ŁUKASZ ZAKONNIK
Uniwersytet Łódzki
KARTY MIEJSKIE W POLSCE JAKO ETAP W ROZWOJU PŁATNOCI BEZGOTÓWKOWYCH OPIEWAJ�CYCH NA NISKIE KWOTY
Streszczenie
W tym artykule autor prezentuje problem u�ycia kart miejskich w Polsce. Autor
przedstawia opis kilku interesuj�cych rozwi�za�, zwracaj�c uwag� na aspekt płatno-
�ci bezgotówkowych.
Słowa kluczowe: Karty miejskie, płatno�ci bezgotówkowe, e-handle
1. Wprowadzenie
Na wst�pie tego artykułu nale�y zastanowi si� nad dwoma poj�ciami zawartymi w tytule
opracowania.
Po pierwsze nale�y zdefiniowa poj�cie karty miejskiej. Nie jest to proste, bo termin ten po-
wstał stosunkowo niedawno i pocz�tkowo stanowił wył�cznie ogólne okre�lenie karty (najcz��ciej
bardzo podobnej wymiarowo do standardowej karty płatniczej), przy pomocy której mo�na było
dokonywa pewnych płatno�ci na rzecz usług publicznych dostarczanych przez poszczególne
miasta (a w�ród tych usług najcz��ciej chodziło o transport lokalny). Je�li pokusi si� o skorzysta-
nie z internetowej encyklopedii wikipedia (jako tej, która chyba najszybciej reaguje na zmiany
i powstawanie nowych poj� ) mo�na zobaczy , �e w polskoj�zycznej wersji wikipedii wpisanie
terminu karta miejska powoduje przekierowanie na hasło karta zbli�eniowa1. Cho zestawienie
tych terminów jest w pewnym sensie słuszne, to oczywi�cie nie mo�na postawi znaku równo�ci
mi�dzy tymi dwoma poj�ciami. Rozs�dn� definicj� wydaje si� by definicja, któr� przedstawiono
na Kongresie ITS, a która mówi, �e karta miejska to:
„karta elektroniczna (chipowa) u�ywana do wnoszenia opłat w co najmniej dwóch z nast�pu-
j�cych obszarów: transport publiczny, parkowanie oraz wst�p do miejskich obiektów kultury
i sportu”2.
Tego rodzaju definicja jest o tyle problematyczna, �e na jej podstawie z kilkudziesi�ciu istnie-
j�cych rozwi�za� karty miejskiej w Polsce nale�ałoby bra pod uwag� tylko kilka – cała reszta
byłaby uznana jako elektroniczny bilet komunikacji lokalnej. Niemniej, korzy� wynikaj�ca
z powy�szej definicji sprowadza si� do mo�liwo�ci zastanowienia si� tylko nad wiod�cymi
w kraju rozwi�zaniami z danej dziedziny.
Drugi termin pojawiaj�cy si� w tytule opracowania to bezgotówkowe płatno�ci opiewaj�ce na
niskie kwoty. W tym miejscu autor przedstawi jeden3 z bardziej znanych podziałów zwi�zanych
z ogólnie poj�t� problematyk� płatno�ci: makropłatno�ci, minipłatno�ci, mikropłatno�ci, milipłat-
no�ci.
Podział ten ma na celu – w sumie w mniej lub bardziej precyzyjny sposób – okre�li przedzia-
1 Patrz: [15] 2 Patrz: [2] 3 Wi�cej rozwa�a� na ten temat (szczególnie w zakresie mikropłatno�ci) w: [3].
POLSKIE STOWARZYSZENIE ZARZ�DZANIA WIEDZ�
Seria: Studia i Materiały, nr 29, 2010
168
ły kwotowe dokonywanych płatno�ci. W literaturze polskoj�zycznej przyj�to przedziały te przed-
stawia w sposób nast�puj�cy (patrz tabela poni�ej).
Tabela 1. Okre�lenia klas płatno�ci na rynku polskim
Termin Kwota transakcji
Makropłatno�ci Powy�ej 1000 zł
Minipłatno�ci Od 100 zł do 1000 zł
Mikropłatno�ci Od 1 zł do 100 zł
Milipłatno�ci Poni�ej 1 zł
ródło: [1]
W �wietle powy�ej przedstawionych okre�le�, autor zakłada, �e płatno� opiewaj�ca na nisk�kwot� powinna mie�ci si� w ramach terminu mikropłatno� .
2. Technologiczne standardy karty miejskiej i ogólny schemat działania
Jak przedstawiono to w punkcie powy�ej, karta miejska powinna generalnie by kart� elek-
troniczn�. W definicji nie podano jednak jednego wa�nego faktu, �e w chwili obecnej na rynku
polskim obowi�zuj�cym standardem s� karty zbli�eniowe w technologii MIFARE4.
Poni�ej przedstawiono schemat budowy karty opartej o wspomnian� technologi�5.
4 Cho� na �wiecie istniej� inne standardy zwi�zane z technologi� zbli�eniow� np.: FeliCa. 5 Wi�cej informacji na stronie : [9].
Łukasz Zakonnik
Karty miejskie w Polsce
jako etap w rozwoju płatno�ci bezgotówkowych opiewaj�cych na niskie kwoty
169
Rys. 1. Schemat budowy karty MIFARE
ródło: [13].
Najwa�niejsze parametry technologii MIFRE s� nast�puj�ce6:
• Transmisja danych bezdotykowa;
• Zasi�g optymalny od czytnika – do 100 mm;
• Transfer danych na poziomie 100 kbit/s;
• Wa�no� przechowywanych danych – 10 lat;
• Mo�liwo� zapisu do 100 tysi�cy cykli.
Ogólny schemat działania karty miejskiej przedstawiono natomiast na rysunku poni�ej:
6 Dotyczy wi�kszo�ci rozwi�za� implementacji karty miejskiej w Polsce a opartej na MIFARE. Na podstawie: [13].
POLSKIE STOWARZYSZENIE ZARZ�DZANIA WIEDZ�
Seria: Studia i Materiały, nr 29, 2010
170
Rys. 2. Schemat działania karty miejskiej
ródło: [6]
3. Mo�liwo�ci wykorzystania karty miejskiej
Jak ju� wcze�niej wspomniano, głównym zakresem zastosowa� karty miejskiej s� płatno�ci
zast�puj�ce opłaty za bilety komunikacji miejskiej. Jednak�e według podanej definicji, płatno�ci
takie nie powinny by jedynymi mo�liwymi do zrealizowania. Co wi�cej, karta miejska nie musi
by przeznaczona wył�cznie do dokonywania płatno�ci. Zakres najpowszechniejszych zastosowa�przedstawiono poni�ej:
• transport publiczny,
• parkowanie,
• wst�p do o�rodków kultury (ewentualnie na imprezy kulturalne),
• wst�p na tereny sportowe (ewentualnie na imprezy sportowe),
• �rodek płatniczy w instytucjach zwi�zanych umowami z miastem,
• zakupy w automatach z napojami,
• elektroniczna portmonetka,
• integracja z elektroniczn� legitymacj� studenck� (ELS),
• baza dla podpisu elektronicznego,
• elementy systemów bezpiecze�stwa.
Łukasz Zakonnik
Karty miejskie w Polsce
jako etap w rozwoju płatno�ci bezgotówkowych opiewaj�cych na niskie kwoty
171
4. Karty miejskie – podział dodatkowy
Ze wzgl�du na fakt, �e karty miejskie w wielu polskich miastach s� jednak tylko form� opłaty
transportowej (a wi�c tym samym nie spełniaj� wymogów stawianych w definicji) przydatny
wydaje si� dodatkowy podział tzw. „kart miejskich”. Podział ten mo�e bazowa na nast�puj�cych
przesłankach7:
a) typowa karta miejska – czyli u�ywana w wi�cej ni� jednym charakterze w dokonywanych
płatno�ciach. Do kart takich mo�na zaliczy karty w nast�puj�cy miastach:
• Warszawa,
• Kraków,
• Rybnik,
• Cz�stochowa.
b) karta o funkcji elektronicznego biletu komunikacji miejskiej z dodatkowymi udogodnieniami.
Do kart takich mo�na zaliczy karty w nast�puj�cy miastach:
• Gda�sk,
• Wałbrzych,
• Pozna�, • Suwałki.
c) elektroniczny bilet komunikacji miejskiej8. Do kart takich mo�na zaliczy karty w nast�puj�cy
miastach9:
• Gdynia,
• Głogów,
• Inowrocław,
• Jaworzno,
• Kalisz,
• Kołobrzeg,
• Lublin,
• Mielec,
• Piła,
• Piotrków Trybunalski,
• Radomsko,
• Szczecin,
• Tczew,
• Wejherowo.
7 Warto porówna� podobn� prób� podziału w: [2]. 8 Nale�y tak�e pami�ta�, �e w kilku miastach wprowadzono równolegle – albo zamiast karty miejskiej – inne formy
elektronicznego dokonywania opłat za przejazd transportem lokalnym – patrz np. mPay (www.mpay.pl) czy moBILET (www.mobilet.pl). 9 Ze wzgl�du na wspomniane kwestie ró�nic w definicji mo�e si� okaza�, �e i inne miasta b�d� deklarowały posiadanie tzw.
Karty miejskiej.
POLSKIE STOWARZYSZENIE ZARZ�DZANIA WIEDZ�
Seria: Studia i Materiały, nr 29, 2010
172
5. Przegl�d istniej�cych rozwi�za�
W tym miejscu przedstawiony zostanie krótki przegl�d kart miejskich wymienionych w punk-
cie poprzednim w podpunktach a (przedstawiane szerzej) oraz b.
5.1. Warszawa
Karta warszawska jest jedn� z najstarszych rozwi�za� istniej�cych w kraju.
Rys. 3. Przykład karty miejskiej z Warszawy
(istnieje mo�liwo�� utworzenia karty według własnej koncepcji)
ródło: [22].
Tabela 2. Opis Warszawskiej Karty Miejskiej
Cecha Opis
Nazwa Warszawska Karta Miejska.
Data wej�cie na rynek Pa�dziernik 2001 roku.
Koszt wprowadzenia projektu Około 100 milionów PLN.
Koszt wydania dla klienta Wydawana bezpłatnie (na pocz�tku projektu koszt 5 PLN).
Mo�liwo� personalizacji Karty na okaziciela jak i imienne (bilety okresowe wymagaj� od 2010 roku
personalizacji).
Funkcjonalno� płatnicza Opłata za bilety w transporcie lokalnym10. U�ytkownik musi aktywowa zakupiony bilet w kasowniku.
Opłaty za parkowanie.
Współpraca z Elektroniczn�Legitymacj� Studenta
Tak
Inne cechy Posiadacze karty (w ogóle biletu) mog� korzysta z bezpłatnych parkin-
gów w ramach programu ParkujiJed�11
ródło: Opracowanie własne na podstawie [22], [17], [14].
10 Warto zaznaczy�, �e istnieje tak�e inne rozwi�zanie tzw. E-bilet oparty o usług� mPay – patrz: [22]. 11 Patrz: [22].
Łukasz Zakonnik
Karty miejskie w Polsce
jako etap w rozwoju płatno�ci bezgotówkowych opiewaj�cych na niskie kwoty
173
5.2. Kraków
Kraków od do� długiego czasu wprowadzał ró�ne rozwi�zania mog�ce by uznawane za
Kart� miejsk� – m.in. do chwili obecnej oferuje turystom specjaln� kart� turystyczn�.
Rys. 4. Przykład karty miejskiej z Krakowa
ródło: [11].
Tabela 3. Opis Krakowskiej Karty Miejskiej
Cecha Opis
Nazwa Krakowska Karta Miejska.
Data wej�cie na rynek 1 wrze�nia 2007 roku (próby od 2005 roku).
Koszt wprowadzenia projektu 9,2 miliona PLN.
Koszt wydania dla klienta Wydawana bezpłatnie.
Mo�liwo� personalizacji Karty na okaziciela.
Funkcjonalno� płatnicza Opłata za bilety w transporcie lokalnym.
Opłaty za parkowanie12.
W planach inne typy płatno�ci.
Współpraca z Elektroniczn�Legitymacj� Studenta
Tak.
Inne cechy W 2008 roku nast�piło około 1 miliona
wykupie� biletów okresowych zapisanych na
Krakowskiej Karcie Miejskiej.
Istnieje tak�e Krakowska Kart Turystyczna,
która umo�liwia przejazdy transportem lokal-
nym i wst�p do muzeów. Karta wydawana jest
na 1–3 dni13.
ródło: Opracowanie własne na podstawie [7], [10].
12 Mo�na płaci� tak�e z wykorzystaniem systemu mPay. 13 Patrz: [8].
POLSKIE STOWARZYSZENIE ZARZ�DZANIA WIEDZ�
Seria: Studia i Materiały, nr 29, 2010
174
5.3. Rybnik
Rybnik cho – w porównaniu do Warszawy czy Krakowa – nie jest du�ym miastem, stał si�pionierem w wydawaniu Karty miejskiej z innymi funkcjonalno�ciami ni� tylko bilet elektronicz-
ny.
Rys. 5. Przykład karty miejskiej z Rybnika
ródło: [6].
Tabela 4. Opis Elektronicznej Karty Miejskiej z Rybnika
Cecha Opis
Nazwa Elektroniczna Karta Miejska.
Data wej�cie na rynek Listopad 2006 roku.
Koszt wprowadzenia projektu 5,23 miliona PLN.
Koszt wydania dla klienta Wydawana bezpłatnie (ale wymagana aktywacja – czyli np. zakup biletów
jednorazowych za minimum 8 PLN).
Mo�liwo� personalizacji Karty na okaziciela i imienna.
Funkcjonalno� płatnicza Opłaty za bilety w transporcie lokalnym (tak�e bilety jednorazowe).
Wymagane ka�dorazowe zbli�enie karty do czytnika w �rodku komunika-
cji – nawet w przypadku biletu okresowego.
Opłaty za parkowanie.
Bilety wst�pu do jednostek rekreacyjnych MOSiR i CRiR Bushido.
Współpraca z Elektroniczn�Legitymacj� Studenta
Bd.
Inne cechy Opłaty za korzystanie z miejsc targowych.
Mo�liwo� wbudowania elektronicznego podpisu14.
ródło: Opracowanie własne na podstawie [14], [6].
14 Wymagany interfejs stykowy i co wa�ne elektroniczny podpis wystawiany jest przez SEKAP, który nie ma uprawnie� do
wydawania kwalifikowanego podpisu elektronicznego.
Łukasz Zakonnik
Karty miejskie w Polsce
jako etap w rozwoju płatno�ci bezgotówkowych opiewaj�cych na niskie kwoty
175
5.4. Cz�stochowa
Rozwi�zanie u�ytkowane w Cz�stochowie jest cz��ciow� prób� przeniesienia funkcjonalno�ci
karty rybnickiej.
Rys. 6. Przykład karty miejskiej z Cz�stochowy
ródło: [5].
Tabela 5. Opis Cz�stochowskiej Karty Miejskiej
Cecha Opis
Nazwa Cz�stochowska Karta Miejska.
Data wej�cie na rynek 13 lipca 2007 roku.
Koszt wprowadzenia projektu 5,285 miliona PLN.
Koszt wydania dla klienta Spersonalizowana karta wydawana bezpłatnie a karta na okaziciela
kosztuje 15 PLN.
Mo�liwo� personalizacji Karty na okaziciela i imienna.
Funkcjonalno� płatnicza Opłaty za bilety w transporcie lokalnym (tak�e bilety jednorazowe).
Wymagane ka�dorazowe zbli�enie karty do czytnika w �rodku komunika-
cji – nawet w przypadku biletu okresowego.
Posiada funkcjonalno� elektronicznej portmonetki ale z wykorzystaniem
jak na razie tylko do zakupu biletów jednorazowych.
Współpraca z Elektroniczn�Legitymacj� Studenta
Bd.
Inne cechy Brak.
ródło: Opracowanie własne na podstawie [12].
POLSKIE STOWARZYSZENIE ZARZ�DZANIA WIEDZ�
Seria: Studia i Materiały, nr 29, 2010
176
5.5. Miasta o kartach o funkcji elektronicznego biletu komunikacji miejskiej z dodatkowymi
udogodnieniami
Tabela 6. Opis innych kart miejskich
Miasto
Data
wej�cia
na rynek
Koszt wydania
dla klienta
Mo�liwo�ci
personalizacji
Funkcjonalno� płatnicza
Współpraca
z ELS Inne Cechy
Suwałki 2007 rok.
Wydawana
bezpłatnie,
chyba, �e
u�ytkownik chce
zamie�ci zdj�cie(koszt 20
PLN).
Karty imien-
ne.
Opłaty za bilety
w transporcie
lokalnym. Bd.
Planowane
zastosowanie
w innych
opłatach – np.
opłatach
parkingowych.
Pozna�Kwiecie�
2003
roku.
Pobierana
kaucja 16 PLN
(karta imienna),
10 PLN (karta
na okaziciela).
Karty na
okaziciela i
imienne.
Opłaty za bilety
w transporcie
lokalnym.
Tak
Karta nazywa
si� KOM-
KARTA. Pod
nazw� Po-
zna�ska Karta
Miejska
wyst�puje
karta tury-
styczna15
.
Wałbrzych 2004 rok.Pobierana
kaucja 11 PLN.
Karty na
okaziciela.
Opłaty za bilety
w transporcie
lokalnym (bilety
okresowe).
Wymagane
ka�dorazowe
zbli�enie do
czytnika.
Tak Brak
Gda�sk
1 lipca
2006
roku.
Pobierana
kaucja 10 PLN.
Karty na
okaziciela i
imienne.
Opłaty za bilety
w transporcie
lokalnym (bilety
okresowe).
Tak Brak
ródło: Opracowanie własne na podstawie [20], [19], [21], [13].
15 Patrz: [16].
Łukasz Zakonnik
Karty miejskie w Polsce
jako etap w rozwoju płatno�ci bezgotówkowych opiewaj�cych na niskie kwoty
177
6. Plany odno�nie kart miejskich w innych wi�kszych polskich miastach
W chwili obecnej dwa du�e polskie miasta przygotowuj� si� do wprowadzenia kart miejskich
– jest to Wrocław i Łód�. Obydwa miasta postawiły sobie ambitne plany aby ich karty miejskie
ł�czyły w sobie funkcjonalno�ci nie tylko biletu komunikacji miejskiej ale dawały szeroki zakres
zastosowa�. Jak te plany zostan� zrealizowane powinni�my przekona si� wkrótce – niestety
z ostatnich informacji prasowych wynika, �e szczególnie projekt Wrocławia b�dzie zdecydowanie
ubo�szy ni� pierwotnie zakładano i wejdzie w �ycie w pó�niejszym terminie16
.
7. Wnioski ko�cowe
Pomimo du�ego zainteresowania we wprowadzaniu kart miejskich przez ró�ne o�rodki miej-
skie w Polsce, funkcjonalno� rozwa�anych rozwi�za� pozostawia wiele do �yczenia. Tak na-
prawd� tzw. karty miejskie dobrze działaj� tylko jako metoda dokonywania opłat za korzystanie
z transportu lokalnego. To niestety za mało aby karty te mogły stanowi powszechniejszy mecha-
nizm dokonywania płatno�ci opiewaj�cych na niewielkie kwoty – co w zamierzeniach miało
wła�nie zosta zrealizowane (przynajmniej w sferze publicznej w poszczególnych miastach).
Niemniej, karty miejskie mog� stanowi pewien punkt po�redni w przyzwyczajaniu u�ytkowni-
ków do u�ywania elektronicznych portmonetek, których potencjał w płatno�ciach drobnych
wydaje si� zdecydowanie wi�kszy 17
. Kartom miejskim odda nale�y jednak to,
�e– z perspektywy samych władz miejskich – stanowi� udan� prób� eliminacji masowo drukowa-
nych papierowych dokumentów18
na rzecz instrumentu elektronicznego.
Bibliografia
[1] Gregor B., Stawiszy�ski M., E-Commerce, wyd. Branta, Bydgoszcz 2002.
[2] Krukowski P., Karty miejskie i bilety elektroniczne w Polsce, Kongres ITS 2008, 26–
28.V.2008 Warszawa.
[3] Zakonnik Ł., Mikropłatno�ci na polskim rynku internetowym, [w:] XI Konferencja Sieci
i Systemy Informatyczne, Łód� 2003.
[4] Zakonnik Ł., Systemy mikropłatno�ci oparte na pieni�dzu elektronicznym i ich przewaga nad
tradycyjnymi metodami płatno�ci detalicznych, [w:] Acta Universitatis Lodziensis – Folia
Oeconomica 211 – Wybrane problemy gospodarki elektronicznej, wyd. Uniwersytetu Łódz-
kiego Łód� – 2007.
[5] http://czestochowa.simis.pl/index.php?go=pokaz&www=news_pl&ilewynikow=7,
6.03.2010.
[6] http://www.ekarta.rybnik.eu/, 6.03.2010.
[7] http://www.kkm.krakow.pl/, 6.03.2010.
[8] http://www.krakowcard.com/, 6.03.2010.
[9] http://www.mifare.net/about/, 6.03.2010.
[10] http://www.mmkrakow.pl/3510/2009/1/15/krakowska-karta-miejska-coraz-
powszechniejsza?category=news, 6.03.2010.
16 Patrz: [18]. 17 Wi�cej na ten temat mo�na odnale�� np. w innym artykule autora: [4]. 18 Chodzi oczywi�cie o wszelkiego rodzaju bilety komunikacji miejskiej.
POLSKIE STOWARZYSZENIE ZARZ�DZANIA WIEDZ�
Seria: Studia i Materiały, nr 29, 2010
178
[11] http://www.mmkrakow.pl/1883/2008/9/10/krakowska-karta-miejska-
nagrodzona?category=news, 6.03.2010.
[12] http://www.mpk.czest.pl/, 6.03.2010.
[13] http://www.pgk.suwalki.pl/skm/, 6.03.2010.
[14] http://pi.gov.pl/pl/aktualnosci/archiwum_wiadomosci/12453.html, 6.03.2010.
[15] http://pl.wikipedia.org/wiki/Karta_miejska, 6.03.2010.
[16] http://www.poznan.pl/mim/public/turystyka/pages.html?co=list&id=581&instance=
1017&lang=pl&lhs=publications&rhs=null, 6.03.2010.
[17] http://www.strefa.waw.pl, 6.03.2010.
[18] http://wroclaw.gazeta.pl/wroclaw/1,35771,7138059,Wroclawska_Karta_Miejska_tylko_w_w
ersji_dla_ubogich.html, 6.02.2010.
[19] http://www.zdik.walbrzych.pl/, 6.03.2010.
[20] http://www.ztm.gda.pl/karta.html, 6.03.2010.
[21] http://www.ztm.poznan.pl/komkarta/, 6.03.2010.
[22] http://www.ztm.waw.pl/, 6.03.2010.
CITY CARDS IN POLAND AS A STEP IN THE DEVELOPMENT
OF LOW AMOUNT CASHLESS TRANSFERS
Summary
In this article author presents the problem of using city cards in Poland. Author
presents a description of several interesting solutions. He also pays attention to the
aspect of cashless payments.
Keywords: city cards, cashless payments, e-commerce
Łukasz Zakonnik
Katedra Informatyki Ekonomicznej
Wydział Ekonomiczno-Socjologiczny
Uniwersytet Łódzki
ul. P.O.W. 3/5, 90-255 Łód�e-mail:[email protected]
Top Related