Juridische Aspecten van Informatie

Derde les 2013

Steven Laporte | steven.laporte@gmail.com | +32(0)478499113

2

Overzicht oefeningen auteursrecht Sabam en het voorleesuurtje in de bibliotheek van Dilbeek

Wendy Van Linter

‘Het piraterijproces van de eeuw’ Marie-Françoise Hembrecht

Sabam en achtergrondmuziek in de bibliotheek Christina Van Dijk

“Frozen” Marleen Van Royen

Het proces rond de ‘Da Vinci Code’ Roeland Bierkens

Lucky Luke smoort nieuwe poging tot parodie door Jean Marie Dedecker in de kiem Dirk Meurkens

“Google en het Wereldbrein” Katya Suykens

Hema versus Albert Heijn Heidi Cuyvers

Bierglazenoorlog Quinten Van Gorp

3

Openbaar leenrecht

Regel: Het uitleenrecht valt onder de exclusieve rechten van de auteur of rechthebbende. (Uitleenrecht= onderdeel van het reprorecht in de brede zin)

Uitzondering: Het openbaar uitleenrecht In de wet van 30 juni 1994 is een wettelijke uitzondering voorzien voor het uitlenen

van: Werken van letterkunde (inclusief educatieve, wetenschappelijke en andere non-fictie

werken) Databanken Fotografische werken Bladmuziek Geluidswerken en audiovisuele werken

Voorwaarden: Uitleningen hebben een educatief of cultureel doel Uitlening gebeurt door een officieel erkende instelling De uitlening moet betrekking hebben op materiële voorwerpen Een uitlening van audiovisuele werken kan pas plaatsvinden twee

maanden na de eerste verspreiding van het werk onder het publiek. (in de wet van 2004, was zes maanden in de wet van 1994)

4

Openbaar leenrecht

Indien aan deze voorwaarden is voldaan is geen voorafgaande toestemming van de auteur nodig.

Hier staat tegenover dat er een vergoedingsstelsel moet worden nageleefd. (Vergoeding ten bate van de auteurs en sinds 2005 ook voor uitgevers) “Aangaande het openbaar leenrecht is het toestemmingsrecht dus een

vergoedingsrecht geworden.

Volgende types uitleningen vaal bijgevolg NIET onder het openbaar uitleenrecht:

1. Een openbare uitlening door een niet officieel erkende inrichting. 2. Een openbare uitlening zonder educatief of cultureel doel. 3. Een openbare uitlening die een economisch doel nastreeft (direct of

indirect) 4. Openbare uitlening van werken van beeldende kunst (met uitzondering

van foto’s) 5. Openbare uitlening van computerprogramma’s 6. Openbare uitleningen in een niet-tastbare vorm (B.v. zuiver digitale

uitleningen)

5

Openbaar leenrecht

Vergoedingsregel: Het KB ‘betreffende de vergoedingsrechten voor openbare

uitleningen van de auteurs…’ dat de vergoedingsregeling wettelijk kadert kwam er pas in 2004.

Dit KB lag al van bij de eerste publicatie ervan onder vuur. Algemene vergoedingsregel KB 2004 (+ interpretatieve

bepalingen in de wet van 22 mei 2005) Een bedrag van € 1 (volwassene) of € 0,50 (minderjarige)

per jaar per ingeschreven lener op voorwaarde dat zij in dit jaar minstens 1 uitlening hebben genoten.

Indien een lener in meerdere instellingen is ingeschreven dient het bedrag slecht 1x te worden betaald.

Uitleeninstellingen dienen elk jaar een aangifte te doen van de relevante uitleengegevens bij de representatieve beheersgenootschap.

6

Openbaar leenrecht

Naar een nieuwe wet op het leenrecht: Lees artikel ‘Leenrecht: Wie zal er straks betalen?’

Bruno Vermeeren in META, 11/2012

Oefening (per duo uit te voeren)

Vat elke titel kort samen en leg uit aan de groep Wat is de billijke vergoeding? Wie betaalt? Wie profiteert? Wie is vrijgesteld?

7

Openbaar leenrecht

Het nieuwe KB leenrecht werd in het staatsblad gepubliceerd op 27/12/2012

Krachtlijnen van het nieuwe besluit: De “billijke vergoeding” in geval van openbare uitlening

wordt bepaald aan de hand van twee criteria: He beschikbare collectie van de bibliotheken. (Dit is een nieuw

criterium) Het aantal uitleningen. Dit criterium vervangt het criterium van

het aantal ingeschreven leners uit het oude K.B. van 2004.  Het geeft een objectiever vergoedingsbasis aan de rechthebbenden voor de ontleningen op basis van de opgelegde wettelijke licentie. Ondanks aandringen van de rechthebbenden zijn verlengingen volgens het KB geen ontlening.

8

Openbaar leenrecht

Verdere kenmerken van het nieuwe KB: Het bedrag van de leenrechtvergoeding wordt samengesteld uit

een forfaitair bedrag in overeenstemming met de omvang van de collectie van de uitleeninstelling en een evenredig bedrag per uitlening.

Tot 2017 wordt er een stijging van beide bedragen voorzien. De tarieven van de vergoedingen voor openbare uitlening worden in het KB bepaald voor verschillende periodes. De eerste periode betreft de referentiejaren van 1 januari 2004 tot 31 december 2012 en houdt dus deels een correctie in op de bestaande regeling.

Een volledig overzicht van de evolutie van de tarieven kan je vinden in de betreffende wettekst: http://deauteurs.be/wp-content/uploads/2012/12/KB-13-12-2012-leenre

cht.pdf

9

Openbaar leenrecht

Evolutie tarieven: 2012

2013-2017

10

Openbaar leenrecht

Wat met het e-leenrecht?: Mag een openbare bibliotheek e-boeken uitlenen?

(lees hierbij META 9/2011 ‘Bestaat er een e-leenrecht’ Johan Delauré, Bibnet)

11

Openbaar leenrecht

Het antwoord op deze vraag is (voorlopig): Neen Want geen materiële drager

Uitzonderingen: Uitlenen van e-boek mét een e-reader? Digitaliseren van boeken ter conservatie: Enkel inzage voor privé

studie in de bibliotheek

Oplossing? Sluiten van een sectoraal akkoord. W.v.v.

12

De vrijheid van meningsuiting

De vrijheid van meningsuiting is zeker en vast één van de fundamentele waarden van een democratie en dit principe werd bekrachtigd op internationaal niveau.

Europees: Vastgelegd in artikel 10 van het Europese Verdrag voor de Rechten van de Mens (Voor meer info zie website www.diversiteit.be)

Nationaal: Belgisch recht artikelen 19 en 25 van de Grondwet

De wet vrijheid van meningsuiting omvat ook de vrijheid van pers

13

De vrijheid van meningsuiting

Artikel 10. Europese Verdrag voor de Rechten van de Mens

Een ieder heeft recht op vrijheid van meningsuiting. Dit recht omvat de vrijheid een mening te koesteren en de vrijheid om inlichtingen of denkbeelden te ontvangen of te verstrekken, zonder inmenging van enig openbaar gezag en ongeacht grenzen. Dit artikel belet Staten niet radio-omroepen, en bioscoop- of televisieondernemingen te onderwerpen aan een systeem van vergunningen. 

Daar de uitoefening van deze vrijheden plichten en verantwoordelijkheden met zich meebrengt, kan zij worden onderworpen aan bepaalde formaliteiten, voorwaarden, beperkingen of sancties, die bij de wet zijn voorzien en die in een democratische samenleving noodzakelijk zijn in het belang van de nationale veiligheid, territoriale integriteit of openbare veiligheid, het voorkomen van wanordelijkheden en strafbare feiten, de bescherming van de gezondheid of de goede zeden, de bescherming van de goede naam of de rechten van anderen, om de verspreiding van vertrouwelijke mededelingen te voorkomen of om het gezag en de onpartijdigheid van de rechterlijke macht te waarborgen.

14

De vrijheid van meningsuiting

Belgisch recht, namelijk in de artikelen 19 en 25 van de Grondwet

Art. 19 van de Belgische Grondwet: “De vrijheid van eredienst, de vrije openbare uitoefening ervan, alsmede de vrijheid om op elk gebied zijn mening te uiten, zijn gewaarborgd, behoudens bestraffing van de misdrijven die ter gelegenheid van het gebruikmaken van die vrijheden worden gepleegd.”

Art. 25 van de Belgische Grondwet: “De drukpers is vrij; de censuur kan nooit worden ingevoerd; geen borgstelling kan worden geëist van de schrijvers, uitgevers of drukkers. Wanneer de schrijver bekend is en zijn woonplaats in België heeft, kan de uitgever, de drukker of de verspreider niet worden vervolgd.”

15

De vrijheid van meningsuiting

Een paar belangrijken elementen:

1. de vrijheid van meningsuiting zowel betrekking heeft op feiten als op waardeoordelen.

Nuancering: Het is nodig om een zorgvuldig onderscheid te maken tussen de feiten en de waardeoordelen want als men de werkelijkheid van het eerste kan bewijzen, dan hoeft de nauwkeurigheid van het tweede niet worden aangetoond.

2. De vrijheid van meninsuiting geldt even goed voor ideeën die kwetsen, choqueren of verontrusten.

3. De vrijheid van meningsuiting heeft betrekking op zowel de keuze van het medium als op die van de inhoud van de boodschap.

4. De vorm waarin het bericht wordt uitgedrukt, is van geen belang (heeft zowel betrekking op kunst als op symbolen).

16

De vrijheid van meningsuiting

Maar:

Geen enkele vrijheid is absoluut. De vrijheid van meningsuiting kan worden onderworpen aan

bepaalde formaliteiten, voorwaarden, beperkingen of sancties, die bij de wet zijn voorzien en die in een democratische samenleving noodzakelijk zijn in het belang van: de nationale veiligheid territoriale integriteit of openbare veiligheid het voorkomen van wanordelijkheden en strafbare feiten de bescherming van de gezondheid of de goede zeden de bescherming van de goede naam of de rechten van anderen om de verspreiding van vertrouwelijke mededelingen te voorkomen om het gezag en de onpartijdigheid van de rechterlijke macht te

waarborgen

17

De vrijheid van meningsuiting

Wanneer er een belangengeschil rijst tussen de persvrijheid of de vrijheid van meningsuiting en de naleving van andere rechten en vrijheden, dan moeten de hoven en rechtbanken proberen om een rechtvaardig evenwicht te vinden tussen de concurrerende vrijheden en rechten.

De Belgische en internationale rechtspraak maakt wat de beperkingen betreft die aan de vrije meningsuiting worden gesteld, een onderscheid in functie van het domein waarbinnen de persoon die zich uitspreekt zich bevindt: de pers het artistiek milieu de openbare dienst

18

De vrijheid van meningsuiting

Enkele belangrijke beperkingen:

De beperkingen van aanvaardbare kritiek zijn ruimer ten opzichte van een politieke figuur dan ten opzichte van een gewone particulier.

De feiten dienen steeds te worden gezien in het licht van de context waarbinnen ze hebben plaatsgevonden.

Opinies kunnen slechts juridisch worden aangevochten op grond van hun potentiële gevolgen voor de burgers in het bijzonder of de samenleving in zijn geheel. Dus niet uitsluitend omwille van hun inhoud.

Sommige opinies bevinden zich buiten de beschermingsfeer van de vrije meningsuiting. Bijvoorbeeld: Een negationist kan zich niet beroepen op de bescherming van artikel 10

van de Conventie om aanspraak te maken op het recht om misdaden tegen de mensheid in twijfel te trekken.

Echter: Racisme, homofobie of antisemitisme werden tot nu toe nog niet begrepen in de uitzondering.

19

De vrijheid van meningsuiting

Enkele belangrijke beperkingen:

De beperkingen van aanvaardbare kritiek zijn ruimer ten opzichte van een politieke figuur dan ten opzichte van een gewone particulier.

De feiten dienen steeds te worden gezien in het licht van de context waarbinnen ze hebben plaatsgevonden.

Opinies kunnen slechts juridisch worden aangevochten op grond van hun potentiële gevolgen voor de burgers in het bijzonder of de samenleving in zijn geheel. Dus niet uitsluitend omwille van hun inhoud.

Sommige opinies bevinden zich buiten de beschermingsfeer van de vrije meningsuiting. Bijvoorbeeld: Een negationist kan zich niet beroepen op de bescherming van artikel 10

van de Conventie om aanspraak te maken op het recht om misdaden tegen de mensheid in twijfel te trekken.

Echter: Racisme, homofobie of antisemitisme werden tot nu toe nog niet begrepen in de uitzondering.

20

De vrijheid van meningsuiting

Actueel voorbeeld: Komiek Bassem Youssef in Egypte

Artikel De Morgen 31/03/2013 Zie John Steward op youtube (engels):

https://www.youtube.com/watch?v=LyDOAQNsTrI

21

Persvrijheid

De persvrijheid maakt onderdeel uit van de wet op de vrijheid van meningsuiting.

Naast de garantie in artikel 25 van de grondwet onderschrijft de raad voor de Journalistiek een journalistieke code die vorm krijgt in:

De Verklaring der plichten en rechten van de journalist Aanvaard te Munchen op 24 en 25 november 1971

De Code van Journalistieke Beginselen (1982) Aangenomen door de Algemene Vereniging van Beroepsjournalisten in

België Code van de Raad voor de Journalistiek

Goedgekeurd door de VZW Vereniging van de Raad voor de Journalistiek op 20 september 2010

Voor een volledig overzicht zie : http://www.rvdj.be/journalistieke-code