CO TO SĄ USŁUGI E-ZDROWIA
I JAK KORZYSTAĆ Z
INTERNETU W CELACH
ZDROWOTNYCH?
Maria Magdalena Bujnowska-Fedak
Katedra i Zakład Medycyny Rodzinnej Uniwersytetu
Medycznego we Wrocławiu
Nowoczesne technologie informatyczne
i komunikacyjne stają się podstawą
naszego funkcjonowania w codziennym
życiu, czego prostym przykładem jest
niemal powszechne użytkowanie
telefonu komórkowego i Internetu.
Obecnie na świecie znajduje się w
użyciu ponad 3.5 biliona telefonów
komórkowych, a liczba ta według
prognoz ulegnie podwojeniu w ciągu
najbliższych 10 lat.
Według amerykańskiego Pew
Research Center w USA 59%
seniorów 65+ korzysta z Internetu a
77% używa telefonów komórkowych.
W Polsce według danych Urzędu Komunikacji Elektronicznej w 2014 r.: z usług telefonii komórkowej korzystało 89% klientów indywidualnych powyżej 50 roku życia,
dostęp do Internetu posiada 48% respondentów.
Według badań przeprowadzonych w grupie 100 seniorów 75+ na Dolnym Śląsku:
47% poddanych badaniu pacjentów w
starszym wieku posiada w domu komputer, a 63% z nich (29% ogółu respondentów) potrafi z niego korzystać.
Z Internetu korzysta, przynajmniej od czasu do czasu, 35% starszych osób, a swój własny telefon komórkowy posiada i potrafi się nim posługiwać 64% ankietowanych.
Telemedycyna, e-zdrowie (e-health), m-zdrowie (m-health) są gwałtownie rozwijającymi się gałęziami medycyny, które pozwalają wykorzystać narzędzia nowoczesnej technologii informacyjnej
w opiece zdrowotnej, przekraczając bariery tradycyjnych systemów opieki
zdrowotnej.
TELEMEDYCYNA E-ZDROWIE M-ZDROWIE
E-health (e- zdrowie) nowoczesna gałąź medycyny,
która wykorzystuje narzędzia
teleinformatyczne i technologie
telekomunikacyjne w opiece
zdrowotnej celem szeroko
pojętej poprawy stanu zdrowia
pacjentów.
E-ZDROWIE
Usługi typu e-health mogą obejmować:
rejestrację online (e-rejestracja),
wysyłanie krótkich wiadomości tekstowych
do pacjentów (SMS przypominacze),
otrzymywanie drogą elektroniczną
rezultatów przeprowadzonych badań lub też
krótkich zaleceń od lekarza (e-mail, SMS),
elektroniczne kartoteki i elektroniczny
rekord zdrowotny pacjenta,
zdalne wypisywanie recept (e-recepta),
E-ZDROWIE
Usługi typu e-health mogą obejmować:
tele-konsultacje,
tele-monitorowanie (np. tele-EKG, tele-
spirometria, monitorowanie na odległość
wartości ciśnienia tętniczego, stężenia
glukozy we krwi, temperatury, masy ciała,
detektory upadków, czujniki ruchu i inne),
internetowe interaktywne portale
informacyjne o tematyce zdrowotnej i inne.
E-ZDROWIE
E-REJESTRACJA
Obowiązek funkcjonowania E-REJESTRACJI jest jednym z
elementów realizowanego w Polsce projektu informatyzacji systemu
ochrony zdrowia.
E-REJESTRACJA
Obowiązek funkcjonowania E-REJESTRACJI jest jednym z elementów realizowanego w
Polsce projektu informatyzacji systemu ochrony zdrowia.
E-REJESTRACJA
W oparciu o obowiązujące przepisy systemy teleinformatyczne w zakresie rejestracji pacjentów powinny zapewniać m.in. takie funkcje jak: - możliwość automatycznego wyszukiwania przez pacjentów wolnych terminów oraz rejestracji online, wraz z wyborem terminu wizyty; - możliwość monitorowania przez pacjenta swojego statusu na liście oczekujących na udzielenie świadczenia; - powiadamianie pacjentów za pomocą środków komunikacji elektronicznej o zmianie terminu wizyty;
E-REJESTRACJA
- możliwość przeglądu i wydruku przez pacjenta
zaplanowanych wizyt;
- możliwość dokonywania przez pacjentów
korekty danych wprowadzonych na etapie
rejestracji;
- możliwość powiadomienia ośrodka zdrowia o
niemożności stawienia się w określonym
terminie, bądź rezygnacji z realizacji świadczenia
opieki zdrowotnej;
- możliwość przekazywania danych, zawartych w
listach oczekujących na udzielenie świadczenia,
do systemu informacji w ochronie zdrowia i inne.
E-REJESTRACJA
Rejestracja online ma szereg niezaprzeczalnych zalet:
jest czynna 24 godziny na dobę przez 7 dni w tygodniu, pacjent nie musi osobiście pojawiać się w przychodni i oczekiwać w kolejce do rejestracji, co jest szczególnie istotne w aspekcie osób starszych, pacjent nie musi dzwonić do placówki, co nierzadko wiąże się z długim oczekiwaniem na połączenie, gdyż linia telefoniczna zajęta jest przez innych, chcących zarejestrować się pacjentów,
E-REJESTRACJA
Rejestracja online ma szereg niezaprzeczalnych zalet:
pozwala na podgląd listy poradni oraz ich
planów pracy;
możliwość wydrukowania dokumentu
potwierdzającego termin wizyty
E-REJESTRACJA
Rejestracja online często łączona jest z usługami pozwalającymi na przypominanie pacjentom o zbliżającym się terminie wizyty za pomocą usługi SMS lub drogą poczty elektronicznej. Przypomnienia takie zawierają najczęściej datę i godzinę wizyty, nazwisko lekarza, nr gabinetu itp. Mogą to być również wskazówki na temat właściwego przygotowania się pacjenta do badania np. pozostawanie na czczo, stosowanie odpowiedniej diety, przyjęcie lub odstawienie niezbędnych leków przed badaniem/zabiegiem i inne.
E-RECEPTA
E-recepta to elektroniczny zapis informacji dotyczących zaordynowanego pacjentowi leku. Zapis taki może być przekazany w formie elektronicznej od lekarza do farmaceuty, a stamtąd dalej – np. do instytucji refundacyjnej (Narodowy Fundusz Zdrowia, towarzystwa ubezpieczeniowe itp.)
Art. 95b. 1. Recepta jest wystawiana w postaci elektronicznej albo papierowej
(Ustawa o systemie informacji w ochronie zdrowia) 2. Receptę w postaci papierowej wystawia się w przypadku: 1) braku dostępu do systemu teleinformatycznego, o którym mowa w
art. 7 ustawy z dnia 28 kwietnia 2011 r. o systemie informacji w ochronie zdrowia;
2) recepty refundowanej dla wystawiającego, zwanej dalej „receptą pro auctore”, jego małżonka, wstępnych i zstępnych w linii prostej oraz rodzeństwa, zwanej dalej „receptą pro familiae”;
3) recepty, o której mowa w dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady 2011/24/UE z dnia 9 marca 2011 r. w sprawie stosowania praw pacjentów w transgranicznej opiece zdrowotnej (Dz. Urz. UE L 88 z 04.04.2011, str. 45, z późn. zm.);
4) recepty dla osoby o nieustalonej tożsamości; 5) recepty wystawianej przez lekarza, o którym mowa w art. 9 ust. 2
ustawy o zawodzie lekarza, albo pielęgniarkę i położną, o której mowa w art. 24 ust. 1 ustawy z dnia 15 lipca 2011 r. o zawodach pielęgniarki i położnej (Dz. U. z 2014 r. poz. 1435, z późn. zm.25)).”;
Systemy obsługi elektronicznych recept funkcjonują już w takich krajach europejskich jak Szwecja, Norwegia czy Anglia.
Szwedzki system nosi nazwę eRecept, a jego początki sięgają 2001 roku. W systemie eRecept :lekarz wystawia e-receptę, która za pośrednictwem sieci telekomunikacyjnej Sjunet) przesyłana jest cyfrowo do centralnej bazy danych o wystawionych receptach, do której dostęp mają apteki, a następnie pacjent odbiera przepisany mu lek w dowolnej aptece na terenie kraju na podstawie numeru ewidencyjnego zapisanego w dowodzie osobistym. Obecnie ponad 42% wszystkich recept wystawionych przez lekarzy w Szwecji jest realizowana na drodze elektronicznej. Podobnie funkcjonuje norweski system E-resept.
E-RECEPTA
Angielski system Electronic Prescription Service z kolei ma na celu ułatwić pacjentom otrzymywanie leków, które przyjmują na stałe. Recepty na te leki przesyłane są drogą elektroniczną bezpośrednio z praktyki lekarza rodzinnego do nominowanej przez chorego apteki, tym samym pacjent celem kontynuowania terapii zamiast zgłaszać się po tę samą receptę po raz kolejny do lekarza, odbiera leki bezpośrednio w wybranej przez siebie placówce farmaceutycznej.
E-RECEPTA
Zmniejszenie prawdopodobieństwa wydania
niewłaściwego leku bądź w niewłaściwej dawce
Informowanie lekarza i/lub farmaceuty o
zaistnieniu niekorzystnych, potencjalnie
niebezpiecznych interakcji między przepisanymi
preparatami
Brak konieczności wystawiania duplikatów
recept, w przypadku gdy oryginał został zgubiony,
Redukcja ilości nieczytelnych recept, co
pozwala pacjentowi uniknąć ponownej wizyty w
gabinecie lekarskim
E-RECEPTA KORZYŚCI
Oszczędność czasu lekarza i farmaceuty oraz zwiększenie wydajności ich pracy
Korzyści ekonomiczne
W Szwecji w samym okręgu Sztokholmu, w pięć lat po wprowadzeniu systemu e-recepty, zysk netto w tym zakresie wyniósł 27 milionów. W Polsce szacuje się, że dzięki systemowi e-recepta, NFZ będzie mógł zaoszczędzić nawet 2 miliardy złotych rocznie, czyli około 25 proc. całkowitych wydatków na refundację leków.
E-RECEPTA KORZYŚCI
E-recepta, choć wciąż mało popularna w Polsce, jest już dostępna na naszym rynku usług medycznych. W 2006 roku pod auspicjami Komisji Europejskiej
uruchomiony został pilotażowy projekt o nazwie
„ePrescript – Elektroniczna Recepta Europejska”.
Projekt był prowadzony jednocześnie w Polsce,
Belgii oraz Irlandii. Głównym wykonawcą projektu
w Polsce była firma KAMSOFT, a jako platformę
telemedyczną wspierającą e-receptę wykorzystano
Ogólnopolski System Ochrony Zdrowia (OSOZ).
Projekt został zakończony w maju 2008 roku.
E-RECEPTA
Bezpośrednią kontynuacją unijnego programu
ePrescript jest usługa e–Recepta funkcjonująca
na platformie OSOZ.
Obecnie, przychodnie i apteki zintegrowane w
ramach systemu OSOZ mogą stosować e-receptę
równolegle z receptą papierową (z uwagi na
obowiązujące przepisy prawne).
E-RECEPTA
EHR – elektroniczny rekord zdrowotny (ang.
Electronic Health Record), elektroniczny rekord pacjenta, e-książeczka zdrowia EHR – zbiór informacji dotyczący pojedynczej osoby – pacjenta, który zawiera: długoterminowe informacje związane ze zdrowiem oraz informacje powiązane pochodzące z różnych podmiotów ochrony zdrowia. Jest to zapis w postaci cyfrowej –elektronicznej, który jest możliwy do udostępnienia w różnych miejscach opieki zdrowotnej.
EHR – ELEKTRONICZNY REKORD ZDROWOTNY
EHR – zbiór informacji dotyczący pojedynczej
osoby – pacjenta, który zawiera szereg modułów: dane osobowe pacjenta,
dane o ubezpieczeniu zdrowotnym, historia stanu zdrowia pacjenta: dane o posiadanych chorobach przewlekłych pobyty w szpitalu przebyte zabiegi operacyjne leki przyjmowane na stałe uczulenia na leki i inne alergeny osoba do kontaktu w sytuacji poważnego zagrożenia zdrowia/życia
EHR – ELEKTRONICZNY REKORD ZDROWOTNY
System ten umożliwia gromadzenie w jednym miejscu wszystkich informacji dotyczących stanu zdrowia
pacjenta. Zalety systemu IKP: pacjent może zarządzać swoją własną dokumentacją zdrowotną, możliwość wprowadzenia własnych danych medycznych przez pacjenta (np. codzienne pomiary glukozy, ciśnienia krwi), otrzymywanie powiadomień o wizytach lekarskich lub konieczności przyjęcia leku, pacjent otrzymuje możliwość zdalnej realizacji usług medycznych ( jak np. E-recepta, E-rejestracja), dostęp do konta jest możliwy przez stronę internetową oraz aplikacje na telefony komórkowe.
INTERNETOWE KONTO PACJENTA (IKP)
Wybrane funkcje prototypu systemu Internetowego Konta Pacjenta to: •rejestracja stanu zdrowia pacjenta, •historia zdrowia i choroby, • historia szczepień, • historia wystawionych recept, skierowań, zaświadczeń, • historia badań i wyników laboratoryjnych, • lista leków i alergenów pacjenta, • generowanie druków medycznych, takich jak skierowania, recepty, • możliwość komunikacji z pacjentem wewnątrz systemu (SMS, e-mail), • wgląd do tzw. danych ratunkowych kontaktowych
INTERNETOWE KONTO PACJENTA (IKP)
Możliwość zdalnego zgromadzenia wszelkich danych o
pacjencie w jednym miejscu z pewnością przysłuży
się osobom starszym i przewlekle chorym!
Osoby te bowiem z racji charakterystycznej dla nich
wielochorobowości i wielolekowości pozostają
równocześnie pod opieką wielu specjalistów, a tym
samym w sposób szczególny wymagają stałego
dostępu do pełnej informacji o swoim stanie zdrowia i
kompleksowej zintegrowanej opieki medycznej.
Projekt w chwili obecnej jest w fazie testu, jest
znany głównie chorym, lekarzom i aptekarzom
z Krakowa (IKP) i Leszna(e-Recepta).
IKP – INTERNETOWE KONTO PACJENTA
PORTALE INTERNETOWE DEDYKOWANE SENIOROM
Internetowe serwisy o zdrowiu to intensywnie
rozwijający się sektor usług e-zdrowia.
PORTALE INTERNETOWE DEDYKOWANE SENIOROM
Strony internetowe na temat zdrowia dedykowane seniorom obejmują szerokie spektrum zagadnień (np. portale www.senior.pl, www.seniorzy.pl, www.starszakiplus.pl, www.dlaemeryta.pl). W większości witryny te stanowią zbiór wiedzy na temat zdrowego stylu życia. Najczęstsze moduły portali internetowych dedykowanych seniorom: - działy odnoszące się do zdrowego odżywiania, - działy odnoszące się do zdrowej aktywności fizycznej, - informacje o najczęstszych chorobach, ich diagnostyce i sposobach leczenia i zapobiegania, - tematy odnoszące się do zdrowia psychicznego - tematy odnoszące się do problemów natury seksualnej.
PORTALE INTERNETOWE DEDYKOWANE SENIOROM
INNE MODUŁY: Forum: umożliwia zadanie pytania ekspertowi lub
innym użytkownikom serwisu na forum, pozwala
sprawdzić opinie pacjentów o danym lekarzu/ośrodku
(np. www.senior.pl, www.starszakiplus.pl,
www.przychodnia.pl)
Wyszukiwarka aptek czy placówek medycznych (np. http://opieka.seniorzy.wroclaw.pl,
http://www.rynekseniora.pl/zdrowie/116/)
PORTALE INTERNETOWE DEDYKOWANE SENIOROM
Filmy , klipy: obrazują i wzmacniają znaczenie przekazywanych treści, np. prezentacja ćwiczeń gimnastycznych, zdrowe gotoqwanie, wywiady i prawdziwe historie ludzi dotkniętych określonymi schorzeniami (np. http://nihseniorhealth.gov/)
Zakupy online: nie wychodząc z domu można zakupić leki dostępne bez recepty (OTC), inne wyroby medyczne
PORTALE INTERNETOWE DEDYKOWANE SENIOROM
Portale dedykowane osobom starszym pełnią też niewątpliwie ważną funkcję społeczną aktywizując i jednocząc środowisko seniorów. Wirtualne kluby seniora
(np. Klub Senior Cafe na portalu
www.senior.pl) umożliwiają wymianę poglądów i wzajemne dzielenie się doświadczeniem i pasjami.
http://www.zdaniemseniora.pl/stulatka-internetu-najstarsza-poetka-pruszkowa/
INTERNET A SENIORZY
Badania przeprowadzone w Polsce i
na świecie świadczą o wzrastającym
zainteresowaniu wykorzystywaniem
Internetu do celów medycznych i
usługami typu e-Health wśród ludzi
starszych.
CEL PRACY
Celem pracy było przeprowadzenie
kompleksowej oceny geriatrycznej
osób starszych po 75 roku życia ze
szczególnym uwzględnieniem ich
potrzeb, poglądów i postaw w zakresie
korzystania z narzędzi
teleinformatycznych i usług
zdrowotnych typu e-Health.
MATERIAŁ I METODY
do badania zaproszono 180 pacjentów w wieku 75 lat i więcej należących do praktyk lekarzy rodzinnych na Dolnym Śląsku badanie ostatecznie przeprowadzono na grupie 100 pacjentów powyżej 74 roku życia, którzy w okresie od września do grudnia 2011 roku zgłosili się na wizytę do lekarza rodzinnego lub też lekarz rodzinny odwiedził ich w domu
MATERIAŁ I METODY
ocenę potrzeb, poglądów i postaw
osób starszych w stosunku do narzędzi
teleinformatycznych i usług
zdrowotnych typu e-Health dokonano
w oparciu o specjalnie przygotowany w
tym celu kwestionariusz.
MATERIAŁ I METODY
Kluczowe pytania stawiane respondentom brzmiały następująco: 1. Czy chciałaby Pan/Pani otrzymywać informacje na temat swojego stanu zdrowia od swojego lekarza za pośrednictwem telefonu komórkowego lub komputera? 2. Z której z usług telemedycznych chciałbyś/chciałabyś w szczególności skorzystać?
Z KTÓREJ Z USŁUG TELEMEDYCZNYCH CHCIAŁBYŚ W SZCZEGÓLNOŚCI
SKORZYSTAĆ?
rejestracja na wizytę lekarską za pośrednictwem komputera, przypomnienie o planowanych wizytach lub branych lekach, telewizyty (przez ekran komputera, telefonu komórkowego – videotelefon, kamera internetowa), monitorowanie na odległość stanu zdrowia, np. pomiar ciśnienia, osłuchiwanie serca i płuc, mierzenie poziomu cukru, informowanie o wynikach badań, otrzymywanie prostych zaleceń lekarskich.
REZULTATY
WYRÓŻNIONO:
GRUPA I ZWOLENNIKÓW USŁUG E-HEALTH
32 % (N=32)
GRUPA II PRZECIWNIKÓW/
NIEZDECYDOWANYCH W ZAKRESIE USŁUG E-HEALTH 68% (N=68)
REZULTATY
0%
20%
40%
60%
80%
100%
OGÓŁEM GRUPA I GRUPA II
64%
18%
46%
36%
14%
22% MĘŻCZYŹNI
KOBIETY
Ryc. 1. Zwolennicy i przeciwnicy usług e—health wśród osób 75+
REZULTATY
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
N=32 N=14 N=18
ZWOLENNICY MĘŻCZYŹNI KOBIETY
75%
64%
86%
78% 73%
86%
50% 55%
48%
REJESTRACJA
ON-LINE
PRZYPOMNIENIE O
PLANOWANYCH
WIZTACH/BRANYCH
LEKACH (SMS)
TELE-
KONSULTACJE
Ryc.2. Potrzeby w zakresie poszczególnych usług e-Health wśród jej zwolenników
REZULTATY
Ryc.3. Potrzeby w zakresie poszczególnych usług e-Health wśród jej zwolenników
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
N=32 N=14 N=18
ZWOLENNICY MĘŻCZYŹNI KOBIETY
50%
36%
64%
84%
91%
78% 78% 73%
86% TELE-
MONITOROWANIE
INFORMOWANIE O
WYNIKACH BADAŃ
(SMS, E-MAIL)
PROSTE ZALECENIA
LEKARSKIE (SMS,
E-MAIL)
BADANIA PORÓWNAWCZE GRUP
0%
5%
10%
15%
20%
25%
30%
35%
40%
45%
50%
Podst./Zaw. Średnie Wyższe
27%
38% 35%
18%
35%
47%
30%
41%
29%
OGÓŁEM
GRUPA I
GRUPA II
Ryc. 8 WYKSZTAŁCENIE W GRUPACH BADANYCH
BADANIA PORÓWNAWCZE GRUP
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
OGÓŁEM GRUPA I GRUPA II
33% 36%
28%
67% 64%
72%
Mieszka sam
Z rodziną
RYC.9. ZAMIESZKANIE W GRUPACH BADANYCH
BADANIA PORÓWNAWCZE GRUP
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
OGÓŁEM GRUPA I GRUPA II
88% 84%
90%
12% 16%
10%
TAK
NIE
Ryc.10. CHOROBY PRZEWLEKLE W GRUPACH BADANYCH
BADANIA PORÓWNAWCZE GRUP
Grupa zwolenników usług e-Health (I) była lepiej
wykształcona od grupy przeciwników tych usług (II). W
grupie I istotnie więcej osób posiadało wyższe
wykształcenie niż w grupie II (47% vs. 29%, p=0,002).
Zwolennicy usług telemedycznych nieco rzadziej
mieszkali z rodziną (64% vs. 72%) i nieco rzadziej (choć
nadal bardzo często) cierpieli na choroby przewlekłe
(84% vs. 90%), jakkolwiek nie były to różnice istotne
statystycznie.
W odniesieniu do wieku i charakteru wykonywanego
zawodu nie wykazano istotnych różnic pomiędzy
badanymi podgrupami.
TELEMEDYCYNA W SŁUŻBIE LUDZIOM STARSZYM
KORZYŚCI
Prosty i szybki dostęp do diagnostyki i
specjalistycznych usług medycznych.
Dostęp do wyników badań za pośrednictwem
systemu telemedycznego wykluczający konieczność
ich osobistego odbioru.
Stały dostęp do własnej dokumentacji medycznej.
Brak konieczności dojazdów do ośrodków
medycznych.
Zmniejszenie liczby hospitalizacji i wezwań
pogotowia ratunkowego.
Sprawne otrzymywanie pomocy w nagłych
wypadkach
TELEMEDYCYNA W SŁUŻBIE LUDZIOM STARSZYM
KORZYŚCI
Skrócenie pobytu w szpitalu przez zapewnienie
części świadczeń za pośrednictwem systemu
telemedycznego
Zwiększenie nadzoru nad własnym stanem
zdrowia poprzez aktywny udział pacjenta w
procesie profilaktyki, diagnostyki i leczenia.
Poczucie bezpieczeństwa i poprawa jakości
życia jakie daje stały nadzór medyczny.
Korzyści edukacyjne płynące z korzystania z
baz danych i systemów telemedycznych.
BARIERY
Opór przed stosowaniem nowych technologii
informatycznych.
Brak zdolności obsługiwania komputera i telefonu
komórkowego.
Wysokie koszty zakupu niezbędnego sprzętu np.
smartfona, komputera.
Brak wiedzy o dostępności systemów telemedycznych dla
osób starszych.
Przyzwyczajenie pacjentów do odbywania wizyt „na żywo”.
Związane z wiekiem osłabienie funkcji poznawczych
utrudniające korzystanie z systemu telemedycznego.
Częste pogorszenie sprawności funkcjonalnej w przebiegu
chorób przewlekłych.
TELEMEDYCYNA W SŁUŻBIE LUDZIOM STARSZYM
PODSUMOWANIE
Systemy telemedyczne stanowią doskonałe
rozwiązanie dla seniorów.
Korzystając z nich pacjent przebywa w środowisku
domowym, które dla niego stanowi optymalne miejsce
do leczenia i rekonwalescencji.
Niewątpliwy komfort psychiczny i poczucie
bezpieczeństwa daje mu świadomość pozostawania
pod ciągłym nadzorem medycznym, ma łatwy dostęp do
świadczeń zdrowotnych, a także oszczędza czas na
dojazd do ośrodków specjalistycznych.
Top Related