IMBONGI ZIKA ZULU
Amazwi embongi zalamuhla alotshwe ngobuciko obukhulu. Athathelwe
ezehlakalweni ezibhekani loZulu. Inhloso yikuba zindlebe, amehlo kanye
lomlomo wabansundu eAfrica.
UQOQO
LWENKONDLO
ZALAMUHLA.
[email protected] Page 1
EzikaMnu. M. Ndlovu
Vumani
Ngivmeleni ngigiye ngobusinzwa bami
Ngivumeleni ngiziqenye ngobuntu bakithi
Vumani bakaNdaba, kaMthwakazi
Ngiziqenye ngomdaka wami
Vumani ngiziqenye ngolimi lwami
Ngathi ngikhuluma ngolwabokhokho
Bazonda bahlokoma kobambazonke
Bethula amacebo okungithulisa
Babumba amasu okusula olwami
Okuyilo lodwa esenisele lalo
Ngivumeleni ngikhulume.
Vumani ngilebeleke, vumani ngikwambule.
Vumani bo, ngigiye ngolwakithi.
Yilo engilwazi. Akusisono ukulukhuluma
Yebo bathi luya lambisa, yebo bathi alulasitayila
Kodwa ngaziwa ngalo.
Vumani ngikhulume, vumani ngigiye!
Baphi okhulu labogogo?
Baphi obaba labomama?
Akuphi amajaha lezintombi
Ezizala ukukhulunyiswa ngendimi zabanye
Zikhulume lona olwabokhokho oluqonde nta!
[email protected] Page 2
Angithi bathi ngingakhuluma
Olwakithi ngiyi mbulu?
Siphi isona sami ekuthini
Ngithe ngiuna ukukhuluma?
Vumani ngikhulume, ngivumeleni bo
Ngitsho izangelo zami
Ngibiza ezikababamkhulu
uSondokhulu, uMgogodl’obanzi
yikho kuphela engikucelayo!
Kwalile okomnotho, kwalile okwamapulazi
Ngob’iNdlovu lepulazi akubonani
Asazi oKhumalo. Kanti bona OGagisa kuyavuma
Kumbe njalo oMpofu.
Ye emankampanini lemigodini.
Hatshi vumani ngikhulume
Vumani ngigiye ngolwabokhokho
Sukuma Mthwakazi omuhle ukhulume
Kanti walahla olwakho kutheni.
Ngakhuluma babona uMpondo kayintshintshwa
Ngakhuluma babona uSonketha-betshabi
Pho ngiyephi?
Vumani ngikhulume, ngivumeleni ngikhulume!
Ngethula icala enkambeni enkulu eNkulumane
Kwathiwa ungakhulumi
[email protected] Page 3
Ngahambisa incwadi ekolitshini
Zanyamalala ezami ngoba ngikhuluma
Ngathi ngifuna imali engeyami ebhanga
Ngayiswela, ngoba ngikhuluma
Ngabuza indlela kakho owangilayela ngoba ngikhuluma
Sono bani engisenzileyo
Ngivumeleni ngikhulume, vumani ngikhulume!
Mthwakazi ngizweni mangikhuluma
Ngizweni mangicula ngoba ngiyakhuluma
Kanti labakithi abasakwazi ukukhuluma
Pho ngizakhuluma lobani, ngaphi?
Ngicela umntanami akhule ekhuluma,
Afunde ekhuluma, azafe ekhuluma
Vumani ngikhulume, ngivumeleni ngikhulume!
Isela
Ongaziyo kazi ukuthi kakwazi
Isela liselela abantwana balo ngobusela
Pho leli eliselela uthuli, ngelinjani?
Ongaziyo kazi ukuthi kakwazi
Kazi ongaziyo, isela liza ngobusuku
Lemuke igugu lonke, lithathe litshiye amachaphazi
Kanti lo osecake okocingo
Asuye izolo obenone okwehotshi elomkhuhlane?
Ngempela kazi ongaziyo
[email protected] Page 4
Kazi ongazi,
Kanti baphela ngababili ngabathathu
Kutheni bo. Itshefu ithelwe emanzini
Ongaziyo kazi ukuthi isithintitha ngabane ngabahlanu
Uvaliwe okanakaZimbece wavalwa okanakaLokhuza
Kodwa ongaziyo kazi
Ongaziyo kazi. Izolo bekubatshazwa
Egwazwayo, bethi ibonakala ngamanxeba
Kazi ongaziyo ukuthi lamuhla
Egwazwayo ibonakala ngokucaka
Bekuligugu ubukwa kuligugu
Ubuntombi lamuhla sekuli……… (Please insert the appropriate word)
Isela elisela ngonyezi belibele
Labile ubuntombi leba ubujaha babantwana
Intokozo iphelile ebantwaneni, kwaphela injabulo
Ngoba ongai kakwazi ukuba kakwazi
Bavela ondlebe zikhanga/zikhanya ilanga
Ngoba ubunyanga bungobabo
Amathemba atholakala ngoba ubusela
Besela buzawuvela obala.
Qha kawazi ukuthi kabazi labo ondlebe zikhanya ilanga
Bathintitheka okwamaganu esihlahleni samaganu
Kawazi ukuthi awazi ngoba ungazi ukuthi
Awazi wokwazi mhla uvakatshele abazempilakahle
[email protected] Page 5
Baveza okungaziwayo kwazakala.
Ikusasa lami
Oh! Mhlazana ngobona engihlezi
Ngifisa ukukwazi inhliziyo yodlala lephaphu
Ngiphaphatheke okobone ontinti
Ngivulamehlo ngibone, ngitshengise ngazi
Chaza ngilalaele.
Ngifisa ukwazi ikusasa lami
Ngizibona ngihlezi, inyawo le,
Isisu nansiya kuvelivethi
Oluhlaza tshoko, eceleni kukhala
Umculo wezwe
Uthoba amanxeba ezwe
Ngifisa ukwazi ikusasa lami
Nangomina ngithunjwa yimcabango
Ingisa kondonga ziwele le, kontuthu
Ziyathunqa. Ngihlezi, bucwadlana
Kumi imota hlobo-olutsha
Kiyo kweyemi iklinti lentokazi
Phakathi lapha kudlala okuzidadane
Kwami okuthathu kujabulela izibiliboco
Engizilindile ezizavela koChicken Inn
Ngifisa ukwazi ikusasa lami
[email protected] Page 6
Ikusasa lami ngubani olaziyo, angazise bo
Ngoba ngithanda ukwazi okufumbethwe yikusasa
Ngacaka ngafa ngicabanga, ngizidla ngekusasa lami
Kambe ngizaba yini, kabani wuphi impela
Ikusasa lami ngifisa ukulazi
Ngubani ongangivula amehlo ngibone
Ukuthi ngofunda kuphi, ngosebenza kuphi
Phela nanti lelizwe selimi ngothi
Ngubani owaziyo ukuthi ngofelaphi
Ngibulawa yini. Kanti loba kuphi ithuna lami
Mhlakabani njalo nguphi umfundisi
Ozabamba umsebenzi wami
Ikusasa lami limi njani?
Kazibani ngekusasa lami, kubone bani?
Uphi otshelwe ngekusasa lami?
Ngazise bo.ngoba yini ezweni elilenhlupho,
Elilokuswela lobusela obukhulu
Ngothini ngekusasa lami
Ngifikelwa luvalo kakhulu ukwesaba
Ma kuphathwa elakusasa
Ikusasa lami loba yini?
Sikubone konke
Ntombi enhle ehlotshiswe
Ngegolide leziNyathi, wagqiziswa
[email protected] Page 7
Ngedayimani leMarange
Kodwa abakwenu bempofu
Okwempisi eswele isikhundla
Sokucatsha. Buphi ubuhle bakho
Buphi ukucwebezela kwakho
Ungama mnandi uma abakwenu
Befa ngendlala, langendlela?
Sikubonile konke ntombi enhle
Bavelile omalayitsha. Zahamba
Zaphela izinkomo zabadala
Nti zasutha ingwenya kulimpopo
Wena ntombi enhle ucwebezela
Ubhuda ngamalahle eHwange
Osekazibani lonakazibani bakufulathela
Kanti yikho ugugcina kwabo
Sisalibele sakubona konke
Ntomb’enhle usuthutshile
Ngamatshe ampompoza udizili
Sathi yebo zohamba izimota
Kwabo kantombi kodwa cha!
Ama ngasikhatshana amatshe
Sikubonile konke
Sikubonile konke ezitaladeni
ZakoBulawayo kobamba zonke
Ke kanti ntombi kwenu kukuphi
[email protected] Page 8
Abakwenu behlupheka, bedla
Imbuya ngothi. Baba ngabakwaIsraeli
Ababetshisa izitina ngotshani
Kwasweleka konke kwaze kwasweleka lokuswela
Olemali ufuqa amathathu amabhara,
Angikhulumi ngolengqaba zamasaka ayisitshiyangalo lunye
Esiliva.lalokhu sikubone konke
Sikubonile ezitaladeni ukuhamba umiswa
Ukhulunyiswa ngongamaziyo
Ongasisihlobo sakho.
Santshintsha sisantshintsha kwantshintshwana
Konke lezimilo. Akumangalapho konke sikubonile
Kwabuya ontshintsha izenzo sathi yebo usizolwethu
Nanto ntomb’enhle cha siwatshilo.
Sikubonile konke ntomb’enhle
Wen’ omhlabathi ufundile
Nguwe phela qhalaqhala lentombi
Owala ukuguga,Ntandokazi
Yezinja ngobaphela vele betsho
Bethi indoda yinja
Wena ogqokiswe ngubo ezinhle
Ezilobuhle obukhanga umhlaba
Uvethe waphelela ngobuhle bakho
Uyiplatinum ngokwayo indlela odula ngayo
Kodwa abakwenu bampofu abatholi imholo
Yabo ngesikhathi esifanele
[email protected] Page 9
Sikubonile konke ntombi enhle
Sibabonile oMzilikazi kaMatshobane
Sambona usitshaka asitshayeki
Sathi bedlule kanti ntomb’enhle
Ufihle utshaka ekhaya [ogwaxake???]
Kwathula kwathi cwaka wala lokusuka
Ebuhleni bakho ntombi ngitsho usumalile
Kwavela umbango omkhulu esihlalweni
Leli obusulinqobile walaliswa
Lithithibele waliqoma ngenkani esekhehlile
Sikubonile konke, Ntomb’enhle!
Kubuhlungu
Ngubani owayesazi okuyikho
Okuhlukumeza umphefumulo wami?
Bazamile obaba labomama
Ababalisi labafundisi. Bakuthundubeza
Lobubuhlungu kodwa kubuhlungu
Kubuhlungu kakhulu ukukhula
Uyintandane engasomakhothwa ngunina
Obami ubuntantane ngobunjani
Ngoswela ongikhalelayo ngaswela ongizwela usizi.
Kubuhlungu mthwakazi ngithuliseni
Kubuhlungu, ngithuliseni.
[email protected] Page 10
Kuyangisinda bakandaba
Wahamba wanyamalala wangabonakali
OkaMatshobane, walandela okamafukufuku
Odabuka eKezi pho ngizothi baba kubani
Kubuhlungu obami ubuntandane boqedwa yini
Badada bantela abalabo yise
Abadla amabele, ngathula ngathuthumela
Ngokwesaba ngoba bethola konke
Kubuhlungu ukuba yintandane
Kubuhlungu ukuphuma uyefunda
Uyintandane. Bakandaba ubuntandane
Bami bungenza ngingaphumeleli
Ezifundweni zami kanti lomsebenzi
Kawubonwa, amankampani avaliwe
KoBulawayo ngoba zintandane zodwa
Ezisele koBulawayo
Intokozo inyamalele okwamazolo
Ekuseni, inotho ibuthiwe
Okwenkomo emapulazini kaSmith
Buvelile ubuntandane bami
Ekukhulumeni okwami konke
Kubi akufuneki ngoba ngiyintandane
Kubuhlungu, ukulahlwa ngabakini
Ngoba uyintandane. Buvelile
Ubuntandane bami makusebiwa inotho
[email protected] Page 11
Kubuhlungu bakwa mthwakazi
Baphi obaba abazababa
Babuthe umthwakazi oyintandane
Osephethe ngesimanje esesiqede
Ubuntu babantu
Baphi obaba abazababa
Masithathelwa eyethu inotho,
Owethu umhlabathi, ezethu izikolo
Ezethu izindlu. Kbuhlungu
Ubuntandane. Babuhlungu abakaNdaba
kaMthwakazi kodwa/ ngoba kusweleke obaba
kubuhlungu ukuswela ubaba.
Kubuhlungu ukungabi lobaba!
[email protected] Page 12
ezikaMnu L.M. Sibeko
NGIZOMA LAPHAKADE
Lintonga yami ngizoyisebenzisa.
Linkemba yami ngizohlaba ngayo.
Lindaba yami ngizoyiqhubela phambili.
Ngisizeni bo! Ngime lanini!
Bazile ngobusuku,
Bangithuka, ngabaleka kwehl’izithuku.
Batsho bengidlel’amandla sankukhu.
Badl’ elam’ ilifa, ngabayisithutha.
Ngisizeni bakwethu ngingaweli kulowaya mkhukhu.
Ngizakulwa mihla yonke.
Ngizosebenza laphakade.
Ngemfundo zizovuleka ingqondo.
Ngokuzimisela ngizokweq’ imigoqo.
Ngempela ngizoma laphakade.
Lithe litshisa bhe elikaMlimu
Batsho sebethelekile abanganakimlamu
Bangidonsa ngenwele,
Ngoba ngomile
Ngingela mandla, ngifelwe.
Bathath’ impahla yami bayabelana,
Baqeda bafulathela, kwangathi angisiyemuntu.
Ngisizeni bo nginqobe lez’ izitha zami.
[email protected] Page 13
Njengoba ngithi ngizoma laphakade,
Angazi ngoma ngaziphi inyawo,
Ngoba lumhlab’ usungigec’ okuyimdozwana kwami.
Ngizothetha ngaziph’ indebe,
Nanko phela senginqondwa ngamatshe.
Ngodlame bakuthethe obekuvimbe indlala la ekhaya.
Balitheth’ ilifa lami
Bebethi liphelil’ ithemba lami.
Kanti qha, akunjalo.
Ngokholo ngiyazi uMdali umi lami
Ngaye ngiyaz’ ukuthi ngempela ngizoma laphakade.
NGOMLOMO
Ngomlomo wami, ngingakwenza konke
Ngingawakha amadolobho –ngomlomo
Ngingazidiliz’ izintaba –ngomlomo
Ngingakudal’ okuhle kulomuntu –ngomlomo
Ngingaxabana labantu –ngomlomo
Ngingathandana labantu –ngomlomo
Awu bakithi ngiyinkosi –ngalomlomo!
Ngithe ngiding’uthando bengithemb’umlomo
Kude le, ngalufumana –ngomlomo
Bengilamb’ ensukwin’ ezedlule
Namhla ngisuth’ okonanana –ngenxa yalomlomo
Bengibala, ngifunda kodwa ngisemnyameni
[email protected] Page 14
Namhla sekuthe dlwe! engqondweni –ngenxa yomlomo
Awu bakithi ngizengakuthola lokukhulu kakhulu, okungelamkhulu,
Okwezw’ elihle kakhulu, lon’ elibuswa nguNkululunkulu
Yebo! Insindiso ngayithola ngowami lo, umlomo
Ngempela ngiqinisile, olomlom’ ulakonke
Olomlomo akalahleki
Olomlomo akahlupheki
Olomlomo akalambi –uyasutha
Olomlomo ulabantu
Ngitsh’ izitha konke labangane
Olomlomo ulenoth’ emhlabeni
Phel’ umlomo ungagcwalelw’mfula
Yebo! Umlomo ulamandl’ impela
Ngalomlomo ngiyinkosi
Ngob’ umlomo wakh’ ababusi
Ubuy’ ubalahl’ abanye phansi
Umlomo uyasivez’ isimilo somuntu
Ngob’ odl’ esulela phansi sankukhu
Uvel’ athiwe kabongi
Ngob’ ekwenza ngomlomo
Konke lokhu kwenziwa yiNkosi
Lay’ eyathemb’ umlomo kusukel’ endulo
Phela nank’ umhlab’ ungaka
Konke kukhona ngenxa yomlomo
Oh! Bakithi ngalomlomo!
[email protected] Page 15
HLEKA PHELA
Sengiyakuzame, kawuzameki.
Sengiyakusize, kawusizeki
Kant’ unjani vele wena?
Kuthab’ uzulu, wena kawutshwaphuluki,
Uhlezi, uthul’ uthe zwi.
Asazi, mhlawumb’ uyisimungulu.
Esikufisayo yikuzibon’ ezakh’ insini
Ngikuthengel’ impahl’ entsha,
Qha! ukubonga.
Ngikugadis’ indizamshina,
Qha! ukuvez’ isikhewu.
Ngikwenzele lokhu lalokhuya,
Qha! ukubobotheka.
Oh! Bakithi, pho ngumuntu bani lo?
Hlekelela mfokababa!
Vez’ izinyo lawe, uyek’ ukubaba.
Mhlawumb’ ungezwa ngcono.
Mhlawumbe bengahlek’ abakwenu.
Hlekelela phela!
Ngitsho lalosane lwakho solukhathazekile.
Ngitsho lesithandwa sakho sithithibele.
Yek’ ukuba duma.
Ngithemba mhla wovez’ izinyo lezulu lizaduma!
[email protected] Page 16
Pho ufunani mzala wami?
Uthandani mtshana wami?
Wamthatha umaDube –wamehlula.
Njengekhasi lebhanana, wamphosa le.
Weza lowakoGumede,
Watsho lay’ elandel’ okwephetshana lesinkwa.
Ngitsho levithikazi lakoNcube
Ebelikade lizothile, lithokozisa – ulehlule.
Pho uhlezwi yini?
Ulani mntaka baba?
Ak’ ujabula lathi bo!
Wenziwa yini kambe, ngitshela?
Umlom’ usuze wahloba.
Amehl’ ahlez’ ebomvu gebhu!
Kungaba zimbanje na?, phela bakuthi uyis’ bhevu?
Ngitsh’ amazinyo lithanga.
Aloqweqw’ olwembes’ iphunga.
Lokudla kufik’ emphinjeni sokukhuntile.
Siz’ ungazise,bheka ngikhathazekile.
Wenziwa ngumhawu na?
Wenziwa yimimoya na?
Ngitsho lanx’ owangwakh’ enqobile
Ukhala ngokuthi yin indaba wehlulekile.
Awu! Mntaka mama – zinuk’ amakhwapha!
Uvuke sokusile
Sebenza nzima uzaz’ unqobe
Thina sifun’ uthabe
[email protected] Page 17
Sizolindel’ ukulibon’ elakh’ elomhlathi!
LEZONSUKU
Kanje lamuhla ngoluny’ usuku
Lakusasa ngoluny’ usuku
Kodw’ olwayizolo belulukhulu
Yikho nje ngisithi
“Ngiyazikhumbula lezonsuku”
Ngihlezi phansi, ngaphansi komthunz’ omganu
Ngithule nje ngiyanakana
Lezonsuku sisathand’ ukulala
Sisahlala ndawonye singafana
Kulawaya maxhiba, angemakhulu, okuyizindlwana nje
Ezosivus’emathathakus’ umadala
Esibhul’ okonanana
Ngobukhwele sivele sikhalakhale
Asitshel’ ukuthi umntwan’ ukhula ngokukhala
Beq’abanye beyedlala lamanzi
Thin’ esaxabana lengwenya
Sihlikihl’ ubuso lenyawo, siqond’ emkulwini.
Sibeludwende sifun’ ipoyoyo
Sisuke lapho siy’ esikolo
Ikhale njal’ eyohololo
Siqonde kulowaya mkulu njalo
Senz’ oluny’ udwendwe
Sesifun’ amadombolo
[email protected] Page 18
Sixokozele siding’ ukuphind’ umphehlo
Phel’ imitha ngokuphindwa
Nxa sezithe khamfu, sibuyel’ emaklasini njalo
Abuy’ umbalisi lenombolo
Ziphele lazo kukhal’enye njalo
Efana leyayizolo
Sifik’ eDani, likhuleke iporo
Sisaginy’ esilendumba, sizwe esemphind’ uAmeni, ukoporo
Manje sekwaphela konke lokho
Sikhula njalo nje sikhal’ umkhosi munye:
Awu bakithi sezayaphi lezonsuku!
FUNDANIN’ IZINDABA
Fundanini we bafundi.
Lilob’ indaba bafundi.
Libalisise, libuzisise lez’ izindaba.
Lingabi ngomamgobhoz’ abatheth’ izindaba.
Lihambe liyefunda khonal’ eZulukandaba.
Limthand’ umbalis’ uNdaba.
Ongakhathaliyo, ohlal’ ePhelandaba.
Kulokuthi lithand’ ezabantu, indaba,
Zon’ ezingaliphethis’ emthethwandaba,
Laph’ elizamfic’ edwadlil’ umfokaNdaba.
Ololuny’ okukaZwangendaba.
Kungabakuhle bathethi, lizilobe lezondaba.
Lizinik’ intathel’indaba.
[email protected] Page 19
Ezizazisa kumaphephandaba,
Laph’ ezizabalwa ngabathand’ izindaba.
Fundanin’ indaba lezi mahlabezulu
Phela limnandi liyahlabusa iphepha likazulu
Livez’ iqiniso yikho lilenteng’ ephezulu
Lasemakhaya bayalithand’ amahlabezulu
Ikakhul’ abalimisi ngoba liyatsho langezulu
Labebhola bayalazi ngoba livez’ indaba yeAmazulu
Awu! Bakithi laze langilibazis’ elikazulu
Yilo leli eselithengwa ngamaZulu
Ngikhuluma nje othathel’ izindaba ngumfokaZulu,
UMgomezulu
Ngakho-ke fundanini lezindaba bantu bakazulu!
UMBULALAZWE
Kozekubenini sikhala ngawe Mbulalazwe.
Ubaqede du!, eSomalia,
Watshiya kulucaca entshonanga-Africa
Bafa bengamanani, kungesimaliriya
Bapheph’ abanye, bahle baqond’ eNigeria
Yamamathek’ imisebenzi yakho
Yawembes’ umhlab’ okwezulu likazamcolo
Bathithibal’ ababusi ngovalo
Wadidizel’ uzul’ ezam’ ukukuvimba-kwehlula
Wal’ usidl’ ngokuthula
Wenzanjal’ uhlasela ngodlame
[email protected] Page 20
Wadl’ umuntu
Wadl’ onsundu
Wadl’ umlungu
Wadla nje lezidalwa zonkana nje
Bazam’ ukukweth’ amagama
Wala wena
Watsho uphakamisel’ elakho phezulu
Laba lodum’ ukwedlul’ ingculaza
Waqhubekela phambili, mbulali
Usidla, ubulala, ngitsho konke labathandazi
Kanti bonen’ abantu kuwe mbulali?
Kawunak’ abadubeki
Ngitsho lezinoth’ awuziboni
Wembul’ ingub’ ungene
Sisathi sibuz’ izazi labaphansi
Sific’ owakweth’ usumthume kude le, ezweni labayi
Kanti vel’ unjani?
Kuqhuqh’ onsundu
Kuqhaqhazel’ umlungu
Yisimanga, phela wayengehlulw’ endul’ umlungu
Kodw’ uyazi lizakutshonela lawe
Dlan’ unanzelela ngob’ awusok’ uqede bonke
Bakhon’ abazakubulala lawe
Ufe, uphele du, wena mbulalazwe!
UMHLABA
[email protected] Page 21
Impela kakusafani lasendulo.
Sesivuk’ ekuseni silibone livutha
Silivike, lisilandele.
Siding’ umthunzi ndawozonke
Siwuswele, phela sekusel’ amagceke kuphela!
Yebo! bakwethu yiwo lumhlaba
Abaleleyo kabakwazi lokhu
Abasaphila bazingcono ngalokhu
Abantu sebelala benqunu – ngokutshisa
Abanye sebetshona besebenza – ngokufisa
Kuzekuthi ngabe okhokho bakhona – ngabe bayaphathisa!
Yiwo lumhlaba bakithi
Izolo bengisesikolo,
Lamuhla ngiyinto nje kangiwutholi lomsebenzi
Izolo bengilusane
Lamuhla ngingubaba wezingane
Kambe kuvele kumele kube njalo na?
Ingabe liyawubona lumhlaba na?
Kakusela mvelo
Izinanakazana seziphong’ ukuvela
Impel’ osiyazi bayatsho
Beth’ abafayo badlula lokwabo
Phela kungasela mvelo
Bona bath’ imvelo ngeyasendulo
Lokhu kuyindab’ enzim’ engelampendulo
[email protected] Page 22
Lamahlabezul’ akwamukel’ ethi lulwazi
Ulwazi lwabayikutshabalala kwamasiko
Yalahlw’ imikhuba kwathiwa yinguquko
Phansi ngobunsundu, sagan’ ubulungu
Kwathab’ abazali kwathiwa yiy’ impumelelo
Besengibuza ke mina
Kambe yiwo lo umhlab’ okhokh’ ababewufisa na?
UMOYA
Vungu! Vungu! Vunguza!
Vukani lival’ iminyango
Sukumani ligcik’ uphahla
Sukan’ emagcekeni
Bambelelan’ ezihlahleni.
Lawo ngamazw’ abadal’ aqumb’ ukwesaba
Phela sethelekile lowaya moni
Ongubani?
Woza moya.Bayakubiza.
Bandis’ ukuthand’ abelelungu,
Ngoba beth’uza lezulu
Bajike bal’ abansundu
Ngoba bekwaz’ ungohamba lezulu
Hayi, kokunje sicel’ ulwazi kophezulu!
Moya, we moya!
Bath’ uyavunguza nje, kawuthuli.
[email protected] Page 23
Bathi kawugijimi nje, uyahwitha.
Bath’ ulomona, usuthatha lophahla lomkulu.
Ziyaphephuk’ izihlothi,
Ziyagiqik’ izilulu.
Hluthu!, hluth’ ingowane lezihlahla
Kambe Moya, vel’ ujongeni?
Wathuthumela kanje, uvel’ uthunywe ngubani?
Bhidliza konke, kodwa wazi seliseduze eliyisithutha
Phela ssengisazi sizokuthambisa.
Vukani zakhamizi, liye emagcekeni
Lihlanyel’ ezokuwukham’ amandl’ umoya
Liphosel’ utshan’ ukuz’ ungakhukhuli
Lifulele ngophahl’ olungenyulwa lutho
Ngob’ umoya ngek’ uphind’ usibuse futhi!
KOMILE BO!
Komile! Komile! Kome qha!
Alikh’ izulu bonk’ abantu babheke phezulu
Akhal’ aze athul’ amahlabezulu
Sonk’ isigaba siyakhala kuy’ uMdali wezulu!
Awu! bakithi sokunzima!
Sengathi liyakubona bakithi, komile!
Komile bakithi, komile.
Ilanga kalisatshisi, liyobula
Umhlabath’ usutshis’ okwelahl’ elibomvu
[email protected] Page 24
Izifuyo zakhala zazethul’ okwemvu
Ngempel’ elokufa kalitsheli
Phela nanku lokoma kuthatha lezibhevu!
Komile bo!
Inkanku kayisazwakali
Amakhub’ alokh’ebekiwe, lenkabi sekuzingcuba
Amasimu sekungamagceke, akula ngitsho lohlamvana
Kuphel’ ameva lamevana.
Komile, kome qha! emasimini.
Umhlabath’ usukwakwamukile,
Lezind’ impande sezomile.
Lamadwala sepankukile.
Yikh’ ukoma ke lokhu.
Akusekho muli yojabula, ingane zonke zilele.
Ilanga liqed’ ubab’ amandla,
Lomama laye sengumayihlalela koDladla.
Abantwana balambile, imphimb’ isimahadlahadla.
Abafowethu sebesebenzel’ ukudla.
Lam’ owebhola, kangisayithand’ inkundla.
Ngempela komile kul’umhlaba.
Asibhekisen’ amabombo phambili
Siyekhonale komfundis’ uSiphambili,
Engxeny’ inkosi yakh’ ingasiph’ amandla’
Ilob’ isichathekele ngalaph’ okulamanzi lokudla
Ngoba ngempela komile, kome qha!
[email protected] Page 25
KAMBE UZOBUYA NA?
Waphum’ ungoya ding’ umsebenzi,
Sasala sithembele kwelokuthi ‘’ngiyeza’’,
Lalamuhla.
Adlul’ amalanga
Zaphel’ izisonto
Zand’ izinyanga
Yenzenjal’ iminyaka
Sayibala, ayizangeyaphela
Asizange sakhathala, silokhe silindele,
Lalamuhla.
Kwaphel’ itswayi,
Kwaya kwaya yaphel’ impuphu,
Sayakuthi gwaqa komalume
Labobasiqhululel’ iziqu zamehlo
Wazam’ ukusiz’ umalume
Zazezabhobokel’ izikhwama zakhe
Sabazinhlanz’ ezitshelwe ngamanzi.
Mayibabo!
Kwakude phambili, kwakud’ emuva
Baqhweban’ omakhelwane,
Sabayingxoxo yezalukazi labomayihlalela,
Eyokucel’ uhololo.
Labaphambana lathi bayaqhwebana, basinyonkoloze, bahleke
[email protected] Page 26
Sizibuze – kambe uzobuya na?
Ayi, asazi!
KUDE LAPHO ESIYAKHONA
Kwez’ abelungu, kwakhal’ abansundu.
Kwez’ imfundo, sakhululwa ebunzimeni.
Kwanda abantu, zajik’ izinto.
Ngempela ukuzala yikuzelul’ amathambo.
Phela abazalwa bengathandwa, beza lothando.
Abazalelw’ ebunzimeni, bezalenkululeko.
Abazalwa sesikhululiwe, beza lentuthuko,
Savela sazi – kude lapho esiyakhona.
Ababesilwa lath’ endulo nampa bayasilandela
Okwendlal’ umadlatule yakwaNguni
Bayaphithizela beding’ ulwazi ngamaqhawe akho
Amadod’ emadodeni
Amadod’ eza lokuthula kuzwekazi le-Africa
Amadod’ achith’ igaz emaguswini
Beding’ i-Africa
Kiw’ abelungu bathi “Hats off, we salute you”
Ngempel’ ukuhamba kwayizal’ inkosi
Lalobobubhaxubhaxu bemaguswini balibumba iqhawe
Kwabading’ ukwazi ngawe Africa,
Sithi “Obengekh’ akabonanga lutho,
Ongabonanga luth’ akazilutho,
Ongazilutho, ufana lofileyo!”
[email protected] Page 27
Kodwa kwababekhona, ngethemba liyabazi,
oNelson Rolihlahla Mandela, oNkwame Nkruma,
oJoshua Mqabuko kaNyongolo Nkomo labo Julius Nyerere
Amadod’ emadodeni
Amadod’ afenelwe yinhlonipho
Siyaz’ idlozi liyaphakelwa
Senza njalo sithuthuka
Sicel’ amazul’ ukub’ asixhase
Abakhokheli bamanyane, bondle ukuthula
Ababalisi babenyandanye, bakh’ intsha
Sicul’ u’Nkosi sikelela’ sindawonye
Sithandane, sihloniphane
Ngoba kude lapho esiyakhona.
MTHETHI
Mthethi kawusathuli
Usuthetha njalo nje okwensimbi encencethayo
Amazwi andile, ngumoya
Izenzo qha, kuyizona phela inguqulamumo
Sikuzwe uduma enkabazwe
Wezwakala ukhwaza ezansi lasenyakatho
Empumalanga wafika ngamagagasi
Entshonalanga bakwazi ngamazwi
Mthethi kawukhathali
Mthethi we Mthethi!
Uyisikhulumi esefez’amazwi sanhlanyelo
[email protected] Page 28
Mthethi, ungumlomo kaZulu
Ungumeli wabansundu ephalamende
Uyimbongi, mthethi ungubaba wabantwana
Kodwa maneng’amazw’akho
Az’avimbi lezulu
Mtshumayezi womphakathi lawe ungumthethi
Ususazakala ngolaka langodlame
Udum’ ezweni lonke okwendlala
Mthethi uthukuthele impela
Kodwa khumbula kwenu phela
Nakana isethembiso sakho kuMthwakazi kandaba
Wathi “izenzo kungemazwi”
Lalamuhla silokhe silindele wena we Mthethi!
MLINDI
Sikhathi sini ulokhe ulindile
Vus’inkophe ubone
Laf’elihle bekhangele abadala
Kodwa phide libone
Usuphelelwe lithemba lumhlaba
Kodwa lina ziwula lokhe lithi
Qha asikafiki isikhathi
Lindani, lilinde njalo
Liyothi mhla lovukayo
Bobe sebenyuke baphela
Liyothi mhla lofunayo kobe
Kungasekho lokufumana
[email protected] Page 29
Lalenotho eliyifukamele samaqanda
Iyophela du samazolo
Liyobe lilindele elokufa
Ngoba umlindi wangempela
Utshaya phansi ngedolo,
Ukhuleka njalo nje, azilungisele
Uyokuthi yebo Nkosi nangu mina la
Mhla sebebuthwa abakhethwa bengeniswa ekhaya
Umlindi impela ubheka phezulu
Abheke phansi azi lapho ifa lakhe elikhona
Umlindi uyakholwa, umlindi akalitshaziswa yibuthongo
Ngoba seliyokhala icilongo, wena uyokulizwa na?
Njengoba uthi ungumlindi.
NGIZOKUTHOLA KUPHELA
Ngathi ngiqala ngqa ukukubona,
Kwangathi ngibon’ ingelosi.
Ngakunqolonga, wema wathi mpo
Wathi jeqe, wangithi ngeso, ngaginqa
Ngavela ngazi ukuthi la, nginxusiwe
Kanti qha ngiziqambela amanga!
Kodwa wena, wena phela,
Ngiyazi ngizokuthola kuphela
Ngobumenemene ngaphithizela
Ngezwa sengathi ngiyadiyazela
[email protected] Page 30
Ngaba liqhude, lizingela isikhukhukazi esimhlophe
Ngamazi uNomasonto, ongowakho umngane
Ngayifuna ngayifumana eyokukuthola emoyeni
Ngewayalesi, lakulo ubuso-gwalo.
Ngazithembisa ukuthi ngizakuthola kuphela
Ngawubamb’ umdikadika owami
Yatshayela phezulu inhliziyo yami
Ngitsho phela mhla ngibona igama lakho ku-facebook!
Kwajabula inhliziyo, abhulana amaphaphu
Ngathi hlasi okungamazwana engqondweni yami
Ngithi mhlawumbe ungangikhumbula
Kodwa phinde uphendul’eyami incwadi
Wadela ubuso-gwalo, wanda kwezinye ingwalo
Kodwa wena, wena phela ngiyoze ngikuthole
Ngizwile ngendumela zakho
Ukuthi abafowethu ubathela amasondo
Baqhuqhe baqhaqhazele, nxa usubaqhwaqhwa
Ngomqwayi wakho, ubanyonkoloza
Langengalo yakho ubanwayizele
Kodwa kimi la, ngiyala, ungayidela imkhuba yakho
Ngoba wena lami sisazodibana mangqamu,
Ngalolo suku ngizokuthola estikini kuphela
Induku enhle efana lawe iphuma kude
Ngaphetsheya kwezintaba ngiyoze ngikuthole
Kuleli izwekazi ngizokufuna,
[email protected] Page 31
Ngiwel’ imifuna ngichaphe lezinlwandle
Kufacebook, kuthwitha lakuwhatsapp
Kunetone kutelone lakuskype
Bhambo lwami ngizokuthola kuphela
Ntomb’enhle nansi lenamba yami
011 0230912
Ubugwadi, lobunsumbelume okungibhekileyo
Ngokwemuka ngolwakho uthando
Lenombolo-cingo ngizoyithi nama ku-similosomumo
Sami kuwhatsapp lakufacebook
Nansi le-email yami, ikheli yasebulenjini
Qhalaqhala lentombi ngifuna wena
Wena lami, siyokuba livaka levithikazi, sibemunye
Ngob’ithemba alibulali
Ngiyazi ngiyoze ngikuthole
Kiyo limpilo ngizokulinda
Kwezayo ngizokucinga
Ngizowabumba amasu ngifune lezanuse
Ngiyele lale, ngiwufune lomthombo ongakhali xoxo
Ngoba wena, wena phela
Ngizokuthola impela
Kungala lamuhla ngingela mali
Kodwa mhla weholo lokuqala,
Owami umaqondana ngizomthola
Ngimqomise, sithandane sivele sihlele ngomuhle umtshado!
[email protected] Page 32
Ngoba uthando yimpilo, ukubekezela yinqaba
Ngizothokoza ngimazise loMlondi, ngithi
Lawe linda mfanakithi uMdali usambumba owakh’uEVA!
QOKI
Samukeleni mahlabezulu
Lisethule lumthwalo osisindayo,
Ozindaba ezehlula lamaphephandaba.
Imbiko, imbono lezomzwangedwa, indaba.
Besithembile, sithi mhlawumbe ezasendulo
Lezelamuhla elisanda kweledlula
Zizabona, zizwe, zisazise
Silimuke njengoZulu, kodwa phinde
Lize labatshonela, njengezikhuni, amalahle lomlotha
Kwatsha, kwagiqika umoya wachithiza
Libatshonele ilanga. Amazwi, ingwalo
Lezenzo zabo, kwedlula lobude bempilo zabo
Bekuzimbongi zikaMzilikazi kaMatshobane
Kwaba ngeZikaLobhengula laye uNjube
Emva kwalokho, zahlub’amakhasi sanyok’ ebusika
Ntshobe, emlindini okwembil’engatshiyi msila, zanyamalala
Kodwa kwedlule konke lokho
Ingakho thina esandulelwa ngezahaya umafukufuku
[email protected] Page 33
Umfokanyongolo, sithi qoki ngekhaya
Sikhuleka kuwe Mthwakazi, sikhala
Isizwe esalahla uyise lonina sandelwa yibuntandane
Phela sibabekile o-Father Zimbabwe laboMama oMafuyane
Ingakho sithi qoki ngephimbo eliphezulu
Emzin’ omkhulu, owala ukufa wathi kahle ngibe lithonga
Qoki kuweBulawayo, samukele thina imbongi zikazulu!
Esiphethe umbiko ovela phezulu
Sizebika ngenguquko lemiklomelo yayo
Sazise abaphansi, abasaphila laye uMdali
Ngabakhomba ngophakathi, lenswelaboya
Sitsho ngoncindezelo lobandlululo
Ngoba sisazi mhlophe ukuthi idlozi liyaphakelwa
Sithi dlanini lani, sibone kumbe azivuleki yini
Ezenu izilakalaka, ngokudabuka langolaka
Qoki badala, zakhamizi lamahole
Sifike, kwenu kaNdaba thina esikhulelweyo
Sizohlanz’emphakathini, ize ikhithike lemswane
Sikhalel’ulimi olwancindezelwayo kwasala amalimi
Thina imbongi zakho Zulu, ezohlaka
Sithi nanzi-ke ezivus’usinga, zivule lenkophe!
NGIYABONGA
Ngithand’ukubonga uNkulunkulu
[email protected] Page 34
Ngob’ umkhulu kakhulu
Wenzile kimi la izinto ezinhle kakhulu
Ungisizile empilweni kakhulukazi
Wangiphakamisa kakhulu
Ekadeni ubengathi ngowezikhulu
Kanti qha lizoze lifike elikhulu
Ngakho ngiyabonga inkosi enkulu
Mina ngila kangazi kakhulu
Ngoba umoya wami ubudideke kakhulu
Ngitsho lalapho eseyithethe ekababamkhulu
Waziveza ukuba yena ungumduduzi omkhulu
Ngakho ngithi akabongwe omkhulu
Intandane kuye zithi Baba
Izinanakazana, inyoni lenhlanzi kuye zithi Mama
Ungumongi lomenelisi kiwowonke umhlaba
Umnene, ulothando lesisa okukamama
Ngakho ngithi akabongwe ozayo
Akezisukume zonke izizwe
Zibuye lapha kwelethu ilizwe
Zithiye indlebe kezizwe
Ngobukhulu baleli ilizwi
Awu ngempela umkulu uMdali wezizwe
Ngivumeleni ngimhaye
Kengithi bayethe mvelinqangi
[email protected] Page 35
Wena ngadlangadla, ndoda yezinsuku
Uyindaba endala, wena dondolo lokuchaphisa amazibuko
Umdala we Mdali unguye kanye uMdabuli wento zonke
Nguwe impela uSomandla
Malibongwe libatshazwe elakho kuphela igama!
Ngakho ngithi alala ngawe Nkosi
eNkosi, eJesu, kangiginyi ngesulele phansi sankukhu
Kodwa konke okukimi kuthi siyabonga kuwe omkhulu ongunaphakade
Ameni
KANGIBHEK’EMUVA
Ungizele umama
Wangamukela ubaba
Ngetheswa ibizo ngabazali bami
Ngiyabonga ukuthi ngatatshwa koMlimu
Lamhlanje ngikhulile
Ngibhek’emuva ngilile
Ngoba kubuhlungu akuthabisi
Ngibhek’umama ngimbone edanile
Nginyikiny’ikhanda
Ngilinqekuze kabili kathathu
Ngikuvum’ukuthi ngempela
Inkukhu ingawanatha amaqanda ayo
Kanti bavele bakwenza njani abazali
[email protected] Page 36
Ukuzala abantwana umuz’uze utshutshume
Babuye bawudele?
Hatshi nje ubambo lwenkomo
Ukudliwa endlwaneni!
Ngiyazi sibanengi esikhulele emeveni
Esasikhukhuza ingqweqwe zomlomo
Izihlobo zisidlisa imbuya ngoluthi
Sakhula sababadala
Sananabuka njengedelele
Sababade samathamb’ethonga
Silokhe sithemb’elokuthi
“ubaba uyeza”.lalamuhla.
Ngempela ubaba luhlobo olungalonjwa nhlanyelo
Yazi kubuhlungu ukuba yintandane
Kulukhuni ukukhula ungela baba, ungelamzali
Lalamuhla kangikuthandi emuva
Ngibhekise amabombo phambili, laphakade!
KANTI YINDABA
Ngibabuzil’ abadala
Abazange bangiphendula
Angazi kumbe lawe mama
Uyakwazi yini indaba
Kambe ngubani owayengakwenza lokhu
[email protected] Page 37
Ukuzalis’ubuy’udele umuzi wakho
Ayi akekho ophilayo ongakwena lokhu
Ukuzimisela ukuwafulathela
Amandla obudoda bakho
Ithumbu lakho, inzalo yakho
Kambe yikho yini, jah’elidala?
Ngiyazibuza kangiyitholi impendulo
Kanti yindaba?
Uz’ukheth’ukuhamba utshay’abantwabakho
Lokhu kuhamba kakuyizali inkosi
Kodwa kuza lomkhosi wabadabukileyo
Kanti yindaba baba wami?
Kwasekutheni mzali wami?
Kusengu baba na?
Ngiyabuza, mama, uthi kawazi
Pho sokhula sigcone bani na?
Ngiyeyiswa lamhlanje
Ngiyazondwa lamhlanje
Kodwa ngithi ubaba yinjiva
Kubuhlungu lokho
Kodwa ngitshaya indiva!
UKUFUNDA KUHLE
Bekubuhlungu’umntwana etshiya
Abazali ekhaya esiz’esikolweni
[email protected] Page 38
Lamhlanj’usepheth’ilif’ elingapheliyo
Bonke’abantu bayamgcwalela
Uyaziqenya, akasabambeki
Okomnenk’omanzi
Ngempel’uselikhosi lumfana
Uselikhosikazi luntombazana
Kusenjalo yazin’ukuthi
Kungenxa yalesi sikolo
Kungenxa yalaba balisi
Kungenxa yenhlonipho njalo
Kungenxa yokuzinikela
Ukuthi lumfundi aphumelele
Kufuna abakwaziyo ukuthi
Endulo koDubo kakuyiwa
Abazibuth’okwentombi iviyoca
Abanje yib’abatholimfundo
Abalelif’elingapheliyo
Abaphumelela bathokozis’abadala
Bacwebezel’okwephikhakha
Isikolo siphakame, sihlonipheke
Laba yibo abafundisekayo, abafundileyo
Ngoba empeleni ukufunda kukuhle!
KAMBE NGUWE LO?
Nxa ngisizwa ngomtshado wakho ,
[email protected] Page 39
Ngiyanakana
Ngikhumbul’inkulumo zakho’
Izifiso zakho, lezinqumo zakho
Ngikubone ubobotheka
Ngizibuze,
Kambe nguwe lowaya na?
Iyanda kayipheli imibuzo
Ekhanda lami
Nxa ngidinga ukwazi
Ngempilo yakho
Ngidinga ukuzwisisa
Imbali yakho
Lalapho oyakhona
Ngizibuze njalo
Kambe nguwe lo na?
Impela kwabo kwagwala akulasililo
Wesab’izifebe, wema ngokulunga
Wazakha ngothando langokuthembeka
Wal’udubo wamel’intuthuko
Wazimisel’ukuguqula umhlaba kaThixo
Awu ngempela awusenguye
Lowaya umuntu engimnakanayo!
USETHULE OKAMLIMU
Elokufa kalitsheli
[email protected] Page 40
Bayatsho abathi bayazi
Ulwazi nje oluswel’umchasisi
Ngob’ofileyo engek’avumelane lakho
Nanguyan’ugogo ebesixoxa laye
Usengolele emathuneni
Lendlini bayalila, kabasathuli
Ngob’ukhulu uselandele
Ngisavul’amehlo, ngizwe omuny’umbiko
Lo, ngovela eGwanda, umalume kasekho
“mdingeni lizamthola”, yimpendulo eswel’ulwazi
Sekuvimbile kulindlu, kuyalilwa kuyalilwa
Inyembezi sezigcwel’imgqomo
Labonana sebelandezela
Kakusela njabulo kulo umuzi
Ngitsho lensini zikababa asisazazi
Ngoba lesikhewu sikamama sesavaleka
Angikhulumi ngesixhenxe sikadadewethu
Kuvele kusiza ngani ukukhala?
Kuyanceda na ukudwadla loba ukukhala?
Kusizani njengoba ukufa sekuhuquluzile
Thulanini bakithi ngoba sebelele laba
Kabezwa futhi, njalo kabasaphenduki emhlabeni
Nginje mina kangisabuliswa,
[email protected] Page 41
Sengibizwa ngo”langalezo”
Pho yini le?- ngumkhuba wamaNdebele!
Ngicel’ukubuza bakithi
Uyavuka na osefile?
Ofileyo igama nguLangalezo na?
Ofileyo uyezwa na nxa sikhala kanje?
Mhlawumbe kubangelwa yikungamboni osefe wavuka
Ngoba lowo wazi ngcono ngalokho
Ngempela usethule okaMlimu
Ididekile imimoya yethu
Lokudla sesiginya nzima
Kwabanye vele kakudleki
Pho sithini, senzeni?
Mina bengingakukholwa lokhu
Kodwa ngizizwele ngezami indlebe
Ngazibonela ngawami la omabili
Ngempela osethule usethule lanini
USEPHUMULE
Ngithe ngiwamukela lumbiko
Inhliziyo yami yabamnyama tshu
Igazi lanquma, ngabamakhaza
Ngoma ngathi qha
Ubuso bagalula esizibeni senyembezi
Ngehluleka ukuklabalala
Ngaphela amandla
Ngathi di phansi okweganu
[email protected] Page 42
Kwangathi kuyahlola
Nanko-ke sengigula kulemfa
Ngaphaphama kwelikude
Abadala bathi udl’umafa avuke
Kanti qha.
Ngacela indlela lemvumo
Batsho bengibalekela sasipoko
Ngayidinga engelamafasitela,
Ngayiswela. Ngamemeza “limusephi lumuntu?”
Bathe emalibeni
Ngagijima ngedlul’umoya
Ngiholoba sasivunguzane
Ngafica sebegebha elingelamkhawulo
Ngayibamba ngayiphulula ekamazakhela
Njengolemvumo ngayivula
Ngawathi nhlo ebusweni bakhe
Ngehluleka ukuzibamba
Zqala zisathontela, zagcina sezigelezela okukaTshangane
Ngamhlamba njalo ngaletswayi
Ngamnyikinya-kasekuvuma
Ngamqhweba-wazithulela
Ngambiza-kasekusabela
Ngaguqa phansi ngalila njalo
Ngabuye ngambhekisisa
Kwangathi ngiyaphupha
[email protected] Page 43
Phela lejwabu selimnyama
Esekomile okwenjanji
Engimazi ebutshelezi-usengumhwabha
Engimazi exoxa- lamuhla usegcik’owakhe
Engimazi ebobotheka-lamuhla angisekulibona ngitsho lelilodwa
Ngempela esihle kasidleli
Phela nanku igugu selitshabalele
Loba ngingakukholwa
Lumuntu obengumngane-sengumuyi
Ngiqale ngisezwa, ngabuya ngazibonela
Okungancitshwa iso, kukhub’inhliziyo
Lamuhlanje lezandla sezilobufakazi
Kungasenani, usephumule okaMlimu
Hamba kuhle, lala ngokuthula
Ufike kuhle kogoqwanyawo, uz’ubabone
Ezweni labayi. Enjenye engasutha lomhuquluzi
Oh! Bakithi wasenza wena Kufa!
LAFA ELIHLE
Litshabalele izwekazi lakithi
Baphelile abaphathi bomthetho
Kabasekho abalenhlonipho
Labadala sebemdambiyana nje
Oh! Bakithi selifile elihle bakithi
[email protected] Page 44
Sekulihlazo kuphela emphakathini
Sekuhlanzis’okunje-abasela mbeko abatsha
Kuyayangisa ukusebenza labantu abanje
Kuyakudunga umoya wami okunje
Lihlazo bakithi , kuyahlanzisa
Ngempela selifile elihle
Ekadeni besisazi ngenhlonipho
Bengisazi –omdala uyahlonitshwa
Bengisazi – ubuntu ngobabantu bonke
Mina bengisazi-isiko liyamondl’umuntu
Mina bengisazi-ivangeli yinsika yokuhlanzekileyo
Kodwa lamhlanje akusekho lokhu;
Sekufile konke sambodlela
Sekubunile okwamaluba kutshisa
Kutshabalele emhlabeni
Awu bakithi laze lafa elihle
Yebo kambe sewasitshiya uTshaka
Yebo kambe laboMzilikazi sebadlula
Yebo kambe uLobhengula wakhothama
Kodwa lokhu okwasalayo yikho na ababekufuna?
Ngitsheleni bantu bakithi
Induna lamhla yizo ngamagama
Amapholisa yiwo lawo ngezivimbamthetho,
Kanye lezivalamlomo
[email protected] Page 45
Inhlonipho, lobuntu sekuyizinto zendulo
Sekwembathiswe ingubo, kwangathi ngokwendle
Awu bakithi kalisekho elabomkhulu elihle!
SEKUTHENI
Kwalila umama
Kwakhala abantwana
Kwahwabha ubaba
Senzeni bo kulo umhlaba?
Salamba kangaka
Sathukwa kangaka
Baxabana ababusi
Saswela umalusi
Awu bantu bakithi,
Sokutheni kulomhlaba?
Bazama njalo nje abafowethu
Kwaliwa imini lebusuku
Achithwa amagazi
Banda ububhaxubhaxu ezizweni
Kuvele kubangwani kulumhlaba?
Ngisizeni bo ngazi, konakelephi kulumhlaba?
Bengingazi ngala ameva
Bengingazi ngokuvele kuvela emuva
Ingxabano yabantu ngenxa yemali
[email protected] Page 46
Udinge uswele ukuthi kuvele kuliwelwani
Ayi! Asazi ngalezenzo zalumhlaba
Pho ukusiza kuyasiza na?
Phela bathi obulele, usazophinda futhi
Lingabe lizimisele ukuvukelana okwezilo lezibanda?
Yona notho bani le esidinga igazi labakwenu?
Ngisizeni bo bakazulu kengazi
Kuvele sekutheni kul’umhlaba- sizaNkosi!
Omama labogogo sebengoMasalu
Amaxhegu labobaba kuthiwa ngoTopi
Izilima lalimele kabasanakwa kuthwa bakhulelwa yimimoya
Abafundisi sebeyizikhali zokumbambatha isono
Ababalisi labafundi bande kwezensitha
Yebo kambe, yikho lokhu na zinini zami?
Top Related