EPUB: REFLOWABLE, ACCESSIBLE, INTERACTIVE AND OPEN
SOURCE FILE FORMAT FOR ELECTRONIC PUBLICATIONS IN
LIFELONG LEARNING
EPUB: YAŞAM BOYU ÖĞRENMEDE ELEKTRONİK YAYINLAR İÇİN
AKIŞKAN, ERİŞİLEBİLİR, ETKİLEŞİMLİ VE AÇIK KAYNAK
DOSYA FORMATI
İNOVED, 2015, İzmir
Sezgin ATAÇ & Duygu BAĞCI
Dokuz Eylül Üniversitesi
Bergama Meslek Yüksekokulu
Amaç
Bu çalışmada, yaşam boyu öğrenme sürecinde
elektronik yayınlar için kullanılabileceğimiz;
• akışkan ve sabit sayfa düzenini destekleyen;
• herkes tarafından kolay erişilebilir;
• içeriği etkileşimli öğelerle zenginleştirilebilir ve
• açık standart özelliklerine sahip EPUB 3
(sürüm 3.0) dosya biçimi incelenmiştir.
Giriş
Amaç
Çalışmada aşağıdaki sorulara yanıt aranmıştır:
1. EPUB 3 standardının temel özelikleri nelerdir?
2. EPUB 3 dosya içeriği (dosya ve klasör yapısı)
nasıldır?
3. EPUB 3 yayınlarını üretmek için hangi tür
yazılımlar, uygulamalar ve kaynaklar
kullanılabilir?
Giriş
EPUB:Electronic PUBlication
EPUB (ePub, ePUB, EPub, veya epub) ya da
tam adıyla Electronic PUBlication (Elektronik
Yayıncılık), web standartlarına dayanan dijital
yayınlar ve belgeler için bir dağıtım ve yer
değiştirme formatı standardıdır (IDPF, 2015;
Özoğlu, Kaysi ve Özoğlu, 2014).
Giriş
EPUB, yapılandırılmış ve semantik
olarak zenginleştirilmiş web içeriğinin
(XHTML, CSS, SVG, resimler ve diğer
kaynakları kapsayan) tek bir dosya
formatı içinde dağıtılmasına yönelik
sunma, paketleme ve kodlama araçlarını
tanımlar (IDPF, 2015).
Giriş
(EAST Co., 2011)
EPUB Dosya Sürümleri
EPUB dosya biçiminin;
• EPUB 2.0 (2007 yılında),
• EPUB 2.0.1 (2010 yılında),
• EPUB 3.0 (2011 yılında) ve en güncel olan
• EPUB 3.0.1 (2014 yılında) dosya sürümleri
bulunmaktadır (Özoğlu ve diğer., 2013a;
EduTechWiki, 2015; IDPF, 2015).
Giriş
Bu çalışmada literatür taraması yöntemi
kullanılmıştır.
Literatür taraması, araştırma probleminin
seçilerek anlaşılmasına ve araştırmanın tarihsel
bir perspektife oturtulmasına yardımcı olur
(Karasar, 2005).
Yöntem
EPUB 3, HTML5, CSS3 modüllerini
temel alır ve modern Açık Web
Platformu’nun (Open Web
Platform) diğer unsurları olan
zenginleştirilmiş sayfa düzenini,
çoklu medya desteğinin eklenmesini
ve erişilebilirliğini, etkileşimliliği ve
küresel dilleri destekler (McCoy,
2013).
EPUB 3 Standardı
(Kasdorf, 2014a)
EPUB 3.0 dosya sürümü HTML5,
CSS3, XHTML5, MathML, XML,
JavaScript, metadata, resim, ses ve
video desteği özeliklerine sahiptir.
(Özoğlu ve diğer., 2014).
EPUB 3, erişilebilirliğe elverişli ve
Web erişilebilirlik standartları ile
uyumlu inşa edilir (Kasdorf, 2014a).
EPUB 3 Özelikleri
(Götz, 2012)
DRM ile Dijital Haklar Yönetimine imkân
verme, animasyon, dipnot, yer imi
(bookmarking), metin akıcılığı (reflowable),
kopyalama / yapıştırma, sayfa döndürme
(page turning), metin vurgulama, içerikte
arama, sözlük, görme engeli erişimi (sesli
okuma), font boyutlanabilirliği ve değişimi
özeliklerine sahiptir (Özoğlu ve diğer.,
2014).
EPUB 3 Özelikleri
EPUB 3 Dosya ve Klasör Yapısı
EPUB, bağımsız bir web sitesine benzer;
“.epub” uzantısına sahip, sıkıştırılarak tek bir
pakette toplanmış bir grup dosyadan oluşur
(Apple, 2015).
EPUB dosyaları çeşitli gömülü ortam türleri
(yayın kaynakları) içerebilir. Örneğin raster
grafik, ses veya video gibi.
EPUB 3 Dosya İçeriği
(EAST Co., 2011)
EPUB 3 Dosya İçeriği
(Ibáñez ve Delgado Kloos, 2012) (Götz, 2012)
EPUB E-kitap Üretim Süreci
EPUB üretim sürecinde kullanılacak yöntem oldukça önemlidir (Özoğlu ve diğer., 2014; Gümüş ve diğ.).
Bir e-kitap oluşturulurken genellikle aşağıdaki 4 adım takip edilir.
1.İçerik Word ile doc/docx formatında, plain editor text veya html içeriği olacak şekilde düz metin olarak
hazırlanır.
2.Hazırlanan içerik dosyası In Design, Sigil, MS-publisher gibi bir e-kitap editör programında içe aktarılır.
3.Eklenen içerik e-kitap editör programı tarafından düzenlenir.
4.Hazırlanan e-kitap bir e-okuyucu programı ile açılarak okunur (Chien-Yuan Chang & Hung-Jen Yang,
2013).
EPUB 3 Üretim Süreci
EPUB 3 Yazılımlar
Faydalı Kaynaklar I
• EpubCheck (https://github.com/IDPF/epubcheck)
• EPUBTest (http://epubtest.org/)
• EPUB samples project
(https://github.com/idpf/epub3-samples)
• IDPF Bulut Okuyucu
(http://idpf.org/sites/default/files/cloud-
reader/index.html)
• EPUB 3 Accessibility Guidelines
(http://www.idpf.org/accessibility/guidelines/)
Kaynaklar
Faydalı Kaynaklar II
• EPUBZone (http://epubzone.org/)
• EPUBZone (http://epubzone.org/solutions)
• EPUB 3 Ekosistemi hakkında daha fazla bilgi
için (http://idpf.org/ongoing)
• EPUB 3.0 sürümü International Standards
Organization (ISO) tarafından geçenlerde
ISO/IEC TS 30135 (parts 1-7) olarak yayınlandı
(IDPF, 2014).
Kaynaklar
Yaşam Boyu Öğrenme Süreci
Yaşam boyu öğrenme sürecindeki her birey
kendisine uygun yer ve zamanda; bir birine
uyumlu/tamamlayan fiziksel ve/veya dijital
öğrenme-öğretme ortamında; bireysel ve
işbirlikli eğitsel etkinliklerde; çeşitli araç-gereç
yardımıyla basılı ve/veya elektronik kitaplardan
bilgi edinip, paylaşım yapabilmekte veya kitaplar
yazabilmektedir.
Sonuçlar
EPUB 3.0 sürümü HTML5, CSS3, Çoklu Stil
Desteği vb. özeliklerine sahip (Özoğlu ve diğer.,
2014) olmasından dolayı yaşam boyu öğrenme
sürecinde elektronik yayınlar için en uygun dosya
formatıdır.
Sonuç olarak, EPUB formatlı elektronik yayınlar
etkileşim, erişilebilirlik, mobil ve diğer
teknolojiler ile uyumluluk açısından yaşam boyu
öğrenme sürecinde etkili ve verimli
kullanılabilecek eğitsel materyallerdir.
Sonuçlar
• Bugün Web’in evrimi ise devam etmektedir (URL,
2015).
• EPUB dijital yayınlar ve dokümanlar için bir
dağıtım ve değişim standardıdır (Sistematik, 2012b).
• EPUB web standartlarına dayandığı için
gelecekte web teknolojisindeki gelişmeler ve
hedef kitlenin ihtiyaçlarıyla paralel olarak
özelleşmesi beklenmektedir (Örn. EDUPUB).
Sonuçlar
Öneriler
EPUB 3 editör yazılımlarının kapak tasarımı, metadata, içindekiler
tablosu, SVG editör, MathML, stil tanımlayabilme, derleme
(compile), hata denetimi, görüntüleyici ve erişilebilirlik araçlarına
(media overlay, TTS) ve uygulama (android, iOS) oluşturma
yardımcı araçlarına sahip olması önerilir.
Bu tür yazılımların çevrimiçi içerikle (görsel öğe, ses, video, witget,
font, örnek e-kitap şablonları vb.) desteklenmesi önerilir.
Öneriler EPUB kitap oluşturmak için bazı dosya türlerinin (*.epub, *.doc,
*.docx, *.odt, *.txt,*.pdf, *.html vb.) içe alma (import) ve/veya dışa
aktarma (export) işlemlerine olanak sağlayabilmelidir.
Öneriler
Sezgin ATAÇ & Duygu BAĞCI
Dokuz Eylül Üniversitesi
Bergama Meslek Yüksekokulu
KAYNAKÇA
IDPF. (2015). EPUB. URL: http://idpf.org/epub (Erişim Tarihi: 07.08.2015)
Özoğlu Y., Kaysi F. ve Özoğlu F. (2014). “Mobil Cihazlar İçin Epub Standardında Müfredat Ders İçerik Üretimi”, Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi - Journal of Research in Education and Teaching, cilt.3, no.19, ss.196-206.
McCoy, B. (2011). “EPUB 3 First Look: IDPF Digital Book 2011 at BEA”, URL: http://idpf.org/sites/default/files/digital-book-conference/presentations/DB11_Bill_McCoy.pdf (Erişim Tarihi: 26.09.2015)
Özoğlu Y., Özoğlu F. ve Kaysi F. (2013a). Epub 3.0 Üretim Kriterlerinin Belirlenmesi - Determination Of Epub 3.0 Production Criteria”, ICQH 2013 Proceedings Book, Sakarya/TURKEY. 257-267.
EduTechWiki. (2015). EPub. URL: http://edutechwiki.unige.ch/en/EPub (Erişim Tarihi: 26.09.2015)
IDPF. (2011a). EPUB 3 Overview URL: http://www.idpf.org/epub/30/spec/epub30-overview.html (Erişim Tarihi: 07.08.2015)
Devlet Planlama Teşkilatı, Bilgi Toplumu Dairesi Başkanlığı, e-Yazışma Projesi, Paket Standartları Analiz Raporu, 2011 URL: www.e-yazisma.gov.tr/docs/Paket_Standartlari_Analiz_Raporu.pdf (Erişim Tarihi: 07.08.2015)
McCoy, B. (2013). “W3C Workshop on Electronic Books and the Open Web Platform: Position Paper”. URL: http://www.w3.org/2012/08/electronic-books/submissions/webooks2013_submission_24.pdf (Erişim Tarihi: 05.08.2015)
Kasdorf, B. (2014a). “Apex Content Solutions, Collaboration & Convergence, How Today’s Technology Standards are Working Together to Make Things Work”. http://www.stm-assoc.org/2014_12_04_E_Production_Seminar_Kasdorf_Collaboration_and_Convergence.pdf
Kaysi F. (2014). "Kitap İncelemesi: Garrish, M., & Gylling, M. (2013). Epub 3 Best Practices, O'Reilly Media, Inc.". Sakarya University Journal Of Education, 4 (2), ss.89-91. URL: http://suje.sakarya.edu.tr/article/viewFile/5000036083/5000043489 (Erişim Tarihi: 27.09.2015)
KAYNAKÇA
Kaysi F. (2014). "Kitap İncelemesi: Garrish, M., & Gylling, M. (2013). Epub 3 Best Practices, O'Reilly Media, Inc.". Sakarya University Journal Of Education, 4 (2), ss.89-91. URL: http://suje.sakarya.edu.tr/article/viewFile/5000036083/5000043489 (Erişim Tarihi: 27.09.2015)
Apple . (2015). iBooks: EPUB nedir? URL: http://support.apple.com/tr-tr/HT6212 (Erişim Tarihi: 27.02.2015)
Chien-Yuan Chang*, Hung-Jen Yang. (2013). A Study of EPUB 3.0 Authoring Tools Availability in Vertical Form Function. Journal of Software Engineering and Applications, 2013, 6, 482-488
Sistematik. (2012b). IPA bir ilk daha –Seslendirmeli-interaktif-multimedya EPUB3 kitaplar. http://sistematik.net.tr/sistematikten-bir-ilk-daha-seslendirmeli-interaktif-multimedya-epub3-kitaplar/ (Erişim Tarihi: 14.04.2015)
Web'in Evrimi URL:http://www.evolutionoftheweb.com/?hl=tr (Erişim Tarihi: 26.05.2015)
Yıldırım, G., Karaman, S. Çelik, E. ve Esgice, M. (2011). “E-Kitap Okuyucuların Kullanım Deneyimlerine Yönelik Alanyazın İncelemesi”, 5th International Computer & Instructional Technologies Symposium, 22-24 September 2011, Fırat University, Elazığ- TURKEY.
Götz, C. (2012). Erstellung elektronischer Bücher nach dem EPUB 3-Standard, Leipzig:Hochschule für Technik, Wirtschaft und Kultur (FH), Fakultät Medien, Bachelorarbeit.
EAST Co. (2011). EPUB Japanese Document Authoring Tutorials. URL:http://tutorial.epubcafe.jp/en-us/ (Erişim Tarihi: 26.09.2015)