De geohydrologie van een eiland:en wat dat betekent voor het natuurbehoud
Ab Grootjans1,2
Evert Jan Lammerts3
1 Universiteit Groningen2 Radboud Universiteit Nijmegen3 Staatsbosbeheer
Korte inhoud
� Introductie hydrologische systeem en modeleiland
�Waar bevinden zich duinvalleien met veel Rode
Lijstsoorten
� Hydrologische systeem van een duinvallei
� Invloed hydrologie op successiesnelheid
� Aanpassingen van plantensoorten
� Bedreigingen en kansen
Hydrologisch systeem
• Zoet water is lichter
dan zout water
• Daardoor opbolling
van waterstand in
het centrum
• Daardoor stroming
van grondwater naar
de randen
• Afwijkingen mogelijk
door kleilagen
Naar: Pieter Stuyfzand
Zoetwaterlichaam Schiermonnikoog)
Zoetwaterlichaam Schiermonnikoog)
Groene strand op Schiermonnikoog
stuivend duinen
zandige kwelder
slibbige kwelder
verruigde kwelder
rietveld
oude ontkalkte duinen
strand
Model eiland
Waar vind je (natte) Rode Lijstsoorten?
Kalkrijke duinvalleien
Kalkarme duinvalleien
Strandvlakten
Model island
Hydrologische systeem van een duinvallei
Buffering van de zuurgraad
• Bij een kalkgehalte> 0.25%
wordt de pH boven 6 gebufferd
zeewater- en
kalkbuffering
grondwater
buffering
Schiermonnikoog
Uitblaas vallei
ca. 40 jaar
Primaire vallei
ca. 100 jaarBinnenduinrand
ca. 400 jaar
Primaire vallei:
ca. 100 jaar
• Grondwater zwak
brak tot kalkrijk
• pH overal > 6
• Kalkgehalten in
toplaag > 0.3 %
Secondaire vallei
Secondaire vallei:
ca. 40 jaar
• Grondwater
kalkrijk
• pH overal > 6
• Kalkgehalten in
toplaag < 0.3 %
Binnenduinrand:
ca. 400 jaar oud
• Hoogteverschillen
maximaal 18 cm
• Sterke kwel van
kalkrijk water
• Kalkgehalten in
toplaag < 0.04 %
Primaire vallei:
ca. 400 jaar
• Grondwater op
ca. 1m. kalkrijk
• pH overal 5
• Kalkgehalten in
toplaag < 0.04 %
Vegetatie successie
� 5 jaar oud
� 10 jaar oud
� 20 jaar oud
� 80 jaar oudDe Koegelwieck Terschelling
Stapeling van organische stof
10 20 30 40 50 60 70 80 900
0
8
16
32
24
40
5
1
2
4
3
6
1 Lauwersmeerpolder2 Koegelwieck3 Strandvlakte4 Vuurtorenvallei5 Kapenglop6 Gritjeplak
years
% organic m
atter
Lammerts et al. 1995
Opbouw is langzaam in
grondwatergevoede duinvalleien
Pionier vegetatie op Texel stabiel gedurende 70 jaar
Adema et al. 2002; JVS
Littorella uniflora
Microbiele mat
• Zorgt voor zuurstofloze omstandigheden
• Met sulfide en pyriet (FeS2) vorming tot gevolg.
Hoe worden pionierstadia gestabiliseerd?
Calamagrostis Carex Schoenus Littorella
Denitrification (µµ µµmol m-2 day-1
)
0
100
200
300
400
a
b
a
c
En sommige pioniers zijn hier perfect aan aangepast. Ze
lekken zuurstof via de wortels en “verspillen” daardoor veel
stikstof (uit de lucht).
Adema et al. 2003
Milieueffecten van zuurstoflekken
(ROL) in de wortelzone
Adema & Grootjans 2003
ROL verhoogd stikstofverliezen
en verhoogd fosfaatbinding
stuivende duinen
onbegroeid strand
vergrast duin
zandige kopjes in kwelder
jonge kwelder
oude lage kwelder
vergraste kwelder
knopbiesvegetatie
Zoetwaterlichaam Kroonspolders
op Vlieland
Rol van het hydrologische systeem
� Hydrologie kan pionier stadia gedurende vele
decennia stabiliseren.
� Elke verandering in het lokale hydrologische
systeem geeft aanleiding tot een versnelde
successie
� Hetgeen weer aangepast beheersmaatregelen
noodzakelijk maakt (maaien, plaggen etc), en dat
kost geld.
Groundwater ontrekking (m3/yr)
Kapenglop Schiermonnikoog: 1952Kapenglop Schiermonnikoog: 2006
Terschelling
Noordvaarder
Terschelling
Noordvaarder
Terschelling
Duinen weer laten stuiven
Effect verstuiven op verzuurde vallei
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11
0
20
40
60
80
100
Jaren sinds 1993
Hertenbos-Zuid;geen stuivend zand
Kalkminnend
Zuurminnend
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11
0
20
40
60
80
100
Jaren sinds 1993
Hertenbos-Noord; met stuivend zand
Zuurminnend
Kalkminnend
� Verzuuring als gevolg van
grondwateronttrekking gaat
door (veenmos groei)
� Maar instuivend kalkrijk
zand kan de verzuring
stoppen
� Echter de productie wordt
hoger
Conclusies
� De voor de toekomst meest waardevolle valleien zijn de
nog onbegroeide stranden waar grondwater uittreedt.
� Aan de binnenduin rand zijn een beperkt aantal plekken
waar veenvorming kan plaatsvinden of waar
kalkmoerassen kunnen groeien
� De grootste bedreiging van voedselarme valleien is nog
steeds te snelle groei van de vegetatie, voornamelijk een
gevolg van nog steeds te hoge stikstofdepositie.
� Stuivende duinen kunnen deze schade gedeeltelijk
compenseren.
Top Related