Download - kompendium OIN

7

99

17

30

Od Autora

Rozdział 1. Wiadomości ogólne1.1. JakieinformacjesąwPolsceprawniechronione?1.2. Cotosąinformacjeniejawne?1.3. Jakiesąformyisposobywyrażaniainformacjiniejawnych?1.4. Dlaczegonależychronićinformacjeniejawne?1.5. Cooznaczanieuprawnioneujawnienieinformacjiniejawnych?1.6. Naczympolegaochronainformacjiniejawnych?1.7. Jakiesąnajważniejszezasadyochronyinformacjiniejawnych?1.8. Ktonadzorujeochronęinformacjiniejawnych?1.9. Cotojesttajemnicapaństwowa?1.10. Cotojesttajemnicasłużbowa?1.11. Jakiesązasadniczeróżnicemiędzytajemnicąpaństwowąisłużbową?1.12. Ktoinajakichzasadachmożebyćzwolnionyzobowiązkuzachowania

tajemnicypaństwowejisłużbowej?

Rozdział 2. Przepisy prawne2.1. Jakienajważniejszeprzepisymiędzynarodoweregulująochronęinformacji

niejawnychwPolsce?2.2. Jakienajważniejszeprzepisykrajoweregulująochronęinformacjiniejawnych

wPolsce?2.3. Jakijestzakresprzedmiotowyustawyoochronieinformacjiniejawnych?2.4. Jakijestzakrespodmiotowyustawyoochronieinformacjiniejawnych?2.5. Jakijeststosunekustawyoochronieinformacjiniejawnychwobecinnych

ustaw?2.6. Jakaodpowiedzialnośćkarnagrozizanaruszenieprzepisówoochronie

informacjiniejawnych?2.7. Jakiesązasadyzwalnianiaodobowiązkuzachowaniatajemnicypaństwowej

isłużbowej?

Rozdział 3. System ochrony informacji niejawnych3.1. Cotojestsystemochronyinformacjiniejawnych?3.2. Jakajestrolakompetencjesłużbochronypaństwawsystemieochrony

informacjiniejawnych?3.3. Jakiesąprawafunkcjonariuszyorazżołnierzysłużbochronypaństwa

wzakresieniezbędnymdokontrolistanuzabezpieczeniainformacjiniejawnych?

3.4. Ktoodpowiadazaochronęinformacjiniejawnychwjednostceorganizacyjnej?3.5. Jakiesąprawaiobowiązkipełnomocnikaochronyinformacjiniejawnych?3.6. Jakiesąprawaiobowiązkizastępcypełnomocnikaochronyinformacji

niejawnych?3.7. Ktomożezostaćpełnomocnikiem/zastępcąpełnomocnikaochronyinformacji

niejawnych?3.8. Ktomożezostaćpracownikiempionuochrony?3.9. Cotojestkrajowawładzabezpieczeństwaijakiesąjejkompetencje?

Rozdział 4. Klasyfikowanie informacji niejawnych4.1. Jakiewyróżniamyrodzajeklauzultajności?4.2. Wjakisposóboznaczasięmateriałyzawierająceinformacjeniejawne?4.3. Naczympolegaklasyfikowanieinformacjiniejawnych?4.4. Jakiesązasadyprzyznawaniaklauzulitajnościinformacjomniejawnym?4.5. Ktojestuprawnionydoprzyznawania,zmianyorazznoszeniaklauzultajności

informacjiniejawnych?4.6. Naczympolegaprocedurakwestionowanianieprawidłowonadanejklauzuli?4.7. Kiedywykonawcajestzobowiązanydonadaniaklauzulitajności?

SpiS treści

1011

12

141516

17

18

19

20

2222

24

26

28

29

30

3233

34

4.8. Jakdługochronisięinformacjestanowiącetajemnicępaństwowąisłużbową?4.9. Kiedymożnaskrócićokresochronnyinformacjiniejawnych?4.10. Cotosąszczegółowewymaganiawzakresieochronyinformacjiniejawnych?4.11. Naczympolegaszkoleniewzakresieklasyfikowaniainformacjiniejawnychoraz

stosowaniaklauzultajności?

Rozdział 5. Dostęp do informacji niejawnych. Postępowanie sprawdzające5.1. Ktojestuprawnionydodostępudoinformacjiniejawnych?5.2. Cotojestpostępowaniesprawdzające?5.3. Cotojestrękojmiazachowaniatajemnicy?5.4. Kiedywszczynasiępostępowaniasprawdzające?5.5. Ktojestzwolnionyzpostępowaniasprawdzającego?5.6. Cotojestankietabezpieczeństwaosobowego?5.7. Jakiesąnajważniejszezasadywypełnianiaankietybezpieczeństwaosobowego?5.8. Ktoprowadzipostępowaniasprawdzające?5.9. Jakiesąrodzajepostępowańsprawdzających?5.10. Cotojestzwykłepostępowaniesprawdzające?5.11. Cotojestposzerzonepostępowaniesprawdzające?5.12. Cotojestspecjalnepostępowaniesprawdzające?5.13. Cotojestsamodzielnepostępowaniesprawdzające?5.14. Cotojestkolejnepostępowaniesprawdzające?5.15. Cotojestkontrolnepostępowaniesprawdzające?5.16. Czymzasadniczoróżniąsięposzczególnerodzajepostępowań

sprawdzających?5.17. Jakiesąkompetencjepoświadczeńbezpieczeństwadlaposzczególnychklauzul

tajności?5.18. Jakiesąokresyważnościpoświadczeńbezpieczeństwa?5.19. Jakiesązasadyprowadzeniapostępowańsprawdzających?5.20. Jakiesązasadyzbierania,gromadzeniaiprzetwarzaniainformacjioosobach

trzeciwramachpostępowaniasprawdzającego?5.21. Kiedyzawieszasiępostępowaniesprawdzające?5.22. Kiedyumarzasiępostępowaniesprawdzające?5.23. Kiedyodmawiasięwydaniapoświadczeniabezpieczeństwa?5.24. Kiedycofasiępoświadczeniebezpieczeństwa?5.25. Czymskutkujeodmowawydanialubcofnięciepoświadczeniabezpieczeństwa?5.26. Czyosoba,któranieuzyskałapoświadczeniabezpieczeństwamożeubiegaćsię

onieponownie?5.27. Jakieuprawnieniaprzysługująosobiesprawdzanej?5.28. Cotojestpostępowanieodwoławcze?5.29. Cotojestpostępowanieskargowe?5.30. Naczympolegaewidencjapoświadczeńbezpieczeństwa?5.31. Jakijesttrybpostępowaniazaktamizakończonychpostępowań

sprawdzających?

Rozdział 6. Kancelarie tajne. Kontrola obiegu dokumentów.6.1. Jakajestrolakancelariitajnejwsystemieochronyinformacjiniejawnych?6.2. Jakieprzepisyprawneregulująsposóborganizowaniaifunkcjonowania

kancelariitajnych?6.3. Komupodlegakancelariatajna?6.4. Czymożnautworzyćwięcejniżjednąkancelariętajnąwjednostce

organizacyjnej?6.5. Jakiewarunkipowinnospełniaćpomieszczenieprzeznaczonenakancelarię

tajną?6.6. Naczympolegakontrolaobiegudokumentów?6.7. Jakądokumentacjęprowadzisięwkancelariitajnej?6.8. Kiedynależyzarejestrowaćdokumentniejawny?6.9. Jakprzewozisięmateriałyzawierająceinformacjeniejawne?

38

343536

384041

4243

4445

464748

49

50

52

53

54

56

57585961

626263

64

6566

Rozdział 7. Szkolenie w zakresie ochrony informacji niejawnych7.1. Naczympolegaszkoleniewzakresieochronyinformacjiniejawnych?7.2. Ktoprowadziszkoleniewzakresieochronyinformacjiniejawnych?7.3. Czymkończysięszkoleniewzakresieochronyinformacjiniejawnych?7.4. Jakierodzajeszkoleńprowadzisięwzakresieochronyinformacjiniejawnych?7.5. Naczympolegaszkoleniepodstawowewzakresieochronyinformacjiniejawnych?7.6. Naczympolegaszkolenieuzupełniającewzakresieochronyinformacjiniejawnych?7.7. Naczympolegaszkoleniespecjalistycznewzakresieochronyinformacjiniejawnych?7.8. Ktopłacizaszkoleniewzakresieochronyinformacjiniejawnych?

Rozdział 8. Ochrona fizyczna informacji niejawnych8.1. Jakąrolępełniąśrodkiochronyfizycznejwsystemieochronyinformacjiniejawnych?8.2. Jakijestzakresstosowaniaśrodkówochronyfizycznej?8.3. Jakiesąpodstawoweśrodkiochronyfizycznej?8.4. Cotosązwykłestrefybezpieczeństwa?8.5. Cotojestspecjalnastrefabezpieczeństwa?8.6. Ktosprawujenadzórorazkontrolęnadstosowaniemśrodkówochronyfizycznej?

Rozdział 9. Bezpieczeństwo teleinformatyczne9.1. Cotojestbezpieczeństwoteleinformatyczne?9.2. Cotojestsystemorazsiećteleinformatyczna?9.3. Jakiesązagrożeniadlabezpieczeństwasystemówlubsieciteleinformatycznych?9.4. Naczympolegabezpieczeństwoteleinformatyczne?9.5. Ktoodpowiadazabezpieczeństwoteleinformatyczne?9.6. Jakiezadaniarealizujekierownikjednostkiorganizacyjnejwzakresiebezpieczeństwa

teleinformatycznego?9.7. Jakiezadaniarealizujepełnomocnikochronywzakresiebezpieczeństwa

teleinformatycznego?9.8. Jakiezadaniarealizujeinspektorbezpieczeństwateleinformatycznego?9.9. Jakiezadaniarealizujeadministratorsystemu?9.10. Czymzasadniczoróżniąsięobowiązkiadministratorasystemuiinspektora

bezpieczeństwateleinformatycznego?9.11. Ktomożezostaćadministratoremsystemuorazinspektorembezpieczeństwa

teleinformatycznego?9.12. Cotojestakredytacjabezpieczeństwateleinformatycznego?9.13. Cotojestcertyfikatakredytacjibezpieczeństwateleinformatycznego?9.14. Cotojestcertyfikatochronykryptograficznej?9.15. Cotosąszczególnewymaganiabezpieczeństwa?9.16. Cotosąprocedurybezpiecznejeksploatacji?9.17. Cotojestaudytbezpieczeństwasystemulubsieciteleinformatycznej?9.18. Cotojestincydentbezpieczeństwateleinformatycznego?9.19. Naczympolegaochronafizycznasystemulubsieciteleinformatycznej?9.20. Naczympolegaochronaelekromagnetycznasystemulubsieciteleinformatycznej?9.21. Naczympolegaochronakryptograficznasystemulubsieciteleinformatycznej?9.22. Naczympolegakontroladostępudosystemulubsieciteleinformatycznej?9.23. Naczympoleganiezawodnośćtransmisjiwsystemielubsieciteleinformatycznej?9.24. Ktopłacizaakredytacjębezpieczeństwateleinformatycznego?

Rozdział 10. Bezpieczeństwo przemysłowe10.1. Cotojestbezpieczeństwoprzemysłowe?10.2. Cotojestświadectwobezpieczeństwaprzemysłowego?10.3. Naczympolegapostępowaniebezpieczeństwaprzemysłowego?10.4. Ktoprowadzipostępowaniebezpieczeństwaprzemysłowego?10.5. Kiedywszczynasiępostępowaniebezpieczeństwaprzemysłowego?10.6. Jakiesąwymogiformalnewnioskuowszczęciepostępowaniabezpieczeństwa

przemysłowego?10.7. Cotojestkwestionariuszbezpieczeństwaprzemysłowego?10.8. Jakijestokresważnościświadectwabezpieczeństwaprzemysłowego?10.9. Cotojestkontrolnepostępowaniebezpieczeństwaprzemysłowego?10.10. Cotojestinstrukcjabezpieczeństwaprzemysłowego?10.11. Kiedyodmawiasięwydaniaświadectwabezpieczeństwaprzemysłowego?10.12. Kiedycofasięświadectwobezpieczeństwaprzemysłowego?

68686970

717273

7474

7576

7777

7879

80

818283

8485

8688

89

90

9292

9395

96

97

98

10.13. Kiedyumarzasiępostępowaniebezpieczeństwaprzemysłowego?10.14. Cotojestobowiązekinformacyjny?10.15. Jakiesązadaniaiobowiązkijednostkiorganizacyjnejwzakresiebezpieczeństwa

przemysłowego?10.16. Jakiesązasadyodwołaniaoddecyzjioodmowiewydania(cofnięciu)

świadectwabezpieczeństwaprzemysłowego?10.17. Jakiesązasadypłatnościzapostępowaniebezpieczeństwaprzemysłowego?10.18. Jakijesttrybpostępowaniazdanymizgromadzonymiwtrakciepostępowania

bezpieczeństwaprzemysłowego?

Rozdział 11. Kontrola w zakresie ochrony informacji niejawnych11.1. Naczympolegakontrolawzakresieochronyinformacjiniejawnych?11.2. Ktoprowadzikontrolęwzakresieochronyinformacjiniejawnych?11.3. Naczympolegajączynnościkontrolnewzakresieochronyinformacji

niejawnych?11.4. Cotojestprogramkontroli?11.5. Cotosąaktakontroli?11.6. Naczympolegazabezpieczeniemateriałudowodowego?11.7. Cotojestprotokółoględzin?11.8. Cotojestprotokółprzyjęciaustnychwyjaśnieńluboświadczeń?11.9. Kiedypowołujesiębiegłegolubspecjalistę?11.10. Cotojestprotokółkontroli?11.11. Cotojestwystąpieniepokontrolne?11.12. Cotojestinformacjaowynikachkontroli?

Przypisy

Wykaz literatury

Tekst ustawy z dnia 22 stycznia 1999 r.o ochronie informacji niejawnych

Wykaz najważniejszych przepisów prawnych dotyczących ochrony informacji niejawnych (zawartość płyty CD)

99

100

101

102

103103

104

105

106

107

109

115

117

171

�© Wydawnictwo Ubezpieczeń, 2008

Kompendium ochrony informacji niejawnych w pytaniach i odpowiedziach

Robert Białoskórski

Książka z serii

Od autOra

Inspiracją do podjęcia pracy nad prezentowanym opracowaniem były wyniesione prze-ze mnie doświadczenia z zajęć ze studentami Akademii Obrony Narodowej dotyczących problematyki ochrony informacji niejawnych. Analiza dostępnej na rynku literatury przedmiotu doprowadziła mnie do konstatacji, iż zawarty w nich sposób prezentacji, niełatwego przecież, zwłaszcza pod względem prawnym materiału, nie jest w należyty sposób dostosowany do potrzeb dydaktycznych, czy to wykładowcy, czy też słuchacza. Zresztą nie było to też zasadniczym celem ich autorów. Przedstawienie powyższych za-gadnień w formie pytań i odpowiedzi, w mojej ocenie jest rozwiązaniem, które uzupełnia ten niedostatek. Niniejsze opracowanie w żadnym razie nie pretenduje jednak do aspiracji podręcznika z zakresu ochrony informacji niejawnych, a raczej materiału szkoleniowego, czy też, jak to zostało określone w tytule – kompendium wiedzy specjalistycznej.

Poniższe wydawnictwo to przede wszystkim próba zwartej prezentacji materiału z zakresu przepisów prawnych dotyczących tej problematyki, w tym przede wszystkim ustawy o ochronie informacji niejawnych zwanej dalej ustawą 1).

Praca składa się z jedenastu rozdziałów problemowych. Omawiane zagadnienia opa-trzone zostały w przypisach odwołaniami, zarówno do konkretnych przepisów ustawy oraz innych aktów prawnych, jak również cytowanej literatury. Zawarty w załączeniu tekst ustawy, jak również teksty innych najważniejszych przepisów prawnych z tej dzie-dziny (w wersji elektronicznej na CD) pozwalają na sprawne odszukanie i odniesienie się do stosownych przepisów źródłowych.

Jeśli choć w części prezentowana publikacja okaże się przydatna zarówno tym osobom, które dopiero zapoznają się z problematyką ochrony informacji niejawnych, jak też być może również i tym, którzy już wykorzystują zdobytą wcześniej wiedzę w praktyce, postawiony sobie cel uznam za spełniony.

»

�© Wydawnictwo Ubezpieczeń, 2008



Książka z serii

rozdział 5 rozd

ział

1ro

zdzi

ał 2

rozd

ział

3ro

zdzi

ał 4

rozd

ział

5ro

zdzi

ał 6

rozd

ział

7ro

zdzi

ał 8

rozd

ział

9ro

zdzi

ał 1

0ro

zdzi

ał 1

1

rOzdział 1. WiadOmOści Ogólne

1.1. Jakie informacJe Są w polSce prawnie chronione?

W polskim prawodawstwie ochronie prawnej podlegają w szczególności: 1) informacje niejawne stanowiące tajemnicę państwową i służbową; 2) informacje stanowiące tajemnice zawodowe; 3) informacje stanowiące tajemnice sfery prywatnej.

Informacje niejawne podlegają ochronie prawnej zgodnie z ustawą o ochronie informacji niejawnych z 22 stycznia 1999 r. z późniejszymi zmianami wraz z przepisami wykonawczymi.

Tajemnice zawodowe to informacje uzyskane w związku z wykonywaniem określonego zawodu, pracą w niektórych instytucjach lub pełnieniem funkcji społecznej. Prawo zakazuje ujawniania tajemnic zawodowych, a ich powierników do zachowania ich wyłącznie dla siebie. Do najczęściej spotykanych w codziennej działalności zawodowej rodzajów tajemnic zawodowych należą 2):

1) tajemnica lekarska – która nakłada na lekarza obowiązek zachowania w tajem-nicy informacji uzyskanych w związku z wykonywaniem zawodu, a związa-nych z pacjentem, z koniecznością dochowania jej także po śmierci pacjenta, którego ona bezpośrednio dotyczy 3);

2) tajemnica skarbowa – która obejmuje dane zawarte w deklaracjach podat-kowych oraz innych dokumentach składanych przez podatników, płatników i inkasentów 4);

3) tajemnica przedsiębiorstwa – której celem jest ochrona nieujawnionych do publicznej wiadomości informacji technicznych, technologicznych, handlo-wych lub organizacyjnych przedsiębiorstwa, co do których właściciel firmy podjął niezbędne działania w celu zachowania poufności 5);

4) tajemnica bankowa – którą objęte są wszystkie wiadomości dotyczące czynno-ści bankowych i osób będących stroną umowy, a także osób, które nie będąc stroną umowy, dokonały czynności pozostających w związku z zawarciem takiej umowy 6);

5) tajemnica publicznego obrotu papierami wartościowymi – która polega na zachowaniu informacji związanych z publicznym obrotem, których ujawnienie mogłoby naruszyć interes uczestników tego obrotu;

6) tajemnica adwokacka, radcowska i notarialna – która polega na zachowaniu w tajemnicy wszystkiego, czego adwokat, radca prawny lub notariusz, dowie-dział się w związku z udzieleniem pomocy prawnej 7);

»

rozd

ział

1

10


© Wydawnictwo Ubezpieczeń, 2008


Książka z serii

rozdział 5rozdział 1






7) tajemnica ubezpieczeniowa – która zabrania zakładowi ubezpieczeń udzielania osobom trzecim informacji dotyczących poszczególnych umów ubezpiecze-nia;

8) tajemnica dziennikarska – która nakłada na dziennikarza, jak również na inne osoby zatrudnione w redakcjach bądź innych prasowych jednostkach organizacyjnych, obowiązek zachowania w tajemnicy danych umożliwiają-cych identyfikację autora materiału prasowego, listu do redakcji lub innego materiału o tym charakterze, a także wszelkich informacji, których ujawnienie mogłoby naruszać chronione prawem interesy osób trzecich 8);

9) tajemnica pracodawcy – która oznacza powinność pracownika zachowania w tajemnicy informacji, których ujawnienie mogłoby narazić pracodawcę na szkodę.

Na straży prywatności obywatela, a nawet informacji, często bardzo intymnych, stoją tajemnice sfery osobistej, wśród których można wyróżnić 9):

1) tajemnicę danych z życia osobistego – która chroni wyłącznie dane osób fizycznych przed ich nieuprawnionym udostępnianiem i przetwarzaniem;

2) tajemnicę korespondencji (w tym tajemnicę pocztową i telekomunikacyjną) – która oznacza wszelką ochronę cudzej korespondencji, tj. informacji prze-znaczonych dla innej osoby, znajdujących się w zamknięty piśmie lub zabez-pieczonych w inny sposób, np. elektroniczny czy magnetyczny 10);

3) tajemnicę głosowania – która stanowi konstytucyjne gwarancje zachowania tajności aktu głosowania w czasie wyborów do parlamentu, na urząd prezy-denta i do organów stanowiących samorząd terytorialny;

4) tajemnicę spowiedzi – która oznacza kanoniczny obowiązek spowiednika zachowania w tajemnicy, pod groźbą ekskomuniki, wszystkiego, czego do-wiedział się w czasie spowiedzi.

1.2. co to Są informacJe nieJawne?

Informacje niejawne ściśle wiążą się z pojęciem tajemnicy, czyli określonej przez przepisy wiadomości, której poznanie lub ujawnienie jest prawnie zakazane 11). Innymi słowy, tajemnica jest informacją nieprzeznaczoną do użytku publicznego, ale dla konkretnego odbiorcy, a dostęp do niej chroniony jest przez obowiązujące prawo. Jest ona zawsze bardzo cenna dla twórcy 12).

W rozumieniu ustawy informacje niejawne to informacje stanowiące tajemni-cę państwową lub służbową, niezależnie od formy i sposobu wyrażania, także w trakcie ich opracowania 13).

rozdział 1

11© Wydawnictwo Ubezpieczeń, 2008



Książka z serii

rozdział 5 rozd

ział

1ro

zdzi

ał 2

rozd

ział

3ro

zdzi

ał 4

rozd

ział

5ro

zdzi

ał 6

rozd

ział

7ro

zdzi

ał 8

rozd

ział

9ro

zdzi

ał 1

0ro

zdzi

ał 1

1

1.3. Jakie Są formy i SpoSoby wyrażania informacJi nieJawnych?

Formą wyrażania informacji niejawnych jest materiał, który może przybierać postać dokumentu, jak też chroniony jako informacja niejawna przedmiot lub dowolna jego część, a zwłaszcza urządzenie, wyposażenie lub broń wyprodukowana albo będąca w trakcie produkcji, a także składnik użyty do ich wytworzenia. Do-kumentem jest każda utrwalona informacja niejawna, w szczególności na piśmie, mikrofilmach, negatywach i fotografiach, nośnikach do zapisu informacji w postaci cyfrowej i na taśmach elektromagnetycznych, także w formie mapy, wykresu, ry-sunku, obrazu, grafiki, fotografii, broszury, książki, kopii, odpisu, wypisu, wyciągu i tłumaczenia dokumentu, zbędnego lub wadliwego wydruku, odbitki, kliszy, matrycy i dysku optycznego, kalki, taśmy atramentowej, jak również informacja niejawna utrwalona na elektronicznych nośnikach danych 14).

Dowolność sposobu wyrażania informacji niejawnych świadczy o tym, że może mieć ono nie tylko formę okazania materiału, ale co należy zaznaczyć, także ustne opisanie jego treści lub zawartości.

1.4. Dlaczego należy chronić informacJe nieJawne?

Ochrona informacji niejawnych zapobiega zagrożeniom, jakie może spowodować ich nieuprawnione ujawnienie dla podstawowych interesów Rzeczypospolitej Pol-skiej dotyczących porządku publicznego, obronności, bezpieczeństwa, stosunków międzynarodowych lub gospodarczych państwa, interesu publicznego lub prawnie chronionego interesu obywateli albo jednostki organizacyjnej 15).

1.5. co oznacza nieuprawnione uJawnienie informacJi nieJawnych?

Nieuprawnione ujawnienie informacji niejawnych to działanie, którego skutkiem jest dostęp do informacji niejawnych uzyskany przez osobę nieuprawnioną 16).

Aby nastąpiło nieuprawnione ujawnienie informacji niejawnych, nie wystarczy stworzenie sytuacji grożącej niebezpieczeństwem ujawnienia informacji nie-jawnych (przesłanki), lecz konieczne jest (przynajmniej dla odpowiedzialności karnej za naruszenie przepisów o ochronie informacji niejawnych) rzeczywiste zapoznanie się z jej treścią przez osobę nieuprawnioną, która nie znała jej wcześ-niej (czyny) 17).

rozd

ział

1

12




Książka z serii







1.6. na czym polega ochrona informacJi nieJawnych?

Ochrona informacji niejawnych w szczególności obejmuje całokształt zagadnień związanych z:

1) organizowaniem ochrony informacji niejawnych; 2) klasyfikowaniem informacji niejawnych; 3) udostępnianiem informacji niejawnych; 4) postępowaniem sprawdzającym; 5) szkoleniem w zakresie ochrony informacji niejawnych; 6) ewidencjonowaniem, przechowywaniem, przetwarzaniem i udostępnianiem

danych uzyskiwanych w związku z prowadzonymi postępowaniami o ustalenie rękojmi zachowania tajemnicy, w zakresie określonym w ankiecie bezpieczeń-stwa osobowego oraz w kwestionariuszu bezpieczeństwa przemysłowego;

7) organizacją kontroli przestrzegania zasad ochrony informacji niejawnych; 8) ochroną informacji niejawnych w systemach i sieciach teleinformatycznych; 9) stosowaniem środków fizycznej ochrony informacji niejawnych 18).

Powyższa lista zagadnień dotyczących ochrony informacji niejawnych jest otwar-ta, o czym świadczy sformułowanie „w szczególności” w art. 1 ust. 1 ustawy, co oznacza, że w razie konieczności ochrona informacji niejawnych może również dotyczyć innych przedsięwzięć związanych z przedmiotem ustawy.

W państwie demokratycznym występuje konflikt dóbr i interesów, w którym z jednej strony mamy do czynienia z prawem do informacji i postulatami jawności życia publicznego, z drugiej z wartościami, których ochrona znajduje swą relację poprzez utajnienie informacji ściśle z nimi związanych. Taka kolizyjna sytuacja występuje w związku z kwestią ochrony tajemnicy państwowej. Rozwiązywanie tej sytuacji kolizyjnej powinno odbywać się w myśl zasady, że prawo do informacji jest standardem, natomiast tajemnica powinna być od niej wyjątkiem 19).

1.7. Jakie Są naJważnieJSze zaSaDy ochrony informacJi nieJawnych?

Zasada ograniczonego dostępu do informacji - jest to nadrzędna zasada ochrony informacji niejawnych sformułowana w art. 3 ustawy, zgodnie z którym: „in-formacje niejawne mogą być udostępnione wyłącznie osobie dającej rękojmię zachowania tajemnicy i tylko w zakresie niezbędym do wykonywania przez nią pracy lub pełnienia służby na zajmowanym stanowisku albo innej zleconej pracy”. Zasada ta jest przyswojeniem obowiązującego w NATO standardu need to know, który stawia wymóg umożliwienia (osobom uprawnionym) dostępu do informacji niejawnych tylko w zakresie niezbędnym. Zasada ograniczonego dostępu odnosi się do wszelkich aspektów ochrony informacji i materiałów niejawnych.

rozdział 1




Książka z serii

rozdział 5 rozd

ział

1ro

zdzi

ał 2

rozd

ział

3ro

zdzi

ał 4

rozd

ział

5ro

zdzi

ał 6

rozd

ział

7ro

zdzi

ał 8

rozd

ział

9ro

zdzi

ał 1

0ro

zdzi

ał 1

1

Zasada adekwatności zastosowania środków ochrony do klauzuli tajności informa-cji – zasada ta ściśle wiąże się z wymogiem dostosowania mechanizmów ochrony informacji niejawnych do rangi i liczby chronionych informacji oraz stopnia zagro-żenia. Środki ochrony mające na celu uniemożliwienie nieuprawnionego dostępu do informacji niejawnych, ograniczenie ryzyka ich zniszczenia, uszkodzenia lub zniekształcenia, muszą odpowiadać klauzuli tajności informacji wskazującej na rangę dokumentu. Informacje o najwyższym stopniu tajności wymagają równie wysokiego poziomu ochrony. Zastosowane środki ochrony muszą umożliwiać wykrywanie zagrożeń ze strony osób, które przez umyślne działania, niedbalstwo lub zaniechanie obowiązujących procedur stwarzają niebezpieczeństwo nieupraw-nionego ujawnienia informacji niejawnych.

Zasada jawności unormowań regulujących kwestie ochrony tajemnicy – zasada nawiązująca do faktu, iż wszystkie elementy systemu ochrony informacji sta-nowiących tajemnicę państwową i służbową zostały określone w powszechnie dostępnym akcie prawnym, jakim jest opublikowany tekst ustawy o ochronie informacji niejawnych.

Zasada praworządności – zasada stanowiąca dyrektywę postępowania ustawodaw-cy, organów władzy państwowej stosujących prawo oraz obywateli. Przyjęcie zasady praworządności oznacza, że państwo, które ją wprowadza, zapewnia prymat prawa nad wszystkimi innymi rodzajami norm stosowanych w społeczeństwie. Zasada praworządności nakłada na służby ochrony państwa i inne organy realizujące zadania wynikające z ustawy o ochronie informacji niejawnych obowiązek:

1) działania w granicach kompetencji przyznanych przez ustawę; 2) podejmowania decyzji zgodnie z trybem określonym w normach procedu-

ralnych; 3) poddanie się procedurze odwoławczej.

Zasada bezstronności i obiektywizmu – zasada polegająca na tym, iż każdy organ służb ochrony państwa w toku prowadzonego postępowania sprawdzającego oraz przy podejmowaniu decyzji o wydaniu poświadczenia bezpieczeństwa, zgodnie z kryteriami wynikającymi z przepisów ustawy, ma prawny obowiązek brania pod uwagę zarówno informacji i okoliczności przemawiających na korzyść, jak i na niekorzyść osoby sprawdzanej.

Zasada sprawnego działania – jako norma powszechna – w odniesieniu do usta-wy ma na celu oszczędzenie czasu, sił i środków przez służby ochrony państwa i pełnomocników w prowadzeniu postępowań sprawdzających oraz wdrażaniu postanowień ustawy w kwestii organizacji systemu ochrony informacji niejawnych. Znajduje to wyraz w przepisach natury porządkowej i instrukcyjnej, określających m.in. terminy wykonywania poszczególnych czynności.

Zasada stałej samokontroli – zasada o fundamentalnym znaczeniu zarówno dla wykonawców, jak i użytkowników informacji niejawnych. W szczególności do-

rozd

ział

1

14




Książka z serii







tyczy to osób, które wykonują pracę o charakterze analitycznym, korzystających w pracy zarówno z informacji jawnych, jak i niejawnych. Prezentując różne poglądy w kontaktach służbowych i prywatnych z osobami nieuprawnionymi, muszą mieć oni stałe baczenie na oddzielenie posiadanej wiedzy jawnej od niejawnej 20).

1.8. kto naDzoruJe ochronę informacJi nieJawnych?

Służby ochrony państwa w zakresie: 1) kontroli ochrony informacji niejawnych i przestrzegania przepisów obo-

wiązujących w tym zakresie, z uwzględnieniem prawidłowości postępowań sprawdzających prowadzonych przez pełnomocników ochrony, z wyłączeniem postępowań, o których mowa w art. 30 (dot. samodzielnych postępowań sprawdzających);

2) realizacji zadań w zakresie bezpieczeństwa systemów i sieci teleinformatycz-nych;

3) prowadzenia postępowania sprawdzającego według zasad określonych w usta-wie;

4) ochrony informacji niejawnych wymienianych przez Rzeczpospolitą Polską z innymi państwami i organizacjami międzynarodowymi;

5) szkolenia i doradztwa w zakresie ochrony informacji niejawnych; 6) wykonywania innych zadań, w zakresie ochrony informacji niejawnych,

określonych odrębnymi przepisami 21).

Kierownicy jednostek organizacyjnych w zakresie: 1) ogólnego kierownictwa nad ochroną informacji niejawnych w podległych im

jednostkach organizacyjnych 22); 2) współdziałania ze służbami ochrony państwa w toku przeprowadzanych

przez nie postępowań sprawdzających, a w szczególności udostępniania funkcjonariuszom albo żołnierzom, po przedstawieniu przez nich pisemnego upoważnienia, pozostających w ich dyspozycji informacji i dokumentów nie-zbędnych do stwierdzenia, czy osoba objęta postępowaniem sprawdzającym daje rękojmię zachowania tajemnicy 23).

Jednostką organizacyjną są następujące podmioty: 1) organy władzy publicznej, w szczególności:

a) Sejmu i Senatu Rzeczypospolitej Polskiej,b) Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej,c) organów administracji rządowej,d) organów jednostek samorządu terytorialnego,e) sądów i trybunałów,f) organów kontroli państwowej i ochrony prawa;

rozdział 1




Książka z serii

rozdział 5 rozd

ział

1ro

zdzi

ał 2

rozd

ział

3ro

zdzi

ał 4

rozd

ział

5ro

zdzi

ał 6

rozd

ział

7ro

zdzi

ał 8

rozd

ział

9ro

zdzi

ał 1

0ro

zdzi

ał 1

1

2) Siły Zbrojne Rzeczypospolitej Polskiej i ich jednostki organizacyjne, a także inne jednostki organizacyjne podlegające Ministrowi Obrony Narodowej lub przez niego nadzorowane;

3) Narodowy Bank Polski i banki państwowe; 4) państwowe osoby prawne i inne niż wymienione w pkt 1-3 państwowe jed-

nostki organizacyjne; 5) przedsiębiorcy, jednostki naukowe lub badawczo-rozwojowe, zamierzające

ubiegać się, ubiegające się o zawarcie lub wykonujące umowy związane z do-stępem do informacji niejawnych, albo wykonujące na podstawie przepisów prawa zadania związane z dostępem do informacji niejawnych 24).

1.9. co to JeSt taJemnica pańStwowa?

Tajemnicą państwową jest informacja określona w wykazie rodzajów informacji, stanowiącym załącznik nr 1 ustawy, której nieuprawnione ujawnienie może spo-wodować istotne zagrożenie dla podstawowych interesów Rzeczypospolitej Pol-skiej dotyczących porządku publicznego, obronności, bezpieczeństwa, stosunków międzynarodowych lub gospodarczych państwa 25).

Aby informację uznać za tajemnicę państwową, konieczna jest realizacja co naj-mniej dwóch kryteriów:

1) kryterium materialnego, polegającego na spowodowaniu wskutek nieupraw-nionego ujawnienia informacji, istotnego zagrożenia dla podstawowych interesów Rzeczypospolitej Polskiej dotyczących porządku publicznego, obronności, bezpieczeństwa, stosunków międzynarodowych lub gospodar-czych państwa;

2) kryterium formalnego, polegającego na spełnieniu przez informację cech właściwych dla określonego, wskazanego w załączniku nr 1 ustawy rodzaju informacji. Zamieszczone tam informacje mają jedynie charakter enumera-tywny i doprecyzowujący, co oznacza, że spełnienie przez informację jedynie kryterium formalnego nie może stanowić samodzielnej podstawy do uznania jej za tajemnicę państwową.

Istnieją również stanowiska, według których do uznania określonej informacji za tajemnicę państwową niezbędne jest spełnienie jeszcze trzeciej przesłanki o cha-rakterze formalnym, a mianowicie nadania jej odpowiedniej klauzuli tajności 26).

Określony w załączniku 1 ustawy wykaz informacji niejawnych stanowiących ta-jemnicę państwową, które mogą być oznaczone klauzulą „ściśle tajne” w dużym uproszczeniu dotyczy informacji odnoszących się do całokształtu zagadnień związa-nych z systemem kierowania państwem oraz dowodzenia Siłami Zbrojnymi w czasie zagrożenia państwa lub wojny. Podobnie klasyfikowanie informacji niejawnych, które mogą być oznaczone klauzulą „tajne” przede wszystkim dotyczy całokształtu pozostałych zagadnień dotyczących systemu bezpieczeństwa państwa.

rozd

ział

1

16




Książka z serii







1.10. co to JeSt taJemnica Służbowa?

Tajemnicą służbową jest informacja niejawna niebędąca tajemnicą państwową, uzyskana w związku z czynnościami służbowymi albo wykonywaniem prac zleconych, której nieuprawnione ujawnienie mogłoby narazić na szkodę interes państwa, interes publiczny lub prawnie chroniony interes obywateli albo jednostki organizacyjnej 27).

Definicja tajemnicy służbowej jest niemal wszechogarniająca. Ze względu na sze-roki zakres dóbr chronionych obejmuje „praktycznie większość działań, procesów decyzyjnych i czynności administracji państwowej i samorządowej” 28).

1.11. Jakie Są zaSaDnicze różnice mięDzy taJemnicą pańStwową i Służbową?

Tajemnicę służbową w odróżnieniu do tajemnicy państwowej charakteryzują przede wszystkim:

1) niekonkurencyjność w stosunku do pojęcia tajemnicy państwowej (tzn. określona informacja może być albo tajemnicą państwową, albo tajemnicą służbową);

2) sposób uzyskania (w związku z czynnościami służbowymi albo wykonywa-niem prac zleconych);

3) zagrożenie powstaniem szkody w dobrach chronionych przez ustawodawcę (interes państwa, interes publiczny lub prawnie chroniony interes obywateli lub jednostki organizacyjnej);

4) brak konieczności zamieszczenia informacji w załączniku nr 1 do ustawy, dla uznania jej za tajemnicę służbową 29).

1.12. kto i na Jakich zaSaDach może być zwolniony z obowiązku zachowania taJemnicy pańStwoweJ i SłużboweJ?

Zwolnienie z obowiązku zachowania tajemnicy państwowej i służbowej oraz spo-sób postępowania z aktami spraw zawierających tajemnicę państwową i służbową może nastąpić w toku postępowania przed sądem lub innym organem zgodnie z zasadami określonymi w przepisach odrębnych ustaw 30).

Przez pojęcie zasad zwalniania należy rozumieć nie tylko to, jakiego typu in-formacji zwolnienie może dotyczyć, a więc to, z czego można zwolnić, ale także i podmiotu (organu), który tego zwolnienia może dokonać, czyli tego, kto to może uczynić 32). Takim podmiotem (organem) poza sądem może być m.in.: Trybunał Stanu, Trybunał Konstytucyjny lub sejmowa komisja śledcza.

rozdział 1