Download - Mens & Natuur zomer 2008

Transcript
Page 1: Mens & Natuur zomer 2008

Mens en Natuur

Groen als medicijn

Natuurbeleving dicht bij huis

Natuurspeelplaats Het Veldje leeft

Nordic walking over het Wekeromse Zand59ste jaargang - nummer 2, zomer 2008

Magazine voor leden en relaties van IVN

Gezonde natuur, gezonde mensen

www.ivn.nl

Page 2: Mens & Natuur zomer 2008

2

Zomer in Nederland. Koud is het niet, nat des te meer want het regent. Weer voor een dikke krant, een boek of een tijdschrift. Mens en Natuur, bijvoorbeeld. Ik logeer aan de kust. Het regent fors door en één tijdschrift is onvoldoende om de dag door te komen. Vroeger keken we de gaten in de wolken. Als je er een hemd van kon maken gingen we naar het strand. Zo eenvoudig is het tegenwoordig niet meer. Lui dagdroom ik weg. Heerlijk zo’n vakantie, geen computers en mobieltjes uit.En dan, het is al veel later, schrik ik wakker. Het is inmid-dels avond en ik zie meerdere hemden in de lucht.Naar zee dus. De mensen zijn op de vingers van één hand te tellen. Vogels zijn er volop, vooral scholeksters en meeu-wen. Vervolgens voltrekt zich een schouwspel om stil van te worden. De zon gaat elke dag onder, maar nu neem ik de tijd om er intens van te genieten. Het fascinerende spel van wolken, water en licht. Het is zomer.

Tekst en foto: Rob van de Bor(lid IVN Ede)

Zomergevoel

Wat geeft u een zomergevoel? Vertel het en laat het zien aan: [email protected]

Page 3: Mens & Natuur zomer 2008

3

> NATUUR EN LEEFOMGEVING

De natuur als medicijnDe gezonde effecten van natuur zijn sinds kort weer in de

mode. Geneest de natuur nou echt of denken we dat maar?

Dudeljoho, oewiet-oewietIedereen kent wel de roep van de wielewaal. In zijn digitale

cursus weet Nico de Haan van VogelkijkCentrum Nederland

nog veel meer te vertellen over deze en andere vogels. IVN-

leden krijgen een fl inke korting.

Vlinders in NederlandNederland telt meer dan tweeduizend soorten vlinders.

Maar het worden er steeds minder, weet De Vlinderstich-

ting, die zich al 25 jaar inzet voor de vlinders in ons land.

> V ERENIGING EN V RIJWILLIGER S

De natuur is overal, ook midden in de stad.In de Eindhovense projecten ‘Natuur als Buur’ en ‘Samen

de Natuur in’ zoeken buurtbewoners en mensen met een

verstandelijke handicap de natuurbeleving dicht bij huis.

> EDUC AT IE EN COMMUNIC ATIE

Natuurlijk bewegen De natuur heeft een positief effect op de gezondheid van

mensen. Het IVN is actief bezig met het onderwerp en wil

volwassenen en kinderen vooral aanzetten tot meer bewe-

gen in de natuur.

> JEUGD EN JO NGEREN

Vrij spel voor natuur en kinderenAl meer dan 25 jaar spannen Marianne van Lier en Willy

Leufgen zich in om natuur dichter bij mensen en vooral ook

bij kinderen te brengen. Op Het Veldje is dat goed gelukt.

De natuurspeelplaats, midden in een Nijmeegse woonwijk,

heeft weinig speeltoestellen en veel natuur.

WoesteLand zomerkampen WoesteLand slaat deze zomer weer op verschillende plek-

ken kamp op. Op Vlieland bijvoorbeeld, waar WoesteLan-

ders op een moderne manier kunst gaan maken.

Inhoud

Mens en Natuur59ste jaargang - nummer 2, zomer 2008

22

12

Vaste rubrieken

7 Thuis in de natuur

Piet Steltman: “Verwondering over de natuur”8 Uit het veld – provincies

20 Uit het veld – landelijk

24 Agenda

27 Gesignaleerd

28 Jubilea/Geslaagden

31 Bij ons in… Alphen aan den Rijn

16

4

18

22

14

12

16

28

4

Van groen word je beterMensen kunnen niet zonder natuur.

Buiten maakt je beter; groen is heilzaam,

zowel voor ons lichaam als voor onze

geest. Een open deur? Misschien, maar

het lijkt soms wel alsof stilaan wordt

vergeten van welke waarde de natuur is.

Voor volwassenen, maar zeker ook voor

kinderen. Samen met andere groene

organisaties proberen wij daarom de

jeugd terug te brengen naar de natuur;

niet voor niets een van de belangrijkste

speerpunten van ons beleid.

In ‘De groene hemel’ (NCRV Dokument)*

was onlangs te zien hoe we kinderen

leren zich te verwonderen over de na-

tuur. De documentaire is een ontroerend

portret van meester Bert Ydema, die

veertig jaar lang duizenden Amster-

damse kinderen schooltuinles gaf en

ze zo de liefde voor de natuur bijbracht.

Stadskinderen die nog nooit met hun

handen in de aarde hebben gewroet en

in de mooiste kleren naar de tuin komen,

vertelt de meester. “Ze mogen niet vies

worden, want dan worden ze ziek. Terwijl

vies er juist voor zorgt dat je niet ziek

wordt.” Meester Bert doelt letterlijk op

onze afweer. Maar fi guurlijk zegt hij veel

meer, in die paar zinnen.

‘Gezonde natuur, gezonde mensen’ was

ook het thema op de in maart gehouden

Inspiratiedag van IVN NatuurNetwerk.

Lees in deze editie van Mens en Natuur

over mooie projecten die op deze dag

voorbij kwamen. Natuurspeelplaatsen

bijvoorbeeld, zoals Het Veldje in Nijme-

gen. Voor kinderen de groene hemel en

dat middenin de stad.

Peter RomboutsVoorzitter IVN

* Op www.uitzendinggemist.nl is ‘De groene hemel’ nog te zien. Het boek en de DVD zijn verkrijgbaar bij de NCRV en de boekhandel.

Page 4: Mens & Natuur zomer 2008

Nat

uur

en le

efom

gevi

ng In Haarlem hebben senioren een ‘groenkamer´, Rotterdamse kinderen

mogen ravotten in de Speeldernis en bleekneuzen uit Amsterdam kunnen

vakantievieren in de duinen. Welke verbanden zijn er tussen natuur, lichaam

en geest?

De natuur maakt mensen weerbaarder tegen stress. Maar ook

een gebroken been geneest sneller als de patiënt uitzicht

heeft op een boom of grasveld, zo laten onderzoeken zien. De

positieve gevolgen van natuur op onze gezondheid zijn altijd

wel herkend. Honderd jaar geleden bouwden we tenslotte ook

al sanatoria en verzorgingshuizen in de bergen of de bossen;

daar vonden de zieken rust.

De gezonde effecten van natuur zijn sinds kort weer in de

mode. Geneest de natuur nou echt of denken we dat maar? De

Gezondheidsraad en de Raad voor Ruimtelijk, Natuurlijk en

Milieuonderzoek haalden in 2004 diverse onderzoeken door

de molen en concludeerden dat het verband tussen natuur en

het menselijke lichaam en de geest ´opmerkelijk en veelbelo-

vend´ is. Al zat er onderzoekstechnisch ook een berg bag-

ger tussen. Agnes van den Berg, omgevingspsycholoog van

Alterra en gepromoveerd op natuurbeleving, erkent dat er een

heleboel slap bewijs is voor de helende kracht van de natuur.

“Zoals onderzoek waarbij mensen naar een plaatje moeten

kijken en daarbij moeten aangeven of ze zich beter zouden

voelen als ze in die omgeving zouden zijn. Dat is een me-

ning. Daar zit natuurlijk wishful thinking in. Dat geeft zo veel

vertekening.” Wel overtuigend vindt de omgevingspsycholoog

onderzoek waarbij fysiologische zaken worden gemeten, zoals

hartslag en gezichtsspanning. Daarmee kunnen mensen im-

mers niet sjoemelen. Ze geniet ook van research die een heel

andere richting op gaat dan je verwacht. Zoals een test met

joggers die binnen en buiten op een renbaan moesten lopen.

Alhoewel de buitenbaan ruwer was en dus zwaarder, bleken

de joggers in de buitenlucht snellere rondjes te maken.

Veel aangehaald is het werk van Ulrich die in 1983 een experi-

ment opzette met ziekenhuispatiënten. Hij verdeelde 46 men-

sen die een galblaasoperatie hadden ondergaan in twee groe-

pen. De ene groep kreeg een kamer met uitzicht op een stenen

muur, de andere patiënten keken uit op bomen. Zij hadden

minder pijn, gebruikten minder pijnstillers en mochten eerder

naar huis. Het Martiniziekenhuis in Groningen geeft nu gevolg

aan dit soort bevindingen en werkt bij de nieuwbouw intensief

samen met Natuurmonumenten.

De natuur als medicijnDoor Ineke Noordhoff

4

Foto: Anneke van Leersum

Foto’s: Speeldernis

Page 5: Mens & Natuur zomer 2008

Natuur stimuleert Het is best lastig om overtuigend aan te tonen wat de na-

tuur met gezondheid doet, aldus Van den Berg. Onlangs liet

ze groepen kinderen in een sporthal spelen en daarna in

natuurspeeltuin de Woeste Weide. De week erna deden ze

dat in omgekeerde volgorde. De jongens bewogen in de hal

meer, zo bleek uit de stappentellers. Maar dat kwam mis-

schien omdat er in de Woeste Weide geen bal was om mee te

voetballen. Daarbij vertekenden de data omdat heel wat stap-

pentellers in het water vielen of per ongeluk gereset werden

tijdens een sluipgang in de bosjes. Toch durft Van den Berg

wel conclusies te trekken. “In de natuur deden de kinderen

meer verschillende spelletjes met elkaar dan in de sporthal.

Waarmee weer bewezen is dat de natuur creativiteit en fan-

tasie stimuleert. Juist dat ontdekken en zelf uitvinden tijdens

de jonge jaren is belangrijk voor het ontwikkelen van abstract

denken, zelfvertrouwen en zelfdiscipline.”

Groen levert veel opAlterra turfde in 2006 het aantal te dikke kinderen in wijken.

In stadswijken zonder groen vonden de onderzoekers 15

procent meer kinderen met overgewicht. Groen – mits toegan-

kelijk – daagt kinderen blijkbaar uit om te bewegen. Ook bij

volwassenen heeft groen een positieve werking. Onlangs ver-

geleek Van den Berg het cortisolgehalte van het speeksel van

dertig proefpersonen. De ene groep mocht na een stressvolle

taak een halfuurtje tuinieren, de andere groep ging een boek

lezen. Van tuinieren herstelden de mensen beter en sneller.

Ook bij ouderen van gemiddeld 83 jaar vergeleek de omge-

vingspsycholoog de mate van ontspanning in een kamer met

5

planten en in een zakelijk aangeklede ruimte. De ouderen in

de groenkamer waren positiever. Natuur kan ouderen sowieso

veel opleveren. De meeste goeie herinneringen blijken ge-

hecht te zijn aan natuurervaringen. Die komen bij het zien van

groen weer boven. Toch komen ze in veel tehuizen niet verder

in het ´aanbieden van natuur´ dan een uurtje bloemschikken

of een fi lm kijken. Een interessante pilot is het ‘natuurcircus’

van Stichting Veldwerk Nederland, dat met opgezette dieren,

bakken met planten en een verhaal van de ‘boswachter’ in

het bejaardenhuis een hoge score haalt op het activeren van

senioren door herinneringen aan vroeger.

Overigens blijkt fi lm wel een goed substituut voor echte na-

tuur. Virginia Lohr liet proefpersonen kijken naar plaatjes van

een stad met zakelijke objecten en andere met bomen. Ze

nam de bloeddruk op, de huidtemperatuur en vroeg de proef-

personen om te vertellen wat ze voelden. De mensen voelden

zich prettiger bij het zien van een stad met bomen. Die met

gespreide takken spanden de kroon. Dat plaatjes werken,

verbaast Van den Berg niet: “Dat is het psychologische effect.

De beelden zetten bepaalde hersenprogramma´s in gang.”

Ook allerlei kenmerken uit de natuur, zoals de kleur groen en

rondere vormen, kunnen zo´n effect losmaken. Daarom wordt

er druk geëxperimenteerd met natuurdesign in gebouwen.

Toen de bekende omgevingsonderzoekster Rachel Kaplan van

werkplaats veranderde ontdekte ze dat een groen uitzicht haar

veel productiever en vooral tevredener maakte. Ze experimen-

teerde verder en zette een plant naast het kopieerapparaat.

Ook dat bleek een goede invloed te hebben.

Niet alleen ziekenhuizen en werkgevers doen er verstandig

5

>>

Page 6: Mens & Natuur zomer 2008

666

aan dit soort noties te gebruiken, ook gemeenten kunnen er

hun voordeel mee doen. In een achterstandwijk in Chicago

ontdekten onderzoekers dat uitzicht op de natuur leidde tot

minder bij de politie geregistreerde misdrijven.

OergevoelMaar waarom werkt de natuur rustgevend? Vaak wordt

daarvoor terugverwezen naar het oergevoel van de mens.

´Liefde voor het leven´ is verbonden met de notie dat we voor

ons overleven zijn aangewezen op de natuurbronnen om ons

heen. Ook is natuur verbonden met ´er even uit zijn´ en relati-

vering. Daarnaast speelt verbondenheid met de omgeving een

rol. Sommige wetenschappers zien de kracht van de natuur

vooral in het vermogen tot herstel. Studeren bijvoorbeeld

vergt veel gerichte aandacht. De natuur biedt als tegenhanger

ongerichte impulsen en dat helpt dus de vermoeidheid tegen

te gaan.

Daarnaast is de neurobiologie recent verbanden op het spoor

gekomen die nieuw licht kunnen werpen op de invloed van

de natuur. De lijn loopt via aanvoer van dopamine naar de

hersens. Zodra de aanvoer van dopamine vermindert, treedt

gemakkelijker aandachtsmoeheid op. En er komt steeds meer

bewijs dat stress het gevolg is van aandachtsmoeheid, maar

precies weten de deskundigen nog niet hoe dat zit. Naast de

‘gevoelswaarde’ van natuur is er ook de fysieke invloed van

natuur op de samenleving. Groen vangt fi jnstof af, dempt

geluid en reguleert vocht en temperatuur in de lucht.

Terwijl dus steeds meer komt vast te staan dat natuur goed

is voor lichaam en geest van de mens en de balans in de sa-

menleving, komen we steeds minder buiten en wordt het land

geplaveid met asfalt en gebouwen. In 2003 kwamen Ameri-

kaanse kinderen in de leeftijd van 9 tot 12 jaar nog maar half

zo vaak buiten als in 1997. Computer, televisie en allerhande

digitale spelletjes zouden de jeugd teveel binnen houden.

Van de Nederlandse jeugd komt iets meer dan de helft (bijna)

nooit in de natuur. Het kabinet richt zich erop om mensen

meer naar buiten te krijgen. ´Ik investeer in scharrelkinderen

om hangjongeren te voorkomen´, zei minister Gerda Verburg

onlangs. Onder meer via Groen en de Stad probeert ze lagere

overheden en andere organisaties te laten zien hoe belangrijk

groen is. Inmiddels is een site opgetuigd (www.natuuren-

gezondheid.nl) met allerhande initiatieven. Zo komt er een

toplijst van gemeenten die goed bezig zijn, is er 45 miljoen

uitgetrokken voor extra natuureducatie. Ook de maatschappe-

lijke stages mogen een groene invulling krijgen.

Ineke Noordhoff is correspondente Drenthe

>>

Page 7: Mens & Natuur zomer 2008

“Verwondering over hoe alles met elkaar verbonden is”

“De natuur betekent voor mij zowel vreugde als een inspira-tiebron. Na een lange werkweek kan

ik mijn accu helemaal opladen door een

uurtje te gaan wandelen in een natuurge-

bied. Ik kan van het geheel van de natuur

genieten, me verwonderen over de totali-

teit, hoe alles met elkaar verbonden is.

Met buitenlandse natuurliefheb-bers ga ik graag naar het Thijsse-park, een ecopark in Amstelveen. Ik verbaas me steeds weer over de

diversiteit van het park. Na een wande-

ling van twee uur heb je heel Nederland

gezien. Een bijzondere buitenlandse na-

tuurbeleving was mijn reis naar nationaal

park Biolowicza in Polen. Dit regenwoud

is zo groot als de helft van Nederland. Ik

heb er oude eiken van wel driehonderd,

vierhonderd jaar gezien. En wisenten

en orchideeën om stil van te worden zo

mooi.

Mijn belangstelling voor natuur-behoud komt voort uit mijn over-tuiging. Onze omgeving is kwetsbaar en

het is onze taak om condities te schep-

pen waardoor de natuur zich kan ontwik-

kelen. Daarom vind ik het heel belangrijk

dat er goede voorlichting en educatie is.

Ik heb gezien hoe het planten van een

boom op een schoolplein kleuters be-

wust kan maken van de hele leefwereld

eromheen. Het kappen van een boom

betekent veel meer dan alleen een boom

die verdwijnt. Een gehele levensgemeen-

schap wordt beëindigd.

Mensen zijn anders gaan denken over natuurbehoud. We beseffen

steeds vaker dat we deel zijn van een

groter geheel. Vijftig jaar geleden gaf ik

al lezingen. Toen zeiden mensen dat ik

van Mars kwam, nu hangen ze aan mijn

lippen. Ook in het bedrijfsleven is een

omslag merkbaar: duurzaam onderne-

men, ‘cradle to cradle’, de natuur is hot.

Als we allemaal een steentje bijdragen,

kan een veranderingsproces ontstaan.

Goede natuurvoorlichting is de kunst om mensen stil te laten staan. Zorgen dat ze zich verwon-deren over de natuur. Als je dat

als gids kunt bewerkstelligen, dan is je

excursie geslaagd, ook al heb je geen

bijzonder plantje of beestje gezien. Het

is ook helemaal niet belangrijk om veel

namen van planten of dieren te kennen.

Het gaat erom dat je goed voor het voet-

licht kan brengen wat de noodzaak van

maatregelen is om de natuur een kans te

geven. Denk bijvoorbeeld aan het onder-

water laten lopen van landbouwgebie-

den. Je moet kunnen uitleggen waarom

dit nodig is en wat je ervoor terugkrijgt.

Natuureducatie en voorlichting is zowel

in de stad als in de buitengebieden

noodzakelijk. Ook daar waar veel natuur

voorhanden is, hebben mensen de be-

hoefte er meer van te weten. Gelukkig is

het IVN groter dan ooit tevoren. Daar ben

ik best trots op.

Anne-Marie Kirch is redactielid

Favorieten

Gebied: Dat was de Botshol, een waterrijk

moerasgebied in de omgeving van Amstel-

veen. En nu is het Beekvliet, een groot natuur-

gebied in de omgeving van Borculo.

Soort: Het roodborstje. Ik kan genieten van

dit levenslustige vogeltje, dat vrolijk kwettert

in de winter.

Informatiebron: Mijn vogelgids van 55 jaar

oud is voor mij onmisbaar. Die gids heeft

net zoveel natuurervaringen beleefd als ik.

Ook heb ik goede herinneringen aan mijn

tijd als presentator van het TV-programma ‘Ja

Natuurlijk!’.

Vrije tijd: Ik wandel en fi ets graag, en vind het

fi jn om mensen te ontmoeten.

Door Anne-Marie Kirch

Piet Steltman (Amsterdam, 19 april 1941)Is coördinator van Groenforum Nederland en directeur/eigenaar van Piet Steltman Produkties. Was 18 jaar directeur van het IVN. Getrouwd met Janny de Bruin. Drie kinderen: Marjan (41), Peter (38) en Ruud (36).

Thuis

in de natuur

Foto’s: Martine Sprangers

7

Page 8: Mens & Natuur zomer 2008

8

Uit het veldBerichten uit IVN, natuur, leef-omgeving, educatie en communicatiein de provincies

> GRO NINGEN

Groningse leerlingen barsten van de ideeën Een indrukwekkend aantal ideeën

liet begeleider Arjan Woertink zich

ontvallen, toen één van de twintig

groepen leerlingen van het voort-

gezet onderwijs in het kader van

Scholen voor duurzaamheid haar

presentatie hield in het provincie-

huis van Groningen. Dit voorjaar

werkten zo’n vijfhonderd leerlingen

van vijf scholen van VMBO tot VWO

in de provincie Groningen aan het

Provinciaal OmgevingsPlan (POP).

De provincie daagde de jongeren

uit om met frisse toekomstideeën te

komen. Bij elke presentatie waren

experts uitgenodigd om commen-

taar te geven. Pim de Bruijne, de

kersverse nieuwe gedeputeerde

voor wonen, welzijn en zorg, was blij

met de adviezen die het provinciaal

bestuur kreeg van de leerlingen.

Twintig vertegenwoordigers ontvin-

gen een oorkonde uit handen van

de gedeputeerde. De Statenfracties

kregen een dvd met de ideeën, ook

te zien op www.scholenvoorduur-

zaamheid.nl. Ze nemen deze aan

het eind van de zomer mee in hun

beoordeling van het POP.

> OV ERIJSSEL

Zilveren NatuursprokkelsZilver voor IVN-afdeling Hellendoorn-Nijverdal. Op 18 maart was het precies 25 jaar geleden

dat de eerste bijdrage verscheen van de natuurrubriek Natuursprokkels in huis-aan-huisblad

‘De Heuvelrug’. Nog steeds publiceert een schrijversgroep van de afdeling eens per twee

weken, sinds 1986 in het Twents Volksblad. Het jubileum vieren de schrijvers, van wie Anny

Alferink en Ton Kappert al 22 jaar actief zijn, met hun lezers. Ze gaan in hun vaste rubriek

in het Twents Volksblad in gesprek met trouwe lezers van de rubriek en een aantal bekende

mensen uit de gemeente. Daarbij zal natuur(beleving) het centrale thema zijn. Anny en Ton

hebben alle reacties van de afgelopen 22 jaar in schriftjes vastgelegd en kennen zo een aan-

tal mensen dat regelmatig heeft gereageerd.

> OV ERIJSSEL

Nestkastenproject in HardenbergIVN-afdeling Hardenberg-Gramsber-

gen onderhoudt goede contacten

met Ada Hofman, eigenaresse van

de beroemde vijvertuinen in Loo-

zen, gemeente Hardenberg. In het

vlinderseizoen telt Piet Smit van de

afdeling daar wekelijks de vlinder-

soorten. Op verzoek van mevrouw

Hofman heeft de afdeling in de

vijvertuinen nu ook een nestkasten-

project opgezet. Het zijn vooral me-

zenkasten, maar ook kastjes voor

de boomkruiper, grauwe vliegenvan-

ger, ringmus en spreeuw. De kastjes

zijn genummerd en alle voorzien

van de aanduiding ‘IVN’. Omdat de

tuin jaarlijks duizenden bezoekers

trekt is het nestkastenproject op

deze plaats mooie promotie voor de

IVN-organisatie, aldus de afdeling

Hardenberg-Gramsbergen.

> UT RECHT

Prijs voor Waterwerkgroep IVN Vecht & PlassenWaterwerkgroep IVN Vecht & Plassen heeft de

AGV-prijs gewonnen van het hoogheemraadschap

Amstel, Gooi en Vecht in de categorie belangheb-

benden. De werkgroep introduceerde de BISEL-

methode voor de bepaling van waterkwaliteit in

Nederland. Met deze aan de universiteit van Gent

ontwikkelde methode is het goed mogelijk om aan

de hand van gevonden waterbeestjes de kwali-

teit van het oppervlaktewater vast te stellen. De

methode is vooral geschikt voor studenten vanaf de

bovenbouw HAVO/VWO en voor volwassenen: BI-

SEL staat voor Biotic Index at Secondary Education

Level. BISEL betrekt mensen actief bij de waterkwa-

liteit in hun leefomgeving en het waterleven. De ac-

tiviteiten bieden daarmee veel aanknopingspunten

voor voorlichting rond herinrichting en herstel van

waterlopen. Door het registreren van de gegevens is

het mogelijk de ontwikkeling van de waterkwaliteit

in de tijd te volgen en zo de effecten van herinrich-

tingen zichtbaar te maken. Er zijn inmiddels plan-

nen om de BISEL-methode landelijk op te pakken

binnen het IVN als aanvulling op WATCH en er ook

internationaal mee aan de slag te gaan.

Informatie: www.ivnvechtplassen.org/bisel

Page 9: Mens & Natuur zomer 2008

> UT RECHT

Utrechtse estafette van start IVN-regiodirecteur Coby Adema en de Utrechtse wethouder Robert Giesberts gaven

half april in Oud-Amelisweerd in Bunnik het startsein voor de estafette ‘Stappen door

Utrechtse landschappen’. IVN-afdelingen geven twaalf weken de estafettestok door.

Wie wil zien wat Utrecht al heeft gedaan voor de ecologische hoofdstructuur en waar

nog knelpunten liggen, gaat mee op wandel- of fi etsexcursie en verkent onder leiding

van een ervaren IVN-natuurgids de wegen van de natuur. De estafette door de provincie

Utrecht wordt zondag 29 juni afgesloten in natuurpark Galecop in Nieuwegein.

Kijk voor meer informatie op www.ivn.nl/utrecht, mail [email protected] of bel (030) 2210599. > GELDERL A ND

Natuur in de Arnhemse ‘beleef-bibliotheek’Boeken, cd’s en computers genoeg in de bibliotheek. Om ook eens de tastbare natuur in huis te halen zocht de bibliotheek in Arnhem contact met het IVN in Arnhem. Het IVN reageerde enthousiast op het verzoek tot samen-werking. Een bibliotheekwerkgroep verzorgt nu de ‘beleefbibliotheek‘ die gericht is op de natuur dichtbij huis. Op een aantal zaterdagmiddagen is het IVN van 11.30 tot 15.00 uur pre-sent met educatieve (spel)materialen en de levende natuur. Het IVN verzorgt de activiteit en de bibliotheek tekent voor de public relations. Andere part-ners binnen de ‘beleefbibliotheek’, gericht op buitenactiviteiten, zijn regionale sportverenigingen en reisor-ganisaties. De groep is steeds te gast in een ander fi liaal. Wat in 2007 begon als een experiment staat voor dit jaar vast op de agenda. Beide partijen zijn enthousiast over het effect. Kinderen krijgen binnen de kans de natuur te ontdekken. Ook allochtone kinderen en ouders raken aan de praat met de IVN’ers.

> GELDERL A ND

Bloeiende LandjesWat een eindexamenproject van een natuurgidsencursus al niet in gang kan zetten. De werk-

groep Bloeiende Landjes van de IVN-afdeling Arnhem verandert braakliggende landjes in het

stedelijk gebied in fl eurige, bloemrijke terreintjes. Aangenaam voor passerende Arnhemmers

en aantrekkelijke pleisterplaatsen voor vlinders en bijen. Kinderen kunnen bovendien natuur

dichtbij huis beleven. De gemeente reageerde enthousiast op het initiatief van de natuurgid-

sen en verleent volop medewerking. De werkgroep Bloeiende Landjes maakt een zaaiplan

afgestemd op de grondsoort, bestelt het zaad en zaait het uiteindelijk in, samen met bewo-

ners uit de omgeving en collega-IVN’ers van de afdeling. En zo kleurde het veldje onderaan

de trappen van station Arnhem-Zuid twee jaar geleden al vrolijk roze, wit, geel blauw en paars

dankzij een prachtig wilde bloemenmengsel. In de winter van 2007 werd op hetzelfde veldje

rogge gezaaid en afgelopen zomer geoogst. In Presikhaaf stond dit voorjaar een landje op de

agenda met een speciaal wildebloemenmengsel van onder andere korenbloemen, klaprozen,

bolderik, gele ganzenbloemen en kamille. Bij deze activiteit kwamen buurtbewoners helpen.

Mensen van de moskee aan de overkant verzorgden ook de koffi e.

9Foto: Maria Pompe

Page 10: Mens & Natuur zomer 2008

10

> GELDERL A ND

Natuurkennis digitaal Hoe leg je vast wat vrijwilligers in

een bepaald gebied over de fl ora

en fauna weten? Hoe benut je die

kennis?

Het waterschap Rijn en IJssel nam

het initiatief om verspreidingsgege-

vens van populaties planten en die-

ren met vrijwilligers te delen. Ook

gemeente en provincies stapten in.

De gezamenlijke inventarisatie en

archivering van gegevens zorgen

voor een breder beeld en een betere

bescherming en ontwikkeling van

kwetsbare populaties planten en

dieren. Het waterschap heeft de

Stichting Staring Advies opdracht

gegeven om het project verder uit

te voeren. Deelnemende partijen is

onder andere IVN-afdeling Oude IJs-

selstreek. Acht gidsen nemen deel

aan een pilot-cursus om te leren

werken met natuurdatabank KISAL:

Kennis- en InformatieSysteem Ach-

terhoek en Liemers. Het Fonds IVN

NatuurNetwerk kende een subsidie

toe van 1500 euro.

Meer weten? www.ivn.nl/gelderland of www.staringadvies.nl

> ZUID - HO LL A ND

Delfts GroenWinkelend publiek genoot in de Delftse Choorstraat in mei van

de tentoonstelling Delfts Groen. In de etalages van diverse

winkels waren natuur- en landschapsbeelden te zien met

de persoonlijke verhalen van de ondernemers. De beelden

gingen vergezeld van een stukje bijpassende ‘echte natuur’,

zoals een bloesemtak of een handjevol kastanjes, en weetjes

over het natuuritem. Delfts Groen werd georganiseerd ter

gelegenheid van het 25-jarig jubileum van IVN Delft e.o. Voor

Daphne Teeling en Esmeralda Michielsen was het project

ook de afsluiting van hun natuurgidsenopleiding. Met Delfts

Groen wilden ze

de natuur naar de

mensen halen en

de toevallige pas-

sant verbazen en

verwonderen met

al het moois dat

het Delfts Groen

te bieden heeft.

> ZUID - HO LL A ND

Dop uit de dopZelf een cursus volgen en

tegelijkertijd een eigen cursus

opzetten: dat was de insteek van

DOP, de opleiding voor docenten

van IVN-natuurgidsencursussen.

Deze docentenopleiding, vorig

jaar gegeven aan zeven teams

in Noord- en Zuid-Holland en

Utrecht, pakte zo goed uit dat de

Begeleidingscommissie voor de

Natuurgidsencursussen (BCN)

ideeën en aanpak gebruikt om

een landelijk opleidingsplan

vorm te geven. De docentenoplei-

ding omvatte zeven zaterdagen

en werd verzorgd door de BCN-ers

uit Zuid Holland, ondersteund

door vrijwilligersconsulenten van

de provinciale consulentschap-

pen in de deelnemende provin-

cies.

Met de ervaringen uit deze cursus

zijn inmiddels zes natuurgid-

sencursussen voorbereid. Twee

Utrechtse afdelingen hebben

besloten om samen één cursus

te gaan verzorgen. Eind dit jaar

volgt een terugkomdag voor de

cursisten om de eigen docenter-

varingen uit te wisselen.

> ZEEL A ND

Veenmosrietveld op Noord-Beveland Veenmos verwacht je niet gauw op Noord-Beveland. Toch is het er al

dertig jaar. Dankzij boer Rinus de Regt. Het Nationale Natuurfonds

kende De Regt in 2007 de Nationale Natuurprijs toe voor zijn inzet om

van landbouwgrond prachtige natuur te maken.

Op Noord-Beveland liggen vele inlagen aan de Oosterschelde; dat zijn

gebieden tussen een zeedijk en een extra dijk, aangelegd omdat de

zeewering niet voldoende werd vertrouwd. Op Noord-Beveland heet

zo’n inlaag een kuup. De Westelijke Kuup bij Colijnsplaat is zo’n 13 ha

grote inlaag waarin aanvankelijk al veenmos voorkwam. Boer Rinus

de Regt is dertig jaar geleden begonnen om van het toen hoofdzake-

lijk als landbouw- en weidegrond gebruikte gebied prachtige natuur

te maken. Het zoetwaterpeil is drastisch verhoogd waardoor het veen-

mos in het ontstane natte natuurgebied uitstekend gedijt. Daarnaast

zijn op enkele plaatsen putten uitgegraven zodat er ook open stukken

water blijven. De Regt: ”Op plaatsen heeft het veenmos al een pakket

van 1.30 meter dik trilveen gevormd. Trilveen is vaak sterk genoeg om

op te lopen, maar het golft bij elke beweging. Het kan een veelvoud

van het eigen gewicht aan water opnemen”.

De inlaag is niet voor publiek toegankelijk en dat maakt het voor de

vele vogels, zoals de roerdomp, tot een eldorado. Vanaf de dijk en

vanuit de vogelkijkhut levert het een prachtig gezicht op.

Page 11: Mens & Natuur zomer 2008

> BR A B A NT

Nieuwe jas voor natuurgidsencursus IVN Uden en OssDe Natuurgidsencursus is een stevig fundament

van vele IVN-afdelingen in Nederland. Toch zien

veel potentiële natuurgidsen op tegen het volgen

van de omvangrijke en langdurige cursus. De IVN-

afdelingen Uden en Oss zochten daarom met suc-

ces naar een andere opzet. “We hebben gekozen

voor een experimentele opzet in twee delen”, laat

oud-voorzitter van IVN Oss Maarten Decates weten.

“Als toelatingseis voor de Natuurgidsencursus heb-

ben we de Vier Seizoenencursus gesteld. Dit is een

laagdrempelige cursus van een jaar die de cursis-

ten op een ongedwongen manier met natuureduca-

tie vertrouwd maakt. De vervolgcursus is daardoor

niet zo uitgebreid en dat is maakt meer mensen

enthousiast.”

Begin dit jaar kregen 32 gidsen uit Uden en Oss en

omgeving het diploma IVN Natuurgids uitgereikt. Al-

lemaal zijn ze nu actief binnen hun IVN-afdeling. De

cursusleiding van de natuurgidsencursus nieuwe

stijl in Uden en Oss ziet zeker kansen voor de opzet

bij andere afdelingen.> BR A B A NT

Energy Ball levert schone energieOp de Groenhoeve, de gezamenlijke huisvesting van de kinderboerderij, de

vogelwacht en IVN Uden, is begin dit jaar een uniek type windmolen geplaatst

en in gebruik genomen. Na de projecten ‘Zonnestroom’ en ‘Regenwater’ is de

windmolen het derde educatieve project op het gebied van duurzaamheid bin-

nen enkele jaren. De Groenhoeve wil met deze projecten een voorbeeldfunctie

vervullen voor de woningbouw, bedrijven en overheid. De windmolen van Ne-

derlands fabrikaat heeft de veelzeggende naam ‘Energy Ball’. Hij werkt volstrekt

geruisloos en past in elke omgeving. Bij een gemiddelde windkracht 2 levert

de Energy Ball jaarlijks 500 kWh aan schone energie, direct leverbaar via het

lichtnet. Volgens de initiatiefnemers gaat het bij de Groenhoeve vooral om het

educatieve element: met name de jeugd bewust laten worden van het belang en

de kansen van duurzame energie.

> ZEEL A ND

Zwakke Schakels in ZeelandDe zeeweringen in Zeeland zien er imposant uit. Toch moeten ze

voldoen aan nieuwe, strengere veiligheidsnormen. Zo moeten ze in

een zogenaamde superstorm de veiligheid garanderen. Statistisch

gezien komt zo’n storm eens in de vierduizend jaar voor, maar het

kan ook morgen zijn. Onderzoek heeft uitgewezen dat de Nolledijk

ten noordwesten van Vlissingen en de “Westkappelse zeedijk”

tussen Westkapelle en Domburg over een afstand van 1500 meter

niet aan die nieuwe norm voldoen. Deze zwakke schakels wor-

den nu versterkt. Bij Westkapelle is inmiddels begonnen met de

uitvoering. Er komt een buitendijkse versteviging. Over het basalt

komt een nieuwe laag verharding waarna 2½ miljoen kuub zand

wordt aangebracht aan de buitenzijde van en deels op de dijk. Het

project, dat eind dit jaar klaar moet zijn, omvat ook een recreatief

bedoelde ‘Panoramaweg’ bovenop de dijk. Zo snijdt het mes aan

twee kanten: de dijk is stormbestendig en levert prachtige verge-

zichten over zee en het Walcherse platteland. De versterking van de

Nolledijk gebeurt binnendijks en start waarschijnlijk na de zomer.

Hopelijk houdt de superstorm zich aan de statistieken.

11

Page 12: Mens & Natuur zomer 2008

12

Rustgevend, ontspannend, inspirerend. De natuur heeft een positief effect

op de gezondheid van mensen. Het IVN is actief bezig met het onderwerp

en wil volwassenen en kinderen vooral aanzetten tot meer bewegen in de

natuur.

Er zijn veel associaties bij de positieve invloed van natuur op

onze gezondheid: rust, bewegen, sociaal contact, de ontwik-

keling van het kind en zingeving. Het is een veelzijdig onder-

werp en er zijn dan ook veel activiteiten te bedenken waarmee

het IVN een breed publiek kan bereiken. Meer aandacht

hiervoor kan gezondere mensen opleveren. Dat is ook een

extra argument voor behoud en uitbreiding van de natuur. Het

thema kan bovendien inspiratie bieden voor IVN-activiteiten

bij diverse afdelingen, en bij inbreng van natuur in onderwijs,

ruimtelijke ordening en in de gezondheidswereld. Maar hoe

krijg je dan meer mensen de natuur in? “Door het organiseren

van een spannende of thema-activiteit, een activiteit dicht bij

huis en door te zorgen dat deze goed bereikbaar is”, adviseert

Jeanne Hup van IVN Kenniscentrum. “Maar denk ook eens

grootschalige activiteiten, zoals groenmarkten, een roofvo-

geldag, een wandel- of fi etsdag of een paddenstoelendag. Zo

interesseer je ook een ander publiek voor de natuur.”

Natuurlijk bewegenNordic Walking, overgewaaid uit Finland en in 2002 in Neder-

land geïntroduceerd, staat voor een mooie combinatie van be-

wegen en natuur. In ons land doen ongeveer 300.000 mensen

aan Nordic Walking. Deze manier van bewegen kent meerdere

voordelen. Je gebruikt je lichaam goed, je loopt meer rechtop

en ontlast je knieën. Je ademhaling en conditie verbeteren,

en bovendien wordt het als sociaal en gezellig ervaren. IVN’er

Hans Kaptein verzorgt Nordic Walking-excursies*. Zo probeert

hij mensen in beweging te krijgen in het groen en ze boven-

dien op een eenvoudige en laagdrempelige manier bij de na-

tuur te betrekken. Dat trekt ook mensen aan die normaal nooit

meegaan met IVN-excursies. Ook de ‘belevingsexcursies’ die

IVN-afdelingen ondermeer tijdens de ‘Nacht van de Nacht’

organiseren, trekken bezoekers van diverse pluimage.

NatuurspeelplaatsenHet IVN zet zich ook voor natuurspeeltuinen en -bossen, waar

kinderen kunnen ravotten in de natuur. Aan veilige speel-

ruimte voor kinderen is in Nederland een groot gebrek, aan

natuurspeelplaatsen al helemaal. Alleen Ameland en Alkmaar

halen de norm van het ministerie van VROM. Terwijl juist voor

de kinderen van nu natuurervaringen uiterst belangrijk om

zich lichamelijk, emotioneel, sociaal, cognitief en spiritueel

gezond te ontwikkelen. Natuurspeelplaatsen zijn gevarieerde

Natuurlijk bewegen Door Caroline Dekker

Educ

atie

en

com

mun

icat

ie

Foto’s: Speeldernis

PlantenvademecumPlantenvademecum voor tuin, park en landschap is het nieuwe standaardwerk van Arie Koster uit Veenendaal. De (stads)ecoloog wordt wel vergeleken met de illustere Jac. P. Thijsse. Koster onderstreept de maatschappelijke betekenis van groen. De mens in aanraking brengen met de natuur ziet hij als een noodzakelijke opgave en uitdaging.

Page 13: Mens & Natuur zomer 2008

13

en afwisselende natuurterreinen. Geen paadjes en verboden,

wel fantasie, creativiteit en een beetje durf. Kinderen vragen om

uitdaging, binnen de marges van hun kunnen. Ze leren omgaan

met hun omgeving en met andere kinderen, op een heel andere

manier dan gebruikelijk. Hutten bouwen, slootje springen, bomen

klimmen, bessen zoeken. Een voorbeeld van zo’n natuurlijk speel-

terrein is de populaire natuurspeeltuin ‘de Speeldernis’ nabij het

centrum van Rotterdam.

Meer weten?Neem contact op met Jeanne Hup, IVN kennis-

en innovatiecentrum, tel. 020 - 530029, e-mail

[email protected] Op www.natuurengezondheid.nl

en www.degroenestad.nl staat veel informatie

over allerlei praktijkvoorbeelden op gebied

van groen, natuur en gezondheid. Ideeën

vanuit IVN-afdelingen voor een activiteit op het

raakvlak natuur en gezondheid zijn welkom,

en komen wellicht in aanmerking voor fi nan-

ciering vanuit het NatuurNetwerkfonds.

IVN Natuurkoffer: ook voor afdelingenIVN Nederland is het project aan het opschalen. Heb je interesse in de IVN Natuurkoffer en wil je meer informa-tie over de mogelijkheden van deelname aan dit project? Stuur dan een mailtje naar [email protected]. Er kunnen twee IVN-afdelingen per provincie meedoen, dus geef je snel op! Jan Westera komt de eerste keer helpen om de werking van de koffers uit te leggen. Kijk ook eens op www.janwestera.nl en klik op Groen voor ouderen.

Foto: Jan Westera

De IVN NatuurkofferDe IVN Natuurkoffer werd in 2004 ontwikkeld door IVN Zwolle,

als eindopdracht van de natuurgidsencursus. Aankomend

natuurgidsen bezochten een nieuw verzorgingshuis waarvan

de bewoners zeiden: ‘hier is geen natuur, hier zijn alleen maar

meeuwen’. De meeuwen werden de basis van de eerste kof-

fer, die werd gevuld met zoekkaarten van de diverse soorten

en met bijbehorende geluiden. Jan Westera van IVN-afdeling

Zwolle ‘Groen voor Ouderen’ heeft inmiddels negen koffers

gemaakt, waarvan vier gaan over de seizoenen. Er zit een

handleiding voor de activiteitenbegeleiders in, een presenta-

tie op CD, een fotoserie, een tekstboekje bij de presentatie en

de foto’’s en ,materiaal voor ruik- en voelactiviteiten. Met de

koffers kunnen IVN’ers ouderen in verzorgings- en verpleeg-

huizen in hun eigen omgeving opzoeken. Sommige bewoners

hebben dementie en vaak ook lichamelijke klachten waardoor

ze niet meer naar buiten kunnen. Bezig zijn met de natuur is

een positieve afl eiding, waarvan men-

sen genieten. De natuurkoffer maakt

de natuur voor de ouderen letterlijk

tastbaar. En door de natuur te ruiken

en te proeven komen bij hen ook al-

lerlei verhalen van vroeger naar boven.

De IVN’er of activiteitenbegeleider kan

daarop inspelen.

Caroline Dekker is redactielid en cor-respondent Noord-Holland

* Zie ook pagina 31.

Page 14: Mens & Natuur zomer 2008

14

Genieten van de natuur? Dan denk je aan wandelen in dichte bossen, door

uitgestrekte heidevelden of langs meanderende rivieren. Maar de natuur

is overal, ook midden in de stad. In de Eindhovense projecten ‘Natuur als

Buur’ en ‘Samen de Natuur in’ zoeken buurtbewoners en mensen met een

verstandelijke handicap de natuurbeleving dicht bij huis.

Eindhovense projecten houden natuurbeleving dicht bij huis

Door Marcel Donks

Vere

nigi

ng e

n vr

ijwill

iger

s

Het project ‘Natuur als Buur’ werd in november 2006 opge-

start in de Eindhovense wijk Kronehoef. Het Leefbaarheids-

team in de wijk houdt zich al geruime tijd bezig met het

aanbieden van activiteiten om de leefbaarheid in Kronehoef te

verbeteren. Met de wens kinderen en andere buurtbewoners

meer waardering te laten krijgen voor de eigen buurt, kwam

het team in contact met Anneke Ormel, coördinator van ‘Na-

tuur als Buur’. Samen bedachten ze dit belevingsproject dat

kinderen in contact brengt met de natuur in de wijk. “Het idee

is kinderen te betrekken bij de natuur in hun buurt en ze op

die manier de buurt eigen te laten maken; ze voelen zich be-

trokken en zijn er trots op. De buurtbewoners van Kronehoef

stonden er al bij aanvang open voor. Door de enthousiaste

medewerking van IVN-gids Anita Liebregts en buurtvrijwilliger

Joke Kasius stond het project meteen als een huis”, licht An-

neke toe.

Aan ‘Natuur als Buur’ werken naast het Leefbaarheidsteam de

gemeente Eindhoven, het MEC en het IVN mee. Via het team

worden onder andere scholen, scouting, moskee en ROC ook

bij het project betrokken. Die aanpak slaat zo goed aan dat in

mei 2007 de Kronehoef Rangers werd opgericht: een club voor

kinderen van 6 tot 14 jaar die als ambassadeurs van de na-

tuur in de wijk actief zijn. “De Kronehoef Rangers houden zich

bezig met leuke en leerzame activiteiten als vogelhuisjes ma-

ken en ophangen, watersafari’s, excursies naar onder andere

de Heemtuin en grondonderzoek in de buurttuin. De kinderen

zijn enthousiast. Het worden er steeds meer. We hebben

inmiddels 45 Rangers”, vertelt Anneke. Het project rond de

Kronehoef Rangers won de Rein Welschen Veiligheidsprijs

2007 van de provincie. “Een mooie opsteker.”

In de wijkDoor kinderen enthousiast te maken en te houden voor natuur

in de wijk probeert Anneke met het project ook de ouders en

grootouders te bereiken. Dat lukt goed. Door in te haken op

grootschalige evenementen als de Boomplantdag, de straat-

speeldag en het suikerfeest komt ‘Natuur als Buur’ bij steeds

meer mensen tot leven. “We houden alles bewust laagdrem-

pelig, gratis en vrijblijvend. Door de activiteiten zoveel moge-

Foto’s: Anneke van Ormel (Natuur als Buur)

Page 15: Mens & Natuur zomer 2008

15

lijk in de wijk te concentreren kunnen veel kinderen meedoen.

Ouders komen dan ook makkelijker een kijkje nemen en zien

met eigen ogen dat er op het gebied van de natuur veel te zien

en te beleven is in de wijk.”

De aanpak van Kronehoef is zo’n succes dat ‘Natuur als Buur’

ook in de Eindhovense wijk Blixembosch is opgestart. Er is

een draaiboek gemaakt voor buurtverenigingen die iets met

de natuur in hun buurt willen gaan doen. Anneke: “De belang-

rijkste voorwaarde voor het opstarten van een dergelijk project

is dat de buurt zelf organiseert. Op die manier is er meteen

een betrokkenheid die je vanuit een MEC of IVN minder snel

hebt. Wij zijn altijd bereid om buurtverenigingen advies te

geven over de opzet van dit project: er liggen veel kansen.”

Samen de natuur inEen zelfde soort succesverhaal is de cursus ‘Samen de natuur

in’ die in maart 2006 vanuit IVN Eindhoven werd opgestart.

In samenwerking met deskundige Anneke Scholte werd een

natuurcursus bedacht voor mensen vanaf 18 jaar met een

verstandelijke beperking die begeleiding nodig hebben. “We

willen deze mensen een natuurcursus aanbieden binnen een

reguliere organisatie”, vertelt coördinator Judith Vendrig.

“De cursus is speciaal voor de doelgroep gemaakt, maar er

is op deze manier wel sprake van een stukje integratie in de

‘gewone’ maatschappij. Voor ons als vrijwilligers is het ook

erg leerzaam. We zijn begonnen met een scholing die werd

gegeven door Anneke. We leerden hoe we het beste met de

doelgroep om kunnen gaan en welke mogelijkheden er liggen

om natuureducatie voor deze groep op te zetten. Met die basis

is ‘Samen de natuur in’ verder ontwikkeld.”

De cursus bestaat uit tien lessen, verspreid over een jaar. Na

afl oop van de cursus ontvangen de cursisten een diploma en

kunnen ze doorstromen in de natuurclub. Thema’s die aan

bod komen zijn onder andere jaargetijden, bos, water, dieren

en mensen. De cursus biedt een afwisseling van theorie en

praktijk. “Het is allemaal lekker dicht bij huis, dus daardoor

makkelijk te organiseren. Ik denk dat er wat deze cursus be-

treft veel mogelijkheden zijn bij andere IVN-afdelingen.”

De cursus heeft inmiddels een keer gedraaid. Het is de bedoe-

ling dat er dit najaar of volgend voorjaar een nieuwe cursus

van start gaat in het MEC Eindhoven. “We proberen cursisten

te werven via stichtingen in de buurt die zich met verstande-

lijk gehandicapten bezighouden. We hebben het idee dat er

veel behoefte is aan een dergelijke activiteit, maar het is best

moeilijk om de doelgroep te bereiken. Toch hopen we eind dit

jaar of begin volgend jaar weer een cursus te kunnen starten;

de vrijwilligers zijn erg enthousiast om er weer mee aan de

slag te gaan.”

Marcel Donks is redactielid en correspondent Noord-Brabant

Page 16: Mens & Natuur zomer 2008

16

Vrij spel voor natuur en kinderenDoor Wilmie Geurtjes

Kinderen spelen steeds minder buiten. Ze vervreemden van de natuur en

worden bovendien te zwaar. Als we gezond nageslacht willen, moeten we

als de wiedeweerga zorgen voor ongestructureerde speelruimtes met veel

natuur. Zoals Het Veldje in Nijmegen.

Het is zo’n zonnige, hete meimiddag. Zo eentje waarop je ver-

geet dat de zomer eigenlijk nog moet beginnen. Maar op het

lommerrijke veldje aan de Nijmeegse Hindelaan is helemaal

niemand. Zitten kinderen zelfs met zulk prachtig weer liever

achter de computer? Dat is het niet, zeggen de jonge ouders

die net met hun zoontje het terreintje betreden. “De scholen

hebben vakantie en veel mensen zijn weg. Normaal gesproken

krioelt het hier van de kinderen.” “Ze knoeien met zand, water

en modder, doen verstoppertje en bouwen schuilplaatsen”,

vertellen de grootouders die net met hun twee kleinkinderen

komen aanlopen. “En elke avond zijn er voetbalwedstrijden.”

Het Veldje, zoals iedereen in de buurt Hazenkamp dit terrein-

tje van oudsher noemt, heeft alles wat je van een natuurspeel-

plaats mag verwachten. Zand en een waterpomp, bomen en

struiken, wilde bloemen, geheimzinnige paadjes. Hoogtever-

schillen, een overdaad aan vogels, vlinders. In een achteraf-

hoek een berg oude stenen om hutten van te stapelen. Vlakbij

het toegangshek wat houten speeltoestellen voor de kleintjes,

hier en daar een bank. Ook de buurtgenoot die kortgeleden

een hartinfarct heeft gehad maakt hier voorzichtig zijn eerste

ommetjes.

Het Veldje leeft, kortom. Marianne van Lier is er trots op. Bij

de totstandkoming brachten zij en haar partner Willy Leufgen

regelmatig hun kennis en ervaring in. Het is een buitengewoon

geslaagde natuurspeelplaats geworden, vindt ze. Midden in

een woonwijk, met weinig speeltoestellen en veel natuur. Hier

kunnen kinderen écht creatief zijn en bewegen ze bovendien

aan een stuk door. En minstens zo belangrijk: er zijn ook plek-

ken waar ze zich kunnen terugtrekken. Marianne: “Kinderen

hebben zulke ongestructureerde ruimte nodig om vrijheid te

voelen en grenzen te leren kennen.”

LuchtplaatsAl meer dan 25 jaar spannen Marianne en Willy zich in om na-

tuur dichter bij mensen, en vooral ook bij kinderen te brengen.

Ze worden beroerd van schoolpleinen die meer weg hebben

van een luchtplaats en van woonwijken waar wel plaats is

voor auto’s, maar niet voor kinderen. “Het gemak van de auto

weegt zwaar”, zegt Marianne. “Dat is een realiteit waarmee

je rekening moet houden. Ouders zijn ook vaak bang om hun

kinderen naar buiten te sturen. Als ze thuis voor het een of

andere scherm hangen weet je waar ze zijn. Om dat te veran-

deren zul je veel moeten praten.”

Inspiratie deden de twee begin jaren tachtig op toen ze allebei

werkten op een avonturenspeelplaats in het Duitse Hamburg.

Marianne: “We zagen hoe belangrijk die plek was voor de

buurtkinderen. De meesten waren van niet-Duitse afkomst en

veel kinderen hadden moeite om op school mee te komen. Op

de speelplaats konden ze dingen laten zien die ze wél goed

konden. Ook de jongeren, die eerst alleen leken te komen om

Jeug

d en

jong

eren

Page 17: Mens & Natuur zomer 2008

17

Foto’s: Wilmie Geurtjens

rotzooi te trappen. Ze bouwden hun eigen hut. Daar waren ze

zó trots op. En toen gingen ze opeens de kleintjes helpen. Het

was ontroerend te zien hoe lief ze waren.”

NetwerkenTijdens latere reizen in Zwitserland en andere delen van Duits-

land zagen Marianne en Willy natuurtuinen bij kinderdagver-

blijven en basisscholen. Ook in Engeland, België en Scandi-

navië is het fenomeen veel wijder verbreid dan in Nederland.

Geïnspireerd richtten ze, samen met anderen, meerdere

netwerken op, om iedereen met belangstelling voor natuurtui-

nen (Stichting Oase) en natuurspeelplaatsen (Springzaad) bij

elkaar te brengen. “Dat is heel goed gelukt”, vertelt Marianne.

“Er zijn workshops, excursies naar gerealiseerde plekken en

ook een ideeënkoffer. Via de sites vinden mensen elkaar.”

In hun onlangs verschenen boek ‘Vrij spel voor natuur en

kinderen’ geven Marianne en Willy nog veel meer praktisch

advies. Regel één voor wie een natuurspeelplaats wil inrich-

ten is: bedenk goed wat je wilt. Waar moet zo’n plek komen?

Waarom? En met wie zou je dat willen of kunnen doen? Wie

moet het terrein beheren? En hoe fi nancier je de opzet en

instandhouding? Marianne: “Heel belangrijk is ook dat de

natuur vrij spel krijgt, mag groeien en doodgaan zoals bij de

soorten past. Maar verder leiden vele wegen naar Rome. Er is

niet één bepaalde manier om zo’n plaats te realiseren.”

VolwassenenIn Hamburg leerde het duo het belang van begeleiding door

volwassenen. Wanneer die ontbreekt kan het makkelijk

gebeuren dat een groep het terrein monopoliseert. Dan blijven

alle anderen vervolgens weg. In Nijmegen houden volwassen

buurtbewoners Het Veldje in de gaten. Ze sluiten na zonsop-

gang de poort, legen de vuilnisbak, organiseren een maan-

delijkse onderhoudsochtend en af en toe een activiteit. De

meest recente: mozaïek leggen. Het plan is om samen met de

buurtkinderen een Gaudi-achtige bank te maken. Iedereen be-

taalt een kleine bijdrage, maar materiaal hoeft sowieso geen

probleem te zijn. Marianne: “Heel veel kun je gratis krijgen.

Planten, oud hout, sloopspullen van de gemeente. Gewoon

vragen. Als het om kinderen gaat werkt bijna iedereen graag

mee. En ga vooral kijken op plekken die al gerealiseerd zijn.

Praat met de mensen. Daar leer je ontzettend veel van.”

Wilmie Geurtjes is freelance journalist

Meer weten? Kijk op www.stichtingoase.nl en www.springzaad.nl

‘Vrij spel voor natuur en kinderen’, door Marianne van Lier

en Willy Leufgen, uitgeverij Jan van Arkel, ISBN 978-90-6224-

470-6: € 20,-

Zie aanbieding op pagina 29!

Page 18: Mens & Natuur zomer 2008

18

Dudeljoho, oewiet-oewiet

Vere

nigi

ng e

n vr

ijwill

iger

s

Door Nico de Haan

We kennen allemaal wel de roep van de wielewaal. Maar

wist u dat deze vogel bij een regenbui graag met gespreide

vleugels en staart ondersteboven een douche neemt?

De wielewaal verraadt zijn aanwezigheid door regelmatig

‘dudeljoho’ te roepen. Als Nico de Haan hem hoort, begint hij

een zoektocht. Maar meestal lukt het hem niet de kleurrijke

wielewaal in de kijker te krijgen. “Ik blijf me verbazen over het

feit dat zo’n kleurrijke, opvallende vogel bijna geheel door het

bladerdak wordt opgeslokt”, zegt hij. “En dat al dat schitteren-

de geel en zwart tussen de bladeren zulke goede schutkleuren

blijken te zijn. Tijdens de vlucht vallen de felle kleuren wel op

en dan heb je de beste kans om de wielewaalman te zien.”

Maar wielewalen zijn echte boomvogels die sterke poten

hebben en heel handig van tak naar tak hippen en zo min

mogelijk vliegen. Ze vertonen soms heel bijzonder gedrag. Net

als paradijsvogels hangen ze bij een regenbui weleens met

gespreide vleugels en staart ondersteboven om zo een dou-

che te nemen. Agressief en moedig, dat zijn de wielewalen ze-

ker ook. Want hoewel ze zelf ongeveer net zo groot zijn als een

grote lijster, aarzelen ze geen moment als ze kraaien, eksters

of zelfs sperwers uit hun domein willen verjagen. De wielewaal

arriveert hier pas in mei dus zijn er heel wat wielewaalkinde-

ren die op of pas na de langste dag uit het ei kruipen.

DudeljohoSteeds weer klinkt van mei tot in ver in juli de jodelende roep

van de wielewaalmannen, die soms zachtjes en wat hoger van

toon in een duet door het vrouwtje wordt beantwoord. Het ‘du-

deljoho’ uit het bekende wandelliedje is overigens een heel

goede aanduiding, vindt Nico. “Met enige oefening kunnen

we ook zelf de wielewaalman uithangen. Het is me een aantal

keren gelukt om al fl uitend meneer te foppen en deze steeds

dichter naar me toe te lokken. Wielewalen kunnen trouwens

ook krijsen en miauwen als gaaien, waardoor ze hun relatie

met de kraaienfamilie verraden.”

WarmteliefhebbersWilt u de nachtzwaluw horen? De kans daarop is het grootst

als we een zwoele nacht hebben. Want nachtzwaluwen

zijn van alle vogelsoorten van ons land het meest gesteld

op warmte. Ze wachten tot het echt donker wordt en het is

meestal ruim na tien uur als ze de eerste droge, geheimzin-

nige ratel laten horen. En daarna houdt het ook niet meer op.

Fascinerend, vindt Nico. “Met een beetje geluk zie je rond

middernacht een valkachtige schim langzaam langs de grove

dennentoppen glijden.”

Er vallen nog veel geheimen van de nachtzwaluw te ontsluie-

ren. De bek van de nachtzwaluw, eigenlijk een enorme muil,

heeft al tot heel wat speculaties geleid. De snavel gaat name-

lijk verticaal en horizontaal open, waardoor die enorme, bijna

cirkelvormige opening ontstaat. Daar omheen zitten stevige

borstelharen die niet alleen de ogen beschermen, maar ook

het vangnet vergroten. “Nu schijnt de nachtzwaluw niet steeds

als een stofzuiger met een open bek rond te vliegen om zo in-

secten en nachtvlinders uit de lucht te snappen”, vertelt Nico,

”maar met zo’n grote bek nemen zijn vangkansen natuurlijk

wel toe.” Een ander intrigerend onderdeel is de middelste

teennagel, die er uitziet als een kammetje. “Verondersteld

wordt dat de nachtzwaluw hiermee zijn borstelharen rond

de bek uitkamt om zo de resten van insecten te verwijderen,

maar niemand heeft de vogel dit ooit zien doen.”

Foto’s: Nico de HaanN

atuu

r en

leef

omge

ving

Page 19: Mens & Natuur zomer 2008

19

Duurzame lintjes en initiatieven: een oproep

Ieder jaar weer zijn er IVN’ers die onderscheiden worden met een lintje. Zo ook dit jaar. Wiecher Hagevoort, Mar-lies Littmann, Jan Spierts, Wil Taken, Nijs Vogels, Koen Vogt: gefeliciteerd met deze extra blijk van waardering! Extra, want deze komt bovenop de ‘gewone’ waardering van deelnemers aan IVN-activiteiten - van excursies, cursussen en wilgen knotten tot WoesteLand-vakanties en lesmodulen Scholen voor Duurzaamheid.

Het IVN zelf looft bij uitzonderlijke verdiensten voor natuur, leefomgeving en duurzaamheid de Zilveren Waterlelie uit. Onlangs viel deze zeldzame eer te beurt aan Henk van Halm, in een wat verder verleden jaren-lang hoofdredacteur van dit blad en voorlichter van het IVN. Hiermee honoreert het bestuur het feit dat Henk van Halm grote groepen lezers wist te interesseren in de Nederlandse natuur, onder meer met de wekelijkse na-tuurrubriek die hij ruim veertig jaar schreef voor dagblad Trouw.

Wie ook waardering verdienen: al die personen en or-ganisaties die met eigen initiatieven positieve bijdragen leveren aan een duurzame ontwikkeling. Veel IVN’ers zullen zulke initiatiefnemers van dichtbij kennen. Voor het eerst is het nu mogelijk om hen te nomineren voor een Duurzaam Lintje. Op Duurzame Dinsdag, de eerste dinsdag van september, vindt op het Haagse Binnen-hof de eerste Duurzame Lintjesregen plaats. Daarnaast wordt dan het Duurzame Koffertje vol duurzame initia-tieven overhandigd aan een vertegenwoordiger van het kabinet.

Stimuleer alle bekenden, vrienden, collega’s, studie-genoten en familieleden duurzame initiatieven aan te melden voor het koffertje of lovenswaardige initiatief-nemers voor te dragen voor een lintje. Zie de website www.duurzamedinsdag.nl voor meer informatie en aanmelding. Een deskundige jury zal alle initiatieven en genomineerden beoordelen.

Jurr van DalenAlgemeen directeur [email protected]

Om de paar minuten hoor je, vanaf verschillende plekken het

“errr-oerrr-errr” dat telkens iets in toonhoogte varieert. Het ge-

ratel kan soms wel twintig minuten onafgebroken aanhouden

en bevat zo’n 35 noten per seconde. Nog angstaanjagender

wordt het als de vogel zijn vleugels tegen elkaar slaat. “Alsof

iemand in zijn handen klapt. En daar tussendoor klinkt dan

een heftig’ oewiet oewiet’. Prachtig.”

Meer vogelwetenswaardigheden biedt de digitale cursus van Nico de Haan (Vogelkijkcentrum Nederland). IVN-leden krijgen een fl inke korting. Kijk op pagina 29!

Page 20: Mens & Natuur zomer 2008

20

Uit het veldBerichten uit IVN, natuur, leef-omgeving, educatie en communicatie -landelijk

20

Proef op de som in vier gebiedenMinister Verburg van LNV investeert in vier proefge-

bieden in landschap langs de lijnen van het Delta-

plan voor het landschap van Vereniging Nederlands

Cultuurlandschap (VNC). De proef brengt partijen

die profi jt hebben van een mooi landschap in

contact met partijen die de kosten dragen. Samen

verbeteren zij de kwaliteit van het landschap.

Het loont om te investeren in landschap. Dat is

gebleken uit de maatschappelijke kosten-baten

analyse (MKBA) ‘Investeren in het Nederlandse

landschap’ die minister Verburg voorjaar 2007 in

ontvangst nam. De basis voor deze doorrekening

was het Deltaplan voor het landschap van de Ver-

eniging Nederlands Cultuurlandschap. In dit plan

pleit de VNC voor de aanleg van een aaneengeslo-

ten netwerk van landschapselementen en fi ets- en

wandelpaden door het Nederlandse landschap. De

MKBA laat zien dat dit plan een investering vergt

van 12 miljard euro, maar deze investering zichzelf

dubbel en dwars terugverdient: de totale netto

winst is beraamd op 17,8 miljard euro. Het Centraal

Plan Bureau adviseerde minister Verburg van LNV

dan ook om het deltaplan in de praktijk te toetsen.

De proef, die zich afspeelt in Ooijpolder-Groes-

beek, ‘t Binnenveld bij Wageningen, Amstelland

bij Amsterdam en ’t Groene Woud in Brabant, moet

ondermeer duidelijk maken wat de ideale fi nancie-

ringsconstructies zijn.

Voor uitvoer Deltaplan

Na uitvoer Deltaplan

Foto’s: Erik van Gelderen

Henk van Halm ontvangt de zilveren lelieEind mei overhandigde IVN-voorzitter

Peter Rombouts de Zilveren IVN Lelie

aan Henk van Halm, voormalig hoofd-

redacteur van Mens en Natuur en IVN-

voorlichter. Deze IVN-prijs werd twee

keer eerder uitgereikt. Met deze prijs zet

het IVN-bestuur mensen in het zonnetje

voor hun bijzondere prestaties op het

gebied van natuur- en milieueducatie

en daarmee een groot publiek weten

te bereiken.. Henk van Halm schrijft

al ruim 40 jaar over natuur, natuurbe-

scherming en milieuaspecten. Hij is bij

het grote publiek vooral bekend door

het Natuurdagboek, dat hij 42 jaar voor

Trouw schreef. Elke dag een nieuwe be-

schrijving van een plant of dier, dikwijls

geinspireerd door zijn directe omgeving.

In zijn toespraak roemde IVN-voorzitter

Peter Rombouts de veelzijdigheid van

Henk en zijn welhaast encyclopedische

kennis over de natuur. Van Halm was

eerst actief voor IVN Amsterdam, later

voor de afdeling in Amstelveen. Ook

zette hij zich in voor de vogelwerkgroep

van het Amsterdamse bos en de KNNV.

In zijn korte dankwoord gaf Henk aan

dat steun van het thuisfront voor hem

altijd belangrijk was en is. Na eerder

twee duo’s is Henk van Halm de eerste

die de Zilveren IVN Lelie als individu

ontvangt.

In het volgende nummer van Mens en Natuur – dat in een nieuw jasje ver-schijnt – wordt Henk van Halm nog eens in het zonnetje gezet.

Groene Maand 2008 in teken van klimaat-veranderingDat klimaatverandering ook

in onze eigen leefomgeving

merkbaar is, kan iedereen

ervaren door in september

op pad te gaan met een van

de vele Groene Maand-acti-

viteiten. IVN-afdelingen en

andere partners van de Groene

Maand belichten tijdens hun

activiteiten de gevolgen van

klimaatverandering op het

Nederlandse landschap en

de natuur. Ook voor IVN-gid-

sen is het een lastige klus

om abstracte begrippen als

klimaatverandering, opwar-

ming, verdroging en vernatting

interessant te maken voor hun

deelnemers. Om inspiratie op

te doen is er de Groene Maand

Klimaatmap vol tips, ideeën en

informatie. En natuurlijk is ook

de klimaatgids nog steeds te

bestellen.

De Groene Maand wordt ook

dit jaar feestelijk geopend op

Kasteel Groeneveld met onder

andere een debat georgani-

seerd door het Ministerie van

Landbouw, Voedselkwaliteit

en Natuur.

Elders in het land zorgen IVN-

Consulentschappen voor een

feestelijke provinciale aftrap

van de Groene Maand met

debatten en klimaatwandelin-

gen. In Limburg is de voorbe-

reiding al gestart. Daar vindt

op 31 augustus de opening

van de Groene Maand plaats

in Nationaal Park Meinweg

met tal van activiteiten.

Kijk voor meer informatie op www.GroeneMaand.nl

In het volgende nummer van

Mens en Natuur meer aan-

dacht voor de gevolgen van

klimaatveranderingen in de

Nederlandse natuur.

Page 21: Mens & Natuur zomer 2008

21

Duurzame Dinsdag 2008 Jaarlijks is het twee weken voor Prins-

jesdag - op de eerste dinsdag van sep-

tember - Duurzame Dinsdag. Doel van

deze dag is aan politiek en burgers te

laten zien dat de samenleving bruist

van duurzame initiatieven. Dit jaar

gebeurt dat voor de tiende keer. Nieuw

deze tiende editie is de uitreiking

van de eerste Duurzame Lintjes aan

mensen die een waardevolle bijdrage

leveren aan een duurzame samenle-

ving. Vanaf nu kan iedereen kandida-

ten voordragen én nieuwe duurzame

initiatieven indienen.

Duurzame Dinsdag roept iedereen op

om weer nieuwe duurzame initiatieven

in te dienen, en relaties of achterban

daartoe te stimuleren. Alle burgers,

bedrijven, overheden, maatschap-

pelijke organisaties en instellingen

voor onderwijs en wetenschap worden

uitgedaagd om met goede initiatieven

te komen. Dit jaar is er bijzondere

aandacht voor initiatieven op het ge-

bied van water en mobiliteit, maar alle

andere initiatieven die duurzaamheid

bevorderen zijn ook welkom. Alle inge-

diende initiatieven worden verzameld

in het Duurzame Koffertje, en op Duur-

zame Dinsdag aan een vertegenwoor-

diger van het kabinet overhandigd.

Enkele initiatieven worden, na selectie

door een vakkundige jury beloond met

een geldprijs en ondersteuning bij de

realisatie.

Eind mei gaf Jurr van Dalen (voorzitter

stuurgroep Duurzame Dinsdag, alge-

meen directeur IVN) de aftrap voor de

aanmelding van duurzame initiatieven

en de voordracht van kandidaten voor

de eerste Duurzame Lintjes.

Tot 10 augustus kan iedereen duur-zame initiatieven aanmelden, en kandidaten voor een Duurzaam Lintje voordragen, op www.duurzamedinsdag.nl

KlimaatwetStichting Natuur en Milieu, Milieudefen-

sie en Jongeren Milieu Actief zijn in het

voorjaar gestart met de klimaatwetcam-

pagne waarmee zij de politiek oproe-

pen om een krachtige klimaatwet in te

voeren. Het huidige doel van de regering

is om de uitstoot van broeikasgassen

in 2020 met 30 procent te verminderen.

Kern van de klimaatwet is dat er haalbare

tussendoelen geformuleerd worden: elk

jaar minstens een vermindering van 3

procent. Een groot aantal maatschap-

pelijke organisaties ondersteunen de

campagne en veel mensen steunden de

oproep via de website of door persoonlijk

te tekenen bij een van klimaathelden die

op grote evenementen aanwezig

Kijk voor meer informatie op www.klimaatwet.nu

Dagelijks op de hoogte via natuurbericht.nlNatuurbericht.nl bericht dagelijk over actuele

gebeurtenissen in de natuur. Biologen geven

u dagelijks informatie over onder andere vlin-

ders, zoogdieren, amfi bieën, libellen, planten,

zeedieren en vogels. Voor IVN Natuurgidsen is

deze site een handige hulpmiddel. De natuur

is continu in beweging: iedere dag gebeuren

er dingen die voor iedereen de moeite van

het bekijken waard zijn en die zijn te vinden

op deze website. Een paar voorbeelden: het

maarts viooltje bloeit dit jaar al half februari,

de eikenprocessierups nu ook in Drenthe

gezien, een record aantal boeren zwaluwen

uitgevlogen, bladval eik laat op zich wachten.

Nederland kent veel natuurorganisaties en

kennisinstellingen die één of meerdere soort-

groepen nauwlettend in de gaten houden.

Duizenden vrijwilligers geven dagelijks aan

deze organisaties hun natuurwaarnemingen

door (bijvoorbeeld via Telmee.nl). Ook komt er

iedere dag informatie binnen van webcams in

de natuur, satellietzenders op trekvogels en

computermodellen. Tot nu toe bleef het groot-

ste deel van deze informatie binnen de muren

van de betrokken organisaties. Het grote pu-

bliek werd nauwelijks op de hoogte gebracht

van de actuele gebeurtenissen in de natuur

en de reden waarom die gebeurtenissen zich

voordoen (extreem weer, fragmentatie, verzu-

ring, concurrentie, enzovoort). Natuurbericht.nl

brengt hier verandering in. Op deze website

geven biologen van verschillende natuurorga-

nisaties dagelijks het laatste nieuws over de

natuur in Nederland.

Jantien JansenPaul Meijerink Colette Brand Trijntje Oosterhuis

Nena van der Meer

DJ groovePiet Paulusma Marije Steenwijk

Babette van Veen

Darren Bates Sanne Braams Jantien Jansen

Noralie Beijer Froukje de Both Barend Schering

Frederique Spicht Sandre Oosting Kevin Grootmans Guus HiddinkMarieke van Beijrdonk Claire Ooms

Jantien JansenPaul Meijerink Colette Brand Trijntje Oosterhuis

Nena van der Meer

DJ groovePiet Paulusma Marije Steenwijk

Babette van Veen

Darren Bates Sanne Braams Jantien Jansen

Noralie Beijer Froukje de Both Barend Schering

Frederique Spicht Sandre Oosting Kevin Grootmans Guus HiddinkMarieke van Beijrdonk Claire Ooms

Kevin Grootmans Guus HiddinkMarieke van Beijrdonk

Frederique Spicht

GEENhalve maatregelen!

Ga naar www.krachtigeklimaatwet.nl

Zij tekenen voor eenkrachtige klimaatwet. Teken ook!

Nieuwe buren in de natuur Na ‘klimaatverandering in de achtertuin’

werken IVN, SKBN en de Natuurkalender

opnieuw samen binnen het klimaat-

project ‘Nieuwe buren in de natuur’. Dit

project maakt deel uit van de klimaat-

campagne HIER.

Met het project willen we de effecten van

klimaatverandering op de natuur en de

samenleving in kaart brengen, visuali-

seren en communiceren om vervolgens

het publiek, gemeenten en mogelijk ook

bedrijven te stimuleren klimaatneutraal

te gaan leven en werken. Afdelingen en

kinderboerderijen kunnen zich opgeven

om hieraan mee te doen.

Lokale activiteiten, georganiseerd door

IVN-afdelingen en kinderboerderijen, zijn

de kern van de campagne. Deze acties

zullen verschillend zijn en afhankelijk

van de aanpak van de afdelingen. Maar

overal zal het ‘Natuursmoelenbord’ een

centrale plaats innemen. Hierop zijn

planten en dieren te zien die als gevolg

van de klimaatverandering in Nederland

voorkomen of juist zijn verdwenen. Zo’n

twintig soorten worden vooraf ingevuld

en daarnaast kan iedere afdeling de lijst

aanvullen en zo inspelen op de lokale

situatie.

Het is de bedoeling dat het bord op een

goed zichtbare plek in de gemeente ge-

plaatst wordt waar veel mensen er kennis

van kunnen nemen.

Kijk voor meer info op www.ivn,nl/klimaat

Page 22: Mens & Natuur zomer 2008

22

Vlinders in Nederland: elke soort telt

Door Ineke koopmans (Vlinderstichting)

Om de vlinderstand in Nederland goed te kunnen volgen, zijn

verspreid over het hele land routes uitgezet. Overal worden

de vlinders op dezelfde manier geteld. Helaas telt De Vlinder-

stichting steeds minder soorten. Vijftig jaar geleden telde ons

land nog 70 soorten dagvlinders, nu zijn nog dat er maar 53.

Daarvan zijn 33 bedreigd tot ernstig bedreigd. Wie denkt dat

vooral de zeldzame soorten achteruitgaan, heeft het mis. Met

het zwart- en geelsprietdikkopje, de kleine vos, de citroenvlin-

der en de dagpauwoog gaat het zelfs erg slecht. De gehak-

kelde aurelia, het boomblauwtje, het groentje, de eikenpage

en de koniginnenpage doen het gelukkig wel goed. Werd die

laatste vroeger alleen af en toe in Zuid-Limburg waargenomen,

tegenwoordig is deze soort in het zuiden overal te zien. Opval-

lend volgens De Vlinderstichting: de vlindersoorten die zich

gemakkelijk aanpassen aan veranderende omstandigheden

handhaven zich beter dan de groep die veel eisen stelt aan

haar omgeving.

Foto’s: Henk BosmaN

atuu

r en

leef

omge

ving

Ontdek vlinders en libellenBuiten kunt u zomaar de fi jnste verrassingen tegenkomen.

In uw achtertuin, maar ook in de grote verscheidenheid aan

Nederlandse natuurgebieden. Kleurrijke vlinders en sierlijke

libellen maken iedere wandeling tot een ontdekkingstocht.

Ontdek Vinders en Libellen is daarvoor de ideale handlei-

ding. Algemene hoofdstukken laten u kennismaken met de

wondere wereld van de fl adderaars. U leest niet alleen over de

ecologie en levenscyclus van vlinders en libellen, maar ook

bijvoorbeeld over bescherming, beheer, fabels en feiten. Het

boek bevat ook tips voor observatie. Wat dacht u bijvoorbeeld

van experimenteren met alcohol en stroop om nachtvlinders

te lokken?

Ook passeren vijfentwintig van de mooiste Nederlandse

natuurgebieden de revue: van veengebieden tot duinen,

van bossen tot heidevelden. U ontdekt wat elk gebied nu zo

bijzonder maakt en welke vlinders en libellen er voorkomen.

De prachtige foto’s en tekeningen laten zien dat Nederland

niet alleen voor insecten een waar paradijs is, maar ook voor

wandelaars.

Ontdek vlinders en libellen bevat veel achtergrondinforma-

tie, handige tips voor herkenning en ideeën voor vlinderrijke

wandelingen en uitstapjes. Duidelijke kaartjes laten zien waar

u een wandeling of bezoekerscentrum kunt vinden en met de

praktische bezoekersinformatie kunt u onbezorgd op pad.

Dit boek is verschenen ter ere van het 25-jarig bestaan vanDe Vlinderstichting. Kosten: € 14,95 Bestellen?KNNV Uitgeverij, Postbus 310, 3700 AH Zeist, tel. (030) 2333544, fax (030) 2368907, e-mail: [email protected] of via www.knnvuitgeverij.nl Tevens verkrijgbaar bij de boekhandel.

Dag

pauw

oog

Koni

ngin

nepa

ge

Nederland telt meer dan tweeduizend soorten vlinders. Maar het worden er

steeds minder, weet De Vlinderstichting. Die zet zich al 25 jaar in voor de

vlinders in ons land.

Page 23: Mens & Natuur zomer 2008

23

Help de vlindersU kunt vlinders ook een handje helpen door uw tuin vlindervriendelijk te maken. Dat

begint bij de planten. Voor een vlindervriendelijke tuin zijn twee typen planten nodig:

voedselplanten voor rupsen en nectarplanten voor vlinders. Omdat rupsen kieskeurige

eters zijn, die vaak maar één soort plant lusten, is de keuze beperkt. Waardplanten zijn

vaak wilde planten, zoals brandnetels en gras- of klaversoorten. Maar gelukkig zijn ook

sommige tuinplanten goede waardplanten, bijvoorbeeld klimop of hulst.

Een bekende nectarplant is de buddleja, de vlinderstruik. Maar ook lavendel, hemel-

sleutel en herfstaster zijn voorbeel-

den van goede nectarplanten. In

een vlinderrijke tuin bloeien allerlei

soorten bloemen vanaf het vroege

voorjaar tot de herfst, zodat er

altijd voldoende voedsel is voor de

vlinders.

Naast planten is zonlicht belangrijk.

Warme en beschutte plekjes zijn

essentieel: in de zon en uit de wind.

Er zijn verschillende mogelijkheden

om luwte te creëren, zoals slee-

doorn- of ligusterhagen. U kunt ook

warmte creëren door reliëf aan te

brengen. Zo zullen vlinders graag

vertoeven op een zuidhellinkje met

zandige en onbegroeide plekjes.

Meer weten?Ga naar www.vlinderstichting.nl, www.vlindertuinen.nl of www.uwtuinvolvlinders.nl

Tel mee!Welke soorten komen voor in Ne-

derland, hoeveel zijn het er en waar

zitten ze? Uw waarnemingen helpen

De Vlinderstichting om daarop ant-

woord te geven! Ze dragen namelijk

bij aan de kennisontwikkeling over

de natuur in Nederland. Deze ken-

nis is de basis voor natuurbeheer

en -beleid in ons land. Uw kunt uw

natuurwaarnemingen heel gemak-

kelijk doorgeven op www.telmee.nl

De Vlinderstichting 25 jaarIn 25 jaar heeft De Vlinderstich-ting veel bereikt voor vlinders en libellen. Maar nog steeds zijn het sterk bedreigde diergroepen, die veel extra aandacht nodig hebben om in Nederland te kunnen worden behouden. Het Vlinderstichting jubileumjaar 2008 staat bol van ac-tiviteiten en feestelijkheden, zoals een jubileumboek, de Nachtvlin-dernacht en een fotowedstrijd.

Voor een actueel overzicht van de activiteiten of vragen kunt u terecht op www.vlinderstichting.nl/jubileum,of stuur een mailtje naar [email protected]

Boo

mbl

auw

tje

Geh

akke

lde

Aure

lia

Citr

oenv

linde

r

Page 24: Mens & Natuur zomer 2008

24

Agenda

Nationale Milieudag 2008 20 juniCentraal staat het dilemma: ‘Bio-

massa: droom of drama?’. Vaste

onderdelen zijn de milieumarkt en

de uitreiking van de Rachel Carson

Milieuscriptieprijs.

www.nationalemilieudag.nl

Open Dagen zorgboerderij en biologische boer 21 en 22 juniIn dit weekend waarin de zomer begint, zetten

honderden bedrijven zaterdag en/of zondag hun

deuren open voor het publiek. Een uitgelezen

kans om een kijkje te nemen in de keuken van het

boerenleven.

www.biologica.nl en www.landbouwzorg.nl

Studiedag speelnatuur24 juniZowel de theoretische achtergrond als de prakti-

sche aanpak van ontwerp naar uitvoering komen

aan bod. We nodigen diverse experts en ervarings-

deskundigen uit die van verschillende kanten het

natuurlijke spelen en de natuurlijke speelplaats

belichten. Ook wordt de natuurlijke speelplek of-

fi cieel geopend die tijdens de Workshop van april in

het Eco-park is aangelegd.

www.dekleineaarde.nl

Fotowedstrijd Vlinderstichtingt/m 31 augustusDe Vlinderstichting bestaat 25 jaar. In dat

kader is een grote fotowedstrijd georga-

niseerd. Veel natuurliefhebbers fotogra-

feren en het vastleggen van vlinders en

libellen is altijd weer een (in)spannende

bezigheid. U kunt over vijf thema’s foto’s

insturen. Dit najaar worden de prijswin-

nende foto’s op diverse plekken in het

land tentoongesteld.

www.vlinderstichting.nl/jubileum

Groene Maand September De Groene Maand heeft dit jaar als thema

‘Klimaat’. Wat zijn nou precies de gevol-

gen van klimaatverandering voor de na-

tuur? De natuur past zich aan maar hoe

doet ze dat? Welke nieuwe soorten trek-

ken naar Nederland en welke verdwijnen?

Genoeg stof tot nadenken – of beter: om

erop uit te trekken en te ontdekken. Dat

kan tijdens één van de vele activiteiten

in de Groene Maand die uitnodigen om

fi etsend, wandelend, voelend en kijkend

de natuur te ervaren.

www.groenemaand.nl

Duurzame Dinsdag2 september De 10e Duurzame Dinsdag

staat in het teken van Duur-

zame Stromen.

www.duurzamedinsdag.nl

Week van de smaak22 t/m 28 septemberWeek van de Smaak is een

nationaal evenement met

honderden grote en kleine

lokale activiteiten waarin

‘smaak’ centraal staat, en

waarin ambachtelijke streek-

producten, seizoensproducten

en biologische voeding de

hoofdrol spelen.

www.weekvandesmaak.nl

Zomerexcursie:Themawandeling gezondheid“Recreëren in de natuur is gezond, dat weet eigenlijk iedereen. Oerwouden worden niet voor

niets onze groene longen genoemd. Het is belangrijk dat mensen buiten zijn en in beweging

komen. Natuur geeft rust; mensen onthaasten”, vertelt Piet Hein Klip, gids van IVN Noord-

west Overijssel. De Weerribbenwandeling staat op 3 augustus in het teken van natuur en

gezondheid. Deelnemers wandelen door een prachtig veenmoeras, met een rijke planten- en

insectenwereld. Onderweg krijgen ze praktische informatie rond het thema, bijvoorbeeld over

het gebruik van planten als huismiddel tegen kwaaltjes. Klip: “Het veenmoeras levert van

oudsher veel homeopathische geneesmiddelen. Zo wordt Waterdrieblad gebruikt als middel

tegen hoofdpijn. Lievevrouwebedstro weert insecten. Dat komt de hygiëne ten goede. Word

je toch gebeten, dan kun je Weegbree en Hondsdraf gebruiken om de beet te verzachten.

Misschien komen we tijdens de wandeling ook wel uitgebloeid Vingerhoedskruid tegen: een

middeltje tegen hartklachten. Vroeger was het gebruik van deze middelen voor veel mensen

vanzelfsprekend; tegenwoordig weet bijna niemand meer van het bestaan af.”

Datum: 3 augustus, 10.00 – 12.00 uurStartplaats: Natuuractiviteitencentrum De Weerribben, Hoogeweg 27, 8376 EM, Ossenzijl.Inlichtingen en aanmelden: VVV-kantoor De Weerribben, tel. (0561) 478187.

Voor meer zomerexcursies en vele andere acti-viteiten van IVN-afdelingen zie www.ivn.nl, ook voor links naar afdelingssites. Veel informatie van en voor natuur- en milieueducatieve centra zijn te vinden op en via www.podiumonline.nl

Foto: Alexandra Brouwer

Page 25: Mens & Natuur zomer 2008

25

> LIMBURG

Tentoonstelling: Schatgravent/m 25 juni In bezoekerscentrum De Meinweg van Staatsbosbeheer kunt u de tentoonstelling

Schatgraven bekijken. Dit is een expositie over stenen, mineralen en fossielen. Bij

het oprapen van een steen heb je in feite een stukje van onze aardbol vast. Zo’n

steen zegt iets over wat miljoenen jaren geleden begonnen is. Deze expositie ver-

telt de geschiedenis van de Nederlandse bodem met de belangrijkste factoren die

een rol hebben gespeeld en de sporen die in de bodem te vinden zijn.

Bezoekerscentrum De Meinweg, Meinweg 2

> UTRECHT

LANDSCHAP LEEFTt/m december De tentoonstelling LANDSCHAP LEEFT! toont

het Nederlandse landschap, bekeken vanuit

de verhouding tussen de mens en de natuur.

Een bijzondere fi lmpresentatie op meerdere

schermen neemt je mee naar het Neder-

landse landschap. Kunstenaars hebben door

de eeuwen heen verschillende landschappen

verbeeld. Schilderijen, foto’s, fi lmpjes en

objecten tonen de diversiteit. De collectie

wisselt regelmatig. Een actualiteitenwand

toont recente ontwikkelingen in het Neder-

landse landschap. Het eerste onderwerp

is de Nieuwe Hollandse Waterlinie. Tot slot

kun je zelf aan de slag met het virtuele 3d-

landschapsspel waarin je naar eigen inzicht

veranderingen in het landschap kunt aan-

brengen. In hoeverre mag het Nederlandse

landschap van jou veranderen?

Kasteel Groeneveld, Groeneveld 2, Baarn, www.kasteelgroeneveld.nl

> FRIESLAND

Zoete insecten tot 1 november Expositie over bijen, hommels en

vlinders. Zonder bijen en hommels

zijn er minder bloeiende bloemen,

want zij zorgen voor de bestuiving.

Het levert ons ook nog wat lekkers

op: Heerlijke, gezonde honing.

Bezoekers kunnen deze proeven

tijdens de expositie.

Natuurmuseum Dokkum, Kleine Oosterstraat 12 in Dokkum, www.natuurmuseumdokkum.nl

Hoe tem je een leeuw’, dieren in het circust/m 26 oktober Deze expositie laat zien hoe dieren

door de eeuwen heen in het circus

zijn gebruikt. Van straffen naar

belonen en van de harde aanpak van

vroeger naar de hedendaagse zachte

dressuur. Er zullen opgezette circus-

dieren te zien zijn, oude circusfoto’s

en unieke circusparafernalia. Ook

is er aandacht voor het circus in de

eenentwintigste eeuw. Centraal hier-

bij staan de Engelse leeuwentemmer

Alex Lacey en de dierentrainers van

circus Renz.

Natuurmuseum Fryslan, Schoen-makersperk 2 in Leeuwaren, www.natuurmuseumfryslan.nl

> ZUID-HOLLAND

Zo apen zo mensent/m 2 september Een speelse en interactieve tentoonstelling

over apen, mensen en hun sociale gedrag.

Niet alleen de kleine verschillen, maar vooral

ook de grote overeenkomsten tussen mens

en aap worden zichtbaar gemaakt aan de

hand van herkenbare voorbeelden. Zo kennen

apen ook een moraal, zoeken ze elkaar op en

troosten ze elkaar.

Naturalis, Darwinweg 2, Leiden, www.naturalis.nl

> BRABANT

Duintje, de Toeristische

Gids van de Loonse en Dru-

nense Duinen en Woudje,

de Toeristische Gids van

de Oisterwijkse Bossen en Vennen, Kampina

(Het Groene Woud) zijn op diverse plekken

in de regio bij VVV-kantoren, campings,

restaurants en hotels te verkrijgen. Samen

met de recreatieve ondernemers is een at-

tractieve, toeristische gids samengesteld vol

met (persoonlijke) informatie, tips en ideeën

voor bezoekers van het

natuurgebied.

www.brabantrecreatief.nl

> NOORD-HOLLAND

Tentoonstelling ‘Over Nachtent/m 10 augustus De tentoonstelling is gemaakt voor kinderen

in de leeftijd van 3 t/m 7 jaar. In een don-

ker sprookjesbos komen de kinderen onder

andere vos, reekalf, konijn, bunzing, rat, vleer-

muis, nachtegaal, kerkuil, bosuil, slakjes en

nachtvlinders tegen. Voor de kleine bezoekers

een mogelijkheid de dieren eens van dichtbij

te zien, te horen wat voor geluid ze maken en

meer over het leven van deze dieren te weten

te komen.

Pieter Vermeulen Museum, Driehuizerkerkweg 34d in Driehuis, www.pieter-vermeulen-museum.nl

Page 26: Mens & Natuur zomer 2008

Het blijkt niet gemakkelijk om jongeren te betrekken bij natuur,

milieu en landschap. MSN, TMF, mobieltjes en een overvolle agenda

vergen veel van hun vrije tijd en de natuur schiet er dan bij in. Terwijl

buiten zijn zo leuk kan zijn. IVN Vereniging voor natuur- en milieueducatie

laat ze dat graag zien. Wonderweb is een lespakket dat IVN ontwikkelde

voor leerlingen in groep 5 en 6. Daarmee gaan ze op ontdekkingsreis

naar de natuur in de buurt van hun school en huis.

Op www.wonderweb.nl verdiepen ze hun ontdekkingen en

wisselen ze ervaringen uit. Het ontwikkelen van zo’n pakket kost veel

geld. IVN denkt dat dat dubbel en dwars terugkomt. Door dit lespakket

ontdekken de kinderen de verscheidenheid aan dier- en plantsoorten,

de relaties daartussen en het belang van die verscheidenheid. Deze

zoge heten biodiversiteit bepaalt niet alleen de rijkdom, maar ook de

kracht en gezondheid van de natuur, wereldwijd. Daarom houden

natuur beschermers en beleidmakers over de hele wereld zich hiermee

bezig. En nu dus ook onze schoolkinderen. En dat is belangrijk voor de

toekomst van iedereen.

De Postcode Loterij steunde

IVN in 2006 met 1,9 miljoen euro.

Vanaf 1996 ontving IVN in totaal

11,1 miljoen euro. Met z’n allen

werken we aan een betere wereld.

IVN natuur- en milieueducatie en de Postcode Loterij.

spelen met de natuur.

Bijvoorbeeld:

Samen maken we het verschil.De Postcode Loterij steunt 53 goede doelen. Ga naar www.postcodeloterij.nl

(advertentie)

Page 27: Mens & Natuur zomer 2008

Gesignaleerd Door Leontien Kuip, IVN Kenniscentrum

Leven in de stadJohan van Zoest, Martin Melchers, KNNV Uitgeverij,

2006, 320 pagina’s, ISBN: 9789050111775, prijs:

€ 47,50.

Slechtvalken op wolkenkrabbers, poema’s in

de buitenwijken van Los Angeles of varens in de

dakgoten van Amsterdam: Leven in de stad wil

laten zien dat natuur wel degelijk ook in de stad

aanwezig is. Het boek is een pleidooi voor stadse

natuur. Aanleg en beheer van groen zijn daarin

belangrijk. Want groen is niet alleen mooi, verras-

send en spannend, een groene omgeving geeft een

meetbare stressvermindering en is essentieel voor

onze gezondheid. In dit boek komen alle aspecten

van stadsnatuur aan de orde: de stad als biotoop,

groen door de eeuwen heen, biodiversiteit, verste-

delijking, bevolkingsgroei, de relatie met gezond-

heid. Het geeft ook praktische handreikingen voor

groenbeheer, inspraak en planning.

27

www.natuurengezondheid.nlDeze website geeft informatie over

allerlei praktijkvoorbeelden op gebied

van natuur en gezondheid. Ook is er

achtergrondinformatie over het thema

te vinden, zoals onderzoek, het net-

werk dat zich met het onderwerp bezig

houdt en actuele ontwikkelingen.

www.agnesvandenberg.nlOmgevingspsycholoog Agnes is spe-

cialist op het gebied van natuurbele-

ving. Deze website geeft een overzicht

van haar onderzoek, presentaties en

publicaties.

Een overzicht van natuurspeelplekken

in Nederland vindt u op

www.podiumonline.nl

Websites

Gezond zijn, gezond blijven. Een visie op gezondheid en preventieMinisterie van Volksgezondheid,

Welzijn en Sport, Den Haag, septem-

ber 2007, www.minvws.nl/images/

pg-2798399b_tcm19-152845.pdf

Deze visie van het Ministerie van

VWS geeft een analyse van de ge-

zondheidstoestand in Nederland en

de daarmee verbonden belangen.

Met deze visie in de hand wil het

ministerie samen met zijn partners

de komende jaren vorm geven aan

een gezond Nederland.

Vrij spel voor natuur en kin-derenWilly Leufgen en Marianne van

Lier, Uitgeverij Jan van Arkel,

Utrecht, 2007. 251 pagina’s, ISBN

9789062244706, prijs: € 20,00.

In dit boek willen de auteurs de

lezer deelgenoot maken van hun

zoektocht naar inspirerende pro-

jecten in binnen- en buitenland.

Het laat de lezer kennismaken met

de talrijke mogelijkheden om alle

denkbare educatieve buitenruimte

op een andere manier in te richten

en te gebruiken dan we tot nu toe

om ons heen waarnemen. Het boek

geeft bovendien pedagogische

argumenten, een stappenplan, tips

en veel adressen en websites. Ook

bevat het voorbeelden bij scholen,

op speelterreinen en onlandjes, in

tuinen en speeldernissen, op recre-

atieterreinen en in de ruige natuur.

Zie aanbieding op pagina 29!

De waarde van GroenMarcel Brosens en Martin Woestenburg, 2008

Groen levert steden veel op. In dit boekje leest

u meer over het hoe en waarom. Het bevat on-

der meer korte beschrijvingen van inspirerende

voorbeeldprojecten uit heel Nederland. Projecten

waarin overheid, bedrijfsleven en maatschappelijke

partners de handen ineen slaan om te werken aan

‘groen om de hoek’ voor alle Nederlanders. Dit

boekje is een uitgave van het programma Groen en

de Stad, een initiatief waarin het ministerie van LNV

samenwerkt met VROM, WWI, gemeenten, provin-

cies en maatschappelijke partijen.

U kunt het boekje (gratis, zolang de voorraad strekt) bestellen door een e-mail met uw adresgegevens te sturen naar [email protected] o.v.v. ‘Boekje De waarde van Groen’. Het digitale bestand downloaden kan ook. Ga naar www.groenendestad.nl, gezondheid, onderzoek en publicaties.

Page 28: Mens & Natuur zomer 2008

28

Grondwatergidscursus Gelderland Arie van den Berg, IVN afdeling

Nijkerk, Died de Bruijn, IVN afdeling

Oude IJsselstreek, Fons Kelderman,

IVN afdeling Oude IJsselstreek, Ceciel

Visser, IVN afdeling RijnWaal, Bas

Wrekenhorst, IVN afdeling Apeldoorn,

Leendert de Boer, IVN afdeling Nijkerk,

Irene Vanderwalle, IVN afdeling Rijk

van Nijmegen, Gijs Sepers, Bezoe-

kerscentrum De Grote Rivieren, Wiebe

Jouwsma, IVN afdeling Noord-Midden

Achterhoek, Annemieke Jansen, IVN

afdeling Maas en Waal, Ruud Schaaf-

sma, IVN afdeling Zuidwest Veluwe-

zoom, Hans Eygenraam, IVN afdeling

Apeldoorn.

NatuurgidsencursusIVN Den Haag e.o.Elize Boerman, Boukelien Bos, Fadoua

Essabiri, Carolien van der Graaf,

Hugo Hagen, Gerda Idsinga, Grada de

Jong, Irma de Kleijn, Conny de Lange,

Jolanda van der Linden, José Michael,

Mari-Elise Moolenaar, Martha Oos-

terbaan, Leonie Piscaer, Jacqueline

Reijnders, Floor de Roo, Anita van

Schijndel, Hermine Schuit, Ruud Steg-

gerda, Viola Sütö, Yvonne Vermazen,

Rob Visser, Henk Wardenaar, Mieke

Witte, Jaap Zoet

Jubilea/Geslaagden

“Iedereen is een Kunstenaar”. Met die

uitspraak van Joseph Beuys in het achter-

hoofd gaat WoesteLand deze zomer naar

het inspirerende Vlieland. Op camping De

Lange Paal gaat een groep WoesteLanders

een week lang aan de slag met natuur en

kunstvormen.

C’est La Vlie en andere zomerkampen

Jeug

d en

jong

eren

De grote schilders uit de Nederlandse historie

namen graag het landschap als uitgangsbron

voor hun kunstwerken. Keer op keer legden

zij de natuur vast in mooie, sprookjesachtige

taferelen. In de loop der tijd werden deze

abstracter en werd kunst meer een uiting van

beleving van de gevoelens die opkwamen

in de kunstenaar als hij midden in de na-

tuur stond. Sommige kunstwerken schetsen

daarom een beeld van de natuurbeleving van

de kunstenaar.

Natuurbeleving is ook een van de uitgangs-

punten waarmee WoesteLand jongeren

wil betrekken bij natuur en het landschap

waarvan zij deel zijn. Kunst is hiervoor een

prachtige uitingsvorm. Maar hoe doe je dat als

‘kunst’ door veel jongeren als saai en stof-

fi g wordt ervaren? WoesteLand komt daarom

met kunstvormen die jongeren aanspreken.

Dus niet alleen maar met de kunstvormen van

bijvoorbeeld kunstenaars met maar één oor of

van de grootmeesters van vroeger, maar kunst

gemaakt op een moderne manier. Door foto’s

te maken op je mobiele telefoon bijvoorbeeld,

strandtheater of met absurde fi lmpjes. Ook

deze vormen kun je gebruiken om op een

andere manier naar natuur en landschap te

kijken.

Deze zomer gaat WoesteLand naar het inspi-

rerende Vlieland. Op camping de Lange Paal

gaat een groep WoesteLanders een week lang

aan de slag met natuur en vele kunstvormen.

Op 23 augustus stellen zij hun ervaringen in

de vorm van kunstwerken tentoon. Iedereen is

welkom om te komen kijken naar het resultaat

van deze zoektocht naar de vermenging van

kunst en natuur. Ben je ouder dan 16, dan kun

je mee op deze natuurvakantie. Meer weten?

Kijk op www.woesteland.nl

Økosprøkjes18 tm 30 jaar4 t/m 14 juliVol!

I Tir an Uaine21 t/m 29 juli18 tm 30 jaarVol!

Ich bin ein Feinprufer!27 juli t/m 3 augustus15 tm 25 jaarVol!

En dit zijn alle WoesteLand Zomerkampen!

OER!14 t/m 19 juli16 tm 25 jaar

Streetwise21 t/m 26 juli12 tm 15 jaar

Lekker wiebelen7 t/m 15 augustus15 tm 25 jaar

C’est la Vlie!17 t/m 2416 tm 25 jaar

Page 29: Mens & Natuur zomer 2008

29

Hoe zien succesvolle, uitdagende speelplek-ken er uit? Bestaan zulke plekken nog? Het boek ‘Vrij spel voor natuur en kinderen’ is een

handleiding voor het scheppen van meer ruimte

voor natuur en kinderen, ook in de stad. Iedereen

met creativiteit en doorzettingsvermogen kan zelf

zo’n spannend landschap realiseren. Het toont

allerlei geslaagde voorbeelden van natuurrijke

speelplaatsen in binnen- en buitenland, een kleur-

rijk palet van ideeën voor een geslaagde praktijk.

Het geeft bovendien pedagogische argumenten,

een stappenplan, tips en heel veel adressen en

websites. Laat je inspireren!

Zie ook interview met de auteurs op pagina 16-17

van dit nummer.

€ 20,00 Zomeraanbieding voor IVN-leden: Tot en met 31 augustus 2008 betaalt u geen verzendkosten! (normaal €3,95)

Ja, ik bestel ‘Vrij spel voor natuur en kinderen’ Bestelcode DV 50:Naam: dhr/mevr.

Adres:

Postcode - woonplaats:

Telefoon:

Email:

Deze bon (met bestelcode) ingevuld opsturen naar: IVN/KNNV

Uitgeverij, Antwoordnummer 16542, 5280 WJ Boxtel

VogelkijkCentrum Nederland

Korting voor IVN’ers op vogelcursus

Lezersaanbiedingen

Vinderkast met korting

Unieke kans om de zangvogels te leren kennen. IVN werkt samen met Vogelkijkcentrum Nederland. U kunt nog meedoen!

Deze fraaie houten kast is speciaal ontworpen voor

vlinders. Achter de verticale sleuven bevindt zich

een rustplekje waar vlinders de nacht én de winter

ongestoord door kunnen brengen. Als u hier wat

takjes en twijgjes in doet, voelen de vlinders zich al

helemaal snel thuis!

U kunt de gratis Vivara catalogus aanvragen. Deze

staat boordevolle nuttige informatie en handige

producten om uw tuin nog aantrekkelijker te maken

voor vogels, egels, vlinders en andere tuindieren.

Bel (0478) 517960 om de catalogus kosteloos

thuisgestuurd te krijgen.

Kijk op www.vivara.nl voor ons gehele assortiment.

Deze vlinderkastactie is geldig t/m eind augustus 2008.

Prijs: van € 12,99 voor € 9,99(excl. € 4,99 verzendkosten)

Ja, ik bestel de vlinderkast (afmetingen 19 x 16,5 x

29 cm) Bestelcode 0-50040:

Naam: dhr/mevr.

Adres:

Postcode - woonplaats:

Telefoon:

Email:

Deze bon (met bestelcode) ingevuld

opsturen naar: Vivara, Postbus 5068,

5800 GB Venray

Aanmelden voor deze speciale IVN-actie kan tot maandag 1 september 2008 en uitsluitend op www.ivn.nl/vereniging. Klik op Vogelcursus en geef het e-mailadres op waar de cursus naar toe moet worden gestuurd. U betaalt na ontvangst van de eerste les, die vanaf donderdag 11 september wordt verzonden. Zie ook www.vogelskijken.nl

Nico de Haan van Vogelkijkcentrum Ne-

derland heeft, geassisteerd door enkele

leerkrachten, een vogelcursus ontwikkeld

voor internet die goed aansluit bij het IVN-

cursuspakket.

IVN-leden en donateurs – ook zij die zich te laat inschreven voor de voorjaarscursus – kunnen na de zomer beginnen. Ze krijgen bijna 50 procent korting op het cursusbedrag! Voor de gehele cursus van 36 lessen betalen zij € 60,00, inschrijven op een onderdeel van 12 lessen kost € 25,00. De lessen zijn ook heel geschikt als eventuele ondersteuning van de bestaande IVN-cursussen. De geluiden en vogelfi lmpjes blijven opklikbaar.

Inspirerende zomerkorting: Vrij spel voor natuur en kinderen

Page 30: Mens & Natuur zomer 2008

IVN is een van de goede doelen

van de Nationale PostcodeLoterij

www.postcodeloterij.nl

IVN is lid van:

• Vereniging NOV (Nederlandse

Organisaties Vrijwilligerswerk)

www.nov.nl

• World Conservation Union

IUCN

www.iucn.nl

• Foundation for Environmental

Education (FEE)-Nederland

www.fee-international.org

• supportgroep Dutch Caribbean

Nature Alliance

www.dcnanature.org

Mens en Natuur wordt gedrukt op FSC-gecertifi ceerd

papier, gemaakt van houtpulp. De kunststof omslag

is recyclebaar en levert na verbranding geen schade-

lijke reststoffen op.

30

ADRESSEN IVN>

Mens en NatuurUitgave van IVN Nederland

59ste jaargang - nummer 2

Zomer 2008

Postbus 20123

1000 HC Amsterdam

e-mail [email protected]

www.ivn.nl/mensennatuur

Redactie:

Michiel de Wit (hoofdredacteur),

Renate Duits (redacteur), Annemieke

Lenssinck (eindredactie), Caroline

Dekker, Annemarie Kirch, Mathilde van

Ravensberg

Correspondenten:

Annechien Cevaal, Frits Colnot, Marcel

Donks, Arthur Hilgersom, Ineke Noord-

hoff, Henk Sijsenaar, Yvonne Zwikker

Medewerkers aan dit nummer:

Wilmie Geurtjens, Jelle de Jong, Leon-

tien Kuip, Lude Mansens, Mathilde van

Ravensberg, Martine Sprangers

Vaste medewerkers:

Rob van de Bor

Ontwerp en vormgeving:

En-i, Nijmegen

Druk:

Senefelder - Misset, Doetinchem

Advertenties:

All-round Media Services, Haarlem

tel. (023) 5245336,

e-mail [email protected]

IVN NederlandPostbus 20123, 1000 HC Amsterdam

tel. (020) 6228115

e-mail: [email protected]

www.ivn.nl

IVN Ledenservice Bereikbaar van maandag t/m donderdag,

tussen 9.00 en 16.00 uur.

tel. (020) 5308860

e-mail: [email protected]

IVN Consulentschap Drenthe Postbus 125, 9400 AC Assen

tel. (0592) 371740

e-mail: [email protected]

www.ivn.nl/drenthe

IVN Consulentschap Groningen Postbus 1020, 9701 BA Groningen

tel. (050) 3135933

e-mail: [email protected]

www.ivn.nl/groningen

IVN Consulentschap Fryslân Postbus 538, 8901 BH Leeuwarden

tel. (058) 2890463

e-mail: [email protected]

www.ivn.nl/fryslan

IVN Consulentschap Utrecht Oostbroek, Bunnikseweg 39, 3732 HV De Bilt

tel. (030) 2210599

e-mail: [email protected]

www.ivn.nl/utrecht

IVN Consulentschap FlevolandBotter 11-37, 8232 JN Lelystad

tel. (0320) 258980

e-mail: consulentschap.fl [email protected]

www.ivn.nl/fl evoland

IVN Consulentschap GelderlandJansbuitensingel 13, 6811 AB Arnhem

tel. (026) 3512927

e-mail: [email protected]

www.ivn.nl/gelderland

IVN Consulentschap Noord-HollandDorpsstraat 65, 1901 EJ Castricum

tel. (0251) 650783

e-mail: [email protected]

www.ivn.nl/noordholland

IVN Consulentschap Zuid-HollandOchterveltstraat 41 b, 3015 XL, Rotterdam

tel. (010) 4779669

e-mail: [email protected]

www.ivn.nl/zuidholland

IVN Consulentschap Zeeland Postbus 334, 4460 AS Goes

tel. (0113) 211675

e-mail: [email protected]

www.ivn.nl/zeeland

IVN Consulentschap Brabant Postbus 883, 5280 AW Boxtel

tel. (0411) 614111

e-mail: [email protected]

www.ivn.nl/brabant

IVN Consulentschap Limburg Godsweerderstraat 2, 6041 GH Roermond

tel. (0475) 386460

e-mail: [email protected]

www.ivn.nl/limburg

Natuur en Milieu Overijssel Stationsweg 3, 8011 CZ Zwolle

tel. (038) 4250960

e-mail: [email protected]

www.natuurmilieu.nl

COLOFON>

SCS-COC-00970

D U T C H C A R I B B E A N N A T U R E A L L I A N C E

DCNA

Dien een duurzaam initiatief of idee in! Iedereen kan weer initiatieven en ideeën indienen. De initi-

atieven worden verzameld in het Duurzame Koffertje dat op

Duurzame Dinsdag - 2 september - wordt aangeboden aan

een vertegenwoordiger van het kabinet. Elk initiatief maakt

kans op een prijs waarmee het een extra impuls kan krijgen of

gestart kan worden.

Dien uw initiatief in op www.duurzamedinsdag.nl!

Nomineer kandidaten Duurzaam Lintje!Kent u iemand die zich al jaren sterk maakt voor een duur-

zame wereld? En wilt u deze persoon in het zonnetje zetten?

Dat kan!

Nomineer uw kandidaat voor een Duurzaam Lintje op www.duurzamedinsdag.nl

Duurzame Dinsdag 2008

Op de eerste dinsdag van september is het weer Duurzame Dins-

dag. Iedereen kan kandidaten voordragen voor de eerste Duurzame

Lintjes en zelf nieuwe duurzaamheidsinitiatieven aanmelden voor

in het Duurzame Koffertje.

Page 31: Mens & Natuur zomer 2008

31

Door Mathilde van RavensbergActief bewegen en natuur beleven; met nordic walking sla je twee vliegen in één klap. Hans Kaptein, oud-voorzitter van IVN-district Gelderland en nu bestuurslid van IVN-afdeling Lunteren/Barneveld, is een fanatiek nordic walker. Hij trekt minstens vijf keer per week met de lange stokken eropuit. In de meeste gevallen is dat voor het geven van trainingen, want nordic walking is in. En je moet wel wat lessen volgen, anders zwaai je de stokken te ver vooruit. Bij nordic walking gebruik je 90 procent van je spieren; niet alleen je benen en heupen maar ook je schouders, rug en armen. Inmiddels is weten-schappelijk bewezen dat je er lichamelijk fi tter van wordt. Maar ook voor de geest is nordic walking heel goed, want je bent lekker buiten en alle muizenissen waaien weg.

Natuurliefhebber Kaptein neemt zijn groepen voor trai-ning mee de natuur in; door bossen, langs velden of zelfs over zandverstuivingen. Wat dit laatste betreft: Geldersch Landschap vraagt nordic walkers over het Wekeromse zand te lopen om de graspollen op dit stuifzandgebied los te maken. Het leuke vindt Kaptein dat nordic walkers die niet per defi nitie natuurkenners zijn, tijdens het wandelen toch natuurervaring opdoen. “Laatst liep ik met een groep over de dijk bij Nijkerk langs het randmeer. Ganzen, eenden, weide-vogels; je zag en hoorde ze overal om je heen. Dat pakken de wandelaars toch maar even mee. Achteraf gingen mensen me vragen stellen over wat ze gezien hadden.” Natuur is emotie, vindt Kaptein. Als gids laat hij tijdens een excursie deelne-mers graag eerst zelf een paar minuten rondkijken om dan te vragen wat ze gezien, gehoord of geroken hebben.

IVN kan inspelen op de nieuwe wandelsport door nordic walking-tochten met een natuurgids te organiseren. Afde-ling Lunteren/Barneveld doet dit al. Natuurlijk wordt dan niet stilgestaan bij ieder bloemetje, maar zijn er vier geplande stopplaatsen waar de gids wat kwijt kan over het omringende landschap. Zo krijg je ook wat andere mensen mee dan nor-maal bij een IVN-excursie.

Mathilde van Ravensberg (lid van IVN Nijkerk) is journalist en redactielid

Bij ons in... Lunteren/Barneveld

Heeft uw werkgroep, afdeling, dienst of centrum ook een opmerke-

lijk of succesvol project? Meld het bij [email protected]

Foto: Jelle de Jong

Page 32: Mens & Natuur zomer 2008

Effectiefhet klimaat beschermen met

Innovatievewarmte-isolatie

sinds 1979

www.tonzon.nl

TONZON

Badisolatie

Langdurig badderenzonder steeds bij te vullen.

TONZON badisolatie isoleert uw bad als een thermosfles,

dubbelwandig reflecterenden gevuld met gratis lucht.

Scheelt alleen al bij het vullen circa 30% energie. Pakketjes passen gewoon

door de brievenbus.

TONZON

Wandisolatie

Thermosheets bieden met minder ruimteverlies meer

isolatiewaarde en dat zonder koudebruggen.

Geschikt voor steensmuren en vervuildespouwmuren. Ook perfect

voor monumenten en energiezuinige sauna’s.

Equivalente lambda-waarde 0,029 W/mk

TONZON vloerisolatie

Door het dak gaat de meeste warmte, maar met goede vloerisolatie kan de meeste energie worden

bespaard.TONZON Thermoskussens

hebben een zeer hogeisolatiewaarde en maken uw vloer comfortabel warm. De

Bodemfolie op de bodem van de kruip-ruimte zorgt

voor een kurkdrogekruipruimte. Het maakt eeneinde aan muffe geuren en

aan hout- en betonrot.

TONZON

Dakisolatie

Combineert hoge isolatiewaarde met hoge winddichtheid. Voor koele

zolders in de zomer en warme zolders in de winter.Infraroodfoto’s laten zien dat TONZON dakisolatie minder warmte doorlaat dan andere

isolatie materialen.

TONZON

HR-Radiatorfolie

Doet onzichtbaar zijn werk op de achterkant van de radiator zelf. De HR-folie

voorkomt onnodige opwarming van de

achterliggende muur.Alle warmte die wordt

afgegeven komt ten goede aan de binnenruimte. Het product met het hoogste

milieu-rendement.

TONZON BV, Postbus 1375, 7500 BJ Enschede 053-4332391

sinds die man hier was hoeven ze mij niet meer

van de bank te jagen

Dit is prettig materiaal om boven

het hoofd te verwerken.Geen irriterende vezeltjes,

stof of giftige gassen. Perfecte pasvorm

stevige zeil ligt lekker schoon en droog.

Ook prettig als je er later nog eens onder moet

Warmstevloerisolatie

droogstekruipruimte

beschermttegen hout- en betonrot