Download - Maruz birakma teknigi

Psikolog ilhan BOZKURT

Anksiyete Tedavisinde Maruz Bırakma Terapisi

Maruz Bırakma Terapisinin Kullanılabileceği Temel Ankiyete Bozuklukları:

-Agorafobisiz ve agorafobinin eşlik ettiği Panik Bozukluk-Özgül Fobi-Sosyal Fobi-Obsesif-Kompulsif Bozukluk-Post-Travmatik Stres Bozukluğu-Akut Stres Bozukluğu-Yaygın Anksiyete Bozukluğu-Genel bir tıbbi duruma bağlı veya Madde kullanımına bağlı anksiyete bozukluğunda kullanılabilmektedir.


• Maruz kalma terapisi: danışanları onlarda anksiyete uyandıran durumlara, anksiyeteleri azalma gösterene dek maruz kalmaları için cesaretlendirmeye dayanan bir yüzleştirme terapisidir.


Maruz bırakma, danışanlara anksiyetelerini çağrıştıran durumlarda gösterdikleri bilişsel ve duygusal tepkilerini keşfetme imkanı sunmaktadır.

Danışanlara daha mantıklı ve akılcı düşünmeyi öğretmek yerine dünyaya bakışlarını sınamak için yardımcı olunur.

Panik bozukluğu olup da alışveriş merkezlerinden, metrolardan,trenlerden veya tünellerden korkanlar, korkularının oluştuğu yerlerde bu korkularla yüzleşmeleri sonucunda “tehlikeli” kavramını yeniden değerlendirirler.


• İkinci olarak maruz kalma, korkmaya dair psikolojik ve fizyolojik alışkanlıkları düzenler.Danışanlar genellikle maruz olma sürerken anksiyetelerinde bir azalma olduğunu fizyolojik anksiyete belirtilerinin de bu azalmaya eşlik ettiğini belirtirler.

• Üçüncü olarak maruz kalma, danışana hem yeni oluşmakta olan hem de kalıcı hale gelmiş anksiyetelerle mücadele etmede yeni bir yol sunar.


Maruz bırakma terapisinin özellikleirnden biri: danışanlara sürecin gerekleri söylendiğinde çoğunun bunu korkutucu bularak maruz kalmanın kendileri için imkansız olduğunu düşünmeleridir. Maruz bırakmanın avantaj ve dezavantajları anlatılarak bu yaklaşıma bir şans vermeleri için danışanlar ikna edilmeye çalışılmalıdır.


TEDAVİ AŞAMALARIMaruz bırakma terapisinin en etkin

uygulaması için şu 4 aşamanın sürece dahil edilmesi gerekir:

• 1-Değerlendirme • 2-Terapi için danışanı hazırlama • 3-Yoğun maruz bırakma • 4-Kendini kontrol


• 1-Değerlendirme Aşaması: Değerlendirme aşaması: konsultasyon, DSM

tanısal değerlendirmesi, Tıbbi muayene ve Belirli psikolojik değerlendirmeleri içerir. Bu aşamanın bir amacı danışanın yaşadığı anksiyete bozukluğunun türünü tam olarak saptayabilmek ve maruz bırakma terapisi için gereken bilgiyi sağlayabilmektir.

Buna ek olarak da maruz bırakma terapisinin gerekliliğini kararlaştırmaktır. Bu aşamada güvenilir bir terapötik ilişki kurmaya odaklanılır.Terapist danışanın yaşadığı duruma aşına olduğunu ona hissettirmelidir.


• 2-Terapi için danışanı hazırlama Aşaması

Danışanı hazırlama fazının bir amacı: Danışanla beraber çalışılarak korkuların ortaya çıkışından bugüne kadar olan devam sürecinin açıklamasına dair makul bir model çıkarabilmektir. İkinci amaç: Danışanları bu modelin içeriğini düşünmelerini sağlayacak şekilde cesaretlendirerek gelecekte bu korkuların üstesinden gelmelerinin yolunu açmaktır.


Mümkün olduğunca danışanların hedeflerini oluşturmalarında ve bu hedeflerin planlanmasında aktif olmaları desteklenmelidir.Aktif katılım danışana motivasyon sağlama da anahtar role sahiptir.Yapılacak maruz bırakma uygulamasına hasta bu aşamada bilişsel olarak hazırlanmalıdır.


3-Yoğun maruz bırakma aşaması: Maruz kalma terapisinin basit mantığı,

danışanları onlarda anksiyete uyandıran durumlara, anksiyeteleri azalma gösterene dek maruz kalamaları için cesaretlendirmektir.Panik atak ve agorafobi sorunu olan danışanlar, kontrolü kaybetme, kalp krizi geçirme veya delirme korkuları azalmaya ve sonunda kaybolma noktasına gelinceye kadar korkularıyla aktif olarak yüzleşmeye cesaretlendirilir


(kalabalık alışveriş merkezlerinde alışveriş yapmak, sık sık kalabalık sinemalara gitmek, alışık olunmayan yerlerde yürümek, otobüsle veya metroyla yolculuk yapmak ve kapalı alanlarda kalmak gibi uygulamalar yapılır). Sürekli el yıkama gibi kompulsiyonları olan danışanlara bu ritüellerine izn vermemeleri ve kendilerini mikroplarla temas etmekten korktukları ortamlara sokmaları öğretilmelidir.


• 4-Kendini Kontrol. Tedavinin son aşaması:

Terapiden edinilen kazançları sürekli kılmak için danışanları kendilerinin terapistleri olmaya cesaretlendirmek gerekir.Yoğun aşamada yapmaya başladıkları gibi,korktukları durumlara kendilerini devamlı olarak maruz bırakmaları gerekmektedir.Terapist tarafından yönlendirilen terapiden, kişinin kendi kendine yapacağı terapiye geçiş sağlanmalıdır.


Maruz kalma terapisindeki değişim;

-Direkt yüzleştirme, -Uzamış ve tekrarlı maruz bırakma -Sistematik duyarsızlaştırma -Tepkilerin engellenmesi ile kolaylaşmaktadır. Bunlara değinecek

olursak:


Direkt Yüzleştirme: Danışanlar, anksiyetelerini ortaya çıkartan

durumlarla mümkün olduğunca doğrudan yüzleştirilmelidir. Genellikle danışan korktuğu uyarana gerçek hayat şartlarında maruz bırakılır. Bu şekilde maruz bırakma anksiyete reaksiyonlarının genellikle fizyolojik,davranışsal ve bilişsel öğeler de dahil olmak üzere çok yönlü aktive olmasına neden olur.


Ancak; gök gürültüsü korkusu ya da kan görecek şekilde yaralanma fobisi gibi bazı anksiyete sorunlarında fobik uyaranı doğal çevrede bulmak kolay değildir.Bu durumlarda danışan yapay,hayali veya aslına benzer durumlara maruz bırakılır. (İlgili korkuyu gösteren bir film izleme gibi).


Uzamış ve Tekrarlı Maruz Bırakma: Danışanlar anksiyeteleri belirgin bir şekilde

hafifleyene dek uzun sürelerle korktukları durumlarda kalamalıdırlar. Tekrar tekrar bu durumlarla yüzleşmelidirler.Maruz kalmanın süresi anksiyete semptomlarının nekadar zamanda azalacağına bağlıdır.Maruz kalma seansları aralıklı veya yoğun olarak sürdürülebilir.Aralıklı olduğunda aşağı yukarı haftalık görüşmeler yapılır.Yoğun formda ise günde 8-10 saat olmak üzere 5-12 gün boyunca devam eder.


• Uzamış maruz kalmaya yönelik önemli bir soru danışanların en az korktukları durumlarla başlayıp yavaş yavaş en çok korktuklarına doğru gitmenin (dereceli) mi, yoksa direkt en çok korktukları durumla yüzleşmeleriyle mi(flooding) başlamanın(derecelendirilmiş veya yoğun) daha doğru olduğudur.


Birinci prosedür daha ihtiyatlıdır ve hem danışanlar hem de terapistler tarafından daha fazla kabul görür. Ancak klinik çalışmalar doğrudan en çok korkulan durumla yüzleşmenin daha başarılı olduğunu göstermektedir. Yoğun form beklenen anksiyeteyi minimize eder ve anksiyete semptomlarını spontan olarak toparlar, dolayısıyla da daha çabuk başarı sağlar.


• Derecelendirilmemiş maruz kalma versiyonu yüksek derecede etkindir ancak erken vazgeçişlerle sonuçlanabilir.Danışanın bakış açısına uygun bilişsel müdahaleler bu vaz geçişler önlenebilir.


• Sistematik Duyarsızlaştırma En çok fobilerin tedavisinde kullanılır.İki aşaması

vardır.Önce danışana vucudunu gevşetme ve rahatlatma teknikleri öğretilir.İkinci aşamada korku oluşturan durumların bir listesi yapılır ve en fazla korkulandan en az korkulan duruma göre bu liste sıralamaya konur.Tedavi bireyin en az korktuğu, kaygılandığı durumu hayalinde canlandırıp, bu hayal kafasında canlı iken,kendini gevşetip rahatlamayı başarmasıyla başlar ve listedeki daha korkutucu durumlar sırayla ele alınarak devam eder.Listedeki bütün durumlarda birey gevşemeyi başardığında tedavi amacına ulaşır.


• Bu tekniğin kurucusu Wolpe(1958) ölüm korkusu olan bir hastada şu listeyi elde etmiştir:

• İlk kocasının tabuta konması• Bir ölünün mezara konması• Mezarın kazılmasını görme• Genç birinin kalp hastalığından öldüğü haberini okumak• Mezarlık yakınından geçmek• Bir cenaze alayı görmek• Yaşlı birinin ölümünü gazeteden öğrenmek• Hastaneye gitmek• Hastane görmek• Bir cankurtaran arabası görmek””””””””””””””””””””””””””””””””””””””””””””””””””””””””””””””””””””””””””””””


Obsesif kompulsif bozukluk tanısı olan bir hastanın listesi• Birinin elini yıkamadan bana yiyecek vermesi veya

yiyeceklerime dokunması• Yıkanmayan elle sofraya çatal kaşık konması,çay

kaşıklarının ucundan tutulması.• Kıyafet değiştiridikten sonra ellerin yıkanmaması• Sokakta yere düşen para gibi şeylerin yerden alınması• Yere basılan ayaklarla eve basılması• Ekmeğin gazeteye sarılması( mikroplarını öldürmek için

aldığım her ekmeği mutlaka fırında ısıtıyorum)• Ayakkabılıkta ayakkabıların üstüste konması• Tuvalet terliklerinin ucunun dahi üst üste değmesi• Tuvaletten çıktıktan sonra muslukların yıkanmaması• Lavabo ve tuvaletin eldiven takmadan yıkanması• Yere düşen tuvalet fırçasının çıplak elle tutulması sonra su

kabının veya kapı kulbunun tutulması• Yere konan poşetlerin altına bir şey sermeden eve konması


• Sistematik Duyarsızlaştırma tekniğinin fobileri tedavide etkinliği araştırmalarla kanıtlanmıştır; ancak tedavi etkisinin nasıl işlediği konusunda tam bir fikir birliği yoktur.(Rimm ve Lefebvre,1981)


• Tepkilerin engellenmesi : Terapist bilişsel kaçınma da dahil olmak

üzere; kaçınma tepkilerinin her türlü formundan vazgeçirici olmalıdır. Kaçınmayı önlemek için, danışanın korku verici uyarana ilişkin dikkatine ve uyarandan bahsederken ortaya çıkan duygu ve düşüncelerine odaklanılır. Korktukları bir durum hakkında konuşurken terapisti alakasız bir konudan sözetmeye çekmeleri engellenmelidir. Böylece maruz kalma etkisinin indirgenmesi ve dikkatin dağılması önlenir.


İlaçla birlikte yapılan uygulamaların yüzleşmeye etkisi:

İlaç tedavisi ve maruz bırakmanın birlikte kullanılması her zaman uygun değildir. İlaçla birlikte yapılan uygulamaların yüzleşmeyi engellediğine ve danışanların yüzleşmeden maksimum fayda sağlaması için ilaçla birlikte uygulama yapmanın yarar sağlamadığına dair çalışmalar vardır.


• Maruz kalma terapisinin Değerlendirilmesi Tedavi yaklaşımının etkinliğinin değerlendirilmesi

için danışanlar tedavinin sonlandırılmasından altı hafta, bir yıl ve beş yıl sonra izlenebilir. Trapinin uzun dönem gelişimi sağlayıp sağlamadığı ve bu süreç içerisinde başka bozuklukların gelişip gelişmediği hakkında karara varılır. Ayrıca iş ve sosyal hayata uyum da değerlendirilir.Danışanlardan nasıl değiştiklerini derecelendirmeleri ve anlatmaları ve kendi kelimeleriyle terapiden öğrendikleri belli başlı dersleri yazmaları istenir.

Kaynak: www.onlineterapiler.com Telif:Kaynak gösterilmeden kullanılamaz.

http://www.onlineterapiler.com/

