Pagina 1 van 9
voor nederland en Belgiё: K2-Publisher B.V.Prins Hendrikstraat 37NL-2411 CS Bodegraven
VOORBEELDPAGINA‘SBestelnr. 88553 Het grote taalboek - oefenboek - Paragraaf 10 De vorm van woorden
Telefoon +31(0)172-61 03 75Telefax +31(0)172-61 43 [email protected]
36
27
28
29
Lettergrepen
De vorm van woorden10
Woorden bestaan uit een of meer lettergrepen. Een lettergreep bestaat uit letters die bij elkaar horen. Je spreekt ze in één keer uit. In plaats van lettergreep wordt ook wel van klankvoet gesproken.
Zet de woorden in de goede kolom.aantal lettergrepen… … … kabouter • huisje • maart • boterham • vlinder • liefde • fluit • boompje •
regenjas • brievenbus • september • zwembad • gedoe • juni • zaterdag • korst • gitaar • stem • ziekenhuis • vrede • twee • vroeger • apenkooi • prijs • spreken • geld • keuken • vork • sleutel • tafelpoot • schoot • lepel • kinderstoel • bord • beker • zandbak • driewieler
Zoek de juiste lettergrepen bij elkaar en maak de woorden heel.
Splits de woorden in lettergrepen. Zet een streepje tussen de lettergrepen.
aantal lettergrepen1 deur, bal, kast, fiets, schreeuw2 rij-den, mu-ren, ka-mer, lo-pen3 be-rei-den, be-re-goed, ta-fel-tje4 bij-zon-de-re, cho-co-la-de5 on-der-ste-bo-ven, on-ge-lo-fe-lijk
a ko ding
b lo ning
c kle ling
d pa ting
e to te
f aar neel
g ka de
h tan ter
i pa te
j bloem leis
k trui pje
l len tje
m maan gel
n vo vis
o per zik
p wal dag
hamer ha – mermoedervierkantvoetenkomentegen
avondbezoekvarkenaantalfotolaten
genoegmorgendekenpiraatrolschaatsover
vliegtuigautoaardbeiwortelhoningkralen
voetstapbeteragentpotloodverderarmband
Pagina 2 van 9
voor nederland en Belgiё: K2-Publisher B.V.Prins Hendrikstraat 37NL-2411 CS Bodegraven
VOORBEELDPAGINA‘SBestelnr. 88553 Het grote taalboek - oefenboek - Paragraaf 10 De vorm van woorden
Telefoon +31(0)172-61 03 75Telefax +31(0)172-61 43 [email protected]
37
30
31
32
33
Open of gesloten lettergrepen
Splits de woorden in lettergrepen. Zet een streepje tussen de lettergrepen.
zangvogel zang – vo – gelbinnendoorkanarietovenaarratelen
Zet de lettergrepen weer in de goede volgorde.
Zet de woorden in de goede kolom.
aantal lettergrependrie vier vijf
verzekering • autosnelweg • omkeren • ratjetoe • bestelpagina • avontuurlijk • luisteren • boomkwekerij • politicus • tevreden • liefdeloos • ingetogen • verzorging • februari • bekentenis • afschuwelijk • mogelijkheid • paardrijles • onruststoker • waterkoker • voetbalstadion • bruidegom • burenruzie • zakelijk • stopcontact • klarinet • afwasteiltje • missverkiezing • talentenjacht • keukenkastdeurtje • bladzijde
Een open lettergeep eindigt op een klinker. Een gesloten lettergreep eindigt op een medeklinker.Eerste lettergreep open: ko–ken, sla–pen, ka–perEerste lettergeep gesloten: dor–stig, hok–je, kas–ten
Zet de lettergrepen van elk woord in de goede kolom. open geslotengla zen glazen • blokhut • brieven • later • telkens • toren • rotsen • verzoek • donker
eindeloos • wandelen • bevelen • belangrijk • tribune • kwaliteit • lievelingfietsenmaker • overtreding • eventueel • gelegenheid • gemeentehuis wereldkampioen • organiseren • triomfantelijk • speelgoedwinkelier
olifanthagedisevenaarenvelopoverval
grootmoederparapludonderdagboekenplankandijvie
eindeloosschilderijversturenavontuurgisteren
leugenaarvervelendsneltreinvaartgeloventelefoon
goed – speel – paardnaar – ste – kunlen – ke – geter – ui – ste
te – ning – kete – rik – stoublik – o – genter – be – schap
dag – jaar – verlo – be – ningeen – ie – derse – laar – met
de – boer – rijkwar – speel – tiertie – kan – va pu – ter – com
Pagina 3 van 9
voor nederland en Belgiё: K2-Publisher B.V.Prins Hendrikstraat 37NL-2411 CS Bodegraven
VOORBEELDPAGINA‘SBestelnr. 88553 Het grote taalboek - oefenboek - Paragraaf 10 De vorm van woorden
Telefoon +31(0)172-61 03 75Telefax +31(0)172-61 43 [email protected]
38
35
36
37
Lettergreepgrenzen
34
Bij woorden met een dubbele medeklinker na een korte klinker zoals kapper, dobber is de eerste lettergreep gesloten; de klinker moet kort worden uitgesproken. De eerste medeklinker hoort bij de eerste lettergreep en de tweede medeklinker bij de tweede lettergreep (kap–per, dob–ber).In dit soort gevallen is de verdeling in klankvoeten ka–(p)per en do–(b)ber. Er is dus een verschil. Dat komt omdat je bij klankvoeten uitgaat van de uitspraak en bij lettergrepen van de spelling.
Splits de woorden in lettergrepen. Zet een streepje tussen de lettergrepen.
a bakker bak – kerb klepperc ridderd vallene schoppen
Meestal kun je horen waar de grens tussen twee lettergrepen valt. Voor gevallen waarbij dat lastiger is, zijn er regels.
Bij samenstellingen is de grens tussen de samenstellende woorden ook de lettergreepgrens: tafel–kleed.
Eén medeklinker gaat naar de volgende lettergreep: ge-ba-zel. Bij twee medeklinkers valt de grens tussen beide letters in: bon-dig, tenzij de uitspraak van de eerste lettergreep dan verandert, dus pi-stool en niet pis-tool. Bij meer dan twee medeklinkers, gaan er zo veel mogelijk naar de volgende lettergreep. Maar een lettergreep begint nooit met meer medeklinkers dan er aan het begin van een woord kunnen staan. De rest van de medeklinkers hoort bij de voorgaande lettergreep: amb–tenaar.
Ook bij ng en nk ligt de grens tussen beide letters in: van–gen, an–ker. Uitzondering: Frank–rijk en konink–rijk.
f tellerg letterh zakkeni ladderj kudde
k vullingl flessenm remmenn kenneno vertellen
p trimmenq fokkerr slimmers molligt leggen
u tobbev bessenw treffenx pappay warrig
Splits in lettergrepen.
a deurknopb postzakc fietsbel
d stoelpoote jaszakf haarspeld
g ijslollyh schoenveteri broodtrommel
Splits in lettergrepen.
a zebrab dompteurc reglementd probleeme reclamef publiek
g symptoomh katroli diplomaj neutraalk erwtenl rekruut
Splits in lettergrepen.
a angelb dwingen
c donkerd schenken
e jankenf klungel
Pagina 4 van 9
voor nederland en Belgiё: K2-Publisher B.V.Prins Hendrikstraat 37NL-2411 CS Bodegraven
VOORBEELDPAGINA‘SBestelnr. 88553 Het grote taalboek - oefenboek - Paragraaf 10 De vorm van woorden
Telefoon +31(0)172-61 03 75Telefax +31(0)172-61 43 [email protected]
39
38
39
40
41
42Samenstellingen
ch, th en kw worden beschouwd als één medeklinker en gaan in z’n geheel naar de volgende lettergreep: la–chen, me-thode.
Bij st en sp (zonder andere medeklinkers erbij), ligt de grens na de s: mees–ter, res–pect.Als het grondwoord eindigt op een medeklinker plus –st (angst, oogst, tekst) en je maakt een afleiding, dan gaat de st mee naar de volgende lettergreep: ang–stig, oog–sten, tek–sten.
Bij meerklanken die eindigen op een –w, gaat de w naar de volgende lettergreep: kau–wen, leeu–wen.
Splits de woorden in lettergrepen. Zet een streepje tussen de lettergrepen.
Vorm met een woord uit de eerste kolom en een woord uit de tweede kolom een nieuw woord.
Splits in lettergrepen.
a bochelb lichaam
c goochemd relikwie
e lachebekf apathie
Splits in lettergrepen.
a barstenb herfstigc rustiekd gespene kasteel
f kwispeleng eksterh restauranti borstelj ernstig
k lastigl respijtm holstern inkomsteno minister
Splits in lettergrepen.
a klauwenb kieuwen
c flauwekuld middeleeuwen
e vernieuwenf trouwen
a dorstigb huwelijkc kansloosd dringene zelfstandig
f rusteloosg eksterh ontvangsteni kuchenj pesterij
k toekomstigl verbouwenm belastingn bankiero duwen
p verstandigq plankenr klinkers kachelt plechtig
u belangstellingv wespenw geeuwenx koninklijky bedenken
a deur bak
fiets poot
glas knop
kast deur
voet bel
tafel pad
b blind kast
koel taak
week band
arm doek
doel ster
film punt
c klas huis
even lokaal
snel tocht
kruis weg
wacht wicht
stad woord
Pagina 5 van 9
voor nederland en Belgiё: K2-Publisher B.V.Prins Hendrikstraat 37NL-2411 CS Bodegraven
VOORBEELDPAGINA‘SBestelnr. 88553 Het grote taalboek - oefenboek - Paragraaf 10 De vorm van woorden
Telefoon +31(0)172-61 03 75Telefax +31(0)172-61 43 [email protected]
40
43
44
45
Samenstellingen
Vorm met een woord uit de eerste kolom, een woord uit de tweede kolom en een woord uit de derde kolom een nieuw woord.
Soms moet je één of twee tussenletters gebruiken, meestal en of s.koek + pan > koekenpan, dorp + feest > dorpsfeestJe krijgt alleen een –e (zonder n):• als het eerste woord een meervoud
op –s heeft (of als allebei kan: op –en én –s): aspergesoep, secondewijzer.• bij samenstellingen met zon en maan: zonnestelsel.• bij bijvoegelijke naamwoorden als het eerste deel een versterking is van
het tweede deel: apetrots, boordevol.
Maak een nieuw woord en zet de juiste tussenletters.
Maak een nieuw woord en zet de juiste tussenletters.
a boeren bal raadsel
brom jongens ijs
derde kaas land
huis wereld pot
pinda werk schoen
voet woord verzekering
kruis fiets vrij
b brand geleide crème
vijf kracht auto
water brand hotel
blinden druk chauffeur
zonne wagen pistool
vracht sterren centrale
lucht weer hond
a boek + plank kat + bak krant + kop pan + koek bes + sap hond + hok fiets + maker klomp + dans
b stad + park geluid + hinder leven + adem liefde + verdriet groep + foto dame + tas mening + verschil groente + soep
c reus + leuk zon + straal maan + schijn beer + sterk steek + blind zon + bank
a kat + kwaad lamp + kap stoel + dans vrijheid + beeld meisje + naam
b station + plein ver + kijker pad + stoel tovenaar + kunst zwijn + stal
c roos + struik muis + val leeuw + koning rover + nest gemeente + huis
Pagina 6 van 9
voor nederland en Belgiё: K2-Publisher B.V.Prins Hendrikstraat 37NL-2411 CS Bodegraven
VOORBEELDPAGINA‘SBestelnr. 88553 Het grote taalboek - oefenboek - Paragraaf 10 De vorm van woorden
Telefoon +31(0)172-61 03 75Telefax +31(0)172-61 43 [email protected]
41
46
47
Samenkoppelingen
Je moet een koppelteken (streepje) schrijven als:• het gaat om een combinatie met een afkorting, cijfer of symbool:
IQ-test, 12-jarige, €-teken.• er klinkers zouden botsen die met elkaar anders één klank zouden vormen:
diploma-uitreiking.• twee woorden bij elkaar horen en het eerste deel iets zegt over het tweede deel:
chef-kok.• het gaat om een combinatie met niet, non, oud, ex:
ex-gevangene, oud-minister.
Deze samenstellingen schrijf je met een streepje. Zoek de delen bij elkaar en schrijf ze correct op.
Samenkoppelingen zijn groepen woorden die een vaste combinatie zijn geworden. Je schrijft ze met een streepje ertussen.twee-onder-een-kap, staakt-het-vuren, vergeet-mij-niet.
Hieronder staan 14 samenkoppelingen aan elkaar. Haal ze los en zet de streepjes op de goede plaats.
diefjemetverloskruidjeroermijnietlaagbijdegrondsglasinlood nekaannekkatenmuisheenenweerhinkstapsprongzwartwitk antenklaarjaneekopstaartgasenlichtmondopmond
a leerling burgemeester
niet directeur
minister notaris
ex president
proces rokers
kandidaat verbaal
oud generaal
adjunct verpleegkundige
secretaris vrouw
b tv missie
wc 2000
top as
VN bestand
65+ programma
y n
jpeg toestel
tussen kaart
CDA bril
Pagina 7 van 9
voor nederland en Belgiё: K2-Publisher B.V.Prins Hendrikstraat 37NL-2411 CS Bodegraven
VOORBEELDPAGINA‘SBestelnr. 88553 Het grote taalboek - oefenboek - Paragraaf 10 De vorm van woorden
Telefoon +31(0)172-61 03 75Telefax +31(0)172-61 43 [email protected]
42
48
49
50
51
52
Afleidingen
Afleidingen zijn woorden die bestaan uit een woord dat ook los kan voorkomen (grondwoord) plus een woorddeel dat niet los kan voorkomen. Staat dat woorddeel ervoor, dan is het een voorvoegsel, staat het erachter dan is het een achtervoegsel.
Zet er een passend voorvoegsel voor. Kies uit: be– • ge– • ver– • her–
Bedenk nog 3 andere woorden die met be–, ge–, ver– of her– beginnen.
Bedenk een woord met hetzelfde grondwoord maar een ander voorvoegsel.
Zet er een passend voorvoegsel voor. Kies uit: on– • ont– • in– • oer–
Zet er een passend voorvoegsel voor. Kies uit: re– • pre– • pro– • micro– • hyper–
a … sierenb … sluitc … kansingd … zenden
e … zettenf … makkelijkg … lukh … innering
i … voelj … examenk … zichtl … rouw
m … diepingn … ginneno … vechtp … kentenis
q … lonenr … noegs … roemdt … lof
a be … be … be …
b ge … ge … ge …
c ver … ver … ver …
d her … her … her …
a herstellenb bekomstc verbouwd getrouwd
e gegetenf vertaleng herenigenh verdenking
i verdachtej hervormenk geleidenl bekennen
m vervelenn geliefdeo belevenp beroep
q verslagr gebruiks gelegenheidt verwijzen
a … lelijkb … triestc … berend … eerlijk
e … mogelijkf …. dekkingg … gelukh … dom
i … wennenj … rechtk … cijferenl … compleet
m … bekendn … oudo … vlammenp … richting
q … koopr … lichtings … bijtent … woud
a … kosmosb … modernc … animatied … cent
e … sentatief …. testg … nerveush … unie
i … agerenj … sentk … actiefl … krediet
m … productien … biologieo … historiep … actie
q … paraatr … organismes … vocerent … constructie
Pagina 8 van 9
voor nederland en Belgiё: K2-Publisher B.V.Prins Hendrikstraat 37NL-2411 CS Bodegraven
VOORBEELDPAGINA‘SBestelnr. 88553 Het grote taalboek - oefenboek - Paragraaf 10 De vorm van woorden
Telefoon +31(0)172-61 03 75Telefax +31(0)172-61 43 [email protected]
43
53
54
55
56
Afleidingen
Zet er een passend achtervoegsel achter. Kies uit: –ig • –lijk • –loos
Zet er een passend achtervoegsel achter. Kies uit: –dom • –heid • –schap • –te
Bij afleidingen van een werkwoord moet je meestal uitgaan van de stam. Soms is een tussen-e nodig. begrijpen > begrijp (stam) + e + lijk > begrijpelijk
Maak een nieuw woord en zet zo nodig een tussen-e. Kies uit: –aar • –baar • –ing • –rij
Soms moet je het grondwoord enigszins aanpassen en/of is een tussen-e nodig. hoop + lijk > hopelijk
Kies het juiste achtervoegsel en spel de afleiding correct. Kies uit: –loos • –lijk • –ig
a aandachtb eindec kruid
d aandoene doelf rust
g futh ademi verstand
j lastk schandel kans
m schuldn liefo aanzien
a boosb vriendc diepd helden
e warmf schoong meesterh zeker
i veiligj wetenk luwl kostbaar
m heilign broedero schaarsp vrij
q blijr dronkens rijkt ziek
a dragen bakken zenden aanstellen betoveren
b veilen drinken verzekeren twijfelen aaien
c tellen schakelen trillen drukken lenen
d vleien straffen slopen aantonen wonen
e ontvlammen vissen zagen beschikken handelen
f rekken bedienen wassen belonen draaien
a ziekb baasc bewustd geloofe vrees
f gehoorg mensh kopi begrijpenj onzin
k klakkenl verrukkenm verleidenn huiso grens
p jaarq vriendr hulps ervent geluk
Pagina 9 van 9
voor nederland en Belgiё: K2-Publisher B.V.Prins Hendrikstraat 37NL-2411 CS Bodegraven
VOORBEELDPAGINA‘SBestelnr. 88553 Het grote taalboek - oefenboek - Paragraaf 10 De vorm van woorden
Telefoon +31(0)172-61 03 75Telefax +31(0)172-61 43 [email protected]
44
57 58 59
60
61
Afleidingen
Sommige grondwoorden kun je combineren met verschillende achtervoegsels. Welke woorden zijn goed?
hartelijk • harteloos • hartigbloedig • bloedelijk • bloederignuttig • nuttelijk • nuttelooseindig • eindelijk • eindeloosverstandig • verstandelijk • verstandloosbangig • bangelijk • bangerijlevendig • levenlijk • levenloos
Er zijn heel veel afleidingen met een voorvoegsel én een achtervoegsel. Maak afleidingen met de voorvoegsels uit het linkervlak, de grondwoorden uit het middelste vlak en de achtervoegsels uit het rechtervlak.
on + uitstaan + baar > onuitstaanbaar
be–ge–ver–on–ont–
overzichttoegangtoelaatwezenwensendamp
huissluittaalwennensamenladen
schrikkennoodeenbetaalwisselreken
–ig–ing–lijk–baar
Achter een aantal van de afleidingen die je bij opdracht 60 gemaakt hebt, kun je nog een achtervoegsel zetten. Welk achtervoegsel is dat? Achter welke woorden past dat?
Bedenk 3 woorden die eindigen op:
–ig–erig–lijk
Bedenk 3 woorden die eindigen op:
–aar–baar–loos
Top Related