Dr.Sc. Mimoza Dugolli
“Unë kam më shumë respekt për personin që
arrin sukses me një ide sesa për personin që
ka mijëra ide dhe nuk bën asgjë rreth tyre”
Thomas Alva Edison
Individet qe jane inovatore dhe qe kane
aftesi qe te tolerojne rreziqet moderne,
kane aftesi te njohjes dhe shfrytezimit te
perparesise dhe mundesise, ndersa nevoja e
tyre per te arritur sukses eshte teper e larte.
Ndermarresit identifikojnë një mundësi biznesi dhe e ndjekin atë nëpërmjet një kompanie duke kombinuar aftësitë e tyre menaxheriale dhe teknike dhe duke angazhuar kapital shtesë profesional dhe financiar.
Gjetja e kombinimeve të ndryshme të faktorëve të prodhimit (siç janë toka, burimet natyrore, forca punëtore, pajisjet, ndërtesat, teknologjia dhe shpirti ndërmarrës) është një proces zbulimi i ndërmarrësisë që bëhet motori i nxitjes së zhvillimit ekonomik. Këto kombinime të reja janë mënyrat më të mira për të përmbushur kërkesa ekzistuese ose për të krijuar produkte të reja duke i vjetërsuar teknologjitë dhe produktet ekzistente.
Parashikues
“Te krisur”
Kembengules
Te shkathet
Energjik
Te vendosur ne qellim
Qe e marrin veten shpejte
Te veçante
Te ndjeshem
Te kudogjendur
Revolucionar
Fillimi
Ekzistojnë shumë sfida në këtë fazë,mirëpo një pyetje kyçe
me ndërlikime, si për mbijetesën ashtu edhe për rritjen është
burimi i kapitalit. Huatë nga familja dhe miqtë janë burime të
zakonshme të fondeve,mirëpo këto në të shumtën e rasteve
janë të limituara dhe duke pasur parasysh koeficientin e
dështimit të bizneseve të reja, me gjasa të çojnë deri tek
turpërimi.
Huatë dhe kreditë mund të sigurohen edhe nga bankat mirëpo
zakonisht bankat janë shumë strikte në kërkesat e tyre për
interes dhe kthim të parave dhe është e vështirë të përshtaten
në rrjedhën e çrregullt të të ardhurave në fazën fillestare.
Kapitalistët janë investitorë të specializuar në ndërmarrje të
reja.
Përkrahja kapitaliste ka dëshmuar ngritje të ndjeshme të
suksesit të një ndërmarrjeje, mirëpo kapitalistët zakonisht i
pranojnë afërsisht vetëm 1 në 400 propozime që u bëhen.
Rritja
Një sfidë kyçe për rritjen e ndërmarrjeve është menaxhimi. Ndërmarrësit duhet të jenë të gatshëm të lëvizin nga të vepruarit, në menaxhim. Zakonisht ky tranzicion ndodh derisa ndërmarrja rritet në më shumë se 20 punëtorë. Shumë Ndërmarrës janë menaxherë të dobët: në rradhë të parë nëse do të kishin dashur të bëheshin menaxherë, ata me siguri do të ishin duke punuar për ndonjë korporatë të madhe. Zgjedhja që ndërmarrësit duhet të bëjnë është nëse duhet të mbështeten në aftësitë e tyre menaxhuese apo të angazhojnë menaxherë profesional.
Më 2001, themeluesit e rinj të Google, Larry Page dhe Sergey Brin, iu përgjigjën presionit nga kapitalistët e ndërmarrjes së tyre duke rekrutuar 46 vjeçarin Eric Schmidt, ish-Drejtor Ekzekutiv i kompanisë së madhe softverike Novell, për të udhëhequr kompaninë e tyre.
Ndermarresi Menaxheri
Orientohet ne shfrytezim
te mundesive
Orientohet ne zgjidhje te
problemit
Krijues, kombinues dhe
ndryshues i resurseve
Shfrytezon resurset qe i ka
Eshte vizionar I shfrytezon eksperiencat e
te tjereve
Orientohet ne te ardhmen Orientohet ne te tashmen
Eshte i orientuar ne
qellime dhe aksione
Realizon detyrat e marra nga
udheheqsi
Eshte dinamik, energjik,
dhe gjindet kudo
Vepron sipas inercionit
E ka qejf rrezikun I ike rrezikut
Merr informata nga burime
te ndryshme
Preferon informatat
formale
Orientohet ne rezultat Orientohet ne proces
Eshte bartes I ndryshimeve Ndryshimet nuk e
entuziazmojne
Ka mendime dhe vizione
strategjike
Mbeshtetet ne planifikim te
detajuar
Maturia- Pjekja
Sfida për ndërmarrësit në këtë fazë është ruajtja e entuziazmit dhe përkushtimit dhe gjenerimi i ri i rritjes. Kjo është një periudhë kur ndërmarrësia ndryshon në ‘intrapreneurship’ - krijimi i ndër marrjeve të reja përbrenda organizatës. Një mundësi e rëndësishme është zakonisht shumëllojshmëria në sfera të reja biznesore. Lëvizja e kompanisë së lojrave kompjuterike Nival nga Rusia për të hyrë në lojrat me konzolë është një shembull tipik. Kur krijohen ndërmarrje të reja në këtë fazë, është tejet e rëndësishme të mirren parasysh shanset për sukses. Hulumtimet tregojnë se shumë firma të vogla të teknologjisë së lartë dështojnë në menaxhimin e tranzicionit për një brez të dytë të teknologjisë, dhe që shpeshherë është më mirë që në këtë fazë të konsiderohet dalja.
Dalja
Kjo i referohet largimit nga ndërmarrja, qoftë si
ndërmarrës themelues apo investitor. Në pikën e
daljes, ndërmarrësit dhe kapitalistët do të kërkojnë
ta lirojnë kapitalin e tyre si shpërblim për kontributin
e tyre dhe marrjen e rrezikut. Ndërmarrësit mund t’i
kenë në konsideratë tri rrugë kryesore për dalje:
1. Shitja e thjeshtë tregtare e ndërmarrjes te një
kompani tjetër është një rrugë e zakonshme.
2. Disa ndërmarrës mund të ua shesin menaxherëve
të tyre, në formë të blerjes nga menaxhmenti.
3. Një tjetër rrugëdalje për ndërmarrje tejet të
suksesshme është një Ofertë Fillestare Publike (IPO:
Initial Public Offering), në ç’rast aksionet i shiten
publikut.
Ndërmarrësit të cilët janë larguar me sukses herën e parë shpesh bëhen ndërmarrës serial.
Ndërmarrës serial janë njerëzit të cilët themelojnë një varg ndërmarrjesh, duke investuar kapital të mbledhur në dalje nga ndërmarrjet e kaluara në ndërmarrje në rritje e sipër. Për ndërmarrës serial sfida shpeshherë nuk është financimi por idetë e mira.
“Une duhej të krijoja për të jetuar dhe për të gjetur mundësinë time. Por ia dola! Mos pritni që mundësitë të vijnë tek ju. Çohuni dhe krijoni ato!”-
Madam C.J.Walker
Bazuar ne njohurite, eksperiencen dhe intuiten
tuaj, cka mendoni se eshte e nevojshme per te
pasur nje biznes te suksesshem?
Indentifikoni 5 ide per projekte biznesi.
Shkathtesite tuaja?
Aftesite tuaja?
Pervojen tuaj?
Ideja duhet te jete e thjeshte – dy minuta spjegim.
Nese nuk jeni ne gjendje ta pershkruani idene per dy minuta atehere nuk e keni mjaft te kristalizuar idene tuaj.Idete duhet te vijne nga pervoja, aftesite, dhe duhet te tregojne se ju e kuptoni industrine.
Shumica e bizneseve duhet te tregojne se ju e njihni mire faktoret industrial, ceshtjet ligjore, rregulloret, burimet e furnizimit, trendet e konsumatoreve dhe cmimin e disa prej tyre, etj.
Njohurite e faktoreve industrial, ligjore, rregulloret, burimet e furnizimit, trendet, cmimet, bursat…
Strategjite e hyrjes ne treg jane kryesisht 5
forma:
1. Zhvillimi i produktit ose sherbimit te ri
2. Zhvillimi i produktit te ngjashem por me te
mire.(amazon.cm)
3. Blerja e franshizes (eksluzivitetit)
4. Shfrytezimi i produkteve ekzistuese
5. Sponzorizimi,
Kreativiteti konsiston ne
Te pare – dicka qe kane pare dhe bere edhe te tjeret
Te menduar – dicka qe ende nuk e ka menduar askush
Te bere – dicka qe ende nuk ka guxuar ta beje askush
Inovacioni dhe ndërmarrësia janë nxitësit
kryesor të ekonomisë së sotme.
Fillohet me perspektiven e bleresit. Bleresi
gjithmone eshte sfida kreative juaja e para.
Duhet punuar deri ne fund ne perdoruesin e
fundit apo konsumatorin.
Duhet bere shume pyetje, sepse pergjigjiet e
duhura vijne nga cdokah dhe cdohere.
Inovacioni i produktit ka të bëjë me produktin
final (apo shërbimin) që do të shitet, e
sidomos në lidhje me karakteristikat e tij;
Inovacioni i procesit ka të bëjë me mënyrën në
të cilën ky produkt prodhohet dhe
distribuohet, veçanërisht në lidhje me
përmirësimet në kosto apo besueshmëri.
Brainstorming (stuhi ne mendje) eshte nje teknike e
suksesshme kreative.
1. Gjate kesaj faze pjesmarresit sygjerojne cdo ide qe
vie ne kokat e tyre. Por eshte e ndaluar qe ndonjeri
te perqeshet ose kritikohet per idete e veta. Cdo
ide provokon ide te tjera.
2. Seancat tjera behen per te kritikuar idete e
paraqitura ,
3. Senaca e radhes behet per zgjedhjen,
permiresimin, modifikimin dhe kombinimit e tyre,
4. Zgjidhja perfundimtare dhe te realizueshme ne
praktike
• Cka une di te punoj?
• Si mund ta bejë me mire?
• Si po ndryshon industria dhe konsumatori?
• Cilat jane deshirat e konsumatorit, madhesia,
komoditeti ?
• Cilet konsumatore nuk kane qene te sherbyer?
• Cilat nevoja nuk kane qene te plotesuara?
Industritë e reja në zhvillim zakonisht
favorizojnë inovacionin e produktit, derisa
konkurrenca ende është duke punuar rreth
përcaktimit të karakteristikave themelore të
produktit apo shërbimit.
Industritë në rënie zakonisht favorizojnë
inovacionin e procesit, derisa konkurrenca
zhvendoset drejt prodhimit efikas të një
dizajni dominant të produktit apo shërbimit.
Kompanitë e vogla të reja në treg zakonisht
e kanë mundësinë më të madhe në fazat
fillestare të një industrie duke garuar me
artikuj të rinj.
Firmat e mëdha prezente në treg zakonisht
në një fazë të mëvonshme - pasi të është
përcaktuar dizajni dominant, e kanë
përparësinë për të dalur me inovacione të
procesit e që janë më të rëndësishmet.
Në praktikë, inovacioni i produktit dhe procesit
shpesh ndiqen me rend.
Për shembull, çdo brez i ri i mikroprocesorëve
kërkon njëkohësisht inovacion të procesit në
mënyrë që të prodhohet mikroprocesori i ri
me precizitet të shtuar.
Eshte e ditur se burimi Kryesore I pasurise
individuale qe kemi eshte DITURIA.
Nese dijen tone e zbatojme ne praktike,
aftesite tona i aplikojme ne pune dhe
detyrat qe veq I dijme mund te kryejme, kjo
quhet PRODUKTIVITET.
Ndersa nese diturite tona, njohurite dhe
aftesite i fusim ne veprim per pune te re,
detyra te reja dhe dicka te re nga ajo qe jemi
mesuar kjo quhet NOVATORIZEM
E PAPRITURA (deshtim i papritur, sukses i
papritur ose ngjarje e jashtme e papritur) Psh.
Shtepia e mallrave R.H. Macy ne vitet 50. qe
shiste pajisje shtepiake, planifikonte qe 2/3 e
shitjeve ti kishte nga koleksioni I modes dhe tere
kohes mundohej te balansonte shitjen e
pajisjeve- zvoglonte ta mbante proporcioni qe
kishte planifikuar, per 20 vjet.
Kur menaxhmenti I ri erdhi me strategji te re,e
orientoi shitjen teresisht nga pajisjet shtepiake e
pranoi simptomin e ndryshimeve ne treg. Sepse
kerkesa e konsumatoreve kishte ndryshuar
papritur.
Shembull I Burimit te inovacionit nga deshtimi
Komania FORD, leshon modelin EDSEL ne treg,ne vitin 1957, I cili model deshtoi. Kjo veture ishte projektuar per klasen e “ e larte e mesme” dhe ishe model I ndertuar me perpikmeri te madhe dhe me nje marketing te shkelqyer. Cka ndodhi?
Kjo I shtyu ndermarresit te dalin jashte zyrave te tyre, te shohin cka ka ndryshu ne kerkesen e konsumatoreve, te analizojen gjendjen aktuale ne treg. Ata pane se tregu I automobileve kishte pesuar ndryshime, tani ishte zhvilluar segmenti sipas stilit te jetes. Keshtu qe kompania shumeshpejt doli me modelin THUNDERBIRD I cili arriti suksesin me te madhe nga cilido model amerikan deri atehere.
Kjo paraqet dis-harmonine ne mes te asaj qe eshte
konkrete, e prekshme dhe asaj qe do te duhej te
ishte. Ekzistojne disa lloje te divergjencave:
1. Divergjencat mes realiteteve ne nje veprimtari
ekonomike,
2. Divergjenca ne mes te nje dege ekonomike
3. Divergjenca ne mes perpjekjeve te nje dege
ekonomike dhe pritjeve te konsumatoreve
4. Divergjenca ne kuader te ritimit te procesit.
Transformimi I Furrelartave nga Kompani
gjigante per prodhimin e Celikut ne minifurra
te celikut. (furrelartate e medha punojne me
afarizem pozitiv vetem gjate kohes se luftes,
sepse procesi kerkon pune te rende per
krijimin e temperaturave te larte qe prap
duhet te ulen…Gjate paqes ato shndrrohen
ne minifurra qe prodhojne llamarina, trare
celiku, etj, produket per te cilat procesi
eshte me i lehte.
Kompania MACUSHITA, e njohur per tv Panasonic dhe Nacional, ne fillim te v 50 ishte nje kompani e vogel dhe e panjohur, e pafuqishme karshi konkurences Toshiba dhe Hitachi,
Presidenti I Toshibes ne New York deklaronte se populli japonez ishte nje popull I varfer dhe nuk mund te lejonte vetes nje komoditet te kene tv, presidenti I Panasonic erdhi ne perfundim se per japonezet e varfer kjo ishe nje dritare e hapur ndaj botes. Dhe filluan te bejne shitje ambulante. Te ofrojne tv dere me dere duke ju spjeguar klienteve se cka ishte kjo dritare magjike.
Nevoja eshte nena e zbulimeve.
Deri ne vitet 60 Japoni nuk kishte fare rruge te asfaltuara. Me zhvillim ekonomik te shpejte rruget asfaltuar dhe shumica e popullsise motorizohen, por rruget ishin te ngushta dhe me shume kthesa dhe per shkak te shikueshmerise se dobet, ndodhnin aksidente te shumta. Deri sa nje Japonez i ri, intelegjent ju kujtua per ta riprodhuar qelqin e fareve dhe reflektoreve tradicional ne rruge, duke e kthyer qelqin ne disa menyra qe ai te reflektoje driten gjate nates dhe te behet ndriqimi I veturave nga te dy anet.
Ndodh qe struturat ekonomike dhe te tregut per nje kohe
te gjate te mbesin te pandryshuara, te duken stabile por
ne fakt te jene shume te ndryshueshme. Mirepo praktika
tregon se mjafton nje gervishtje e vogel te shkaktoj
dezintegrim te shpejte. Rasti I skemave piramidale ne
Shqiperi. Keto ndryshime mund te shkaktojne rast per
inovacione.
Indikatoret qe tregojne ndryshimet e ardhme te tregut
jane:
1. Shtimi I shpejte I deges ekonomike repsektive
2. Paraqitja e segmenteve te reja te tregut,
3. Konvergjenca e teknologjive
4. Ndrrimi I shpejte I menyres se kryerjes se proceseve.
Ndryshimet ne sferen shoqerore, filozofise se
jetes, sferen e koncepteve politike dhe ne
sferen e vlerave interektuale (struktura,
mosha, gjinia, arsimimi, te ardhurat)
Ndryshimi i perceptimit psh.: a eshte gota gjysme e mbushur apo gjysme e zbrazur?
Psh. Permiresimi kualitativ dhe kuantitativ i gjendjes shendetesore tregon se gota eshte gjysem e mbushur,
Por, shqetesimi i metejme per shendetin, pamvarsisht nga permiresimet, tregon goten gjysme te zbrazur.
Ndryshimi i tille i perceptimit shkakton inovacione. Psh keshtu eshte krijuar treu i revistave shendetsore, publikimet profesionale per mbrojtje te shendetit, tregun e pajisjeve sportive, etj.
Inovacioni qe mbeshtetet ne dituri eshte super yll I ndermarresise. Ato fitojne publicitet te madh dhe fitojne shume para.
Keto dallojne nga inovacionet e reja sepse kane keto karakteristika:
1. Diskrepance kohore ne mes te paraqitjes se idese dhe fillimit te realizimit,
2. Shkalla e rastesise eshte e paparashikueshme
3. Jane invoacione kapricionze dhe te veshtira per menaxhim
4. E kane te gjate periudhen e realizimit
Biokimisti Paul Erlik e ka zhvilluar teorine e
kemoterapise , kontrolli I bakterieve si
mikroorganizma permes bashkedyzimeve
kimike, ne vitin 1907-1910. Por ato ne treg
jane lajmeruar pas vitit 1936.
Rudolph Diesel – motorin dizel e ka
projektuar ne vitin 1897 por me vite te tera
nuk ka pasur aplikim te madh. Tek ne vitin
1935 Charles Ketteringu ka ridizajnuar
motorin dhe e ka aftesuar ate per perdorim
te gjere.
Top Related