öyle biçerler c ( 5 + 3 = 8 )
Harman� �öyle savururlar c ( 5 + 4 = 9 )
Bu�day� �öyle toplarlar c ( 5 + 3 = 8 )
Bu�day� çuvala koyarlar c ( 3 + 3 + 3 = 9 )
Bu�day� de�irmene götürürler c ( 3 + 4 + 4 = 11 )
�öyle hamur yaparlar c ( 2 + 5 = 7 )
�öyle ekmek yaparlar c ( 2 + 5 = 7 )
Alc� kad�n d ( 2 + 2 = 4 )
Balc� kad�n d ( 2 + 2 = 4 )
Han�m kad�n d ( 2 + 2 = 4 )
Arabay�, arabay� k�rrrrrrr... c ( 3 + 3 + 1 = 7 )
(Arsunar, 1955, 49)
Tekerleme Araba oyunun ilk bölümünde söylenen tekerlemedir. Oyun
taklidî bir oyundur. Dizelerde söylenenlere uygun hareket edilir. El ele tutu�an
96
oyuncular (Arabay� k�rrrr) ifadesini duyduklar�nda hep birlikte üç kere sa�a
dönerler. Tekerlemenin 11. ve 12. dizesinde (alc� kad�n/balc� kad�n) kelimeleriyle
zengin kafiye ve redif yap�lm��t�r.
2.14. On Be� Dizeli Olanlar:
-235-
Ü�üdüm ü�üdüm a ( 3 + 3 = 6 )
Gökten elma dü�ürdüm a ( 4 + 3 = 7 )
Elmac���m yediler b ( 4 + 3 = 7 )
Bana cüce dediler b ( 4 + 3 = 7 )
Cücelikten bezdim a ( 4 + 2 = 6 )
Derin kuyu kazd�m a ( 4 + 2 = 6 )
Derin kuyu içinde c ( 4 + 3 = 7 )
�ki bülbül ötü�ür b ( 4 + 3 = 7 )
Birini ald�m yitirdim a ( 5 + 6 = 11 )
Birini Bey o�luna götürdüm a ( 4 + 3 = 7 )
Akar çayda yü dedi d ( 4 + 3 = 7 )
Akar çay�n kekli�i d ( 4 + 3 = 7 )
Lak�r lak�r öttü�ü d ( 4 + 3 = 7 )
Kom�u k�z� m� bakt��� d ( 5 + 3 = 8 )
Al horoz, al horoz... e ( 3 + 3 = 6 )
(Demircio�lu, 42-43)
Tekerleme Evlidâli oyunda söylenen tekerlemelerden biridir. Tekerlemenin
3. ve 4. dizesinde (ye-diler/de-diler) kelimeleriyle yar�m kafiye ve redif, 5. ve 6.
dizesinde (bez-dim/kaz-d�m) kelimeleriyle tam kafiye ve redif yap�lm��t�r.
2.15. On Alt� Dizeli Olanlar: -236-
Birlim a ( 2 )
�kilim a ( 3 )
Üçlüm a ( 2 )
Dörtlüm a ( 2 )
Be�lim a ( 2 )
Alt�l�m a ( 3 )
97
Yedilim yelme b ( 3 + 2 = 5 )
Sekizim seyrek c ( 3 + 2 = 5 )
Dokuzum do�ru d ( 3 + 2 = 5 )
Onum ya�l� börek c ( 2 + 4 = 6 )
Salta tahta içinde zambak c ( 7 + 2 = 9 )
Ben yiyim sen bak c ( 3 + 2 = 5 )
Ak ka��k kara ka��k c ( 3 + 4 = 7 )
Y�kad�m y�kad�m yine bula��k c ( 6 + 5 = 11 )
�u deve durmaz, eve girmez e ( 5 + 4 = 9 )
Vur kamç�y� girsin eve b ( 4 + 4 = 8 )
(Talat, 159)
Tekerleme Uzun E�ek oyununda söylenen tekerlemelerden biridir. 8. ve 10.
dizede (seyrek/börek) kelimeleriyle zengin kafiye, 11. ve 12. dizede (zambak/bak)
kelimeleriyle tunç kafiye , 13. ve 24. dizede (ka��k/bula��k) kelimeleriyle zengin
kafiye yap�lm��t�r.
-237-
Ambara vurdum bir kilit a ( 5 + 3 = 8 )
Ambar�n kap�s� kapand� b ( 6 + 3 = 9 )
�u gelen adam yaband� b ( 5 + 3 = 8 )
Al kadife keserler c ( 4 + 3 = 7 )
Bindall�y� dikerler c ( 4 + 3 = 7 )
S�rma çiçek i�lerler c ( 4 + 3 = 7 )
Ba��na ba�l�k koyarlar c ( 5 + 3 = 8 )
Beline kemer takarlar c ( 5 + 3 = 8 )
Kula�a küpe takarlar c ( 5 + 3 = 8 )
Kollara bilezik yak���r c ( 6 + 3 = 9 )
Toy dü�üne giderler c ( 4 + 3 = 7 )
Alc� kad�n d ( 2 + 2 = 4 )
Balc� kad�n d ( 2 + 2 = 4 )
Han�m kad�n d ( 2 + 2 = 4 )
Sultan kad�n d ( 2 + 2 = 4 )
Arabay�, arabay� k�rrrrrrr... e ( 4 + 4 + 1 = 9 )
98
(Arsunar, 1955, 49)
Tekerleme, Araba oyununun ikinci bölümünde söylenen bir tekerlemedir.
Bu tekerleme de taklide dayanan bir tekerlemedir ve her bir dizenin ard�ndan
hareketler canland�r�l�r. Tekerlemenin 12. ve 13. dizesindeki (alc� kad�n/balc� kad�n)
kelimeleriyle zengin kafiye ve redif yap�lm��t�r.
-238-
Birdir bir a ( 2 + 1 = 3 )
�kidir iki b ( 3 + 1 = 4 )
Üçtür üç c ( 2 + 1 = 3 )
Dörttür dört d ( 2 + 1 = 3 )
Be� fes yerine de�di e ( 1 + 6 = 7 )
Alt� fes yerinden kalkt� e ( 2 + 6 = 8 )
Yedi fes yerine ula�t� e ( 2 + 6 = 8 )
Sekizim seksek f ( 3 + 2 = 5 )
Dokuzum durak f ( 3 + 2 = 5 )
Onum orak f ( 2 + 2 = 4 )
On birim ya�l� börek f ( 3 + 4 = 7 )
On ikim f�nd�k k�rma g ( 3 + 4 = 7 )
On üçüm ceviz k�rma g ( 3 + 4 = 7 )
On dördüm tuz gölü h ( 3 + 3 = 6 )
On be�im Türk k�l�c� h ( 3 + 4 = 7 )
On alt�m Türk bayra�� h ( 3 + 4 = 7 )
(Rémy Dor, 27)
Tekerleme Birdirbir oyununda söylenen tekerlemelerden biridir.
Tekerlemenin 8. 9. 10. ve 11. dizesinde (seksek/durak/orak/börek) kelimeleriyle tam
kafiye yap�lm��t�r.
-239-
Al karde�im a ( 1 + 3 = 4 )
Bal karde�im a ( 1 + 3 = 4 )
Ben yoruldum a ( 1 + 3 = 4 )
99
Sen oyna b ( 1 + 2 = 3 )
Oynamazsan küserim a ( 4 + 3 = 7 )
Bey babama söylerim a ( 4 + 3 = 7 )
Bey babam hasta b ( 3 + 2 = 5 )
Çorbas� tasta b ( 3 + 2 = 5 )
Ku� gö�e uçtu, lay lay lay c ( 5 + 3 = 8 )
Ku� göle dü�tü d ( 3 + 2 = 5 )
Mendili dü�tü, lay lay lay c ( 5 + 3 = 8 )
Ku� dala kondu d ( 1 + 4 = 5 )
Mendili buldu d ( 3 + 2 = 5 )
Dal bizim oldu, lay lay lay c ( 5 + 3 = 8 )
Dal�m�z yuvaya b ( 3 + 3 = 6 )
Dizilelim s�raya, lay lay lay c ( 7 + 3 = 10 )
(Dirim, 71-72)
Tekerleme söylenirken di�er taklidî oyunlarda oldu�u gibi hareketler
canland�r�l�r. Tekerlemenin, 1. ve 2. dizesinde (al karde�im/bal karde�im)
kelimeleriyle tam kafiye ve redif, 7. ve 8. dizesindeki (hasta/tasta) kelimeleriyle
zengin kafiye yap�lm��t�r.
C. OYUN SONRASINDA SÖYLENEN TEKERLEMELER
Oyun sonras� tekerlemeleri, oyun bittikten sonra çocuklar�n da��lma
a�amas�nda söyledikleri tekerlemelerdir. Çal��ma s�ras�nda oyun sonu
tekerlemelerinin, s�n�rl� bir say�da oldu�u görülmü�tür.
1. Yap�lar�nda Kararl�l�k Gösterenler:
1.1. �ki Dizeli Olanlar:
-240-
Aya��m�n alt� çamur a ( 6 + 2 = 8 )
Evine gitmeyen gavur a ( 6 + 2 = 8 )
(Yard�mc�-Tuncer, 70)
Tekerlemede sekizli hece ölçüsü kullan�lm��t�r. Duraklar� birbiriyle
uyumludur. (çamur/gavur) kelimeleriyle tam kafiye yap�lm��t�r.
100
2. Yap�lar�nda Kararl�l�k Göstermeyenler:
2.1. �ki Dizeli Olanlar:
-241-
Aya��m�n alt�nda davul a ( 7 + 3 = 10 )
Evine gitmeyen gavur b ( 6 + 2 = 8 )
(Akyüz, 9)
Tekerlemede kafiye unsuru bulunmamaktad�r. Çocuklar�n evlerine
da��lmalar� için uyar� niteli�inde bir tekerlemedir. Tekerlemede (davul/gavur)
kelimeleriyle zengin kafiye yap�lm��t�r.
-242-
Her kim gitmez evine a ( 4 + 3 = 7 )
Bir kara y�lan cebine a ( 5 + 3 = 8 )
(Saatçi, 229)
Tekerlemede (4+3) yedili ve (5+3) sekizli hece ölçüsü kullan�lm��t�r. Kafiye
unsuru bulunmamaktad�r fakat (evine/cebine) kelimelerinin sonlar�ndaki ses
benzerliklerinden yararlan�lm��t�r.
-243-
Ak�am ebesi a ( 2 + 3 = 5 )
K�z kulesi a ( 1 + 3 = 4 )
(Türkiçin, 1974, 125)
Çocuklar evlerine da��lmadan önce birbirlerine dokunurlar. Kim birine
dokunamad�ysa o ak�am ebesi olur ve bu çocuklar için bir alay konusudur. Ayr�ca
tekerlemede (ebe-si/kule-si) sözcükleriyle yar�m kafiye ve redif yap�lm��t�r.
-244-
Herkes evine teker teker a ( 5 + 4 = 9 )
Evi olmayan sokakta bekler a ( 5 + 5 = 10 )
(Türkiçin, 1974, 125)
Tekerlemede (teker/bekler) kelimeleriyle tam kafiye yap�lm��t�r.
101
-245-
B�t�rak b�t�rak a ( 3 + 3 = 6 )
Herkes evine oturak a ( 5 + 3 = 8 )
(Gök�en, 371)
Tekerlemede (b�t�rak/oturak) kelimeleriyle zengin kafiye yap�lm��t�r.
-246-
Bal� pekmezi bize a ( 5 + 2 = 7 )
Kepe�i de Kelibrahimgile a ( 4 + 6 = 10 )
(Özhan, 41)
Tekerlemede kafiye unsuru bulunmamaktad�r. Sadece dize sonlar�ndaki ses
benzerliklerinden faydalan�lm��t�r.
2.2. Dört Dizeli Olanlar:
-247-
Evli evine a ( 2 + 3 = 5 )
Köylü köyüne a ( 2 + 3 = 5 )
Evi olmayan b ( 2 + 3 = 5 )
S�çan deli�ine a ( 2 + 4 = 6 )
(Akyüz, 12)
Tekerlemede kafiye unsuru bulunmamaktad�r. Dize sonlar�nda ses
benzerlikleri görülmektedir.
-248-
Herkes evine a ( 2 + 3 = 5 )
Kuyru�u dam�na a ( 3 + 3 = 6 )
Unu bize b ( 2 + 2 = 4 )
Kepe�i size b ( 3 + 2 = 5 )
(Özhan, 41)
102
Tekerlemenin 3. ve 4. dizelerinde (bize/size) tam kafiye ve redif yap�lm��;
di�er dizelerde dize sonlar�ndaki ses benzerliklerinden yararlan�lm��t�r.
-249-
Evli evine a ( 2 + 3 = 5 )
Köylü köyüne a ( 2 + 3 = 5 )
Kimin evi yoksa b ( 2 + 4 = 6 )
S�çan deli�ine a ( 2 + 4 = 6 )
(Türkiçin, 1974, 125)
Tekerlemede kafiye unsuru bulunmamaktad�r. Dize sonlar�nda ses
benzerlikleri görülmektedir.
-250-
Aya��m�n alt�nda ça�ala a ( 7 + 3 = 10 )
Herkes eve da��la a ( 4 + 3 = 7 )
Da��lmayan bu gece öle a ( 4 + 5 = 9 )
Ak�am eli b ( 2 + 2 = 4 )
(Özhan, 40)
Tekerlemede geçen ak�am eli, ak�am ebesi ile ayn� fonksiyonu
üstlenmi�tir. Dize sonlar�nda ses benzerlikleri bulunmaktad�r.
-251-
Herkes evine a ( 2 + 3 = 5 )
Kuyru�u dibine a ( 3 + 3 = 6 )
Evi olmayan b ( 2 + 3 = 5 )
S�çan deli�ine a ( 2 + 4 = 6 )
(Özhan, 40)
Tekerlemede kafiye unsuru bulunmamaktad�r. Dize sonlar�nda ses
benzerlikleri yap�lm��t�r.
103
-252-
Bir iki üç a ( 3 + 1 = 4 )
Yolda oyun güç a ( 4 + 1 = 5 )
Üç iki bir b ( 3 + 1 = 4 )
Haydi eve gir b ( 2 + 3 = 5 )
(Rémy Dor, 13)
Tekerlemenin 1. ve 2. dizesinde (üç/güç) kelimeleriyle, 3. ve 4. dizesinde
(bir/gir) kelimeleriyle tam kafiye yap�lm��t�r.
2.3. Yedi Dizeli Olanlar:
-253-
On yirmi otuz k�rk …yüz a ( 17 )
Araba maraba b ( 3 + 3 = 6 )
Çivi mivi c ( 2 + 2 = 4 )
Yast�k yustuk d ( 2 + 2 = 4 )
Bir kama bast�k d ( 3 + 2 = 5 )
T�ka t�ka t�k e ( 4 + 1 = 5 )
Biz bu oyundan b�kt�k e ( 5 + 2 = 7 )
(Rémy Dor, 24)
Tekerlemenin 4. 5. 6. ve 7. dizesinde (yustuk/bast�k/t�k/b�kt�k) kelimeleriyle
yar�m kafiye yap�ld��� dü�ünülebilir.
2.4. Dokuz Dizeli Olanlar:
-254-
��ne batt� a ( 2 + 2 = 4 )
Can�m� yakt� a ( 3 + 2 = 5 )
Tombul ku� b ( 2 + 1 = 3 )
Arabaya ko� b ( 4 + 1 = 5 )
Araban�n tekeri c ( 4 + 3 = 7 )
�stanbul’un �ekeri c ( 4 + 3 = 7 )
Hap hup d ( 1 + 1 = 2 )
104
Alt�n top d ( 2 + 1 = 3 )
Bundan ba�ka oyun yok e ( 4 + 3 = 7 )
(K�vanç, 3)
Tekerlemenin 3. ve 4. dizesinde (ku�/ko�) kelimeleriyle yar�m kafiye, 5. ve
6. dizesinde (teker-i/�eker-i) kelimeleriyle zengin kafiye ve redif, 7. ve 8. dizesinde
(hap/hup) kelimeleriyle yar�m kafiye yap�lm��t�r.
D. BA�IMSIZ OYUN TEKERLEMELER�
Ba��ms�z oyun tekerlemeleri, müstakil bir oyuna ait olmayan oyun
tekerlemeleridir. Özellikle çocuklar�n, alay etme, güldürme, e�lenme gibi amaçlarla
söyledi�i tekerlemelerdir. Çocuk dünyas�nda bu tür tekerlemeler de oyun gibi
alg�lanmaktad�r ve bu tekerlemeler ba��ms�z tekerlemeler olarak de�erlendirilmi�tir.
1. Yap�lar�nda Kararl�l�k Gösterenler: 1.1. �ki Dizeli Olanlar:
-255-
Dalda erik a ( 2 + 2 = 4 )
Fatma Girik a ( 2 + 2 = 4 )
(Türkiçin, 1974, 91)
Tekerlemede dönemin ünlü sanatç�lar�ndan birinin ad� kullan�lm��t�r. 1. dizede
2. dizedeki sözcükler kafiye olu�turmak için bilinçli seçilmi�tir. Tekerlemede
(erik/girik) sözcükleri aras�nda zengin kafiye yap�lm��t�r.
-256-
Havada ay a ( 3 + 1 = 4 )
Türkan �oray a ( 2 + 2 = 4 )
(Türkiçin, 1974, 92)
Tekerlemede (ay/�oray) kelimeleri aras�nda tam kafiye yap�lm��t�r.
-257-
T�ng�r elek t�ng�r sac a ( 4 + 3 = 7 )
105
Elim hamur garn�m aç a ( 4 + 3 = 7 )
(Çine, 26)
Tekerlemede (sac/aç) kelimeleri ile tam kafiye yap�lm��t�r.
-258-
Ay�p ettin �emsettin a ( 4 + 3 = 7 )
Vidalar� gev�ettin a ( 4 + 3 = 7 )
(Türkiçin, 1974, 129)
Tekerlemede (�emsettin/gev�ettin) kelimeleri ile zengin kafiye yap�lm��t�r.
Çocuklar�n alay etmek amac�yla söyledikleri bir tekerlemedir.
-259-
Be� kere be� yirmi be� a ( 4 + 3 = 7 )
Aferim bizim kele� a ( 3 + 4 = 7 )
(Türkiçin, 1974, 127)
Tekerlemede (be�/kele�) kelimeleri ile tam kafiye yap�lm��t�r. 2. dizedeki
(aferim) kelimesi övgü gibi görünse de, dize sonundaki (kele�) ifadesinden bunun
alay amaçl� bir tekerleme oldu�u anla��l�yor.
-260-
Yedi kere yedi k�rk dokuz a ( 6 + 3 = 9 )
Nereden geldin bitli domuz a ( 5 + 4 = 9 )
(Türkiçin, 1974, 126)
Tekerleme daha çok çocuklar�n birbirini k�zd�rmak amac�yla söyledikleri
tekerlemelerdendir. Tekerlemede (dokuz/domuz) kelimeleri ile tam kafiye
yap�lm��t�r.
-261-
Ben diyorum Ankara a ( 4 + 3 = 7 )
O diyor g…m kara a ( 3 + 4 = 7 )
(Türkiçin, 1974, 128)
Bu tekerlemede argo bir kelimenin kullan�ld���n� görüyoruz. Tekerleme
bir durumu ifade etmektedir. �ki ki�inin farkl� �eylerden söz etmeleri ve anla�ma
106
sa�layamamalar� söz konusudur. Ayn� zamanda deyimsel bir ifadedir. Tekerlemede
(Ankara/kara) kelimeleriyle tunç kafiye yap�lm��t�r.
-262-
Ali Ekber a ( 2 + 2 = 4 )
Yatta geber a ( 2 + 2 = 4 )
(Türkiçin, 1974, 128)
Çocuk dünyas�n�n mizah anlay���n� yans�tan bir tekerlemedir.
Tekerlemede (ekber/geber) kelimeleri ile zengin kafiye yap�lm��t�r.
1.2. Dört Dizeli Olanlar: -263-
Kuk kuk du a ( 2 + 1 = 3 )
Ya� döktü a ( 1 + 2 = 3 )
El köçtü a ( 1 + 2 = 3 )
Biz kald�k b ( 1 + 2 = 3 )
(Demircio�lu, 102)
Tekerleme kumru olarak biline ku�lar öttü�ü zaman söylenir.
Tekerlemenin ilk dizesindeki (kuk kuk du) sesi de kumru sesinin bir yans�mas�d�r.
Dize sonlar�nda ses benzerlikleri kullan�lm��t�r.
-264-
A a asma a ( 2 + 2 + 4 )
Ba ba basma a ( 2 + 2 + 4 )
Se se sünbül b ( 2 + 2 + 4 )
Menek�e gül b ( 3 + 1 = 4 )
(Rémy Dor, 53)
Çocuklar�n kendi aralar�nda e�lenmek için söyledikleri bir tekerlemedir.
Tekerlemede (asma/basma) kelimeleri ile tunç kafiye, (sünbül/gül) kelimeleri ile
tam kafiye yap�lm��t�r.
-265-
Sümüklü böcek a ( 3 + 2 = 5 )
107
Suya dü�ecek a ( 2 + 3 = 5 )
Adam olacak a ( 2 + 3 = 5 )
Beni dövecek a ( 2 + 3 = 5 )
(Türkiçin, 1974, 130)
Tekerleme alay amac�yla söylenen bir tekerlemedir. (böcek/dü�ecek/
olacak/dövecek) kelimeleri ile zengin kafiye yap�lm��t�r.
-266-
Elif be te se a ( 5 )
Cim dal’l� köse a ( 3 + 2 = 5 )
Hocan�n burnu b ( 3 + 2 = 5 )
Girdi kümese a ( 2 + 3 = 5 )
(Rémy dor, 55) Tekerlemede alay unsuru söz konusudur. Tekerlemede (se/köse/kümese)
kelimeleriyle tam kafiye yap�lm��t�r.
-267-
Leylek leylek havada a ( 4 + 3 = 7 )
Yumurtas� tavada a ( 4 + 3 = 7 )
Ça��r gelsin et yesin b ( 4 + 3 = 7 )
Et yemezse dert yesin b ( 4 + 3 = 7 )
(Çiçeklio�lu ,1)
Bu tekerleme, göçmen ku�lardan olan “leylek”in geçmesi s�ras�nda
söylenir. Tekerlemede (hava-da/tava-da) kelimeleriyle zengin kafiye ve redif, (et
yesin/dert yesin) kelimeleriyle yar�m kafiye ve redif yap�lm��t�r.
-268-
Ba��m ba��m ba��nda a ( 4 + 3 = 7 )
Atlamazsan kar��mda a ( 4 + 3 = 7 )
Yakalarsam saç�ndan b ( 4 + 3 = 7 )
A�r�r ba��n ba��mda a ( 4 + 3 = 7 )
(Bak�rc�, 1982)
108
Çocuklar�n birbirlerini k�zd�rmak amac�yla söyledi�i tekerlemelerden
biridir. Ayn� zamanda kar��dakine göz da�� vermek de söz konusudur. Tekerlemenin
3. ve 4. dizesinde (saç-�ndan/ba�-�ndan) kelimeleriyle yar�m kafiye ve redif
yap�lm��t�r.
-269-
Akdeniz, Karadeniz a ( 3 + 4 = 7 )
Karneleri isteriz a ( 4 + 3 = 7 )
E�er zay�f gelirse b ( 4 + 3 = 7 )
Çal��arak geçeriz a ( 4 + 3 = 7 )
(Dirim, 43)
Çocuklar�n okullar�n kapanmas�na yak�n karnelerini alacaklar� dönemde
söyledikleri bir tekerlemedir. (Akdeniz/Karadeniz/geçeriz) kelimeleri ile tam kafiye
yap�lm��t�r.
-270-
Bizim bahçede y�lan a ( 5 + 2 = 7 )
A�a�� yoldan dolan a ( 5 + 2 = 7 )
Dü�man sözüne inan a ( 5 + 2 = 7 )
Vallahi hepsi yalan a ( 2 + 5 = 7 )
(K�vanç, 9)
Tekerlemede çocuk dünyas�n�n kaypakl��� söz konusudur. Tekerlemenin
son dizesindeki (vallahi hepsi yalan) sözüyle daha önce söylenenlerin yalan oldu�u
ifade ediliyor. (y�lan/dolan/inan/yalan) sözcükleriyle tam kafiye yap�lm��t�r.
-271-
Bisiklete binersin a ( 4 + 3 = 7 )
Bizim orda inersin a ( 4 + 3 = 7 )
E�er annem sorarsa b ( 4 + 3 = 7 )
Lastik patlad� dersin a ( 5 + 2 = 7 )
(Kaya,1999,565)
Tekerleme çocuk dünyas�n�n muzipli�ini yans�tan bir tekerlemedir ve
109
güldürü unsuru a��r basmaktad�r. Tekerlemede (bin-ersin/in-ersin) kelimeleri
aras�nda tam kafiye ve redif yap�lm��t�r.
2. Yap�lar�nda Kararl�k Göstermeyenler:
2.1. �ki Dizeli Olanlar:
-272-
A�lama yavrum a�lama a ( 5 + 3 = 8 )
Üç gün kald� bayrama a ( 4 + 3 = 7 )
(Türkiçin, 1974, 123)
Çocuklar�n alay amac�yla söyledikleri bir tekerlemedir. Dize sonlar�nda ses
benzerlikleri bulunmaktad�r.
-273-
Day�m�n o�lunun ad� Memi� a ( 8 + 2 = 10 )
Gitti�i yerde para yemi� a ( 5 + 4 = 9 )
(Mehmet Naci Önal ar�ivinden)
Tekerleme alay unsuru ön plandad�r. (Memi�/yemi�) sözcükleri ile zengin
kafiye yap�lm��t�r.
-274-
Karao�lan dedi�in bir kara u�ak a ( 7 + 5 = 12 )
Kükremi� geliyor kim durduracak a ( 6 + 5 = 11 )
(Türkiçin, 1974, 57)
Tekerleme sosyal dönemi yans�tmaktad�r. Bülent Ecevit’in (Karao�lan)
�ktidara gelmesi ile ilgili bir tekerlemedir. Tekerlemede (u�ak/durduracak)
kelimeleriyle tam kafiye yap�lm��t�r. Uyak biçimi düzenlidir.
-275-
Çuvalda un b ( 3 + 1 = 4 )
Ediz Hun b ( 2 + 1 = 3 )
(Türkiçin, 1974, 91)
110
Dönemin önemli isimlerinden, Ediz Hun için söylenmi� bir tekerleme.
(Hun) sözcü�üne kafiye yapabilmek için (un) sözcü�ü bilinçli seçilmi�tir ve tam
kafiye yap�lm��t�r.
-276-
Evde cak cak a ( 2 + 2 = 4 )
Salonda Yumurcak a ( 3 + 3 = 6 )
(Türkiçin,1974, 91)
Bir dönemin önemli çocuk kahramanlar�ndan Yumurcak için söylenmi� bir
tekerlemedir. (cak/Yumurcak) kelimeleri ile zengin kafiye yap�lm��t�r.
-277-
Erkeklerin (k�zlar�n) içinde a ( 4 + 3 = 7 )
K�z�lc�k bebek b ( 3 + 2 = 5 )
(Türkiçin, 1974,129)
Tekerlemede alay unsuru a��r basmaktad�r. Grubun erkek veya
k�zlardan olu�mas� durumuna göre 1. dize de�i�iklik gösterir. Genellikle grup içinde
kar�� cinsten bir çocuk istenmedi�inde söylenen bir tekerlemedir. Kafiye unsuru
bulunmamaktad�r.
-278-
Kabaramazs�n kel Fatma a ( 5 + 3 = 8 )
Annen güzel sen (çatla) çirkin b ( 4 + 3 = 7 )
(Akyüz, 9)
Bu tekerleme genellikle köy ya�ant�s� içinde söylenen bir tekerlemedir. Köy
veya kasaba gibi yerle�im alanlar�nda, hindileri k�zd�rmak amac�yla söylenen bir
tekerlemedir. Çocuklar bu tekerlemeyi söylediklerinde, hayvandan bir tepki al�rlar
ve bunu hindinin k�zmas� olarak yorumlarlar. Bu tekerlemeyi çocuklar bazen
birbirlerini k�zd�rmak amac�yla da söylerler. Kafiye unsuru bulunmamaktad�r.
2.2. Üç Dizeli Olanlar:
-279-
Sen seni bil sen seni a ( 4 + 3 = 7 )
111
Sen seni bilmezsen sen seni a ( 6 + 3 = 9 )
Patlat�rlar enseni a
(Uslu, 30)
Bu tekerleme muhtemelen çocuk diline geleneksel gölge oyunu
Karagöz Hacivat’tan geçmi�tir. (seni/enseni) kelimeleriyle tunç kafiye yap�lm��t�r.
-280-
Lahana, kabak a ( 3 + 2 = 5 )
Söyledi�im lafa bak a ( 4 + 3 = 7 )
A�z�n�n tad�na bak a ( 3 + 4 = 7 )
(K�vanç, 11)
Tekerlemenin 1. dizesinde seçilen sözcüklerle di�er dizelerdeki
kelimelerle di�er dizeler aras�nda anlamsal bir ba� oldu�unu söyleyebiliriz. Lahana
ve kaba��n yenmesinden al�nan zevkle, a�z�n�n tad�na bakmak deyimi aras�nda bir
ba� kurulmu�tur. (kabak/bak) kelimeleriyle zengin kafiye yap�lm��t�r.
-281-
Uç uç böçe�im a ( 2 + 3 = 5 )
Yar�n dü�ün olacak b ( 2 + 5 = 7 )
Annem sana terlik, pabuç alacak b ( 4 + 4 + 3 = 11 )
(Dirim, 44)
Bu tekerleme genellikle bahar aylar�nda görülen ve halk aras�nda, “uç uç
böce�i” ya da “u�urböce�i” ad�yla bilinen bir böcekle ilgili bir tekerlemedir.
Çocuklar bu böce�i ellerine alarak, bir dilek diler ve bu tekerlemeyi söylerler. E�er
u�ur böce�i uçarsa dileklerinin kabul olaca��na, uçmazsa kabul olmayaca��na
inan�rlar. (ol-acak/al-acak) kelimeleri aras�nda yar�m kafiye ve redif bulunmaktad�r.
-282-
Doktor gelir t�k t�k a ( 4 + 2 = 6 )
Elinde �br�k a ( 3 + 2 = 5 )
Biz bu ilâçtan b�kt�k a ( 5 + 2 = 7 )
(Rémy Dor, 84)
112
Tekerleme çocuklar�n doktora ve ilaçlara kar�� olan olumsuz bak��
aç�s�n� göstermektedir. Bu tekerlemenin bazen çocuklar taraf�ndan son dizede “Biz
bu oyundan b�kt�k” �eklinde oyunu sonland�rmak amac�yla söylendi�i de görülür.
(t�k/�br�k/b�kt�k) kelimeleriyle tam kafiye yap�lm��t�r.
-283-
Sol sa sol sa a ( 2 + 2 = 4 )
Yar�n bayram olsa a ( 2 + 4 = 6 )
Çantama kavurga dolsa a ( 3 + 5 = 9 )
(Akyüz, 13)
Tekerleme bir çocuk için önemli olabilecek temennileri dile getirmektedir.
Ço�u zaman bayram olmas� çocuklar için, okul ve dersin olmamas�, tatil ve e�lence
demektir. Kavurga da çocuk için, bu e�lenceye e�lik edecek bir yiyecektir. Ayr�ca
çocuklar bu tekerlemeyi beden e�itimi derslerinde yön/taraf ö�renme çal��malar�nda,
ayak vuru�u al��t�rmalar� yaparken söylemektedirler.(sol sa/olsa/dolsa) sözcükleriyle
zengin kafiye ve redif yap�lmaya çal���lm��t�r.
-284-
Sipsim haydi ç�k ç�k a ( 4 + 2 = 6 )
Y�lanlar, ç�yanlar ç�kt� sen de ç�k a ( 8 + 3 = 11 )
Yavrular öttü, çiçekler açt� haydi ç�k a ( 5 + 5 + 3 = 13 )
(Demircio�lu, 97)
Tekerlemede geçen “sipsi” ceviz veya dut a�ac�ndan yap�lan bir tür
düdüktür. �lk baharda çocuklar, bu a�açlar�n dallar�ndan keserek bunlar�n kabuklar�n�
ç�kar�p düdük yaparlar. A�aca yap���k olan kabuk kolayl�kla ç�kmaz. Onun için
çocuklar bu a�açlar�, yava� yava� ta�lara veya ellerindeki b�çaklar�n, çak�lar�n ters
yanlar�n� üzerlerine vurarak musikî ile bu tekerlemeyi söylerler. Böylece a�açlar�n
kabuklar�ndan daha kolay s�yr�laca��na inan�rlar. Bu yönüyle bak�ld���nda
tekerlemede �amanist ve Animist unsurlar bulundu�u söylenebilir. Tekerlemede
kafiye unsuru bulunmamaktad�r, kelime tekrarlar� yap�lm��t�r.
113
2.3. Dört Dizeli Olanlar:
-285-
Ahmedi medi a ( 3 + 2 = 5 )
Kuyruklu kedi a ( 3 + 2 = 5 )
Bir s�çan tutmu� b ( 3 + 2 = 5 )
Yalamadan yutmu� b ( 4 + 2 = 6 )
(Uyguner, 1957, 1503)
Tekerlemede alay unsuru a��r basmaktad�r. Tekerlemeyi söyleyen çocuk
kar��s�ndakine ad� geçen hayvanlara ait unsurlar� yak��t�rarak bir anlamda dalga
geçmektedir. Tekerlemenin belli bir ritmi vard�r. (medi/kedi) kelimeleriyle zengin
kafiye, (tut-mu�/yut-mu�) kelimeleriyle tam kafiye ve redif yap�lm��t�r.
-286-
Keçi keçi me a ( 4 + 1 = 5 )
Bin depeme a ( 1 + 3 = 4 )
Hadi gidelim b ( 2 + 3 = 5 )
Goca nineme a ( 2 + 3 = 5 )
(Lüleci, 20)
Tekerleme k�rsal kesimde ya�ayan çocuklar�n söyledi�i bir tekerlemedir.
Çocuklar aras�nda e�lence amac�yla söylenen bir tekerlemedir. (me/depeme/
nineme) gibi yans�ma ses ve kelimelerle dize sonlar�nda ses benzerlikleri
yap�lm��t�r.
-287-
Alt� kere alt� otuz alt� a ( 6 + 4 = 10 )
Hakem dedi penalt� a ( 4 + 3 = 7 )
R�fat dedi atar�m b ( 4 + 3 = 7 )
Prekazi dedi kaçar�m b ( 6 + 3 = 9 )
(Odaba��o�lu, 36; Önal 144)
Tekerlemede a��r basan unsur futboldur. Erkek çocuklar�n daha s�k
kulland��� bir tekerlemedir. (alt�/penalt�) kelimeleriyle tunç kafiye yap�lm��t�r.
114
-288-
Kürkü mürkü a ( 2 + 2 = 4 )
Ninemin eski kürkü a ( 3 + 4 = 7 )
Bir çekti y�rt�ld� b ( 3 + 3 = 6 )
Ninem dikmekten kurtuldu b ( 5 + 3 = 8 )
(Dirim, 66)
Tekerlemede çocuksu bir mizah anlay��� görülmektedir. 1. ve 2. dizede
(mürk-ü/kürk-ü) kelimeleriyle, 3. ve 4. dizede (y�rt�l-d�/kurtul-du) kelimeleriyle
yar�m kafiye ve redif yap�lm��t�r.
-289-
Balkonda hopla a ( 3 + 2 = 5 )
Maydanoz topla a ( 3 + 2 = 5 )
K�z ben sana ne dedim b ( 4 + 3 = 7 )
A�z�n� topla a ( 3 + 2 = 5 )
(Türkiçin, 1974, 116)
Tekerlemenin son dizesinde bu tekerlemenin k�z çocuklar� aras�nda
söylendi�i anla��l�yor. Tekerlemede kar�� tarafa göz da�� verme ya da k�zg�nl���n�
ifade etme amac� ta��d���n� söyleyebiliriz. (hop-la/top-la) kelimeleriyle tam kafiye ve
redif yap�lm��t�r.
-290-
Bulut gider �am’a a ( 4 + 2 = 6 )
Çek e�e�ini dama a ( 5 + 2 = 7 )
Bulut gider Ayd�n’a b ( 2 + 2 = 4 )
Var i�ine gayd�na a ( 4 + 3 = 7 )
(Y�ld�z, 1999, 51)
Tekerlemede anlam unsurundan çok dize sonlar�nda kafiye unsurlar� göze
çarpmaktad�r. (Bulut gider ….’a) ifadeleriyle bir sonraki dizeye kafiye için zemin
haz�rlanm��t�r. (�am-a/dam-a) sözcükleriyle tam kafiye ve redif; (Ayd�n-a/gayd�n-a)
sözcükleriyle de zengin kafiye yap�ld��� dü�ünülebilir.
115
-291-
Çanakl�da çanak var a ( 4 + 3 = 7 )
Dingili göz dingili göz b ( 4 + 4 = 8 )
Bu çocu�un on be� kilo göbe�i var a ( 4 + 4 + 4 = 12 )
Dingili göz dingili göz b ( 4 + 4 = 8 )
(Y�ld�z, 1999, 51)
Tekerlemede alay unsuru bulunmaktad�r. Kafiye unsurlar� bulunmaktad�r.
Kelime ve dize tekrarlar� yap�lm��t�r.
-292-
Ay� gördüm Allah a ( 4 + 2 = 6 )
Amentü billah a ( 3 + 2 = 5 )
Gördü�üm aylar b ( 3 + 2 = 5 )
Nur gibi parlar b ( 4 + 2 = 6 )
(Demiray, 1961, 2372)
Çocuklar taraf�ndan ay görüldü�ü zaman söylenen bir tekerlemedir. 1. ve 2.
dizede (Allah/billah) kelimeleriyle zengin kafiye yap�lm��t�r.
-293-
Ya�mur ya��yor a ( 2 + 3 = 5 )
Seller ak�yor a ( 2 + 3 = 5 )
Ârap k�z� b ( 2 + 2 = 4 )
Camdan bak�yor a ( 2 + 3 = 5 )
(Çiçeklio�lu, 20)
Ya�mur ya�arken söylenen bir tekerlemedir. (ak-�yor/bak-�yor) kelimeleri
aras�nda tam kafiye ve redif bulunmaktad�r.
-294-
Kaynana Kars’a a ( 3 + 2 = 5 )
Follu�a varsa a ( 3 + 2 = 5 )
�ki aya�� birden kaysa a ( 5 + 4 = 9 )
116
Yumurta bana kalsa a ( 3 + 4 = 7 )
(Çiçeklio�lu, 6)
Tekerleme halk aras�nda pek de olumlu bak�lmayan “kaynana”lar için
söylenmi� bir tekerlemedir. Tekerlemede “ilenç, beddua” yap�lm��t�r. 1. ve 2. dizede
(Karsa/varsa) kelimeleriyle zengin kafiye yap�lm��t�r.
-295-
Kireç kuyusunda ini� var a ( 6 + 3 = 9 )
B�çak ucunda gümü� var a ( 5 + 3 = 8 )
Yeti� o�lum �brahim b ( 4 + 3 = 7 )
Yal�k ba��nda dö�ü� var a ( 4 + 3 = 7 )
(K�vanç, 22)
Tekerlemede, çocuklar�n birbirlerine kendi yöntemleriyle ça�r� yapt�klar�
görülüyor. Tekerlemede geçen (ini� var/gümü� var/dö�ü� var) kelimeleriyle yar�m
kafiye ve redif yap�lm��t�r.
-296-
Mustafa m�st�k a ( 3 + 3 = 6 )
Arabaya k�st�k a ( 4 + 2 = 6 )
Bir mum yakt�k a ( 2 + 2 = 4 )
Seyrine bakt�k a ( 3 + 2 = 5 )
(Çiçeklio�lu, 2)
Tekerlemede alay unsuru görülmektedir. Alay edilen çocu�un ismi
tekerlemede söylenmi�tir. Tekerlemenin, 1. ve 2. dizesinde (m�st�k/k�st�k)
kelimeleriyle zengin kafiye; (yak-t�k/bak-t�k) kelimeleriyle tam kafiye ve redif
yap�lm��t�r.
-297-
Sepet sepet yumurta a ( 4 + 3 = 7 )
Sak�n beni unutma a ( 4 + 3 = 7 )
Unutursan küserim b ( 4 + 3 = 7 )
Gözlerinden öperim b ( 4 + 3 = 7 )
117
(Türkiçin, 1974, 115)
Bu tekerleme daha çok mektuplarda kullan�lan bir tekerlemedir. Bazen
çocuklar e�lence amac�yla kendi aralar�nda söylemektedir. Tekerlemede geçen
(yumurta/unutma) kelimeleri ile yar�m kafiye yap�lmaya çal���lm��t�r. Di�er
dizelerde ses tekrarlar� yap�lm��t�r.
-298-
Ayd�n’da incir a ( 3 + 2 = 5 )
�zmir’de üzüm b ( 3 + 2 = 5 )
Bursa’da en güzel c ( 3 + 3 = 6 )
�eftali yenir a ( 3 + 2 = 5 )
(Dirim, 54)
Tekerleme didaktik bir tekerlemedir. Yörelere göre yeti�en ürünlerden söz
edilmektedir.
-299-
Gün gel gün gel a ( 2 + 2 = 4 )
Arabaya bin gel a ( 4 + 2 = 6 )
Eni�ine cücü�üne b ( 4 + 4 = 8 )
Bir ka��k ya� ver c ( 3 + 3 = 6 )
(Dirim, 76)
Tekerlemede “gün gel” ifadesiyle güne ça�r� yap�lmaktad�r. 2. ve 4. dizede
(gel/ver) kelimeleri ile tam kafiye yap�lm��t�r.
-300-
Kar ya��yor a ( 1 + 3 = 4 )
Karga ba��r�yor a ( 2 + 4 = 6 )
Anan çörek pi�irmi� b ( 4 + 3 = 7 )
Seni ça��r�yor a ( 2 + 4 = 6 )
(Dirim, 77)
Tekerleme çocuk dünyas�n� yans�tan bir tekerlemedir. 2. ve 4. dizede
(ba��r-�yor/ça��r-�yor) kelimeleriyle zengin kafiye ve redif yap�lm��t�r.
118
-301-
Çar��da hamam a ( 3 + 2 = 5 )
Kubbesi tamam a ( 3 + 2 = 5 )
�çinde bir gelin var b ( 4 + 3 = 7 )
Kocas� imam a ( 3 + 2 = 5 )
(Görkem, 11)
Tekerlemede (hamam/tamam/imam) kelimeleri ile zengin kafiye
yap�lm��t�r.
-302-
Ay dede Ay dede a ( 3 + 3 = 6 )
Yüzü yuvarlak dede a ( 5 + 2 = 7 )
Gündüz gelme, gece gel b ( 4 + 3 = 7 )
I����n�, yak dede a ( 4 + 3 = 7 )
(Dirim, 80)
Tekerleme “ay” için söylenen çocuk tekerlemelerinden biridir. Bu tekerleme
bazen kar��m�za ikili konu�ma tekerlemesi olarak da ç�kar. Tekerlemede kelime
tekrarlar� yap�lm��t�r.
-303-
Ödemi� dedikleri a ( 3 + 4 = 7 )
Kumpirdir yedikleri a ( 3 + 4 = 7 )
Hiç akl�mdan ç�km�yor b ( 4 + 3 = 7 )
Hadi gari dedikleri a ( 4 + 3 = 7 )
(Y�ld�z,1999, 52)
Tekerleme belli bir yöreye ait bir tekerlemedir ve içerisinde o yöreye
ait unsurlar bulunmaktad�r. Tekerlemede (de-dikleri/ye-dikleri) sözcükleriyle yar�m
kafiye ve redif yap�lm��t�r.
-304-
Ödemi�’in unundan a ( 4 + 3 = 7 )
119
Gölcük’ün suyundan a ( 3 + 3 = 6 )
Yeni ç�kt� f�r�ndan a ( 4 + 3 = 7 )
S�cak gevrek b ( 2 + 2 = 4 )
(Y�ld�z, 1999, 52)
Bu tekerleme, gerçekte bir simitçi tekerlemesidir; fakat çocuklar bazen
mahalle aralar�nda dalga geçmek amac�yla kendileri de söylerler. Tekerlemede
kafiye unsuru bulunmamaktad�r, dize sonlar�nda benzer sesler kullan�lm��t�r.
-305-
Bir iki üç sayal�m a ( 4 + 3 = 7 )
�erikleri bu yana atal�m a ( 4 + 6 = 10 )
Elbisemiz beyaz ile k�rm�z� b ( 4 + 7 = 11 )
Bize derler Türk k�z� c ( 4 + 4 = 8 )
(Rémy Dor, 16)
Tekerlemede millî duygular ve vatan sevgisi söz konusu edilmi�tir.
(k�rm�z�/k�z�) kelimeleriyle zengin kafiye yap�lm��t�r. Di�er dizelerde ise, ses
benzerlikleri kullan�lm��t�r.
-306-
�sveç Norveç Danimarka a ( 4 + 4 = 8 )
Belçika Felemenk Hollanda a ( 6 + 3 = 9 )
Akdeniz Karadeniz Marmara a ( 7 + 3 = 10 )
Türkiye merkezi Ankara a ( 6 + 3 = 9 )
(Rémy Dor,135)
Tekerlemede ülke ve bölge adlar� s�ralanarak mar� gibi çocuklar tarf�ndan
söylenmektedir. (Danimarka/Hollanda) kelimeleriyle yar�m kafiye, (Marmara/
Ankara) kelimeleriyle zengin kafiye yap�lm��t�r.
-307-
Retkit Mahallesi a ( 2 + 4 = 6 )
120
Rintintin Sokak b ( 3 + 2 = 5 )
No dokuz c ( 1 + 2 = 3 )
Evde yokuz c ( 2 + 2 = 4 )
(Sivasl�o�lu, 68; Önal 143)
Tekerleme çizgi film kahraman� olan Retkit ile ilgilidir. Bir çizgi film
kahraman�n�n çocuk dünyas�na ve tekerlemelerine nas�l yans�d��� görülüyor.
Tekerlemenin 3. ve 4. dizesinde (dokuz/yokuz) sözcükleriyle zengin kafiye
yap�lm��t�r. Uyak biçimi düzensizdir.
-308-
�eytan ald� götürdü a ( 4 + 3 = 7 )
Satamadan getirdi a ( 4 + 3 = 7 )
Getir �eytan getir b ( 4 + 2 = 6 )
Satamazs�n geri getir b ( 4 + 4 = 8 )
(Yard�mc�-Tuncer, 71)
Tekerleme genellikle çocuklar aras�nda kay�p bir nesneyi bulmak amac�yla
söylenir. Tekerlemenin 1. ve 2. dizesinde (götür-dü/getir-di) kelimeleriyle yar�m
kafiye ve redif yap�lm��t�r. 3. ve 4. dizelerde kelime tekrarlar� (getir) yer almaktad�r.
Uyak biçimi düzenlidir.
2.4. Be� Dizeli Olanlar:
-309-
Yavrum anan koca m� gördü a ( 4 + 5 = 9 )
Ali’ynen Veli b ( 3 + 2 = 5 )
Üç de ondan evveli b ( 2 + 5 = 7 )
Ramazan �aban c ( 3 + 2 = 5 )
�rahmetlik baban c ( 4 + 2 = 6 )
(Ero�lu, 54)
Tekerlemede güldürü unsuru a��r basmaktad�r. 2. ve 3. dizede (Veli/
evveli) sözcükleriyle tunç kafiye, 3. ve 4. dizelerde (�aban/baban) sözcükleriyle
zengin kafiye yap�lm��t�r.
121
2.5. Alt� Dizeli Olanlar:
-310-
Yörük yörük yürüdü a ( 4 + 3 = 7 )
K�ll� deveyi sürüdü a ( 4 + 3 = 7 )
Yörük benim dostumdu a ( 4 + 3 = 7 )
A�z� k�r�k destimdi a ( 4 + 3 = 7 )
Yörük ne bilir bayram� b ( 5 + 3 = 8 )
Lâk lâk içer ayran� b ( 4 + 3 = 7 )
(K�vanç, 14)
Tekerleme özellikle Ege yöresinde söylenen bir tekerlemedir. Tekerlemede
güldürü ve alay unsuru a��r basmaktad�r. Tekerlemede (yürü-dü/sürü-dü)
kelimeleriyle zengin kafiye ve redif, (dost-umdu/dest-imdi) kelimeleriyle tam kafiye
ve redif yap�lm��t�r.
-311-
Barni Barni Molozta� a ( 4 + 3 = 7 )
Fred Fred Çakmakta� a ( 4 + 3 = 7 )
Vilma Vilma gir koluma b ( 4 + 4 = 8 )
Beti Beti sar�l boynuma b ( 4 + 5 = 9 )
Çak�l Çak�l al sana ak�l c ( 4 + 5 = 9 )
Bam Bam Bam çekil yoldan d ( 3 + 4 = 7 )
(Kaya, 1999, 551)
Tekerlemeye “Ta� Devri” ad�yla bilinen ve çocuk dünyas�nda önemli bir
yeri olan çizgi filmin kahramanlar� konu olmu�tur. 1. ve 2. dizede (Molozta�/
Çakmakta�) sözcükleriyle zengin kafiye yap�lm��t�r.
-312-
Do re mi fa sol la si a ( 7 )
Buras� At�lgan gemisi a ( 3 + 6 = 9 )
Doktor Makkoy i�nesi a ( 4 + 3 = 7 )
Bay�lt�yor herkesi a ( 4 + 3 = 7 )
122
Sak�n kaçmay�n ha b ( 2 + 4 = 6 )
Kaptan duman eder herkesi a ( 6 + 3 = 9 )
(Türkiçin, 1974, 55)
Tekerlemenin bir dönem televizyonda yay�nlanan “Uzay Yolu”
dizisinden esinlenerek ortaya ç�kt��� görülüyor. Dize sonlar�nda ses benzerliklerinden
(si/gemisi/i�nesi/herkesi) yararlan�lm��t�r.
2.6. Yedi Dizeli Olanlar:
-313-
Fatma fas a ( 2 + 1 = 3 )
Alt�n tas a ( 2 + 1 = 3 )
Tahtaya bas a ( 3 + 1 = 4 )
Tahta çürük b ( 2 + 2 = 4 )
M�h tutmaz c ( 1 + 2 = 3 )
Fatmam küçük b ( 2 + 2 = 4 )
Söz tutmaz c ( 1 + 2 = 3 )
(Artan, 3150)
Tekerleme genellikle oyun s�ras�nda “m�z�kç�l�k” ya da “oyun bozanl�k”
yapan çocuklar için söylenen bir tekerlemedir. Tekerlemenin 1. 2. ve 3. dizesinde
(fas/tas/bas) sözcükleriyle, 4. ve 6. dizesinde (çürük/küçük) kelimeleriyle tam kafiye
yap�lm��t�r.
2.7. Sekiz Dizeli Olanlar:
-314-
Ya� paras� a ( 1 + 3 = 4 )
Mum paras� a ( 1 + 3 = 4 )
Ak�am oldu b ( 2 + 2 = 4 )
Kandil paras� a ( 2 + 3 = 5 )
Mum paras� a ( 1 + 3 = 4 )
Kandil paras� a ( 2 + 3 = 5 )
Namaz geldi b ( 2 + 2 = 4 )
123
Mum paras� a ( 1 + 3 = 4 )
(Vâhit, 55)
Tekerleme özellikle çocuklar�n Ramazan gecelerinde cami önünde
bekleyerek, camiye gelen insanlardan “mum paras� ve kandil paras�” toplayabilmek
amac�yla söyledikleri bir tekerlemedir. Tekerlemenin son dizelerinde kelime
tekrarlar� (paras�) yap�lm��t�r.
2.8. Dokuz Dizeli Olanlar:
-315-
K�rm�z� bal�k gölde a ( 5 + 2 = 7 )
K�vr�la k�vr�la yüzüyor b ( 6 + 3 = 9 )
Bal�kç� Hasan geliyor b ( 5 + 3 = 8 )
Oltas�n� at�yor b ( 4 + 3 = 7 )
K�rm�z� bal�k dinle c ( 5 + 2 = 7 )
Sak�n yemi yeme c ( 4 + 2 = 6 )
Hasan seni tutacak d ( 4 + 3 = 7 )
Sepetine atacak d ( 4 + 3 = 7 )
K�rm�z� bal�k kaç kaç e ( 5 + 2 = 7 )
(�enkaya, 48)
Tekerleme ayn� zamanda bir çocuk �ark�s�d�r. Çocuklar�n e�lenmek amac�yla
söyledi�i bir ezgili bir oyun tekerlemesidir. Tekerlemede (tut-acak/at-acak)
kelimeleriyle yar�m kafiye ve redif yap�lm��t�r.
2.9. On Dizeli Olanlar:
-316-
Türküm do�ruyum a ( 2 + 3 = 5 )
Süpermen’in o�luyum a ( 4 + 3 = 7 )
Betmen’in torunuyum a ( 3 + 4 = 7 )
Yetmi� iki polis atlatt�m b ( 4 + 5 = 9 )
Sekizinin gözünü patlatt�m b ( 4 + 6 = 10 )
Trene çelme takt�m b ( 3 + 4 = 7 )
Uça�a kafa att�m b ( 3 + 4 = 7 )
124
Sen e�eksin inand�m b ( 4 + 3 = 7 )
Ne mutlu Türk’üm diyene! c ( 3 + 5 = 8 )
Ben Matrix’im d ( 1 + 3 = 4 )
(Güler, 1995)
Tekerleme yak�n bir zamanda bir ilkokul ö�rencisinden derlenmi�tir.
Tekerlemenin en önemli özelli�i çok yeni bir tekerleme olmas� ve tekerlemede geçen
“Türküm do�ruyum/Ne mutlu Türküm diyene!” gibi millî ifâdelerin yan� s�ra, yine
bu dönemde televizyonlarda yer alan “Süpermen/Betmen/Matrix” gibi ola�anüstü
güçlere sahip film kahramanlar�yla, çocuklar�n özde�im kurduklar�n� gösteren ilginç
bir tekerlemedir. Tekerlemede alay ve e�lence unsuru a��r basmaktad�r. Tekerlemede
(atlat-t�m/patlat-t�m) sözcükleriyle zengin kafiye yap�l�rken, dize sonlar�nda ses
benzerliklerinden yararlan�lm��t�r. Uyak biçimi düzensizdir.
2.10. On �ki Dizeli Olanlar:
-317- A�açta dut a ( 3 + 1 = 4 )
Sevgili Rut a ( 3 + 1 = 4 )
Da�daki kaya b ( 3 + 2 = 5 )
Ed�m’la Maya b ( 3 + 2 = 5 )
Evde h�rs�z c ( 2 + 2 = 4 )
Yeti� Mest�rs c ( 2 + 2 = 4 )
Menek�e mor d ( 3 + 1 = 4 )
Sam Witmor d ( 1 + 2 = 3 )
Paralar sakl� e ( 3 + 2 = 5 )
Cesika hakl� e ( 3 + 2 = 5 )
Evde kap f ( 2 + 1 = 3 )
Sayg�l� Rap f ( 3 + 1 = 4 )
(Kaya, 1999, 550)
Tekerleme sosyal ya�ant�y� yans�tan bir tekerlemedir ve bir dönem sosyal
hayat�m�za girmi� olan “Hayat A�ac�” dizisinin tekerlemeye konu oldu�u görülüyor.
Tekerlemenin 1.ve 2.dizesinde (dut/Rut) kelimeleriyle tam kafiye, 3. ve 4. dizesinde
125
(kaya/Maya) kelimeleriyle zengin kafiye, 7. ve 8. dizesinde (mor/Witmor)
kelimeleriyle tunç kafiye, 9. ve 10. dizesinde (sakl�/hakl�) kelimeleriyle zengin
kafiye, 11. ve 12. dizesinde (kap/Rap) kelimeleriyle tam kafiye yap�lm��t�r.
126
II. MANZUM TEKERLEMELER�N �Ç YAPISI
Bu bölümdeki tekerlemeler, “Ses De�eri Öne Ç�kan Tekerlemeler” ve “Söz
De�eri Öne Ç�kan Tekerlemeler” olarak tasnif edilmi�tir. Bir tekerlemede kullan�lan
sözcüklerin anlamca kar��l��� bulunmayan, çe�itli sesleri bir araya getirerek söylenen
tekerlemeler, “Ses De�eri Öne Ç�kan Tekerlemeler” olarak adland�r�lm��t�r.
Anlamca kar��l��� bulunan sözcüklerin yer ald��� tekerlemeler ise, “Söz
De�eri Öne Ç�kan Tekerlemeler” olarak adland�r�lm��t�r. Bu çal��man�n iç yap�s�n�n
tasnifinde yer alan, “ses de�eri” ve “söz de�eri” ifâdeleri; Mahmet Naci Önal’�n
“Türkçe’nin E�itiminde ve Ö�retiminde Oyun Tekerlemelerinin Yeri ve Önemi”
konulu makalesinden örnek al�nm��t�r (Önal, 138-142).
O mo viran
Hepeviran (7 Nolu tekerleme)
Yukar�daki örnekte görülen tekerleme, ses de�eri öne ç�kan bir tekerlemedir.
Bunun nedeni, tekerlemede geçen sözcüklerin, anlamca bir kar��l���n�n
bulunmamas�d�r. Ayr�ca çal��ma esnas�nda, ses de�eri öne ç�kan tekerlemelerin
sadece; “oyun öncesi ve oyun s�ras�nda söylenen tekerlemeler”de bulundu�u, “oyun
sonras�nda söylenen tekerlemeler ile ba��ms�z oyun tekerlemeleri”nde bulunmad���
görülmü�tür.
Küsketen küser misin?
Faytona biner misin?
Faytoncu seni sevmi�
O�lumla oynar m�s�n? (1 Nolu tekerleme) Yukar�daki örnekte yer alan tekerleme, söz de�eri öne ç�kan bir tekerleme
olarak de�erlendirilmi�tir. Çünkü, tekerlemede kullan�lan sözcüklerin genelinin,
anlamca kar��l��� bulunmaktad�r. Bu tan�ma uymayan ve tekerlemede geçen
“küsketen” sözcü�ünün anlams�z oldu�u görülmektedir. “Küsketen” sözcü�ü,
çocuk diline ait bir kelimedir ve tam olarak bir anlam kar��l��� bulunmamaktad�r.
Fakat bu tekerlemenin tamam� ele al�nd���nda, anlamca söz de�eri bulunan
kelimelerin çoklu�u, bu tekerlemenin “söz de�eri öne ç�kan tekerlemeler” grubuna
dahil edilmesini gerektirmi�tir.
127
A. OYUN ÖNCES�NDE SÖYLENEN TEKERLEMELER
1. Ses De�eri Öne ç�kan Tekerlemeler:
7, 10, 36, 39, 45, 47, 54, 57, 61, 69, 70, 80, 83, 85, 103, 105, 107, 108, 109,
114, 120, 123, 127, 128, 130, 131, 132, 133, 140, 142, 144, 145, 146, 155, 160, nolu
tekerlemeler.
2. Söz De�eri Öne Ç�kan Tekerlemeler:
1, 2, 3, 4, 5, 6, 8, 9, 11, 12, 13, 14, 15, 16, 17, 18, 19, 20, 21, 22, 23, 24, 25,
26, 27, 28, 29, 30, 31, 32, 33, 34, 35, 37, 38, 40, 41, 42, 43, 44, 46, 48, 49, 50, 51, 52,
53, 55, 56, 58, 59, 60, 62, 63, 64, 65, 66, 67, 68, 71, 72, 73, 74, 75, 76, 77, 78, 79, 81,
82, 84, 86, 87, 88, 89, 90, 91, 92, 93, 94, 95, 96, 97, 98, 99, 100, 101, 102, 104, 106,
110, 111, 112, 113, 115, 116, 117, 118, 119, 121, 122, 124, 125, 126, 129, 134, 135,
136, 137, 138, 139, 141, 143, 147, 148, 149, 150, 151, 152, 153, 154, 156, 157, 158,
159, 161,...194 nolu tekerlemeler.
B. OYUN SIRASINDA SÖYLENEN TEKERLEMELER
1. Ses De�eri Öne ç�kan Tekerlemeler:
211, 214 nolu tekerlemeler.
2. Söz De�eri Öne Ç�kan Tekerlemeler:
195, 196, 197, 198, 199, 200, 201, 202, 203, 204, 205, 206, 207, 208, 209,
210, 212,...239 nolu tekerlemeler.
C. OYUN SONRASINDA SÖYLENEN TEKERLEMELER
1.Söz De�eri Öne Ç�kan Tekerlemeler:
240, 241, 242, 243, 244, 245, 246, 247, 248, 249, 250, 251, 252, 253, 254, nolu
tekerlemeler.
D. BA�IMSIZ OYUN TEKERLEMELER�
1. Söz De�eri Öne Ç�kan Tekerlemeler:
255, 256, 257, 258, 259, 260, 261, 262, 263, 264, 265, 266, 267, 268, 269, 270,
271, 272, 273, 274, 275, 276, 277, 278, 279, 280, 281, 282, 283, 284, 285, 286, 287,
288, 289, ...317 nolu tekerlemeler.
128
1.1. SÖZ DE�ER� ÖNE ÇIKAN TEKERLEMELERDEK� UNSURLAR
“Söz De�eri Öne Ç�kan Tekerlemelerdeki Unsurlar” ba�l��� alt�nda
de�erlendirdi�imiz bölümün amac�, çocuklar�n söylemi� oldu�u tekerlemelerde, daha
çok hangi unsurlar� kulland�klar�n� belirlemektir. Çal��ma s�ras�nda çocuklar�n
özellikle, “hayvan adlar�”, “say� adlar�”, “�ah�s adlar�”, “ülke ve �ehir adlar�”, “renk
adlar�”, “sebze meyve adlar�”, “güldürme” ve “alay” gibi unsurlar� s�kça kulland���
görülmü�tür.
1.1.1. Hayvan Adlar�:
Bu bölümde hayvan adlar�n�n kullan�ld��� tekerlemeler yer almaktad�r. Çal��ma
s�ras�nda özellikle hayvan adlar�n�n en çok kullan�lan unsur oldu�u görülmü�tür.(48
nolu tekerleme örnek metin olarak a�a��da verilmi�tir.)
Bir iki üç …on
Sana kim dedi
Kedi fareyi yedi
Tekerlemenin 3. dizesinde iki farkl� hayvan ad�n�n kullan�ld��� görülmektedir.
Bunlar�n d���nda çocuk tekerlemelerinde aslan, at, ay�, bal�k, bülbül, ç�yan, deve,
deve ku�u, domuz, e�ek, horoz, inek, kaplan, karga, kar�nca, keçi, kelebek, koyun,
köpek, kurt, ku�, kuzu, leylek, öküz, ördek, s�çan, sivri sinek, sülük, sümüklü
böcek, tav�an, tavuk, tilki, turna, uç uç böce�i, y�lan, vb. hayvan adlar�n�n
kullan�ld��� görülmü�tür.
20, 22, 25, 29, 32, 34, 48, 49, 59, 82, 86, 91, 98, 101, 102, 111, 113, 115, 116,
121, 122, 127, 129, 148, 149, 155, 161, 162, 163, 164, 167, 169, 170, 172, 176, 181,
182, 223, 225, 242, 247, 249, 251, 254, 260, 265, 267, 270, 278, 281, 284, 285, 286,
290, 310, 315 nolu tekerlemelerde kullan�lan hayvan adlar� yer almaktad�r.
1.1.2. Say�lar:
Özellikle ebe seçme tekerlemelerinde (say��macalar), say�lar s�kça
kullan�lmaktad�r. Okul ça�� henüz gelmemi� çocuklar, tekerlemelerle say� kavram�n�
ö�renmektedirler. (100 nolu tekerleme örnek metin olarak a�a��da verilmi�tir.)
Birden ikiden
Üçten dörtten
Sayd�m seksen
129
Üç yüz doksan
Fan fin bin
4, 6, 9, 16, 19, 22, 23, 26, 33, 35, 37, 38, 43, 53, 58, 60, 65, 66, 67, 68, 73, 74,
90, 98, 100, 101, 104, 112, 113, 118, 137, 153, 154, 161, 162, 166, 170, 171, 178,
181, 184, 194, 206, 225, 231, 232, 233, 236, 238, 252, 253, 259, 287, 305 nolu
tekerlemelerde kullan�lan say�lar yer almaktad�r.
1.1.3. �ah�s Adlar�:
Manzum tekerlemeler içerisinde, �ah�s adlar�n�n özellikle oyuna davet, oyun
s�ras�nda söylenen tekerlemeler ve ba��ms�z oyun tekerlemelerinde kullan�ld���
görülmü�tür. Çocuklar�n arkada�lar�n� oyuna ça��r�rken, oyunun içerisindeki
görevlerine göre ya da birbirlerini k�zd�rmak veya güldürmek amac�yla isimlerini
kulland�klar� anla��l�yor. (2 nolu tekerleme örnek metin olarak a�a��da verilmi�tir.)
Sabri pabucu yar�m
�k d��ar�ya oynayal�m
Tekerlemelerde bunun d���nda, Ay�e, Fatma, Ne�e; Alâaddin, Ali, Hasan,
�brahim, Muhammet, Mustafa, Ramazan, Süleyman, �aban, �emsettin, Veli gibi
�ah�s adlar�n�n kullan�ld��� görülüyor.
2, 26, 29, 33, 34, 38, 71, 84, 86, 111, 116, 122, 127, 132, 156, 160, 161 , 164,
172, 175, 176, 177, 182, 183, 184, 187, 200, 203, 207, 209, 230, 246, 258, 262, 273,
285, 287, 295, 296, 309, 313, 315 nolu tekerlemelerde bu �ah�s adlar� yer almaktad�r.
1.1.4. Yer Adlar�:
Tekerlemelerde s�kça kullan�lan unsurlardan biri de, �ehir, bölge veya ülke
adlar� gibi yer adlar�d�r. (269 nolu tekerleme örnek metin olarak verilmi�tir.)
Akdeniz, Karadeniz
Karneleri isteriz
E�er zay�f gelirse
Çal��arak geçeriz
Tekerlemelerde kullan�lan di�er yer adlar�, Adana, Aksaray, Ayd�n, Bursa,
Gölcük, �stanbul, �zmir, Kars, Konya, Ödemi�; Akdeniz, Karadeniz, Rumeli;
130
Arabistan, Halep, Kâbe, �am, Belçika, Danimarka, Hollanda, �sveç, Norveç,
Türkiye vb.’dir.
11, 14, 31, 34, 102, 119, 166, 172, 174, 180, 251, 254, 260, 261, 269, 290,
294, 298, 303, 304 nolu tekerlemelerde bu yer adlar� yer almaktad�r.
1.1.5. Renk Adlar�:
Renk adlar�, oyun tekerlemelerinde s�kça kullan�lmaktad�r. Özellikle baz�
oyunlar�n, sadece renk adlar�n� kullan�ld��� tekerlemelerden olu�tu�u görülmü�tür.
(21 nolu tekerleme örnek metin olarak verilmi�tir.)
Masal masal maliki
T�rna�� var on iki
T�rna��nda beni var
Pembe güzel teni var
Bunun d���nda tekerlemelerde, ak, beyaz, kara, k�rm�z�, mavi, pembe, sar�,
ye�il gibi renk adlar� kullan�lmaktad�r.
21, 22, 25, 62, 63, 72, 74, 79, 81, 82, 92, 168, 177, 206, 215, 226, 233, 261,
274, 305, 315 nolu tekerlemelerde kullan�lan renk adlar� yer almaktad�r.
1.1.6. Alay-K�zd�rma Amaçl� Unsurlar:
Çocuk dünyas�n�n vazgeçilmezlerinden biri olan alay unsuru, tekerlemelerde
de kar��m�za ç�kmaktad�r. (296 nolu tekerleme örnek metin olarak verilmi�tir.)
Mustafa m�st�k
Arabaya k�st�k
Üç mum yakt�k
Seyrine bakt�k
Bu amaçla tekerlemelerde, avucunu yala, bitli, gavur, kocakar�, �i�ko, gibi
hitaplar kullan�lmaktad�r.
56, 88, 111, 134, 152, 210, 240, 241, 243, 244, 258, 259, 262, 265, 266, 267,
268, 272, 273, 277, 278, 279, 289, 291, 296, 310, 313 nolu tekerlemelerde alay,
k�zd�rma amaçl� unsurlar yer almaktad�r.
131
1.1.7. Güldürme Amaçl� Unsurlar:
Çocuk için her �eyin e�lence ve oyun oldu�u kendi dünyas�nda, gülme ve
güldürmenin de önemli bir yeri vard�r. Güldürü unsuru da, bu tekerlemelerde yerini
alm��t�r. (310 nolu tekerleme örnek metin olarak verilmi�tir.)
Yörük yörük yürüdü
K�ll� deveyi sürüdü
Yörük benim dostumdu
A�z� k�r�k destimdi
Yörük ne bilir bayram�
Lâk lâk içer ayran�
29, 89, 115, 257, 258, 269, 271, 273, 279, 297, 303, 307, 309, 310 nolu
tekerlemelerde güldürme amaçl� unsurlar yer almaktad�r.
1.1.8. Sebze-Meyve-Bitki-Yiyecek Adlar�:
Çocuk tekerlemelerinin di�er önemli unsurlar�ndan biri de sebze, meyve, bitki
ve yiyecek adlar�d�r. Çocuklar içinde bulunduklar� co�rafyaya göre bu unsurlar�
tekerlemelerine ta��m��lard�r. (149 nolu tekerleme örnek metin olarak verilmi�tir.)
F�nd�k f�st�k
Vallahi yenge
Ben yapmad�m
Horoz yapt�
Al ç�k bal ç�k
Sayd�m sen ç�k
Bunlar�n d���nda tekerlemelerde, ayva, elma, kiraz, limon, patl�can,
portakal, turunç; çikolata, dondurma, kavurga, leblebi; gül, lale, menek�e,
sümbül gibi sebze, meyve, bitki, yiyecek adlar� kullan�lmaktad�r.
13, 18, 22, 26, 29, 33, 44, 50, 55, 63, 71, 72, 94, 104, 106, 126, 133, 134, 136,
149, 154, 159, 160, 162, 165, 174, 176, 178, 187, 203, 209, 223, 229, 231, 232,
234, 235, 246, 248, 250, 255, 257, 263, 264, 267, 275, 294 nolu tekerlemelerde
sebze, meyve, bitki, yiyecek adlar� yer almaktad�r.
132
1.1.9. Film Karakterleri-Ünlü Ki�iler:
Film karakterlerinin ya da ünlü ki�ilerin adlar�n�n yer ald��� tekerlemelerin,
çocuk dünyas�na özellikle, televizyon arac�l���yla geçti�i görülmektedir.(141 nolu
tekerleme örnek metin olarak verilmi�tir.)
Pinokyo Pinokyo
Sen çok delisin
Dedenin sözünü
Hiç dinlemezsin
Al ç�k bal ç�k
Sana dedim sen ç�k
Bunun d���nda tekerlemelerde, At�lgan Gemisi, Barni Molozta�, Betmen,
Doktor Makkoy, Fred Çakmakta�, Gargamel, Matrix, Mist�r Spak, Redkit,
Rintintin, Süpermen; Ediz Hun, Fatma Girik, Türkan �oray; Prekazi gibi film
karakterlerinin ya da ünlü ki�ilerin adlar� yer almaktad�r.
88, 141, 255, 256, 275, 276, 307, 311, 312, 315, 316, 317 nolu tekerlemelerde
film karakterleri ve ünlü ki�ilerin yer ald��� görülmektedir.
133
�K�NC� BÖLÜM MANZUM-MENSUR KARI�IK TEKERLEMELER
“Manzum-Mensur Kar���k Tekerlemeler”, manzum (�iir) ve mensur (düz yaz�)
yap� özellikleri gösteren tekerlemelerdir. Dize sonlar�nda ses benzerliklerinin ve
k�smen de olsa “tam ve yar�m kafiye”lerin bulunmas� bu metinleri, “manzum” bir
yap�ya yakla�t�r�rken; ayn� tekerleme metinlerinin, “ikili konu�ma”lardan olu�mas�,
bu metinleri “mensur” bir yap�ya da yakla�t�rm��t�r. “Manzum-Mensur Kar���k
Tekerlemeler”, kar��m�za yeni bir tür olarak ç�kmaktad�r. Bu tekerlemeler, birçok
yaz�l� kayna�a “manzum” olarak geçmi�lerdir. Çal��mam�zda bu bölüm için, ayr� bir
ba�l�k aç�lmas�n�n nedeni; bu tekerleme metinlerindeki “iki farkl� yap�”y� gösterme
amac�n� ta��maktad�r. Bu tekerlemeler “oyun”un a�amalar�na (oyun öncesi, oyun
s�ras�…) ve dize/sat�r say�lar�na göre, azdan-ço�a do�ru tasnif edilmi�lerdir.
1. Oyun Öncesinde Söylenen Tekerlemeler:
-318- __ Anan nerde do�urdu?
__ Has bahçede do�urdu
__ Neyine neler yedirdi?
__ Sütle kaymak yedirdi.
Ananda cennet
Babanda cennet
Git cennetin içine.
(Uz, 1006)
-319-
__ Kim t�sk�rd�?
__ Kit t�sk�rd�
__ Kit nere gitti?
__ Karamana gitti
Yorgan ald�
Yola dü�tü
Tas tis
Kara kedi küs.
(Çiçeklio�lu, 10)
134
2. Oyun S�ras�nda Söylenen Tekerlemeler:
-320-
__ Aç kap�y� bezirgân ba��
__ Kap� hakk� ne verirsin?
__ Arkamdaki yadigâr olsun!
(Gök�en, 368)
-321-
— Kökte ne var?
— Kök boncuk.
— Yerde ne var?
__ Fadimecik.
(Demircio�lu, 61)
-322-
__ Arabac� Mahmut
__ Yer misin armut?
__ Yerim ama yok!.
— Çar��da çok!..
(Gök�en, 371)
-323-
__ Yerde ne var?
__ Boncuk!
__ Gökte ne var?
__ Bulut!..
__ Sen bunu k�rk gün, k�rk gece unut!..
(Gök�en, 370)
-324-
— Yerde ne var?
__ Nohut.
— Gökte ne var?
— Bulut.
— Sen bunu hemencecik unut.
(Sezgin, 207)
135
-325-
__ Ü�üdüm ü�üdüm; a benim can�m ü�üdüm
__ Kürkünü giy, kürkünü giy; a benim can�m kürkünü giy
__ Kürküm yok, kürküm yok ; a benim can�m kürküm yok
__ Alsana alsana; a benim can�m alsana
__ Param yok, param yok; a benim can�m param yok…
(Gök�en, 368)
-326-
__ Dede!gönlün nerde?
__ Alada�’da.
__ Ne eker?
__ Çimen eker.
__ Ne biçer?
__ Çimen biçer.
(Boratav, 2003, 171)
-327-
— T�k t�k
— Kimo?
— Kap�c�n�z Memo.
— Ne istiyon?
— Para.
__ Al avucunu yala.
(Akyüz, 20)
-328-
__ Seke seke ben geldim.
__ �ng�rakl�m, ho� geldin!
__ Beybabam�n alt�n tabakas� kalm��,
__ Onu alm�ya geldim.
__ Kutu kutu neleriniz var?
__ Her �eylerimiz var.
136
__ Be�en de be�endi�ini al!..
(Gök�en, 370)
-329-
__ Haneler haneler, çingene haneler.
__ Ne isten ne isten, bizim saraydan?
__ �çinizde bir güzel, bir cihan var, onu isteriz.
__ Bu güzelin, bu cihan�n ad� neyimi�?
__ O güzelin, o cihan�n ad� hediyeymi�.
__ Allar�z pullar�z, biz k�z�m�z� isteriz.
__ Al da sizin pul da sizin, biz k�z�m�z� isteriz.
(Aça, 345)
-330-
— Ebe ebe ne ar�yorsun?
— ��ne ar�yorum,
— ��neyi ne yapacaks�n?
— Torba dikece�im
— Torbay� ne yapacaks�n?
— Üzüm koyaca��m,
— Hani bize?
__ Çöpü size...
(Bozdo�an, 27)
-331-
__ Deveye biner misin?
__ Binerim.
__ Kâbe’ye gider misin?
__ �nci boncuk al�r m�s�n?
__ Al�r�m.
__ Çakaldan kurttan kormaz m�s�n?
__ Korkmam.
__ Al korktun i�te.
137
(Baran, 1977, 134)
-332-
__ Köpek nece konu�ur?
__ Hay havca
__ Ördek nece konu�ur?
__ Vak vakça
__ Kedi nece konu�ur?
__ Miyavca
__ Bal�k nece konu�ur?
__ Susca susca.
(Dirim, 44)
-333-
__ Seke seke ben geldim
__ Ho� geldin sefa geldin
__ Çömle�inde ne var?
__ Ya� ile bal.
__ Satt�r�r m�s�n?
__ Satt�rmam.
__ Tatt�r�r m�s�n?
__ Tatt�rmam.
__ Sen o yandan ben bu yandan.
(Özhan, 152)
-334-
__ Ebe tarlana tavuk geldi.
__ Ki�ele yavrum ki�ele.
__ Ki�iledim gitmedi.
__ Vur baca��n� k�r.
__ Vurdum baca��n� k�rd�m.
__ Pi�irip etini ye.
__ Pi�irdim etini yedim.
138
__ Hani bana?
__ Al �u da sana.
(Özhan, 167)
-335-
__ Can can çikolata
— Hani bana limonata?
— Limonata bitti
__ Han�m k�z gitti.
— Nereye gitti?
— �stanbul’a gitti.
__ �stanbul’da ne yapacak?
__ Terlik pabuç alacak.
__ Terlik pabucu ne yapacak?
— Dü�ünlerde ��ng�r m�ng�r giyecek.
(Sezgin, 208)
-336-
Hac� Hac�
Kald�r sac�
Vur tokac�
__ Evin nerede ?
__ Çaml� belde.
— Çaml� belin neresinde?
__ �ki ta��n aras�nda
__ Sen yo�urt getir.
Babandan süt getir.
Ben yiyeyim, sen bak otur.
(Bozdo�an, 10)
-337-
__ Deveci deveci
__ Deven ne yer?
139
__ Hurma
__ Ne s�çar?
__ Hurma
__ Cangur cungur
__ Yeri nire?
__ Ha bura
__ Davulan m�, dü�ünen mi?
__ Davulunan da dü�ününen de
__ Dom dom dom
(Koz, 1975, 7374)
-338-
__ Tak tak
__ Kim o?
__ Papaz evde mi?
__ Evde.
__ Ne yap�yor.
__ Yumurta k�r�yor.
__ Kaç�n� k�r�yor.
__ Yedisini k�r�yor.
__ Kaç�n� k�ray�m?
__ Üçünü k�r.
__ Tak tak tak
(Türkiçin, 1974, 115)
-339-
Del deste
Delim deste
Gül deste
Gülüm deste
— Kim kesti ?
— Çoban kesti.
— Nereden ?
140
— Dereden
— Ne için ?
— Deynek için
— Do�ru söyle ba��n için.
(Bozdo�an, 5)
-340-
__ Aydede keçin nerede gezer?
__ Da�da.
__ Ne yer ne içer?
__ Üzüm yer badem s�çar.
— Süt pi�ti mi?
__ Pi�ti.
__ Han�m içti mi?
__ �çti.
— Kaç ka��k?
__ Be� ka��k.
__ Bugün kimin dü�ünü var?
__ Ay�enin.
(Demircio�lu, 44)
-341-
__ Gökte ne var?
__ Gök boncuk.
__ Yerde ne var?
__ Yer boncuk
__ Dalda ne var?
__ Elmac�k.
__ Baban�n ad�?
__ Yusufçuk.
__ Annenin ad� ne?
__ Fatmac�k
__ Kald�r beni hoppac�k.
141
__ Haydi hoppac�k.
(Çiçeklio�lu, 14)
-342-
— Ad�n ne
— Mualla
— Oh ne âlâ ne âlâ
__ Ya��n kaç
— On be�
— Tam da bana uygun bir e�.
__ Evin nerede
— Kö�e ba��nda
— Benimki de yan� ba��nda.
__ Ak�am ne yersin
— F�nd�k içi (badem içi)
— Ah benim can�m�n içi
(Türkiçin, 1974, 109-110)
-343-
__ Aç�l susam aç�l
__ Aç�lmaz
__ Anahtar nerede?
__ Suya dü�tü
__ Su nerede?
__ �nek içti
__ �nek nerede?
__ Da�a kaçt�
__ Da� nerede?
__ Yand� bitti kül oldu
Vay beni köse sakal�m
Vay benim köse sakal�m
(Elçin, 1971, 6085)
142
-344-
__ Süt pi�ti mi?
__ Pi�ti.
__ Gelin han�m içti mi?
__ �çti.
__ Kaç ka��k ?
__ Üç.
__ Gelen geçen?
__ Dört.
__ Hani bana?
__ Çöpü sana.
__ Öyleyse bir yar��, oldu mu?
__ Oldu.
__ Taa!...
(Baran, 1999, 21)
-345-
— Uzun urgan
— Leblebi Sultan
— Ne yersin ?
— Yemi�
— Ne içersin ?
— ��rlan ya��
— Ne dökersin?
— Burma,
— Verdi�im süt pi�ti mi ?
— Pi�ti
__ Gelin han�m içti mi?
__ �çti
— Kaç ka��k içti?
—Üç
— Gelini ne ile verirsin ?
__ Davulla zurnayla.
143
(Bozdo�an, 26)
-346-
__ Uzun uzun urgan
__ Lebbeyk Sultan
__ Kuzu, kuzu hangi da�da?
__ �u kar��ki da�da
__ Anas� hangi ba�da?
__ Kar��ki bizim ba�da.
__ Sen oraya vard�n m�?
__ Ko�a, ko�a yard�m.
__ Sa�d���m südü ald�n m�?
__ Ald�m oca�a sald�m.
__ Sald���n süt pi�ti mi?
__ Pi�ti.
__ Nazl� Gelin içti mi?
__ �çti (Afiyetle içti) de denir.
__ Gelinin nesi oldu?
__ Güzel bir k�z� oldu.
__ Neylen ona varal�m?
__ Davul, Zurna, Zilli ma�a hepimiz binler ya�a.
(Arsunar,1955, 97)
-347-
Masal masal maliki
Y�ld�z sayd�k on iki
On ikinin yar�s�
Yumurtan�n sar�s�
Sa��r sa��r getirir
Geyik burnunu bat�r�r
Geyik kimin
Ali A�an�n
Ali A�an�n nesi var?
144
Püsküllüce fesi var.
__ Buradan bir öküz geçti mi?
__ Geçti
__ Aln� sakar m�?
__ Sakar
__ Gübresi kokar m�?
__ Kokar
__ Arpa üzüm yer mi?
__ Yer
__ De�irmene gider mi?
__ Gider.
(Dirim, 47)
-348-
So�an sarm�sak
Otur kalk
Oca��n� yak
Keyfine bak
Acar macar
Dolaplar� açar
Annesi gelince
F�rt diye kaçar
__ Ne dökersin?
__ Burma
__ Verdi�im süt pi�ti mi?
__ Pi�ti
__ Gelin han�m içti mi?
__ �çti
__ Kaç ka��k içti?
__ Üç
__ Gelini ne ile verirsin?
__ Davulla zurnayla
Güm güm de güm güm
145
Güm güm de güm güm
(Dirim, 48)
-349-
__ Kom�u kom�u huu..
__ S�rt�ndaki ne?
__ Arpa
__ Kaça satt�n?
__ K�rka
__ Eve ne ald�n?
__ H�rka
__ Çocu�a ne ald�n?
__ Halka
__ Gökte ne var?
__ Gök boncu�u
__ Yerde ne var?
__ Yer boncu�u
__ Annen ne yapar?
__ Pamuk atar
__ Baban ne yapar?
__ Potin diker
__ Ablan ne yapar?
__ Yün dider
__ Ad�n ne Hasan?
__ Ha ben ha sen.
(Dirim, 59)
-350-
Hop hop kadife
K�z�n ad� Hanife
K�z oturmu� hal� dokur
Ortas�nda bülbül okur
O bülbül benim olsa
146
�ki karde�im olsa
�ki karde�in içinde
�ki top gülü olsa
Uzun uzun urgan
Leblebi sultan
__ Verdi�im odun yand� m�?
__ Yand�.
__ A� pi�ti mi?
__ Pi�ti.
__ Gelin iki ka��k içti mi?
__ �çti.
__ Dü�ün dü�ün kime?
__ Dü�ün dü�ün (…..) a (en ba�taki çocu�un ismi)
__ Kaç zurna Kaç davul?
__ Bir zurna bir davul.
Dütdürü dütdürü…Düd…
(Çiçeklio�lu, 24)
-351-
__ Kom�u!... Kom�u!...
__ Hu!... Hu!...
__ O�lun geldi mi?
__ Geldi.
__ Ne getirdi?
__ �nci, boncuk.
__ Kime kime?
__ Sana bana.
__ Daha kime?
__ Kara kediye.
__ Kara kedi nerede?
__ A�aca ç�kt�.
__ A�aç nerede?
__ Balta kesti.
147
__ Balta nerede?
__ Suya dü�tü.
__ Su nerede?
__ �nek içti.
__ �nek nerede?
__ Da�a kaçt�.
__ Da� nerede?
__ Yand� bitti kül oldu
(K�vanç, 4)
-352-
__ Hamam önüne vard�n m�?
— Vard�m.
— Benim devemi gördün mü?
— Gördüm.
— Çullu muydu çulsuz muydu?
__ Çullu.
__ Benim devem çulsuzdu ya!
— Yolda tavuk gördün mü?
— Gördüm.
— Ak midi, kara midi?
— Kara.
__ Benim tavu�um akt� ya!
— Develerime tuzlu mu su içirdin tuzsuz mu?
— Tuzlu su.
__ Benim develerimin ci�erleri yanm��t�r ya!
— Develerimi i�neli kap�dan m� geçirdin, i�nesizden mi?
— ��neli kap�dan...
__ Benim develerimin bedenlerine i�ne kaçm��t�r ya!
__ De�irmen tenha m�? kalabal�k m�?
— Kalabal�k.
__ Git �imdi tenhala�m��t�r
__ Ununu ö�üt, ekme�ini yap, ondan sonra kalk
(Demircio�lu, 13-14)
148
-353-
— Nereden geliyorsun?
— Zirzop kalesinden
— Üstün neden ya�?
— Denizden geçtim
— Çok derin miydi?
— K�y�s�ndan dola�t�m
__ Üstün neden beyaz?
— De�irmenden geçtim
— Çok kalabal�k m�yd�?
— Çak�rdaki i�ittim
— Ak�am nerede idin?
— Bey kona��nda
— Ne yedin?
— Koç
— Neresinden?
— Hiç
— Nerede yatt�n?
— Minarede
— Çok kaba m�yd�?
— Kupkuru yerde
— Üstüne ne örttüler?
— Perde
__ Sen u�ratt�n beni derde.
(Acar, 1975, 12)
-354-
Annem yo�urt getirdi
Kedi burnunu bat�rd�
O kediyi ne yapmal�
Minareden atmal�
Minarede bir ku� var
Kanad�nda gümü� var
149
Eni�temin cebinde
Türlü türlü yemi� var.
__ Kap�dan tav�an geçti mi?
__ Geçti
__ Tuttun mu?
__ Tuttum
__ Kesim mi?
__ Kestim
__ Tuzlad�n mi?
__ Tuzlad�m
__ Pi�irdin mi?
__ Pi�irdim
__ Bana da koydun mu?
__ Koydum
__ Hangi dolaba koydum
__ Haydi al getir
__ Getiremem
__ Neden getiremezsin
__ Kara kediler yemi�.
__ Uuuy, uuy, miyav.
(Dirim, 70-71)
-355-
— Aç kilit.
__ Açmam kilit.
— Kilit noldu?
— Suya dü�tü.
— Su noldu?
— �nek içti.
— �nek noldu?
— Da�a kaçt�.
— Da� noldu?
— Yand� kül oldu.
150
— Kap�dan tav�an geçti mi?
— Geçti.
— Tuttun mu?
— Tuttum.
— Kestin mi?
— Kestim.
— Tuzlad�n m�?
— Tuzlad�m.
— Pi�irdin mi?
— Pi�irdim.
— Bana da koydun mu?
— Koydum.
— Hangi dolaba koydun?
— Ç�t-ç�t dolaba koydum.
— Haydi al getir.
— Getiremem.
— Neden getiremezsin?
— Kara kediler yemi�.
Vuuy... Vuuy.. Miyavvv...
(Akyüz, 19)
3. Oyun Sonras�nda Söylenen Tekerlemeler:
-356-
__ �u ne?
__ Hamam
__ Herkes evine tamam
(Cafero�lu, 26)
-357-
__ Aya��m�n alt�nda ne var?
__ Üzüm.
__ Herkes evine düzüm düzüm.
151
(Özhan, 41)
-358-
__ Aya��m�n alt�nda ne var?
__ Ça�la.
__ Herkes evine da��la.
(Özhan, 41)
-359-
— Aya��m�n alt�nda ney?
— Davul
— Herkes evine,
__ Gitmiyen gavur.
(Cafero�lu, 128)
-360-
Uzun urgan
Leblebi sultan
__ Ne yersin?
__ Yemi�
__ Ne içersin?
__ Süt
__ Ne dökersin?
__ Burma
__ Verdi�im süt pi�ti mi?
__ Pi�ti
__ Gelin han�m içti mi?
__ �çti
__ Kaç ka��k içti?
__ Üç
Ak�am oldu oyun bitti,
Herkes evine gitti.
(Dirim, 66)
152
4. Ba��ms�z Oyun Tekerlemeleri:
-361-
__ Nerdeydin k�z�m?
__ Burdayd�m annem
__ Ne yapt�n k�z�m?
__ Oynad�m annem
__ Kiminle k�z�m?
__ Ceyar’la annem
Ceyar’�n oyunu ba�ka
Ceyar geliyor a�ka
Sa�a sola dönelim
Bir selam verelim
(Kaya, 1999, 551)
-362-
Bindim erik dal�na
Bakt�m deniz yoluna
Dört gemi geliyor.
Biri a�a biri pa�a
Ortancas� Ahmet Pa�a
Kalk gidelim Alt�nta�’a
__ Alt�nta�’ta ne var?
__ Al duvakl� gelin var
__ Al duva��n açal�m
Gemiler saçal�m
(Bozdo�an, 15)
-363-
�ki gemi geliyor
Biri A biri B
Ortas�nda Kemal Pa�a
Gel gidelim Be�ikta�’a
__ Be�ikta�’ta ne var?
153
__ S�rma saçl� k�z var.
__ S�rma saç�n örelim
Ali Bey’e verelim
Ali Bey hasta
Çorbas� tasta
Et yer su içmez
Bu ne biçim hasta.
(Bozdo�an, 6)
-364-
__ Nerdeydin k�z�m
__ Danstayd�m anne
__ Kiminle k�z�m
__ Bir subayla anne
__ Subay sana ne dedi
__ Söyleyemem anne
__ Gözleri nas�l
__ Zeytin gibi anne
__ Yanaklar� nas�l
__ Elma gibi anne
__ Alay�m m� k�z�m
__ Hiç durma anne
Hop bir iki yedi sekiz on iki
Hop bir iki yedi sekiz on iki
(Türkiçin, 1974, 109-110)
-365-
__ T�k t�k
__ Kim O?
__ Benim Memo.
__ Ne istiyorsun?
__ Para
__ Al avucunu yala.
154
Nuri att� iki ta�
Bir cam k�rd� bir de ba�
Nerede kald� terbiye
Do�ru söyle terbiye
Do�ru söyle arkada�
Yaramaz� tutarlar
Merdivenden atarlar
T�ng�r m�ng�r giderken
Arkas�ndan bakarlar.
(Dirim, 60)
155
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
MENSUR TEKERLEMELER
SÖZ OYUNLARINA DAYALI TEKERLEMELER
(YANILTMACALAR)
“Yan�ltmaca” terimi, halk aras�ndaki daha yayg�n �ekli olan “yan�ltmaç”,
biçiminde söylenmektedir. Yan�ltmacalar, oyun tekerlemelerinin söz cambazl���na
dayanan bir çe�ididir. Daha çok çocuk gelene�inde görülür. �çinde �iirle ya da ba�ka
anlat�m özenmeleriyle ilgili bir öge bulunmay�p, çe�itli sözcük dizeleriyle kurulan
anlaml�-anlams�z tümcelerden olu�ur. Bu durumuyla ses yap�s� bak�m�ndan
söyleyi�te güçlükler ta��r ve h�zla söylendi�i zaman, söyleyeni küçük ya da gülünç
durumlara dü�ürür. Fark�na var�lmadan söylenilen sözcükler de, çevredekilerin
gülü�melerine yol açar. Söylenilen �eylerin tuhafl���, onlar� e�lendirir (Bozyi�it,
1986, 7).
Yan�ltmacalarda, esas unsur, artikülasyon (bo�umlama) denilen, bo�azdan
ç�kan sese do�ru bir biçim verebilmektir. Yan�ltmacalar sadece tekerlemeler
içerisinde de�il, diksiyon ve fonetik çal��malar�nda da önemli bir yer tutmaktad�r.
Özellikle çocuklar�n dil geli�imindeki rolü bak�m�ndan, önemli bir yere sahiptirler.
Tekerlemeler içinde önemli bir yer te�kil etmeleri sebebiyle, bu çal��ma içerisine
dahil edilmi�lerdir.
Çal��mam�z�n “Mensur Tekerlemeler” ba�l��� alt�nda de�erlendirdi�imiz
bölümün konu ba�l���, “Söz Oyunlar�na Dayal� Tekerlemeler (Yan�ltmacalar)” olarak
belirlenmi�tir. “Söz Oyunlar�na Dayal� Tekerlemeler” tan�m� ilk olarak; �ükrü
Elçin’in “Halk Edebiyat�na Giri�” adl� eserindeki tekerleme tasnifinde yer alm�� ve
çal��mam�z�n üçüncü bölümü, bu ba�l�k alt�nda de�erlendirilmi�tir (Elçin, 2000,
592-598).
-366-
Abana’dan Adana’ya abarta abarta apar topar ahlatla a�dal� avuntucu
ahmak Ahmet’in avadanl�klar�n� aparanlardan acar Abdullah ile aptal Abdi ak�am
ak�am bize geldiler.
(Sar�kayal�, B.D.N.)
156
-367-
Aç at yol almaz, aç it av almaz.
(Çongur, 136)
-368-
Adam adam� bir kere aldat�r.
(Çongur, 136)
-369-
Âdeme âdem gerektir âdem anlar âdemi, Âdem âdem olmay�nca nitsin
âdem âdemi.
(Çongur, 136)
-370-
A�ac�n alt�nda bir t�rt�l, yiyiyor yapraklar� k�t�r k�t�r. Hain t�rt�l, pis t�rt�l,
neden yiyorsun a�ac�n yapraklar�n� k�t�r k�t�r?
(Bozyi�it, 1986, 8-9)
-371-
A�açtaki yemi�leri toplayal�m, ben �u dala, sen bu dala.
(Tan, 1981, 58)
-372-
Ah�rda be� boz ba�l� be� boz e�ek var.
(Tan, 1981, 58)
-373-
Ahmetle Mehmet mahkemeye gitmi�ler, bilmem mahkemede mahkemele�-
mi�ler mi, mahkemele�memi�ler mi?
(Bayr�, 1972, 60)
-374-
Aksaray’da akar çe�me aksa raylar bozulur.
(Sakao�lu, 1980, 10-12)
-375-
Ak balkabak boz balkabak, boz balkabak, ak balkabak.
(Mirzeyev-Kuliyev, 26)
-376-
Aksak sar� sarsak, sarsak sar� aksak.
157
(Mirzeyev-Kuliyev, 56)
-377
Almanya’dan avdet eden Ak�ehirli Abdullah Alâeddin’in atölyesindeki alt�
adet âleti aptal Abdi ile a�abeyi mi birlikte a��r�p ald�lar da ask�ya ast�lar, yoksa
Âlâiyeli Adalet Âdile’nin o�lu ak suratl� ahmak Ahmet ile Abadanl� Âbidin’in
akrabas� Arap Âsaf m� birlikte a��r�p ald�lar da ask�ya ast�lar?
(Çongur, 136)
-378-
Al �u bir sahan paçay�, sam sam sar�msakla. Sam sam sar�msakl�yamazsan
ver ona sam sam sar�msaklas�n.
(Bozyi�it, 1986, 8-9)
-379-
Al �u takatukalar� takatukac�ya götür takatukalat da getir. Takatukac�
takatukalar� takatukalamam derse takatukac�dan takatukalar� takatukalatmadan al
getir.
( Sar�kayal�, B.D.N.)
-380-
Amca çar��da koza ucuz mu?
(Tan, 1981, 59)
-381-
Amcam bir araba al�p alacalatt�racakt�. Acaba arabay� al�p da m�
alacalatt�rd�, alacalatt�rmadan ald� da daha sonra m� alacalatt�rd�?
( Sar�kayal�, B.D.N.)
-382-
Anam ba�da, öküz da�da; at harmanda, inek damda.
(Sümer, 63-69)
-383-
Ark a��r a��r akar, a��r a��r akar ark.
(Mirzeyev-Kuliyev, 12)
-384-
At� almal� nallamal� da m� üstüne atmaca elde atlamal�, avlanmal�;
nallamamal� da m� atmaca elde üstüne atlamal�, avlanmal�?
158
(Çongur, 136)
-385-
Ay�e Fatma dinkilim kutlu, kel mutlu.
(Bozyi�it, 1986, 8-9)
-386-
Az kaz uz kaz, boyunca kaz.
(�enbay, 100)
-387-
Babaeskili babacan Bahri Beberuhi Bedri ile B�y�ks�z b�çk�c� b�ng�ldak
Bigal� Bikes Bahir’in Bigadiç’teki bonbon bonmar�esine varm��lar, oradakilerin
yüzlerine bön bön bakarak, büyülü büyük buhurdanl��� bu�ulu bu�ulu bo�alt�p
bombo� b�rakm��lar, sonra da Bodrum’da gözden kaybolmu�lar.
( Sar�kayal�, B.D.N.)
-388-
Bak a�z�ma e�riyse e�ri de, do�ruysa do�ru de, sen benim a�z�m�n kâhyas�
m�s�n?
(Tan, 1981, 59)
-389-
Bakir beldenin bükümlü bostan�nda bel bel bak�p duran bön bön bak�p duran
bastonlu boz bornozlu bitli pireli Bekir Benjamin’in babas�n� bekar Belen’de belli
belirsiz görmü�.
( Sar�kayal�, B.D.N.)
-390-
Bala tad� baldad�r. Balan�n bal tadan�, adam� yaman aldat�r.
(Mirzeyev-Kuliyev, 9)
-391-
Bald�ran dallar� balland�r�lmal� m�, balland�r�lmamal� m�? Sonra o bala
dald�r�lan bald�ran dallar� dalland�r�lmal� m�, ball� dalla dalland�r�lmamal� m�?
(Çongur, 137)
-392-
Ba� m� ak, saç m� ak?
(Çongur, 137)
159
-393-
Be birader buraya bak, ba�� bereli, burma b�y�kl�, beti benzi bembeyaz
beberuhi boylu Bilâl’in burnuna biber kaç�r�p bir bebek gibi barbar ba��rmas� bir
bak�ma ho�, bir bak�ma bo�, berbat bir hal de�il midir?
(Çongur, 137)
-394-
Ben bademe bakt�m, badem bana bakt� ben bademden b�kt�m, badem benden
b�kt�.
(Bayr�, 1972, 60)
-395-
Beni be�enmeyen mestan, yüzü görünmez pasdan.
(Peksöz, 138)
-396-
Benim bir parma��m ibri�in deli�ine, ibri�in deli�i benim parma��ma.
(Tan, 1981, 59)
-397-
Bel ba��n�n otu, bel dibinden belli olur.
(Çongur, 137)
-398-
B�ld�r, bir b�ld�rc�na b�ld�rc�nla�mam� bildirdim. Dedim beri bak ey
b�ld�rc�n, gel birbirimizle b�ld�rc�nla�al�m. Dedi, b�ld�r sen çil b�ld�rc�nla
b�ld�rc�nla�mad���n için seninle b�ld�rc�nla�mayaca��m. B�ld�r sen çil b�ld�rc�nla
b�ld�rc�nla�sayd�n, bil seninle b�ld�rc�nla��rd�m.
(Mirzeyev-Kuliyev, 18)
-399-
Bir berber bir berbere bre berber gel beraber bir berber dükkan� açal�m
demi�.
( Sar�kayal�, B.D.N.)
-400-
Bir berber bir berbere: “Bre berber, be berber, be birader! Gel beraber
bir berber dükkan� açal�m” demi�.
160
(Kaya, 1979, 18)
-401-
Bir berber bir berbere bre berber beri gel diye bar bar ba��rm��.
(Bozyi�it, 1986, 8-9)
-402-
Bir çömlek yo�urdum var, sar�msaklamal� m�, sar�msaklamamal� m�?
(Tan, 1981, 59)
-403-
Bir dalda k�rk kartal, k�rk� konar k�rk� kalkar.
(Kaya, 1979, 18)
-404-
Bir derede e�ek eti, bir derede �i�ek eti. �i�ek etine vard�m e�ek eti yedim,
e�ek etine vard�m �i�ek eti yedim.
(Kaya, 1979, 18)
-405-
Bir derede kuzu eti, bir derede taz� eti; kuzu etine vard�m kuzu eti yedim, taz�
etine vard�m taz� eti yedim.
(Gözayd�n, 1985, 338)
-406-
Bir kat�r var, bir sat�r; sat�r� kald�r kat�ra sald�r, kat�r� kald�r, sat�rla sald�r.
(Kaya, 1979, 18)
-407-
Bir laf� söylemeli ama saçmalamamal�.
(Bozyi�it, 1986, 8-9)
-408-
Bir para, iki para, üç para, bu nas�l yara?
(Bozyi�it, 1986, 8-9)
-409-
Bir pirinci birinci bulu�ta bir inci gibi birbirine ba�lay�p perlepe berberi
bast� bacak Bedri ile beraber Bursa bar�na paras�z giden bu baytak budala babas�
topal Badi’den biberli bademli bir papara yedi.
161
(Sar�kayal�, B.D.N.)
-410-
Bir tarlaya kemeken ekmi�ler. �ki kürkü y�rt�k kel kör kirpi dadanm��. Biri
erkek kürkü y�rt�k kel kör kirpi, öteki di�i kürkü y�rt�k kel kör kirpi, kürkü
y�rt�k erkek kel kör kirpinin y�rt�k kürkünü, kürkü y�rt�k di�i kel kör kirpinin
y�rt�k kürkünü kürkü y�rt�k erkek kel kör kirpinin y�rt�k kürküne eklemi�ler.
(Bozyi�it, 1986, 8-9)
-411-
Birim çelik dibinde, ikim çelik dibinde, üçüm çelik dibinde, dördüm çelik dibinde,
be�im çelik dibinde, alt�m çelik dibinde, yedim çelik dibinde.
(Bozyi�it, 8-9)
-412-
Bizde bize biz derler, sizde bize ne derler?
(Dirim, 93)
-413-
Bol bol yiyen, bel bel bakar.
(�enbay, 97)
-414-
Bo�u be� tas, be�i bo� tas.
(Akyüz, 35)
-415-
Bu bankaya eski veznedar gelecek, bu bankaya eski vezne dar gelecek.
(Tan, 1981, 58-67)
-416-
Bu duvar� malalamal� m�, malalamamal� m�?
(Tan, 1981, 58-67)
-417-
Bu evi y�k�p yapsak da m� otursak, yoksa y�kmasak onarsak da m� otursak?
(Çongur, 137)
-418-
Bu harman� yabalamal� m�, yabalamamal� m�?
(Tan, 1981, 58-67)
162
-419-
Bu kap�y� sürmelemeli mi, sürmelememeli mi?
(Tan, 1981, 58-67)
-420-
Bu masay� mu�ambalamal� m�, mu�ambalamamal� m�?
(Tan, 1981,58-67)
-421-
Bu oday� badanalamal� m� badanalamamal� m�?
(Bayr�, 1972, 60)
-422-
Bu tarlaya da bir çinik �ekere mekere ekilmi�, di�erine de bir çinik �ekere
mekere ekilmi�. Bu tarlaya da bozalaba�l� pis porsuk dadanm��, ötekine de
bozalaba�l� pis porsuk dadanm��. Bu tarlaya dadanan bozalaba�l� pis porsuk di�er
tarlaya dadanan bozalaba�l� pis porsu�a demi� ki: “Bozalaba�l� pis porsuk sen ne
zamandan beri bu tarlaya dadanan pis porsuksun?” “Sen ne zamandan beri bu
tarlaya dadanan bozalaba�l� pis porsuksan, ben de o zamandan beri bu tarlaya
dadanan bozalaba�l� pis porsu�um” demi�.
(Bozyi�it, 8-9)
-423-
Bu terecede dört gök börk, o terecede dört gök börk. Bu terecedeki dört
gök börk, o terecedeki dört gök börke dedi: “Nedisen o terecede dört gök börk?”
(Bozyi�it, 8-9)
-424-
Bu yap�y� y�k�p yapsak da m� otursak, yoksa yapmadan otursak da m� y�k�p
yapsak?
(Çongur, 148)
-425-
Bu yo�urdu mayalamal� da m� saklamal�, mayalamamal� da m� saklamal�.
(Sümer, 63-69)
-426-
Cans�z Cemil ceset Cemal’in ceket cebinden ortal�k cay�r cay�r cay�rdarken
cübbesini cephede cihet tayini yapmak için celep Cahit’e cartlatt�rm��.
163
(Sar�kayal�, B.D.N.)
-427-
Caylan�r�m cuylan�r�m, �öyle anadan böyle babadan do�du�uma arlan�r�m.
(Peksöz, 138)
-428-
Cebirci Cabir camiinin civar�nda, cebirci Cavit’in cebindeki cebir defteri
cebren cebrolunmu�tur.
(Ural, 15)
-429-
Cemil, Cemile,Cemal, cumalar� cilâc� cüce Canip’in, cicili bicili cumbal�
cilvetinde cümbür cemaat cac�kl� civcivle cücüklü cac�k yerler, sonra da Cebecili
cingöz co�rafyac�n�n cinci ciciannesinin c�rc�rböce�ini dinlerler.
(Sar�kayal�, B.D.N.)
-430-
C�rc�r böce�i çeneli ciciannenin ç�t�r p�t�r k�z�n�n ç�t� p�t� ç�tk�r�ld�m çocu�u
için ç�t� p�t� han�m ciciannesine çatm�� ç�k��m��.
(Çongur, 138)
-431-
Cuma günü olmaz, cuma ertesi hiç olmaz.
(Peksöz, 138)
-432-
Cücü çinici celâlli hoca Câbi geceleri içki içince gizlice Marpuççular içindeki
züccaciyecilere gidip içi Çince yaz�l� cevizcikleri ciro için içiçe geçmi� cicili bicili
üç çe�it biçimsiz cival� cam çubu�u cepce�izine indirdi.
(Çongur, 137)
-433-
Çalçene çalg�c� çingene çar��da çerçi Cinuçen’den çald��� üç çift çerçeveyi
camc� Celâlettin’e önce ç�talatt� da m� çiviletti, önce çiviletti de sonra m� ç�talatt�?
(Çongur, 138)
-434-
Çapa çapa çaydan geçti çapk�nc�lar, çapa çapa çal�p çarpt� çapk�nc�lar.
(Mirzeyev-Kuliyev, 12)
164
-435-
Çar�k, çorak, dolak. Ben sana çar�k, çorak, dolak m� dedim?
(Sümer, 64)
-436-
Çat burada, çat kap� arkas�nda.
(�enbay, 99)
-437-
Çatala�z�nda çatals�z Çatalcal� çatalc�n�n çarp�k çurpuk çançiçe�ine çalçene
Çoruhlu’ya çarpt�rmas�na ne dersin?
(Sar�kayal�, B.D.N.)
-438-
Çatalca’da çarp�k çoban çatal yapar, çatal satar.
(Bayr�, 1972, 60).
-439-
Çatalca’da çatal çoban, çatal yapar çatal satar. Bilmem paras� var m�, çatal
satar çatal yapar.
(Uslu, 26)
-440-
Çatalca’da topal çoban çatal sapan yapar, çatal sapan satarm��. Topal çoban
paras� varda m� çatal sapan yapar, çatal sapan satarm��, Çatalcal� topal çoban paras�
yokta m� çatal sapan yapar çatal sapan satarm��.
(Sar�kayal�, B.D.N.)
-441-
Çekoslovakyal�la�t�ramad�klar�m�zdan m�s�n�z?
(Kaya, 1979, 18)
-442-
Ç�t�r p�t�r han�m�n ç�t� p�t� k�z�n�n ç�t k�r�ld�m çocu�u olmu�, ç�t� p�t� han�m
ç�t k�r�ld�m k�z�yla ç�t�r p�t�r annesine ö�ünmü�.
(Tan, 1981, 58-67)
-443-
Çift civciv, çift çift civciv, üç çift civciv.
(Mirzeyev-Kuliyev, 20)
165
-444-
Çift cüce, çift çift cüce, üç çift cüce.
(Mirzeyev-Kuliyev, 55)
-445-
Çiftçi çiftin çiftledi, çift çiftin sürükledi.
(Mirzeyev-Kuliyev, 22)
-446-
Çul ard�ndan çomak çeken çok olur.
(Çongur, 137)
-447-
Dadalo�lu Darende’den dertop edilip derlenmi� de dertli dolap d�r d�r
edip dertlenmemi� mi ?
(Sar�kayal�, B.D.N.)
-448-
Dadayl� dad�m�n Dodurgal� düdük delisi dedesi diline dolad��� debdebeli
dedim dedisiyle d�rd�r�n� dilinden dü�ürüp de bir defa olsun doya doya düden
diyemeden, düdenin dallara doldurdu�u dutlardan doyas�ya yiyemeden dâr�
dünyadan göçüp gitti.
(Çongur, 138)
-449-
Da�dan indi on be� boz e��ek. Be�i bez yüklü bo� e�ek, be�i tuz yüklü boz
e�ek, be�i koz yüklü boz e��ek.
(Bozyi�it, 1986, 8-9)
-450-
Dama girmez, saman yemez, söylemez, solumaz.
(Peksöz, 138)
-451-
Damb�r dumbur nerede, deli k�z orada.
(�enbay, 98)
-452-
Damdan bir damla dü�tü, �ip benim aln�ma, �ip anam�n aln�na.
(Bozyi�it, 8-9)
166
-453-
Damla damla göl olur, damlac�ktan sel olur.
(�enbay, 98)
-454-
Dâr� dünyada delilerle dertli dedelerin dizi dibinde didindin durdun da,
kendi derdini döküp dereden tepeden dört çift lak�rd� edecek bir hemderdi bir türlü
bulamad�n.
(Çongur, 138)
-455-
Dazlak di�lek davulcu Dilâver’in dünürü Dâver, Dinarl� Davut’un damad�n�
dürüm dürüm dürmü� dövmü� de mi Dinarl�’n�n dünürü Dâver’den dâvac� olmu�,
yoksa Dinarl� Davut’un damad� m� dazlak di�lek davulcu Dilâver’in dünürü
Dâver’i dürüm dürüm dürmü� dövmü�, dâvac� olmu�?
(Çongur, 138)
-456-
De�irmene girdi köpek, de�irmenci vurdu kötek. Kepek mi yiyip �i�ti köpek,
kötek mi yiyip �i�ti köpek?
(Mirzayev-Kuliyev, 11)
-457-
De�irmencinin biri de�irmen çevirir. Yan�nda bir kedi var. O kedideki göz, o
kedideki ka�, o kedideki burun, o kedideki kuyruk.
(Tan, 1981, 61)
-458-
Denizi çorba ettik, gemiyi kepçe ettik. Yedik, içtik yüzümüz gülmedi.
(Tan, 1981, 61)
-459-
Derdim var dert dert üstüne, derman arar�m dert üstüne.
(Çongur, 138)
-460-
Dereden siz gelin, tepeden ben. Anas�n� siz sevin k�z�n� ben. Sand��a siz
girin, sepete ben.
(Tan, 1981, 61)
167
-461-
Derenin bu ba��na ektim bir dönüm kekere mekere, derenin öbür ba��na
da ektim bir dönüm kekere mekere. Derenin bu ba��na ekti�im kekere mekerelere
dadanm�� bir boboloboz ba�l� kekeleme, kel, kör, kürkü küflü, bitli. Derenin öbür
ba��na da ekilen kekere mekerelere de dadanm�� bir boboloboz ba�l� kekeleme,
kel, kör, kürkü küflü, bitli. Derenin bu ba��na ekilen kekere mekerelere dadanan
boboloboz ba�l� kekeleme, kel, kör, kürkü küflü, bitli; derenin öbür ba��na ekilen
kekere mekerelere dadanan boboloboz ba�l� kekeleme, kel, kör, kürkü küflü,
bitliye: “Sen ne zamandan beri derenin öbür ba��na ekilen kekere mekerelere
dadanan boboloboz ba�l� kekeleme, kel, kör, kürkü küflü, bitlisin?” demi�.
Derenin öbür ba��na ekilen kekere mekerelere dadanan boboloboz ba�l�,
kekeleme, kel, kör, kürkü küflü, bitli; derenin bu ba��na ekilen kekere mekerelere
dadanan boboloboz ba�l�, kekeleme, kel, kör, kürkü küflü, bitliye: “Sen ne
zamandan beri derenin bu ba��na ekilen kekere mekerelere dadanan boboloboz
ba�l�, kekeleme, kel, kör, kürkü küflü, bitliysen; ben de o zamandan beri derenin
öbür ba��na ekilen kekere mekerelere dadanan boboloboz ba�l�, kekeleme, kel,
kör, kürkü küflü, bitliyim.” demi�.
(Duymaz, 117)
-462-
Derman dedim dert oldu dertler derman�m� vurdu. Dertli dolap derdinden
demet demet gül oldu.
(Sar�kayal�, B.D.N.)
-463-
D�m d�m da d�m d�m, d�m d�m da d�m d�m; ben bu d�m d�m’dan bir �ey
anlamad�m.
(Çongur, 139)
-464-
Dibi kovuk, kabu�u kal�n e�ri do�ru kuru kavak.
(Kaya, 1979, 18)
-465-
Didim didim dit dedim dedeme, ama dom dom konu�ma.
(Çongur, 138)
168
-466-
Do�an do�andan tatl�, do�acak ondan tatl�.
(Peksöz, 138)
-467-
Do�an do�andan tatl�, do�acak ondan tatl�.
(Bozyi�it, 7)
-468-
Dolu tas bo�a, bo� tas a�a.
(Bozyi�it, 8-9)
-469-
Dom dom kur�unu düm düm de�il, dom dom patlar.
(Çongur, 138)
-470-
Dört deryan�n deresini, dört tezgah�n derbendie devrederlerse, dört deryadan
dörtdert, dört tezgahtan dört dev ç�kar.
(Sümer, 63-69)
-471-
Durdu durdu da, turnay� gözünden vurdu.
(Peksöz, 138)
-472-
Edepli edebi edepsizden edinmi�.
(Çongur, 139)
-473-
Ekme�i ekmekçiye ver, bir ekmek de üste ver.
(Çongur, 139)
-474-
Ekmek Da�� ekmek olsa, Dikmen Da�� pilav olsa, Yeni Cami ka��k olsa,
bütün dünya ho�af olsa, acaba yeter mi sabah kahvalt�s�?
(Tan, 1981, 58-67)
-475-
Elâlem bir ala dana ald� ala danaland� da, biz bir ala dana al�p ala
danalanamad�k.
169
(Sümer, 63-69)
-476-
Ele�kirtli ele�tirmen E�ref ile Edremitli Bedri’yi Ege’nin en iyi e�ercisi
biliyorlarsa, ben de Ermenekli Erdem Ergene’nin en iyi elektrikçisidir derim.
(Çongur, 139)
-477-
Eller bazlamaland� da, biz bazlamalanamad�k.
(Uslu, 26)
-478-
Eller dana alm�� danalanm��, biz de dana al�p danalanal�m m�?
(Sümer, 63-69)
-479-
Eller dinlendi de biz dinlenemedik.
(Çongur, 139)
-480-
Eller pekmezlendi de, ben pekmezlenemedim.
(Tan, 1981, 62)
-481-
Eller lahana alm�� lahanalanm��, biz de lahana alal�m lahanal�m.
(Kaya, 1999, 566)
-482-
Eller tere terelenmi�, biz de tere alal�m da terelenelim.
(Sümer, 63-69)
-483-
Emi� “emin”le memi� “Mehmet” mahkemeye gitmi�. Bilmem
mahkemele�mi�, bilmem mahkemele�memi�.
(Kaya, 1979, 18)
-484-
Erkek kel kör kirpi di�i kel kör kirpiye demi� ki: “Sen benim tarlama
girme!” di�i kel kör kirpi erkek kel kör kirpiye demi� ki: “Sen de benim tarlama
girme”. Erkek kel kör kel kirpi ile di�i kel kör kirpi aras�nda kavga ç�km��. Erkek
kel kör kirpi di�i kel kör kirpiyi öldürmü�.
170
(Bayr�, 1972, 60)
-485-
Erzurumlu Efruz efendinin evde kalm�� evlenmemi� ebesi Edirne emiri
Esfendiyar efendiye evet deyip evlenmelide mi ev edinmeli, evlenmemeli de ev
edinmemeli mi ?
(Sar�kayal�, B.D.N.)
-486-
Ev ard�na arpa ektim, i�lendi, di�lendi, bir kanc�k s�pa dü�lendi. Al adam
s�pan�, siperim s�pan�.
(Bozyi�it, 8-9)
-487-
Evimizin ard�nda bir çam, bir buda��na dedecik binmi�, bir buda��na ebecik
binmi�, dedecik ebeci�i s�rkalar, ebecik dedeci�i s�rkalar.
(Bozyi�it, 8-9)
-488-
Ey a�ç� Abbas, dur bana be� basma tas a� ver. Bu nice be� basma ta� a�t�r?
Bana be� basma tas a� ver?
(Mirzeyev-Kuliyev, 6)
-489-
Ey aksak a�ç� Hasan, a�ç�lar a� pi�irir, sen de gel a� pi�ir, ey aksak a�ç�
Hasan.
(Mirzeyev-Kuliyev, 6)
-490-
Ezineli Emin emminin k�z� ellilik Emine bir eliyle mendilini sallad�, bir
eliyle elli bine el eyledi.
(Çongur, 139)
-491-
Fak�r halam�n alkara arkal���, ark aral���nda, a��r a��r akar.
(Mirzayev-Kuliyev, 12)
-492-
Falc� falc�ya fend etmez.
(�enbay, 98)
171
-493-
Falezli falçatan�n figan eden Ferhunde’ye var m� faydas�, Ferhunde’nin fer
fer atan yüre�i Fitnat’�n faturas�na fark f�rlat�r m� ?
(Sar�kayal�, B.D.N.)
-494-
Farfarac� Fikriye ile favorili faso fiso Fahri Fatsal� Fatma’y� görünce,
fesle�enci feylosof Feyyaz’�, f�nd�kç� Ferhunde’yi hat�rlayarak feveran ettiler.
(Çongur, 139)
-495-
Fermanl� fabrikatör Fuat Fatin Furtun, filden, fiilden, f�s�lt�dan, fosilden,
filitten, flütten, fellik fellik kaçar.
(Çongur, 139)
-496-
Gagavuz ku�unun gagas� gerdandan sarkar, ger ger gerilen gergefin gültas�
Galata’dan galat gergedana gül atar.
( Sar�kayal�, B.D.N.)
-497-
Gara gara gartallar, Garacada�’da kanat ç�rpanlar.
(Uslu, 26)
-498-
Gap� g�c�rt�c�land�r�c�lardan m�s�n�z, ocak k�v�lc�mland�r�c�lardan m�s�n�z?
(Uslu, 26)
-499-
Geldin geldin gelme, geldin geri dönme.
(�enbay, 98)
-500-
Gelirse hana bo�, gelmezse daha ho�.
(Peksöz, 138)
-501-
Gemerek’ten Gediz’e gelen Gebzeli gezginci gitarist geceleyin gençlere
gerçekd���l�kla gerçeklik d��� ili�kiler aras�nda ne gibi geçerlilik gerçekli�i
oldu�unu sormu�, bütün gençleri güldürmü�.
172
(Çongur, 140)
-502-
Gerekli gereksiz ve gere�ine inanmadan gayretke�lik edip iki günde bir
Genel Kurula gensoru veren Giresunlu G�yasettin Güner için Genel Kurula
gensoru vermek, gerçekten de gerekmekte midir, gerekmemekte mid�r?
(Çongur, 140)
-503-
Getirince el getirir, yel getirir, sel getirir; götürünce el götürür, yel
götürür, sel götürür.
(�enbay, 98)
-504-
Götür küpü dök küpü, getir küpü sök küpü.
(Uslu, 26)
-505-
Gözlemecinin gözlü�ü gözcünün gözünde mi, gözcünün gözlü�ü
gözlemecinin gözünde mi?
(Bozyi�it, 8-9)
-506-
Guyuya indim silindim silkindim ç�kt�m.
(Uslu, 26)
-507-
Gurbet elde bir i� geldi ba��ma .Yumru�um gibi yahniler dokunsa di�ime,
otursam k�rk tepsi baklavan�n ba��na, acaba yeter mi sabah kahvalt�s�?
(Tan, 1981, 58-67)
-508-
Gül dibi gibi, bülbül dili gibi, gül dibi bülbül dili.
(Sümer, 63-69)
-509-
Gül güllükte, kül küllükte
(Mirzeyev-Kuliyev, 22)
173
-510-
Güneyli girgin gammaz Gâlip Gâvurda�l� Gündüze güpegündüz galeyana
gelmi� de Gülgilo�lu Gaziantepli gazinocu Gazanfer’i Gölköylü gitarist ile birlikte
Gümü�hane’ye gönderivermi�.
(Çongur, 140)
-511-
Güre�te galip gelen Gelibolulu güre�çi, Ganal� güre�çi Gonzales’e güre�mi�
de mi galip gelmi�, yoksa Ganal� güre�çi Gonzales hükmen yenilmi� güre�ememi�
de güre�meden mi galip gelmi�?
(Çongur, 140)
-512-
Hakim hakem, hakem hakim gerek.
(Çongur, 140)
-513-
Hakk� Hakk�’dan hakk�n� istemi�. Hakk� Hakk�n�n hakk�n� vermeyince
Hakk� Hakk�’n�n hakk�ndan gelmi�.
(Bozyi�it, 8-9)
-514-
Hahamhanede hahamba�� haham� homur homur homurdan�r görünce,
hemencecik heyecanland�, h�zland�, ho�nutsuz, h�rç�n h�rç�n giderken Hollandal�
Helga’y� kar��s�nda görünce, hah tamam, dedi, haydi hohla, hadi hemen hoh de
bakay�m deyip hay�fland�.
(Çongur, 140)
-515-
Hap� yuttu Haldun, hap hup etti Sadun.
(Sar�kayal�, B.D.N.)
-516-
Haraya girdim, sildim, silkindim, ç�kt�m.
(Bozyi�it, 8-9)
-517-
Hay�rl�n�n hayr�na, hay�rs�z�n �errine.
(Çongur, 140)
174
-518-
Hayrabolulu Hamamizâde Hâmit Hayrettin’in han�m� Halide Harputlu has
undan hamur aç�p Halaskârgazi’de hassa alay�ndan mütekait hamurkâr Hüsnü
Hayrettin’le halas� Hayrünisa han�m�n hem hayretine sebep oldu hem de
hayranl���n� kazan�p hay�r duas�n� ald�.
(Çongur, 140)
-519-
Her kad�n hanesinin hem han�m�, hem halay���d�r.
(Çongur, 140)
-520-
Herkes gayganaland� da, biz gayganalanamad�k.
(Uslu, 26)
-521-
Herkes lahana al�p lahanalanm��, biz de lahana al�p lahanalal�m m�?
(Sümer, 63-69)
-522-
Herkes m�hlamaland� da, biz m�hlamalanamad�k.
(Sakao�lu, 1980, 11)
-523-
Hey vurani vurani, ne çok söyledin yalan�, yedim k�rk kazan borani, keyfim
gelmedi, karn�m doymad�.
(Tan, 1981, 58-67)
-524-
H�mh�m ile burunsuz, birbirinden u�ursuz.
(Peksöz, 138)
-525-
Hopal� Hamit’in hop hop atar yüre�i, Hatayl� Hasret’in hep söyler dili.
(Sar�kayal�, B.D.N.)
-526-
I�d�r’�n ���l ���l akan �l�man �rma��n�n k�y�lar� iklim t�kl�m �lg�n kapl�d�r.
(Çongur, 141)
175
-527-
Iss�z Sivrihisar‘�n sars�nt�s�z �osesi üstünde z�r�lt�s�z s�z�lt�s�z bir yaz kö�esi
seçip sazs�z cazs�z ve susuz s�rf sosisonla i�siz bir yaz sürmek isteyi�imizin s�rr�n�
sezi�ine serzeni�sizce sustum.
(Çongur, 145)
-528-
�bibiklerin ibibiklerini iyice iyile�tirmek için �stinyeli istifçi �bi�’in istif
istiridyeleri mi, yoksa �skilipli ispinoz i�portac� �shak’�n i�li�indeki ibri�imler mi
daha iyi bilemiyorum.
(Sar�kayal�, B.D.N.)
-529-
�bi� ile Memi� mahkemeye gitmi�, mahkemele�mi� mi mahkemele�memi�
mi?
(Uslu, 26)
-530-
�bi�’le Memi�, i� mi� dememi�, iti�mi� kavga etmi� mahkemeye dü�mü�ler,
mahkemele�mi�ler. �� mi� dememi�, iti�mi�, kavga etmi�ler de mi mahkemeye dü�
mü�ler?
(Çongur, 143)
-531-
�ki emini bir yemin aralar.
(Çongur, 140)
-532-
�lle samur samur diye sand�ca��m, hayaliyle yand�ca��m.
(Tan, 1981, 63)
-533-
�ller bazlama yapm�� da bazlamalanm��. Biz bazlama yapt�k da
bazlamalanamad�k.
(Ko�ay, 71)
-534-
�ller dizlemelendi de biz dizlemelenemedik.
(Bozyi�it, 8-9)
176
-535-
�sa Musa köse, bu i�te böyle oldu her neyse.
(Peksöz, 138)
-536-
�stedi�ini söyleyen istemedi�ini i�itir.
(Çongur, 140)
-537-
�� ister i�ten kaçar.
(Çongur, 140)
-538-
Jamaika’dan jetle gelen judocu Necdet’in getirdi�i Japon Jandarman�n k�z�
Fuji’nin pijamas�yla jan janl� jarse juponuna jambon ya�� döküldü de ne kar�s�
Jale’de jeton dü�tü, ne Japongülü Fuji ald�rd�, jiklet çi�neyip jimnastik yapt�lar.
(Çongur, 141)
-539-
Japon jiletlerinde Japonca yaz�l�.
(�enbay, 98)
-540-
Jurnalc� Jale ile jeneratörcü Müjgan Japonya’dan jilet, jant, jet, jambon,
jelatin, jartiyer, jeton, jarse, Japon Gülü getirdiler.
(Sar�kayal�, B.D.N.)
-541-
Kâ��tnâme’de kule kap�s�ndaki kuru kahveci Kahtal� Kas�m Kâz�m’�n karn�
ç�k�k, ka�� kalk�k, kurba�a gözlü k�z� Kemter ile kolu hem k�r�k hem ç�k�k
kelkafal� kalfas� kavruk Hakk�, kar���kl��a getirip kavrulmu� kahveye kakule
k�r��� katt�.
(Çongur, 141)
-542-
Ka��zmanl� Kemal, kurttan korkan Korkut’a inat kom�u kümesten kaçan
kurtla tilkinin kuyruklar�n� kopart�p kuyu kapa��na ast�.
(Çongur, 142)
177
-543-
Kahve tütün, keyifler büsbütün.
(Çongur, 141)
-544-
Kalbur tekerlendi, öküz ölecek; senin ne halin var bana gülecek?
(Peksöz, 138)
-545-
Kambur Kadriye kavanozu k�rd�, k�r���n� k�r���na katt� kaçt� kay�p.
(�enkaya, 68)
-546-
Kap� ard�nda yar�m ya�l� yalak k�r���
(Bozyi�it, 8-9)
-547-
Kap� arkas�na yalak koydum, öte yalak beri yalak arar�m.
(Bozyi�it, 8-9)
-548-
Kap�y� k�c�r gatt�r�c�lardan m�s�n, oca�� k�v�lc�mlatt�r�c�lardan m�s�n? Ne
kap�y� k�c�rdatt�r�c�lardan�m ne oca�� k�v�lc�mlatt�r�c�lardan�m.
(Bozyi�it, 8-9)
-549-
Kara a�aç, kara a�aç, kab� koyu kara a�aç, kab� koyu kirimi� kara kuru
kara a�aç.
(Bozyi�it, 8-9)
-550-
Kara burunlu kabaday� Kadir, kafakâ��d�n� Kadirlili kadirbilmez kapkaçç�
Kas�m’la Kahire’deki Kalecikliler kahvesinde kalamarla kâfuru satan kaparozcu
Kuzguncuklu kozmonot Kâz�m’a kapt�rm��.
(Çongur, 142)
-551-
Kara kara kartallar, karl� sulu tarlalar ararlar.
(Bozyi�it, 8-9)
178
-552-
Kara k�� karl� da�� karla kavururken ka�� k�rk�k k�rk kulakl� Kas�m k�rk
k�r�k küp ve k�rk�k k�rk kuzuya tokmakl� k�rk�s kalesi kap�s�nda karkas�n�n
kangalar�n� k�zg�n karg�larla da�lad�.
(Sar�kayal�, B.D.N.)
-553-
Kara k�z�n k�sa kay���n� kas���na k�zmay���na �a�mam��s�n da, kuru kaz�n
k�z���p kay�s� kaz���na �a�m�� kalm��s�n.
(Çongur, 142)
-554-
Kara üzümün kartla�mam��cas�.
(Tan, 1981, 63)
-555-
Kar��daki köprünün alt�nda iki kürkü y�rt�k kör kirpi; di�i kürkü y�rt�k kör
kirpinin kürkünü erkek kürkü y�rt�k kör kirpiye mi kaplamal�, yoksa erkek kürkü
y�rt�k kör kirpinin kürkünü di�i kürkü y�rt�k kör kirpiye mi kaplamal�?
(Tan, 1981, 64)
-556-
Kar��dan gelen sekil sekiz çebiç, bilmem bizim sekil çebiç, bilmem
kom�unun sekil sekiz çebiçi.
(Tan, 1981, 64)
-557-
Kartal kalkar dal sarkar, dal kalkar kartal sarkar.
(Sar�kayal�, B.D.N.)
-558-
Kas�mda, Kâz�m’la Kas�m day�m bana Kâni’nin kafas� Kâbil’e gitmeyi kabil
de�il kabul etmez dediler.
(Sar�kayal�, B.D.N.)
-559-
Ka����m ka��kt�r, ya�l� pilava â��kt�r, yahni görse k�r�t�r, dolmay� görse
s�r�t�r, ho�af� görse ay�l�r, zerdeyi görse bay�l�r.
(Tan, 1981, 58-67)
179
-560-
Kaynayan kazan kapak tutmaz.
(�enbay, 100)
-561-
Kayseri’nin kazas�nda Kazanc�lar Çar��s�’nda, Kara Kâz�m’�n k�z�n�
kaç�rm��lar, kaç�ran�n kap�s�na kilit vurmu�lar.
(�enkaya, 68)
-562-
Kel keyfince kendi dü�er, kendi kalkar.
(Çongur, 142)
-563-
Kelkit’te kekliler Kesmik’e dadanm��lar; Kelkitliler de Kesmik’teki
kekliklerin etine dadanm��lar. Kelkit’te keklikler Kesmik’e dadanmayayd�lar
Kelkitliler de Kesmik’teki kekliklerin etine dadanmazlard�.
(Sakao�lu, 1980, 10-12)
-564-
Kendirli’den kemençeci kekeme Kerim kentlerin ke�meke�li�ine kesinkes
kar�� ç�k�yor ve ke�ke Ke�an’da ke�kekçilikle kesme �ekercilik yaparak kereste,
kerevet, kereviz, kerevit, ketenhelva, kendir, kenevir, kemençe, kelem, kekik,
keklik sat�p kelepircilik ederek rahat�ma baksayd�m diyor.
(Çongur, 142)
-565-
Keskin k�l�ç k�n�n� kesmez.
(Çongur, 141)
-566-
Ke�kekçinin ke�keklenmemi� ke�kek kepçesi.
(Bozyi�it, 8-9)
-567-
K�k�rdad�n da m� kurudun kara kuru, kuru kara a�aç, k�k�rdamad�n da m�
kurudun kuru kara, kara kuru a�aç.
(Bozyi�it, 8-9)
180
-568-
K�n�kl� k�l�b�k k�rp�nt� k�yaslamac�, K�n�kl� k�lkuyruk K�tmirli k�k�r k�k�r
k�k�rdatarak küskütük küçümen küfeci külhaniye külüstür Kür�at’� külünklü
künkün üstüne küttedek devirdi.
(Sar�kayal�, B.D.N.)
-569-
K�r�khan’daki k�r�kç� ç�k�kç� k�rç�l K�r’�n k�rg�n k�r�kç�s� k�rm�z� k�rda
k�k�r k�k�r K�r�ml� k�k�rdakç�n�n all� k�rl� k�rlang�çlar�n� k���n k�rlarda K�rg�zl�
k�rp�nt�c� k�r���k K�r�ml�’n�n k�r�kk�raklar�yla besliyormu�.
(Çongur, 142)
-570-
K�rk küp, k�rk� da kulpu k�r�k küp. K�rk kulpu k�r�k k�r�k küpün içinde
k�rk k�l kuyruk var.
(Tan, 1981, 58-67)
-571-
K�rk kantar k�rkar k�rkar kantar tartar.
(Bozyi�it, 8-9)
-572-
K�rk kartal, k�rk kanad� k�r�k kartal, dal sarkar kartal kalkar.
(Uslu, 26)
-573-
K�rk kartal, k�rk kanad� k�r�k kartal, k�rk� kalkar, k�rk� konar.
(Bozyi�it, 8-9)
-574-
K�rk küp k�rk�n�n da kulpu k�r�k küp.
(Bozyi�it, 8-9)
-575-
K�rk okka Antep baklavas�, k�rk kantar Kars’�n kara koyun kavurmas�,
k�rk kutu Ba�dat hurmas�, acaba yeter mi bu kadarc�k sabah kahvalt�s� ?...
(Sar�kayal�, B.D.N.)
181
-576-
K�rk tepsi Antep helvas�, k�rk tepsi Ba�dat hurmas�, k�rk kap�n�n yaprak
dolmas�, acaba yeter mi sabah kahvalt�s�?
(Tan, 1981, 58-67)
-577-
K�rk y�l�n ba��, Hasan’�n kabak a��.
(Peksöz, 138)
-578-
Kilisli kikirik kilimci Kilizman’daki kilitli kilisede kimli�ini kimseye
sezdirmeden kucak kucak kuskuslu ku�konmaz� kukumav ku�una, ki�iliksiz
kula�akaçan kirli kirloz kirpiye de Ku�adas�’n�n ku�hanesindeki ku�ba�l� ku�bazla
birlikte önce ki�ni�li ku�üzümünü, sonra da Kumla’n�n kumlu kumlu ku�kiraz�n�
yutturmu�.
(Çongur, 142)
-579-
Kiri�ten kiri�e kad�n ad�mc�, De�irmencinin dal pelitten kaz��� var, Ya
gelir kaz�klar kaz���m�, ya var�r kaz�klar�m kaz���n�.
(Bozyi�it, 8-9)
-580-
Köprü alt�nda serçecikler, selkisiller, silkisiller, su içerler, sivi�irler. Gelin
k�zlar selkiselim, silkiselim, su içelim, sivi�elim.
(Ko�ay, 71)
-581-
Kötü bu kötü, anlad�m kendi kötü.
(Çongur, 141)
-582-
Küpe küp deyince küp sahibi dip der.
(Çongur, 141)
-583-
Kürek sap� uzun olur, s�z�lt�s� güzün olur.
(Peksöz, 138)
182
-584-
Kürekçi küsküyle de�il, kürekle kürür kar�; kürkü ise kürke kürkçü ular.
(Çongur, 143)
-585-
Kürkü y�rt�k kel kör erkek tilkinin kürkünü, kürkü y�rt�k kel kör di�i
tilkinin kürküne eklemi�ler.
(Bayr�, 1972, 60)
-586-
Kürsü etraf�nda dizelenirler, yan�lan cereme virecek.
(Ko�ay, 71)
-587-
Lâf�n az� özü, çobana verme k�z�, ya koyun götürür, ya kuzu.
(Çongur, 143)
-588-
Lâf lâf� açar, lâf da kutuyu.
(Çongur, 143)
-589-
Lâleler lalam�n elinde lâl olur.
(Sakao�lu, 1980, 10-12)
-590-
Lârendeli Lâla Lûtfi Pa�a’n�n lâlik kar�s� Lâmia Lâleli’de lâvantac� Lâtif’e
u�ray�p lâvanta esans� ald�. Limanda limonata içip lâterna dinleyip lâdonla Lido’ya
gidip keyfe dald�.
(Sar�kayal�, B.D.N.)
-591-
Lehistanl� lang�r lungur likorinoz lâfebesi lostromo Leyla ile Lâlelili Lâle’ye
leblebi ile likör ikram etmi�.
(Sar�kayal�, B.D.N.)
-592-
Leyle�in ömrü lâk lâkla geçer.
(�enbay, 98)
183
-593-
Lüpçüler, lütfen lüzumlu lüzumsuz lâk�rd�lar� b�rak�n da lüferlerinizi yiyin,
lüferlerinizi lüpleyin.
(Sar�kayal�, B.D.N.)
-594-
Mangal k�v�lc�mlat�c�lar�ndan m�s�n�z; kap� g�c�rdat�c�lar�ndan m�s�n�z?
(Kaya, 1979, 18)
-595-
Marifetli Melâhât’in merkezdeki i�ine mevta olmu� diye bak�p mel mel
meleyen müzelik Memduh melon �apkas� ile selam verip müzik dinleyip mülteci
kamp�n�n mumunu yakt�.
(Sar�kayal�, B.D.N.)
-596-
Mehmet’le Mahmut mahkemeye gitmi�ler, mahkemede mahkemele�mi�ler
mi, mahkemele�memi�ler mi?
(Çongur, 143)
-597-
Melek, elek eleye eleye, ö�üt verirdi eri, eli e�ri Ali’ye.
(Mirzeyev-Kuliyev, 28)
-598-
Mendilim menevi�li, mendilde oya i�li. Memnun oldum tan��t���ma
Memduha Menevi�li.
(Sar�kayal�, B.D.N.)
-599-
Menemenli Naime nine, ne benim mini minime ninni söylememe, ne
Nami’nin na�meli mâni m�r�ldanma mânisine, ne de Mehmene Banu nâm�na nane
mane emmene mâni olur.
(Çongur, 144)
-600-
Mercimek mi gölsemi� gölmü mercimeksemi�, mercimek gölsemeseymi�
göl mercimeksemezmi�.
(Uslu, 26)
184
-601-
Mudurnu’nun Asl�yok Mahallesi’nden Vardabul O�ullar�’ndan Nâfil
Efendi O�lu Hâf�z.
(Tan, 1981, 58-67)
-602-
Mu� Pa�as� ho�af tas�.
(Özhan, 54)
-603-
Müsliften medet, münaf�ktan nasihat beklenmez.
(�enbay, 97)
-604-
Müthi� Müfit Merdo�lu Mithat’�n mert babas�n� marifetli Mür�ide ile
mahsun kalmas�n diye evlendirdi.
(Sar�kayal�, B.D.N.)
-605-
Nankör nalbant nallar� nallamal� m�, nallamamal� m�?
(Bozyi�it, 8-9)
-606-
Nargilemin alt� derya, üstü ate�, cümlemiz karde�iz karde�.
(Çongur, 144)
-607-
Nazilli’nin nazik nanikçileri, nezaketinden nezle olmu�. Nüktedân�n
nüksetmi� nüktesi, nedimenin nadim olmu� ne�vesi.
(Sar�kayal�, B.D.N.)
-608-
Ne at kaç, ne al kaç.
(Bozyi�it, 7)
-609-
Ne cezveyi köpürdetebildim, ne kahveyi höpürdetebildim.
(Sümer, 63-69)
185
-610-
Nobran Nadi Nadir’in Nall�han’da naneruhu, nal�n, narenciye, nergis al�p
satt���, naml� Nesrin’e de nâzikâne Nazmi Nâz�m nesir, nesep,nesiç,nemelâz�mc�l�k,
nezaket, nikelâj, nüans, nümayi�, noel, nöbet �ekeri üzerine nutuk att��� söyleniyor.
(Çongur, 144)
-611-
O yalan bu yalan, fili yuttu bir y�lan.
(�enbay, 101)
-612-
Olmaz olmaz deme, olmaz olmaz.
(Çongur, 144)
-613-
O�lum oldu oydu beni, k�z�m oldu soydu beni.
(Çongur, 144)
-614-
Öküz ölür gönü kal�r, yi�it ölür ünü kal�r.
(Çongur, 144)
-615-
Özbekköyün özbeöz Ödemi�li öngörülü ö�retmeni Özgür aslan ile Özgül
özellikle özerk ön ö�retimde öylesine özverili, ö vünç verici ve özgüye de�er
ki�iler ki, ö�retim üyeleri içinde örnek onlard�r, diyebilirim.
(Çongur, 144)
-616-
Pasakl� pinpon pislikten pakland�.
(Bozyi�it, 8-9)
-617-
Pa�a tas�yla ta�a ta�a be� tas has üzüm ho�af�. Pa�an�n tasas� ta�an�n ma�as�
pas tutmaz �a��l�r makas�.
( Sar�kayal�, B.D.N.)
-618-
Paray� paraya verin, paray� araya vermeyin.
(Bozyi�it, 7)
186
-619-
Penceredeki tekir kedi tenceredeki eti kendi kendine yedi.
(Sar�kayal�, B.D.N.)
-620-
Pireli peyniri, perhizli pireler tepelerse, pireli peynirler de, p�r p�r pervaz
ederler.
(Sümer, 63-69)
-621-
Ramazan’da Rizeli Remzi rükü� Rümeysa’ya rastlam�� da Römorkör,
riziko, rokoko, Rûhül Kûdüs, rûzgâr gülü, r�h, z�rh rint, rink, ray, rab, radyoaktif,
rehabilitasyon nedir diye sormu�.
(Sar�kayal�, B.D.N.)
-622-
Rüzgâra tüküren kendi yüzüne tükürür.
(Çongur, 145)
-623-
Saç sakal kar sanki, saçsa kalkar sanki.
(Tan, 1981, 65)
-624-
Saçmalamal� m�, saçmalamamal� m�?
(Sakao�lu, 1980, 10-12)
-625-
Sar� Day� Sar� Day�! Ne sar�, kuru dar�, bu dar� be day�.
(Kaya, 1979, 18)
-626-
Saza sazla, söze sözle mukabele etmek gerek.
(�enbay, 100)
-627-
Sedat T�naz’�n bütün tasas� surats�z teyzesine rastlamadan set üstünde
s�rt�n� zerzevat sepetinin pis tepesine sürten s�ska sülük taz�s�n� toz tortusu
üzerine tutsak etmeseydi.
(Sar�kayal�, B.D.N.)
187
-628-
Sen a�a ben a�a, bu ine�i kim sa�a.
(Peksöz, 138)
-629-
Serçe ile söyle�enin sesi semadan gelir.
(�enbay, 100)
-630-
Sizin bacaya konmu� all� ball� kabakl� bayku�a bizim bacaya konmu� all�
ball� kabakl� bayku� demi� ki: “Nas�ls�n all� ball� kabakl� bayku�?”
(Sakao�lu, 1980, 10-12)
-631-
Sizin damda var be� boz ba�l� be� boz ördek, bizim damda var be� boz ba�l�
be� boz ördek, sizin damdaki be� boz ba�l� be� boz ördek, bizim damdaki be� boz
ba�l� be� boz örde�e:“Siz de bizcileyin be� boz ba�l� be� boz ördek misiniz?” demi�.
(Sümer, 63-69)
-632-
S�cak ekmek pekmezsemi�, pekmez s�cak ekmek istemi�.
(Bozyi�it, 8-9)
-633-
Sizler de çekoslavakla�t�ramad�klar�m�zdan m�s�n�z?
(Bozyi�it, 8-9)
-634-
Sivrihisarl� simitçi Sâlim’le simitleri susamlasak da m� satsak,
susamlamadan m� satsak; yoksa susamlamadan satsak da sat�n alanlara m�
susamlatsak?
(Çongur, 146)
-635-
Siz bizim h�sm�m�zm��s�n�z, biz bilememi�iz.
(Kaya, 1979, 18)
-636-
So�utulmu� üç tunç tas has kay�s� ho�af�.
(Çongur, 145)
188
-637-
So�utulmu� üç tunç tas kay�s� ho�af� iç, s�cak sevilmeyen be� tas has
ho�aftan sahiden sevimli olur.
(Sar�kayal�, B.D.N.)
-638-
Söyle k�z�m k�z�na, o da söylesin k�z�n�n k�z�na; a�latmas�n k�z�n�n k�z�,
k�z�m�z�n k�z�n�.
(Çongur, 142)
-639-
Su �i�esi, Mu� Pa�as�.
(Tan, 1981, 66)
-640-
Sudan ç�kt� iki su �ad�s�; biri erkek su �ad�s�, biri di�i su �ad�s�.
(Tan, 1981, 66)
-641-
�apka fesin yan�nda, �ap kafesin yan�nda.
(Tan, 1981, 66)
-642-
�artl� �aban �ark��lal� �ip�akç� �ekip bir de ��psevdi Semiha �i�hane’den
�eytan ku�u mu �ömine ma�as� m� masa �emsiyesi mi �oson mu �ezlong mu ne sat�n
almaya gitmi�ler �a��p kalm��lar.
( Sar�kayal�, B.D.N.)
-643-
�emsi Pa�a Pasaj�nda sesi büzü�esiceler.
(Bozyi�it, 8-9)
-644-
�eytan da �eytan amma, kad�n daha �eytan.
(�enbay, 100)
-645-
�inasi �u senin son �ans�n.
(Cengiz, 79)
189
-646-
�i� �i�eyi �i�lemi�, �i�e ke�i�e ki� demi�.
(Bozyi�it, 8-9)
-647-
�i� �i�eyi �i�lemi�, �i�e ke�i�e k�� demi�. �eytan da �eytan ama kad�n daha
�eytand�r demi�.
(Sar�kayal�, B.D.N.)
-648-
�i�çi Seyyid �erif.
(Bozyi�it, 8-9)
-649-
�u a�ac� budamal� m�, budamamal� m�?
(Tan, 1981, 66)
-650-
�u ate�i k�v�lc�mland�rmal� m�, k�v�lc�mland�rmamal� m�?
(Ural, 14)
-651-
�u benim elimdeki �im�ir ka��k, ��p benim aln�ma, ��p anam�n aln�na.
(Bozyi�it, 8-9)
-652-
�u çaydan ben bir tepsi kum ald�m. Ben bu kumu yerim ben bu kumu
yurum.
(Özhan, 54)
-653-
�u çocu�u g�d�klasak da m� güldürsek, yoksa g�d�klamasak da m�
güldürsek?
(Tan, 1981, 58-67)
-654-
�u çit kimin? Çötenin. Çötenin çitini sökelim, bizim çite dikelim.
(Bozyi�it, 8-9)
190
-655-
�u depeden bi güdül yuvarland�, deli�i deli�ine bar�na��m deli�ine. Deli�i
deli�ine, barma��m deli�ine.
(Ko�ay, 71)
-656-
�u duvar� badanalamal� m� , yoksa badanalamamal� m�?
(Uslu, 26)
-657-
�u kap�y� açmal� ama t�rmalamal� m�, t�rmalamamal� m�?
(Özhan, 54)
-658-
�u kar��da kuru kavak suda �ak�rdad� da m� kurudu tak�rdad�, susuzluktan
tak�rdad� da m� kurudu?
(Sar�kayal�, B.D.N.)
-659-
�u kar��da dibi dubu kara a�aç: Beni gördün de mi dibi dubu kara a�aç
oldun? Beni görmedin de mi dibi dubu kara a�aç oldun?
(Kaya, 1979, 18)
-660-
�u kar��da kuru kavak, tak�rdad�n da m� kurudun, tak�rdamad�n da m�
kurudun, dibi kovuk, kabu�u kal�n, dibi e�ri, do�ru kavak.
(Sümer, 63-69)
-661-
�u kar��da bir kuru dal, dala konmu� k�rk kartal, kartal kalkar dal sarkar,
dal sarkar kartal kalkar.
(Tan, 1981, 58-67)
-662-
�u kö�e yaz kö�esi, �u kö�e k�� kö�esi, ortada su �i�esi.
(Kaya, 1979, 18)
-663-
�u kö�e yaz kö�esi, �u kö�e k�� kö�esi. Yaz kö�esi olmay�ncak k�� kö�esi
olmaz, k�� kö�esi olmay�ncak yaz kö�esi olmaz.
191
(Ko�ay, 71)
-664-
�u resmi çerçevecide çerçevelettirsek de mi assak, yoksa çerçevecide
çerçevelettirmesek de mi assak?
(Tan, 1981, 58-67)
-665-
�u �asan�n serili serseri resimleri �asisini �osonsuz ta��mas�na �a�ars�n�z da
�asan�n sansarla�m�� suratl� di�siz �a�� anas� onun �u son �ans�na �a�maz m�
san�rs�n�z?
(Çongur, 145)
-666-
�u tarlaya e�ir kükürt ektim, e�ir kükürt içlendi, s�pa içinde di�lendi, ya
s�pac� s�pan� s�p, ya s�pan� s�par�m.
(Bayr�, 1972, 60)
-667-
�u tesbihi imamelemeli mi, yoksa imamelememeli mi?
(Uslu, 26)
-668-
�u yamay� �u köseleye yamamal� m�, yoksa yamamamal� m�?
(Bayr�, 1972, 60)
-669-
�u yo�urdu sar�msaklasak da m� saklasak, sar�msaklamadan m� saklasak?
(Uslu, 26)
-670-
�uraya bir cam�� basm��, amma nas�l bir bas�� basm��.
(Bozyi�it, 8)
-671-
Ta�l�tarla’daki terasta tala�lar tutu�unca ba�layan telâ�, tala�lar�n
tamamiyle ve büsbütün tutu�mas�yla artm��. Tutu�an tala�lar� görüp tellâklar telâ�
ettikçe tala�lar tutu�mu�, tala�lar tutu�tukça tellâklar telâ� etmi� ve teras�n
trabzan�na tutunmu� bakan Trabzonlu te�rifatç� titiz Tahsin Tevfik, tala�lar
tutu�tukça telâ�eden tellâklara: “Bo�una telâ� ediyorsunuz!” demi�.
192
(Çongur, 147)
-672-
Tencere tava her biri ayr� hava.
(Peksöz, 138)
-673-
Taz�ya tav�an� tutturan, iki taraf�n hay huyudur.
(�enbay, 98)
-674-
Topal Talip’le Tophaneli Tahsin, tahteravalli tahtas�ndan tepetaklak tortop
ta�lar�n ortas�na dü�tüler de ne tahreravalli tahtas�n� tazmin ettiler, ne de tâmir.
(Çongur, 146)
-675-
Tophaneli topal topçu, Tophane’de top atarken topal topçunun topu�unu
toparlad�.
(Akyüz, 34)
-676-
Titiz, temiz, tendürüst dad�m tad�n� tatt��� tere demetini dide dide da��tt�
da hiddetinden hem dut dal�nda tak�l� duran d�r�lt� düdü�ünü öttürdü, hem de
didine didine dedim dedi, dedim dedi, dedi durdu.
(Çongur, 146)
-677-
Tütün tüttürmez, tatl� yatt�rmaz.
(�enbay, 98)
-678-
Uluborlulu uykucu utangaç Ûlviye ile Urfal� u�ursuz Ûlvi u�ra�a u�ra�a
Urla’daki urganc�lara uzun uzun urlam urlam urgan satt�lar.
(Sar�kayal�, B.D.N.)
-679-
Uluk��lal� kul Lütfi ile Ulam��l� kel Lütfullah, Kilis’in Lalapa�al� lambac�
güzeli lokmagöz Lâle’nin hal�lar�n� Halide’nin hald�r huldur halli hâli halinde
dokur, bir yandan da halen halsiz, halifesiz lalas�yla halas�n�n hâlisine hallaç
Halimi ile lostromo Lâmi’nin yan�nda lâmelif okur.
193
(Çongur, 145)
-680-
Umdum umdum geri yumdum.
(Çongur, 147)
-681-
Uykucu Ülkü, ucu tüllü üç örtüyü ütüyle ütüleyip de mi üstüne örtünmeli, üç
örtünün ucunu tülleyip ütüleyip de mi üstüne örtünmeli?
(Çongur, 147)
-682-
Üç tas has ho�af.
(Sakao�lu, 1980, 12)
-683-
Üç tunç tas, saf has kay�s� ho�af�.
(Sümer, 63-69)
-684-
Ünyeli olmakla ünlü Ümit Ünlü’nün üç gün üç gece üzüm üzüm üzülmesi
üstüne, ümidi kalmayan annesi umursamaz Ümmü Gülsüm ürküp de o�lu için mi
üzüm üzüm üzülsün, yoksa kendi ümitsiz, ürkek haline mi gülsün?
(Çongur, 147)
-685-
Üstü üç ta�l�, taç sapl� tunç tas� çald�ran m� çabuk ç�ld�r�r, yoksa içiçe yüz
üç ton saç kapl� çan� kald�ran m� çabuk ç�ld�r�r ?
(Sar�kayal�, B.D.N.)
-686-
Ver Allah’�n verdi�ine, vur Allah’�n vurdu�una.
(�enbay, 98)
-687-
V�rv�rc� Vedia ile v�d� v�d�c� Veli velinimeti vatman Vahit’e vilâyette veda
edip Vefa’ya do�ru vaveylâs�z velesbitle volta vururlarken valeybolcu Vedat, virtiöz
Vicdane ve Viran�ehirli vatansever viyolonselist Vecibe ile kar��la�t�lar.
(Çongur, 147)
194
-688-
Ya�mur ya�arsa raylar �slan�r, ya�mur ya�arsa saraylar �slan�r.
(Tan, 1981, 67)
-689-
Yalanc�o�lu yal�nc�k yaylada��n�n yahnisini ya�s�z yiyebilse bile
yaylada��n�n ya�l� yo�urdundan, Yüksekova’n�n yusyumru yumurta yumurtlayan
tavuklar�ndan, bir de yörük ayran�yla yufkas�ndan asla vazgeçemez.
(Çongur, 148)
-690-
Yamaçta bir horoz kuyru�unu k�vra�m��land�rm�� amma, amma da
k�vra�m��land�rm��.
(Sümer, 63-69)
-691-
Yel yepelek yelken kürek yellene yellene yenilendim yalpalaya yalpalaya
yolland�m. Yorganc� Yakup yüre�ini yelpaze etti de yular�n� yönlendirip yollar�n�
ay�rmad� m� ?
(Sar�kayal�, B.D.N.)
-692-
Yoldan gelir be� e�ekli bez yüklü be� adam. Nerden gelip nereye gidiyorsun
be� e�ekli bez yüklü be� adam? �uradan gelip �uraya gidiyorum. Be� e�ekli, bez
yüklü be� adam.
(Bozyi�it, 8-9)
-693-
Zâlim zulmünü zulmette zulm için yapar.
(Çongur, 148)
-694-
Zaman saman satar, saman zaman satar.
(�enbay, 100)
695-
Zamm� izâm edip zemmetmeli mi, yoksa zam lüzumludur diye izâm
etmeyip zemmetmemeli mi?
(Çongur, 148)
195
-696-
Zemzemedeki zemzem zelzelede zemzemlikten ç�kt�.
(Çongur, 148)
-697-
Zeyrek’teki zelzeleden sonraki zelzeleler de zarara sebep oldu.
(Çongur, 148)
-698-
Z�r deli z�rz�r deli, h�nz�r deli.
(�enbay, 100)
-699-
Zifirci Zakir zehir içip zahmetsiz zehirlendi de zemheri günü zam gören
Zeliha zahmetsiz zehir içip zehirlenmedi mi?
(Sar�kayal�, B.D.N.)
-700-
Zonguldakl� Zalo�lu Zühre’nin k�z� Zühal, zibidi Zeki’yi ziyarette zil zurna
görünce z�vanadan ç�km��: “Beri bak zevzek zibidi Zeki, demi� sen zevç de�il
zahiren zahireci, zalim, zikzakl�, zü�ürt, züppe, z�rtapozun tekisin!”
(Çongur, 148)
196
SONUÇ
“Oyun Tekerlemelerinin Ara�t�r�lmas� ve �ncelenmesi” konulu çal��mam�zda,
700 tekerleme metni yer almaktad�r. Bu metinler; 1930-2005 y�llar� aras�nda
yay�nlanan çe�itli yaz�l� kaynaklara ba�vurularak bir araya getirilmi�tir. Tekerleme
metinleri, d�� yap� ve iç yap� özelliklerine göre tasnif edilerek, her tekerlemeye bir
tasnif numaras� verilmi�tir. Çal��mam�zda yer alan tekerleme metinleri, “Manzum
Tekerlemeler”, “Manzum-Mensur Kar���k Tekerlemeler” ve “Mensur Tekerlemeler”
olmak üzere üç bölümde incelenmi�tir. Bu bölümler alt�nda incelenen bütün
tekerlemelerin, yüzdelik oranlar� hesaplanarak; elde edilen veriler, ilgili ba�l�klar
alt�nda grafiklerle gösterilmi�tir. Buna göre toplam 700 tekerleme metninin;
% 45’inin Manzum Tekerlemeler (317 adet olmak üzere)
% 7’sinin Manzum-Mensur Kar���k Tekerlemeler (48 adet olmak üzere )
% 48’inin Mensur Tekerlemeler (335 adet olmak üzere)
oldu�u görülmektedir. (Bkz. Grafik I)
“Manzum Tekerlemeler” ba�l��� alt�nda de�erlendirdi�imiz toplam 317 adet
tekerleme metninin;
% 61’inin Oyun Öncesinde Söylenen Tekerlemeler (194 adet olmak üzere)
% 14’ünün Oyun S�ras�nda Söylenen Tekerlemeler (45 adet olmak üzere)
% 5’inin Oyun Sonras�nda Söylenen Tekerlemeler (15 adet olmak üzere)
% 20’sinin Ba��ms�z Tekerlemeler (63 adet olmak üzere)
oldu�u görülmektedir. (Bkz. Grafik II)
“Oyun Öncesinde Söylenen Tekerlemeler” ba�l��� alt�nda de�erlendirdi�imiz
194 tekerleme metninin;
% 3’nün Oyuna Davet (Ça��rma) Tekerlemeleri (5 adet olmak üzere)
% 92’sinin Ebe Seçme (Say��macalar) Tekerlemeleri (179 adet olmak üzere)
% 5’inin E� Seçme Tekerlemeleri (10 adet olmak üzere)
oldu�u görülmektedir. (Bkz. Grafik III)
197
“Manzum Tekerlemelerin D�� Yap�s�”n�n de�erlendirildi�i bölümdeki toplam
317 tekerleme metninin;
% 18’inin Yap�lar�nda Kararl�l�k Gösteren Tekerlemeler (58 adet olmak
üzere)
% 82’sinin Yap�lar�nda Kararl�l�k Göstermeyen Tekerlemeler (259 adet
olmak üzere)
oldu�u görülmü�tür. (Bkz. Grafik IV)
“Manzum Tekerlemelerin �ç Yap�s�”n�n de�erlendirildi�i bölümdeki toplam
317 tekerleme metninin;
% 12’sinin Ses De�eri Öne Ç�kan Tekerlemeler (37 adet olmak üzere)
% 88’sinin Söz De�eri Öne Ç�kan Tekerlemeler (280 adet olmak üzere
oldu�u görülmü�tür. (Bkz. Grafik V)
Elde edilen sonuçlara göre bu çal��mada, “Mensur Tekerlemeler” say�ca
“Manzum Tekerlemeler”den fazla görünmektedir. Ancak, bu sonuç “Mensur
Tekerlemeler”in üretime ve geli�tirmeye daha elveri�li oldu�u anlam�na
gelmemektedir. Çünkü, “Mensur Tekerlemeler (Söz Oyunlar�na Dayal�
Tekerlemeler/Yan�ltmacalar)”, daha çok kal�p (k�s�tl�/üretime elveri�li olamayan) bir
yap�dad�r ve çal��mam�z esnas�nda bu tekerlemelerin varyantlar�na çok fazla
rastlanmam��t�r. Bunun yan�nda, “Manzum Tekerlemeler”in üretime daha elveri�li ve
geli�tirilebilir bir yap�da oldu�u görülmü�tür. “Manzum Tekerlemeler”in, bu
çal��maya dahil edilmeyen varyantlar� da dü�ünüldü�ünde; “Manzum
Tekerlemeler”in say�s�n�n daha da artaca�� aç�kt�r. “Manzum Tekerlemeler”in
varyantlar�n�n say�ca fazlal���n�n en önemli nedeni ise; oyun tekerlemeleri içinde,
yap�ca üretime en uygun tekerlemeler olmalar�d�r. “Manzum-Mensur Kar���k
Tekerlemeler”in ise, birçok yaz�l� kayna�a “manzum tekerlemeler” �eklinde geçti�i
görülmü�tür. Bu tekerlemelerin bizim çal��mam�zda “Manzum-Mensur Kar���k
Tekerlemeler” olarak de�erlendirilmesinin sebebi, bu tekerlemelerin hem düzyaz�
(mensur) hem de �iir (manzum) özellikleri göstermeleridir. “Manzum-Mensur
Kar���k Tekerleme” metinleri, ikili konu�ma diyaloglar� �eklinde geli�ti�i için
mensur (düzyaz�) özellik gösterirken; ayn� tekerleme metinlerinin sonunda yer alan
198
tam ve yar�m kafiyelerin bulunmas� da, bu metinlerin manzum (�iir) bir yap�ya da
sahip oldu�unu göstermi�tir. �ki farkl� yap� özelli�inin daha belirgin bir hale
getirilebilmesi için, bu tekerlemeler “Manzum-Mensur Kar���k Tekerlemeler” ba�l���
alt�nda toplanm��t�r.
“Manzum Tekerlemeler” ba�l��� alt�nda de�erlendirilen; “Oyun Öncesinde
Söylenen Tekerlemeler”, “Oyun S�ras�nda Söylenen Tekerlemeler”, “Oyun
Sonras�nda Söylenenen Tekerlemeler” ile “Ba��ms�z Oyun Tekerlemeleri”nin
yüzdelik oranlar�na bak�ld���nda; “Oyun Öncesinde Söylenen Tekerlemeler”in,
di�erlerine (oyun s�ras�, oyun sonras� ve ba��ms�z tekerlemeler) oranla, daha fazla
oldu�u görülüyor.
Ayr�ca, “Oyun Öncesinde Söylenen Tekerlemeler” bölümünde
de�erlendirdi�imiz; “Oyuna Davet (Ça��rma) Tekerlemeleri, Ebe Seçme
Tekerlemeleri (Say��macalar) ve E� Seçme Tekerlemeleri”ndeki say�ca fazlal���n,
“Ebe Seçme Tekerlemeleri (Say��macalar)”nde oldu�u görülmü�tür. Bu sonuç
kar��m�za ilginç bir tablo ç�kartmaktad�r:
“Oyun” kavram� çocuklar için bu kadar önemli bir yere sahip ise, neden
“Oyun S�ras�nda Söylenen Tekerlemeler” de�il de, “Oyun Öncesinde Söylenen
Tekerlemeler” daha fazla yer tutmaktad�r? Bu durum, �u �ekilde aç�klanabilir:
Ba�lang�çta, oyun kurulaca�� zaman, ilk olarak oyunda belli i�levleri bulunan
“ebe” seçilecektir. Bu a�amada, oyundaki rollerin, tesadüfen da��t�lmas� (adaletli bir
rol da��t�m� yap�labilmesi için) esast�r. Ama özellikle lider durumunda olan, oyun ve
oyuncu seçiminde etkili olan, tekerlemeyi (say��macay�) okuyan ya da tak�m� kuran
çocuklar�n;
a. kendini ve arkada�lar�n� kay�rmak,
b. istenilmeyen rollerden kurtulmak,
c. sevilen kimseleri tak�ma almak
için, kural d��� yollara ba�vurdu�u ve “hile” yapt��� görülür.
199
Bu “hile”, ebe seçme tekerlemelerinin bilinçli olarak uzat�lmas� ve söylenen
tekerlemeye yeni sözlerin kat�lmas�d�r. Böylelikle, say��macay� yönlendiren (lider,
oyun kurucu) ki�i taraf�ndan, istenilen ki�ilerin seçilmesi sa�lanm�� olur. Bunun
sonucunda da, tekerlemeye yeni sözcükler eklenerek, mevcut tekerleme de�i�tirilmi�
ve “yeni bir tekerlemenin do�mas�na” zemin haz�rlanm�� olur.
Ancak bu olumsuz durum (kural d��� oyuncu seçimi), di�er oyuncular
taraf�ndan sezildi�inde, genellikle seçime itirazlarla kar��la��l�r. Bu anla�mazl�k ise,
ba�ka bir tekerlemenin söylenmesiyle çözüme kavu�ur. Bu bilgilerden hareketle,
oyun öncesinde söylenen, “Ebe Seçme Tekerlemeleri (Say��macalar)”nin say�ca
fazlal���n�, bu �ekilde aç�klayabiliriz.
Manzum Tekerlemelerin “D�� Yap�s� Bölümünde”, “Yap�lar�nda Kararl�l�k
Gösteren Tekerlemeler”in, “Yap�lar�nda Kararl�l�k Göstermeyen Tekerlemeler”e
oranla daha az oldu�u görülmü�tür. Buna göre çocuk tekerlemelerinin, daha çok
“karars�z bir yap�da” oldu�unu söyleyebiliriz. Bu tekerleme metinlerinin,
a. “çocuklar�n” ilk �iir denemeleri olmas�,
b. ana dillerine henüz tam olarak vâk�f olamamalar�,
c. �iire ait unsurlar olan kafiye, hece ölçüsü gibi bilgileri, ya�lar� gere�i
henüz edinememi� olmalar� dolay�s�yla, bu sonuç (yap� karars�zl���) ortaya
ç�kmaktad�r.
Ayr�ca, “Manzum Tekerlemelerin �ç Yap�s�”n�n de�erlendirildi�i bölümde;
“Söz De�eri Öne Ç�kan Tekerlemeler”in, “Ses De�eri Öne Ç�kan Tekerlemeler”den
say�ca daha fazla oldu�u tespit edilmi�tir. Bu tespit, bizi bir konuda yan�ltmamal�d�r:
Söz de�eri öne ç�kan tekerlemelerin içinde, anlamca kar��l��� bulunan
kelimelerin kullan�lm�� olmas�; bu tekerlemelerin “müstakil bir konuya sahip
oldu�u ve anlaml� bir metin bütünlü�ü” olu�turdu�u izlenimini vermemelidir. Çünkü
çocuk, do�as� gere�i (çocuk zihninin kurals�zl���, hayal dünyas�n�n s�n�rs�zl���), bu
kayg�lardan uzakt�r. Gerek d�� yap�daki “yap� karas�zl���” ve gerekse iç yap�daki
“metin bütünlü�ünün olmay���”, çocu�un kendi dünyas�na ait kelimeleri bir araya
getirirken �ekil ya da anlam kayg�s� çekmedi�ini göstermektedir.
200
Bu verilerden hareketle, inceledi�imiz tekerleme metinlerinin; çocuk
muhayyilesinin, kendi özgün üretimleriyle bir araya getirdi�i ses, sözcük veya
sözcük gruplar�ndan olu�an; ço�unlukla yap�lar�n�n karars�zl��� ve konu
bütünlü�ünden yoksun olu�lar� nedeniyle, “metin bütünlü�ü” göstermeyen ve
sözcü�ün anlam�ndan çok, ça�r���mlar�n�n yaratt��� ahenge dayanan, “ilk metin
denemeleri” oldu�unu söylemek mümkündür. Sonuç olarak, çocuklar�n üretmi�
oldu�u bu tekerlemelerde; yap� kusurlar�n�n ya da eksikliklerin mevcut olu�u, edebî
anlamda olumsuz bir görüntü ortaya ç�karsa da, çocu�un dünyas�nda bunun fazlaca
bir önemi yoktur. Çünkü çocuk zihninin s�n�rs�zl���, bu edebî kal�plar�n d���ndad�r.
201
Grafik I (Oyun Tekerlemelerin Bölümlere Göre S�n�fland�r�lmas�)
45%
7%
48%
ManzumTekerlemeler
Manzum-MensurTekerlemeler
MensurTekerlemeler
� Manzum Tekerlemeler % 45 (317 adet) � Manzum-Mensur Kar���k Tekerlemeler % 7 (48 adet) � Mensur Tekerlemeler % 48 (335 adet)
Toplam : 700 adet Oyun Tekerlemesi
Grafik II (Manzum Tekerlemelerin Alt Bölümlerinin S�n�fland�r�lmas�)
61%14%
5%
20%
Oyun Öncesi
Oyun S�ras�
Oyun Sonras�
Ba��ms�zTekerlemeler
� Oyun Öncesinde Söylenen Tekerlemeler % 61 (194 adet) � Oyun S�ras�nda Söylenen Tekerlemeler % 14 (45 adet) � Oyun Sonras�nda Söylenen Tekerlemeler % 5 (15 adet) � Ba��ms�z Tekerlemeler % 20 (63 adet)
Toplam : 317 adet Manzum Tekerleme
Grafik III (Oyun Öncesinde Söylenen Tekerlemelerin Alt Ba�l�klar�n�n S�n�fland�r�lmas�)
3%
92%
5%
Oyuna DavetTekerlemeleri
Ebe SeçmeTekerlemeleri(Say��macalar)
E� SeçmeTekerlemeleri
� Oyuna Davet (Ça��rma) Tekerlemeleri % 3 (5 adet) � Ebe Seçme (Say��macalar) Tekerlemeleri % 92 (179 adet) � E� Seçme Tekerlemeleri % 5 (10 adet)
Toplam : 317 adet Manzum Tekerleme
202
Grafik IV (Manzum Tekerlemelerin D�� Yap�s�n�n S�n�fland�r�lmas�)
18%
82%
Yap�lar�ndaKararl�l�kGösterenTekerlemeler
Yap�lar�ndaKararl�l�kGöstermeyenTekerlemeler
�Yap�lar�nda Kararl�l�k Gösteren Tekerlemeler % 18 (58 adet) �Yap�lar�nda Kararl�l�k Göstermeyen Tekerlemeler % 82(29 adet)
Toplam : 317 adet Manzum Tekerleme
Grafik V (Manzum Tekerlemelerin �ç Yap�s�n�n S�n�fland�r�lmas�)
� Ses De�eri Öne Ç�kan Tekerlemeler % 12 (37 adet) � Söz De�eri Öne Ç�kan Tekerlemeler % 88 (280 adet)
Toplam : 317 adet Manzum Tekerleme
12%
88%
Ses De�eriÖne Ç�kanTekerlemeler
Söz De�eriÖne Ç�kanTekerlemeler
203
KAYNAKÇA
Abdülkadir Mü�fika, (1930), “Mara�’ta Çocuk Oyunlar�”, Halk Bilgisi Haberleri, S.11,
173-175.
Abdülaziz Bey, (2002), Osmanl� Âdet, Merâsim ve Tâbirleri, (Haz. Kâz�m Ar�san-Duygu
Ar�san Günay), Tarih Vakf� Yurt Yay�nlar�, �stanbul.
ACAR, �smail Hakk�, (1974), “Zara Çocuk Oyunlar�-II”, Sivas Folkloru, S.12, 8.
_______, (1975), “Tekerlemeler”, Zara Folkloru, S.30, 12-13.
_______, (1990), Zara Folkloru, Öz Emek Matbaas�, Sivas.
AKALIN, L.Sami, (1984), Edebiyat Terimleri Sözlü�ü, Varl�k Yay�nlar�, �stanbul.
AKKAYA, Nevin, (1989), “Tekerlemelerin Çocuklar Üzerindeki Etkileri”, Milli Kültür,
S.66, 55-56.
_________, (1989), “Tekerlemelerin Çocuklar Üzerindeki Etkileri”, Uluda�
Üniversitesi E�itim Fakültesi Dergisi, S.2, 75-78.
AKSOY, Ömer As�m, (1993), Atasözleri Sözlü�ü, �nk�lap Yay�nlar�, �stanbul, C.I.
_________, (1993), Deyimler Sözlü�ü, �nk�lap Yay�nlar�, �stanbul, C.II.
AKYÜZ, Miktat, (1977), Çocuk Tekerlemeleri, Gayret Bas�mevi, Malatya.
ALKAN, Seviye, (1971) “Tekerlemeler”, Folklor, S.23-24, 20-37.
ALPTEK�N, Ali Berat, (1981), “Silifke’de Derlenen Tekerlemeler”, Türk Folkloru, S.20-
21, 16-17.
ALBAYRAK, Nurettin, (1983), Folklorumuz ve Erzincan, Erzincan, Erdav Kitabevi.
Anabritannica Genel Kültür Ansiklopedisi, (1986), �stanbul, C.20.
AND, Metin, (1962), “Orta Oyununda Tekerleme”, Türk Folklor Ara�t�rmalar�, S.50,
2601-2603.
_______, (1985), Geleneksel Türk Tiyatrosu, �nk�lap Kitabevi, �stanbul.
ARISAN, Günay Duygu, (1980), Keban Baraj Gölü Yöresi Halkbilim Ara�t�rmalar�,
Orta Do�u Teknik Üniversitesi Keban Projesi Yay�nlar�, Ankara.
ARSUNAR, Ferruh, (1955), Türk Çocuk Oyunlar�ndan Örnekler, Maarif Bas�mevi,
�stanbul.
_______, (1962), Gaziantep Folkloru, Milli E�itim Bakanl��� Eski Eserler ve Müzeler
Ûmûm Müdürlü�ü Yay�mlar�, �stanbul.
ARTAN, Gündüz, (1963), “Gülnar’da Derlenen Tekerlemeler”, Türk Folklor
Ara�t�rmalar�, S.169, 3150.
ARTUN, Erman, (1977), “Tekirda� Tekerlemeleri”, Folklora Do�ru, S. 45, 37-40.
_______, (1978), Tekirda� Folklor Ara�t�rmas�, Tem Ofset, �stanbul.
_______, (1997), Türk Halk Edebiyat�na Giri�, Kitabevi Yay�nlar�, �stanbul.
ATAMAN, Sadi Yaver, (1934), “Gode Gode ve Albayrak”, Halk Bilgisi Haberleri, S.38,
27-29.
204
ATILGAN, Halil; ACET Mehmet, (2001), Harran’da Bir Türkmen Köyü: K�sas, Kültür
Bakanl��� Yay�nlar�, Ankara.
AYDEM�R, Orhan, (1965), “K�z�lören Köyü Tekerlemeleri”, Türk Folklor Ara�t�rmalar�,
S. 186, 3620-3622.
AYRAL, M. Naci, (1936), “Çocuk Oyunlar�”, Halk Bilgisi Haberleri, S.58, 159-160.
BAKIRCI, Selahattin, (2003), Afyon �l Merkezinin Halk Edebiyat� ve Folklorik
Unsurlar�, Mu�la, (Yay�mlanmam�� Lisans Tezi).
BALTUTAN, Serap, (1995), Do�u ve Güney Do�u Anadolu’da Çocuk Oyunlar�, �stanbul,
(Yay�mlanmam�� Sanatta Yeterlilik Tezi).
BARAN, Musa, (1974), “Folklorda Çocuk Oyunlar� ”, I. Uluslararas� Türk Folklor
Semineri Bildirileri, Ba�bakanl�k Bas�mevi, Ankara, 340-343.
_______, (1977), “Çocuklar� �lk Oyunlar�”, I. Uluslararas� Türk Folklor Kongresi
Bildirileri (Halk Müzi�i-Oyun-E�lence), C.III, Kültür Bakanl��� Milli Folklor Ara�t�rma Dairesi
Yay�nlar�, Ankara, 129-141.
_______, (1999), Çocuk Oyunlar�, Kültür Bakanl��� Yay�nlar�, Ankara.
BARAZ, Nesrin, (1998), Halk Bilimine Genel Bak��, Anadolu Üniversitesi Yay�nlar�,
Eski�ehir.
BA�ARAN, Hanifi, (1993), 50 Y�l Öncesinin Çocuk Oyunlar�, Yorum Matbaac�l�k,
Ankara.
BA�GÖZ, �lhan, (1993), Türk Bilmeceleri II, Kültür Bakanl��� Yay�nlar�, Eski�ehir.
BAYRI, Mehmet Halit, (1964), “Kay�kç� Kul Mustafa’ya Ait Bir Tekerleme”, Türk Folklor
Ara�t�rmalar�, S.182, 3528.
______, (1972), �stanbul Folkloru, Baha Matbaas�, �stanbul.
BEYSANO�LU, �evket, (1993), “Diyarbak�r Halk Kültüründe Baz� Çocuk Hastal�klar� ve
Tedavi Yöntemleri ile Ninniler, Tekerlemeler Çocuk Oyunlar�”, Ziya Gökalp, S. 71, 33-62.
_________, (1995), Diyarbak�r Folklorunda Gelenekler-Görenekler-Âdet ve �nanmalar,
Folklor Ara�t�rmalar� Kurumu Yay�nlar�, Ankara.
B�RDO�AN, Nejat, (1970), “Köro�lu Anlat�mlar�nda Deyimler, Atasözleri, Tekerlemeler”,
Türk Folklor Ara�t�rmalar�, S.249, 5600-5602.
BORATAV, Pertev Naili, (1992), Zaman Zaman �çinde, Adam Yay�nlar�, �stanbul.
__________, (2000), Tekerleme, Tarih Vakf� Yay�nlar�, �stanbul.
__________, (2003), 100 Soruda Türk Halk Edebiyat�, �stanbul.
BORCAKLI, Ahmet, (1975), “Okul Öncesi Dönemde Çocuk ve Müzik �li�kileri”, Türk
Folklor Ara�t�rmalar�, S.315, 7449-7452.
BOZDO�AN, Mehmet, (1954), “Çukurova'dan Tekerlemeler”, Türk Folklor
Ara�t�rmalar�, S.55, 879.
_________, (1954), “Çukurova'dan Tekerlemeler”, Türk Folklor Ara�t�rmalar�, S.58, 922.
BOZY���T, Esat, (1986), “Yan�ltmaçlar”, Türk Folkloru, S.79, 7-9.
Büyük Larousse Sözlük ve Ansiklopedisi, (1986), �stanbul, C.18.
205
CAFERO�LU, Ahmet, (1994), Anadolu Dialektolojisi Üzerine Malzeme II, TDK
Yay�nlar�, Ankara.
CENG�Z, Serpil Aygün, (1996), Karadeniz Ere�lisi Örne�inde Çocuk Oyunlar�n�n Halk
Bilimsel Aç�dan �ncelenmesi, Ankara, (Yay�mlanmam�� Yüksek Lisans Tezi).
CEYLAN, Muzaffer, (1979), Mustafa Kemal Pa�a’da Çocuk Bilimi, ODTÜ Türk
Halkbilimi Toplulu�u Yay�nlar�, Ankara.
CIRIK, Recep, (1977), “Çank�r�’dan Tekerlemeler”, Türk Folklor Ara�t�rmalar�, S.330,
7885.
ÇELEB�O�LU, Amil, (1982), Türk Ninniler Hazinesi, Kitabevi Yay�nlar�, �stanbul.
ÇELEB�O�LU, Amil; ÖKSÜZ, Yusuf Ziya, (1995), Türk Bilmeceler Hazinesi, Kitabevi
Yay�nlar�, �stanbul.
Ç�ÇEKL�O�LU, Ali, (1966), Çocuklara En Güzel Tekerlemeler, Kanaat Matbaas�, Afyon.
Ç�NE, Hamit, (1989), Burdur’dan Damlalar, Uyan Matbaas�, �zmir.
ÇONGUR, H. R�dvan, (1999), Söz Sanat� ve Güzel Söz Söyleme, TRT Radyo Televizyon
Kurumu Yay�nlar�, Ankara.
DEM�RAY, Güner, (1960), “Gemerek Folkloru:Çocuk Oyunlar� ve Tekerlemeler”, Türk
Folklor Ara�t�rmalar�, S.129, 2132-2133.
_________, (1961), “Ay ve Gün Üstüne”, Türk Folklor Ara�t�rmalar�, S.141, 2372.
_________, (1979), “Sivas, Çepni, Gemerek’ten Tekerlemeler”, Türk Folklor
Ara�t�rmalar�, S.161, 2930-2933.
_________, (1979), “Masal ve Oyun Tekerlemeleri”, Sivas Folkloru, S.78, 13-15.
DEM�RC�O�LU, Yusuf Ziya, (1934), Anadolu’da Eski Çocuk Oyunlar�, �kbal
Kütüphanesi.
Derleme Sözlü�ü, (1978), Türk Dil Kurumu Yay�nlar�, Ankara, C.10.
Dictionnaries Le Robert, (1989), Paris.
Die Cambridge Enzyklopädie der Sprache, (1995), Campus Verlag, Frankfurt Newyork.
D�LÇ�N, Cem, (1997), Örneklerle Türk �iir Bilgisi, TDK Yay�nlar�, Ankara.
D�R�M, Aygören, (1998), Parmak Oyunlar� Tekerlemeler Bilmeceler, Esin Yay�nevi,
�stanbul.
DOR, Rémy, (1998), Comt�nes De Turqu�e Türkiye Say��malar�, Éditions Isis, �stanbul.
DULKAD�R, Hilmi, (1989), “Mersin’de Derlenen Tekerlemeler”, �çel Kültürü, S.9, 8-13.
DUMLUCA, Halil, (1976), “Divri�i’de Ebe Ç�karma Tekerlemeleri”, Sivas Folkloru, S.39,
16-17.
__________, (1980), “Tekerlemeli Mektup”, Türk Folkloru, S.9, 20.
DUYMAZ, Ali, (2002), �rfan� Arzulayan Sözler Tekerlemeler , Ankara.
EKER, Gülin, (1990), Karaören Köyü Folkloru, Ankara, (Yay�mlanmam�� Lisans Tezi).
ELÇ�N, �ükrü, (1968), “Sivas Çocuk Oyunlar�”, Türk Folklor Ara�t�rmalar�, S.229, 5045-
5046.
206
________, (1968), “Sivas Çocuk Oyunlar�-II”, Türk Folklor Ara�t�rmalar�, S.230, 5069-
5070.
________, (1969), “Çorum’da Oynanan Üç Çocuk Oyunu”, Türk Folklor Ara�t�rmalar�,
S.245, 5484-5485.
________, (1971),“Erzincan Çocuk Oyunlar�”, Türk Folklor Ara�t�rmalar�, S.266, 6085-
6086.
________, (1990), Türkiye Türkçesinde Maniler, Türk Kültürünü Ara�t�rma Enstitüsü
Yay�nlar�, Ankara.
________, (2000), Halk Edebiyat�na Giri�, Akça� Yay�nlar�, Ankara.
ELMASYAZAR, Hüseyin, (1959), “Çocuk Tekerlemeleri Üzerine”, Köy ve E�itim
Dergisi, S.60-61, 28-29.
ERDENTU�, Nermin, (1983), Hal Köyü’nün Etnolojik Tetkîki, Ankara Üniversitesi
DTCF Yay�nlar�, Ankara.
ERDO�DU, Ata, (1992), Kastamonu Folkloru-I, Kültür Bakanl��� Yay�nlar�, Kastamonu.
ERTEK�N, Filiz, (1970), “Çocuk Oyunlar�”, Halk Bilgisi Haberleri, S.13-14-15, 54-56.
ESEN, Ahmet �ükrü, (1999), Anadolu Türküleri, (Haz. Pertev Naili Boratav; Fuat
Özdemir), Kültür Bakanl��� Yay�nlar�, Ankara.
ES, Selçuk, (1963), “Konya Tekerlemeleri”, Türk Folklor Ara�t�rmalar�, S.173, 3253-
3254.
GAZ�M�HAL, Râg�p Mahmut, (1960), “Bebek ve Oyun”, Türk Folklor Ara�t�rmalar�,
S.130, 2142- 2144.
GENÇTÜRK, �smail, (1962), “Sorgun Köyü Saklambaç Oyunu”, Türk Folklor
Ara�t�rmalar�, S.151, 2642.
_________, (1952), “Tekerlemeler Nerede Nas�l ve Ne Zaman Söylenir?”, Türk Folklor
Ara�t�rmalar�, S.32, 492-494.
GÖKÇEO�LU, Mustafa, (1987), “Tekerlemelerimiz”, II. Halk Bilimi Sempozyumu,
KKTC Milli E�itim Kültür Gençlik ve Spor Bakanl��� Yay�nlar�, Ankara, 194-221.
GÖK�EN, Enver Naci, (1956), “Tekerlemeler”, Türk Dili, S.54, 367-371.
GÖNÜLLÜ, Ali R�za, (1998), Alanya Folklorundan Derlemeler, Derya Ofset Matbaac�l�k,
Alanya.
GÖRKEM, �smail, (1986), “Adana ve Kahramanmara�’tan Derlenen Tekerlemeler-I”, Türk
Folkloru, S.82-83, 9-12.
_________, (1986), “Adana ve Kahramanmara�’tan Derlenen Tekerlemeler-II”,. Türk
Folkloru, S.84, 25-27.
GÖZAYDIN, Nevzat, (1985), “Tekerlemeler, Yan�ltmacalar, Çocuk Oyunlar�”, Türk Dili
(Çocuk Edebiyat� Özel Say�s�), S.400, 336-343.
__________, (1989), “Anonim Halk �iiri Üzerine”, Türk Dili, Türk �iiri Özel Say�s� II
(Halk �iiri), S.445-450.
207
GÜNAY, Duygu Ar�san, (1980), Keban Baraj Gölü Yöresi Halkbilim Ara�t�rmalar�, Orta
Do�u Teknik Üniversitesi Keban Projesi Yay�nlar�, Ankara.
GÜNDÜZ, �brahim, (1988), Karap�nar Folkloru, Karap�narl�lar Yard�mla�ma ve
Dayan��ma Derne�i Yay�nlar�, Konya.
GÜVER, Mehmet, (1970), “Kadirli’nin A�a�� ve Yukar� Karakütük Köyleri Tekerlemeleri”,
Türk Folklor Ara�t�rmalar�, S.246, 5003.
HAFIZ, Nimetullah, (1977), “Prizren’de Türk Tekerlemeleri”, Sivas Folkloru, S.51, 13-16.
HAT�BO�LU, Vecihe, (1981), Türk Dilinde �kileme, TDK Yay�nlar�, Ankara.
�L�Ç, Jarko, (1968), “Yugoslav Folklorunda Türk Dili ve Tekerlemelerinin Tesiri: El Yap�m�
H�rvat Bebeklerinin Adlar�n�n Kayna��”, Türk Folklor Ara�t�rmalar�, S.223, 4669-4670.
�NANÇ, Talat, (1971), “Tekerlemeler”, Folklora Do�ru, S.12, 16-21.
��Ç�LER, Salim Sami, (1964), “Tekirda�’da Çocuk Oyunlar�”, Türk Folklor
Ara�t�rmalar�, S.179, 3439-3444.
�VG�N, Hayrettin, (1980), “ �ki Tekerleme”, Türk Folkloru, S.6, 15.
KAD�RO�LU, Mahmut, (1964), “Kolay’dan �lenç, Tekerleme, Maniler”, Türk Folklor
Ara�t�rmalar�, S.177, 3382-3383.
KAPLANO�LU, Raif, (2001), Orhangazi Folkloru, Avrasya Etnografya Vakf� Yay�nlar�,
Bursa.
KARTAL, Numan, (1963), “Halk Edebiyat�nda Tekerlemeler”, Türk Folklor
Ara�t�rmalar�, S.170, 3179-3181.
KAYGILI, Osman Cemal, (1940), “Halk Tabir ve Tekerlemeleri”, Halkbilgisi Haberleri
Mecmuas�, Ankara, S.100, 92-96.
KAYA, Do�an, (1940), “Halk Tabir ve Tekerlemeleri”, Halkbilgisi Haberleri Mecmuas�,
S.101, 117-121.
________, (1940), “Halk Tabir ve Tekerlemeleri”, Halkbilgisi Haberleri Mecmuas�, S.103,
182-184.
________, (1979), “Folklorumuzda Yan�ltmacalar”, Sivas Folkloru, S.72-73, 18.
________, (1985), “Sivas Ac�yurt Köyü Seyirlik ve Çocuk Oyunlar�”, Türk Folkloru, S.67,
21-23.
________, (1999), Anonim Halk �iiri, Akça� Yay�nlar�, Ankara.
KIRMAN, (Ümral), (1998), Mu�la Türküleri (Metin Toplama ve Tasnif), Mu�la,
(Yay�mlanmam��Yüksek Lisans Tezi).
KIVANÇ, �smail, (1979), Mustafa M�st�k Tekerlemeler, Bük Yay�n Da��t�m, �zmir.
K�Z�RO�LU, Ilgar, (1947), “Çocuk Masallar�ndan Önce Söylenen Dö�emelerden �kisi”,
Türk Halkbilgisi Haberleri, S.125, 28.
KO�AY, Hamit, (1935), Ankara Budun Bilgisi, Ankara Halkevi Dil Tarih-Edebiyat �ubesi
Ne�riyat�, Ankara.
KOZ, M. Sabri , (1971), “Oyun Tekerlemeleri”, Türk Folklor Ara�t�rmalar�, S.258, 5859-
5860.
208
_________, (1974), “Oyun Tekerlemeleri-I”, Türk Folklor Ara�t�rmalar�, S. 301, 7072-
7073.
_________, (1975), “Oyun Tekerlemeleri-II”, Türk Folklor Ara�t�rmalar�, S. 312, 7374.
_________, (1979), “Ekinözü Çocuk Oyunlar�”, Türk Folklor Ara�t�rmalar�, S.354, 8542-
8543.
LÜLEC�, Zehra, (2003), Afyon �l Merkezinin Halk Edebiyat� ve Folkloru, Mu�la,
(Yay�mlanmam�� Lisans Tezi).
Meydan Larousse, (1969), �stanbul, C.12.
M�RZEYEV, Mikay�l; KUL�YEV, Eziza�a, (1992), Azeri Tekerlemeleri, Türk Dünyas�
Ara�t�rmalar� Vakf�, �stanbul.
Mümtâz Tâlât, (1931), “Kastamonu Çocuk Oyunlar�nda Say�lan Say�lar”, Halk Bilgisi
Haberleri, S.19, 157-159.
NUTKU, Özdemir, (1997), Meddahl�k ve Meddah Hikâyeleri, Atatürk Kültür Merkezi
Ba�kanl��� Yay�nlar�, Ankara.
O�UZER, �eyda, (1974), “Çubuk’un K�z�löz Köyü’nde Kalayc� Çocuk Oyunu”, Türk
Folklor Ara�t�rmalar�, S.302, 7090.
O�UZO�LU, Yusuf; ÜSTÜNOVA Kerime, (2002), “Bursa Halk Kültürü”, Uluda�
Üniversitesi I. Bursa Halk Kültürü Sempozyumu, C.2, Bursa, 513-522.
OKAYER, Mevlüt, (1971), “Van Tekerlemeleri”, Halkevleri Dergisi, S. 58, 19.
ONAY, Ahmet Tâlât, (1996), Türk Halk �iirlerinin �ekil ve Nev’i, (Haz. Cemal Kurnaz),
Ankara.
ORTA, Nedim, (1967), “Demircidere’den �ki Çocuk Oyunu”, Türk Folklor Ara�t�rmalar�,
S.210, 4307-4308.
ÖNAL, Mehmet Naci, (2002), “Türkçe’nin E�itimi ve Ö�retiminde Oyun Tekerlemelerinin
Yeri ve Önemi”, Mu�la Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S.9, 133-149.
ÖRNEK, Sedat Veyis, (1979), Geleneksel Kültürümüzde Çocuk, Türkiye �� Bankas�
Kültür Yay�nlar�, Ankara.
ÖZEN, Kutlu, (1977), “Sivas ve Çevresinde Çocuk Oyunlar� -9-”, Sivas Folkloru, S.49, 17-
18.
______, (1977), “Sivas ve Çevresinde Çocuk Oyunlar� -11-”, Sivas Folkloru, S.51, 18.
______, (1977), “Sivas ve Çevresinde Çocuk Oyunlar� -12-”, Sivas Folkloru, S.52, 21-23.
ÖZERG�N, M. Kemal, (1967), “Elim Elim Epelek Oyunu”, Türk Folklor Ara�t�rmalar�,
S.219, 4563-4564.
ÖZ�Ç, Nevin, (2000), Ula Merkez ve Gökova (Akyaka) Beldesi Folkloru, Mu�la,
(Yay�mlanm�� Lisans Tezi).
ÖZHAN, Mevlüt, (1997), Türkiye’de Çocuk Oyunlar� Kültürü, Ankara.
ÖZKAN, �sa, (1991), “Yalanlamalar ve Tekerlemeler”, Türk Kültürü, S.341, 21-33.
209
ÖZSEVEN, Adil, (1945), “�stanbul’da Çocuk Oyunlar�”, Folklor Postas�, S.6, 12.
ÖZTELL�, Cahit, (1958), “Çocuk Oyunlar�nda Ebe Ç�karma Tekerlemeleri”, Türk Folklor
Ara�t�rmalar�, S.108, 1721-1722.
________, (1958), “Çocuk Oyunlar�nda Ebe Ç�karma Tekerlemeleri”, Türk Folklor
Ara�t�rmalar�, S.109, 1742-1743.
ÖZTÜRK, Cafer, (1961), “�eyh Osman Köyünde Çocuk Tekerlemeleri”, Türk Folklor
Ara�t�rmalar�, S.138, 2311-2312.
PEKSÖZ, Fatih, (2001), Konya �li Halkiyyât ve Harsiyyât�-II, Mu�la, (Yay�mlanmam��
Lisans Tezi).
SAATÇ�, Suphi, (1992), “Kerkük’ten Derlenen Çocuk Oyunlar�”, IV. Milletleraras� Türk
Halk Kültürü Kongresi Bildirileri (Halk Müzi�i, Oyun E�lence), C.III, Kültür Bakanl��� Halk
Kültürlerini Ara�t�rma ve Geli�tirme Genel Müdürlü�ü Yay�nlar�, Ankara, 229.
SAKAO�LU, Saim, (1973), “Folklor ve Halk Edebiyat� Aras�ndaki Münasebetler”, Türk
Folklor Ara�t�rmalar�, S.282, 6528-6531.
SAKAO�LU, Yurdanur, (1980), Çocuklara ve Gençlere Oyunlar ve E�lenceler, Kültür
Bakanl��� Yay�nlar�, Ankara.
SARIKAMI�, Veli, (1977), “Harput’ta Masal Tekerlemeleri”, Sivas Folkloru, S.49, 15-16.
SAYLIK, Ömer, ( 1999), Burdur/Bucak/U�urlu ve Yuva Köylerinin Halk Edebiyat�
Ürünleri ve Folklorik Unsurlar�, Mu�la, (Yay�mlanmam�� Lisans Tezi).
SEZG�N, Dinçer, (1959), “Tekerlemeler”, Türk Dili, S.88, 207-211.
SURAL, Mahmut, (1965), “Konya Türkü ve Tekerlemeleri”, Türk Folklor Ara�t�rmalar�,
S.196, 3917.
SÜMER, Mehmet Kadri, (2002), Portakal� Soydum Ba�ucuma Koydum Tekerlemeler,
Bilgi Yay�nevi, Ankara.
�AH�N, Hüseyin, (1989), “Morhaham Çocuk Oyunlar�nda Ebe Seçimi (Say��malar)”, Türk
Folklorundan Derlemeler, Kültür Bakanl��� Milli Folklor Ara�t�rma Dairesi Yay�nlar�, Ankara, 233-
239.
�ENBAY, Nüzhet, (1993), Söz ve Diksiyon Sanat�, Yap� Kredi Yay�nlar�, �stanbul.
�ENKAYA, Mehmet, (1999), Çevremizde Söylenen Tekerlemeler, Milli E�itim Bakanl���
Yay�nlar�, �stanbul.
�emsettin Sami, (1989), Kâmûs-� Türkî, Enderun Kitabevi, �stanbul.
�evket, (1934), “Trabzon Tekerlemeleri”, Halk Bilgisi Haberleri, S. 35, 319.
TALAT, Mümtaz, (1931), “Kastamonu Çocuk Oyunlar�nda Say�lan Say�lar”, Halk Bilgisi
Haberleri, S.19, 157-159.
TAN, Nail, (1981), Çocuklar�m�za Folklor Hazinelerimizden Seçmeler, Ankara.
________, (1999),“Türkiye Türkleri ile Gagauz Türklerinin Çocukluk ve Gençlik Dönemi
Oyunlar� Aras�ndaki Benzerlikler”, Türk Dünyas� �ncelemeleri Dergisi III, Ege Üniversitesi Türk
Dünyas� Ara�t�rma Enstitüsü Yay�nlar�, �zmir, 199-206.
210
TATÇI, Mustafa, (1986), “Tekerleme Gelene�i ve Silvan’da Söylenen Çocuk Tekerlemeleri”,
Türk Folkloru, S.89, 25-26.
TEK�N, Arslan, (1995), Edebiyat�m�zda �simler ve Terimler Sözlü�ü, Ötüken Yay�nlar�,
�stanbul.
The Oxford Dictionary Of Nursery Rhymes, (1998), (Edited by Jona and Peter Ople),
Oxford Universitiy Press, Walton Street , Oxford.
TOKMAKÇIO�LU, Erdo�an, (1983), Çocuk Oyunlar� Tekerlemeler, Bilmeceler, Esin
Yay�nevi, �stanbul.
TOYGAR, Kamil, (1960), “Üregil’de Çocuk Tekerlemeleri”, Türk Folklor Ara�t�rmalar�,
S.127, 2091.
________, (1976), “Çocuk Edebiyat�n�n Kayna�� Folklor”, I. Uluslararas� Türk Folklor
Kongresi Bildirileri, Kültür Bakanl��� Milli Folklor Ara�t�rma Dairesi Ba�kanl��� Yay�nlar�, 342.
TU�RUL, Mehmet, (1977),“Çal Köylerinden Derlenmi� Türkü, Mani, Ninni, �lahi ve
Tekerlemeler Üzerine”, Türk Halkbilim Ara�t�rmalar� Y�ll���, Ankara, 233-287.
________, (1978), “Mahmutgazi Köyü’nden Derlenmi� Oyunlar:2”, Türk Folklor
Ara�t�rmalar�, S.348, 8387-8390.
TURHAN, Salih, (2003), Me�hur Olmu� Türkülerimiz, Alfa Yay�nlar�, �stanbul.
Türk Ansiklopedisi, (1982), “Tekerleme” maddesi, (Haz. Hasan Özdemir), Ankara, C.31.
Türkçe Sözlük, (2005), Türk Dil Kurumu Yay�nlar�, Ankara.
Türk Dili ve Edebiyat� Ansiklopedisi, (1998), Dergâh Yay�nlar�, �stanbul.
Türk Dünyas� El Kitab�, (1992), Türk Kültürünü Ara�t�rma Enstitüsü, C.III, Ankara.
TÜRK�Ç�N, Bilge, (1971), “Kand�ra Tekerlemeleri”, Folklor, S.19-22, 83-87.
_________, (1974), “Çocuk Oyunlar� ve Tekerlemeleri”, Bo�aziçi Üniversitesi Halk Bilimi
Y�ll���, �stanbul, 48-131.
URAL, Yalvaç,(1999), Dil Çevirmece Say��maca Tekerleme, Aksoy Yay�nc�l�k.
USLU, Mustafa, (1989), “Yozgat Tekerleme ve �a��rtmacalar�”, Folklor, S.38, 26-30.
UYGUNER, Muzaffer, (1957), “Kand�ra’da Çocuklardan Derlenen Demet”, Türk Folklor
Ara�t�rmalar�, S,94, 1503.
__________, (1959), “Çocuk Tekerlemeleri Üzerine Bir Kitap”, Türk Folklor
Ara�t�rmalar�, S.120, 1940.
__________, (1984), “Yugoslavya’dan Derlenen Çe�itli Halk Ürünleri”, Türk Folkloru,
S.64, 25.
UYTUN, Göktürk Mehmet, (1993), Tekerlemeler, Cantekin Matbaac�l�k, Ankara.
UZ, Mustafa, (1954), “Çukurova’dan Tekerlemeler”, Türk Folklor Ara�t�rmalar�, S.63,
1006.
ÜNLÜER, Ay�e, (1961), “�stanbul Çocuk Oyunlar�”, Türk Folklor Ara�t�rmalar�, S.145,
2462.
ÜNSAL, �rfan, (1987), “Su �ehrinde Derlenen Çocuk Tekerlemeleri”, Türk Folklorundan
Derlemeler, Kültür ve Turizm Bakanl��� Milli Folklor Ara�t�rma Dizisi Yay�nlar�, Ankara, 203-208.
211
Webter’s New �nternational Dictionary Of The English Language, (1957), G&C Merrian
Company Publishers, Springfield, Mass USA, 2665.
VÂH�T, (1934), “Bolu’da Çocuk Oyunlar�”, Halk Bilgisi Haberleri, S.34, 293-296.
______, (1934), “Bolu’da Çocuk Oyunlar�”, Halk Bilgisi Haberleri, S.39, 52-56.
VARLIK, Bülent, (1973), “Ermenek’ten Say��macalar ve Tekerlemeler”, Türk Folklor
Ara�t�rmalar�, S.283, 6562.
YALMAN (YALKIN), Ali R�za, (1977), Cenupta Türkmen Oymaklar� II, Ankara.
YARDIMCI, Mehmet, (1999), Türk Halk Bilimi ve Edebiyat Ara�t�rmalar�, Ürün
Yay�nlar�, Ankara.
YARDIMCI, Mehmet; TUNCER, Hüseyin, (2001), Çocuk Edebiyat�, Dokuz Eylül
Yay�nlar�, �zmir.
YENER, Cemil, (1975), “Hatay’dan Gelenekler Tekerlemeler”, Türk Folklor
Ara�t�rmalar�, S.307, 7236, 7237.
YET��, Kâz�m, (1993), Bir �stanbul Han�mefendisi Samiha Ayverdi, (Türkçe’nin
Nak��lar�, Atasözü-Deyimler-Tekerlemeler), Kubbealt� Yay�nlar�, �stanbul.
YET��EN, R�za, (1978), “Naldöken Tahtac�lar�nda �nançlar, Bilgiler, Tekerlemeler”, Türk
Folklor Ara�t�rmalar�, S.353, 8517-8518.
YILDIZ, Yusuf, (1985), “Kars’a Özgü Tekerlemeler”, Türk Folkloru, S.6, 15.
YILDIZ, Y�ld�r�m, (1999), Ödemi� ve yöresi Folkloru, Mu�la, (Yay�mlanmam�� Lisans
Tezi).
YÜKSEL, Avni, (1965) “Akda�madeni’nden Tekerlemeler”, Türk Folklor Ara�t�rmalar�,
S.191, 3770.
________, (1965) “Akda�madeni’nden Tekerlemeler”, Türk Folklor Ara�t�rmalar�, S.195,
3874-3875.
YILDIRIM, Ali, (1998), Çayeli Yöresinde Halk Edebiyat� Ürünleri ve Folklorik
Unsurlar, Trabzon, (Yay�mlanmam�� Lisans Tezi).
YILDIRIM, Selçuk, (2003), Tekerleme �ekerleme, U�ur Böce�i Yay�nlar�, �stanbul.
212
KAYNAK K���LER
1 . ÖNAL, Mehmet Naci, Mu�la Üniversitesi, Türk Dili ve Edebiyat�
Bölümü, Ö�retim Üyesi, (özel ar�ivi).
2 . SARIKAYALI Attila, Ku� Dili E�itim Merkezi e�itmeni, (özel ar�ivi).
DERLEMEC�LER
3 . BAKIRCI Selahattin, 1982 Ad�yaman do�umlu, Mu�la Üniverstesi, Türk
Dili ve Edebiyat� Bölümü Ö�rencisi.
4 . DEM�RTA� Kubilay, 1991 Mu�la do�umlu, ortaö�retim ö�rencisi.
5 . GÜLER Despina, 1995 Mu�la do�umlu, ilkö�retim ö�rencisi.
213
TEKERLEMELER�N D�Z�N�
A. ALFABET�K GENEL D�Z�N
Tekerlemenin �lk Dizesi: Tekerleme No:
A a asma, 264
A a asma, 265
A alaylar a bulaylar, 229
Abana’dan Adana’ya…, 366
Aç at yol almaz…, 367
Aç kap�y� bezirgân ba��, 320
Aç kilit, 355
Aç�l susam aç�l, 343
Adam adam�…, 368
Âdeme âdem gerektir…, 369
Ad�n ne, 342
A�ac�n alt�nda bir t�rt�l…, 370
A�açta dut, 317
A�açtaki yemi�leri toplayal�m…, 371
A�lama yavrum a�lama, 272
Ah benim turnam, 226
Ah ne süslü kelebek, 168
Ah�rda be� boz ba�l�…, 372
Ahmedi medi, 285
Ahmetle Mehmet mahkemeye…, 373
Ak balkabak boz balkabak…, 375
Ak kabak, 72
Akan bakan bekriko, 39
Akdeniz, Karadeniz, 269
Aksak sar� sarsak…, 376
Aksaray’da akar çe�me…, 374
Ak�am ebesi, 243
Al karde�im, 239
214
Al �u bir sahan paçay�…, 378
Al �u takatukalar�…, 379
Ala bala, 120
Albo �stirbo, 54
Ald�m verdim, 188
Ali Ekber, 262
Ali Veli, 38
Allah ad�yla ba�layal�m, 169
Allahl�k billahl�k, 73
All� kiraz, 165
All� pulak, 63
Almanya’dan avdet eden…, 377
Alt� kere alt� otuz alt�, 287
Altm�� yetmi�, 9
Ambara vurdum bir kilit, 237
Ambara vurdum bir tekme, 234
Amca çar��da koza…, 380
Amcam bir araba al�p, 381
Ana bene, 121
Anal�ç, 137
Anam ba�da, öküz da�da…, 382
Anan nerde do�urdu?, 318
Annem yo�urt getirdi, 354
Anya manya kumpanya, 99
Anya manya, 55
Anyal� , 14
Arabac� Mahmut, 322
Araban�n tekeri, 11
Arabistan bu�daylar�, 119
Ark a��r a��r akar…, 383
Ast�m mast�m, 190
At� almal� nallamal� da m�…, 384
Att�m tuttum, 189
215
Av avlama, 186
Avalama tavalama, 122
Ay dede Ay dede, 302
Aya��m�n alt� çamur, 240
Aya��m�n alt�nda ça�ala, 250
Aya��m�n alt�nda davul, 241
Aya��m�n alt�nda ne var?, 357
Aya��m�n alt�nda ne var?, 358
Aya��m�n alt�nda ney?, 359
Aydede keçin nerede gezer?, 340
Ayd�n’da incir, 298
Ay� gördüm Allah, 292
Ay�p ettin �emsettin, 258
Ay�e Fatma dinkilim…, 385
Az kaz uz kaz…, 386
Babaeskili babacan Bahri…, 387
Babam yo�urt getirdi, 138
Bak a�z�ma e�riyse e�ri de…, 388
Bakir beldenin bükümlü…, 389
Bala tad� baldad�r…, 390
Bald�ran dallar� balland�r�lmal� m�…, 391
Bal� pekmezi bize, 246
Balkonda hopla, 289
Balkondan atlad�m, 187
Balonlar�n sar�s�, 25
Barni Barni Molozta�, 311
Bast�m kestim, 191
Ba� m� ak…, 392
Ba��m ba��m ba��nda, 268
Be birader buraya bak…, 393
Bedi co, 45
Bel ba��n�n otu…, 397
Ben bademe bakt�m…, 394
216
Ben beni, 193
Ben diyorum Ankara, 261
Benden olan bana gelsin, 185
Beni be�enmeyen mestan…, 395
Benim bir parma��m…, 396
Benim bir ye�il zurnam var, 215
Be� kere be� yirmi be�, 259
B�ld�r, bir b�ld�rc�na…, 398
B�t�rak b�t�rak, 245
Bim bom bim bom, 123
Bindim erik dal�na, 362
Bir armut kestim, 181
Bir ben do, 124
Bir berber bir berbere…, 399
Bir berber bir berbere…, 400
Bir berber bir berbere…, 401
Bir cam, 171
Bir çömlek yo�urdum var…, 402
Bir dalda k�rk kartal…, 403
Bir derede e�ek eti…, 404
Bir derede kuzu eti…, 405
Bir gün bir gün bir çocuk, 224
Bir iki na çukur, 36
Bir iki dingilden, 182
Bir iki üç …on, 48
Bir iki üç buçuk, 65
Bir iki üç dört be� alt� yedi, 37
Bir iki üç dört be� alt� yedi, 66
Bir iki üç dört be�, 43
Bir iki üç sayal�m, 305
Bir iki üç, 194
Bir iki üç, 252
Bir iki üç, 35
217
Bir iki, 113
Bir iki, 178
Bir kat�r var, bir sat�r…, 406
Bir kedi varm��, 90
Bir laf� söylemeli…, 407
Bir para, 173
Bir para, iki para…, 408
Bir pirinci birinci bulu�ta…, 409
Bir tarlaya kemeken ekmi�ler…, 410
Bir ta� att�m, 102
Bir, 118
Bir, iki, üç, dört, 112
Bir, iki, üç, dört, be�, 233
Bir/iki/ üç/ …dokuz, 62
Bircik ikicik üçcük, 101
Bircik ikicik üçcük, 98
Birden ikiden, 100
Birdir bir, 232
Birdir bir, 238
Birdu birdu bir alti, 23
Birem birem, 153
Birem birem, 154
Birem birem, 170
Birem ikem, 19
Biren biren, 162
Birim birim bir alt�, 24
Birim çelik dibinde…, 411
Birincili�ine, 16
Birlim binek, 231
Birlim, 236
Bisiklete bindim, 115
Bisiklete binersin, 271
Biz yedi cüceleriz, 206
218
Bizde bize biz derler…, 412
Bizim bahçede y�lan, 270
Bol bol yiyen…, 413
Bom bom portakali, 83
Boncuklar�m döküldü, 135
Bo�u be� tas…, 414
Bu bankaya eski veznedar…, 415
Bu duvar� malalamal� m�…, 416
Bu evi y�k�p yapsak da m�…, 417
Bu harman� yabalamal� m�…, 418
Bu kap�y� sürmelemeli mi…, 419
Bu masay� mu�ambalamal� m�…, 420
Bu oday� badanalamal� m�…, 421
Bu tarlaya da bir çinik…, 422
Bu terecede dört gök börk…, 423
Bu yap�y� y�k�p yapsak da m�…, 424
Bu yo�urdu mayalamal�…, 425
Bulut gider �ama, 290
Buraya bir ku� gelmi�, 212
Can can çikolata, 335
Cans�z Cemil ceset Cemal’in…, 426
Caylan�r�m cuylan�r�m…, 427
Cebirci Cabir camiinin…, 428
Cemil, Cemile,Cemal, cumalar�…, 429
Ceviz adam, ceviz adam, 216
C�rc�r böce�i çeneli ciciannenin…, 430
Cuma günü olmaz…, 431
Cücü çinici celâlli hoca…, 432
Cücük cücük cümene, 139
Çal kap�y�, çevir mandal�, 230
Çalçene çalg�c� çingene…, 433
Çal� ç�rp�, 58
Çanakl�da çanak var, 291
219
Çapa çapa çaydan geçti…, 434
Çar�k, çorak, dolak…, 435
Çar��da hamam, 301
Çat burada, çat kap�…, 436
Çatala�z�nda çatals�z Çatalcal�…, 437
Çatalca’da çarp�k çoban…, 438
Çatalca’da çatal çoban…, 439
Çatalca’da topal çoban…, 440
Çatlak patlak, 228
Çatt�m çatt�m çapk�na, 204
Çekoslovakyal�la�t�ramad�k…, 441
Çetir çetir çetene, 161
Ç�k ç�kal�m çarda�a, 176
Ç�n ç�n ç�nalt�, 68
�t p�t, 52
�t p�t, 74
�t p�t, 92
Ç�t�rp�t�r han�m�n ç�t�p�t�…, 442
Çift civciv, çift çift civciv…, 443
Çift cüce, çift çift cüce…, 444
Çiftçi çiftin çiftledi…, 445
Çin pon, 211
Çul ard�ndan çomak…, 446
Çuvalda un, 275
Dadalo�lu Darende’den dertop…, 447
Dadayl� dad�m�n Dodurgal�…, 448
Da�dan indi on be�…, 449
Dalda erik, 255
Dam dam damal�, 75
Dama ç�kt�m çal� k�rd�m, 129
Dama girmez, saman yemez…, 450
Damb�r dumbur nerede…, 451
Damdan bir damla dü�tü…, 452
220
Damla damla göl olur…, 453
Dan dan, 214
Danseki dar�seki, 207
Dâr� dünyada delilerle…, 454
Day�m�n o�lunun ad� Memi�, 273
Dazlak di�lek davulcu…, 455
Dede!gönlün nerde?, 326
De�irmencinin biri…, 457
De�irmene girdi köpek…,456
Del deste, 339
Demirciler demir döver tunç olur, 196
Denizi çorba ettik…, 458
Derdim var dert dert üstüne…, 459
Dereden siz gelin…, 460
Derenin bu ba��na ektim…, 461
Derman dedim dert oldu…, 462
Deveci deveci, 337
Deveye biner misin?, 331
D�m d�m da d�m d�m…, 463
Dibi kovuk, kabu�u kal�n…, 464
Didim didim dit dedim…, 465
Do re mi fa sol la si, 312
Do�an do�andan tatl�…, 467
Do�urdum ça�a oldu…, 466
Doktor gelir t�k t�k, 282
Doktor gelir t�k t�k, 97
Dokunma, 95
Dolapta pekmez, 150
Dolu ta� bo�a…, 468
Dom dom kur�unu düm düm…, 469
Dört deryan�n deresini…, 470
Durdu durdu da…, 471
Dükkân� aç bakal�m, 202
221
Ebe ebe gel bize, 87
Ebe ebe ne ar�yorsun?, 330
Ebe tarlana tavuk geldi, 334
Ebeleme debeleme, 49
Edeleme, 184
Edepli edebi edepsizden…, 472
Edin nene, 30
Edin nine bedin nine, 76
Efsun Gandi, 144
Ekme�i ekmekçiye ver…, 473
Ekmek Da�� ekmek olsa…, 474
Ekmek , 50
El ba��m, 4
Elâlem bir ala dana ald�…, 475
Elem bellem, 156
Ele�kirtli ele�tirmen E�ref…, 476
Elif be te se, 266
Elim elim epelek, 34
Elim elim epenek, 172
Ellem bellem, 125
Ellem büllem epelek sepelek, 82
Eller bazlamaland� da…, 477
Eller dana alm�� danalanm��…, 478
Eller dinlendi de…, 479
Eller lahana alm�� lahanalanm��…, 481
Eller pekmezlendi de…, 480
Eller tere terelenmi�…, 482
Ellim mellim, 166
Elma yedi, 33
Elmalar yedi buçuk, 26
Emi� “emin”le memi� “Mehmet”…, 483
En ti ta, 155
En, 46
222
Endeki yemek pi�memi�, 222
Ene den turuva, 51
Ene mene dosi, 103
Ene mene, 126
Ene mene, 134
Ene mene, 159
Engi mengi, 104
Engik mengik, 105
Enna menna, 127
Erkek kel kör kirpi di�i kel kör…, 484
Erkeklerin (k�zlar�n) içinde, 277
Erzurumlu Efruz efendinin…, 485
Esi mes, 56
Eski dostum gelsene, 227
Eteneke meteneke, 77
Ettike, 140
Ev ard�na arpa ektim…, 486
Evde cak cak, 276
Eveleme debeleme, 28
Eveleme develeme, 148
Evimizin ard�nda bir çam…, 487
Evli evine, 247
Evli evine, 249
Evlidali mevlidali, 209
Ey aksak a�ç� Hasan…, 489
Ey a�ç� Abbas…, 488
Ezineli Emin emminin…, 490
Fak�r halam�n alkara…, 491
Falc� falc�ya fend…, 492
Falezli falçatan�n figan eden…, 493
Farfarac� Fikriye ile favorili…, 494
Fatma fas, 313
Fermanl� fabrikatör Fuat Fatin…, 495
223
F�nd�k f�st�k, 149
F�� f�� kay�kç�, 205
F�� f�� kay�kç�, 223
Fil filince, 20
Fillice, 91
Gagavuz ku�unun gagas�…, 496
Gap� g�c�rt�c�land�r�c�lardan m�s�n�z…, 498
Gara gara gartallar…, 497
Geldin geldin gelme…, 499
Gelirse hana bo�…, 500
Gemerek’ten Gediz’e gelen…, 501
Gerekli gereksiz ve gere�ine…, 502
Getirince el getirir…, 503
Gökte ne var?, 341
Gökten bir ku� uçar, 5
Götür küpü dök küpü…, 504
Gözlemecinin gözlü�ü gözcünün…, 505
Gurbet elde bir i� geldi…, 507
Guyuya indim silindim…, 506
Gül dibi gibi, bülbül dili…, 508
Gül güllükte…, 509
Gün gel gün gel, 299
Güneyli girgin gammaz Gâlip…, 510
Güre�te galip gelen Gelibolulu…, 511
Ha bir, ha iki, ha üç, ha dört, 41
Hac� Hac�, 336
Hahamhanede hahamba��…, 514
Hakim hakem…, 512
Hakk� Hakk�’dan hakk�n�…, 513
Ham pazar ekme�i ekme�i, 201
Hamam evi yay�l, yay�l, 195
Hamam önüne vard�n m�?, 352
Handan girdim, 79
224
Haneler haneler, çingene haneler, 329
Hangi renkten istersiniz, 106
Hap� yuttu Haldun…, 515
Haraya girdim, sildim…, 516
Hasesi hüsesi, 71
Havada ay, 256
Havada bulut, 208
Hay�rl�n�n hayr�na…, 517
Hayrabolulu Hamamizâde Hâmit…, 518
Hendek mendek, 18
Her kad�n hanesinin…, 519
Her kim gitmez evine, 242
Herkes evine teker teker, 244
Herkes evine, 248
Herkes evine, 251
Herkes gayganaland� da…, 520
Herkes lahana al�p lahanalanm��…, 521
Herkes m�hlamaland� da…, 522
Hey vurani vurani…, 523
H�mh�m ile burunsuz…, 524
Ho, horizon, 10
Hop hop kadife, 350
Hopal� Hamit’in hop hop…, 525
I�d�r’�n ���l ���l akan…, 526
Iss�z Sivrihisar‘�n sars�nt�s�z…, 527
Ist�kbebe loli, 107
�bibiklerin ibibiklerini…, 528
�bi� ile Memi� mahkemeye…, 529
�bi�’le Memi�, i� mi� dememi�…, 530
��ne att�m denize, 89
��ne batt�, 110
��ne batt�, 254
��ne i�ne, 163
225
��ne iplik, 31
��ne iplik, 8
��ne iplik, 84
��ne iplik, 96
��nem dü�tü yakamdan, 78
��nem mi�nem, 32
�ki emini bir…, 531
�ki gemi geliyor, 363
�kiti pikiti �ikiti ma, 80
�lle samur samur diye…, 532
�ller bazlama yapm�� da…, 533
�ller dizlemelendi de…, 534
�n min ucu dil, 59
�n min , 114
�nbom bom, 160
�nci minci, 6
�nciz minciz, 142
�ndiri mindiri, 108
�ngili mingili boftina, 47
�ni mini dudu mini, 57
�nne mine, 29
�p ip bilmeden, 164
�sa Musa köse…, 535
�stedi�ini söyleyen…, 536
�sveç Norveç Danimarka, 306
�� ister i�ten…, 537
Jamaika’dan jetle gelen…, 538
Japon jiletlerinde…, 539
Jurnalc� Jale ile jeneratörcü…,540
Kabaramazs�n kel Fatma, 278
Kadifeci güzeli, 219
Kâ��tnâme’de kule kap�s�ndaki…, 541
Ka��zmanl� Kemal…, 542
226
Kahve tütün…, 543
Kalbur tekerlendi..., 544
Kambur Kadriye kavanozu…, 545
Kap� ard�nda yar�m ya�l�…, 546
Kap� arkas�na yalak koydum…, 547
Kap�y� k�c�r gatt�r�c�lardan m�s�n…, 548
Kar ya��yor, 300
Kara a�aç, kara a�aç…, 549
Kara burunlu kabaday� Kadir…, 550
Kara kara kartallar…, 551
Kara k�� karl� da�� karla…, 552
Kara k�z�n k�sa kay���n�…, 553
Kara üzümün…, 554
Karao�lan dedi�in bir kara u�ak, 274
Karga karga gak dedi, 179
Kar��daki köprünün alt�nda…, 555
Kar��dan gelen sekil sekiz…, 556
Kartal kalkar dal sarkar…, 557
Kas�mda, Kâz�m’la Kas�m day�m…, 558
Ka����m ka��kt�r, ya�l� pilava…, 559
Kaynana Kars’a, 294
Kaynayan kazan…, 560
Kayseri’nin kazas�nda Kazanc�lar…, 561
Keçi keçi me, 286
Kel keyfince kendi dü�er…, 562
Kelkit’te kekliler Kesmik’e…, 563
Kendirli’den kemençeci…, 564
Keskin k�l�ç k�n�n�…, 565
Ke�kekçinin ke�keklenmemi�…, 566
K�k�rdad�n da m� kurudun…, 567
K�n�kl� k�l�b�k k�rp�nt�…, 568
K�r�khan’daki k�r�kç� ç�k�kç�…, 569
K�rk kantar k�rkar k�rkar…, 571
K�rk kartal, k�rk kanad�…, 572
227
K�rk kartal, k�rk kanad�…, 573
K�rk küp k�rk�n�n da…, 574
K�rk küp, k�rk� da kulpu…, 570
K�rk okka Antep baklavas�…, 575
K�rk tepsi Antep helvas�…, 576
K�rk y�l�n ba��, 577
K�rm�z� bal�k gölde, 315
K�z�n ad� Hediye, 111
Kilisli kikirik kilimci…, 578
Kim osurdu?, 152
Kim t�sk�rd�?, 319
Kin kin ta, 128
Kireç kuyusunda ini� var, 295
Kiri�ten kiri�e kad�n ad�mc�…, 579
Kom�u kom�u huu, 349
Kom�u!... Kom�u!, 351
Kökte ne var?, 321
Köpek nece konu�ur?, 332
Köprü alt�nda serçecikler…, 580
Kösem kösem, 210
Kötü bu kötü…, 581
Kuk kuk du, 263
Kutu kutu pense, 203
Kuzu kuzu me, 86
Küçük asger küçük asger, 200
Küçük dostum gelsene, 213
Küpe küp deyince…, 582
Kürek sap� uzun olur…, 583
Kürekçi küsküyle de�il…, 584
Kürkü mürkü, 288
Kürkü y�rt�k kel kör erkek…, 585
Kürsü etraf�nda dizelenirler…, 586
Küsketen küser misin?, 1
228
Lâf lâf� açar…, 588
Lâf�n az� özü…, 587
Lahana, kabak, 280
Lâleler lalam�n elinde…, 589
Lârendeli Lâla Lûtfi Pa�a’n�n…, 590
Lehistanl� lang�r lungur…, 591
Leyle�in ömrü lâk lâkla…, 592
Leylek kafas�n� kald�rm�� kald�rm��, 147
Leylek leylek havada, 267
Leylek leylek lekirdek, 22
Leylek leylek, 116
Lüpçüler, lütfen lüzumlu…, 593
Makas makas makitas, 175
Mangal k�v�lc�mlat�c�lar�ndan…, 594
Marifetli Melâhât’in merkezdeki…, 595
Masal masal maliki, 21
Masal masal maliki, 347
Mehmet’le Mahmut mahkemeye…, 596
Melek, elek eleye eleye…, 597
Mendilim menevi�li…, 598
Menemenli Naime nine…, 599
Mercimek mi gölsemi�…,600
Mudurnu’nun Asl�yok Mahallesi’nden…, 601
Mustafa m�st�k, 296
Mu� Pa�as�…, 602
Müsliften medet…, 603
Müthi� Müfit Merdo�lu…, 604
Nal m�k, 60
Nald�rnaç k�ld�rg�ç, 225
Nankör nalbant nallar�…, 605
Nargilemin alt� derya…, 606
Nazilli’nin nazik nanikçileri…, 607
Ne at kaç…, 608
229
Ne cezveyi köpürdetebildim…, 609
Nerden geldin, ordan ç�k, 40
Nerdeydin k�z�m, 364
Nerdeydin k�z�m?, 361
Nereden geliyorsun?, 353
Nobran Nadi Nadir’in…, 610
O mo kara do, 85
O mo karado, 109
O mo viran,7
O mo, 146
O o liro, 145
O o makine, 15
O piti piti, 151
O piti piti, 93
O yalan bu yalan…, 611
O�lum oldu oydu beni…, 613
Oko moko, 88
Olmaz olmaz deme…, 612
Om bom, 131
On yirmi otuz k�rk …yüz, 253
On yirmi otuz k�rk…yüz, 67
Oo Mercan, 94
Oo, oo ondurma, 136
Ödemi� dedikleri, 303
Ödemi�’in unundan, 304
Öküz ölür gönü kal�r…, 614
Özbekköyün özbeöz…, 615
Paray� paraya verin…, 618
Pasakl� pinpon pislikten…, 616
Pa�a tas�yla ta�a ta�a…, 617
Pati jo, 70
Pazara gidelim, 217
Pazara gidelim, 218
230
Pazara gittim, 167
Pembe pembe pens var, 81
Penceredeki tekir kedi…, 619
Petijan k�ramada, 69
Petijoli pem pem, 61
Pinokyo Pinokyo, 141
Pireli peyniri, perhizli pireler…, 620
Portakal� soydum, 177
Portakal� soydum, 44
Portakal� soydurdum, 17
Puf Katarina, 132
Ramazan’da Rizeli Remzi…, 621
Retkit Mahallesi, 307
Rüzgâra tüküren kendi…, 622
Sabri pabucu yar�m, 2
Saç ba�, 42
Saç sakal kar sanki…, 623
Saçmalamal� m�…, 624
Sandan, 130
Sand���mda bin akçe, 180
Sapan akan, 3
Sar� Day� Sar� Day�…, 625
Saza sazla, söze sözle…, 626
Sedat T�naz’�n bütün tasas�…, 627
Seke seke ben geldim, 328
Seke seke ben geldim, 333
Sen a�a ben a�a…, 628
Sen seni bil sen seni, 279
Seni kim vurdu, kim vurdu?, 199
Sepet sepet yumurta, 297
Serçe ile söyle�enin…, 629
S�cak ekmek pekmezsemi�…, 632
Sipsim haydi ç�k, ç�k, 284
231
Sivrihisarl� simitçi Sâlim’le…, 634
Siz bizim h�ms�m�zm��s�n�z…, 635
Sizin bacaya konmu� all� ball�…, 630
Sizin damda var be� boz ba�l�…, 631
Sizler de çekoslavakla�t�ramad�k…, 633
So�an sar�msak, 348
So�utulmu� üç tunç tas has …, 636
So�utulmu� üç tunç tas…, 637
Sol sa sol sa, 283
Sonbahar geldi, 220
Söyle k�z�m k�z�na…, 638
Su �i�esi…, 639
Sudan ç�kt� iki su �ad�s�…, 640
Süt pi�ti mi?, 344
�ampanya sulu bamya, 13
�apka fesin yan�nda…, 641
�artl� �aban �ark��lal�…, 642
�emsi Pa�a Pasaj�nda…, 643
�eytan ald� götürdü, 308
�eytan da �eytan amma…, 644
�inasi �u senin…, 645
�i� �i�eyi �i�lemi�, �i�e…, 647
�i� �i�eyi �i�lemi�…, 646
�i�çi Seyyid…, 648
�u a�ac� budamal� m�…, 649
�u ate�i k�v�lc�mland�rmal� m�…, 650
�u benim elimdeki �im�ir…, 651
�u çaydan ben bir tepsi…, 652
�u çit kimin? Çötenin…, 654
�u çocu�u g�d�klasak da m�…, 653
�u depeden bi güdül…, 655
�u di leblebi, 133
�u duvar� badanalamal� m�…, 656
232
�u kap�y� açmal� ama…, 657
�u kar��da bir kuru dal…, 661
�u kar��da dibi dubu kara…, 659
�u kar��da kuru kavak …, 658
�u kar��da kuru kavak…, 660
�u kö�e yaz kö�esi…, 662
�u kö�e yaz kö�esi…, 663
�u ne?, 356
�u resmi çerçevecide…, 664
�u �asan�n serili serseri…, 665
�u tarlaya e�ir kükürt ektim…, 666
�u tesbihi imamelemeli mi…, 667
�u yamay� �u köseleye…, 668
�u yo�urdu sar�msaklasak…, 669
�uraya bir cam�� basm��…, 670
Tah taraba, 53
Tak tak, 338
Tas tus, 158
Ta�l�tarla’daki terasta…, 671
Taz�ya tav�an� tutturan…, 673
Teke teke ton pa�a, 183
Tencere tava her biri…, 672
Testim k�r�ld�, 117
T�k t�k, 327
T�k t�k…, 365
T�ng�r elek t�ng�r sac, 257
Titiz, temiz, tendürüst dad�m…, 676
Topal Talip’le Tophaneli…, 674
Tophaneli topal topçu…, 675
Türküm do�ruyum, 316
Tütün tüttürmez…, 677
Uç uç böçe�im, 281
Uluborlulu uykucu utangaç…, 678
233
Uluk��lal� kul Lütfi…, 679
Umdum umdum…, 680
Uykucu Ülkü, ucu tüllü…, 681
Uzun urgan, 345
Uzun urgan, 360
Uzun uzun urgan, 346
Üç tas has…, 682
Üç tunç tas…, 683
Ünyeli olmakla ünlü Ümit…, 684
Üstü üç ta�l�…, 685
Ü�üdüm ü�üdüm, 174
Ü�üdüm ü�üdüm; a benim can�m ü�üdüm, 325
Ü�üdüm, ü�üdüm, 235
Ver Allah’�n verdi�ine…, 686
V�rv�rc� Vedia ile v�d�…, 687
Ya �unda, 143
Ya �unda, 157
Ya �unda, 64
Ya �undad�r ya bunda, 12
Ya �undad�r, ya bunda, 27
Ya� paras�, 314
Ya� satar�m, 198
Ya� satar�m, 221
Ya� satar�m, bal satar�m, 197
Ya�mur ya�arsa raylar…, 688
Ya�mur ya��yor, 293
Yalanc�o�lu yal�nc�k…, 689
Yamaçta bir horoz kuyru�unu…, 690
Yavrum anan koca m� gördü, 309
Ye beni, 192
Yedi kere yedi k�rk dokuz, 260
Yel yepelek yelken kürek…, 691
Yerde ne var?, 323
234
Yerde ne var?, 324
Yoldan gelir be� e�ekli…, 692
Yörük yörük yürüdü, 310
Zâlim zulmünü zulmette…, 693
Zaman saman satar…, 694
Zamm� izâm edip zemmetmeli…, 695
Zemzemedeki zemzem…, 696
Zeyrek’teki zelzeleden sonraki…, 697
Z�r deli z�rz�r deli…, 698
Zifirci Zakir zehir içip…, 699
Zonguldakl� Zalo�lu Zühre’nin…, 700
235
B. TEKRARLAMALI KALIPLAR D�Z�N�
1. �kili Tekrarlamal� Kal�plar: A1A2
A alaylar a bulaylar, 229 / 1 / 7
Al horoz, al horoz, 235 / 15
Ay dede Ay dede, 302 / 1
Ben beni, 193 / 1
Ben de beni, 193 / 2
Bim bom bim bom, 123 / 1
Birem birem, 153 / 1; 154 / 1; 170 / 1
Biren biren, 162 / 1
B�t�rak b�t�rak, 245 / 1
Ceviz adam, ceviz adam, 216 / 1
Ç�nalt�d�r ç�nalt�, 68 / 2
Dan dan, 214 / 1
Didi didi, 146 / 4
Dingili göz dingili göz, 291 / 2 / 4
Ebesin ebesin, 87 / 4
Evli evine, 247 / 1; 249 / 1
Falan falan, 204 / 3
Gülü gülü, 144 / 2
Gün gel gün gel, 299 / 1
Happur happur happur happur, 217 / 6; 218 / 6
Hiken hiken, 162 / 2
��ne i�ne, 163 / 1
�kem ikem, 153 / 2; 170 / 2
Kand�d� kand�d�, 183 / 12
Kara çiçi kara çiçi, 211 / 3
236
Kom�u kom�u tak tak, 233 / 10
Kösem kösem, 210 / 1
Köylü köyüne, 247 / 2; 249 / 2
Küçük asger küçük asger, 200 / 1
Küçük Ay�e küçük Ay�e, 200 / 5
Lapa tike lapa tike, 85 / 3
Lepe kete lepe kete, 109 / 4
Leylek leylek, 116 / 1
Lipanto lipanto, 109 / 3
Meze mezeli, 160 / 5
On alt�d�r on alt�, 24 / 4
On altidu on alti, 23 / 4
Onalt�d�r onalt�, 68 / 4
Pinokyo Pinokyo, 141 / 1
Safranbos safranbos, 103 / 34
Selam Muhammet selam Muhammet, 209 / 5
Sol sa sol sa, 283 / 1
Ta� ta�, 159 / 5
Üçem üçem, 153 / 3
Ü�üdüm ü�üdüm, 174 / 1; 235 / 1
Yirmi can yirmi can, 104 / 4
Zem zem, 144 / 7
Zim zom zim zom, 123 / 3
A1A2…
A a asma, 264 / 1
Avini avini domina, 47 / 2
Ba ba basma, 264 / 2
Barni Barni Molozta�, 311 / 1
Ba��m ba��m ba��nda, 268 / 1
Beti Beti sar�l boynuma, 311 / 4
237
Bir gün bir gün bir çocuk, 224 / 1
Birdu birdu bir alti, 23 / 1
Birim birim bir alt�, 24 / 1
Bom bom portakali, 83 / 1
Çak�l Çak�l al sana ak�l, 311 / 5
Çatt�m çatt�m çapk�na, 204 / 1
Çek çek amca, 228 / 7
Çetir çetir çetene, 161 / 1
Ç�n ç�n ç�nalt�, 68 / 1
Cücük cücük cümene, 139 / 1
Dam dam damal�, 75 / 1
Duma duma dum, 177 / 4
Ebe ebe gel bize, 87 / 1
Elim elim epelek, 34 / 1
Elim elim epenek, 172 / 1
Fil fil atan, 32 / 3
F�� f�� kay�kç�, 205 / 1; 223 / 1
Fred Fred Çakmakta�, 311 / 2
G�t g�t g�dak g�t g�t g�dak diyelim, 218 / 5
Hani bana hani bana demi�, 212 / 6
Hay hav hav, hav hav hav diyelim, 217 / 5
�kiz mikiz sekiz, 37 / 2
�p ip bilmeden, 164 / 1
Jini jini pa, 155 / 2
Kap� kap� gezerim, 182 / 16
Karga karga gak dedi, 179 / 1
Keçi keçi me, 286 / 1
Kin kin ta, 128 / 1
K�t�r k�t�r yeme, 134 / 5
K�vr�la k�vr�la yüzüyor, 315 / 2
K�vr�m k�vr�m k�vranm��, 224 / 7
Kiyir kiyir ki�niyor, 183 / 5
238
Kuk kuk du, 263 / 1
Ku�na ku�na na çukur, 36 / 2
Kutu kutu içinde, 219 / 7
Kutu kutu pense, 203 / 1
Kuzu kuzu me, 86 / 1
Lâk lâk içer ayran�, 310 / 6
Lak�r lak�r öttü�ü, 235 / 13
Leylek leylek havada, 267 / 1
Leylek leylek lekirdek, 22 / 1
Lika lika lik, 73 / 3
Makas makas makitas, 175 / 1
Masal masal maliki, 21 / 1
O o liro, 145 / 1
O o makine, 15 / 1
O o mercan, 94 / 1
O o ondurma, 136 / 1
Pembe pembe pens var, 81 / 1
Se se sünbül, 264 / 3
Sepet sepet yumurta, 297 / 1
Sevip sevip ayr�lmas� güç olur, 196 / 2
Tam tam takalama, 122 / 2
Tan tan tavalama, 168 / 6
Tatl� tatl� patl�can, 94 / 3
Teke teke ton pa�a, 183 / 1
T�ka t�ka t�k, 253 / 6
T�ka t�ka t�k, 97 / 4
Tiki tiki bom, 207 / 2
T�p t�p eder yüre�i, 205 / 3; 223 / 3
Türlü türlü yemi� var, 181 / 12
Uç uç böçe�im, 281 / 1
Vilma Vilma gir koluma, 311 / 3
Von von vazilon, 120 / 5
239
Yala yala bitmez, 150 / 2
Yala yala bitmez, 177 / 7
Yemi� yemi� bitirmi�, 224 / 5
Y�kad�m y�kad�m yine bula��k, 236 / 14
Yörük yörük yürüdü, 310 / 1
A1…A2…
Ya �undad�r ya bunda, 12 / 1; 27 / 1 / 4
Elden olan ele gitsin, 185 / 2
Kaç matal kaç be� çatal?, 204 / 4
Bir �öyle bir böyle, 213 / 5
K�rk üç k�rk dört, 225 / 2
K�rk be� k�rk alt�, 225 / 3
K�rk yedi k�rk sekiz, 225 / 4
Bir sa�a bir sola, 226 / 9
Bir �öyle bir böyle, 227 / 5
T�ng�r elek t�ng�r sac, 257 / 1
Sen seni bil sen seni, 279 / 1
Sen seni bilmezsen sen seni, 279 / 2
…A1…A2
Ak ka��k kara ka��k, 236 / 13
Al bunu çek bunu, 82 / 4
Al ç�k bal ç�k, 30 / 4; 76 / 3; 129 / 5; 141 / 5; 149 / 6; 162 / 8; 166 / 9
Ali Bey Keçi Bey, 127 / 5
Ay gidi vay gidi, 123 / 5
Aya bak y�ld�za bak, 77 / 3
Aynal� defter düymeli defter, 147 / 3
Edin nine bedin nine, 76 / 1
El ku� del ku�, 49 / 2
240
Ev ku�u dev ku�u, 122 / 3
Gel ç�k bal ç�k, 174 / 11
Has ekmek pus ekmek, 179 / 12
�ni mini dudu mini, 57 / 1
Ya� satar�m, bal satar�m, 197 / 1
…A1A2
Ayaklar rap rap, 227 / 4
Ay�ecik cik cik, 150 / 5
Bilmem �u vurdu �u vurdu, 199 / 4
Bimbara rak rak, 123 / 2
Doktor gelir t�k t�k, 97 / 1; 282 / 1
Dört kö�eli hanga hanga, 79 / 3
Eller �ap �ap, 227 / 3
Evde cak cak, 276 / 1
Fatmac�k c�k c�k, 150 / 6
Filimoka dan dan, 214 / 2
Ham pazar ekme�i ekme�i, 201 / 1
Hamam evi yay�l yay�l, 195 / 1
Hamam tokma�� tokma��, 201 / 2
Herkes evine teker teker, 244 / 1
Hey Alâaddin Alâaddin, 164 / 7
K�rm�z� bal�k kaç kaç, 315 / 9
Kom�u k�z� bay�l bay�l, 195 / 2
Leylek kafas�n� kald�rm�� kald�rm��, 147 / 1
Makarnemi tak tak, 107 / 4
Makinam tak tak, 15 / 2
Minare b�çak b�çak, 164 / 5
O piti piti, 93 / 1; 151 / 1
Petijoli pem pem, 61 / 1
Seni kim vurdu, kim vurdu, 199 / 1
241
Severim �ak �ak, 15 / 3
�ip �ak �ak, 216 / 2
Sipsim haydi ç�k ç�k, 284 / 1
�öyle de böyle �ak �ak, 233 / 8 / 9
�öyle de böyle �ap �ap, 230 / 8 / 9
Yuvas�na sald�rm�� sald�rm��, 147 / 2
Zembili zem zem, 144 / 3
Zim zara rak rak, 123 / 4
A1…A2
A�lama yavrum a�lama, 272 / 1
Delme sülük delmeden, 164 / 2
Gelme kuleli gelme, 78 / 4
�i� baba �i�, 215 / 6
Tan tun tan, 114 / 5
A1B1
Ahmedi medi, 285 / 1
Ala bala, 120 / 1
Albo �stirbo, 54 / 2
Alc�k morcuk, 163 / 9
Ald�m verdim, 188 / 1
Ali Veli, 38 / 1
Allahl�k billahl�k, 73 / 1
Altm�� yetmi�, 9 / 1
Anya manya, 55 / 1; 136 / 4; 160 / 8
Araba maraba, 253 / 2
Ast�m mast�m, 190 / 1
Att�m tuttum, 189 / 1
Avalama tavalama, 122 / 1; 168 / 5
242
Aylom farfoylom, 131 / 6
Bal ball�ca, 91 / 3
Bast�m kestim, 191 / 1
Birem ikem, 19 / 1
Çal� ç�rp�, 58 / 1
Çama�aç çarkaç, 153 / 4
Çatlak patlak, 228 / 1
Çay�r çimen, 60 / 2
Çelik çubuk, 96 / 3; 140 / 5
Çengi çember, 186 / 3
�km�� gitmi�, 9 / 2
Çin pon, 211 / 1
�t p�t, 52 / 1; 74 / 1; 92 / 1
Çivi mivi, 253 / 3
Demir diken, 19 / 2
Dere tepeli, 131 / 5; 160 / 6
Derme diplik, 96 / 2
D�ng�r d�ng�rdak, 178 / 13
Dober diro, 145 / 3 / 7
Dra d�nga, 133 / 2
Ebeleme debeleme, 49 / 1
Effer keffer, 105 / 3
Ekiz mekiz, 53 / 2
Elem bellem, 125 / 1; 156 / 1
Elli belli, 225 / 6
Ellim mellim, 166 / 1
Ene mene, 126 / 1; 134 / 1; 159 / 1
Engi mengi, 104 / 1
Engik mengik, 105 / 1
Engine mengine, 121 / 4
Engi� nene, 159 / 2
Enna menna, 127 / 1
243
Eteneke meteneke, 77 / 1
Eveleme debeleme, 28 / 1
Eveleme develeme, 148 / 1
Evlidali mevlidali, 209 / 1
Fil filince, 20 / 1
F�nd�k f�st�k, 149 / 1
Halyoz balyoz, 71 / 3
Hap hup, 178 / 5; 254 / 7
Happur hupur, 19 / 3
Hapuz hupuz, 32 / 5
Hartal hurtal, 122 / 5
Hasesi hüsesi, 71 / 1
Hastan hustan, 183 / 18
Hendek mendek, 18 / 1
H�k m�k, 128 / 5; 135 / 5
Ho horizon, 10 / 1
��ne iplik, 8 / 1; 31 / 1; 84 / 1; 96 / 1
��nem mi�nem, 32 / 1
�n min , 114 / 1
�nbom bom, 160 / 1
�nci minci, 6 / 1
�nciz minciz, 142 / 1
�ndiri mindiri, 108 / 1 / 4
�nne mine, 29 / 1
Katamali kuleli, 83 / 3
Kele kuçek, 143 / 3
K�l�ç pirinç, 127 / 6
Kürkü mürkü, 288 / 1
Laka luka, 29 / 5
Lapa lupa, 20 / 3
Layton finton, 59 / 3
Lemlem liro, 145 / 2
244
Mangal mucak, 105 / 4
Miski amber, 186 / 4
Miski anber, 142 / 3
Nald�rnaç k�ld�rg�ç, 225 / 1
O mo, 146 / 1; 7 / 1
Oko moko, 88 / 1
Om bom, 131 / 1
Orinado dosinado, 146 / 5
P�ng�l p�s, 158 / 2
Saç ba�, 42 / 1
Sapan akan, 3 / 1
Semali vali, 83 / 2
Taca tuca, 142 / 4
Tas tus, 125 / 5; 126 / 5; 152 / 7; 158 / 1
Taze tüze, 186 / 5
T�ralan kaçalan, 57 / 2
Vaza vizo, 120 / 3
Ya�r�l yo�rul, 32 / 6
Yar�l gurul, 168 / 10
Yast�k yustuk, 253 / 4
Zambak zumbak, 221 / 7
Zari zekmel, 142 / 2
Z�ra z�nga, 133 / 3
A1B1…
Akan bakan bekriko, 39 / 1
Anya manya kumpanya, 99 / 1
Deliva dalivan bit, 57 / 3
Dere tepe düz, 67 / 2
Ene mene dosi, 103 / 1
Engili mengili k�z, 126 / 6
245
Fil filin ku� dilin, 59 / 2
Ih m�h sen ç�k, 99 / 4
�n min ucu dil, 59 / 1
�ngili mingili boftina, 47 / 1
�ni mini dudu mini, 57 / 1
O mo kara do, 85 / 1
O mo karado, 109 / 1
Saçlar� ba�lar� k�v�rc�k, 40 / 1
��ng�r m�ng�r teller, 147 / 7
Solla silla do, 124 / 2
Yoni� boni� saç, 80 / 4
2. Üçlü Tekrarlamal� Kal�plar:
A1A2A3
Ca ca ca, 228 / 10
Can can can, 94 / 4
Cik cik cik, 177 / 9
C�k c�k c�k, 177 / 11
Dik dik dik, 151 / 6
Dim dim dim, 115 / 5
Hop hop hop, 139 / 5
Lap lap lap, 131 / 4
Mendo mendo mendo, 107 / 2
V�y v�y v�y, 211 / 4
Yok yok yok, 167 / 11
Yup yup yup, 132 / 3
Ze ze ze, 89 / 3
246
…A1A2A3
Ellerimizle �ap �ap �ap, 213 / 3
Ayaklar�m�zla rap rap rap, 213 / 4
Karn� davul, güm güm güm, 216 / 3
Burnu uzun, lü lü lü, 216 / 4
Ka�� keman g�y g�y g�y, 216 / 5
Ellerimizle �ap �ap �ap, 226 / 7
Ayaklar�m�zla rap rap rap, 226 / 8
Ku� gö�e uçtu, lay lay lay, 239 / 9
Mendili dü�tü, lay lay lay, 239 / 9
Dal bizim oldu, lay lay lay, 239 / 9
Dizilelim s�raya, lay lay lay, 239 / 9
A1A2A3…
Bam Bam Bam çekil yoldan, 311 / 6
Çöz çöz çöz makaray�, 233 / 7
Çöz çöz, çöz makaray�, 230 / 7
Sama sama sama do, 109 / 2
Sar sar sar makaray�, 230 / 6
Sar sar sar makaray�, 233 / 6
Süme süme süme do, 85 / 2
A1…A2…A3
Be� kere be� yirmi be�, 259 / 1
Alt� kere alt� otuz alt�, 287 / 1
A1B1C1…
Amil famil domil na, 80 / 2
Em bim bom, 146 / 6
247
En ti ta, 155 / 1
Fan fin bin, 100 / 5
�kiti pikiti �ikiti ma, 80 / 1
Tas tus pis, 105 / 5
Top Related