OSASUNA
Osasuntsu egoteko eta gaixotasunik ez harrapatzeko, oso garrantzitsua
da bizi-ohitura osansungarriak izatea.
Bizi-ohitura osasungarriak osasun-izarraren bidez daude adierazita:
higiene egokia, behar adineko atsedena, kirola maiz egitea, jarrera
egokian ibiltzea eta elikadura osansungarria izatea.
OHITURA OSAUNGARRIAK
MIKROBIOAK
Izaki bizidun zelulabakarrak zelula bateko zelulak dira,
bere izena mikroorganismo edo
mikrobio deritze.Mikrobioak bakterioak,
protozooak,onddo batzuk eta algak dira
DIETA OSASUNGARRIA
Mantenugai nagusiak hauek dira: karbohidratoak, lipidoak, proteinak, bitaminak eta gatz
mineralak. Eta dieta osasungarriak osoa
edo orekatua izan behar du.
Dieta osoa da mota guztietako mantenugaiak
ematen badizkigu.
OSASUNA ETA GAIXOTASUNA
Osasuna ez dago medikuen esku soilik. Gauza asko egin al dituzu osasuntsu egoteko.
Zer da osasuna?
Osasuntsu egoteko ez da beharrezkoa gorputzak ondo funtzionatzea bakarrik, buruak ere ondo
funtzionatu behar du. Hori guztia kontutan hartuta, hau da osasuntsu egotea: Erabateko ongi esate
fisiko, mental eta soziala izatea.
AURREA HARTZEA GARRANTZITSUA DA
Osasuntsu egoteko eta gaixotasunik ez hartzeko ohitura
osasungarriak izan ditzakegu. Hauek dira :
higienea, atsedena, kirola, elikadura
osasungarria eta jarrera egokia.
Gaixotasun motak
Pertsonok hainbat gaixotasun harrapa ditzakegu. Hainbat
eratara sailka ditzake gaixotasun horiek. Adibidez:
-Gaixotasun akutuak-Gaixotasun kronikoak
-Gaixotasun ez- infekziosoak-Esporadikoak-Epidemikoak-Endemikoak
OSASUNERAKO ARRISKUAK
ALKOHOLAAlkohola erabat zabalduta dago
gizartean, nahiz eta oso substantzia arriskutsua izan osasunerako. Alkohol gehiegi edanez gero, gaixotasun kroniko bat harrapatzeko arriskua dago: alkoholismoa.
Osasunean, hainbat faktoreek dute eragina. Batzuk zein diren ikasi duzu; besteak beste, elikadura, atsedena eta kirola. Beste faktore batzuk osasunerako arrisku larriak dira; esaterako, alkohola, tabakoa, drogak eta zirkulazio istripuak.
TABAKOA
Tabakoaren kontsumoak kalte handia egiten dio pertsonen osasunari.
Tabako gehiegi kontsumituz gero, tabakismo deritzon
gaixotasun kroniko bat sortzen da. Erretzen den
tokietan tabako-kea arnasten dutenei erretzaile
pasibo esaten zaie.
DROGAK
Drogek garunaren funtzionamendua
nahasten dute, eta hori dela eta, erabat aldatzen dituzte
pertsonen sentsazioak, gogo aldartea eta
portaerak.
ZIRKULAZIO ISTRIPUAK
Zirkulazio istripuetan, jende asko zauritzen eta hiltzen
da.
Alkohola, tabakoa, zirkulazio istripuak
eta drogak oso arriskutsuak dira
osasunerako, kalte handia egiten baitute.
GAIXOTASUN INFEKZIOSOAK
Gaixotasun infekziosoen motak
Gaixotasun infekzioso guztiak – edo infekzio guztiak- ez dira agente infekzio mota bakarrak sortuak
izaten. Agente infekziosoa zein den, izen jakin bat edo beste izaten dute:
-Infekzio bakterianoak-Mikosia
-Parasitosia-Infekzio birikoak
INFEKZIOAK KUTSATZEA
Mikrobioak hainbat eratara sartzen dira gorputzean:
-Larruazaleko zaurien bidez-Ur kutsatuaren bidez
-Elikagai kutsatuen bidez-Arnasten dugun airearen bidez
- Intsektuen ziztaden bidez
INFEKZOEI AURRE EGITEA
Gaixotasun infekziosoak ez harrapatzeko, ez kutsatzeko neurriak hartu behar dira.
Horretarako, higienearekin lotutako zenbait ohitura izan behar dira. Hona hemen:
-Eskuak ondo garbitu-Ondo prestatu janariak
-Ziurtatu ura edan al den ala ez-Maskotak ardura handiz ibili
-Zauriak ondo garbitu eta desinfektatu-Etxea ondo garbitu
-Ez erabili besteak erabilitako mahai tresnak-Toki bustietan, ez dugu oinusik ibili behar
GAIXOTASUN TRATAMENDUAK
SENDAGAIAKSendagaiak esaten zaie
gaixotasunei aurrea hatzeko, gaixotasunak arintzeko eta sendatzeko hartzen ditugun
substantziei.
TXERTOAKTxertoak sendagaiak dira, eta pertsona osasuntsuei jartzen
zaizkie, gaixotasun infekziosorik ez harrapatzeko.
ANTIBIOTIKOAK
Antibiotikoak, substantzia toxikoak dira bakterioentzat, baina ez diete
kalterik egiten pertsonei.
KIRURGIAGaixotasun batzuk ez dira
sendagaien bidez sendatzen, eta horregatik, kirurgia bidez
tratatu behar izaten dira; adibidez, apendizitisa eta hezur-haustura batzuk.
ORGANO TRANSPLANTEAK
Gaixotasun batzuk sendatzeko, beharrezko izaten da tranplanteak
egitea, sendatu ezin diren organo kaltetutak
ordezkatzeko.
AURKEZPENAREN EGILEAK
ENDIKA MÉRIDAESTI
SERGIOJANIS