Od Freuda do konsumenta –róŜne oblicza
nieświadomo ści
Dominika Maison, UW, Dom Badawczy Maison
Katarzyna Stasiuk, UMCS
• Damie doradza się, by nie rządziła męŜem,
nie starała się zawsze mieć ostatniego
słowa, by na poŜegnanie powiedziała
męŜowi coś miłego, bo nie moŜe mieć
pewności, Ŝe zobaczy go jeszcze Ŝywego.
Przypomina się, Ŝe największą ozdobą
niewiasty jest cnota, oddanie, czystość,
prostota, elegancja.
Kontrowersyjne pomysłydr Zigmunta Freuda
• Freud był lekarzem – neurologiem.
• Po studiach otworzył praktykę lekarską
w Wiedniu .
• Jego pacjentkami były głównie zamoŜne
kobiety , skarŜące się na dziwne objawy –
brak czucia w dłoniach, bezwład nóg, utrata
wzroku, czy słuchu.
• Jednak ich układ nerwowy funkcjonował bez
zarzutu.
FREUD – Sprawca trzeciego szoku, jaki prze Ŝyła ludzko ść
KOPERNIK nie jesteśmy w centrum
kosmosu
DARWIN pochodzimy od istot
małpopodobnych
FREUD wiele ludzkich zachowań
kierowanych jest przez motywy (przede
wszystkim o charakterze seksualnym ), z
których człowiek nie tylko nie zdaje sobie
sprawy , ale wręcz nie ma do nich dostępu.
Nieświadomo ść
Zawiera treści, które są nieakceptowane przez świadomość i między innymi z tego względu nie mogązostać uświadomione.
Zachowują jednak duŜy ładunek energetyczny, dzięki czemu stale próbują przedosta ć się do świadomo ści .
Efektem tych dąŜeń mogą być marzenia senne , objawy nerwicowe, przej ęzyczenia
shamn dock (sztuczny dok)
damn shock (cholerny szok)
worst cottage (najgorszy domek)
cursed wattage (przeklęta moc)
past fashion (miniona moda)
fast pashion (szybka namiętność)
brood nests (gniazda lęgowe)
nude breasts (nagie piersi)
Cicha lipa
Jak Freud próbował dotrze ćdo nie świadomo ści?
• Hipnoza
• Analiza marzeńsennych i czynności pomyłkowych
• Metoda swobodnych skojarzeń
Krytyka Freuda
• Nie formułuje przewidywań sprawdzalnych empirycznie ;
• Teoria rozwinięta się z pracy z ludźmi cierpi ącymi na nerwic ę – ma
niewiele do powiedzenia na temat zdrowej osobowości;
• DuŜa część materiału dowodowego jest uzaleŜniona od tego co
terapeuta zapami ętał w trakcie godzinnej sesji.
• Jeden z badaczy zorientowanych psychoanalitycznie
przewidywał, Ŝe kobiety b ędą gromadzi ć więcej
długopisów ni Ŝ męŜczyźni. Dlaczego?
Nieświadomo ść
• Pojęcie nienaukowe• Brak empirycznych dowodów na
istnienie nieświadomości• Brak zainteresowania nieświadomością!
Zacofana nie świadomo ść –
Postępowa świadomo ść
Nowa wizja człowieka
człowiek jako istota działaj ąca racjonalnie dąŜy
zawsze do maksymalizacji osi ąganych zysków i
dokonywania wyborów ze względu na warto ść
ekonomiczn ą rezultatów tych wyborów.
Homo economicusZainteresowanie procesami:
świadomymi
intencjonalnymi
kontrolowalnymi
dostępnymi świadomości
Dramatyczne przebłyski mrocznej nie świadmo ści
VICARY– bod źce podprogowe (1957)
DICHTER– „Hidden perswasion”, „Subliminal seduction”
Mroczna nieświadomość w
marketingu
�Początek lat 50-tych
�Analogia do rozumienia nieświadomości w psychiatrii i psychoanalizie – nieuświadamiane (nieakceptowane) motywy (często seksualne)
� Dlaczego męŜczyźni kupują szelki?� Dlaczego męŜczyźni lubią szybkie czerwone samochody?� Dlaczego kobiety lubią piec ciasto?� Dlaczego Amerykanie nie lubią suszonych śliwek?
Psychologiczne koncepcje człowieka
Behawioryzm
Psychologia poznawcza
Metafora komputerowa
Bodziec, reakcja, warunkowanie
Procesy poznawcze, przetwarzanie informacji
Maszyna Turinga
Przez siatkówkę dostaje się 100 mld bitów
informacji na sekundę, z czego świadomie
odbieramy jedynie 100 bitów . Jedynie 1
milionową część informacji, które "wchodzą"
przez nasze zmysły moŜemy sobie
uświadomić.
A. Wróbel
Procesy automatyczne słu Ŝą
odci ąŜeniu kosztownych poznawczo
i wymagających świadomego wysiłku
procesów przetwarzania informacji.
J. Bargh
Czy nieświadomo ść moŜna zmierzy ć?
Nie ma bezpośredniej metody badania nieświadomości.
Wszystkie metody są metodami pośrednimi – na podstawie obserwowanych wskaźników WNIOSKUJEMY o procesach nieświadomych..
Rewolucja w badaniach
Pomiary i narz ędziabezpośrednie
Pomiary i narz ędziapośrednie
Metoda : Eksperyment
Wskaźniki :
Czasy reakcji
Wskaźniki fizjologiczne
Metoda : Eksperyment
Wskaźniki :
Czasy reakcji
Wskaźniki fizjologiczne
IntrospekcjaIntrospekcja
Badania procesów nieświadomych
1. Nieświadomo ść obecno ści bod źca
2. Nieświadomo ść związku bod źców
3.Nieświadomo ść wpływu bod źca
4. Nieświadomo ść (przyczyn) zachowania
5. Nieświadomo ść postawy
6. Nieświadomo ść myślenia
Czy lubisz chi ńskie ideogramy?
Czy ten ideogram oznacza co ś przyjemnego?
zd. nie 1 2 3 4 5 zd. tak
Nieświadomo ść obecno ści bod źca Mikroekspresje
• krótko trwająca (zwykle poniŜej jednej sekundy) pełna
ekspresja mimiczna , charakterystyczna dla przeŜywanej
emocji. Pojawia się ona bez udziału świadomo ści i jest
wyrazem rzeczywiście przeŜywanego stanu
emocjonalnego.
„Rozmawiałem właśnie z lekarzem. Ma juŜ wyniki
twoich badań. [mikroekspresja strachu]. Według
niego, nie powinnaś się denerwować, bo to
najprawdopodobniej nic powaŜnego.
[mikroekspresja strachu]. Według niego, niebawem
staniesz na nogi. Musisz jeszcze zostać trochę
tutaj, w szpitalu, na parę dni. [mikroekspresja
strachu]. Musisz się trochę wzmocnić. Doktor
powiedział, Ŝebyś była dobrej myśli.
[mikroekspresja strachu]".
Badanie : Ocena reklamy w zaleŜności od wielkości źrenic modelki
1
1,5
2
2,5
3
3,5
produktatrakcyjny
produkt dobrejjakości
chciałbym poznaćmodelkę
małe źrenice duŜe źrenice
(1) F=4,52; p<0,05(2) F=3,62; p<0,06(3) F=12,43; p<0,001
Badanie: Ocena reklamy w zaleŜności od wielkości źrenic modelki i płci osoby
(pytanie “czy chciałbyś poznać tę osobę?”)
0
0,5
1
1,5
2
2,5
3
kobiety męŜczyźni
małe źrenice duŜe źrenice
Efekt główny źrenic - F=12,86; p<0,001Efekt główny płci - F=4,49; p<0,037
Badania procesów nieświadomych
1. Nieświadomo ść obecno ści bod źca
2. Nieświadomo ść związku bod źców
3.Nieświadomo ść wpływu bod źca
4. Nieświadomo ść (przyczyn) zachowania
5. Nieświadomo ść postawy
6. Nieświadomo ść myślenia
Nieświadome uczenie kowariancji (implicit learning - Hill)
• Nieświadome uczenie skomplikowanej wiedzy proceduralnej
• Odbieranie i przetwarzanie informacji na temat współwyst ępowania bod źców lub zdarzeńmimo braku świadomości, Ŝe te bodźce współwystępują
• Nieświadome uczenie si ę związku między cechami
Badania procesów nieświadomych
1. Nieświadomo ść obecno ści bod źca
2. Nieświadomo ść związku bod źców
3.Nieświadomo ść wpływu
4. Nieświadomo ść (przyczyn) zachowania
5. Nieświadomo ść postawy
6. Nieświadomo ść myślenia
Efekt (czystej) ekspozycji (mere exposure effect)
since feeling is first
who pays any attention
to the syntax of things
will never wholly kiss you
E. Cummings
(poniewaŜ uczucie jest pierwsze
kto patrzy na składnię rzeczy
nigdy nie pocałuje cię w pełni)Robert Zajonc
Presti Ŝ czy oszcz ędność?
Wyobra ź sobie, Ŝe juŜ czas kupi ć nowe skarpetki. Rozwa Ŝasz dwie
moŜliwo ści:
1.Kupisz skarpetki Nike w cenie 5.25$ za par ę
2.Kupisz skarpetki Hanes w cenie 6$ za dwie pary
Badania procesów nieświadomych
1. Nieświadomo ść obecno ści bod źca
2. Nieświadomo ść związku bod źców
3.Nieświadomo ść wpływu
4. Nieświadomo ść (przyczyn) zachowania
5. Nieświadomo ść postawy
6. Nieświadomo ść myślenia
Richard Nisbett, Timothy Wilson
• Pytanie ludzi o dlaczego zachowali si ę
w okre ślony sposób czy podj ęli tak ą a nie inną decyzj ę, mija si ę z celem, poniewa Ŝ często nie zdaj ą sobie sprawy z prawdziwych przyczyn swoich działa ń…..
- „…wytrzymał Pan silniejsze
uderzania prądem niŜ inni uczestnicybadania, jak Pan myśli, dlaczego?
- hmm, właściwie nie wiem, moŜe dlatego, Ŝe jako nastolatek sam skręcałem radia i
nieraz prąd mnie kopnął?”
Efekty wzbudzenia stereotypów
Wzbudzenie stereotypu starszej osoby wpływało na
zwolnienie tempa chodzenia uczestników eksperymentu
• Floryda• Bingo• Spacer
STARY MŁODY
• Kalifornia• Jogging• Koncert
Krakersy zwierz ęta
Krakersy rybki
Bierze Pan udział w badaniu dotyczącym zapamiętywania reklam,
osoba na nagraniu wideo opisze kilka reklam, po krótkiej przerwie
proszę spróbować przedstawić to co Pan zapamięta.
Proszę się poczęstować krakersami…
Zachowanie ogl ądanej osoby
wpłyn ęło na cz ęstszy wybór
krakersów rybek lub krakersów
zwierz ąt przez badanych (mimikr ę) i
ich ocen ę obu rodzajów ciastek
Je mało Je du Ŝo
Weźmie Pan udział w degustacji lodów, proszę ocenić które z
nich są lepsze..
Badani jedli tym wi ęcej lodów
im wi ęcej nakładał ich sobie drugi
uczestnik badania
Z jednym wyj ątkiem
Je mało Je du Ŝo
Badania procesów nieświadomych
1. Nieświadomo ść obecno ści bod źca
2. Nieświadomo ść związku bod źców
3.Nieświadomo ść wpływu
4. Nieświadomo ść (przyczyn) zachowania
5. Nieświadomo ść postawy
6. Nieświadomo ść myślenia
Postawa dualna (dual attitudes)
�Ten sam obiekt jest oceniany w ró Ŝny sposób na dwóch poziomach :�kontrolowanym, jawnym
�automatycznym, nieświadomy
�Postawa dualna to co innego ni Ŝ:�postawa ambiwalentna
�rozbieŜność między poznawczym i emocjonalnym komponentem postawy
�Rozłączne systemy => dlatego moŜliwośćrozbieŜności bez odczuwania konfliktu
Chaiken i Troppe
Postawa utajona (implicit attitudes)
Definicja
o Ślady przeszłych do świadcze ń– nieuświadamiane przez podmiot
– mogą być niespójne z postawami jawnymi– mogą mieć wpływ na opinie i zachowanie
Specyfika
o Charakter automatycznyo Niekontrolowane przez podmiot
(Greenwald i Banaji, 1996)
Pomiar
o Oparty o czasy reakcjio Implicit Association Test (IAT)
Badania procesów nieświadomych
1. Nieświadomo ść obecno ści bod źca
2. Nieświadomo ść związku bod źców
3.Nieświadomo ść wpływu
4. Nieświadomo ść (przyczyn) zachowania
5. Nieświadomo ść postawy
6. Nieświadomo ść myślenia
Teoria nie świadomego my śleniaAp Dijksterhuis
Nieświadome myślenie odnosi się do procesów, które zachodzą poza świadomością
�„ porównujemy dwa miejsca – potencjalne cele naszego
wakacyjnego wyjazdu i nie wiemy, które z nich wybra ć
�Później przez kilka dni, zaj ęci prac ą przestajemy si ę nad tym
zastanawia ć..
�… i nagle przychodzi nam do głowy my śl „pojad ę do Toskanii ”
Efekt inkubacji – nagłe rozwi ązanie pojawiaj ące się w świadomo ści,
która była zaj ęta czym ś innym
Mieszkanie 1 (5 poz, 6 neg, 4 neu)
Mieszkanie 2 (5 poz, 6 neg, 4 neu)
Mieszkanie 3 (8 poz, 4 neg, 3 neu)
Mieszkanie 4 (5 poz, 6 neg, 4 neu)
Badany 1 proszę od razu
zdecydowa ć, które
mieszkanie Pan wybiera
Badany 2 proszę się
spokojnie zastanowi ć i
zdecydować, które
mieszkanie Pan wybiera
Badany 3 zanim Pan
wybierze mieszkanie proszę
wziąć udział w badaniu
dotyczącym spostrzegania
Top Related