MİKROBİYOLOJİYE GİRİŞ-2
Doç.Dr. Birol Baysal27.2.2020
MİKROBİYOLOJİMikroorganizmalardan bahseden bilim dalı
• Mikros: küçük
• Bios : yaşam
• Logos: bilim
Mikrobiyoloji❑Mikroorganizmaların özelliklerini, yüksek canlılarla ve birbirleriyle ilişkilerini inceleyen bir
bilim dalıdır.
❑Mikroorganizmaların morfolojisi,
genetiği,
fizyolojisi ve bulaşma yolları
❑Konak savunma sistemleriyle mikroorganizma ilişkisi
❑Mikroorganizmaların laboratuvarda tanımlanmasını sağlar.
❑Mikroorganizmayı saptar, izole eder, tanımlar (identifikasyon),
yok edilmesinde (eradike ) rol alır….
Mikroorganizmalar
❑Havada, toprakta ve su gibi dış ortamlarda
veya insanlar, hayvanlar ve bitkilerle birlikte onların yaşadıkları
çevrede bulunur
❑Deri, boğaz, burun, bağırsak gibi vücudumuzun çeşitli bölgelerinde yer alır
❑Çoğu ancak mikroskopta görülebilecek kadar küçük
❑Değişik ortamlarda yaşamlarını sürdürür
MİKROBİYOLOJİ
Mikroorganizmaların bu kadar yaygın türlerinin bulunması ve ilişkilerinin çokçeşitli olması,mikrobiyoloji bilimini değişik kısımlara ayırmış.
• Tıp mikrobiyolojisi
• Toprak mikrobiyolojisi
• Tarım mikrobiyolojisi
• Endüstriyel mikrobiyoloji
• Besin mikrobiyolojisi
• Uzay mikrobiyolojisi
• Adli mikrobiyoloji
Tıbbi MikrobiyolojisininAlt Bilim Dalları
• Genel mikrobiyoloji
• Bakteriyoloji
• Viroloji
• Mikoloji
• Parazitoloji
• İmmünoloji
• İnfeksiyon
Mikroorganizmaların hastalık oluşturmak üzere organizmayla ilişkiye geçme durumlarına denir.
• İnfeksiyon hastalıkları
İnfeksiyon sonucu ortaya çıkan hastalıklara denir.
Mikroorganizmalara parazitleri (Protozoonlar, Helmintler,Artropodlar) de ilave ederek başlıca infeksiyon etkenleri:
Viruslar, bakteriler, mantarlar, parazitler ...
MİKROBİYOLOJİ TARİHÇESİ
• Hollandalı bir tüccar ve amatör bir mercek
yapımcısı olan Antony van Leeuwenhoek
200 defadan fazla büyütebilen ve iki metal
arasına yerleştirilmiş bikonveks mercekten
oluşan basit mikroskopu ile mikroskobik canlılar
dünyasını bulmayı başarmış
• İlk bakterileri 1676 yılında görerek, şekil ve hareketlerini izlemiş ve şekillerini çizerek Londra'daki PhylosophicalTransaction of the Royal Society’ye göndermiş ve yayımlanması sağlanmış (1683)
• Bu nedenle kendisine mikrobiyolojinin kurucusu gözü ile bakılmış ve mikrobiyoloji biliminin başlangıç tarihi olarak 1683 yılı kabul edilmiş
IŞIK MİKROSKOBU
Renklerın ışığı farklı kırmasıyla oluşur.
❑ Hücre Nedir ?
Genellikle gözle görülemeyecek kadar küçük
olup , mikroskopla incelenirler.
Hücrelerin çok büyük kısmı 1-30 µm (mikrometre)
1 metrenin milyonda biri
Robert Koch (1843-1910), mikroorganizmaları saf
üretebilmek için katı besi yerlerini geliştirmiş ve karışık
kültürlerden saf kültürler elde etmiş
Şarbon konusunda da çalışmalar yapan Koch, hastalığın
bulaşma yolunu ve etkeninin sporlu olduğunu göstermiştir.
❖Koch, 1882'de verem hastalığı etkenini de izole edebilmiş ve hastaların teşhisinde çok
yararlar sağlayan bir biyolojik madde olan tüberkülini hazırlamış
❖Kolera hastalığı etkeni olan Vibrio cholerae bakterisi de Koch tarafından 1883 yılında
bulunmuş
Öğrencileri onun metodlarıyla difteri, tifo, pnömoni (zatürre), gonore (belsoğukluğu), serebrospinal menenjit, lepra (cüzzam), tetanoz ve frengi hastalıklarından sorumlu
organizmaları bulmuş olsalar da,
özellikle de tüberkülozu iyileştireceğini düşündüğü etkisiz "tüberkülin" fiyaskosuyla, Koch'unaraştırmalarının kalitesi düşmüştür.
L. Pasteur (1822-1895).
❖ Tavuk kolerası, şarbon ve kuduz hastalıkları üzerine yaptığı
deneylerle, zayıflatılmış hastalık mikroplarıyla bağışıklık meydana
getirmenin mümkün olduğunu göstermiş, bağışıklık biliminin
temelini atmış
❖ Pasteur, yaptığı çalışmaların sonucuna göre, kendi adı ile anılan
pastörizasyonun esasını da kurmuş.
19. yüzyılın son çeyreğinde mikrobiyoloji ve parazitolojideki keşiflerin birbirini
izlediği parlak yıllar olmuş Bir çok hastalığın etkeni art arda ortaya çıkmış
Semmelweis (Avusturyalı) ve Holmes (İngiliz) 1847
de klinisyenlere loğusa ateşinin oluşumunda el
yıkamanın önemini vurgulamışlar.
• H.Christian Gram
• 1884 yılında Gram boyası bularak bakterilerin sınıflandırılmasında önemli bir adım atmış
VİRÜSLER
Bakteriler
Mantarlar
Protozoonlar
Savaşçı küfler
Helmintler
Artropodlar
Hücre yapılarına göre;
• Prokaryot (ilkel çekirdekli)
• Ökaryot (gelişmiş çekirdekli)
• Prokaryot: Bakteriler
• Ökaryot: Algler, Mantar
Protozoonlar, savaşçı
küfler
❑ Hücre tipleri/ birbirinden ayıran özellikler
1-Prokaryot hücreler 2-Eukaryot hücreler.
Çekirdek zarı Yok Var
Çekirdekçik Yok Var
DNA içeriği Küçük Büyük
Büyüklük Küçük Büyük
MİKRORGANİZMALARIN ÖZELLİKLERİNİN KARŞILAŞTIRILMASI
ÖZELLİK VİRÜS BAKTERİ FUNGUS PROTOZOON
Hücreler
Yaklaşık Çap (mikro m)
0.02-0.2 1-5 3-10(mantar) 15-25 Trofozoit)
Nükleik asit Ya DNA
veya RNA
Hem DNA
Hem RNA
Hem DNA
Hem RNA
Hem DNA
Hem RNA
Çekirdek tipi Yok Prokaryotik Ökaryotik Ökaryotik
Ribozomlar Yok 70 S 80 S 80 S
Mitokondriler Yok Yok Var Var
Hareket Yok Bazılarında var Yok Çoğunda var
Dış yüzeyin özelliği Protein kapsid
ve lipoprotein zarf
Peptidoglikan
içeren katı duvar
Kitin içeren katı
duvar- Sterol
Esnek zar
Üreme özelliği
-------
İkiye bölünme Mitoz veya veya
tomurcuklanma
Mitoz
Taksonomi
Canlı organizmaları sınıflandırmak, ortak özelliklerine göre gruplara ayırmak amacıyla düzenlenmiş sisteme taksonomi denilir.
• Sınıflandırma
• İsimlendirme
• Tanımlama
Mikroorganizmaları Sınıflandırılma Yöntemleri
I. Sayısal (numerical) sınıflandırma
II. Genetik inceleme yöntemleri
III. DNA-DNA hibridizasyon yöntemleri
IV. DNA/t RNA ve DNA/rRNA hibridizasyon deneyleri
V. Bakteriden bakteriye gen aktarımı temeline dayalı yöntemler
VI. Serolojik yöntemler
VII. Bakterilerin kimyasal yapılarının incelenmesi
VIII. Bakterilerin enzim yapılarının karşılaştırılması
Prokaryotların sınıflandırılması
Fizyolojik ve biyokimyasal özellikleri ön planda
1. Regnum( Kingdom=Alem)
2. Divisio (Division=Bölüm)
3. Classis (Clas=Sınıf)
4. Ordo (order=Takım)
5. Familia(Family=Familya)
6. Genus (Genus=Cins)
7. Species(Species=Tür)
Prokaryotların Sınıflandırılması
Taksonomik sıra Örnek
1.Regnum ( Kingdom=Alem) Prokaryot
2. Divisio (Division=Bölüm) Gracilicutes
3. Classis (Clas=sınıf) Scotobacteriae
4. Ordo (order=Takım) Enterobacteriales
5. Familia(Family=familya) Enterobactericeae
6. Genus (Genus=cins) Shigella
7. Species(Species=tür) S. dysanteriae
1. Ad cins (genus)- ilk harf büyük harf
2. Ad tür adını gösterir- ilk harf küçük harf
• Mikroorganizma adları italik harflarle, yoksa siyah harflerle veya normal harflerle yazıldıktan sonra altları çizilerek yazılır
Örneğin: Staphylococcus aureus
Staphylococcus aureus
Staphylococcus aureus
• Bakterilerin isimlendirilmesinde:
İnternational code for the nomenclature of Bacteria (adlandırma ilkelerini kapsar.)
• Sistemik bakteriyoloji uluslar arası komitesi karar komisyonu
İnternational Journal of Systematic and Evolutionary Microbiology
•
• İnternational Committe of Systematic Bacteriology göre tanımlamalar uluslararası resmen ve bağlayıcı olarak kabul edilir.
MANTARLAR
• Ökaryot
• Protista
• Sporları ile ürerler Eşeyli
Eşeysiz
• Morfolojik yapılarına göre Küf mantarları
Maya mantarları
• Küfün temel yapısı HİF, hif topluluğuna MİÇEL denilir.
• Mikoz: Mantarların insanda oluşturduğu hastalık
Mantarlar
• Mikoloji
• Doğada 250.000 tür mantar var, sadece 150 kadarı insan ve hayvanlarda hastalık oluşturabiliyor
• Morfolojik yapıları ve üreme özelliklerine göre sınıflandırılırlar
Mantarların sınıflandırılması
1. Alem (regnum)
2. Phylum (şube)
3. Subphylum (alt şube)
4. Division( bölüm)
5. Classis (sınıf)
6. Subclassis(altsınıf)
7. Ordo (Takım)
8. Familia(familya)
9. Subfamilya (alt familya)
10. Tribus (kabile)
11. Genus(cins)
12. Species (tür)
Mantarların sınıflandırılması
Üreme şekillerine göre;1.Deuteromycota (Fungi imperfecti) Eşeyli üreme saptanmaz
Candida türleri
Blastomyces dermatitis
Sporothrix schencki
Microsporum türleri
2. Zygomcota (Zygomycetes): Eşeyli üreme ile zygospor oluşur
3. Ascomycota (Ascomycetes) : Eşeyli üreme askus denen kese içinde olur. Ascospordenilen keseler bulunur
4. Basidiomycota (Basidiomycetes): Eşeyli üreme bazidium denilen tokmak şeklinde organ içinde
VİRÜSLER• Zorunlu hücre içi paraziti
• Tek tip nükleik asit içerirler (DNA veya RNA)
• En küçük mikroorganizmalar (20-300 nm, 1 mikron=1000 nm)
• İnsanlar bitkiler ve hayvanlarda enfeksiyon hastalıklarına neden olan hemekonomik hem de tıbbi yönden önem taşıyan etkenlerdir.
• Elektron mikroskobisinin keşfi ile 1950 li yıllardan sonra viral replikasyon vemorfolojinin detaylı çalışılmasına olanak sağlamıştır.
• Virüsler genetik materyali bir hücreden diğer hücreye taşıyacak şekilde organizeolmuşlardır.
Virüslerin Sınıflandırılması
oVirusun nükleik asit tipine (DNA ve RNA virusları olarak),
o Zarf yapısına,
o Kapsomer sayısına,
o Fiziksel ve kimyasal ajanlara dirençliliğine,
o Geçiş yollarına,
o Yerleştikleri doku ve organlara,
o Yaptıkları hastalıklara göre de sınıflandırılır
Virüslerin Sınıflandırılması2000 yılına kadar 4000 den fazla virüs saptanmış
• Aile (56)
• Alt aile (9)
• Cins (233) içerisine yerleştirilmiş
Sınıflandırılamayan yüzlerce virüs bulunmakta
• Şimdilerde 24 aile hayvan ve insanları enfekte eden virüsleri kapsamakta
Virüslerin İsimlendirilmesi
Uluslararası virüs taksonomi komitesi (IVTC) karar verir.
Virüsler ancak familya düzeyine kadar sınıflandırılabilmiş.
DNA virüs grubu• Parvoviridiae
• Papavoviridea
• Hepadnaviridae
• Herpesviridea• Adenoviridiae
• Herpetoviridiae
RNA virüs grubu• Togaviridiae
• Retroviridiae
• Paramyxoviridiae
• Picarnoviridea• Orthomyxoviridea
• Rhabdoviridea
1. Alem (regnum)
2. Phylum (şube)
3. Subphylum (alt şube)
4. Division( bölüm)
5. Classis (sınıf)
6. Subclassis(altsınıf)
7. Ordo (Takım)
8. Familia(familya)
9. Subfamilya (alt familya)
10. Tribus (kabile)
11. Genus(cins)
12. Species (tür)
BAKTERİLER
Bakterilerde hücre şekilleri
• Bakterilerin çoğu 1 mikrometreye yakın çapta olup ışık mikroskobuile ancak şekilleri ayırt edilmekte fakat hücre içi yapıları ayırtedilememektedir.
• Hücre içi yapıları elektron mikroskobu ile ayırt edilmektedir.
Bakterilerde hücre şekilleri
• Yuvarlak (koklar)
• Çomakçık (basil)
• Sarmal
KOKLARYuvarlak, sferik biçimli ortalama 0.6-1.5 µm boyutlarındadır.
• Stafilokok: Üzüm salkımı şeklinde kümeler
• Streptokok: Uzun zincirler oluşturan koklar
• Diplokok: Birbirlerinden ayrılmayarak ikişer ikişer bir arada
Diplokoklar tür özelliğine göre
kısa eksenleri (Neisseria genusu)
veya uzun eksenleri ile (Streptococcus pneumoniae) yan yana gelecek şekilde durabilirler.
BASİLLER• Çomak biçiminde bakteriler olup uçları yuvarlak, künt ve ince olabilir.
• Ortalama boyları 1-8 µm 'dir.
• Basiller kısa eksenleri boyunca bölünerek tek hücreden, uzun zincirleryapmış hücrelere kadar herhangi bir düzende görülebilirler
• Kokların tersine basil zincirlerinin biçimi, onları tanımlayankarakteristik özelliklerini oluşturmaz.
•
• Bazı basiller çok kısa olup kokobasil adını alır
• Basil resim
Spiral bakteriler
• Vibriolar: Vücutları sert ve kıvrık olup, virgüle benzerler ve flajella ile hareket ederler.
• Spiriller: Tek kıvrımlı, sarmal şekilli bakterilerdir.
• Spiroketler: Spiral şekilli (birden fazla kıvrımlı) kendi üzerine katlanabilen mikroorganizmalardır.
PARAZİTOLOJİ
I. Protozoonlar
II. Artropodlar
III. Helmintler
Protozoonlar
• Ökaryotik hücre yapısına sahip tek hücreli canlılar
• Çoğu doğada, hava, toprak ve suda serbest, az bir kısmı değişikcanlılarda parazit olarak bulunur
• Gerçek bir çekirdek, sitoplazma ve hücre zarları vardır
• Kist, metakist, metakistik trofozoit, trofozoit ve prekist evrimşekilleridir.
• Dış ortam ve çevre şartlarında dayanıklı, hareketsiz, metabolik yönden inaktif, üremeyen yapılar kist olarak adlandırılır.
• Sert bir duvar yapısı bulunmayan, hareketli, dış ortam şartlarına, ısı ve pH değişikliklerine hassas yapı trofozoit veya vegetatitif şekil
• Kist bulaşcılıktan, trofozoit hastalık oluşumundan sorumludur.
Protozoonlar
• Leishmania donovani
• Trichomonas vaginalis
• Plasmodium falciparum
• Toxoplasma gondii
• Entomoeba histolytica (Amip)
Protozoonlar
• Protozoonkist resim
Helmintler (Solucanlar)
• Tremetodlar (Yassı solucanlar, yaprak şeklinde, halkalara ayrılmamış)
• Sestodlar (Halkalara ayrılmış)
• Nematodlar (Silindirik yapılı, birkaç milimetreden, birkaç metreye kadar değişir)
Artropodlar (Eklembacaklılar)
• Bazı hastalık etkenlerini insanlara bulaştırırlar.
• Kan emerek ya da zehirleri aracılığı ile insanlara zarar verirler.
• Sivrisinekler, pireler, tahta kuruları, bitler, kene ve akrepler
Mikrobiyoloji Laboratuvarında Kullanılan Araç ve Gereçler
• Cam malzemeler
• Metal malzemeler
• Plastik malzemeler
• Diğer malzemeler
• Öze; numunelerin transferinde kullanılan, ucunda nikel-kromveya platinden yapılmış, yuvarlatılmış tel bulunan sap kısmıısıdan etkilenmeyen bir malzemedir.
• Bu telin uzunluğu ortalama 5 cm, ucundaki çemberin çapı ise 3–4mm olmalıdır. Uç kısmı halka şeklinde kıvrılmış platin veyapaslanmaz telden, sapı da metal veya bakalitten oluşur.
• Mikrobiyoloji laboratuvarında
kullanılan diğer araçlar
eküvyon, puar, piset, plastik numune kapları ve havanlardır.
• Eküvyon; ucunda pamuk sarılı olan tahta, plastik veya metal çubuklardır.
• Tüp içinde bulunup sterilize edilenleri veya tek kullanımlık olanları vardır. Mikrobiyolojide yüzeylerden örnek alınmasında kullanılır.
IŞIK MİKROSKOBU
Renklerın ışığı farklı kırmasıyla oluşur.
Top Related