Mens en Natuur

Themajaar biodiversiteit Nationale Parken

WonderWeb verovert de klas

Hoeksche Waard heeft primeur

IVN Zwolle brengt de natuur binnen58ste jaargang - nummer 2, zomer 2007

Magazine voor leden en relaties van IVN

Biodiversiteit

www.ivn.nl

2

Er is niet één waarheid. Iemand die dat verkondigt heeft oogkleppen op. Gelukkig hebben wij gevoel. Gevoel kun je niet betwisten. Men kan je wel wat aanpraten, maar je gevoel nemen ze je niet af.Voorzichtigheid is echter geboden wanneer je gevoel als algemene waarheid wilt verkondigen.Zelf reis ik met het openbaar vervoer, ik fi ets veel en ga een fl inke wandeling niet uit de weg. Daar heb ik een goed gevoel bij. Maar ook in mijn degelijke auto voel ik mij op mijn gemak.Ik geniet van rust, maar ook van sociaal contact. Behoor-lijk divers dus. Tijdens mijn wandelingen tref ik altijd wel wat bijzonders op mijn pad en knoop ik bijvoorbeeld een gesprekje aan met een andere wandelaar. Het is een soort positivisme. In mijn omgeving wordt nog veel gelachen in de natuur. Elke keer als ik mijn groene vriend hoor lachen, imiteer ik hem en kan ik een glimlach niet onderdrukken.

Als het een beetje wil een hele zomer lang.

Tekst en beeld: Rob van de Bor(lid IVN Ede)

Zomergevoel

Wat geeft u een zomergevoel? Vertel het en laat het zien aan: mensennatuur@ivn.nl

3

> NATUUR EN LEEFOMGEVING

BiodiversiteitDe natuur verandert. Dat merken we aan de teruglopende

biodiversiteit. Nog steeds zijn er meer dan 35.000 soorten

in Nederland, maar het aantal neemt in rap tempo af.

ff zien: Slangenkruid Van eind mei tot oktober geeft slangenkruid kleur aan de

duinen bij Bloemendaal. Maar vooral in juni is de veelkleu-

righeid op zijn top.

> EDUC AT IE EN COMMUNIC ATIE

Biodiversiteit op de kaartHet Biodiversiteitsjaar gaat van start in het weekend van

2 en 3 juni. In de Nationale Parken is van alles te doen en

te beleven. 24-uurstellingen en wandel- en fi etsexcursies,

maar ook een dierensurvival en nog veel meer.

> V ERENIGING EN V RIJWILLIGER S

Hoeksche Waard heeft de primeurBiodiversiteit leeft in het Nationaal Landschap Hoeksche

Waard. En niet alleen bij natuurbeschermers, belangenor-

ganisaties en overheden. Een succesvol proefproject laat

zien dat ook gewone burgers er hun ideeën over hebben.

> JEUGD EN JO NGEREN

WonderWeb verovert de klasSommige kinderen weten er veel vanaf, anderen nog te

weinig. Daarom is het goed dat planten en dieren in de

schoolomgeving een kerndoel zijn van het basisonderwijs.

Mens en Natuur keek mee op een basisschool in Emmen,

die aan de slag ging met WonderWeb.

Jong en groen, apart en toch samenGroene jongerenorganisaties kunnen én willen veel van

elkaar leren en profi teren. Dat bleek tijdens een lente-

weekend in april waar leden van WoesteLand en andere

jongerenorganisaties samen brainstormden, genoten en

feestten.

Inhoud

Mens en Natuur58ste jaargang - nummer 2, zomer 2007

14

18

Vaste rubrieken

7 Thuis in de natuur

Hans Dorrestijn: “Heel erge betweters moeten dood”

8 Uit het veld - provincies

20 Uit het veld - landelijk

23 De stelling van Amsterdam

“De BV Nederland ziet natuur als wingewest”

24 Agenda

27 Gesignaleerd

28 Jubilea/Geslaagden

29 Lezersaanbiedingen

31 Bij ons in… Zwolle

19

4

16

12

14

18

19

4

Foto omslag: Johan van der Wielen

Biodiversiteit centraalIn het Biodiversiteitsjaar in de Natio-

nale Parken werkt het IVN samen met

Natuurmonumenten, Staatsbosbeheer,

de Landschappen en vele particuliere

terreinbeheerders om bezoekers de

diversiteit in de natuur te laten beleven.

Excursieleiders, onder wie veel IVN’ers,

organiseren tal van activiteiten rondom

het thema; een kolfje naar hun hand!

In dit nummer veel aandacht voor het

Biodiversiteitsjaar en voor het starteve-

nement op 2 en 3 juni in de Biesbosch,

waar minister Gerda Verburg van LNV de

opening zal verrichten.

IVN streeft naar optimale samenwerking

met terreinbeherende organisaties om de

mensen die een Nationaal Park bezoeken

ook echt te laten genieten van wat het

park te bieden heeft. Eind april hebben

directies van IVN en terreinbeheerders

hier afspraken over gemaakt.

Biodiversiteit hangt ook samen met

klimaatveranderingen, een onderwerp

waarmee IVN zich intensief bezighoudt.

Samen met veertig Goede Doelen van

de Nationale Postcode Loterij, partici-

peert IVN in de actie HIER Nederland

Klimaatneutraal. Met trots noem ik ook

het klimaatboekje dat alle afdelingen

hebben ontvangen. En tot slot breng ik

graag de rondreizende tentoonstelling

over het klimaat onder de aandacht, die

sinds april langs zeventien verschillende

locaties toert. Deze tentoonstelling daagt

bezoekers uit om na te denken wat de

opwarming van de aarde voor henzelf

betekent.

Peter RomboutsVoorzitter IVN

Foto: Tineke Velthorst

Deze maand gaat het Biodiversiteitsjaar van start. De Nationale Parken

besteden veel aandacht aan de veranderende natuur en de gevolgen

daarvan voor de verscheidenheid aan soorten. Hoe is het eigenlijk gesteld

met de biodiversiteit in ons land? En welke lokale initiatieven zijn er zoal

voor het behoud van biodiversiteit?

De natuur in Nederland verandert. Dat merken we aan de

teruglopende biodiversiteit. Sinds biologen en plantkundigen

zoals Linnaeus in de achttiende eeuw soorten systematisch

indelen, hebben we in Nederland al 20 procent van onze oor-

spronkelijke biodiversiteit verloren. Nog steeds zijn er meer

dan 35.000 soorten in Nederland, maar het aantal neemt in

rap tempo af. Uit onderzoek is gebleken dat per soortengroep

éénderde van alle soorten wordt bedreigd. Bij reptielen, pad-

destoelen en dagvlinders staat zelfs ongeveer tweederde van

de soorten op de Rode Lijst. Bij dagvlinders, zoetwatervissen

en korstmossen zijn relatief veel soorten zelfs helemaal uit

Nederland verdwenen.

Het belang

van verscheidenheid

Nat

uur

en le

efom

gevi

ng

Door Tineke Velthorst en Lieke Muyris

35.000 soorten Biodiversiteit verwijst naar de verscheidenheid aan soor-

ten op onze planeet. Anders gezegd: hoe veel verschil-

lende soorten komen in een gebied voor? Nederland kent

er ongeveer 35.000, zo’n 2 procent van alle soorten die

wereldwijd bekend zijn. Dieren nemen daarvan onge-

veer 25.000 voor hun rekening, plantensoorten ruim

10.000. Insecten vormen de grootste groep diersoorten,

met vooral veel soorten kevers, vliegen, muggen, bijen,

wespen en mieren. De grootste groep planten bestaat uit

schimmels, zoals paddestoelen. Het aantal zaadplanten

in Nederland wordt geschat op 1400. Opvallende soort-

groepen als vogels, zoogdieren, vissen, amfi bieën en

reptielen hebben veel minder soorten. Een groot aantal

van deze soorten is beschermd en staat op de Rode Lijst.

Stadsnatuur in kaartHet project Natuur in Kaart betrekt

burgers in Rotterdam bij hun directe leef-

omgeving. Rotterdammers krijgen cursus-

sen en excursies aangeboden. Door de

natuur te beleven en erover te leren raken

ze enthousiast over wat in hun buurt

allemaal groeit en bloeit. Met behulp van

de opgedane kennis brengen ze ook de

fl ora en fauna in hun omgeving in kaart.

Het idee voor Natuur in Kaart ontstond

zo’n tien jaar geleden. Toen sloegen het

Natuurhistorisch Museum Rotterdam en

de dienst Gemeentewerken de handen

ineen om de kennis over de natuur in

het stedelijk gebied te vergroten. Bureau

Stadsnatuur houdt zich sindsdien bezig

met het verzamelen van gegevens over

fl ora en fauna in Rotterdam. Van diverse

soortgroepen zijn inmiddels versprei-

dingskaarten gemaakt, gebaseerd op

Actieplannen voor behoud zeven Limburgse diersoortenVoor het behoud van de biodiversiteit

is meer nodig dan alleen de invulling

van de Ecologische Hoofdstructuur. Zo

moeten er ook actieplannen komen voor

bedreigde dieren en planten. De pro-

vincie Limburg presenteerde afgelopen

winter plannen voor het behoud van de

aan heideterreinen gebonden zandha-

gedis en gladde slang, voor het vliegend

hert, de hazelmuis, de geelbuik- en

vroedmeesterpad en voor diverse soorten

vleermuizen. De actieplannen zijn ge-

maakt in opdracht van Stichting Instand-

houding Kleine Landschapselementen in

Limburg (IKL).

www.ikl-limburg.nl

Lokaal aan de slag met biodiversiteitOnderzoek, beleid, wetten en regels

zijn belangrijk voor het behoud en

herstel van biodiversiteit. Maar par-

ticuliere en lokale initiatieven tellen

minstens zo zwaar. Wat gebeurt er

op dit gebied zoal in Nederland?

4

Ook het klimaat speelt een rol bij biodiversiteit. De laatste

jaren vestigen zich steeds meer soorten uit het zuiden in Ne-

derland. Dat zou maar zo door de klimaatverandering kunnen

komen; wereldwijd neemt de gemiddelde temperatuur immers

toe. Wetenschappers zijn het er steeds meer over eens dat de

opwarming van de aarde tenminste voor een deel te maken

heeft met de uitstoot van broeikasgassen door menselijk

handelen. De klimaatgordel verschuift als het ware naar het

noorden. Niet alle soorten kunnen zich snel genoeg aan deze

opwarming aanpassen. Sommige trekken naar het noorden,

terwijl soorten in het opwarmende noorden ‘nergens meer

heen’ kunnen. En dat heeft allemaal invloed op de biodiversi-

teit.

6

Verzuring en verdroging Maatschappelijke ontwikkelingen hebben vaak een nadelige

invloed op natuurgebieden of stukjes natuur. Ze veroorza-

ken verzuring en verdroging. Daarnaast kan een overmatige

toevoer van voedingsstoffen zorgen voor een sterke groei en

vermeerdering van bepaalde soorten. Als gevolg daarvan leg-

gen andere soorten vaak het loodje. Natuur raakt bovendien

versnipperd door bijvoorbeeld de ligging aan een snelweg of

door een te hoge recreatiedruk. Leefgebieden worden kleiner,

verdwijnen zelfs of staan niet meer met elkaar in verbinding

zodat de genetische variatie kleiner wordt. Zo gaat het aantal

soorten achteruit en neemt ook het aantal individuen per

soort af.

kilometerhokken. In de ‘Flora Roteroda-

mensis’ wordt de in Rotterdam voorko-

mende fl ora bijgehouden. Verder zijn er

waarnemingsoverzichten van kranswie-

ren, libellen, dagvlinders, sprinkhanen,

vissen, reptielen en amfi bieën, vogels en

zoogdieren.

www.bureaustadsnatuur.nl

Brabant gaat internationaalMet ‘The Brabant - Oisterwijk Appeal’

pakt de provincie Noord-Brabant het

vraagstuk van de biodiversiteit interna-

tionaal aan. Zo’n 200 deelnemers uit

27 landen kwamen in februari bijeen in

Nationaal Landschap Het Groene Woud

voor de conferentie ‘Regions as champi-

ons for biodiversity 2010 - Europe meets

Brabant, Brabant meets Europe’. De

hoofdboodschap die op de conferentie

klonk: regio’s en lokale autoriteiten moe-

ten hun inspanningen vergroten om de

neergang van de biodiversiteit een halt

toe te roepen. >>

>>

5

Zandhagedis

Nat

uur

en le

efom

gevi

ng

Aldoende boeiend butenleavenHet project ‘Aldoende boeiend buten-

leaven’ in het Gelderse Graafschap gaat

over biodiversiteit en ondernemerschap.

Agrarische ondernemers, landgoedeige-

naren, recreatieondernemers en deeltijd-

en hobbyboeren willen met het project

uitvinden hoe ze op het eigen bedrijf

bewuster kunnen omgaan met biodi-

versiteit en hoe ze biodiversiteit op een

economische manier kunnen versterken

en benutten. Al doende verzamelen de

deelnemers kennis die ze met collega’s

en andere partijen in hun omgeving de-

len. Zo zijn de ondernemers aan de slag

gegaan met duurzaam bodembeheer.

Ze werken bijvoorbeeld aan een gezond

bodemleven door veel aandacht voor

organisch stof in de grond. Toevoegen

van compost speelt hierbij een rol, maar

ook het behoud van bestaande bodem-

structuur door een uitgekiend beheer

(bouwplan) en een aangepast gebruik

van machines en bewerkingen.

De ondernemers hebben ook nieuwe

kruidenrijke randen aangelegd om

het netwerk van leefgebieden in de

Behoud en herstelHet internationale en nationale natuur- en milieubeleid is

beschreven in een aantal wetten en richtlijnen, normen en

doelstellingen. Behoud en herstel van biodiversiteit staan

hierbij hoog in het vaandel. Om te beginnen moet de kwaliteit

van lucht, water en bodem verbeteren en moet de uitstoot van

broeikasgassen omlaag. Ook de realisatie van de Ecologische

Hoofdstructuur (EHS) is belangrijk voor de biodiversiteit. In

2018 moet de EHS met kerngebieden, natuurontwikkelingsge-

bieden en verbindingszones klaar zijn. Het Ministerie van LNV

wijst momenteel de Natura 2000-gebieden aan. Hier mogen

geen activiteiten plaatsvinden die schadelijk zijn voor de na-

tuur, tenzij onder strikte voorwaarden een vergunning wordt

verleend.

Zie ook: www.vrom.nl/biodiversiteit en www.biodiversiteit.com

Tineke Velthorst is redactielid/correspon-dent Gelderland, Lieke Muyris is redactie-lid/correspondent Limburg.

De hoge bevolkingsdichtheid en indu-

striële activiteiten trekken in Brabant

een grote wissel op de biodiversiteit. De

provincie onderkent de negatieve weer-

slag daarvan op de kwaliteit van wonen

en werken, een gezond ondernemings-

klimaat en de aantrekkingskracht van de

regio voor bezoekers en toeristen. Om

tot effectief beleid en pragmatische pro-

gramma’s tot behoud van biodiversiteit

te komen, is de provincie op zoek gegaan

naar succesvolle methoden die elders in

Europa worden gehanteerd. Bovendien

probeert de provincie in een netwerk van

Europese regio’s Europese fi nanciering te

vinden voor concrete projecten. Brabant

wil daarnaast het fenomeen ‘biodiversi-

teit’ zichtbaar en begrijpelijk maken voor

burgers.

>>

>>

Graafschap te versterken. Kruidenrijke

perceelsranden, oevers en slootkanten

dragen bij aan de belevingswaarde van

het landschap door veel variatie aan

structuren en de rijkdom aan bloeiende

plantensoorten. Bovendien functioneren

ze als verbindingen: er zijn veel dieren

die het fi jnmazige netwerk gebruiken als

‘wegennet’ om zich te kunnen verplaat-

sen tussen geschikte leefgebieden. De

landbouw zelf heeft ook baat bij kruiden-

rijke randen door de aanwezigheid van

veel verschillende insectensoorten, die

bijdragen aan een beter evenwicht in het

ecosysteem. Onder deze insecten zijn

veel natuurlijke vijanden die helpen bij

het onderdrukken van plagen en ziektes

in landbouwgewassen. De ondernemers

zijn ook aan de slag gegaan met slim

waterbeheer, het herstel van natuurvrien-

delijke bosranden, het creëren van meer

wandelpaden over boerenland en nieuwe

concepten voor natuurbeheer.

www.biodiversiteitgraafschap.nl

Foto’s: Hans Dekker (boven), Sandra van Breemen (onder)

6

“Tijdens mijn eerste vogelreis

ontdekte het gezelschap op de vijfde dag

dat ik schrijver was. ‘Dan kun jij mooi

het reisverslag maken’, zeiden ze. Ik

durfde geen nee te zeggen. In dat verhaal

krioelde het van de leuke vogels, maar de

mensen speelden er ook een belangrijke

rol in. Zo kwam ik op het idee om een

eigen vogelgids te maken.

Ik beleef ontzettend veel plezier aan de natuur. Neem het Roberts-

kruid dat als een speldeknop tussen de

tegels groeit. Dat rozerode kleurtje is zo

verfi jnd, zo artistiek. Of als je een grijze

gors in je kijker hebt. Het patroon en de

kleurschakeringen van zijn kleed, daar

kun je een Godsbewijs aan vastknopen.

Vogels laten zich meestal even zien en verdwijnen dan weer. Dat maakt

ze tot iets geheimzinnigs. Vroeger jaag-

den we op vogels om ze neer te knallen.

Toen kwam de beschaving. Nu vangen

biologen dieren om er zenders aan te

bevestigen.

Liefde voor de natuur overbren-gen, dat is de opdracht van iedereen.

Kennis is ook belangrijk, maar zonder

liefde lukt het niet. De namen vormen

een rijke bron - ik ben natuurlijk een

talenman. Maar het gaat niet om feiten

alleen. Ik heb één reis absoluut niet leuk

gevonden. Toen zaten er in de groep

mensen die elkaar continu vliegen af-

vingen, bijvoorbeeld over het verschil in

lengte van de voelspriet van een boktor

of snuitkever. Ik vind details ook interes-

sant - maar niet als ze worden gebruikt

als machtsmiddel. Kennisoverdracht

om de kennisoverdracht is als weten-

schap die zich heeft los gezongen van de

bron. Vertoon van geleerdheid moet je in

zekere mate op de koop toe nemen, maar

heel erge betweters, die moeten dood.

Waar ik me kapot aan erger is als

ik naar een mooie natuurfi lm kijk en dan

opeens die stem hoor: HOE LANG ZAL DIT

NOG DUREN? Als weerloze kijker heb je

daar niets aan. Donder toch op.

Kinderen en vooral pubers zijn voornamelijk bezig met sex. Daar-

om is het goed dat er oudere mensen zijn

die zich wel druk maken over de natuur.

Je moet het zaad vroeg overplanten. Al

kijken kinderen de andere kant op als je

wijst op een lisdodde, over veertig jaar

zeggen ze ‘verrek, daar had mijn moeder

het over, had ik toen maar beter geluis-

terd’.

Toen ik jong was waren er bijna geen roofvogels en als je een hand

in de Eems stak, haalde je een skelet

boven water, zo smerig was het. Er is in

dertig jaar in Nederland veel ten goede

veranderd. Maar het kan altijd beter.

We moeten inzien dat deze groei niet

door kan gaan; dan staan we in het jaar

5000 mannetje aan mannetje en zijn alle

dieren dood.”

Ineke Noordhoff is correspondent Drenthe.

Favorieten

Gebied: Naardermeer, al ben ik daar nooit

geweest. Wanneer ik dat zie vanuit de trein

verlang ik er hevig naar daar te zijn. Op een

ark of zo.

Natuurervaring: Tijdens een groepsreis

scheerde een steenarend vlak over ons en

sleurde een reekalf met zich mee. Zelfs bij

grote kerels stonden de haartjes op hun armen

recht overeind.

Soort: De smaragdhagedis is een feest. Zo

wendbaar, leuke oogjes en zo’n tevreden

bekje eronder.

Informatiebron: Bij mij blijft de mens

favoriet.

Vrije tijd: Ik luister graag naar Bach of speel

zelf piano. Ik hou ook van tv kijken, naar darts,

voetbal of een fi lm.

“Heel erge betweters moeten dood”Door Ineke Noordhoff

Hans Dorrestijn (Ede 16 juni 1940)Schrijver. Publiceerde onlangs Dorres-tijns Vogelgids, zijn achtste boek (ziepag. 27). Trekt met Ruïnes, zijn 15e cabaret-programma, langs theaters. Was tot 1974 leraar Nederlands. Heeft twee kinderen, Jesse (24) en Kirsten (23).

Thuis

in de natuur

Foto’s: Martine Sprangers

7

8

Uit het veldBerichten uit IVN, natuur, leef-omgeving, educatie en communicatiein de provincies

> FLE VO L A ND

Ooievaarsnesten in DrontenDe gemeente Dronten heeft drie ooievaars-

nesten geplaatst. Dronten wil zo laten zien

dat ze natuur en natuurbeleving hoog in het

vaandel heeft. De wijkteams van de gemeen-

te namen het initiatief voor het project dat

wordt uitgevoerd met Landschapsbeheer,

Staatsbosbeheer, de provincie Flevoland en

verschillende natuurorganisaties, waaronder

IVN. Het eerste nest werd geplaatst in het

Wisentbos, links van de brug over de hoge

vaart aan de Gildepenningdreef. Een mooi

open gebied, zodat het nest goed zichtbaar

is voor mensen die langs komen met de auto

of fi ets. De ooievaarsnesten zijn gebouwd

van Acaciabomen uit het Revebos.Vrijwil-

ligers van Landschapsbeheer Flevoland

namen de bouw van de drie plateaus voor

hun rekening. De ooievaarsnesten zijn zo

gemaakt dat ze niet alleen functioneel zijn

maar ook mooi om te zien. Of de ooievaars-

nesten daadwerkelijk worden bezet, is niet

te voorspellen. Het kan wel een paar jaar

duren voordat een ooievaar zich op een van

deze nesten vestigt.

> GRO NINGEN

Tocht om de Noord Op 6 en 7 oktober vindt op het Wad- en Wierdenpad (onderdeel van de North Sea Trail) de tweede editie plaats van de Tocht om de Noord. Dit jaar kunnen deelne-mers voor het eerst de Tocht om de Noord over de gehele afstand van circa 80 km lopen. Dus van ‘Lauwerszee tot Dollard tou’. net zoals in het Gronings volks-lied. De Tocht heeft dit jaar als thema ‘de groene uitloper’, een vervolg op de Groene Maand. De deelnemers kunnen evenals vorig jaar rekenen op veel attracties op het gebied van historische, culturele en culinaire Groningse gebruiken. De tweedaagse route volgt voornamelijk de historische kwelderwal en doet daarbij meer dan twintig (wierden) dorpen aan. Natuurlijk is het mogelijk op beide dagen verschillende (langere of kortere) afstanden te lopen, dus voor ieder wat wils. De start is op zaterdag 6 oktober 2007 in Zoutkamp aan de kust van het Lauwersmeer. Elke wan-delaar krijgt een prachtige herin-nering. Wandelaars die de gehele route van circa 80 km in twee dagen volbrengen, ontvangen aan het einde van de Tocht een bijzonder en uniek ‘Pronkjewail’. Informatie: tel. (050) 8509023 of (06) 22397307, e-mail: info@tochtomdenoord.nl of www.tochtomdenoord.nl

> ZUID - HO LL A ND

Duurzaamheidseducatie centraal op manifestatie Hoe komt het dat thema’s als klimaatverandering, CO

2-uitstoot, waterstijging en duur-

zame ontwikkeling zo fragmentarisch worden aangeboden in het onderwijs? Wat zijn de

kansen van duurzaamheidseducatie? En wat zijn de knelpunten? Deze en andere vragen

staan centraal op de grootse manifestatie die het IVN Consulentschap Zuid-Holland op 15

juni organiseert. De manifestatie volgt op ‘Raad voor het Klimaat’, een campagne waarin

consulentschap Zuid-Holland en een aantal andere organisaties in Zuid-Holland heb-

ben samengewerkt aan duurzaamheidseducatie voor zo’n 7500 jongeren in het basis- en

voortgezet onderwijs. Vergroting van de betrokkenheid en kennis van het klimaat bij de

leerlingen stond daarbij centraal. Leerlingen gingen de dialoog aan met lokale bestuurders

over maatregelen en oplossingen in hun regio. De campagne bestond uit een aantal projec-

ten voor het basisonderwijs: Sarahs wereld, Sarah in de gemeente, Energy Survival en de

warmetruiendag. Het voorgezet onderwijs ging aan de slag met ondermeer Scholen voor

Duurzaamheid en Kies de Toekomst.

Op 15 juni gaan onderwijsvernieuwers, schoolbesturen, lokale en provinciale ambtenaren

en bestuurders, leerlingen en maatschappelijke organisaties met elkaar in debat. Onder-

wijsminister Ronald Plasterk heeft toegezegd de manifestatie te openen.

Informatie: Daphne Teeling, e-mail: d.i.teeling@ivn.nl, tel. (010) 4779669,www.ivn.nl/zuidholland

9

> ZUID - HO LL A ND

Water in het VeldBenieuwd naar de waterkwaliteit bij u in

de buurt? Vermoedt u dat u een plek kent

waar het water van prima kwaliteit is of

juist niet? Doe dan mee met Water in het

Veld en meet op of rond 2 juni en 22 sep-

tember 2007 de biologische waterkwali-

teit in de buurt. U krijgt een set waarmee

u uw eigen onderzoek kunt doen: een

informatiepakket, materialen zoals een

zoekkaart en een schepnet, instructies

en opnameformulieren.

Water in het Veld is een project van het

IVN Consulentschap Zuid-Holland in

ConSept -verband. Het haakt in op de

Europese Kaderrichtlijn Water (KRW).

Deze Europese regelgeving zorgt ervoor

dat er verplicht wordt gewerkt aan de

ecologische gezondheid van het water.

Dat biedt goede kansen voor een betere

kwaliteit van ons oppervlaktewater. Maar

het vereist ook investeringen en offers en

levert dus de nodige discussie op. Door

te participeren in Water in het Veld levert

u een concrete bijdrage aan dit project

en aan de toekomst van het waterbeleid.

Bovendien krijgt u een beeld van de

problematiek en de mogelijkheden rond

de (ecologische) waterkwaliteit.

Informatie: IVN Consulentschap Zuid-Holland, Arnoud Schouten, tel. (010) 4779669, email: a.d.schouten@ivn.nl, www.ivn.nl/zuidholland

> UT RECHT

Kennismaking met Het Nieuwe NatuurbelevenZo’n vijftig docenten van IVN-natuurgidsen-

cursussen uit het hele land en leden van de

landelijke Begeleidingscommissie Natuurgidsen-

cursussen (BCN) maakten in april kennis met Het

Nieuwe Natuurbeleven. Hierbij staat de wederke-

righeid van de relatie tussen mens en natuur cen-

traal. Het Nieuwe Natuurbeleven bestaat uit twee

samenhangende methodieken die een aanvulling

zijn op de natuurbeelden, doelgroepen en werk-

vormen zoals die binnen IVN-afdelingen meestal

worden gebruikt. Waarnemen met alle zintuigen,

bewegen, tekenen, dansen, spel, humor en stilte

zijn een aantal terugkerende werkvormen.

Gezien de belangstelling komt er dit jaar zeker

nog een vervolgdag. De BCN geeft hiermee

gehoor aan de wens van diverse IVN’ers om

natuurbeleving als een volwaardig onderdeel in

de IVN-natuurgidsencursus op te nemen. Voor

IVN-afdelingen zijn er een- of meerdaagse intro-

ductie-workshops of korte cursussen op maat.

Informatie: Beatrijs van de Lisdonk, IVN Consu-lentschap Utrecht, tel. (030) 2210599, e-mail: b.m.van.de.lisdonk@ivn.nl, www.nieuwenatuurbeleven.nl

> ZUID - HO LL A ND

Politieke Arena Komen politici hun verkiezingsbeloften

na? En hoe zit het met het draagvlak

voor het coalitieakkoord? Die vragen

staan centraal in de Politieke Arena,

een spraakmakend debat tussen bur-

gers, Statenleden en bestuurders dat

het IVN Consulentschap Zuid-Holland

organiseert op zaterdag 9 juni in Rot-

terdam. Op ludieke wijze wordt onder

de aanwezigen het draagvlak voor het

nieuwe akkoord gemeten door een

‘veiling’ van een aantal onderwerpen

omtrent duurzaamheid uit het ak-

koord.

In maart dit jaar zijn we naar de stem-

bus geweest om provinciale volksver-

tegenwoordigers te kiezen. Vooraf-

gaand aan de verkiezingen zijn er vele

debatten georganiseerd. Daarna zijn

de politici van het openbare toneel

verdwenen. Nieuwe coalities zijn tot

stand gekomen en de plannen voor de

komende vier jaar zijn uiteengezet in

een coalitieakkoord. Voor de kiezer is

het niet zichtbaar of de gedane verkie-

zingsbeloften ook daadwerkelijk zijn

nagekomen. Daarnaast is het de vraag

of het akkoord kan rekenen op draag-

vlak van de burger. Daarover gaat

de Politieke Arena. Het debat vindt

plaats op zaterdag 9 juni vanaf 13.30

uur. Locatie: de hal van de Centrale

Bibliotheek aan de Hoogstraat 110 in

Rotterdam. IVN Consulentschap Zuid-

Holland organiseert de Politieke Arena

in samenwerking met LOKAAL, een

Rotterdamse stichting die het politieke

debat vanuit een partijpolitiekneutrale

opstelling wil stimuleren.

Informatie: Marjon Vlug, e-mail:m.a.vlug@ivn.nl, tel. (06) 52450982 of www.ivn.nl/zuidholland

> NO O RD - HO LL A ND

Landschapsgidsen in aantocht IVN Consulentschap Noord-Holland gaat landschapsgidsen opleiden. Het Nationaal Land-

schap Laag Holland is een van de gebieden dat als decor voor deze gidsencursus zal die-

nen. Het landschap spreekt tot de verbeelding door de grote openheid, de vele weide- en

moerasvogels, het oude geometrische inrichtingspatroon in de droogmakerijen, de veen-

pakketten en de middeleeuwse strokenverkavelingen. Ook de historische watergangen,

de vele archeologische locaties en karakteristieke dijk- en lintdorpen zijn karakteristiek.

Het gebied trekt jaarlijks dan ook vele bezoekers, die er ook onder leiding van gidsen op

stap gaan. Deze gidsen hebben vaak een specialistische kennis van bijvoorbeeld natuur of

cultuurhistorie.

Op 4 april organiseerde het Consulentschap Noord-Holland een bijeenkomst in bezoekers-

centrum ‘de Poelboerderij’ om de betrokken organisaties, waaronder Vereniging Agrarisch

Natuurbeheer, Steunpunt Cultureel Erfgoed Noord-Holland, Zaanse Schans, Bezoekerscen-

trum Ilperveld en de Poelboerderij en IVN afdeling Waterland en Twiske te informeren over

en input te vragen voor de cursus. Zo leren de organisaties met verschillende achtergrond

elkaar ook nog beter kennen. De cursus gaat najaar 2007 van start.

Informatie: Fleur Engel, projectleider IVN Consulentschap Noord-Holland, e-mail: f.engel@ivn.nl

10

> BR A B A NT

Duurzame Driehoek Brabant gaat verderZestien gemeenten, twee waterschappen en

de provincie Noord-Brabant hebben hun hand-

tekening gezet onder de intentieverklaring

‘Duurzame Driehoek 2007-2010’. Daarmee

beloven ze minimaal € 0,25 per inwoner per

jaar te reserveren voor concrete activiteiten

en projecten ten behoeve van een duurzaam

stukje Brabant.

De ‘Duurzame Driehoek’ is een driehoek

(ruim gezien ’s-Hertogenbosch, Eindhoven en

Tilburg) waar duurzaamheid als waarde weegt

en richting geeft aan denken en beleid. In

november 2003 ging het project van start met

dertien gemeenten en de provincie Noord-Bra-

bant als deelnemers. Met de aanvulling van

drie gemeenten en twee waterschappen is er

een goede basis voor de vergroting van be-

staande natuurlijke, historische en culturele

waarden van het gebied. Dat moet gebeuren

door de uitvoering van concrete projecten

waarin wordt samengewerkt met zoveel moge-

lijk maatschappelijke organisaties, onderwijs-

instellingen, bedrijven en burgers. Het IVN

Consulentschap Brabant is projectleider.

> GELDERL A ND

Wethouder Nijmegen citeert IVN Tijdens de Politieke Avond, een samensmelting van burgerinspraak, commis-

sievergaderingen en raadsvergadering op 11 april, citeerde wethouder Paul

Depla van Ruimtelijke Ordening uit de IVN-publicatie ‘Beleidsbeïnvloeding op

lokaal niveau’ voor de campagne IVN-NatuurNetwerk. De wethouder las de

laatste bladzijde voor van het artikel over natuurschouwen in Nijmegen en in

het bijzonder in De Driehuizen. Nog een succes: tijdens de raadsvergadering

op dezelfde avond werd de aanleg van een atletiekbaan midden in het bos

van het Landgoed De Driehuizen voor de laatste maal en met grote meerder-

heid van stemmen verworpen.

> BR A B A NT

Takkenhoedjes groot succesNog maar net klaar en nu al een doorslaand succes: Takkenhoedjes. Het door

het IVN Consulentschap Brabant voor kleuters ontwikkelde educatief pro-

gramma draait sinds Pasen in Nationaal Park de Loonse en Drunense Duinen.

Nu al hebben ruim tweehonderd groepen zich aangemeld om het programma

voor groep 1 en 2 van het basisonderwijs te volgen. Blikvanger is het pren-

tenboek ‘Bergen zand met hoedjes op’ van Erik van Os en Elle van Lieshout

uit Tilburg. De negentien kleutervriendelijke versjes en fraai vormgegeven

prenten van Paula Gerritsen sluiten mooi aan bij de beleving van de kleuters.

Bij het lesprogramma gaat het vooral om het doen, dus gaan de kinderen in

het Nationaal Park takken sjouwen, hutjes bouwen,

het gras horen groeien, berkenbomen zoeken en de

wind vangen met hun wangen. Dat doen ze onder

begeleiding van kersverse gidsen die in februari en

maart een pittige opleiding hebben gekregen.

> GELDERL A ND

Vijftig jaar Boomfeestdag In Gelderland hebben de meeste gemeenten deelgenomen aan het vijftig-

jarig jubileum van Boomfeestdag. In Apeldoorn plaatsten leerlingen van drie

basisscholen driehonderd wintereiken en beuken in een bosperceel aan de

J.C. Wilslaan. Dit bosperceel heeft een hoge natuurwaarde en is in de oorlog

gebruikt voor munitieopslag. Het terrein is geschoond en heeft een groene

toekomst gekregen door het planten van bomen door kinderen van nu samen

met mensen, die vijftig jaar geleden datzelfde in Apeldoorn gedaan hebben.

Het bomenfeest werd afgesloten met educatieve activiteiten voor de kinderen

van de drie scholen onder begeleiding van mensen van het Natuurhuis en

het IVN.

11

> ZEEL A ND

Scholen voor DuurzaamheidDrie VMBO-klassen van het Calvijn College te

Goes hebben zich in het kader van het IVN-project

Scholen voor Duurzaamheid verdiept in biologische

landbouw en voeding. Ze lieten ondermeer leeftijd-

genoten het verschil proeven tussen biologisch en

gangbaar. Daarnaast onderzochten ze aan de hand

van een enquête op internet het koop- en eetgedrag

van inwoners van Zeeland. Bovendien kwam een

moderne biologische boer voorlichting geven over

zijn bedrijf. De opdrachten waren zo opgezet dat

de leerlingen inzicht kregen in de gevolgen van

productiewijzen. Ze werden zich zo ook bewust van

de handelingsperspectieven van de consument.

Tijdens een feestelijke en ook smakelijke afsluiting

in april presenteerden de zeventig scholieren hun

bevindingen aan de provincie, docenten en ouders.

In drie hoeken van de zaal konden de gasten het

verschil proeven tussen biologisch en gangbaar ge-

produceerde appelsapjes, kwark gezoet met honing

en zoetstof en drie soorten melk.

De middag werd besloten met een kennisquiz voor

de leerlingen. De twee winnaars kregen een ge-

adopteerde biologische kip in de schoot geworpen.

De kippen gingen overigens niet mee naar huis;

de winnaars mogen wel iedere maand een doosje

biologische eieren ophalen bij de natuurvoedings-

winkel.

Informatie: www.scholenvoorduurzaamheid.nl of projectleider Scholen voor Duurzaamheid Zeeland Anne Jelle Lycklama, tel. (06) 51592936.

> LIMBURG

Natuurspeelplaatsen in MaastrichtHet Centrum voor Natuur en Milieu-educatie Maastricht en omgeving heeft in

samenspraak met gemeenten, buurtplatforms en directies en docententeams

van scholen op een aantal plekken in Maastricht diverse natuurspeelplaatsen

gerealiseerd. Op de terreinen zijn allerlei spelen mogelijk: fantasie- en rol-

lenspelen, kliederen met mergel, klei en water of hutjes bouwen van steen en

takken. Mede door de gevarieerde aanleg is er soortenrijke natuur aanwezig

die ook voor educatieve doelen

wordt gebruikt.

Door de verstedelijking wordt het

voor kinderen steeds moeilijker om

in hun eigen buurt in de natuur te

spelen. Toch blijkt uit onderzoek dat dit spel van belang is voor een gezonde

ontwikkeling. Vooral kinderen tussen 6 en 11 jaar hebben een duidelijke

behoefte aan plekken die niet nadrukkelijk zijn ingericht om te spelen, zoals

bijvoorbeeld toestelspeelplaatsen. Een groene speelomgeving biedt kinderen

meer variatie, uitdaging en avontuur.

Informatie: www.cnme.nl of Paul Janssen van het CNME, (043) 3219941.

> LIMBURG

Ellerschans in ere hersteldDe Ellerschans, archeologisch en cultuurhistorisch waardevol landschapsele-

ment ter hoogte van Ell en Swartbroek in Midden-Limburg, is weer zichtbaar

gemaakt. De eeuwenoude boerenschans, die in 2005 tijdens graafwerkzaamhe-

den bij de herinrichting van de Tungelroyse beek werd ontdekt, heeft zijn functie

in het landschap teruggekregen. Via een nieuwe wandelroute en een nieuwe

voetbrug over de Tungelroyse beek is de Ellerschans bovendien aangesloten op

De Krang, Ellburg en Heijkersbroek.

Vluchtschansen als deze ontstonden in Midden-Limburg vanaf het einde van de

zestiende eeuw. Tengevolge van de Tachtigjarige Oorlog (1568-1648) trokken

toen zowel Nederlandse als Spaanse soldaten vaak plunderend door de dorpen,

op zoek naar voedsel en buit. De plaatselijke bevolking verschanste zich dan

met vee en goed op een vluchtschans. In een moerassig, ontoegankelijk gebied

in de omgeving van het dorp werd rond een geschikt stuk grond een meters-

brede gracht gegraven. Van de uitgegraven grond werd aan de binnenkant een

hoge wal opgeworpen. Deze wal werd verstevigd met takkenbossen en beplant

met doornstruiken en snelgroeiend gewas. Over de gracht lag een ophaalbrug.

Ernaast op het binnenterrein stond vaak het huisje van de portier die voor het

onderhoud van de schans zorgde.

Informatie: Vereniging Natuurmonumenten www.natuurmonumenten.nl, of Theo van den Berkmortel, e-mail: t.vandenberkmortel@natuurmonumenten.nl

12

In het weekend van 2 en 3 juni gaat in Nationaal Park De Biesbosch het

Biodiversiteitsjaar van start dat in alle Nationale Parken wordt gehouden.

Wat staat er in het themajaar allemaal op stapel? En hoe is het eigenlijk

gesteld met de biodiversiteit in de Nationale Parken?

De twintig Nederlandse Nationale Parken vertegenwoordigen

de diversiteit die in de natuur te vinden is. Een groot deel van

de Nederlandse fl ora en fauna komt in deze gebieden voor.

Toch hebben de Nationale Parken niet het patent op de soor-

tenrijkdom in Nederland. Ook buiten de parken zijn veel soor-

ten te vinden. ”De Nationale Parken zijn natuurlijk wel heel

bijzonder wat het landschap betreft”, vertelt Susan Claessens,

coördinator communicatie & educatie van het Nationaal Park

de Utrechtse Heuvelrug en projectleider van het themajaar

Biodiversiteit in de nationale parken. “Alle typisch Nederland-

se natuurlandschappen zijn vertegenwoordigd, van bossen tot

veengebieden en van droge heide tot de natte natuur van de

Oosterschelde. Samen geven ze eigenlijk een bloemlezing van

de Nederlandse natuur.”

Op safariBiodiversiteit is de optelsom van alle vormen van leven op

aarde: miljoenen soorten dieren, inclusief de mens, en plan-

ten. Zonder insecten kan een vogel niet leven en zonder de

vogel worden minder zaden verspreid. Elk dier en elke plant

heeft een rol in de keten. Daarnaast is biodiversiteit van be-

lang voor ons voortbestaan. Zo voorkomen bomen dat regen

de grond wegspoelt en zijn ze belangrijk voor de lucht die we

inademen. Maar de biodiversiteit in Nederland is de afgelopen

eeuw hard achteruit gegaan. Er is weinig ruimte meer voor

de natuur en dus minder leefgebied voor planten en dieren.

Daarnaast is Nederland natuurlijk een klein land. Wat soor-

tenrijkdom betreft blijven wij achter bij veel andere landen. In

ons land komen zo’n 25.000 diersoorten voor, waarvan veel

insectensoorten, en zo’n 10.000 plantensoorten. “Toch kun je

in Nederland óók op safari”, aldus Susan. Niet op een olifant,

maar op je eigen fi ets door de Loonse en Drunense duinen,

met een bootje door de Wieden of met de benenwagen door

bijvoorbeeld het Drents-Friese Wold. “In elk park kun je ex-

cursies maken en veel bijzondere natuur zien. Je kunt planten

spotten als bosanemonen of zelfs orchideeën. En als je geluk

hebt, kom je reeën, dassen, bevers, vossen, of uilen tegen.”

Natuur belevenHet beheer van de Nationale Parken is in handen van onder-

meer Natuurmonumenten, Staatsbosbeheer, de Landschap-

pen en vele particuliere landgoedeigenaren. Het is aan de

excursieleiders, onder wie ook de IVN-vrijwilligers, om de

bezoekers de natuur te laten beleven en ze te wijzen op

bijzondere planten en dieren. “We willen mensen laten zien

wat er allemaal is, zodat ze merken dat het leuk is om buiten

te zijn en je in de natuur te verdiepen. Als je geniet van de

natuur, ga je er ook meer om geven. Dan wil je zuinig zijn op

die natuur en onderneem je misschien wel actie als die natuur

wordt bedreigd. Dat is goed voor het behoud van de soorten-

rijkdom”, besluit Susan.

Ria van Griethuizen is redactielid/correspondent Utrecht.

Nationale Parken

tonen biodiversiteitDoor Ria van Griethuizen

Educ

atie

en

com

mun

icat

ieIllustraties: Co Loerakker

1313

Startevenement in de Biesbosch op 2 en 3 juni Wie zich helemaal wil onderdompelen in het thema biodiversiteit kan in het weekend van 2 en 3 juni naar de Biesbosch gaan. In dit Nationaal Park openen LNV-minister Gerda Verburg en Ivo de Wijs op 2 juni samen het themajaar. Samen met andere liefhebbers kunt u de vele soorten fl ora en fauna in kaart brengen die in het park leven. Bijzonder is ook de ‘dieren-modeshow’. Kinderen mogen zich verkleden als panter, lieveheersbeestje, poes, teddybeer, bij of ander dier en hun kostuum op de catwalk laten zien. Ze kunnen er leuke prijzen mee winnen.

In alle parken is van alles te doen in het startweekend. Behalve het IVN zijn ook Staatsbosbeheer, Natuurmonumenten en de Landschappen betrokken bij de activiteiten. Zo zijn er 24-uurstellingen en wandel- en fi etsexcursies, maar ook een dierensurvival waarbij kinderen een dierenmasker kunnen kiezen en zich op een speurtocht als dat dier mogen gedragen. Verschil-lende parken nemen bezoekers mee naar ‘hot spots’, plekken waar u veel kans heeft om bijzondere dieren te zien.

Alle activiteiten zijn te vinden op www.nationaalpark.nlKlik op de speciale banner op de homepage van deze site.

1001-soortendag Tijdens het startweekend op 2 en 3 juni vindt

ook de 1001-soortendag plaats, voor het tweede

achtereenvolgende jaar. De soortenrijkdom van

de natuur in Nederland staat hierbij centraal.

Meer dan tweehonderd natuurdeskundigen gaan

in ruim 35 natuurgebieden vanuit de bezoe-

kerscentra met bezoekers op pad om binnen 24

uur zoveel mogelijk soorten te tellen. Iedereen

kan meedoen. Enit Scholtens, coördinator van

het Netwerk Bezoekerscentra: “Onder leiding

van soortenkenners van onder meer IVN, KNNV,

SOVON, mossenwerkgroepen, vlinderstichting

telden vorig jaar circa duizend bezoekers meer

dan 2300 verschillende dier- en plantensoorten.

Het centrum met de meest gevonden soorten

was het bezoekerscentrum Nationaal Park

Duinen van Texel, met meer dan 960 soorten.

Dit jaar doen er meer centra mee, de samenwer-

kende Nationale Parken doen mee en er worden

nog meer activiteiten georganiseerd. Net als

vorig jaar worden de totalen bekend gemaakt in

de media.”

In de bezoekerscentra is dit weekend nog veel

meer te beleven. Veel centra organiseren spe-

ciale excursies om te laten zien wat er groeit en

leeft in het gebied. Hoe zit het bijvoorbeeld met

herintroductie van verdwenen soorten, welke

invloed heeft klimaatverandering op de soorten

die in Nederland voorkomen?

Kijk voor meer informatie en het programma op www.bezoekerscentrum.info

Foto: Klaas de Jong

Foto’s: Margriet Moerenhout

14

Biodiversiteit leeft in het Nationaal Landschap Hoeksche Waard.

En niet alleen bij natuurbeschermers, belangenorganisaties en overheden.

Een succesvol proefproject laat zien dat ook gewone burgers er hun ideeën

over hebben.

Hoeksche Waard

heeft primeurDoor Johan Nebbeling

Vere

nigi

ng e

n vr

ijwill

iger

s

BURGERS BETROKKEN BIJ BIODIVERSITEIT>

De graafmachines zijn nog maar net vertrokken en dus oogt

het zompig stukje land langs de provinciale weg nog wat

schraal. Maar Joost Kievit, voorzitter van Vereniging Hoeksche-

waards Landschap, tevens IVN-afdeling, beziet de uitgegraven

kreekjes met hun karige begroeiing door zijn oogharen en

weet zeker: “Deze amfi bieënpoel wordt een prachtig stukje

nieuwe natuur.”

De aanleg van ‘paddenpoelen’ is een van de ideeën die

inwoners van de Hoeksche Waard naar voren brachten in het

project ‘Biodiversiteit Hoeksche Waard voor en door burgers’

(zie kader). Een succesvol project: gewone burgers bleken

zich betrokken te voelen bij de natuur in hun leefomgeving. Ze

hadden bovendien vaak goeie ideeën over maatregelen om de

biodiversiteit te bevorderen.

BedenkingenVerrassend, vond Kievit die betrokkenheid en die stortvloed

van ideeën. “Eerlijk gezegd had ik vooraf mijn bedenkingen.

Hadden wij zelf niet genoeg plannen die op uitvoering wacht-

ten? Maar achteraf ben ik enorm blij. Het was alleen al verfris-

send om eens heel andere gezichten te zien dan al die oude

bekenden uit ons vaste netwerk.”

De voorstellen van de burgers waren zeker niet allemaal op-

zienbarend, erkent Kievit. “Veel plannen sloten aan bij zaken

waarmee we zelf ook al bezig zijn.” Maar er zaten genoeg

voorstellen bij die voor de natuurbeschermers een eye-opener

waren. “Zoals het plan om schuttingen in tuinen te vervangen

door meidoornhagen. Goed voor de vogels. Dat we daar zelf

nooit opgekomen zijn!”

Twintig projectenDe ideeën van de burgers werden uitgewerkt in werkgroe-

pen, onder meer tijdens huiskamerbijeenkomsten. Dit alles

resulteerde in een eindrapport met een kleine dertig concrete

voorstellen. Ongeveer twintig projecten worden tot eind dit

jaar uitgevoerd. Dat gebeurt onder coördinatie van een pro-

grammateam, met daarin vertegenwoordigers van gemeenten,

de provincie, het waterschap, natuurbeschermers en belan-

genorganisaties van visserij en landbouw. Gewone burgers

ontbreken.

Jammer, vindt Kievit: “Als het op uitvoering aankomt, haken

individuele burgers af. Het is kennelijk een brug te ver. Dat ligt

ook aan de overheid. Die vindt het lastig om subsidiegeld over

te maken naar een individu en gaat liever in zee met een orga-

nisatie. Overigens zijn er wel individuele burgers die onder de

paraplu van een organisatie een project trekken.”

Foto’s: Johan Nebbeling

Joost Kievit

15

DoelgroepenKievit zou de Hoeksche burgers graag blijvend betrekken bij de natuur

en het landschap. Maar dat blijkt toch lastig. “Het is ons niet gelukt

om mensen na afl oop van het proefproject te bereiken. We hebben

het geprobeerd via de plaatselijke politiek en via de kerken, maar

zonder veel resultaat. Waarom het niet is gelukt? Daar heb ik geen

verklaring voor.”

Wel boekt de Vereniging Hoekschewaards Landschap goede resulta-

ten in het onderwijs. 38 Basisscholen op het eiland nemen deel aan

een vernieuwd lesprogramma, dat voortkomt uit het proefproject.

Vorig jaar volgden tienduizend basisschoolleerlingen dit programma.

Een website, waar leerlingen van middelbare scholen informatie kun-

nen vinden om werkstukken te maken, is in voorbereiding.

Kievit: “Als we één ding hebben geleerd, is het dat je de grote groep

mensen die buiten je vaste netwerk vallen, ook moet betrekken bij

natuur en landschap. Hoe moeilijk dat soms ook is, het levert goeie

ideeën op en het creëert draagvlak. Zoek partners. Bij burgers, maar

ook bijvoorbeeld bij boeren en bedrijven. Daardoor sta je sterker

tegenover ontwikkelingen die de natuur en het landschap bedreigen.”

Meer informatie: www.hwl.nl Johan Nebbeling is freelance journalist.

Duurzame ontwikkelingHet proefproject ‘Biodiversiteit Hoeksche

Waard voor en door burgers’ is onderdeel van

het programma Leren voor Duurzame Ontwik-

keling van SenterNovem. Dit agentschap van

het ministerie van Economische Zaken beijvert

zich voor duurzame ontwikkeling. Het doel

van het proefproject: burgers laten meeden-

ken over mogelijkheden om de biodiversiteit

in De Hoeksche Waard te vergroten. Na een

oproep in de plaatselijke media meldden

zich ongeveer zeventig bewoners, die tijdens

twee plenaire bijeenkomsten tal van ideeën

genereerden. De ideeën – soms niet meer

dan een kreet – werden in werkgroepen nader

uitgewerkt en vastgelegd in een eindrapport.

Dit rapport uit oktober 2004 bevat een kleine

dertig concrete plannen zoals:

• de aanleg van educatieve paden en de

opstelling van een vernieuwd lesprogram-

ma voor basisscholieren

• het invoeren van natuurlijk beheer van

akkerranden en natuurlijk bermbeheer door

boeren

• een oeverzwaluwplan

• de aanleg van een educatieve thematuin

• de aanleg van vispaaiplaatsen en natuur-

vriendelijke oevers in waters en kreken

• de aanleg van en verbetering van bestaan-

de waterpaden

• de invoering van duurzaam groenbeheer op

bedrijfsterreinen

• het aanpassen van gebouwen aan vogels

en vleermuizen

Met subsidie van rijk en provincie zijn op dit

moment ongeveer twintig van die plannen in

uitvoering of in voorbereiding. Soms als afzon-

derlijk project, soms als onderdeel van een

ander, groter project. Zo maakt de aanleg van

de paddenpoeltjes deel uit van het Vlietpro-

ject, een provinciaal plan om de biodiversiteit

rond de vele waterstroompjes in de Hoeksche

Waard te vergroten. Voor het eind van dit jaar

moeten alle projecten zijn afgerond.

16

Als het slangenkruid roze bloeit, begint de zomer echt. En tegen de tijd

dat diezelfde plant bijna alleen nog maar blauwe bloemen draagt, is de

herfst alweer daar. Van eind mei tot oktober geeft slangenkruid kleur

aan de duinen bij Bloemendaal. Maar vooral in juni is de veelkleurigheid

op zijn top.

Slangenkruid lijkt van mensen te houden. Juist dáár

waar zandgrond regelmatig door ons wordt omge-

woeld, komt de plant veel voor. Langs wandelpa-

den bijvoorbeeld. Dat wil niet zeggen dat je overal

en op elke wandeling hele bossen slangenkruid

tegenkomt, integendeel. Slangenkruid is kritisch op

de sóórt grond. Alleen kalkrijke zandgrond maakt

kans. In Nederland hebben we het dan over delen

van de Noord- en Zuid-Hollandse duinen. Door

grondwerkzaamheden groeit hij soms bij toeval el-

ders in het land, vooral langs spoorlijnen en nieuwe

wegen.

Langs de duinpaden valt slangenkruid echt op met

zijn bloemen die aan één plant in allerlei kleuren

voorkomen. De jonge bloemen, net uitgekomen of

zelfs nog in de knop, zijn roze of rozerood. Zodra de

bloemen enkele dagen oud zijn, verkleuren ze naar

paars. De oudste bloemen zijn blauw. Naarmate de

zomer vordert, zie je steeds minder roze en méér

blauw.

Wat de kleur ook is, alle bloemen hebben een

grote aantrekkingskracht op diverse soorten bijen,

vlinders en zweefvliegen. Er is zelfs een vlinder (Cy-

naeda dentalis) die zonder slangenkruid geen dag

te leven heeft. De herfst is de tijd dat de rups zich in

de achtergebleven rozetbladeren vreet om daarin te

overwinteren. In het voorjaar ontwikkelt het beestje

zich ingesponnen tussen de bloemen of in de sten-

gel. Zodra het warm genoeg is, verpopt het zich,

zodat je in de zomer het vaalwitte vlindertje kan

tegenkomen. Groot is die kans overigens niet, want

de Cynaeda dentalis vliegt vooral bij schemering

rond het slangenkruid.

ff* zien - zomer 2007

Slangenkruid bij Bloemendaal aan ZeeDoor Kees Loogman

Gezocht: slangenkruidWetenschappelijke naam: Echium vulgareFamilie: ruwbladigen, boraginaceaeBloeiwijze: bloemknoppen en net uitgekomen bloemen zijn rozerood, oudere bloemen verkleuren van paars naar blauwBloeiperiode: mei tot oktoberBlad: ruw behaard en langwerpigZaden: de kleine zaden (‘nootjes’) worden veel door vogels gegeten en verspreidGroeiwijze: vanuit rozet op de grond groeit de plant recht omhoog, in lengte variërend tussen 10 en 40 centimeterGroeiplaats: kalkrijke zandgrond, langs paden en wegenVerspreiding: kalkrijke duinen, elders in Nederland zeldzaamStatus: de plant komt niet voor op de rode lijst

Foto: Frits van DaalenN

atuu

r en

leef

omge

ving

Met IVN Zuid-Kennemerland op zoekOp zondag 17 en 24 juni organiseert IVN Zuid-Kennemerland

slangenkruidexcursies in de Kennemerduinen (nationaal park

Zuid-Kennemerland). Behalve slangenkruid valt hier nog veel

meer te zien, horen, voelen en ruiken: nachtegalen, reeën,

vossen, konijnen en bloeiende duinroos op de zuidhellingen

van de duinen.

Vertrek om 12.00 uur vanaf bezoekerscentrum De Zandwaaier langs de Zeeweg in Overveen. Parkeren bij ingang Koevlak. Duur: 1,5 uur.Vooraf aanmelden: Marc van Schie, tel. (023) 5351239 of e-mail: publiciteit@ivnzk.nlZie ook www.ivnzk.nl en www.npzk.nl

17

Illustratie: Hans Könemann

Slang Volgens de lijfarts van de Romeinse keizer Nero, Dioscorides, hielp de wortel, indien met wijn gedronken, tegen slangenbeten. Dankt de plant daaraan zijn naam? Of aan de ‘gelijkenis der bloemen met de opengesper-de muil ener slang’, zoals dat beschreven staat in de Flora van Heimans en Thijsse. Het een zal ongetwijfeld met het ander te maken hebben… In Nederland circuleren ook andere namen voor deze plant, zoals slangenhoofd en adderkop.

Waar te zien? Langs de fi etspaden die vanaf de kust bij Bloemendaal aan Zee (te bereiken

vanaf de A9, via Haarlem) de duinen in gaan, groeit en bloeit volop slangen-

kruid. Je kunt vanaf de kop van de Zeeweg het fi etspad richting paviljoen

Parnassia nemen, of het Visserspad richting Zandvoort en Haarlem. Maak er

eventueel een ‘wandelrondje slangenkruid’ van: start bij de Zeeweg en loop

langs het fi etspad noordwaarts richting Parnassia; hier via het strand terug

richting Bloemendaal aan Zee. Liever een georganiseerd rondje? Ga dan mee

met IVN Zuid-Kennemerland.

* fl ora en fauna

Tweede uit een serie met kenmerkende seizoens-

soorten en waar deze te vinden zijn. Met dank

overgenomen van natuurmagazine Grasduinen.

De IVN-afdeling organiseert ter plekke excursies

op zoek naar de beschreven soort.

Grasduinen biedt elke maand natuurreporta-ges, foto’s, tips en ideeën om er zelf op uit te trekken. Meer informatie: www.grasduinen.nl

Kees Loogman is hoofdredacteur van natuur-magazine Grasduinen.

18

Vere

nigi

ng e

n vr

ijwill

iger

s

Door Ineke Noordhoff

Midden in het lokaal staat de Wonder-

Koffer. De kinderen vliegen erop af. Ze

ruiken eraan, gluren door een spleetje

en pulken voorzichtig aan de randen.

Sander is brutaal: hij friemelt aan het

handvat en duwt het per ongeluk in de

doos. Hij schrikt er zelf van.

Sjoertje Klomp staat voor groep 5 en 6 van De Regenboog, een pro-

testants-christelijke Jenaplanschool in Emmen. Met zachte woorden

dirigeert ze de kinderen naar hun stoel. “Wat zou er in deze doos

zitten?” vraagt ze. Eén leerling mag voorzichtig schuiven met de

doos. Een volgende mag hem optillen. Zitten er wonderstenen in?

Karlijn mag ruiken. “Er zit een luchtje aan. Een buitenluchtje”, zegt ze

gedecideerd.

Gretig priemen de vingers in de lucht als juf vraagt wie de doos wil

openmaken. Berlinde mag beginnen. De oogst is gevarieerd: kijkbe-

kers met vergrootglas en een spin. “Een echte?” “Nee joh”. Door-

zichtige doosjes met WonderMunten, WonderWijzers met planten

en dieren, een boek en een grote kleurige plaat. Sjoertje hangt de

WonderPlaat op het bord. De klas kijkt wat erop staat: een school met

daaromheen bomen, planten en dieren. “Het lijkt wel een oerwoud”,

merkt een leerling op.

Kruipende beestjesDe Regenboog wordt omgeven door trottoirtegels en de muur is van

bakstenen, menen de leerlingen dan nog. Maar een half uur later telt

de klas 500 struiken, 13 bomen, 19 soorten planten en 9 soorten

kruipende beestjes op het veldje voor school. Gerben laat twee slak-

ken aan de groep zien. Erik en Peter vertellen dat fl uitenkruid “echt

heel bijzonder” ruikt. Een dooie hommel belandt in de kijkbeker.

“Waar vond je die hommel?”, wil juf weten. Zo maakt ze een brug

naar de bloeiende roze struik, waar de nectar voor insecten te vinden

is. Het lespakket WonderWeb gaat over biodiversiteit, maar dat woord

wil er nog niet in. Dieren moeten eten en wonen, dat snapt iedereen.

Esmée en Fleur bestuderen enthousiast een pissebed. “Vroeger

sliepen kinderen op stro, en dan pisten ze in hun broek. Als ze die

al hadden”, verklaart Esmée de naam van het dier. Fleur leest op de

WonderWijzer een ander verhaal: “Als een vijand in de buurt komt,

gaan ze pissen en dat stinkt.”

Maurice vond het leuk, deze les over de WonderKoffer. Maar hij heeft

ook wel zin om thuis op de computer te gaan spelen. Met de Wonder-

Game op www.wonderweb.nl kan hij ontdekken hoe vlinders een

veilig heenkomen moeten zoeken voor hongerige vogels.

Ineke Noordhoff is correspondent Drenthe.

Jeug

d en

jong

eren

Drentse aanpakSommige kinderen weten er veel vanaf, anderen nog te weinig. Daarom is het goed dat planten en dieren in de schoolomgeving een kerndoel zijn van het basisonderwijs. Sjoertje gebruikt ieder jaar het IVN-lesmateriaal en neemt de kinderen regelmatig mee naar buiten. De WonderKoffer is een nieuw product. De sector onderwijs van IVN Consu-lentschap Drenthe zorgt voor nascholing van schoolteams via Gemeentelijke Scholennetwerken. Sjoertje Klomp was op 18 april met leerkrachten van dertig andere Emmense scholen op een bijeenkomst waar Agnes Bakker en col-lega’s van het IVN de WonderKoffer met de leerkrachten uitprobeerden. Dankzij een gemeentesubsidie hebben alle Emmense scholen de koffer gekregen. Het lespakket WonderWeb is beschikbaar in het hele land en kost € 35,00. Kijk op www.wonderweb.nl

“Er zit een

buitenluchtje aan”

Foto’s: Arienne Flipse

Groene jongerenorganisaties op een rij

LHUMP: Landelijk Hogeschool en Univer-sitair Milieu PlatformHet LHUMP is dé netwerkorganisatie voor studenten die zich inzetten voor duur-zame ontwikkeling. Hoofdactiviteiten zijn actievoeren, informeren en lobbyen.www.lhump.nl

JMA: Jongeren Milieu ActiefJMA laat op creatieve wijze zien hoe makkelijk het is om zelf iets te doen voor een beter milieu, met name met ludieke acties.www.jma.org

JNM: Jeugdbond voor Natuur- en Milieu-studieOp JNM-activiteiten staat de natuur bele-ven en bestuderen centraal. Activiteiten: kampen, weekenden en excursies.www.jnm.nl

NJN: Nederlandse Jeugdbond voor Na-tuurstudieLeden van de NJN organiseren kampen, excursies en andere activiteiten waarbij natuurstudie centraal staat.www.njn.nl

WoesteLand: de jongeren van het IVNWoesteLand wil met haar activiteiten jongeren op een leuke manier betrek-ken bij natuur en milieu. Op kampen en weekenden wordt vrijwilligerswerk gedaan in de natuur.www.woesteland.nl

Door Marieke van Geel

Jeugd en jongeren

Waar staan onze organisaties voor? Wat voor mensen lopen er rond? En hoe kunnen

we gebruik maken van elkaars kennis, kunde en materiaal? Voor het antwoord op die

vragen kwamen actieve leden van verschillende groene jongerenorganisaties eind

april naar ’t Laer bij Hilversum. Een weekend lang werd er gepraat, gebrainstormd,

genoten en gefeest. De afzonderlijke organisaties gaven workshops in de stijl van

hun activiteiten. Zo ging WoesteLand aan het werk in de natuur, waren er excursies

om vogels en insecten te bekijken en determineren en werd er gediscussieerd over

milieuproblemen en duurzaam leven. Daardoor leerden de leden van de organisaties

elkaar goed kennen, wat wel bleek tijdens een zeer geslaagd feest op zaterdagavond.

Zondagmiddag praatten kleine groepjes verder over samenwerking en doelen voor de

toekomst. Want de jongerenorganisaties willen ervoor zorgen dat jongeren makkelij-

ker terecht komen bij de organisatie waar ze zich thuis voelen en zo ook meer jonge-

ren betrekken bij natuur en milieu. Van de geopperde initiatieven is KeiGroen (www.

keigroen.nl) al van de grond gekomen. Op deze website voor jongeren met interesse

in natuur en milieu stellen alle organisaties zich voor en kondigen zij hun activitei-

ten aan. Er is ook ruimte voor discussie over natuur- en milieugerelateerde thema’s.

Ander concreet resultaat van het weekend: tussen twee kampen van de Jeugdbond

voor Natuur- en Milieustudie in komt WoesteLand een week naar Vlieland. In plaats

van alle materialen heen en weer te slepen, gaat WoesteLand gebruik maken van de

tenten en kookspullen van JNM. Dat scheelt beide organisaties tijd en geld.

Groene jongerenorganisaties kunnen én willen

veel van elkaar leren en profi teren. Dat bleek

tijdens een lenteweekend in april.

Foto: Jeroen Groothuismink

Jong en groen,

apart en toch samen

Zet duurzaam consumeren op de kaart!Op 4 september 2007 is het weer Duurzame Dinsdag.

Dan overhandigen we voor de negende keer het Duur-

zame Koffertje aan vertegenwoordigers van de Tweede

Kamer en het kabinet. Het Duurzame Koffertje wordt

weer gevuld met initiatieven, wensen en statements

door burgers en organisaties. Alle initiatieven rondom

het thema Duurzaam consumeren zijn van harte

welkom. Zo zetten we samen duurzaam consumeren

op de kaart!

Duurzaam consumeren gaat over consumeren en pro-

duceren zonder dat het milieu daar ernstige schade

van ondervindt en zonder dat mensen eronder lijden.

Daaronder vallen productie, inkoop, voeding, materi-

aalgebruik, vrije tijd, kleding, energie, ondernemen,

sparen en beleggen.

U kunt tot 24 augustus een initiatief indienen op

www.duurzamedinsdag.nl. Houd deze site in de gaten

voor het laatste nieuws.

Uit het veldBerichten uit IVN, natuur, leef-omgeving, educatie en communicatie -landelijk

Ommetje ‘Poelpolder’ wint landelijke hoofdprijsMet hun Ommetje ‘Poelpolder’ hebben Geeke van Doornen en Maaike Breuren de hoofdprijs

van de landelijke Ommetjesprijsvraag van Landschapsbeheer Nederland gewonnen. De win-

naars kunnen met het prijzengeld van € 30.000,- hun ommetjesidee rond Lisse realiseren. Het

ommetje Poelpolder loopt straks over de slingerende dijk rond de Poelpolder bij Lisse, één van

de eerste droogmakerijen (1622) in Zuid-Holland. Ondanks de verstedelijking is deze polder

vrij gaaf bewaard gebleven. Het winnende ommetje sprak de jury aan omdat het op schitteren-

de wijze laat zien hoe je in een verstedelijkte omgeving met eenvoudige ingrepen een ommetje

kunt realiseren.

Met de Ommetjesprijsvraag wil Landschapsbeheer Nederland mensen inspireren tot het

bedenken en realiseren van kleine wandelingen ‘dicht bij huis’. Door ruilverkaveling, dorps- en

stadsuitbreiding en de aanleg van infrastructuur zijn veel historische voetpaden zoals kerken-

en jaagpaden verdwenen uit het landelijk gebied. De prijsvraag biedt de mogelijkheid om weer

het ‘rondje rond het dorp’ te maken zodat wandelaars het buitengevoel dichtbij huis kunnen

beleven. Er werden 461 ideeën ingestuurd.

Leerlijn en les-materiaal klimaat en duurzame energie Klimaat en energie zijn

actuele onderwerpen die

ook binnen het onderwijs

aandacht verdienen.

Leerkrachten en natuur-

en milieueducatieve

centra kunnen hiervoor

nu ook gebruik maken

van de leerlijn ‘klimaat

en duurzame energie’.

Deze is te raadplegen op

de website www.leerlijn.

info/klimaatenergie. Hier

is ook een database te

vinden met ondermeer de

beschikbare (landelijke)

lesprogramma’s en les-

pakketten voor basis- en

voortgezet onderwijs op

het gebied van klimaat en

duurzame energie.

Meer informatie: SME Advies, Judith Harrewijn, harrewijn@sme.nl en IVN Kenniscentrum, Leontien Kuip, l.kuip@ivn.nl, tel. (020) 5308867.

Week van de smaakTijdens de Week van de Smaak, van

24 tot en met 30 september 2007,

wordt overal in het land aandacht

besteed aan pure smaak en eerlijke

voeding. Honderden restaurants,

producenten, natuurvoedingswin-

kels, supermarkten en boerderijen

doen mee.

Op www.weekvandesmaak.nl is

ondermeer via een webcam te

zien hoe een appel groeit. Andere

aanraders zijn de verkiezing van de

Helden van de Smaak en het project

‘Boer zoekt Mond’, waarbij basis-

scholieren een gastles krijgen van

een boer of tuinder.

De Week van de Smaak biedt ruimte

voor initiatieven uit het hele land. In

de Week van de Smaak draait alles

om smaak en om vijf kernwaarden:

Ambachtelijk, Seizoensgebon-

den, Diervriendelijk, Natuurzuiver

(zonder additieven) en Vermelding

herkomst. Iedereen is van harte

welkom om een bijdrage te leveren.

Tot 1 juli kunt u activiteiten, proe-

verijen of speciale menu’s via de

website aanmelden. Hier vindt u

ook de kalender met activiteiten.

Informatie: www.weekvandesmaak.nl

20

21

Veertig organisaties zetten zich in voor beter klimaat Op 18 april vond op het Museumplein in Amsterdam de start van de actie

HIER Nederland Klimaatneutraal plaats. Er werd een veertig meter lange

banier onthuld, waarbij veertig organisaties, zoals het Prins Claus Fonds,

Vogelbescherming Nederland, Milieudefensie, Unicef en IVN tegelijkertijd

tekenden voor

een nationale

oproep en hun

eigen betrok-

kenheid om

hun C02-uit-

stoot terug te

dringen. Veer-

tig directeuren

van veertig

instanties

zetten hun

handtekening

op de banier.

Consumptie biologische voeding gestegen De consumentenbestedingen voor biologische voedingsmiddelen zijn vorig jaar met 9

procent gestegen tot € 460,3 miljoen. Vooral dagverse biologische zuivel, exclusief kaas

en boter, doet het goed bij de consument. Het marktaandeel vlees steeg naar 2,3 procent

en brood met 14 procent.

Consumenten besteedden in 2006 in totaal € 24,6 miljard aan voedingsmiddelen: een

stijging van 3 procent. Daarmee bedraagt het biologische aandeel 1,9 procent. In 2005

scoorden Zwitserland met 4,5 procent en Duitsland met 3 procent beter, maar Nederland

bleef in dat jaar landen als Italië (1,6 procent), het Verenigd Koninkrijk (1,3 procent) en

Frankrijk (1,1 procent) voor.

De stijgende cijfers hebben nog geen gevolgen gehad voor de omvang van de biologische

land- en tuinbouw in Nederland. De verwachting is dat de groei aanhoudt en dat er dit jaar

weer nieuwe omschakelaars bij komen.

Tien aanbevelingen voor natuur-en milieubeleid’Samen sterk voor een groen en duurzaam

Nederland’. Onder die titel kreeg minister Cramer

van VROM op 3 april tijdens een discussiebijeen-

komst tien aanbevelingen voor natuur- en mi-

lieubeleid. De aanbevelingen, met een focus op

ecosystemen en biodiversiteit, zijn een initiatief

van de Nederlandse afdeling van IUCN The World

Conservation Union (IUCN NL). Het initiatief

wordt gedragen door de niet-gouvernementele

IUCN-lidorganisaties in Nederland, waaronder

het IVN. Ook input uit het bedrijfsleven is ver-

werkt. De tien aanbevelingen vormen een goede

basis voor een verdere dialoog tussen overheid,

maatschappelijke organisaties en bedrijfsleven

over de voor natuur- en milieubeleid belangrijke

thema’s. De adviezen zijn een antwoord op een

aantal wetenschappelijke studies die duidelijk

maken dat de gezondheid van de mondiale

ecosystemen ernstig achteruit gaat. Zo toont het

Millennium Ecosystem Assessment, uitgevoerd

door 1300 wetenschappers in opdracht van de

Verenigde Naties, aan dat het steeds slechter

gaat met de belangrijke ecosystemen op onze

planeet.

Certifi caten voor screeners KwaliteitsmeterDe eerste tien mensen uit het natuur-

en milieueducatieve veld zijn onlangs

gecertifi ceerd tot screener Kwaliteits-

meter voor het primair onderwijs.

Ze ontvingen tijdens een feestelijke

bijeenkomst op 18 april hun certifi caat

uit handen van Roel van Raaij van het

ministerie van LNV. Afgelopen najaar

werden deze screeners opgeleid. De

Kwaliteitsmeter meet de kwaliteit van

educatieve materialen en diensten en

brengt samenhang in het aanbod van

producten van deelnemers. Gescreend

lesmateriaal kan worden opgeno-

men in de database. Leden van de

Kwaliteitsmeter kunnen bovendien

voor een klein bedrag lesmaterialen

overnemen.

Voor aanmelding en inzien van de database zie: www.podiumonline.nl/kwaliteitsmeterInformatie: Jeanne Hup, IVN Neder-land, e-mail: j.hup@ivn.nl, tel. (020) 6228115.

DUURZAMEvacaturebank

Op zoek naar duurzaam werk?

Er is nu een vacaturebank die werkgevers en

werkzoekenden in de duurzame sector bij elkaar

brengt. Je vindt er vacatures in o.a. de volgende

sectoren: duurzaam bouwen en wonen, duurzame

energie, eco toerisme, fair trade, goede doelen,

mens en maatschappij, milieu, MVO bedrijven,

natuurvoedingsbranche, non-profit en vrije scholen.

voor informatie:www.duurzamevacaturebank.nl

- werken aan een duurzame samenleving -

Meer info en bestellen op vroegevogels.vara.nl

DE 100 MOOISTE FOTO’S VAN

VROEGE VOGELS-LUISTERAARSgebundeld in

het boek ‘Natuur in Beeld 2006’

(advertenties)

22

Reizende klimaattentoonstelling De temperatuurstijging wordt in ons land vooral als posi-

tief ervaren, maar is dat terecht? In een reizende tentoon-

stelling, georganiseerd door IVN, komen deze en andere

vragen over het klimaat op een interactieve manier aan

bod. Twee identieke tentoonstellingen over het verande-

rende klimaat gaan tegelijkertijd het hele land door.

Op een speelse en informatieve manier maken kinderen

èn volwassenen kennis met de gevolgen van klimaatver-

andering in Nederland. Bezoekers worden uitgedaagd

om na te denken over wat de opwarming van de aarde

betekent voor de wereld en voor henzelf. Er worden ant-

woorden gezocht op belangrijke vragen, zoals: ‘Moeten

we voorbereidingen treffen op extreem weer?’ of ‘Wat zijn

de gevolgen voor natuur, landschap en milieu in mijn

directe omgeving?’

De rondreizende tentoonstelling is geschikt voor kinderen vanaf 12 jaar en is gratis te bezoeken. Kijk voor data en locaties op www.ivn.nl/klimaat

Live Earth 7-7-7 De drie zevens staan voor de datum waarop Live Earth

plaatsvindt, 7 juli 2007. Op verschillende continenten

worden zeven concerten georganiseerd om betrokken-

heid te creëren bij het wereldwijd veranderende klimaat.

De voormalige Amerikaanse vice-president Al Gore, één

van de organisatoren van het evenement, verwacht dat

Live Earth een ‘miljardenpubliek’ zal trekken. “We hopen

dat Live Earth een wereldwijde campagne op gang trekt

om mensen de middelen aan te reiken om de klimaat-

crisis op te lossen”, aldus Gore. “De opbrengst van Live

Earth gaat naar organisaties als Alliance for Climate

Protection, de Climate Group en Stop Climate Chaos”.

Ook wordt een groen voorbeeld gegeven aan andere

muziekevenementen door bijvoorbeeld het gebruik van

eco-vriendelijke elektriciteit.

Kijk voor meer informatie op liveearth.org

Vervolg Uit het veld - landelijk

‘Waarom moet toch alles in geld worden

uitgedrukt?’ Wie zich bezighoudt met na-

tuur en economie krijgt deze vraag nogal

eens voorgeschoteld. Daarachter gaat

een hele wereld aan gedachten schuil.

Niet de minst belangrijke is het idee

dat de natuurbescherming een van de

weinige terreinen is waar de vuige markt

haar intrede nog niet heeft gedaan. En

dat bij de natuurbescherming gelukkig de

nadruk nog ligt op puurheid, schoonheid,

ongeschondenheid. Er is als het ware

sprake van een soort economische maag-

delijkheid. Kennelijk mag je de waarde

van de natuur niet in geld uitdrukken, zeg

ik dan altijd. Het kromme is echter dat

de natuurbescherming de schade aan de

natuur – bijvoorbeeld als gevolg van ver-

droging, verzuring en klimaatverandering –

al jaren wél in geld uitdrukt (en niet in

madeliefjes). Schade die in de miljarden

loopt. Maar iets kan alleen maar schade

opleveren als het geld waard is. Toch?

Verdienen aan natuurMijn werkzaamheden bestaan niet uit het

in geld uitdrukken van bomen, stranden

en rietkragen. Ik heb de afgelopen jaren

vooral laten zien dat bedrijven en overhe-

den in en rond natuurgebieden veel geld

verdienen. Het probleem is dat zij aan

die natuurgebieden niet meebetalen. Dat

wisten we natuurlijk al lang, maar vooral

de rol van de overheid hierbij is interes-

sant. Natuurbeschermers leggen immers

al sinds de jaren zestig hun vertrouwen in

handen van de overheid. Dáár moet het

geld vandaan komen.

Scheve verhoudingNu heeft het Milieu- en Natuurplanbu-

reau vastgesteld dat 0,2 procent van de

rijksbegroting wordt vrijgemaakt voor

natuurbescherming. Onderzoeken in

verschillende regio’s van Triple E laten

duidelijk zien dat de geldstromen die

zijn te herleiden tot de natuur in de

vele miljarden lopen. Dat houdt in dat

sprake is van een zeer scheve verhouding

tussen de geïnvesteerde middelen en

baten. Deze scheefheid kan men moreel

verwerpen, maar veel belangrijker is de

economische insteek. Wie dit vraagstuk

De BV Nederland ziet natuur als wingewest

De stelling van Amsterdam

Neemt u zelf ook stelling en heeft u een uitgesproken mening over een onderwerp dat een

relatie heeft met natuur, milieu en educatie, stuur deze dan in maximaal 400 worden naar:

mensennatuur@ivn.nl

De hier ingenomen stelling geeft uitsluitend de mening weer van de auteur, niet van de

redactie of het IVN.

23

door een economische bril bekijkt, kan

namelijk niet anders dan constateren dan

dat wij als samenleving ons geld wat de

natuur betreft niet evenwichtig herinves-

teren waar het wordt verdiend. Dat houdt

op de lange termijn in dat de BV Neder-

land de natuur ziet als een wingewest.

Doordat we in de natuur niet investeren

neemt onze welvaart af. Want die is juist

gebaat bij hoogwaardige natuur, zoals uit

onze bestedingen blijkt, en vereist dus

meer geld.

Daarom ben ik sinds enige tijd een adept

van Margaret Thatcher. ‘I want my money

back.’

Tom Bade, directeur Kenniscentrum Triple E

Reageren op deze stelling? Ga naar www.ivn.nl/forum

Foto: René Ros, Stelling van Amsterdam

24

Agenda

Dinosaurs Alive!In het Haagse IMAX-fi lmtheater

Omniversum draait de grootbeeld-

fi lm Dinosaurs Alive! In deze unieke

productie komen de prehistorische

giganten door de modernste ani-

matietechnieken op spectaculaire

wijze tot leven.

President Kennedylaan 5, Den Haag.

www.omniversum.nl

1001 soortendag2 juniPer natuurgebied gaan soortendes-

kundigen en recreanten op pad om

zoveel mogelijk soorten te vinden.

Aan deze dag doen veel nationale

parken mee, omdat zij gezamenlijk

aandacht gaan besteden aan het

thema biodiversiteit.

www.bezoekerscentra.info

Kom kijken en proeven op de biologische boerderij23 en 24 juni Ruim tweehonderd biologische

boeren en tuinders in het hele land

stellen hun deuren open voor het

publiek. Iedereen is welkom om

een kijkje te komen nemen op het

biologische boerenerf. Biologica

organiseert de Open Dagen voor

de tiende keer. Met rondleidingen,

proeverijen, kinderactiviteiten en

fi etstochten kunt u op een leuke

manier kennismaken met de biolo-

gische landbouw en voeding.

www.biologica.nl/opendagen

Juni = dierentuinmaand!juni De vijftien dierentuinen aangesloten bij de Neder-

landse Vereniging van Dierentuinen (NVD) hebben

in juni wat te vieren. De NVD-dierentuinen werken

namelijk al veertig jaar samen, bijvoorbeeld op

het gebied van dierenwelzijn, natuurbehoud en

educatie. De hele maand zijn er extra activiteiten en

kinderen kunnen meedoen aan de wedstrijd ‘Wordt

dierentuin-kinderDIEREKTEUR!!’

www.dierentuinmaand.nl.

“Het klimaat verandert. Heb je het al gemerkt?”Tot en met eind december 2008Reizende tentoonstelling over klimaatverandering.

Op deze interactieve en speelse tentoonstelling

kan iedereen ervaren wat er aan de hand is met het

klimaat. Te zien bij ondermeer bezoekerscentra,

NME-centra en gemeentehuizen.

www.ivn.nl/klimaat

Streekfestival Het Groene Woud1 juliOnder de noemer ‘Brabants grootste tuin op ’t

zuiden’ wordt op zondag 1 juli het derde Streekfes-

tival van Het Groene Woud gehouden op Landgoed

Velder in Liempde. Op het sfeervol ingerichte

evenemententerrein zijn zo’n 150 stands te vinden,

gerangschikt op thema’s als kunst, natuur, recreatie

landbouw en culinair.

Zomerexcursie:Zomeravondwandeling in het Ommedijkse BosZin in een zomeravondwandeling en een mooi natuurverhaal? Op 21 juni, de langste dag van het jaar, kunt u op pad in het Ommedijkse Bos met IVN Leiden. Het bos ligt op de grens van Wassenaar en Leiden, te midden van uitgestrekte weidevelden, afgelegen en niet toeganke-lijk voor publiek. Ooit voorzag het boeren en vissers van hout. Een werkgroep van IVN Leiden toverde dit verwaarloosde natuur- en cultuurhistorische erfgoed om tot een gevarieerd natuurgebied dat de duinen en het Hollandse Plassengebied verbindt. Ontdek al wandelend de overdaad op de rijke bodem van het oude stroomgebied van de Rijn, op de rand van de oude strandwallen. En luister ter afsluiting bij ondergaande zon naar een mooi natuurverhaal, met zingende weide- en bosvogels op de achtergrond. Gewoon genieten.

Datum: Donderdag 21 juni, start 20.00 uur tot zonsondergang (eerder vertrekken mag).Startplaats: Boerderij Nellestein, Maaldrift 6, WassenaarInformatie: www.ivn.nl/leiden, kijk onder ‘activiteiten’ bij het ‘Ommedijkse Bos’.

Voor meer zomerexcursies en vele andere activiteiten van IVN-afdelingen zie www.ivn.nl, ook voor links naar afdelings-sites. Veel informatie van en voor natuur- en milieueducatieve centra zijn te vinden op en via www.podiumonline.nl

25

> FLEVOLAND

Linnaeusjaar 2007 De stad Harderwijk staat het hele jaar nog in het teken van Linnaeus. Het

300e geboortejaar van deze beroemde Zweedse arts en plantkundige wordt

wereldwijd herdacht. Linnaeus kwam in 1735 naar de toenmalige Gelderse

Universiteit in Harderwijk om zijn wetenschappelijke titel te behalen.

www.linnaeusjaarharderwijk.nl

> ZUID HOLLAND

Duurzame Dinsdag4 september Den Haag

Op Duurzame Dinsdag krijgt het kabinet weer het

Duurzame Koffertje aangeboden. Het Koffertje

bevat wensen en initiatieven uit alle hoeken van

de samenleving. Onder het motto ‘Zet duurzaam

consumeren op de kaart!’ kan

iedereen op duurzaam con-

sumeren gerichte initiatieven

aanmelden via

www.duurzamedinsdag.nl

Vier natuurvisiesTot en met 26 augustus Expositie van aan de natuur gerelateerd werk. Een

verrassend geheel van vier natuurvisies.

Natuurmuseum Rotterdam, Westzeedijk 345, Rot-terdam, www.nmr.nl

Bomen over bijenTot en met 31 december Tentoonstelling over het ‘bomen’: praten over bijen

en de relatie tussen bomen en bijen in het voor de

mens en dier zo belangrijke ecosysteem.

Boomkwekerijmuseum, Reijerskoop 54, Boskoop.www.boomkwekerijmuseum.nl

> OVERIJSSEL

Kriebelende kruipersTot en met eind juni Fotografen Wim van Egmond en Jan Parmentier

tonen niet alleen de schoonheid van een aantal

soorten maar laten ook de lastpakken zien, zoals

de teek. Er zijn ook levende kriebelende kruipers.

Natura Docet, Oldenzaalsestraat 39, Denekampwww.naturadocet.nl

> NOORD-HOLLAND

‘Grote visie, weinig ruimte’ 21 juni Een interactief en informatief festival over ruimte en

de toekomst van Nederland. Voor betrokken profes-

sionals en nieuwsgierige denkers en doeners van

8 tot 88 jaar. Klimaatverandering, energie, water

en mensen zorgen voor spanning in de ruimte. Hoe

gaat Nederland duurzaam de toekomst in?

NDSM-werf Amsterdam, www.midzomern8.nl

‘Vlinders in de duinen’ Tot en met 27 juni De ontdektentoonstelling geeft een echt lentege-

voel. Welke vlinders leven in de duinen van Natio-

naal Park Zuid-Kennemerland? De tentoonstelling is

boeiend voor het hele gezin.

Duincentrum De Zandwaaier, www.npzk.nl

> NOORD-BRABANT

Open Dag en Kempische Na-tuurmarktZondag 24 juni Een groot aantal milieuvriendelijke

bedrijven en verenigingen op het

gebied van gezond en natuurlijk leven

presenteren zich. De Natuurtuin is in al

zijn pracht te bewonderen en de hele

dag geven deskundige gidsen van IVN,

Velt en de Bijenhoudersvereniging

rondleidingen.

Natuurtuin ’t Loo, Terlostraat 4, Bergeijk, tel. (0497) 575207www.natuurtuin.org

Uit de natuur gemaakt Tot en met maart 2008 Deze tentoonstelling bestaat uit een

bijzondere verzameling gebruiksvoor-

werpen van bouwkundige Wim van

Oijen (1950). Verder te zien: prachtige

uitheemse dieren. Jonge bezoekers

kunnen deelnemen aan opdrachten

via spannende speurtochten en com-

puterspelletjes.

Natuurmuseum Brabant, Spoorlaan 434, Tilburgwww.natuurmuseumbrabant.nl

> GELDERLAND

Tentoonstelling ‘Bij Nacht En Ontij’Tot en met 2 september De expositie toont alle in Nederland

broedende soorten uilen, maar

ook soorten die elders in Europa

voorkomen.

Natuurmuseum Nijmegen, Gerard Noodstraat 121, Nijmegenwww.natuurmuseum.nl

> GRONINGEN

Dino’s en Draken De tentoonstelling besteedt aan-

dacht aan de verklaring van fossie-

len door mensen van verschillende

tijden en culturen. Geïllustreerd met

vele verhalen, mythen en legenden.

Natuurmuseum Groningen, Praedi-niussingel 59www.natuurmuseumgroningen.nl

> UTRECHT

Themamaanden ‘Water in Overvloed’Tot en met 1 augustus Nederland strijdt al jaren tegen

het water. Rijkswaterstaat houdt

zich hiermee op veel gebieden

bezig. Deze themaperiode in het

Mobilion zijn er allerlei leuke

waterevenementen voor jong en

oud.

Mobilion, Groenewoudsedijk 2a, Utrechtwww.rijkswaterstaat.nl/mobilion

Prijzen incl. BTW en BPM, excl. kosten rijklaar maken, de verplichte verwijderingsbijdrage en registratiekosten. Druk- en/of zetfouten en prijs- en/of specificatiewijzigingen voorbehouden. SE&O. Afgebeelde accessoires kunnen optioneel zijn.Brandstofverbruik (gecombineerd, volgens 1999/100/EG en 80/1268/EEC) en CO2-uitstoot: 4,6 liter/100km - 109 g/km (Cuore) tot 7,5 liter/100km - 176 g/km (Materia 4WD).

Bel Daihatsu Holland voor de dichtstbijzijnde dealer: 0347-750 500 of kijk op www.daihatsu.nlRIJ ZUINIG, RIJ DAIHATSU

Met een Daihatsu rijdt u schoon en zuinig.Immers, op de aanbevelingslijsten van de ANWB,Wereld Natuur Fonds en Stichting Natuur en Milieustaat de Daihatsu Cuore gedeeld nr. 1 (categorieMini Benzine) en de Sirion nr. 2 (KleineMiddenklassers Benzine). Daarnaast is deMateria (volgens AutoWeek nr. 1, 2007) – wanneeralle daadwerkelijke productiemiddelen wordenmeegerekend – zelfs de schoonste auto ter wereld!

Maar Daihatsu gaat nog verder. Want bij elke verkochte nieuwe Daihatsu wordt het eerste jaarin samenwerking met Trees for Travel de CO2-uitstoot van uw auto gecompenseerd doorhet aanplanten van nieuwe bomen. Het eersteautomerk dat dit realiseert.

Kortom, met uw keuze voor een Daihatsu doet unaast uzelf ook ons milieu een plezier.

MET DAIHATSU RIJDT U KLIMAATNEUTRAAL

v.a. € 9.999,-1:20 km / CO2: 118 g/km

v.a. €6.999,-1:21,7 km / CO2: 109 g/km

v.a. € 15.499,-

NIEUW

(advertentie)

1000 Wonderen van de NatuurHardcover, The Reader’s Digest, 2007,

ISBN10: 9064077835, ISBN13: 978-90-

64077-83-8, Prijs: € 39,90.

De meeste mensen hebben wel gehoord van de zeven wereldwonderen, al zijn er maar weinig die ze kunnen opnoemen. De wereld kent echter ook heel andere wonderen, die niet het werk zijn van de mens, maar van natuurkrachten. Meer

dan 4 miljard jaar geleden schiepen deze

krachten onze planeet en later ook zijn

kostbare overvloed van levende orga-

nismen. Het resultaat is een verbazing-

wekkende verscheidenheid aan natuur-

wonderen,

waarvan de

geleerden

sommige

volledig

hebben

doorgrond

terwijl ze

andere nog

maar net

beginnen te

begrijpen.

In vroeger

tijden

verklaarde de mens natuurwonderen

aan de hand van mythen en legenden.

Dankzij de wetenschap weten we nu veel

meer over de werking van de natuur.

Dit nieuwe boek van Reader’s Digest

beschrijft duizend natuurwonderen.

Gesignaleerd Door Margot van den Akker, IVN Kenniscentrum

VogelgriepVegter, C, Van Tricht uitgeverij, 2007, 140 pagina’s, te bestellen

via www.vantricht.nl, ISBN: 978-90-77822-16-6, Prijs: € 9,90.

Vogelgriep is een titel in de Troef-reeks ‘Makkelijk Lezenboe-ken’. Kiest u voor een abonnement op de Troef-reeks dan krijgt u 20 procent korting op alle titels. Kijk voor de voorwaarden op www.vantricht.nl.De auteur is directeur van een basisschool. Hij schreef al 23

jeugdboeken en won enkele prijzen. Dirk van der Maat zorgde

voor prachtige illustraties. Voor kinderen vanaf 10-12 jaar,

taalniveau AVI 6.

Dorrestijns VogelgidsDorrestijn, H., Hardcover, 272 Pagina’s, Nijgh & Van Ditmar,

2007, ISBN10: 9038814518, ISBN13: 978-90-38814-51-3

Dorrestijns vogelgids is het boek van een bekeerling. Op zijn eigen sardonische wijze schrijft Dorrestijn over zijn ontmoetingen in Nederland en in den vreemde met een nieuw type mens: de vogelaar. In passende kledij en immer

goed geluimd tuurt hij de bossen en de vennen af naar

zelden geziene vogelsoorten als de Cirlgors en de Grote

Trap. Elke nieuwe ontdekking brengt orgastische vreugde

teweeg; niet voor niets spreekt Dorrestijn over de ornitho-

logie als plaatsvervangende seksualiteit. Natuurlijk is Dor-

restijns vogelgids ook een autobiografi sch boek: “Want ik

ben zelf een soort zangvogel. Met meer cd’s op mijn naam

dan zelfs de nachtegaal.” (Zie ook pagina 7.)

De insecten in mijn tuinChanut E., Hardcover, NBD/Biblion, 2007, ISBN

978-90-59540-38-5, Prijs: € 9,95.

In dit boekje komen zes insecten aan bod: het lieveheersbeestje, de mier, de bij, de vlinder, de sprinkhaan en de mug. Elk dier wordt besproken op aan twee zijden openslaande bladzijden, zodat er vier bladspiegels naast elkaar open liggen. Hierop

is in het groot het insect afgebeeld met nog eens

extra detailfoto’s. De begeleidende tekst vertelt wat

over de bouw, de leefwijze, voortplanting en het

voedsel. Verder

staan doe-onder-

werpen beschre-

ven, zoals zelf

iets knutselen, je

beschermen tegen

muggen of een

mierenkijkdoos

maken. Het geheel

ziet er aantrek-

kelijk uit en is ge-

schikt als prenten-

boek voor peuters

en kleuters, om voor te lezen aan 5-/6-jarigen of

als informatiemiddel voor 7-/8-jarigen. Dit deel

verscheen in de serie ‘Krik-Krak opent je wereld’,

waarin nu in totaal acht delen zijn verschenen.

Biological GlobalisationBio-invasions and their impacts on

nature, the economy and public

health

Weijden, W., van der, Leewis, R.,

Bol, P., 224 pagina’s, KNNV Uitgeve-

rij, ISBN: 978-90-5011-243-7, Prijs:

€ 49,95 Via internet te bestellen:

www.knnvuitgeverij.nl

Niet alleen mensen, maar ook die-ren, planten en micro-organismen verspreiden zich in steeds groter tempo over de wereld. Het veran-derend klimaat en het toenemend (handels-)verkeer zijn hiervoor verantwoordelijk. De auteurs van Bi-

ological globalisation vestigen met

dit boek de aandacht op dit intrige-

rende verschijnsel, de oorzaken, de

gevolgen en de mogelijkheden om

het onder controle te krijgen.

27

2828

JubileaIVN Sittard 35 jaarDit jaar bestaat de IVN-afdeling Sittard 35

jaar. Een jubileumprogramma wordt nog

uitgewerkt.

IVN Eelde-Paterswolde 60 jaarDe openingsbijeenkomst op 21 april was

het startschot voor een reeks activiteiten

ter gelegenheid van het jubileumjaar van

de afdeling.

IVN Valkenswaard 40 jaarDe afdeling viert het jubileum nog tot en

met november met een afwisselend pro-

gramma dat bol staat van de activiteiten.

NatuurgidsencursusGooi e.o.René Akkies, Kees van den Berg, Lubbert

Eendhuizen, Kirsten Fakkeldij, Fransis

Hosman, Maria Jansen, Ingrid Lotgerink

Bruinenberg, Linda Lustig, Annemarie

Moorman, Boris van Oirschot, Anne-

mieke Rebel, Andrea Rietbergen, Lisette

Thomassen, Marie Josée Leloup, Wim

Timmers, Dennnis de Vré, André Wieg-

mans, Paul Worm.

Groenlo-Eibergen-NeedeEric Bergsma, Gertrude Bomer-van der

Mheen, Ruud van den Boom, Ronald

Boomkamp, Paula Bouma-van der Tho-

len, Henriette ter Braak, Annet Eertink,

Simon Goede, Gabine Hartemink, Anke

Hollink, Marian Jagers-Dikmans, Jan van

der Linden, Gerda Lode-Nijhof, Monique

Molendijk, Gerrit Meutstege, Erika Ordel-

man, Harry Overkamp, Lydia Pauw, Gery

Tankink, Dianne Uenk-Luiten, Rolf Ver-

meij, Janine Vermeij, Hanneke Ziggers.

Jubilea / Geslaagden Duurzaam Consumeren Op De KaartIn Vlaanderen zijn collega-organisaties actief met een verbreding van het vertrouwde begrip natuur- en milieueducatie (NME) naar EDO, Educatie voor Duurzame Ontwikkeling*). Die verbreding valt ook in Nederland te bespeuren en biedt veel perspectief voor natuur- en milieueducatie, zowel binnen- als buitenschools. IVN’ers zijn vanouds ook begaan met een breder scala aan duurzame thema’s. Dat merk je in de verschillende gidsencursussen, bij excursies en bij activiteiten van consulentschappen. En in het voortgezet onderwijs presenteert IVN actuele duurzaamheidsthema’s op een eigentijdse manier, in samenwerking met overheden, bedrijven en andere organisaties; zie www.scholenvoorduurzaamheid.nl. Duurzame Dinsdag 2007, gecoördineerd door het IVN, heeft als thema: duur-zaam consumeren. Daarbij kun je denken aan de maaltijden bij WoesteLand-activiteiten (een aanrader!), biologische schoolmelk of aan een bepaalde manier van leven, die veel IVN’ers bewust of onbewust voorstaan. Want duurzaam consumeren betekent niets meer of minder dan bij je aankopen rekening houden met de manier waarop producten tot stand zijn gekomen. IVN roept individuele leden, afdelingen en alle relaties graag op om initia-tieven, ideeën en stellingen ter bevordering van duurzaam consumeren in te dienen op www.duurzamedinsdag.nl. Alles wordt gebundeld in het Duurzame Koffertje, en op de eerste dinsdag van september aangeboden aan kabinet en parlement. Minister-president Balkenende reageerde enthousiast op de oogst van vorig jaar: “Door het organiseren van Duurzame Dinsdag wordt burgers, organisaties en startende ondernemingen een podium geboden om zich te presenteren en te laten zien hoe zij met duurzaamheid bezig zijn. Duurzame Dinsdag kenmerkt zich door de grote verscheidenheid aan initiatieven.” Dus, lezers: benut dit podium! Wie weet realiseert het kabinet uw wens!Duurzaamheid heeft ook veel van doen met de spraakmakende klimaatveran-deringen en de gevolgen daarvan voor de biodiversiteit. De voorspellingen hieromtrent kunnen je de rillingen over de rug doen lopen. Via de nectar-kroegen werken veel IVN-afdelingen enthousiast mee om de effecten van klimaatverandering op planten en dieren in onze directe omgeving zichtbaar te maken (zie www.ivn.nl/klimaat). Dit is een van de vele projecten in de HIER-klimaatcampagne, die mogelijk is gemaakt door de Nationale Postcodeloterij. Want behalve bedreigingen bieden de klimaatveranderingen de samenleving ook de kans om op het spoor van een duurzame ontwikkeling te komen. Om oog te hebben en te houden voor kansen en kwaliteit van leven van mensen, dieren, planten en de leefomgeving als geheel.

Jurr van Dalen, Algemeen directeur IVN, vandalen@ivn.nl

*) Sleutelthema’s voor EDO zijn: armoedebestrijding, burgerzin, vrede, ethiek, verantwoordelijk-

heid in lokale en globale samenhangen, democratie en bestuur, rechtvaardigheid, veiligheid,

mensenrechten, gezondheid, gendergelijkheid, culturele verscheidenheid, plattelands- en stads-

ontwikkeling, economie, productie- en consumptiepatronen, collectieve verantwoordelijkheid,

milieubescherming, beheer van natuurlijke rijkdommen en biologische en landschapsdiversiteit.

29

Jij bent een kampeerder die houdt van rust,

van natuur en geen gedoe om je heen. Jij kiest

voor natuurlijke kwaliteit. Neem afstand van

alledag, dichtbij huis … met tent, caravan of

camper. Ga eens kamperen met de luxe van eenvoud.

140 Natuurkampeerterreinen in Nederland, fraai gelegen, prima sanitair. Uitgebreid beschreven in Het Groene Boekje 2007

Speciale aanbieding voor leden IVN € 8,- (dus € 1,- korting!)

Meer info op www.natuurkampeerterreinen.nl

Naam

Voorletters dhr / mevr.

Adres

Geboortedatum

Postcode

Woonplaat

Bank/girorekening

Handtekening

Bestellen? Stuur de volledig ingevulde bon naar:

> Stichting Natuurkampeerterreinen

> Antwoordnummer 3105

> 3430 VP Nieuwegein

Met het invullen van de bon machtigt u ons het bedrag van uw rekening af te

schrijven en wordt Het Groene Boekje 2007 incl. de Natuurkampeerkaart aan

u toegezonden. Deze actie is geldig t/m 1 juli 2007.

Deze maand komt het derde fotoboek uit in

een fraai vormgegeven vierkante uitvoering.

Elk van de ongeveer 80 foto’s gaat gepaard

met een informatieve tekst over de vogel en

de foto. Het boek bevat ook enkele korte edi-

torials over verschillende benaderingen van

vogelfotografi e. Achterin zijn de biografi eën

opgenomen van de ruim 50 verschillende

deelnemende fotografen. Dit boek is een mo-

nument voor (amateur)vogelfotografen, waar

elke natuur- en vogelliefhebber z’n vingers

bij afl ikt.

www.birdpix.nl is een van de meest bezochte websites gewijd aan wilde vogels in de vrije natuur. Op deze website zijn elke dag tientallen nieuwe foto’s te bewonderen gemaakt door een van de duizenden aangesloten natuurfotografen. De mooiste, ontroerendste en spectaculairste foto’s zijn nu ook in boekvorm verkrijgbaar!

Mens en Natuur-lezers kunnen het boek met € 5,- korting bestellen op: www.birdpix.nl/fotoboek3.phpOnder vermelding van uw lidmaatschaps- of abon-

neenummer en Mens en Natuur.

Buiten gebeurt het!

Deze fraaie houten kast is speciaal ontworpen voor

vlinders. Achter de verticale sleuven bevindt zich

een rustplekje waar vlinders de nacht én de winter

ongestoord door kunnen brengen. Als u hier wat

takjes en twijgjes in doet, voelen de vlinders zich al

helemaal snel thuis!

U kunt de gratis Vivara catalogus aanvragen. Deze

staat boordevolle nuttige informatie en handige

producten om uw tuin nog aantrekkelijker te maken

voor vogels, egels, vlinders en andere tuindieren.

Bel (0478) 517960 om de catalogus kosteloos

thuisgestuurd te krijgen.

Kijk op www.vivara.nl voor ons gehele assortiment.

Lezersaanbiedingen

Birdpix deel III

Vlinderkast met korting

Bestelnummer 0-50040 (afmetingen: 19 x 16,5 x 29 cm)

Prijs: van € 12,99 voor € 9,99(excl. € 3,99 verzend- en administratiekosten)

Wilt u deze vlinderkast bestellen? Stuur dan deze

bon, samen met uw naam en adres naar:

> Vivara

> Postbus 5068

> 5800 GB Venray

30

ADRESSEN IVN>

Mens en NatuurKwartaalmagazine voor leden en relaties van het IVN

58ste jaargang - nummer 2

Zomer 2007

Postbus 20123

1000 HC Amsterdam

e-mail: mensennatuur@ivn.nl

www.ivn.nl/mensennatuur

Redactie:

Michiel de Wit (hoofdredacteur), Zefea Samson (redacteur),

Annemieke Lenssinck (eindredactie), Caroline Dekker, Die-

derik van Grieken, Ria van Griethuizen, Lieke Muyris-Meijer,

Tineke Velthorst

Correspondenten:

Frits Colnot, Marcel Donks, Arthur Hilgersom, Ineke Noordhoff

Medewerkers aan dit nummer:

Johan Nebbeling, Marieke van Geel

Vaste medewerkers:

Rob van de Bor, Margot van den Akker

Ontwerp en vormgeving:

En-i, Nijmegen

Druk:

Hollandia - De Volharding, Amsterdam

Advertenties:

All-Round Media Services, Haarlem,

tel. (023) 5245336, e-mail: amedia@xs4all.nl

IVN is lid van de World Conservation Union IUCN en de Ver-

eniging NOV (Nederlandse Organisaties Vrijwilligerswerk).

De PostcodeLoterij steunt het IVN.

COLOFON <IVN NederlandPostbus 20123, 1000 HC Amsterdam

tel. (020) 6228115

e-mail: ivn@ivn.nl

www.ivn.nl

IVN Ledenservice Bereikbaar van maandag t/m donderdag,

tussen 9.00 en 16.00 uur.

tel. (020) 5308860

e-mail: ledenservice@ivn.nl

IVN Consulentschap Drenthe Postbus 125, 9400 AC Assen

tel. (0592) 371740

e-mail: consulentschap.drenthe@ivn.nl

www.ivn.nl/drenthe

IVN Consulentschap Groningen Postbus 1020, 9701 BA Groningen

tel. (050) 3135933

e-mail: consulentschap.groningen@ivn.nl

www.ivn.nl/groningen

IVN Consulentschap Fryslân Postbus 538, 8901 BH Leeuwarden

tel. (058) 2890463

e-mail: consulentschap.fryslan@ivn.nl

www.ivn.nl/fryslan

IVN Consulentschap Utrecht Oostbroek, Bunnikseweg 39, 3732 HV De Bilt

tel. (030) 2210599

e-mail: consulentschap.utrecht@ivn.nl

www.ivn.nl/utrecht

IVN Consulentschap FlevolandBotter 11-37, 8232 JN Lelystad

tel. (0320) 258980

e-mail: consulentschap.fl evoland@ivn.nl

www.ivn.nl/fl evoland

IVN Consulentschap GelderlandJansbuitensingel 13, 6811 AB Arnhem

tel. (026) 3512927

e-mail: consulentschap.gelderland@ivn.nl

www.ivn.nl/gelderland

IVN Consulentschap Noord-HollandDorpsstraat 65, 1901 EJ Castricum

tel. (0251) 650783

e-mail: consulentschap.noordholland@ivn.nl

www.ivn.nl/noordholland

IVN Consulentschap Zuid-HollandOchterveltstraat 41 b, 3015 XL, Rotterdam

tel. (010) 4779669

e-mail: consulentschap.zuidholland@ivn.nl

www.ivn.nl/zuidholland

IVN Consulentschap Zeeland Postbus 334, 4460 AS Goes

tel. (0113) 211675

e-mail: consulentschap.zeeland@ivn.nl

www.ivn.nl/zeeland

IVN Consulentschap Brabant Postbus 883, 5280 AW Boxtel

tel. (0411) 614111

e-mail: consulentschap.brabant@ivn.nl

www.ivn.nl/brabant

IVN Consulentschap Limburg Godsweerderstraat 2, 6041 GH Roermond

tel. (0475) 386460

e-mail: consulentschap.limburg@ivn.nl

www.ivn.nl/limburg

Natuur en Milieu Overijssel Stationsweg 3, 8011 CZ Zwolle

tel. (038) 4250960

e-mail: info@natuurmilieu.nl

www.natuurmilieu.nl

Waar begin jij met oplossen van het klimaatprobleem?

(advertentie)

31

Door Diederik van GriekenNatuureducatie voor ouderen: in Zwolle gebeurt het. Jan Westera van IVN Zwolle brengt in ondermeer verzorgingshuis De Havezathe regelmatig de natuur binnen. Hij vertelt de be-woners – gemiddelde leeftijd boven de 80 – enthousiast over de planten, bomen en dieren die hij buiten tegenkomt. Maar hij laat ze ook voelen en ruiken aan de kegels van een spar of eten van bramen. De opdrachten en ander materiaal zijn gebaseerd op herinneringen – geuren, kleuren en foto’s – die de mensen zelf meegemaakt (kunnen) hebben. De materialen roepen vaak associaties op. Jan: “Toen ik een keer foto’s liet zien, vertelde een mevrouw plotseling dat het leek of die op het land achter de IJsselcentrale waren gemaakt. En dat ze daar altijd rondzwierf met een vriendin. Ze dacht er duidelijk met genoegen aan terug, zonder dat ze zich realiseerde hoe lang geleden dat moet zijn geweest. Nou, dan is mijn middag helemaal goed.”Volgens activiteitenbegeleidster Liesbeth Hoekman van De Havezathe slaat deze belevingsgerichte activiteit goed aan bij de bewoners. “Het is misschien moeilijk te zien bij mensen die weinig mondelinge reacties geven. Maar als je er later op terugkomt, blijkt dat ze de middag heel prettig vonden. Ze kijken en genieten van het moment, het geeft ze rust, en het doorbreekt de sleur van de dag een beetje. Je kunt het zien als een zogeheten ‘snoezelactiviteit’.”Naar buiten gaan met de bewoners zou natuurlijk een di-rectere natuurbeleving opleveren. Maar omdat er te weinig vrijwilligers zijn, blijkt dat vrijwel onmogelijk.

Meer informatie? Stuur een mailtje naar IVN-afdeling Zwolle: secretaris@ivnzwolle.nl

Diederik van Grieken is redactielid en correspondent Overijssel.

Bij ons in... Zwolle

Heeft uw werkgroep, afdeling, dienst of centrum ook een opmerkelijk of

succesvol project? Meld het bij mensennatuur@ivn.nl

Foto: Arienne Flipse

U een kans - Zij een kans

De Nationale Postcode Loterij is de

grootste Goede Doelen Loterij van

Nederland. Afgelopen jaar keerde zij

ruim 200 miljoen euro uit aan meer dan

50 organisaties die zich inzetten voor de

bescherming van mens en natuur.

Ook IVN Nederland deelt in de

op brengst van de loterij, dit jaar met

een bijdrage van 1,5 miljoen euro.

Hiermee kan IVN Nederland onder andere

natuur- en milieu-educatieve projecten

en campagnes voortzetten en verder

uitbreiden.

Natuur en milieu een kans, maar u ook.

Want tegenover uw steun staan grote

prijzen. Zoals de PostcodeKanjer van

25 miljoen euro en honderdduizenden

andere prijzen.

Meedoen is eenvoudig, bel 0909-0033 (15cpm) of meld u aan

via internet: www.postcodeloterij.nl

Voor € 8,50 per lot speelt u al mee.

Alvast hartelijk dank voor uw deelname.

Foto: Alfons van Stiphout