MÜDAHALECİ MÜDAHALECİ EKONOMİSTLEREKONOMİSTLER

1.1. SİMONDE DE SİSMONDİ (1773 - 1842) SİMONDE DE SİSMONDİ (1773 - 1842)

2.2. ALMAN TARİHÇİ OKULUALMAN TARİHÇİ OKULU

3.3. FRİEDRİCH LİST (1789 - 1846) FRİEDRİCH LİST (1789 - 1846)

SİMONDE DESİMONDE DESİSMONDİSİSMONDİ(1773 - 1842)(1773 - 1842)

İtalyan asıllı bir ailenin çocuğu olan İtalyan asıllı bir ailenin çocuğu olan Simonde de Sismondi 1773 yı lında Simonde de Sismondi 1773 yı lında İsviçre'nin Cenevre kentinde doğmuştur. İsviçre'nin Cenevre kentinde doğmuştur. Madame de Stael'in yakın dostu olan, R. Madame de Stael'in yakın dostu olan, R. Owen ile tanışan ve 1803 te ekonomiye Owen ile tanışan ve 1803 te ekonomiye dair yayınladığı «De la Richesse dair yayınladığı «De la Richesse Commerciale» — Ticari zenginlik üzerine Commerciale» — Ticari zenginlik üzerine — adlı ilk yapıtında esas itibariyle A. — adlı ilk yapıtında esas itibariyle A. Smith'in düşüncelerini Avrupalı Smith'in düşüncelerini Avrupalı okuyuculara tanıtmaya çalışmış; bunu okuyuculara tanıtmaya çalışmış; bunu izleyen 15 yıl kendisini tarihi incelemelere izleyen 15 yıl kendisini tarihi incelemelere vermiş; vermiş;

«Edinburgh Encyelopaedia» den iktisadi «Edinburgh Encyelopaedia» den iktisadi bir makale yazması için aldığı teklif bir makale yazması için aldığı teklif üzerine, bu makaleyi hazırlamaya üzerine, bu makaleyi hazırlamaya başladığı zaman, eskiden savunduğu başladığı zaman, eskiden savunduğu düşüncelerin uygulamaya uymadığını düşüncelerin uygulamaya uymadığını görmüş; 1819 da yayınladığı «Nouveaux görmüş; 1819 da yayınladığı «Nouveaux Principes d'Economie Politique» — İktisat Principes d'Economie Politique» — İktisat biliminin yeni ilkeleri — adlı kitabında biliminin yeni ilkeleri — adlı kitabında kendisinden sonra gelen müdahaleci kendisinden sonra gelen müdahaleci ekonomistlere esas olacak düşünceler ileri ekonomistlere esas olacak düşünceler ileri sürmüştür. sürmüştür.

Gerçekten, Avrupa'da devam eden Gerçekten, Avrupa'da devam eden sanayileşme ve Napolyon savaşları sanayileşme ve Napolyon savaşları ekonomik ve sosyal hayatta büyük ekonomik ve sosyal hayatta büyük değişikliklere neden olmuş, yeni gelişen değişikliklere neden olmuş, yeni gelişen sanayi merkezlerinde bir proletarya sanayi merkezlerinde bir proletarya sınıfının Saint-Simon'un deyimi ile fakir sınıfının Saint-Simon'un deyimi ile fakir sınıfın meydana gelmesi, küçük çocukların sınıfın meydana gelmesi, küçük çocukların gelişen sanayide acımasız biçimde gelişen sanayide acımasız biçimde istihdamı, düşük ücretler ve fena sağlık istihdamı, düşük ücretler ve fena sağlık koşulları, koşulları,

yetersiz iş güvenliği, işsizlik ve işçilerin yetersiz iş güvenliği, işsizlik ve işçilerin sefaleti ile sonuçlanan ekonomik krizler sefaleti ile sonuçlanan ekonomik krizler dikkatleri üzerine çekmeye başlamış; dikkatleri üzerine çekmeye başlamış; bütün bu aksaklıkların kendi kendine bütün bu aksaklıkların kendi kendine işleyen liberal bir piyasa ekonomisi düzeni işleyen liberal bir piyasa ekonomisi düzeni içinde önlenebileceği yolundaki klasik içinde önlenebileceği yolundaki klasik iktisadi düşünceye karşı kuşku iktisadi düşünceye karşı kuşku duyulmasına neden olmuştur. duyulmasına neden olmuştur.

J. B. Say'in Traite'sini yayınladığı 1803 J. B. Say'in Traite'sini yayınladığı 1803 yılında yayınlanan «De la Richesse yılında yayınlanan «De la Richesse Commerciale» — Ticari Zenginlik Üzerine Commerciale» — Ticari Zenginlik Üzerine — adlı kitabında iktisadi liberalizmin ateşli — adlı kitabında iktisadi liberalizmin ateşli taraftarı görünen Sismondi bu gelişmelerin taraftarı görünen Sismondi bu gelişmelerin etkisinde kalarak 1819 da yayınladığı etkisinde kalarak 1819 da yayınladığı «Nouveaux Pricipes d'Economie «Nouveaux Pricipes d'Economie Politique» — Politik Ekonominin yeni Politique» — Politik Ekonominin yeni Prensipleri — adlı kitabında klasik Prensipleri — adlı kitabında klasik ekonomik düşünceyi metod, içerik ve ekonomik düşünceyi metod, içerik ve pratik sonuçları bakımından eleştirmiş ve pratik sonuçları bakımından eleştirmiş ve sosyal politikaya konu olabilecek sosyal politikaya konu olabilecek düşünceler ileri sürmüştür.düşünceler ileri sürmüştür.

i) Sismondi D. Ricardo'nun belli i) Sismondi D. Ricardo'nun belli varsayımlardan hareket ederek, ekonomik varsayımlardan hareket ederek, ekonomik olaylar arasında soyut biçimde sebep-olaylar arasında soyut biçimde sebep-sonuç ilişkisini araştıran tümdengelim sonuç ilişkisini araştıran tümdengelim metoduna karşı çıkmıştır. Ona göre metoduna karşı çıkmıştır. Ona göre ekonomi bir ahlak bilimidir. Bu bilimde her ekonomi bir ahlak bilimidir. Bu bilimde her şey birbirine bağlıdır. Ekonomik olayları şey birbirine bağlıdır. Ekonomik olayları etkileyen sayısız değişkenler vardır. etkileyen sayısız değişkenler vardır.

Belli varsayımlardan hareket edilerek Belli varsayımlardan hareket edilerek soyutlama yolu ile genel ilkelere varılması soyutlama yolu ile genel ilkelere varılması yanlış sonuçlara götürebilir. Her olayı yanlış sonuçlara götürebilir. Her olayı sosyal bağıntısı içinde incelemek lazımdır. sosyal bağıntısı içinde incelemek lazımdır. Sismondi bu düşüncesi ile daha sonra Sismondi bu düşüncesi ile daha sonra Alman Tarihçi Okulu'nun tümdengelim Alman Tarihçi Okulu'nun tümdengelim metoduna karşı tümevarım metodunu metoduna karşı tümevarım metodunu öneren görüşlerine öncü olabilecek öneren görüşlerine öncü olabilecek düşünceler ileri sürmüştür.düşünceler ileri sürmüştür.

ii) Sismondi ekonomi biliminin içeriği ii) Sismondi ekonomi biliminin içeriği bakımından klasik düşünceyi yetersiz bakımından klasik düşünceyi yetersiz bulur. Ona göre, ekonomi insanın maddi bulur. Ona göre, ekonomi insanın maddi refahını inceleyen bir bilim olarak bir refah refahını inceleyen bir bilim olarak bir refah ekonomisi olmalı; insanların mutluluğuna ekonomisi olmalı; insanların mutluluğuna hizmet etmeyi amaç edinmelidir. hizmet etmeyi amaç edinmelidir.

Böylece Sismondi liberal kapitalizmin Böylece Sismondi liberal kapitalizmin aksayan yanlarını göstererek onların aksayan yanlarını göstererek onların düzeltilmesini isteyen ve günümüzde daha düzeltilmesini isteyen ve günümüzde daha çok sosyal politika alanına giren konularla çok sosyal politika alanına giren konularla uğraşmıştır.uğraşmıştır.

iii) Klasik düşünceye göre, piyasa iii) Klasik düşünceye göre, piyasa mekanizması ekonomik denge içinde tam mekanizması ekonomik denge içinde tam istihdamı sağlayacak güçtedir. Faiz istihdamı sağlayacak güçtedir. Faiz haddindeki değişmeler tasarruf yatırım haddindeki değişmeler tasarruf yatırım eşitliğini, dolayısıyla gelirle harcama eşitliğini, dolayısıyla gelirle harcama arasındaki eşitliği sağlayacağından toplam arasındaki eşitliği sağlayacağından toplam taleple toplam arz arasında devamlı bir taleple toplam arz arasında devamlı bir denge durumu vardır. denge durumu vardır.

Arz ve talep arasındaki dengesizlik kısmi Arz ve talep arasındaki dengesizlik kısmi ve geçici olup, fiyatlardaki değişmeler ve geçici olup, fiyatlardaki değişmeler sayesinde ortadan kalkar. Ücret sayesinde ortadan kalkar. Ücret haddindeki değişmeler emek arzı ile emek haddindeki değişmeler emek arzı ile emek talebi arasındaki dengeyi sağlayarak, talebi arasındaki dengeyi sağlayarak, ekonomik dengenin tam istihdam ekonomik dengenin tam istihdam durumunda meydana gelmesine yardım durumunda meydana gelmesine yardım eder. Kısaca ekonomi devamlı olarak tam eder. Kısaca ekonomi devamlı olarak tam istihdam durumu ve denge içindedir.istihdam durumu ve denge içindedir.

Sismondi bu görüşü paylaşmamaktadır. Sismondi bu görüşü paylaşmamaktadır. Ona göre ekonomistler soyut düşünecek Ona göre ekonomistler soyut düşünecek yerde, olayları detaylarına kadar inceleseler yerde, olayları detaylarına kadar inceleseler ve üretim yerine insanları nazara alsalardı, ve üretim yerine insanları nazara alsalardı, fabrikatörlerin hatalarını görmezlikten fabrikatörlerin hatalarını görmezlikten gelmezlerdi.gelmezlerdi.

Eğer arz gelişen talebi karşılamıyorsa, Eğer arz gelişen talebi karşılamıyorsa, üretimin artması kimseye zarar vermez; üretimin artması kimseye zarar vermez; aksine yarar sağlar. Fakat talep arzı aksine yarar sağlar. Fakat talep arzı karşılamazsa, arz fazlasının karşılamazsa, arz fazlasının sınırlandırılması aynı biçimde kolay olmaz. sınırlandırılması aynı biçimde kolay olmaz.

Emek ve sermayenin zarar eden bir Emek ve sermayenin zarar eden bir sanayiden diğerine aktarılması birgünde sanayiden diğerine aktarılması birgünde gerçekleştirilemez. İşçilerin yeni işe gerçekleştirilemez. İşçilerin yeni işe yönelmeleri güçtür; sabit sermayenin bir yönelmeleri güçtür; sabit sermayenin bir işten diğerine aktarılması mümkün işten diğerine aktarılması mümkün değildir. İşçi gibi o da işinde kalmak ister. değildir. İşçi gibi o da işinde kalmak ister. Bu ise üretim fazlasına yol açarak iflas ve Bu ise üretim fazlasına yol açarak iflas ve fabrikanın kapanması ile sonuçlanabilir.fabrikanın kapanması ile sonuçlanabilir.

Sismondi ekonomik denge hakkındaki Sismondi ekonomik denge hakkındaki klasik düşüncenin aksine olarak, klasik düşüncenin aksine olarak,

i) müteşebbislerin piyasa hakkındaki i) müteşebbislerin piyasa hakkındaki bilgilerinin tam olmadığını; kârlarını bilgilerinin tam olmadığını; kârlarını azamiye çıkarmak amacı ile fiyat ve azamiye çıkarmak amacı ile fiyat ve maliyete göre hareket ettiklerinden diğer maliyete göre hareket ettiklerinden diğer üreticilerin üretimlerini ne derece üreticilerin üretimlerini ne derece artırdıklarından yeter derecede bilgileri artırdıklarından yeter derecede bilgileri bulunamayacağını ileri sürerek, bu bulunamayacağını ileri sürerek, bu durumun ihtiyacın üzerinde üretime yol durumun ihtiyacın üzerinde üretime yol açabileceğini; açabileceğini;

ii) gelirin eşit bölünmediğini,ii) gelirin eşit bölünmediğini,ekonomik gelişme sonucu artan milli ekonomik gelişme sonucu artan milli hasılada sadece maliklerin (zenginlerin) hasılada sadece maliklerin (zenginlerin) payının büyüdüğünü, işçilerin gelirlerinin payının büyüdüğünü, işçilerin gelirlerinin asgari geçim düzeyinde kaldığını, bunun asgari geçim düzeyinde kaldığını, bunun ise üretimle talep arasındaki dengeyi ise üretimle talep arasındaki dengeyi bozduğunu; çünkü zenginlerin mutat bozduğunu; çünkü zenginlerin mutat geçim malları yerine lüks mallara geçim malları yerine lüks mallara taleplerini artırdıklarını, taleplerini artırdıklarını,

bunun sonucu lüks mallar sanayiinin bunun sonucu lüks mallar sanayiinin gelişeceğini, ancak, bu sanayi de yeter gelişeceğini, ancak, bu sanayi de yeter derecede gelişene kadar lüks mallar derecede gelişene kadar lüks mallar ithalatının artacağını; bir yandan eski ithalatının artacağını; bir yandan eski sanayi işçilerine yol verilirken, öte yandan sanayi işçilerine yol verilirken, öte yandan yavaş gelişen yeni sanayi bu işçileri yavaş gelişen yeni sanayi bu işçileri massedemeyeceğinden, mutat geçim massedemeyeceğinden, mutat geçim mallarına talebin azalarak krize neden mallarına talebin azalarak krize neden olacağını; olacağını;

iii) makine kullanımınıniii) makine kullanımınınüretimi büyük ölçüde artırarak, piyasayı üretimi büyük ölçüde artırarak, piyasayı doyum noktasına getireceğini iddia etmiş; doyum noktasına getireceğini iddia etmiş;

iv) rekabet serbestisinin toplanmaya yol iv) rekabet serbestisinin toplanmaya yol açacağını; küçük firmaların yerine büyük açacağını; küçük firmaların yerine büyük firmaların geçeceğini, bunun ise, işçilerin firmaların geçeceğini, bunun ise, işçilerin sefaleti ile sonuçlanacağını ileri sürmüştür. sefaleti ile sonuçlanacağını ileri sürmüştür.

Ona göre, işçiler eskiden olduğu gibi, Ona göre, işçiler eskiden olduğu gibi, kendi hesabına çalışan küçük arazi sahibi, kendi hesabına çalışan küçük arazi sahibi, küçük tacir, esnaf ve sanatkâr olsalardı, ne küçük tacir, esnaf ve sanatkâr olsalardı, ne kazanacaklarını önceden bileceklerinden, kazanacaklarını önceden bileceklerinden, çocuk sayısını ona göre ayarlarlardı. çocuk sayısını ona göre ayarlarlardı.

Oysa, gelişen sanayi toplumundaOysa, gelişen sanayi toplumundaişçiler gelirlerini üretim ve işçi miktarına işçiler gelirlerini üretim ve işçi miktarına göre, gelecekteki talepten habersiz olarak göre, gelecekteki talepten habersiz olarak kapitalistten alır. kapitalistten alır.

Yani işçi nüfusu kapitalistin arzusuna göre Yani işçi nüfusu kapitalistin arzusuna göre çoğalır veya azalır. Kapitalist yeter ücret çoğalır veya azalır. Kapitalist yeter ücret teklif eder, işçi talep ederse, işçi nüfusu teklif eder, işçi talep ederse, işçi nüfusu artar; aksi hal işçi nüfusunun azalmasına artar; aksi hal işçi nüfusunun azalmasına sebep olur. sebep olur.

Simonde de Sismondi bu düşüncelerin Simonde de Sismondi bu düşüncelerin doğal sonucu olarak, üretimin doğal sonucu olarak, üretimin düzenlenmesi, yeni buluşların sanayide düzenlenmesi, yeni buluşların sanayide uygulanmasının sınırlandırılması için uygulanmasının sınırlandırılması için devletin ekonomik ve sosyal hayata devletin ekonomik ve sosyal hayata müdahale etmesini gerekli görmüş; üretim müdahale etmesini gerekli görmüş; üretim ile alış gücünün aynı düzeyde tutulduğu bir ile alış gücünün aynı düzeyde tutulduğu bir ekonomi önermiştir.ekonomi önermiştir.

Ona göre, makine kullanımı işçilerin gelir Ona göre, makine kullanımı işçilerin gelir düzeyini yükselterek makinenin yerini düzeyini yükselterek makinenin yerini aldığı işçilerin tekrar istihdam edilmesini aldığı işçilerin tekrar istihdam edilmesini sağladığı sürece yararlı olabilir. Oysa gelir sağladığı sürece yararlı olabilir. Oysa gelir bölüşümü buna engel olmaktadır. Gerçi bölüşümü buna engel olmaktadır. Gerçi makine kullanımı fiatları düşürmekte makine kullanımı fiatları düşürmekte bundan işçiler de yararlanmaktadır. Ancak, bundan işçiler de yararlanmaktadır. Ancak, bu yeterli değildir.bu yeterli değildir.

Sismondi makineleşme gibi, rekabet Sismondi makineleşme gibi, rekabet serbestisini de eleştirmektedir. Ona göre, serbestisini de eleştirmektedir. Ona göre, üretimin artması talebin artması ile birlikte üretimin artması talebin artması ile birlikte olursa yararlı olabilir. Tüketim artmadan olursa yararlı olabilir. Tüketim artmadan üretimin artması üreticiler arasındaki üretimin artması üreticiler arasındaki rekabeti artırarak iflaslara yol açar. rekabeti artırarak iflaslara yol açar. Rekabet serbestisi işçi ücretlerinin de Rekabet serbestisi işçi ücretlerinin de baskı altında tutulmasına neden olur. Bu baskı altında tutulmasına neden olur. Bu ise yukarıda anlatılan sonuçları doğurur. ise yukarıda anlatılan sonuçları doğurur.

Rekabet sonucu elde edilen ucuzluk, Rekabet sonucu elde edilen ucuzluk, işçilerin sağlık ve çalışma gücünün işçilerin sağlık ve çalışma gücünün azalması karşılığı elde edilmektedir. azalması karşılığı elde edilmektedir. Rekabet kadın ve çocukları çalışmaya Rekabet kadın ve çocukları çalışmaya itmektedir. İşçilerin gelirlerindeki belirsizlik itmektedir. İşçilerin gelirlerindeki belirsizlik ve mülklerinin olmaması mevcut ve mülklerinin olmaması mevcut aksaklığın ana sebebi olduğundan, aksaklığın ana sebebi olduğundan, hükümet bu aksaklığı giderecek yönde hükümet bu aksaklığı giderecek yönde tedbir almalıdır. tedbir almalıdır.

Örneğin, emekle mülkiyeti birleştirme Örneğin, emekle mülkiyeti birleştirme olanağı bulunan yerde bu birleştirme hedef olanağı bulunan yerde bu birleştirme hedef olarak alınmalı; kendi toprağını işleyen olarak alınmalı; kendi toprağını işleyen çiftçi sayısı artırılmalı, sanayide küçük çiftçi sayısı artırılmalı, sanayide küçük bağımsız atölyeler korunmalı, fabrika bağımsız atölyeler korunmalı, fabrika mülkiyeti geniş bir orta sermayedar mülkiyeti geniş bir orta sermayedar arasında paylaşılmalı, sanayi işçisi arasında paylaşılmalı, sanayi işçisi işverenin ortağı olma güvenine sahip işverenin ortağı olma güvenine sahip olmalıdır. olmalıdır.

Sismondi bu görüşleri ile sosyalist Sismondi bu görüşleri ile sosyalist düşünceye temel olabilecek bazı noktalara düşünceye temel olabilecek bazı noktalara işaret etmiş olmaktadır. Ancak, o işaret etmiş olmaktadır. Ancak, o sosyalistler gibi özel mülkiyete karşı sosyalistler gibi özel mülkiyete karşı değildir.değildir.

Sismondi bu duruma çare olarak, Sismondi bu duruma çare olarak, gelişmenin mutedil ölçüde ve bir kararda gelişmenin mutedil ölçüde ve bir kararda olmasını; bunun için devletin ekonomik ve olmasını; bunun için devletin ekonomik ve sosyal hayata müdahale etmesini;sosyal hayata müdahale etmesini;

— — Küçük çiftçi ve sanatkârların Küçük çiftçi ve sanatkârların korunmasını;korunmasını;

— — Küçük firmaların teşvik edilmesini;Küçük firmaların teşvik edilmesini; — — İşçilere sendika kurma, hafta tatili İşçilere sendika kurma, hafta tatili

hakkının tanınmasını;hakkının tanınmasını; — — Kadın ve çocuk işçilerin ağır işlerde Kadın ve çocuk işçilerin ağır işlerde

çalıştırılmamasını;çalıştırılmamasını; — — İşverenlerin hastalık, ihtiyarlık ve işsizlik İşverenlerin hastalık, ihtiyarlık ve işsizlik

hallerinde işçilere yardıma zorlanmasınıhallerinde işçilere yardıma zorlanmasını istemektedir. istemektedir.

Bu düşünceler onun sosyal politikacı Bu düşünceler onun sosyal politikacı olduğunu göstermiştir. Ona göre iktisat olduğunu göstermiştir. Ona göre iktisat bilimden çok bir sanat, bir politikadır. O bilimden çok bir sanat, bir politikadır. O sosyal muhafazakâr görüşlü bir sosyal muhafazakâr görüşlü bir ekonomisttir; müdahaleci görüşlere ekonomisttir; müdahaleci görüşlere öncülük etmiştir.öncülük etmiştir.

O kişisel çıkarlarla toplum çıkarının ahenk O kişisel çıkarlarla toplum çıkarının ahenk içinde bulunduğu yolundaki klasik içinde bulunduğu yolundaki klasik düşünceye karşı çıkmış, devletin kişisel düşünceye karşı çıkmış, devletin kişisel çıkarlara bir sınır koymak, onun kötüye çıkarlara bir sınır koymak, onun kötüye kullanılmasını önlemek için ekonomik ve kullanılmasını önlemek için ekonomik ve sosyal hayata müdahale etmesini sosyal hayata müdahale etmesini istemiştir. istemiştir.

Metod bakımından Alman Tarihçi Okulu'na Metod bakımından Alman Tarihçi Okulu'na öncülük etmiştir. İşçi sınıfına sempatisi, öncülük etmiştir. İşçi sınıfına sempatisi, sınai düzeni ve rekabeti eleştirmesi, kişisel sınai düzeni ve rekabeti eleştirmesi, kişisel çıkarın tek ekonomik güdü olarak kabul çıkarın tek ekonomik güdü olarak kabul edilmesine karşı gösterdiği reaksiyon ile edilmesine karşı gösterdiği reaksiyon ile onda, daha sonra gelişen Hıristiyan onda, daha sonra gelişen Hıristiyan sosyalistlerle kürsü sosyalistlerinin sesini sosyalistlerle kürsü sosyalistlerinin sesini görmek mümkündür görmek mümkündür

ALMAN TARİHÇİ OKULU ALMAN TARİHÇİ OKULU

XIX uncu yüzyılın ortalarında XIX uncu yüzyılın ortalarında Wilhelm Roscher, Bruno Wilhelm Roscher, Bruno Hildebrand ve Karl Knies'in Hildebrand ve Karl Knies'in yayınları ile kurulan Alman Tarihçi yayınları ile kurulan Alman Tarihçi Okulu klasik düşünceye bir tepki Okulu klasik düşünceye bir tepki olarak ortaya çıkmış; olarak ortaya çıkmış;

Wilhelm Wilhelm RoscherRoscher

Bruno Bruno HildebrandHildebrand

Karl KniesKarl Knies

aynı yüzyılın sonlarına doğru aynı yüzyılın sonlarına doğru Gustav Schmoller, Lujo Brentano, Gustav Schmoller, Lujo Brentano, Karl Bücher, Wilhelm Lexis, Karl Bücher, Wilhelm Lexis, Werner Sombart gibi ünlü Werner Sombart gibi ünlü profesörlerin yayınları ile doruk profesörlerin yayınları ile doruk noktasına ulaşmıştır. noktasına ulaşmıştır.

Lujo Lujo BrentanoBrentano

Gustav Gustav SchmollerSchmoller

Karl BücherKarl Bücher

Tarihçi Okul'a mensup ekonomistler Klasik Tarihçi Okul'a mensup ekonomistler Klasik Okul'un Okul'un

i) ekonomik yaşamı zaman ve yerden i) ekonomik yaşamı zaman ve yerden soyutlayarak incelemesini; soyutlayarak incelemesini;

ii) insanları birer homo-economicus olarak ii) insanları birer homo-economicus olarak ele almasını; ele almasını;

iii) her yerde, her zaman geçerli ekonomik iii) her yerde, her zaman geçerli ekonomik ilkelerin bulunduğu yolundaki düşüncesini ilkelerin bulunduğu yolundaki düşüncesini eleştirerek, iktisadi yaşamın içinde eleştirerek, iktisadi yaşamın içinde cereyan ettiği sosyal ortamdan cereyan ettiği sosyal ortamdan soyutlanarak incelenemeyeceğini, soyutlanarak incelenemeyeceğini,

sosyal ortamın tarihi gelişmeye bağlı sosyal ortamın tarihi gelişmeye bağlı olarak ülkeden ülkeye değiştiğini, olarak ülkeden ülkeye değiştiğini, ekonominin hukuk, doğa, toplumun sosyal, ekonominin hukuk, doğa, toplumun sosyal, kültürel ve politik yapısı ile yakından ilgili kültürel ve politik yapısı ile yakından ilgili bulunduğunu ileri sürmüşler; insanların bulunduğunu ileri sürmüşler; insanların birer homo-economicus olduğu birer homo-economicus olduğu varsayılarak her zaman her yerde geçerli varsayılarak her zaman her yerde geçerli mutlak ilkelere varılmasının doğru mutlak ilkelere varılmasının doğru olmayacağını; olmayacağını;

insanların iktisadi faaliyetlerde kişisel çıkar insanların iktisadi faaliyetlerde kişisel çıkar ve kâr motifi yanında şan ve şeref ve kâr motifi yanında şan ve şeref kazanma, görev hissi, acıma duygusu, kazanma, görev hissi, acıma duygusu, yardım etme arzusu, başkalarını sevme ve yardım etme arzusu, başkalarını sevme ve alışkanlıklar.... gibi motiflerle hareket alışkanlıklar.... gibi motiflerle hareket edebileceklerini; bu nedenle ekonomik edebileceklerini; bu nedenle ekonomik ilkelerin mutlak değil, nisbi (relatif) ilkelerin mutlak değil, nisbi (relatif) olduğunu ileri sürmüşlerdir. olduğunu ileri sürmüşlerdir.

Gerçekten, J. B. Say, D. Ricardo'dan Gerçekten, J. B. Say, D. Ricardo'dan sonra ekonomi ilmi giderek artan biçimde sonra ekonomi ilmi giderek artan biçimde soyut bir bilim haline gelmiş, gerçek soyut bir bilim haline gelmiş, gerçek hayatın her zaman teoriye uymaması hayatın her zaman teoriye uymaması Alman Tarihçi Okulu'na mensup Alman Tarihçi Okulu'na mensup ekonomistleri ekonomi biliminin ekonomistleri ekonomi biliminin konusunun soyut teoriler yerine, gerçek konusunun soyut teoriler yerine, gerçek yaşamın açıklanması olduğunu iddia yaşamın açıklanması olduğunu iddia etmelerine yol açmıştır.etmelerine yol açmıştır.

Bununla beraber, bu konuda Alman Bununla beraber, bu konuda Alman Tarihçi Okulu'na mensup ekonomistler Tarihçi Okulu'na mensup ekonomistler arasında tam bir görüş birliği olduğu ileri arasında tam bir görüş birliği olduğu ileri sürülemez. sürülemez.

Örneğin, ilk tarihçiler ile XIX uncu yüzyılın Örneğin, ilk tarihçiler ile XIX uncu yüzyılın sonlarına doğru yetişen tarihçiler arasında sonlarına doğru yetişen tarihçiler arasında büyük farklar vardır. B. Hildebrand ve K. büyük farklar vardır. B. Hildebrand ve K. Knies'in iktisadi kanunlar üzerinde Knies'in iktisadi kanunlar üzerinde başlattıkları kavga daha sonra gelen başlattıkları kavga daha sonra gelen tarihçiler tarafından bir tarafa bırakılmıştır. tarihçiler tarafından bir tarafa bırakılmıştır.

Yeni tarihçiler eskilerin aksine Yeni tarihçiler eskilerin aksine deterministtir; ekonomik ilkelerin varlığını deterministtir; ekonomik ilkelerin varlığını kabul etmişlerdir. Ancak bu kanunların kabul etmişlerdir. Ancak bu kanunların ortaya konulmasında klasik metodu ortaya konulmasında klasik metodu eleştirmişlerdir. eleştirmişlerdir.

Ekonomi biliminin tarihi incelemelerden Ekonomi biliminin tarihi incelemelerden yararlanmasını, tümdengelim metodu yararlanmasını, tümdengelim metodu yerine tümevarım metodunun yerine tümevarım metodunun kullanılmasını ileri sürmüşlerdir. Onlara kullanılmasını ileri sürmüşlerdir. Onlara göre ekonomik yaşam içinde cereyan ettiği göre ekonomik yaşam içinde cereyan ettiği ortamın, doğanın, coğrafi, sosyal ve politik ortamın, doğanın, coğrafi, sosyal ve politik koşulların etkisi altındadır. koşulların etkisi altındadır.

Ekonomik yaşamı incelerken, bunları Ekonomik yaşamı incelerken, bunları dikkate almak, ekonomi ile sosyal yaşamın dikkate almak, ekonomi ile sosyal yaşamın ilişkilerini göz önünde bulundurmak ilişkilerini göz önünde bulundurmak zorunludur. Bu ise tarihi inceleme ile zorunludur. Bu ise tarihi inceleme ile mümkündür. mümkündür.

İnsanların bugünkü durumunu anlamak İnsanların bugünkü durumunu anlamak için bugünkü duruma nasıl geldiğini için bugünkü duruma nasıl geldiğini anlamak, toplumun geçirdiği gelişme anlamak, toplumun geçirdiği gelişme merhalelerini incelemek zorunludur. Bu ise merhalelerini incelemek zorunludur. Bu ise tümevarım metodu ile mümkün olabilir. tümevarım metodu ile mümkün olabilir.

Klasik ekonomistler buna karşı, bazı Klasik ekonomistler buna karşı, bazı değişkenler sabit varsayılarak, bir veya bir değişkenler sabit varsayılarak, bir veya bir kaç değişkenin etkilerinin incelenmesi, kaç değişkenin etkilerinin incelenmesi, sabit varsayılan değişkenlerin etkisinin sabit varsayılan değişkenlerin etkisinin olmadığını ifade etmez şeklinde cevap olmadığını ifade etmez şeklinde cevap vermişlerdir.vermişlerdir.

Günümüzde ekonomik olaylar arasındaki Günümüzde ekonomik olaylar arasındaki muntazam ilişkiler izah edilirken, her iki muntazam ilişkiler izah edilirken, her iki metoddan yararlanılmaktadır. Bilimin metoddan yararlanılmaktadır. Bilimin amacı olaylar arasında muntazam ilişkileri amacı olaylar arasında muntazam ilişkileri ortaya koymaktır. Bu ilişkiler bu ortaya koymaktır. Bu ilişkiler bu metodlardan biri veya her ikisi birlikte metodlardan biri veya her ikisi birlikte kullanılarak tespit edilebilir.kullanılarak tespit edilebilir.

İktisat ilmi Alman Tarihçi Okulu'nun elinde İktisat ilmi Alman Tarihçi Okulu'nun elinde adeta ekonomik kurumları, iktisadi adeta ekonomik kurumları, iktisadi yaşamın tarihini inceleyen bir bilim dalı yaşamın tarihini inceleyen bir bilim dalı haline gelmiş, özellikle 1860 dan sonra haline gelmiş, özellikle 1860 dan sonra giderek artan biçimde teorik meseleler giderek artan biçimde teorik meseleler yerine, pratik meselelerin tartışılması ön yerine, pratik meselelerin tartışılması ön plana alınmıştır. plana alınmıştır.

Bu gelişme sonucu, Alman iktisatçıları Bu gelişme sonucu, Alman iktisatçıları tarafından eski ve orta çağların kurumları, tarafından eski ve orta çağların kurumları, düşünceleri, sosyal tarih, istatistik, modern düşünceleri, sosyal tarih, istatistik, modern ulusların ekonomik organizasyonları v.b. ulusların ekonomik organizasyonları v.b. üzerinde sayısız monografiler meydana üzerinde sayısız monografiler meydana getirilmiştir.getirilmiştir.

Alman Tarihçi Okulu Almanya'nın dışında Alman Tarihçi Okulu Almanya'nın dışında fazla etkili olmamış; yalnız İngiltere'de fazla etkili olmamış; yalnız İngiltere'de iktisadi araştırmalarda iktisat tarihi, iktisadi araştırmalarda iktisat tarihi, kurumların, sosyal sınıfların kurumların, sosyal sınıfların araştırılmasına önem verilmesine neden araştırılmasına önem verilmesine neden olmuştur.olmuştur.

Tarihçi Okula mensup ekonomistler Tarihçi Okula mensup ekonomistler çoğunlukla ekonomiye devletin müdahale çoğunlukla ekonomiye devletin müdahale etmesinden yanadırlar. etmesinden yanadırlar.

Onlara göre, liberalizmi yaratan koşullar Onlara göre, liberalizmi yaratan koşullar her zaman, her yerde mevcut değildir. her zaman, her yerde mevcut değildir. Liberalizm her ülkenin çıkarlarına uygun Liberalizm her ülkenin çıkarlarına uygun değildir. Bu yüzden modern devlete değildir. Bu yüzden modern devlete ekonomik ve sosyal yaşamda milli ekonomik ve sosyal yaşamda milli üreticilerin korunması, sosyal sigortaların üreticilerin korunması, sosyal sigortaların kurulması, sosyal adaletin sağlanması gibi kurulması, sosyal adaletin sağlanması gibi bir çok görevler düşmektedir. bir çok görevler düşmektedir.

FRİEDRİCH FRİEDRİCH LİST LİST

(1789 - 1846) (1789 - 1846)

Fr. List ekonomi bilimine nasyonalizmi, Fr. List ekonomi bilimine nasyonalizmi, milli sistemi sokan bir ekonomisttir. 1841 milli sistemi sokan bir ekonomisttir. 1841 de yayınladığı «Das Nationale System der de yayınladığı «Das Nationale System der Politischen Ökonomie» — Politik Politischen Ökonomie» — Politik Ekonominin Ulusal Sistemi — adlı kitabı ile Ekonominin Ulusal Sistemi — adlı kitabı ile geçici koruma gümrükleri teorisini ortaya geçici koruma gümrükleri teorisini ortaya atmıştır. atmıştır.

O Almanya'da iç gümrüklerin O Almanya'da iç gümrüklerin kaldırılmasını, gümrük birliğine gidilmesini kaldırılmasını, gümrük birliğine gidilmesini savunmuş, Almanya'nın ticaret ve siyasi savunmuş, Almanya'nın ticaret ve siyasi birliğinin kurulması için mücadele vermiş birliğinin kurulması için mücadele vermiş bir kimsedir.bir kimsedir.

Gerçekten, XVIII inci yüzyılın sonlarında Gerçekten, XVIII inci yüzyılın sonlarında ve XIX uncu yüzyılın başlarında Batı ve XIX uncu yüzyılın başlarında Batı Avrupa'da sanayileşme başladığı zaman, Avrupa'da sanayileşme başladığı zaman, Almanya iktisadi ve siyasi birliğine Almanya iktisadi ve siyasi birliğine kavuşmamış bir tarım ülkesi idi. Oysa, kavuşmamış bir tarım ülkesi idi. Oysa, İngiltere ve Fransa XIX uncu yüzyılın İngiltere ve Fransa XIX uncu yüzyılın başlarında iç gümrükleri kaldırarak iç başlarında iç gümrükleri kaldırarak iç piyasalarının birliğini sağlamışlardı. piyasalarının birliğini sağlamışlardı.

Fr. List 1819 da Federal Meclise güm rük Fr. List 1819 da Federal Meclise güm rük birliğini teklif ettiği zaman, Almanya'da 38 birliğini teklif ettiği zaman, Almanya'da 38 gümrük sınırı, yalnız Prusya'da 67 çeşit gümrük sınırı, yalnız Prusya'da 67 çeşit tarife vardı. Fr. List şöyle diyordu:tarife vardı. Fr. List şöyle diyordu:

«Diğer uluslar sanayi ve ticarete «Diğer uluslar sanayi ve ticarete dayanarak kalkınmalarını sağlarken, bilim dayanarak kalkınmalarını sağlarken, bilim ve sanatta ilerlerken, Alman sanayicileri ve ve sanatta ilerlerken, Alman sanayicileri ve tacirleri zamanlarının büyük bir kısmını tacirleri zamanlarının büyük bir kısmını gümrük tarifelerini incelemekle gümrük tarifelerini incelemekle geçirmektedirler.» geçirmektedirler.»

Öte yandan İn giltere'ye karşı ablukanın Öte yandan İn giltere'ye karşı ablukanın kaldırılması Kıta Avrupası'nın İngiliz kaldırılması Kıta Avrupası'nın İngiliz sanayi malları ile dolmasına yol açmıştı. sanayi malları ile dolmasına yol açmıştı. Fransa'nın Restorasyon döneminde Fransa'nın Restorasyon döneminde koyduğu koruyucu gümrüklerle İngiliz koyduğu koruyucu gümrüklerle İngiliz mallarına kapalı olmasına karşın, Alman mallarına kapalı olmasına karşın, Alman piyasası ucuz İngiliz mallarına açıktı. Bu piyasası ucuz İngiliz mallarına açıktı. Bu durum Almanya'da ticari birlik ve koruyucu durum Almanya'da ticari birlik ve koruyucu gümrükler konması yolundaki düşüncelere gümrükler konması yolundaki düşüncelere güç kazandırdı. güç kazandırdı.

Fr. List gazete makaleleri ve Münich, Fr. List gazete makaleleri ve Münich, Stuttgart, Berlin, Viyana'da hükümetler Stuttgart, Berlin, Viyana'da hükümetler nezdindeki girişimleri ile Alman gümrük nezdindeki girişimleri ile Alman gümrük birliğinin sağlanmasına çaba gösterdi. Bu birliğinin sağlanmasına çaba gösterdi. Bu çabaları başarısız kalınca, kendisini 1820 çabaları başarısız kalınca, kendisini 1820 de doğum yeri olan Reuttingen'den de doğum yeri olan Reuttingen'den Württenberg Parlamentosuna seçtirerek Württenberg Parlamentosuna seçtirerek mücadelesine Parlamentoda devam etti. mücadelesine Parlamentoda devam etti. Ülkesindeki bürokrasiyi şiddetle Ülkesindeki bürokrasiyi şiddetle eleştiriyordu. eleştiriyordu.

Bu hal onun Parlemento'dan atılarak 10 ay Bu hal onun Parlemento'dan atılarak 10 ay hapisle cezalandırılmasına neden oldu. hapisle cezalandırılmasına neden oldu. Önce Fransa'ya kaçtı, İngiltere ve İsviçre'yi Önce Fransa'ya kaçtı, İngiltere ve İsviçre'yi ziyaret etti. Sonra Württenberg'e döndü. ziyaret etti. Sonra Württenberg'e döndü. Hapis cezasını çektikten sonra Amerika'ya Hapis cezasını çektikten sonra Amerika'ya gitti. Orada dostlar edindi; servet yaptı. gitti. Orada dostlar edindi; servet yaptı.

Ülkesine döndüğü zaman, Almanya'da Ülkesine döndüğü zaman, Almanya'da gümrük birliği tamamlanmak üzere idi. gümrük birliği tamamlanmak üzere idi. Önceleri Prusya ile Hessen-Dormstatt ve Önceleri Prusya ile Hessen-Dormstatt ve Bavyera ile Württenberg arasında kurulan Bavyera ile Württenberg arasında kurulan iki gümrük birliği 1833 Anlaşması ile bir iki gümrük birliği 1833 Anlaşması ile bir gümrük birliği haline getirildi.gümrük birliği haline getirildi.

Fr. List gümrük birliğinin Avusturya'nın Fr. List gümrük birliğinin Avusturya'nın önderliğinde gerçekleşmesini istiyordu. önderliğinde gerçekleşmesini istiyordu. Oysa Avusturya birliğin dışında kalmıştı. Oysa Avusturya birliğin dışında kalmıştı. Birlikten sonra iç pazarların genişlemesi Birlikten sonra iç pazarların genişlemesi sınai gelişmeyi hızlandırdı. Gümrük sınai gelişmeyi hızlandırdı. Gümrük birliğinden sonra önemli bir sorun birliğinden sonra önemli bir sorun kalıyordu: kalıyordu:

Nasıl bir gümrük sistemi kurulmalı idi? Nasıl bir gümrük sistemi kurulmalı idi? Ticaret serbestisi taraftarları ile koruyucu Ticaret serbestisi taraftarları ile koruyucu gümrük konmasını isteyenler arasında gümrük konmasını isteyenler arasında mücadele başladı. mücadele başladı.

Fr. List 1841 de yayınladığı kitabında Fr. List 1841 de yayınladığı kitabında gelişmekte olan Alman sanayimin İngiliz gelişmekte olan Alman sanayimin İngiliz rekabetine karşı korunmasının zorunluluğu rekabetine karşı korunmasının zorunluluğu üzerinde durdu. Amerika Birleşik Devletleri üzerinde durdu. Amerika Birleşik Devletleri sanayii geliştirmek için İngiliz rekabetine sanayii geliştirmek için İngiliz rekabetine karşı koruma tedbirleri alma gereğini karşı koruma tedbirleri alma gereğini duymuştu. Fransa Napolyon duymuştu. Fransa Napolyon Savaşları'ndan sonra koruyucu gümrükleri Savaşları'ndan sonra koruyucu gümrükleri ile milli sanayiini İngiliz rekabetine karşı ile milli sanayiini İngiliz rekabetine karşı koruyordu. Almanya aynı yolu izlemeli idi. koruyordu. Almanya aynı yolu izlemeli idi.

Oysa, Klasik İktisadi Düşünceye göre, Oysa, Klasik İktisadi Düşünceye göre, bireyler gibi uluslar da gereksinme bireyler gibi uluslar da gereksinme duydukları mallan en ucuz piyasadan duydukları mallan en ucuz piyasadan karşılamak, nisbi üstünlük sağladığı üretim karşılamak, nisbi üstünlük sağladığı üretim dallarında uzmanlaşmalıdır. Sınai gelişme dallarında uzmanlaşmalıdır. Sınai gelişme sermaye birikimine bağlıdır. Koruyucu sermaye birikimine bağlıdır. Koruyucu gümrükler hayatı pahalılaştırdığından gümrükler hayatı pahalılaştırdığından sermaye birikimini olumsuz yönde etkiler.sermaye birikimini olumsuz yönde etkiler.

Fr. List ulusal ekonomi ve üretim güçleri Fr. List ulusal ekonomi ve üretim güçleri düşüncesi ile klasik düşünceye karşı düşüncesi ile klasik düşünceye karşı çıkmıştır. Ona göre, klasik iktisadi çıkmıştır. Ona göre, klasik iktisadi düşüncede rekabet serbestisi içinde üretim düşüncede rekabet serbestisi içinde üretim ve mübadelede bulunan fertlerden oluşan ve mübadelede bulunan fertlerden oluşan bir Dünya düşleniyor. Oysa, fertle insanlık bir Dünya düşleniyor. Oysa, fertle insanlık arasında ulus vardır. Her insan bir ulusun arasında ulus vardır. Her insan bir ulusun parçasıdır. Her kişinin refahı mensup parçasıdır. Her kişinin refahı mensup olduğu ulusun üretim gücü ile yakından olduğu ulusun üretim gücü ile yakından ilgilidir ilgilidir

Bir ulusu zengin yapan, o ulusun belli bir Bir ulusu zengin yapan, o ulusun belli bir zamanda sahip olduğu mal miktarı değil, zamanda sahip olduğu mal miktarı değil, bu malları üreten üretim gücüdür. Üretim bu malları üreten üretim gücüdür. Üretim gücüne maddi ve beşeri üretim kaynakları gücüne maddi ve beşeri üretim kaynakları yanında hukuk düzeni, insanların inancı; yanında hukuk düzeni, insanların inancı; basın özgürlüğü gibi öğeler de dahildir. basın özgürlüğü gibi öğeler de dahildir.

Fr. List'e göre sanayileşme gümrük Fr. List'e göre sanayileşme gümrük koruması ile gerçekleştirilebilir. Gerçi, koruması ile gerçekleştirilebilir. Gerçi, koruma ulusa bir yük yükler; fakat ulus koruma ulusa bir yük yükler; fakat ulus sınai gelişme için bu yükü üstlenmek sınai gelişme için bu yükü üstlenmek zorundadır.zorundadır.

Ancak, Fr. List geçici korumaya taraftardır. Ancak, Fr. List geçici korumaya taraftardır. Yani koruma gümrükleri ulusal sanayi dış Yani koruma gümrükleri ulusal sanayi dış ülkelerin sanayii ile rekabet edebilecek bir ülkelerin sanayii ile rekabet edebilecek bir düzeye gelene kadar devam ettirilmelidir. düzeye gelene kadar devam ettirilmelidir. Ulusal sanayi yabancı sanayilerle rekabet Ulusal sanayi yabancı sanayilerle rekabet edebilecek duruma gelince korumadan edebilecek duruma gelince korumadan vazgeçilmelidir. vazgeçilmelidir.

Fr. List'e göre her toplum şu gelişme Fr. List'e göre her toplum şu gelişme merhalelerinden geçer :merhalelerinden geçer :

— — Avcılık ve balıkçılık merhalesi,Avcılık ve balıkçılık merhalesi, — — Hayvanları evcilleştirme (çobanlık) Hayvanları evcilleştirme (çobanlık)

merhalesi,merhalesi, — — Tarım merhalesi,Tarım merhalesi, — — Tarım, sanayi merhalesi,Tarım, sanayi merhalesi, — — Tarım, sanayi ve ticaret merhalesi Tarım, sanayi ve ticaret merhalesi

Bir ulus için ideal merhale son merhaledir. Bir ulus için ideal merhale son merhaledir. Çünkü bu merhalede ulus donanma Çünkü bu merhalede ulus donanma kurabilir; koloni edinme, nüfuzunu kurabilir; koloni edinme, nüfuzunu genişletme olanağını elde eder; büyük bir genişletme olanağını elde eder; büyük bir nüfus besleyebilir; bilim ve sanatta ilerler; nüfus besleyebilir; bilim ve sanatta ilerler; ülkenin bağımsızlığını güven altına alabilir.ülkenin bağımsızlığını güven altına alabilir.

Ancak, bu merhaleye ulaşılabilmesi gerekli Ancak, bu merhaleye ulaşılabilmesi gerekli koşullara sahip olunmasına bağlıdır. koşullara sahip olunmasına bağlıdır. Örneğin, mutedil iklim kuşağında Örneğin, mutedil iklim kuşağında bulunması, doğal ve yardımcı kaynaklara, bulunması, doğal ve yardımcı kaynaklara, geniş araziye sahip olması gerekir. geniş araziye sahip olması gerekir. Almanya bu koşullara sahiptir.Almanya bu koşullara sahiptir.

Fr. List'e göre, bir ulusun zenginliği sadece Fr. List'e göre, bir ulusun zenginliği sadece hali hazır durumu ile hali hazır durumu ile değerlendirilmemelidir. Zenginliği yaratan değerlendirilmemelidir. Zenginliği yaratan üretim güçleri zenginlikten daha önemlidir. üretim güçleri zenginlikten daha önemlidir. Nüfusun çalışkanlığı ve tasarrufa uyması Nüfusun çalışkanlığı ve tasarrufa uyması teşvik edilmeli, bu niteliklerin gelecekteki teşvik edilmeli, bu niteliklerin gelecekteki gelişmesi güven altına alınmalıdır.gelişmesi güven altına alınmalıdır.

Fr. List kitabında moral ve politik Fr. List kitabında moral ve politik kurumların önemi üzerinde durmuş; kurumların önemi üzerinde durmuş; düşünce ve basın özgürlüğünün, düşünce ve basın özgürlüğünün, mahkemelerdeki aleniliğin, idare de mahkemelerdeki aleniliğin, idare de kontrolün, parlamenter sistemin insanların kontrolün, parlamenter sistemin insanların çalışmasını olumlu yönde etkileyeceğini çalışmasını olumlu yönde etkileyeceğini ileri sürmüştür. Ona göre, bir ulusun ileri sürmüştür. Ona göre, bir ulusun produktif güçleri arasında en verimli olanı produktif güçleri arasında en verimli olanı sanayidir. sanayidir.

Sanayi Smith'in ileri sürdüğü gibi. sadece Sanayi Smith'in ileri sürdüğü gibi. sadece emek ve tasarrufun doğal bir sonucu emek ve tasarrufun doğal bir sonucu olmayıp, bizatihi sosyal bir güç, olmayıp, bizatihi sosyal bir güç, sermayenin ve ferdi emeğin yaratıcısı, sermayenin ve ferdi emeğin yaratıcısı, gelecekteki zenginliğin kaynağıdır. gelecekteki zenginliğin kaynağıdır. «Rüzgârların tohumları bir yerden diğer bir «Rüzgârların tohumları bir yerden diğer bir yere taşıyarak, boş meralarda ormanların yere taşıyarak, boş meralarda ormanların oluşmasını sağladığı doğrudur. oluşmasını sağladığı doğrudur.

Ancak, kendi kendine ormanlaşmanın Ancak, kendi kendine ormanlaşmanın bekleneceği yerde, tohumlayarak kısa bekleneceği yerde, tohumlayarak kısa zamanda ormanın yetiştirilmesi daha akıllı zamanda ormanın yetiştirilmesi daha akıllı bir iştir.» bir iştir.»

Eğer bir ulusun içinde bulunduğu doğal Eğer bir ulusun içinde bulunduğu doğal koşullar sanayi kurmak ve yaşatmak için koşullar sanayi kurmak ve yaşatmak için yeterli ise, koruyucu gümrüklerle gelişmesi yeterli ise, koruyucu gümrüklerle gelişmesi kolaylaştırılmalıdır. Ona göre,kolaylaştırılmalıdır. Ona göre,

i) eğer bir ülke sınai gelişmesini i) eğer bir ülke sınai gelişmesini tamamlamışsa (İngiltere gibi) veya sanayi tamamlamışsa (İngiltere gibi) veya sanayi için gerekli koşullara sahip değilse (tropik için gerekli koşullara sahip değilse (tropik ülkeler gibi) koruyucu gümrük ülkeler gibi) koruyucu gümrük uygulamasına gitmesi doğru değildir;uygulamasına gitmesi doğru değildir;

ii) koruyucu gümrük uygulaması ulusal ii) koruyucu gümrük uygulaması ulusal sanayi yabancı sanayi ile rekabet edecek sanayi yabancı sanayi ile rekabet edecek bir gelişme düzeyine ulaşana kadar devam bir gelişme düzeyine ulaşana kadar devam etmelidir;etmelidir;

iii) koruyucu gümrük uygulaması ulusal iii) koruyucu gümrük uygulaması ulusal sanayi gelişme döneminde ise doğrudur;sanayi gelişme döneminde ise doğrudur;

iv) koruyucu gümrükler tarım sektörüne iv) koruyucu gümrükler tarım sektörüne genişletilmemelidir. Çünkü tarımsal genişletilmemelidir. Çünkü tarımsal gelişme sınai gelişmeye bağlı olduğu gibi, gelişme sınai gelişmeye bağlı olduğu gibi, koruyucu gümrük uygulaması ülkeler koruyucu gümrük uygulaması ülkeler arasında doğal ve özel koşullardan ileri arasında doğal ve özel koşullardan ileri gelen kültür farklarını ortadan kaldırmak gelen kültür farklarını ortadan kaldırmak suretiyle yarar yerine zarar verir. suretiyle yarar yerine zarar verir.

Özetlersek, Fr. List ekonomi bilimine Özetlersek, Fr. List ekonomi bilimine milliyetçiliği sokan bir ekonomisttir. milliyetçiliği sokan bir ekonomisttir. Ekonomide ulusal çıkarları ve himayeciliği Ekonomide ulusal çıkarları ve himayeciliği savunmuştur. Ona göre, liberalizm savunmuştur. Ona göre, liberalizm İngiltere'nin çıkarlarına uygun bir İngiltere'nin çıkarlarına uygun bir politikadır. Liberaller Dünyayı serbestçe politikadır. Liberaller Dünyayı serbestçe üretimde bulunan ve ürettikleri malları üretimde bulunan ve ürettikleri malları serbestçe mübadele eden fertlerden serbestçe mübadele eden fertlerden oluşan bir bütün olarak kabul ederler; oluşan bir bütün olarak kabul ederler; onlara göre uluslararasında devamlı barış onlara göre uluslararasında devamlı barış esastır.esastır.

List ise, fertlerin ulus içinde List ise, fertlerin ulus içinde yaşadıklarını, ulusun doğal bir varlık yaşadıklarını, ulusun doğal bir varlık olduğunu; fertlerin refahının, mensup olduğunu; fertlerin refahının, mensup oldukları ulusun refahına bağlı oldukları ulusun refahına bağlı olduğunu ileri sürmüştür. olduğunu ileri sürmüştür.

Ona göre, asıl olan ulustur; her Ona göre, asıl olan ulustur; her ulusun kendisine özgü çıkarları vardır; ulusun kendisine özgü çıkarları vardır; bir ülkenin zenginliği üretilen mal bir ülkenin zenginliği üretilen mal miktarına değil, malları üreten üretim miktarına değil, malları üreten üretim gücüne bağlıdır.gücüne bağlıdır.

Fr. List'in koruma tezi onun Fr. List'in koruma tezi onun merkantilistlere benzetilmesine yol merkantilistlere benzetilmesine yol açmıştır. Gerçekten, o merkantilizme açmıştır. Gerçekten, o merkantilizme hayranlığını belirtmiş, A. Smith ve J. B. hayranlığını belirtmiş, A. Smith ve J. B. Say'i merkantilistleri ve Colbert'i iyi Say'i merkantilistleri ve Colbert'i iyi tanımamakla suçlamıştır. tanımamakla suçlamıştır.

Ancak, o koruyucu gümrükleri ticaret Ancak, o koruyucu gümrükleri ticaret bilançosunu lehe çevirmek için değil, bilançosunu lehe çevirmek için değil, gelişmekte olan sanayiin çocukluk gelişmekte olan sanayiin çocukluk döneminde yabancı rekabete karşı döneminde yabancı rekabete karşı korunması için istemektedir.korunması için istemektedir.