LEDLED--owa owa (R)ewolucja (R)ewolucja (R)ewolucja (R)ewolucja na drogachna drogach
Piotr PrackiPolitechnika Warszawska
PKOśw SEP
Sławomir ZalewskiPolitechnika Warszawska
PKOśw SEP
Jan GrzonkowskiPolski Komitet
Oświetleniowy SEP
PlanPlan
� Oświetlenie drogowe - korzyści
� Projektowanie oświetlenia
� Sprzęt oświetleniowy� Sprzęt oświetleniowy
� Inwestycje oświetleniowe
� Podsumowanie
Oświetlenie drogowe Oświetlenie drogowe -- korzyścikorzyści
� Bezpieczeństwo uczestników ruchu drogowego
◦ Wzrost wydolności wzrokowej i komfortu widzenia kierowców
◦ Wydłużenie czasu podjęcia manewru przez kierowców
◦ Spadek liczby wypadków
� Bezpieczeństwo mieszkańców� Bezpieczeństwo mieszkańców
◦ Ułatwienie obserwacji/nadzoru oświetlonych terenów
◦ Wzmocnienie zaufania społecznego
� Rozwój społeczny
◦ Przyciąganie ludzi i wywoływanie zainteresowania oraz pozytywnych odczuć
◦ Master plany miast
Modernizacja oświetleniaModernizacja oświetlenia
� Modernizacja oświetlenia musi być traktowana jak nowa inwestycja
� Wymaga projektu� Wymaga projektu
� Wymaga odbioru
Projektowanie oświetleniaProjektowanie oświetlenia
� Proces projektowania oświetlenia
� Wymagania oświetleniowe
Sprzęt oświetleniowy i sposoby oświetlania� Sprzęt oświetleniowy i sposoby oświetlania
� Utrzymanie oświetlenia w czasie eksploatacji
� Efektywność energetyczna oświetlenia
Projektowanie oświetlenia Projektowanie oświetlenia -- procesproces
� Uporządkowane postępowanie, angażujące szereg osób, od etapu przygotowania wytycznych aż do kontroli oświetlenia w czasie jego eksploatacji
� Jednym z podstawowych celów projektu jest opracowanie oświetlenia przestrzeni umożliwiającego opracowanie oświetlenia przestrzeni umożliwiającego prowadzenie czynności życiowych w sposób bezpieczny, efektywny i przyjazny
� Praktycznym celem projektu jest określenie rodzajów źródeł światła, typów opraw oświetleniowych, ich rozmieszczeniai utrzymania w trakcie eksploatacji
Projektowanie oświetlenia Projektowanie oświetlenia --wymaganiawymaganiaKlasy
dróg• ME/MEW – drogi
z dominującym ruchem motorowym
• CE – strefy konfliktowe dróg z dominującym ruchem
• ES – klasa dodatkowa, dla sytuacji, w których oświetlenie służy do identyfikacji osób i przedmiotów (strefy o wyższym
z dominującym ruchem motorowym
• S i A – drogi dla pieszych, rowerzystów, osiedlowe; pasy postojowe i inne strefy leżące oddzielnie od jezdni tras ruchu drogowego
(strefy o wyższym zagrożeniu przestępczością)
• EV – klasa dodatkowa, dla sytuacji, w których oświetlenie służy do uwidocznienia powierzchni pionowych
Projektowanie oświetlenia Projektowanie oświetlenia --wymaganiawymagania
� Polska Norma PN-EN 13201 – wymagania dla dróg klas ME
Klasa Lśr
[cd/m2]UO
[-]UL
[-]TI
[%]SR[-]
ME1 20,7 10ME2 1,5
0,40,5
ME3a1
15
ME3b 0,6
ME3c 0,5
ME4a 0,75 0,6
ME4b 0,5
ME5 0,50,35 0,4ME6 0,3 -
Wybór źródła światła i oprawy Wybór źródła światła i oprawy oświetleniowejoświetleniowejŹródło Skuteczno ś
ć świetlna[lm/W]
Energo-chłonno śćsystemu [W/m2/cd/m2]
Barwa Trwało ść[h]
M-H 70 – 90 0,4 – 0,6 biała 24 000
L.S.W-p 120 0,2 – 0,4 ciepłobiała 48 000L.S.W-p 120 0,2 – 0,4 ciepłobiała 48 000
L.S.N-p 190 0,5 – 0,7 Żółta 18 000
LED 70 - 140 0,3 – 0,5 biała 50 000
Budowa oprawy oświetlenia Budowa oprawy oświetlenia drogowegodrogowego
� Struktura oprawy
◦ Korpus/obudowa
◦ Zasilacz
◦ Źródła światła
◦ Układ optyczny◦ Układ optyczny
� Parametry konstrukcyjne
◦ Wytrzymałość mechaniczna IK
◦ Odporność na zanieczyszczenia i wodę IP
◦ Trwałość
Technologia LEDTechnologia LED--owych opraw owych opraw oświetlenia drogowegooświetlenia drogowego
� Oprawy tradycyjne z diodowymi zamiennikami źródeł światła◦ Prosta modernizacja ◦ Prosta modernizacja
instalacji oświetleniowej◦ Dramatyczny spadek
poziomu oświetlenia◦ Diametralna zmiana bryły
fotometrycznej opraw
Technologia LEDTechnologia LED--owych opraw owych opraw oświetlenia drogowego (c.d. 1)oświetlenia drogowego (c.d. 1)
� Oprawy z diodami celowanymi◦ Bryła fotometryczna
tworzona metodą komplementacyjną◦ Wysoka cena ze względu na
indywidualny, ręczny montaż elementów◦ Duża wrażliwość na
wygasanie pojedynczych źródeł światła
Technologia LEDTechnologia LED--owych opraw owych opraw oświetlenia drogowego (c.d. 2)oświetlenia drogowego (c.d. 2)
� Oprawy z płaską matrycą LED-ową◦ Bryła fotometryczna tworzona metodą
replikacyjną◦ Duża komplikacja pojedynczego układu
optycznegooptycznego◦ Duża powtarzalność i niezawodność opraw
Technologia LEDTechnologia LED--owych opraw owych opraw oświetlenia drogowego (c.d. 3)oświetlenia drogowego (c.d. 3)
� Oprawy z diodami dużej mocy◦ Jeden duży układ optyczny◦ Jedna dioda wielochipowa ze wspólnym
luminoforem◦ Ograniczona moc oprawy mocą diody
Konstrukcja LEDKonstrukcja LED--owych opraw owych opraw oświetlenia drogowegooświetlenia drogowego
� Oprawy wieloźródłowe o różnych mocach z możliwością regulacji i sterowania
� Tendencja wzrostowa mocy i strumienia oprawopraw
� Diody współpracujące z odbłyśnikami, soczewkami, kolimatorami
� Układy optyczne zewnętrzne lub zabezpieczone szybą
� Wymienne zasilacze, niewymienne źródła światła i optyka
Bryły fotometryczne LEDBryły fotometryczne LED--owych owych opraw oświetlenia drogowegoopraw oświetlenia drogowego
� Rozmieszczenie opraw na niższych słupach w mniejszych odległościach
� Bryła fotometryczna zbliżona do brył opraw tradycyjnych
� Wysokie odczuwanie niewygody pod systemem LED-owym
� Wysokie odczuwanie niewygody pod systemem LED-owym
� Ograniczone prowadzenie optyczne
Zalety technologii LEDZalety technologii LED
� Regulacja i sterowanie strumienia świetlnego� Bogaty typoszereg mocy pozwalający na
łatwe dobieranie parametrów sprzętu do możliwości rozmieszczenia na drodze
� Znacząco ograniczone brudzenie wnętrza � Znacząco ograniczone brudzenie wnętrza oprawy
� Mała powierzchnia przekroju czynnego obciążenia wiatrem
� Wysoka podatność na indywidualizację designu opraw
Wady Wady opraw w technologii LEDopraw w technologii LED--owejowej
� Trwałość oprawy ograniczona trwałością diod
� Wysokie koszty napraw pogwarancyjnych – praktyczny brak możliwości serwisowania uszkodzonych opraw
� Wysoka luminancja powierzchni świecącej opraw
Sterowanie oświetleniem LEDSterowanie oświetleniem LED--owymowym
� Natychmiastowa reakcja na wymuszenie
� Obniżenie mocy chwilowej poprawia wskaźniki energochłonności systemuwskaźniki energochłonności systemu
� Różne scenariusze regulacji mocy systemu
� Wymaga zainstalowania odpowiedniego zestawu czujników w zależności od przewidywanego scenariusza
Sterowanie oświetleniem LEDSterowanie oświetleniem LED--owym owym (c.d. 1)(c.d. 1)
� Regulacja zmierzchowa◦ Łagodne zaświecanie opraw wraz z
zapadającą ciemnością◦ Łagodne ściemnianie opraw wraz z ◦ Łagodne ściemnianie opraw wraz z
nastającą jasnością◦ Oszczędność 5 %
0
20
40
60
80
100
120
18 19 20 21 22 23 0 1 2 3 4 5 6
Sterowanie oświetleniem LEDSterowanie oświetleniem LED--owym owym (c.d. 2)(c.d. 2)
� Redukcja mocy w godzinach późnonocnych◦ Obniżanie poziomu oświetlenia w
zależności od intensywności ruchuzależności od intensywności ruchu◦ Oszczędność 20 – 50 %
0
20
40
60
80
100
120
18 19 20 21 22 23 0 1 2 3 4 5 6
Sterowanie oświetleniem LEDSterowanie oświetleniem LED--owym owym (c.d. 3)(c.d. 3)
� Oświetlenie współbieżne
◦ Zaświecanie opraw bezpośrednio przed poruszającym się poruszającym się użytkownikiem
◦ Oszczędność 20 – 80 %
Projektowanie Projektowanie –– sposoby oświetlaniasposoby oświetlania
� Rozmieszczanie opraw
◦ Geometria drogi
◦ Układ rozmieszczenia
◦ Wysokość zawieszenia
◦ Moduł◦ Moduł
◦ Wysunięcie
◦ Nachylenie
Projektowanie Projektowanie –– utrzymanie utrzymanie oświetleniaoświetlenia
� Przyczyny spadku średniej luminancji jezdni:◦ Spadek strumienia świetlnego źródeł◦ Wygasanie źródeł◦ Zabrudzenie opraw oświetleniowych (także źródeł)◦ Starzenie się materiałów zastosowanych w oprawach
� Zabiegi konserwacyjne:◦ Wymiana źródeł światła◦ Czyszczenie opraw oświetleniowych◦ Wymiana elementów opraw oświetleniowych
(optycznych, elektrycznych, mechanicznych)
Projektowanie Projektowanie –– efektywność efektywność energetycznaenergetyczna
� Sposoby redukowania zużycia energii na oświetlenie:
◦ Stosowanie umiarkowanych poziomów luminancji na jezdni
◦ Możliwie niewielkie przewymiarowanie oświetlenia
◦ Stosowanie energooszczędnego sprzętu oświetleniowegooświetleniowego
◦ Racjonalne rozmieszczanie opraw oświetleniowych
◦ Stosowanie jasnych nawierzchni
◦ Sterowanie oświetleniem
Inwestycje oświetleniowe Inwestycje oświetleniowe -- teoriateoria
• Prawo zamówień publicznych: Ustawa z 29.01.2004 r. (rozdział 2, art. 30):
„Zamawiający opisuje przedmiot zamówienia za pomocą cech technicznych i jakościowych, z zachowaniem Polskich Norm przenoszących normy europejskie lub norm innych państw członkowskich Europejskiego Obszaru Gospodarczego przenoszących te normy.”
• W zakresie oświetlenia drogowego w Polsce obowiązuje norma PN-EN 13201, przenosząca zapisy normy europejskiej
Inwestycje oświetleniowe Inwestycje oświetleniowe -- teoriateoria
• Kolejność arkuszy normy jest zgodna z kolejnością etapów inwestycji:
• CEN/TR 13201-1:2007. Oświetlenie dróg –Część 1: Wybór klas oświetlenia
• Opisuje obowiązki inwestora w zakresie przygotowania • Opisuje obowiązki inwestora w zakresie przygotowania danych niezbędnych dla projektanta oświetlenia
Inwestycje oświetleniowe Inwestycje oświetleniowe -- teoriateoria
• Kolejność arkuszy normy jest zgodna z kolejnością etapów inwestycji:
• PN-EN 13201-2:2007. Oświetlenie dróg –Część 2: Wymagania oświetleniowe
• Podaje wskazania niezbędne projektantowi dla jednoznacznego określenia wymagań oświetleniowych
Inwestycje oświetleniowe Inwestycje oświetleniowe -- teoriateoria
• Kolejność arkuszy normy jest zgodna z kolejnością etapów inwestycji:
• PN-EN 13201-3:2007. Oświetlenie dróg –Część 3: Obliczenia parametrów oświetleniowych
• Normuje jednakowe dla wszystkich projektantów: procedurę obliczeniową i prezentację wyników obliczeń oświetleniowych
Inwestycje oświetleniowe Inwestycje oświetleniowe -- teoriateoria
• Kolejność arkuszy normy jest zgodna z kolejnością etapów inwestycji:
• PN-EN 13201-4:2007. Oświetlenie dróg –Część 4: Metody pomiarów parametrów oświetlenia
• Określa procedurę wykonania pomiarów, potrzebną bezpośrednio wykonującym weryfikację oświetleniabezpośrednio wykonującym weryfikację oświetleniai pośrednio inwestorowi dla stwierdzenia czy inwestycja została wykonana zgodnie z założeniami i czy można ją przyjąć
Inwestycje oświetleniowe Inwestycje oświetleniowe -- teoriateoria
• Kolejność arkuszy normy jest zgodna z kolejnością etapów inwestycji:
• PN-EN 13201-5. Oświetlenie dróg –Część 5: Efektywność energetyczna (w przygotowaniu)
• Określa wymagania w zakresie efektywności energetycznej oświetlenia drogowego
Inwestycje oświetleniowe Inwestycje oświetleniowe -- teoriateoria
• Bez postawienia w SIWZ warunku zgodności z normą Inwestor nie ma pewności, że:
• złożona oferta spełnia zawarte w niej wymagania i czy projektant wykonał pracę zgodnie z i czy projektant wykonał pracę zgodnie z prawem
• zrealizowana inwestycja została wykonana zgodnie z prawem – brak obiektywnej weryfikacji uzasadniającej odbiór realizacji inwestycji
Inwestycje oświetleniowe Inwestycje oświetleniowe -- praktykapraktyka
• Zwykle wykonywany jest, najczęściej bezpłatnie, projekt, który mimo braku technicznego uwierzytelnienia przez powołanego przez Inwestora eksperta – staje się zbiorem wymagań zastępujących – najczęściej nie w pełni – tekst wymagań normy
• Tak wykonany projekt często promuje jednego • Tak wykonany projekt często promuje jednego dostawcę sprzętu i jednego wykonawcę, eliminując konkurencję, co nie jest zgodne z duchem Ustawy
Inwestycje oświetleniowe Inwestycje oświetleniowe -- praktykapraktyka
� Typowym jest stosowanie jedynego kryterium oceny oferty – ceny, co prowadzi do znanych również w innych dziedzinach, nonsensownych i niekorzystnych dla Inwestora wyborów najtańszego – zwykle planującego złożenie w trakcie realizacji zadania dodatkowych żądań finansowych korzystając ze źle dodatkowych żądań finansowych korzystając ze źle sformułowanego SIWZ
� Pomijanie obowiązku wykonania przez niezależną jednostkę weryfikacji pomiarowej stanu oświetlenia, będącej podstawą przyjęcia inwestycji
Inwestycje oświetleniowe Inwestycje oświetleniowe -- praktykapraktyka
� Stan obecny można określić dwoma hasłami:
◦ Niezgodność z prawem
◦ Kupowanie przez Inwestora „kota w worku” - z perspektywą nowych wydatków inwestycyjnych wobec wykonania instalacji oświetleniowej wobec wykonania instalacji oświetleniowej niezgodnej z wymaganiami
Inwestycje oświetleniowe Inwestycje oświetleniowe -- praktykapraktyka
� Możliwości poprawy:
◦ Wykorzystanie niezależnych ekspertów posiadających wykształcenie i praktykę w projektowaniu oświetlenia
◦ Wykorzystanie niezależnych jednostek naukowo-◦ Wykorzystanie niezależnych jednostek naukowo-badawczych (np. Politechniki Warszawska, Poznańska, Białostocka, Łódzka; BBJ-SEP, CIOP-PIB, ITS, inne)
Inwestycje oświetleniowe Inwestycje oświetleniowe -- praktykapraktyka
� Dla osiągnięcia w przyszłości dobrych rezultatów proponuje się, aby Inwestorzy rozpoczynając proces inwestycyjny zlecili wykonanie mapy oświetleniowej całego obszaru lub ciągu ulicznego objętego inwestycją
PodsumowaniePodsumowanie
� Dla osiągnięcia w przyszłości dobrych rezultatów proponuje się, aby Inwestorzy rozpoczynając proces inwestycyjny zlecili wykonanie mapy oświetleniowej całego obszaru lub ciągu ulicznego objętego inwestycją
� LED-y należy wybierać (jak na razie) w tych � LED-y należy wybierać (jak na razie) w tych inwestycjach gdzie:
◦ Wymagane jest światło białe
◦ Istnieje możliwość sterowania oświetleniem
� Inwestycję należy zakończyć odbiorem obejmującym
pomiary na zgodność z wymaganiami Normy PN-EN 13201
Top Related