Catro relatos de misterio que Docampo adica ós seu pais, dos que di queforon grandes contadores de contos. Son historias que cando as lemos,parece que as estamos escoitando, o cal fai que o noso medo vaia enaumento e ademais poden facer lembrarnos os nosos medos que criamosespeciais: aquela carballeira chea de sombras, o vento que abanea ossalgueiros, a neve que nos chamaba a andar e ía borrando as nosas pisadasco risco de perdernos, a brétema que non nos deixa enxergar que seres seocultan…

Xabier P. Docampo

Cando petan na porta pola noiteePub r1.0

Wolfwood 07.07.13

Título original: Cando petan na porta pola noiteXabier P. Docampo, 1994Retoque de portada: Wolfwood

Editor dixital: WolfwoodePub base r1.0

A Raimundo e Teresameus pais, in memoriam

A min as historias que máis me gustan son as que naceron para seren contadasoralmente; aquelas nas que a súa esencia é a de se converteren no aire e no son quesae da boca dunha muller ou dun home que conta un conto. Por iso nestas hai moitode recordo e de homenaxe a meu pai que era un gran contador de historias.

Desa maneira oral recibín tantas, que teño a alma chea delas. Historias que mecontaron e alí aniñaron. Historias que coma estas que hoxe poño aquí, fixéronme irpara a cama moitas noites con medo, e alí pelexaba por permanecer cos ollos abertospara notar como o luar aliviaba a escuridade do cuarto; aquela luciña escorrentaba omedo, e desa maneira eu era o dono do territorio que ocupaba. O segredo estaba ennon me deixar levar a aqueloutro no que habitaban os monstros.

Pero eu dispoñía dun truco, o medo non duraba máis tempo do que eu tardaba enme facer dono da historia, en facela miña e incorporala ó meu almacén de historias,ese niño na alma onde deixaban de seren historias alleas porque as facía miñas e xanon me daban medo. ¿Como me ía poñer medo algo que xa era meu?

Desa maneira naceron as historias que agora vos conto aquí. Son historias quenaceron e se criaron nese niño anímico, pero que están feitas cos materiais que meentraron polas orellas e, ó estaren alí en contacto unhas coas outras, permitíronmedar un froito que agora vos presento.

Disfrutádeas sen medo aínda que parezan de medo, e ogallá que algunha delastamén aniñe na vosa alma e que acabe transformada nas vosas propias historias. Edespois contádeas tomando posesión do ben máis grande que herdaredes: a palabra.Iso é o que o ser humano ten de máis humano, e con ela a capacidade de contarhistorias que se van enguedellando unhas noutras ata formar unha grandísima redede contos todos semellantes e todos totalmente distintos, segundo quen os conte,porque cada un que conta unha historia, antes pasouna pola súa alma e fíxoa súa.

Xabier P. DocampoMarzo de 1994

O ESPELLO DO VIAXEIROFora un día de chuvia continua. Unha chuvia fina e fría que non cesaba se non erapara dar paso á sarabia ou á neve. Non se podía agardar que a noite estivese mellordespois daquel día, antes ben todo o contrario, e así foi. Agora, ademais, soprabaunha ventada que convertía o camiñar nun labor traballoso e desagradable. Tiven quebaixar do cabalo e levalo de ramal, porque o animal desorientado polo aire e polaauga, non se deixaba guiar na negrura daquela noite sen o máis mínimo luar. Seantes tropezaba a besta ameazando con tirar comigo, agora era eu o que dabacontinuos toupóns que só a forza do cabalo é as miñas mans fortemente asidas óramal, me impedían caer máis aló de dar cun xeonllo na lama do camiño.

Pola mañá, cando me puxera en camiño, contaba con que só me restaban dúasxornadas para chegar ó meu destino e nin a ausencia de sete anos de andar poraqueles camiños fora quen de me desviar nunha pasada da dirección correcta. Peroiso fora polo día que, aínda que escuro e desagradable, permitía avanzar por eles conseguranza. Agora estaba na certeza de me ter perdido e só procuraba un lugar deacubillo para pasar a noite antes de que me tivese desviado moito.

Procuraba camiñar coa miña cabeza a par da do cabalo para me protexer do aire eda auga. Desta maneira andei moito tempo ata que ó lonxe me pareceu ver unha luz.Fose ou non, tomei dirección cara a ela. A medida que o tempo transcorría, máisseguro estaba de que non era unha alucinación producto da miña imaxinación,porque sempre volvía a aparecer cando os desvíos a que me vía obrigado polosaccidentes do camiño, facían que a perdese de vista. Tampouco era a estadea porquepermanecía inmóbil todo o tempo que eu a tiña á miña vista.

Non tardei en situarme a unha distancia da luz que me permitiu identificalacomo procedente do interior dunha casa. En canto descendese do outeiro no que meatopaba, xa só un souto non moi grande me separaría da súa porta.

Despois de deixar atrás o último castiñeiro, a escasas vinte pasadas da casa,dirixinme á enorme porta que, co poxigo aberto, deixaba saír unha luz case cegadoraque a min me pareceu a luz que sairía polas portas da gloria, por máis que eu andaríacara a ela aínda tendo a certeza de que o resplandor procedía das lapas do mesmoinferno.

Axexei polo poxigo e souben por fin cal era o lume causante de tanta luz: a forxadun ferreiro.

Amarrei a besta na argola e, co pao que levaba, petei con forza na porta ó tempoque berraba: Laus Deo.

O ocupante da casa debía estar mesmo acaroado á porta, porque coma unlóstrego apareceu unha cara que quedou case pegada na miña e que eu non puidenver pola escuridade da noite.

—Sexa por sempre louvado. Pase vostede e achéguese ó lume que non está anoite para andar fóra —falou abrindo a porta.

Entrei na estancia, que era dunha soa peza, na que ademais da forxa había unhalareira con banco parrumeiro, unha artesa de bo tamaño rodeada de tres ou catrocadeiras e unha despensa grande. Para o outro lado da forxa e por detrás do barquín,unha porta arcada deixaba ver a ferraría na que se amontoaban zafras, bigornias,tenaces, atizadores e todos cantos tarecos se poden atopar na casa dun ferreiro. Unhaporta aberta permitía ver unhas escaleiras que subían ó sobrado arrimadas na parededa esquerda.

Diante do dono da casa fun andando cara á lareira escoitando a súa voz que meanimaba a me sentar ben preto do lume para me enxugar mentres el mesmo seofreceu para acubillar a besta e desaparellala. Sentei no banco ó pé do lume e desdealí vin como o hóspede se botaba fóra da casa.

Non tardou en regresar cun bo brazado de leña que botou no lume da lareira.Agarrou un tallo e sentou diante de min. Daquela puiden verlle a cara por primeiravez e case caio da sorpresa: era en todo case igual á miña. Non se diferenciaba máisque no seu ollo esquerdo. De primeiras pareceume que era moito máis grande cóoutro. Despois pareceume que iso era porque o tiña máis aberto có dereito. Un poucomáis tarde xa vin que non pestanexaba del. E por fin decateime de que o que llepasaba era que non tiña pálpebra naquel seu ollo esquerdo. Eu contemplaba abraiadoaquel rostro coma se me estivese a mirar no espello ó tempo que fixese co meu ollodereito acenos desagradables, de tan igual que era en todo a min: o mesmo pelo claroe escaso no curuto da cabeza, o mesmo nariz aguzado e algo aquilino, a mesma bocade beizos delgados, a mesma queixada ancha… Aquilo parecíame un pesadelo e nonfacía nada por disimular o meu abraio, porque el contemplábame como se non sedese de conta da circunstancia do noso parecido, máis aínda, da nosa identidade. Atatal punto parecía descoñecelo que cando comezou a me falar eu non ousei facerningún comentario sobre dela.

Contoume que era ferreiro e que nas noites coma aquela facía un grande lume naforxa para que os camiñantes perdidos coma min tivesen unha luz que os guiase. Euconteille que ía de regreso á miña casa da que me ausentara había máis de sete anose agora regresaba para me facer cargo da pouca facenda que meus pais, xa mortos,deixaran.

Cando xa estiven seco o home tirou da despensa unhas viandas que puxo na mesapara me agasallar. E1 non me acompañou a non ser no viño, que bebemos en tangrandes cantidades que moitas veces se botou o home do ollo sen pálpebra fóra dacasa coa xerra baleira para regresar con ela chea.

Pouco a pouco fun perdendo o reparo que me producira comprobar a semellanzaque entre nós os dous había.

Falamos de todo canto se pode falar nunha noite de viño. En moitos momentosmantivemos quentes discusións e en máis dunha vez démonos mutuas pancadas eempurróns. Nunha destas eu agarrei o coitelo para el. Virouse dun salto e colleu unatizador que estaba metido no lume da forxa. A calquera dos dous nos custabagrandes esforzos ternos de pé e ceibabamos grandes gargalladas un fronte ó outro, euco coitelo e el paseando por diante do meu rostro o atizador vermello. Fixen unaceno co coitelo cara adiante como para asustalo; cando contaba con que el deraunha pasada atrás para fuxir da coitelada, saltou cara a min e arrimoume o ferroquente ó ollo esquerdo. Mandei o berro máis grande e máis feo que a miña gorxa eraquen de producir…

Non sei canto tempo pasara cando acordei. Estaba nunha cama e non sentíaningunha dor. Pasei a man pola cara e decateime de que a tiña vendada. Un trapopasábame por debaixo da orella esquerda e arrodeábame toda a cabeza tapándome oollo do mesmo lado. Alí, sobre do ollo, notaba unha vendaxe avultada. A camaestaba evidentemente no sobrado e ocupaba un dos recantos, o que quedaba á manesquerda segundo se subía pola escaleira. No medio había unha gran mesa e detrásdela un aparador. Na parede de en fronte da cama unha fiestra coas contras abertas.Debaixo da ventá, unha almofía sobre un soporte de ferro. Fronte do aparador e damesa, un tabique de madeira no que se vía unha porta pechada.

Non tardou en aparecer o ferreiro. Viña cunha cunca de caldo limpo na man quepousou nun tallo ó pé da cama. Non agardou a que eu lle pedise ningún tipo deexplicacións para comezar a darmas. Díxome que fora unha desafortunadaconsecuencia do viño. El, polo visto, tamén resultara ferido e amosoume unhacoitelada no ventre que xa comezaba a curar. Contoume que el mesmo me fixera ascuras no ollo ferido. Evitou, por máis que lle preguntei, entrar en detalles dasconsecuencias que eran de prever sobre o estado do meu ollo. Só me dixo que el eramoi habelencioso para estes labores e que eran moitos os veciños de preto e de lonxeque acudían a el para facer as curas das súas feridas.

Nin aquel día nin nos tres seguintes me permitiu que me erguese da cama.Prodigoume toda clase de atencións e non me deixaba só case nunca. Permanecía ó

meu lado contándome cousas e máis cousas da súa vida. Por máis que eu insistía enme erguer e irme, dicía que non había présa e que xa que fora el quen me ferira, nonpermitiría que me fose da súa casa ata me atopar completamente curado. Así soubenque tiña muller e que se atopaba fóra naqueles días e aínda tardaría en regresar poisfora atender ó seu pai vello e enfermo.

Eu comezaba a me sentir coma un preso ó que non permiten facer ningúnmovemento sen permiso, pois cada vez que eu intentaba erguerme da camapresentábase el para mo impedir. Parecía que tiña algún sistema de aviso que llefacía distinguir os ruídos do xergón cando eu daba unha volta na cama dos que seproducían cando a intentaba abandonar. Cheguei a pensar que mesmo me adiviñabaas intencións, xa que en canto eu iniciaba un novo intento de me erguer do leito,aparecía o ferreiro para me convencer de que seguise deitado.

Por fin unha noite anuncioume que para o outro día podería deixar o leito.Cando vin que o día entraba polas físgoas das contras, boteime fóra da cama. Fun

a correr cara á ventá e xa polo camiño arrinquei os trapos que me vendaban. Viradetrás da contra, mesmo enriba da almofía, un espelliño, pero cando o procurei xanon estaba. Fun abrir a fiestra para me mirar nos vidros pegados na contra; non seique pasara nin cando, pero a ventá non tiña vidros.

Daquela mesmo entrou no sobrado o ferreiro e antes de lle dicir nada pedinlle unespello. Respondeume que así o tragase o demo se había un en toda a casa. Por máisque lle dixen que quería ver como quedara a miña cara e que estivese como estiveseeu non lle gardaba ningunha xenreira, que para min estaba claro que fora unaccidente producido polo viño, non fun quen de apealo das súas escusas de que dabaa casualidade de non haber ningún espello na casa.

Botei auga da almofía e pescudei no seu fondo agardando ver o meu rostro. Sóacadei a ver a forma da silueta da miña cabeza sen poder distinguir o suficientecomo para me decatar de cal era o meu aspecto despois do accidente.

En todo o día non fixen senón procurar por todas partes algunha cousa quereflectise a miña faciana coa mínima claridade como para poder distinguir o meuaspecto. O ferreiro e mais eu case non cruzamos palabra en toda a xornada. El estivocase sempre atarefado na ferraría e eu na procura da miña imaxe.

Para o outro día nada máis erguerme, lembrei que o meu cabalo, o que tal levabana corte e eu aínda non fora nin velo, aquel animal a quen tanto quería e que tan fielamigo me era. Dirixinme á corte e alí o atopei limpo e ben mantido. Era claro que oferreiro o atendera ben en todo aquel tempo no que eu permanecera encamado. Sobreun presebe baleiro estaba a miña sela e todos os aparellos da besta. Entre eles

brillaba especialmente o bocado do freo. Boteille a man e limpeino coa manga dacamisa. A luz do día que entraba na corte era pouca e saín fóra. Fretei con forza ofreo contra a camisa e púxeno diante da miña cara. De primeiras distinguín a miñaboca. Movino e puiden contemplar o meu nariz. A arela facíame mover con poucotino a peza de brillante metal e o seguinte que vin foi o nacente do meu pelo. Unpequeno movemento e xa puiden ver, deformados pola curvatura do freo, os meusollos. Alí contemplei o resultado da pelexa e da cirurxía do ferreiro: o meu olloesquerdo non tiña pálpebra. ¡Santo Deus! Agora si que eu era idéntico ó malditoferreiro.

Estiven un bo anaco sentado nunha pedra ollando de cada pouco o meu rostro noaparello. Unha e outra vez vin o rostro do ferreiro. O meu corazón íase enchendo dexenreira. ¡Aquilo non fora un accidente! ¡Todo fora feito adrede! O viño, a pelexa,todo o preparara para que eu fose coma el. Seguramente el mesmo se ferira no ventrepara lle dar máis verosimilitude á trapallada do accidente. O sangue petábame nastempas a medida que o odio se ía apoderando de min.

Regresei ó interior da casa e nada lle dixen. Nos seguintes días continueiaceptando as súas atencións coma se nada. Mentres, fun vixiando cada un dos seusmovementos a fin de atopar o máis indicado para dar cumprimento á miña vinganza.As poucas veces que estabamos un fronte ó outro eu miraba para o seu ollo senningún reparo. Perdera xa aquela sensación de inseguridade que se lle produce a uncando está diante dun eivado que parece que a vista se lle vai continuamente á eiva eprocura ollar para outro lado. Non, agora eu espetaba a miña vista no seu ollo senpálpebra con insolencia e non a desviaba ata que el viraba a cara para outro lado.

El durmía a carón da lareira sobre un leito de pallas e a min seguía a me dar acama do sobrado. Unha noite comprobei que estaba totalmente confiado, pois aíndaque me erguín catro veces da cama, el non fixo abaixo ningún ruído que me fixesepensar en que espertara. Para a noite seguinte xa probei a baixar e subir as escaleirassen que el acordase e mesmo me acheguei a menos dunha pasada de onde el durmíasen que se movese. No meu peito a xenreira medraba ó mesmo ritmo queprogresaban os meus plans para matalo.

Aquel día escollín na ferraría a arma que me pareceu máis axeitada: unhatalladeira pesada e aguzada. Agacheina debaixo da roupa ata que a puiden levar ósobrado. Metina debaixo do xergón.

Agardei con impaciencia que chegase a noite. Non sentía ningún medo peranteda idea de facer un crime, antes ben sentía desexos de que chegase o momento derealizalo. No meu corazón non había ningún tipo de piedade ou de dúbida, só un pulo

irresistible que me inclinaba a tirarlle a vida a aquel ser demoníaco. Tiña aseguranza de que despois de facelo quedaría a gusto e non tería remorsos de ningúntipo.

Cando chegou a noite quixen agardar a que el se deitase a carón do lume para meir eu á miña cama, pero el non facía senón dar voltas dun lado para outro. Entraba esaía da ferraría sen motivo aparente. Como de costume, non cruzabamos nin unhasoa palabra. Así que collín polas escaleiras e funme meter no meu leito. Desde alísentín como el estraba as pallas para se deitar. Agardei un tempo que me pareceuabondo coma para que o ferreiro adormecese e erguinme. O recordo do seu sonolixeiro que lle facía presentarse ó pé da miña cama cada vez que eu me movía,fíxome permanecer aínda un anaco inmóbil despois de me botar fóra do leito. Nada.Nin se moveu. Baixei polas escaleiras facendo pouco máis ruído do que faría seandase polo aire. A porta que comunicaba as escaleiras coa cociña estaba arrimada.Empurreina a modiño e franqueóuseme sen facer ningún ruído. Xa contaba con isopois tivera bo coidado de lle engraxar as bisagras aquel mesmo día aproveitando queo ferreiro andaba fóra.

Alí estaba, deitado diante da lareira. O vulto do seu corpo víase iluminado polasbrasas da forxa. Estaba virado cara á pedra e dando as costas ó resto do cuarto.Funme achegando engordiño. Cada pasada paraba e observaba se a miña respiraciónsería suficiente coma para facelo acordar.

Logo estiven ó seu carón. Estaba tapado cun cobertor todo el. Non se vía máisque un vulto da forma dun home deitado. Aí o meu cerebro comezou a dubidar. ¿E setiña algunha sospeita sobre as miñas intencións e aquel vulto non era máis que unmollo de palla envolvido nun cobertor? ¿E se agora estaba detrás de min véndomeachegarme coa talladeira na man? ¿Sería cousa de mirar para atrás antes de que seme botase enriba cunha marra e me matase el a min? ¿Ou tal vez dar volta e deixar otraballo para a próxima noite? ¡É que nin se percibía o mínimo movemento da súarespiración! O sangue petaba nas miñas tempas que mesmo pensei que mas faríarebentar.

Pero outra idea veu á miña cabeza: aquilo non tiña volta atrás. Non habíaposibilidade de trasacordo cando xa chegara ata alí. Se aquel vulto non era o corpodo ferreiro entón estaríame vendo ó pé del coa arma para lle dar morte na man.Erguín a talladeira e descarguei o primeiro golpe no lugar onde correspondía queestivese a cabeza. Un son como de pisar sobre follas secas. Volvín a erguer o brazoarmado ó tempo que retiraba o cobertor coa man esquerda. Alí estaba a cabezafurada do ferreiro. Deille media volta ó corpo ata que quedou cara arriba. O seu ollo

sen pálpebra espetou a súa mirada gora no meu ollo sen pálpebra. Mandeille un novogolpe coa talladeira e o ollo estalou antes de que a ferramenta se afundise ata ondese lle cruzaba o cabo.

Aínda descarguei moitos golpes sobre aquela cabeza. Cando parei xa non habíarostro. Xa non era coma se me mirase no espello. Sentei na pedra da lareira epermanecín alí alasando polo esforzo.

Cando recobrei os folgos pillei unha aixada e unha pa e fixen na horta traseira dacasa unha fonda e cumprida furada na que soterrei o corpo do ferreiro. Despois boteias pallas sanguiñentas no lume da forxa e limpei con coidado a cociña.

Nestes labores pilloume o amencer. Xa só tiña que aparellar a miña besta edesaparecer de alí. E a tal mester me dispuña cando sentín ruído de xente fóra. Olleipolo poxigo e vin dúas persoas que se dirixían á casa. Unha viña a cabalo e a outraandaba a par da besta. Xa deixaran atrás os castiñeiros e logo estarían na porta.Decateime de que aínda estaba en camisa. Collín a roupa do ferreiro e vestina.Arrimeime á forxa e comecei a mover o barquín.

Non tardaron en entrar pola porta. Unha era unha muller de, pouco máis oumenos, os meus anos; o home era un rapaz coma de vinte. Comezaron a me falar senlles estrañar a miña presencia.

Non sei que me dicían. A miña cabeza daba voltas e voltas. Só lles atendía poranacos. Falaban de que o pai da muller morrera. ¡Quella muller era a dona doferreiro e estaba a me tomar polo seu home! Non tardou en chegar outro home paraferrar un cabalo e que tamén me tivo polo ferreiro.

Todos me falaban coma se eu fose o ferreiro que acababa de matar. ¡Aquilo eracoma para tolear! Case estiven a lles berrar que eu matara o ferreiro e que era unviaxeiro que ía camiño da súa casa. Eles seguían a me falar coma se do ferreiro setratase. Comecei a lles responder con si, non, xa veremos… Estaba eu tamén a tomaro lugar do ferreiro morto. ¡Cometera un crime e comezaba agora a condena: a de terque vivir a vida que lle tirara ó ferreiro!

O FORNADAS—¿Hasme contar como foi o asunto do Fornadas?

Desta maneira lle preguntei a meu pai un día que iamos de Castro a Roás.Miroume e riu, podía ser que polo inesperado da pregunta, non agardaba nin conmoito que eu me interesase por algo que sucedera había tantísimos anos, pero estoumáis certo de que a súa risa estaba motivada pola seguranza de que eu pensabaescribir algo sobre o afamado asunto.

E estaba no certo, porque a súa resposta confirmoumo:—Eu cóntoche se queres todo canto sei desta historia, pero será mellor que non a

escribas. Ti sabes que case estamos emparentados coa familia do Fornadas e coidoque non lles había gustar vela nos papeis e moito menos escrita por ti.

Confeso que non lle prometín non facelo. Máis ben me atrevo a dicir que lle deia entender o contrario. Debínlle dicir algo así como “mentres ti vivas non o farei”,algo así debeu ser porque el pareceu cadrar conforme e sentinme eu en disposiciónde escoitar unha historia que algún día escribiría e agora non sinto remorsos de estartraizoando unha promesa.

O vello acomodouse no asento do automóbil, deixou de mirar para min e espetoua vista na estrada, ou no infinito, ou en ningures de fóra senón cara á súa memoriacomo facía sempre, e comezou a falar como nel era costume: disfrutando da súanarración, nada lle gustaba máis que contar historias.

"A historia é moi vella pero aínda hai moitos vivos que a lembran perfectamente.Ós que máis lles tocaba negábana, outros aseguraban que sucedera tal e comosempre se dixo e eu pódoche dicir que unha historia pola que alguén pagou anos decárcere sucedería dunha maneira ou doutra, irían á cadea os culpables ou outros quelles tocou de pagar o que non debían, pero se hai mortos polo medio e non morreronen de por si, alguén os matou.

"O asunto foi aquí mesmo —daquela estabamos entrando en Xermar—, e foi pormor dunha vella que había. Unha condenada dunha vella que che podo asegurar queera das máis malas persoas que se puideron coñecer no mundo en quitados os quemataron a Noso Señor. Era mala lingua coma unha cobra. Non había casa nin famaonde ela puxese os seus ollos e os seus falares, que non deixara envelenada paratempo e tempo. Non vaias pensar que che estou dicindo que era meiga e facía as súasmaldades valéndose de artes que non todos posúen, non. Era a dela unha maldade

vulgar. Non usaba máis ferramentas que as que ti ou eu poidamos ter: a palabra. Peroela carecía do máis mínimo sentido da caridade, da moral, do respecto pola famaallea, de todo canto fai que os demais coutemos os nosos dicires e non ceibemospola boca canto pensamos, e moito menos que nos aventuremos a contar o que nonsabemos ou, o que é peor aínda, a inventarlle engadidos maliciosos ás vidas alleas.

"Pero non rematan aí as ruindades da vella, porque ó tempo que botaba a lingua apacer tamén mudada marcos, tiraba valados, desviaba regas, e cantas falcatruadas foiquen de facer alguén en todo o país, ela deulle corenta voltas en facelas e desfacelas.

"Pouco importaba que ninguén na parroquia lle quixese ben, a ela iso facíalletanto coma o que pasaba en Cuba. Así que un día tres homes xa feitos e dereitos,víctimas todos eles, en si ou nas súas casas, dos feitos da vella, decidiron que xa erachegada a hora de lle dar un escarmento como era debido á vista de que non habíaxustiza humana ou divina que fose quen de facerlle recuar nin unha vara da súamaneira de actuar.

"Pon e compón, pensaron que a mellor maneira de poñer á vella no seu sitio eraarrimarlle unha boa somanta sen lle dar máis explicacións que os paos que levase.Tiñan por seguro que uns e outra sabían de sobra das causas e razóns da malleira quese propuñan subministrarlle. Non tiñan moita confianza, iso si, en que a tunda fosequen de facer mudar á vella nos seus xeitos de se producir no tocante á convivenciacos seus veciños, pero esta primeira vez sería de proba e non desbotaban que haberíaque asegundarlle pero iso xa se vería…

"Agardaron que a noite metera a cadaquén na súa casa e aló se foron cara ámorada da vella. Non fai falla que che diga que non portaban armas de ningún tipo,pero no propio curral da vella cadaquén aviou algo co que facer o traballo: un tirouun fungueiro do carro, outro pillou unha aguillada de abeleira e o terceirodesmangou un machado e dirixiuse á casa co cabo na man. Achegáronse á porta,tentaron o poxigo e comprobaron que estaba aferrollada por dentro. O que levaba ofungueiro puxo unha man no marco da ventá do vertedeiro e no segundo pulo dobroua faileba, un terceiro empurrón e saltou a maneta deschoendo a fiestra. Pasaron ácociña e de alí a correr ás escaleiras do sobrado. Cando o primeiro que chegou a elespisaba na soleira, xa a vella baixaba a berrar vestida cunha longa e porca camisa deestopa. O que levaba a vara de abeleira avanzou cara a ela que deu volta para volveró sobrado. Nese xusto intre unha vareada apertóuselle contra as costaspercorréndolle o espiñazo de diante a atrás. Mandou un berro que non parecía destemundo e seguiu a correr. Cando a vella puña un pé no sobrado xa os tres homessubían os banzos de dous en dous. Chegaron os catro xuntos e a vella saltou para

enriba da cama. A luz do luar axudoulles a se decatar de que quería acubillarse entrea cama e a parede, así que un dos homes botoulle a man á canella e turrou por ela;quedou debruzada sobre do leito e coa camisa enrugada á altura do van. Daquelacomezaron a mallar na vella. O fungueiro e o cabo da machada petaban no corpo davella que ceibaba sons secos da crebadura dos ósos. A vara de abeleira asubiaba noaire antes de se escribir nas nádegas moles da vella arrincándolle os laios máisestarrecedores.

"Zouparon na vella ata acorexar do esforzo. Sen dicir palabra, o da vara ceiboullea canela e o do fungueiro parou de petar naquel corpo que xa había un tempo queparecía non sentir. O rabo do machado aínda estaba no aire cando a vella, ceiba,virou papo arriba. O pao baixou nese mesmo intre e foi bater no medio e medio dafronte da muller. Sentiuse crebar o cranio, brotou un reguiño de sangue e a vellaabriu desmedidamente os ollos. Espetou a mirada nos ollos do home do cabo domachado coma se fosen dous ferros quentes e vermellos e falou: “A ti Teixo heichedar que arrepentir para mentres vivas, anque morra.” Botáronse todos tres escaleirasabaixo. Tiraron cos paos no curral e fuxiron a correr.

"Pouco tempo despois estaban os tres na cociña da casa do Teixo. Alasaban comacans que levaran a máis grande carreira da súa vida. Eu non os vin, pero podosupoñer como fitarían para o chan entre os seus pés sen ousar a se mirar uns ósoutros. O caso é que deberon falar entre si de se a vella quedaría morta ou non, epara sabelo non había máis camiño que volver aló. E “eu non vou”, “vai ti”, “eu alínon volvo”, pero alguén tiña que ir e foi o Teixo. Pouco tardou en regresar: a vellaestaba morta e máis ben morta, que xa comezaba a arrefriar.

"Dispostos a confesar a morte non estaban, así que xunguiron os bois ó carro,envolveron a vella no mesmo cobertor da cama e botárona no chedeiro. Quedabaaínda moita noite por diante e á Escanavada habería media legua todo o máis. Alíhabía un forno do común que estaba arredado das casas e que había anos e anos quequedara en desuso.

"Teño sentido que no camiño non se escoitou máis son que o dos pés dos bois e odas rodas do carro nos coios do camiño. En pouco máis dunha hora estaban no forno.Botaron toxo seco e por riba o corpo xa case teso da vella. Pegáronlle lume. O toxocomezou a arder e logo prenderon as lapas no cobertor. De pé diante do portelocontemplaron como a vella quedaba espida e comezaba a chegar ós seus olfactos odesagradable cheiro do cabelo queimado. Xa que o lume prendía na vella poucotardaría en arder, aínda que non hai moito que lin que os corpos arden mal e moiespecialmente os ósos, pero eu estou co que seguramente pensaban eles tres, que se

hai lume abondo, a non seren as pedras, poucas cousas hai que non ardan."Efectivamente, pegou o lume na vella e as lapas viraron a facer cores azuis e

verdes. O cheiro da carne queimada non é precisamente un perfume, pero elespermanecían alí, diante do portelo do forno ollando o espectáculo. Xa se sentían unpouco máis tranquilos, desaparecido o corpo, e tendo en conta que ninguén sentiríada vella, pouco tardaría en morrer o conto.

"Eles tres o que non podían era retirar a súa vista do lume que envolvía o corpo.Un deles, non sei quen, dixo: “Veña, deixádea que arda e que a coma o demo que asívai ter dous infernos un aquí e outro aló.” Aínda ben non rematara de dicir isto,cando a vella se ergueu de socate dentro do forno. Dobrou polo medio e ficousentada, os ollos abertos e espetados nos do Teixo. Quedaron tesos coma tres fusos.Pero en menos que cho conto, viraron cara á porta de fóra e botaron por ela ásalancadas. Un berrou: “¡Cago na vella e en quen a fundou!” O Teixo aínda virou osollos cara ó forno no intre xusto en que a vella erguía un brazo moi a modiño eapuntando para el mentres regañaba os dentes. Os bois, inocentes, levaron vareadaspor todo o lombo para que apurasen o paso máis aló do que é quen de facelo un boi.

"Un pouco máis adiante pararon e puxéronse a falar de que non podían deixar avella no forno, pero ningún deles era quen de regresar alí, así que tomando conta deque o lume se encargaría de acabar de consumir o corpo da vella, tiraron cada unpara a súa casa.

"En dous ou tres días ninguén botou de menos á morta e nada se falou do asunto.Pero ó cuarto día apareceron os gardas e comezaron a facer preguntas. Non erasegredo ningún que os tres homes decidiran darlle unha malleira á vella, así que oslevaron para Lugo e estiveron no cárcere. Cando saíu o xuízo foi o Teixo o queapandou. Non lembro ben se pasou un ou dous anos na cadea, pero non foi moitotempo. O caso é que cando cumpriu, regresou á súa casa e aquí morrería o conto senon fose todo canto veu despois.

"Desde daquela xa non lle chamaban o Teixo cando falaban del, de alí en diantesempre correu polo Fornadas, mesmo lle fixeron un cantar:

Con outros dous foi Fornadascocer a vella nun fornoque hai aló na Escanavada.Aínda estaba o forno mornocoa vella a medio cocercando lles virou o corno.

Daban no aire alancadascando ían a corrersen rematar a fornada.Mira ti que trangallada,que a quen non sabe cocer,que lle chamen o Fornadas.

"Agora que á cara non sei de quen fose home de llo dicir. Cando regresou viñarufo e ata fachendoso do que fixera, pero pouco tardou en se virar reservado e o tratocon el facíase cada vez máis difícil para os veciños e mesmo para a familia. Botabadías enteiros sen saír da casa e, de súpeto, pasaba días e noites andando poloscamiños e durmindo acochado contra os valados.

"Moitos anos despois viña eu de Arcillá a Xermar, estaba a anoitecer, e ó pasarpor Lamas vino arrimado a un chanto. Achegueime a el e saudeino. Estaba fraco eescunqueirado, pero debía ter ganas de falar con alguén, porque deixou escorregar olombo pola pedra ata quedar sentado no chan e convidoume a imitalo. Non recordode que comezamos a falar ata que deu en me contar. De alí en diante xa falou el só,eu escoitaba abraiado incapaz de interrompelo. Escoita o que me contou.

"O que máis che agradecería agora —comezou a falar o Fornadas—, era que mebotases as mans á gorxa e me esganases aquí mesmo, mira que non parece boamorte, pois eu a tal hora quéroa mellor que o que estou a pasar. Xa sei que dirás quenon teño máis que matarme e conto resolto, pero non che é tan doado, xa verás. Tisabes, coma todos, que eu matei a vella e que a fomos queimar no forno daEscanavada. E sei que fun eu o que a matou porque, aínda que todos lle demosgolpes e pancadas, ela si que sabe quen a matou e aínda hoxe mo segue a facer pagara min. Non hai día que non mo veña cobrar. Foi cativa en vida coma poucas persoasse coñeceron, pois agora, de morta, aínda o é moito máis. Porque aínda que ti nonmo creas, eu vexo a vella cada día. De primeiras parecía que todo quedaría rematadocon pagarlle á xustiza e eu dábame por conforme: fixen unha morte e pagueina. Peroá condenada non lle abondou con aquilo e des que viñen da cadea comezou a cobrarpola súa conta.

"A primeira vez que se me presentou, foi na cociña da miña casa. Eu estabasentado a carón do lume e comecei a sentir calor polas costas ó tempo que escoitabaacorexar detrás de min. Vireime e vin a vella arrodeada de lapas, non sei se serían aslabaradas do inferno ou as do lume que lle pegaramos nós, o caso é que alí estaba odiaño da vella fitando para min e arregañando os dentes no medio da cara comesta

polo lume. Agarrei medo, pero de seguida pensei que sería unha visión e a minnunca me asustaran moito as visións nin os contos de medo, así que tratei de mefacer dono de min e agardar que aquilo pasase. Estivemos un pouco a nos mirar un óoutro ata que ela falou e dixo que me había levar ó inferno con ela, pero que queríaque aló no outro mundo fosemos un só e para iso eu habería de chegar a formar parteindivisible dela. Eu, de todo aquilo que me dixo, non entendín nada daquela, peronon había tardar moito en comprendelo. Daquela non me parei a pensalo, mirei dearredor e pillei unha tixola, collina coas dúas mans, funme para a vella e mandeillecon todas as miñas forzas un golpe no medio e medio da cabeza. Non deu nin unlaio. Polo mesmo lugar por onde ela aparecera ceibando a calor das lapas, entrou nacociña un frío de xeo que me arrodeou o corpo enteiro e penetroume ata os ósos ómesmo tempo que na lareira morría o lume de xeito súpeto. Quixen prendelo outravez e non fun quen. Marchei para a cama aterecido e non dei collido o sono. Veñanvoltas e voltas e o tempo non me daba pasado. Non sei que hora sería nin cantotempo levaba na cama, cando o cuarto se encheu dunha luz quente. Alí estaba a vellaoutra vez. Agora viña andando cara a min ó tempo que dicía “hoxe vouche comer unril”. Seguiu achegándose e cando estivo ó pé da cama estricou o brazo cara a min,pousoume a man —ósos esburgados con anacos de carne que fumegaban a pendurardalgúns dedos—, no ventre, e penetrou dentro de min coma un coitelo quente nunhapela de manteiga. Daquela sentín a dor máis grande que nunca sentira, a man davella rabuñábame por dentro. Pechei os ollos e cando os abrín outra vez, vin a carada vella ensanguentada. O sangue viña a regos dun anaco de carne que comía eescorregáballe polo queixo e polo peito abaixo.

"Botei a noite entre dores espantosas coma se tivese dentro unha ducia de corvosa me arrincar as carnes. Cando veu o día as dores foron devalando. Mirei o meuventre e non había sinal de ferida. Aínda sentía algunha dor pero non era máis forteca que un sente cando lle fixo mal algo que comeu, así que pensei que todo aquilonon fora máis que un pesadelo. Mesmo se me veu á cabeza que estaría a ter algúnsremorsos polo que lle fixeramos á vella. Baixei á cociña e no medio e medio estabatirada a tixola, apañeina, e cando a ía volver ó seu sitio, vin que tiña un bo croque nocu. Aquilo encaixaba co que sucedera, porque pódoche asegurar que cando a collínpara me defender da vella estaba lisiña coma unha lousa. Aínda houbo outra cousaque encaixou no seu sitio: aquel día mexei sangue.

"Botei uns días cismando dentro de min se sería certo o que sucedera ou se teríasido un mal soño, cando unha noite que viña de Mos, ó pasar pola Ponte Vilar volvínver a vella. De primeiras non vin máis que a luz do lume que vai canda ela, porque

se botou de riba de min e arrincoume o fígado en menos do que che conto, e mentreseu agarraba e apertaba a barriga entre as máis terribles dores que ten sufrido humanoningún, ela comía a miña víscera coma se fose un manxar. Berrei coma uncondenado polas dores e polo medo. Vomitei e cuspín sangue toda a noite. Coma sedunha maldición se tratase, non pasou ninguén que me valese. Pasei horas a berrar ea chorar ata que ó amencer foron calmando as dores.

"Volveu outra noite á casa e tiroume o páncreas. As dores eran cada vez máisinsoportables e, cando me puiden erguer da cama, fun ó alboio e pendureime dunhacorda para me aforcar. A corda rompeu e apareceu a vella para me dicir que eu nonme mataría pola miña man, que tería que vir alguén que me matase e daquela elacomeríame o corazón.

"Marchei da casa e boteime ós camiños. Vivo a morte máis espantosa que podeter home ningún. Xa case me ten baleiro por dentro, pero segue a aparecer e a meespetar as súas mans para procurar do meu interior algo que me arrincar. Pouco apouco eu vou pasando a formar parte da vella e non hai lugar onde fuxir dela; haidúas noites metinme a durmir na igrexa da Ponte de Outeiro; pensei que como élugar sagrado, un ser que vén do inferno non tería poder para entrar. Polo medio danoite presentouse e estricou o brazo, xa non sei que me puido tirar, porque xa nadame debe quedar, pero ela mete a súa man de ósos e pelellos rustridos e ponse acomer. Comeu sentada de riba do altar e de cando en vez cuspía cara ó sagrario parame amosar co seu desprezo do lugar sagrado, que non hai sitio na terra no que mepoida agochar dela.

"Non sei se atoparei a caridade de alguén que me tire a vida e acabe con estesufrimento. Tampouco sei se iso é o que quero, porque penso que se é verdade o quea vella me di, eu estarei no inferno unido para sempre a ela, pagando na miña carne ocastigo que eu merezo sumado ó que lle cómpre a ela. Xa sei que non me vas poderaxudar nin sei tampouco por que cho contei hoxe a ti todo, será porque non queroque a xente pense que toleei…

"Daquela ergueuse de onde estabamos medio sentados e medio anicrados e botoua andar arrimado ós chantos. Eu fiquei alí ollando para el e vino como saltaba para ocamiño e desaparecía cara ó río. Pouco tardei en saber del. Catro ou cinco díasdespois atopárono morto en Triabá. Veu don Clemente levantar o cadáver efixéronlle a autopsia no cemiterio de Castro de Rei. Coa desculpa de que ía a SantaLeocadia achegueime a Castro de Rei, fun ver a don Clemente e pregunteille de quemorrera o Fornadas. Morrer morrera dun golpe na cabeza, así constaba no informedo forense, pero o médico díxolle que non se atrevera a escribir o que atopara cando

lle fixo a autopsia por medo a que o tomaran por incompetente ou por tolo: non tiñaen todo o corpo máis ferida que a da cabeza, pero por dentro estaba totalmentebaleiro. Escavado coma unha zoca, coma un porco, fóra a alma, cando lle tiran oentripado e os liviáns".

A LOBANa casa do meu avó da Granda de Xermar houbo de sempre parada de bestas e estafoi a razón de que aló polos anos trinta fose meu pai varias veces á parada que habíana Reborica, que era a que caía máis cerca e coa que se mantiñan moi boas relacións.

Nunha destas viaxes, non podo lembrar agora se a causa fora a venda, e entrega,dun cabalo da parada ou a merca dun daqueles burros casteláns, con alzada decabalos, que tan apreciados e custosos andaban naquel tempo no que as mulas valíancartos e tan cobizadas eran —cousa que non ocorría cos mulos, máis torpes para otraballo—, tivo coñecemento da historia que vintecinco ou trinta anos despois mecontou e que agora quero deixar por escrito.

Meu pai facía sempre o mesmo camiño neste traxecto a non ser que por algunharazón tivese que se desviar ata Cambás, onde aínda viven parentes, ou a Xestosoonde moraba, e corría de boca en boca, meu bisavó o Guerra, home de tandescomunal forza que o facía protagonista de contos e historias, reais unhas veces einventadas outras. Pero non foi este o caso, así que cruzou o Támoga e púxose enPino. Abeirou Mato e endereitou cara a Pígara, e en pouco tempo estaría na SantaCruz de Parga e de alí a Trasparga, de non ser que comezou a nevar. Nevaba conintensidade e os camiños ameazaban con desaparecer logo, de tal maneira estaba acallar a neve. Apertoulle algo o paso ó cabalo para ver de chegar axiña a Trasparga,de alí á Reborica xa só quedaba un paso.

Pero non saíron as contas tal e como meu pai andaba a se figurar, porque anevarada era das que lle quedan a un escritas na memoria. Foi pasar o río Requeixopor unha pontella que se adiviñaba malamente no medio da neve, e pouco faltou paraque home e animal fosen parar á auga. A noite veulle enriba coma de socato e xa nonhabía maneira de atinar cos camiños. Botou pé a terra e, levando o cabalo de ramal,andou ás atoutiñadas na procura de pasos, sen máis desexo que o de atopar algunhacasa que lles dera cuberto para aquela noite.

Non era doado, os camiños borrados facían a home e cabalo dar voltas e voltasna procura dos pasos máis azarosos. Cando neva de noite as folerpas cégante dunhamaneira total e o máis normal é perderse se non dás pronto cun acubillo; pouco apouco váiseche enchendo o peito de xenio e non tardas en mudalo por un desacougotal, que ás dificultades propias da situación, engades a túa pouca claridade mentalpara resolvelas. Algo así lle debeu pasar a meu pai aquela noite. Despois de moitoandar e desandar, enxergou unha luciña non moi lonxe e cara a ela se dirixiu. Andoutratando de non perdela de vista nin cando tiña que dar volta e recuar sobre o camiño

que traía porque topara con pasos choídos ou regatos. E1 sempre procuraba a luz ecara a ela se encamiñaba. Os vultos arredondábanse e xa parecían todos iguais comase dentro deles agacharan todos a mesma cousa sen máis diferencia que o tamaño.

Con non poucas dificultades deu chegado ó pé da aira. Comezou a andar por elacoa besta de ramal. Os cans comezaron a ladrar e tivo que calmar o cabalopoñéndolle unha man do belfo e falándolle baixiño: “Ou, ou, quietiño, quietiño.”Debuxouse unha figura na porta da casa cara á que se foi meu pai.

—¡Boa noite! —saudou.—Boa a teña vostede, que en de por si non a é. Prenda aí e pase, que a noite non é

boa para estar fóra —respondeu a silueta arredándose para lle deixar o paso franco.Atou meu pai a besta e entrou, ó tempo que tiraba do lombo a coroza de hule que

o protexera da humidade. Sen pasar moito adiante do limiar da porta, explicou a súasituación e pediu se lle podían dar acubillo ata o día, para el e para o animal. Tal ecomo agardaba, ámbalas dúas coberturas lle foron ofrecidas, así que botouse fóraoutra vez e foi encerrar o cabalo nun alpendre algo afastado da casa. Tiroulle sela emanta e enxugouno algo coa xerga antes de que o home da casa lle trouxera unbrazado de orxo que deitou diante dos fociños do animal.

Precedido polo home que o recibira e o axudara a acomodar o cabalo, entrou nacasa. Era unha casa de labranza como calquera outra, coma aquela da que el mesmoprocedía. Entrou na cociña e saudou:

—¡Dou gracias!—A Deus lle sexan dadas —respondeu unha muller que remexía nun caldeiro

con armela que penduraba da gramalleira. Sería dunha idade coma de sesenta anosou algo menos e que cadraba coa do home que o recibira. O saúdo tamén foirespondido a continuación polos outros habitantes da casa que estaban arredor dolume. Sentados en tallos, unha rapaza duns dezaoito ou dezanove anos e un rapazolocoma de catorce. Nun banco parrumeiro, por detrás do lume, había outra muller demáis idade, que xogaba, máis que cousa ningunha, cun carabullo nas brasas e noborrallo.

Explicou meu pai cal era a súa situación de perdido por mor da nevarada e a ondese dirixía e para que fin; así soubo que se desviara aínda ben do seu camiño e nocanto de continuar na dirección do solpor, como debía, nalgún momento colleu caraó norte e agora estaba en Vilargabín, un bo anaco afastado do seu camiño.

—E logo se da Santa Cruz tirou cara a acó, ¿como é que non quedou en SanSalvador? —preguntoulle o home da casa.

—É que non o vin, non sei por onde viñen ou deixei de vir, o caso é que non

pasei por San Salvador e tampouco o vin.—Non se apure —falou a vella—, mañá aquí o meu neto hao poñer camiño de

Cezar e despois polo Portovello logo chega á Reborica.A conversa que seguiu inmediatamente é boa de imaxinar para calquera:—A ver muller, dálle algo de cear a este home…—Non, deixe que traio eu abondo…—De maneira ningunha. O que traia halle vir ben para o camiño de volta…O caso foi que nun pouco xa meu pai estaba ceando, como din os homes das

terras do Cepelo, competentemente: un pouco de xamón enriba do pan da casa,mentres dous chourizos envurullados nunha verza se cocían a modiño no medio dasbrasas, entre o lume e o borrallo. Por tras un anaco de queixo de Castela ben curadoe, desde primeiras, un xarro de viño que amornecía a carón do lume.

De seguro que meu pai tiña un ollo no chourizo e o outro na rapaza, el daquelapouco máis vello ca ela sería, porque non tardaron en mandar ós dous máis novospara a cama.

E daquela foi cando se sentiu por primeira vez o lobo. Foron tres ouveos,primeiro un, longo e agudo, e de seguida outros dous máis curtos.

—Xa anda aí ese condenado —dixo a vella.—E logo, ¿baixan moito por aquí? —preguntou meu pai.—Este ano é a primeira vez que os sinto —falou o home—, pero xa hai días que

non andan lonxe, polo que me dixeron.—Pois estábache eu apañado se non dou con esta casa a tempo…—Pois á Reborica tamén baixan todos os invernos —comentou a vella—. Veñen

do Cordal de Montouto e da Cova da Serpe e vanse xuntar alí, que algún ano seicamete medo pasar o inverno nalgunha casa das que quedan algo arredadas. E moitomáis despois do que pasou, que aínda os hai vivos que lembran o asunto.

—¿Que asunto? —preguntou meu pai sempre na arela de apañar algún contonovo.

—¿E logo a vostede, que xa estivo varias veces na Reborica, nunca lle contaron ahistoria da Isaura?

—Pois agora non lembro tela escoitado.—Pois hoxe non se vai vostede sen que eu lla conte, que a sei ben, que o finado

do meu home era de Gallado e de alí mesmo era Deus perdoe á Isaura.—Pois conte, conte. Que eu, aínda que estiven ben veces en Cambás, ó pé de

Gallado, nunca tal cousa me contaron.—O asunto non foi en Gallado, de alí era a rapaza, pero todo isto pasou non moi

lonxe da Ponte de Aranga. Había alí unha casa, unha boa casa. O home quedou viúvocedo pero ata que morreu, ben vello, era o que mandaba e gobernaba, aínda quecasara un fillo na casa, que era o que daquela levaba coa súa muller todo o peso dafacenda. Un capital boísimo, tense mallado naquela aira oito días arreo. Enchíantullas e tullas de trigo e centeo como non collía ninguén en moitas leguas de terraarredor.

"O matrimonio non tivo máis ca un fillo. Un rapaz que era a xoia do avó, mesmopareceu que toleara con aquel neto, algo que non se cre nun home que criara case sóa tres fillos, pero o caso era que estaba parviño de todo con aquel neno. Mesmoquixo que estudiase, cousa que nunca pola cabeza se lle pasara no tocante ós seuspropios folios. O caso é que o rapaz deixou a escola da aldea e metérono interno naCoruña. ¡Mira ti que ten feito viaxes o vello para ir ver o rapaz! Cada pouco, alómarchaba, e aínda o cativo non tiña os dezaseis anos e xa o home botaba aló dous outres días e din que o levaba con el de esmorgas e mesmo de pendangas.

"Ben chegou todo isto para que o Silvestre, que así se chamaba, que lle puxeran onome do vello, se afixese á boa vida e nin estudiaba nin facía cousa ningunha. Ocaso é que aínda non fixera os vinte anos e xa estaba de volta na casa, parece ser quenon deu rematado nin o bacharelato, pero tampouco se quixo agarrar á terra e axudara defender o capital que algún día había ser seu. Coma se se dese de conta de quepara el ben había chegar e que nin na vida enteira o daría gastado, o rapaz non facíaoutra cousa que andar de caza polo día e de troula polas noites. Compañeiros non llefaltaban que ben se encargaba o vello de que sempre tivese un peso no peto e, ondenon tiña amigos de seu, sempre aparecían os do peso.

"O pai do rapaz ía mudando de xenio e de cara segundo ía pasando o tempo eaquel badulaque non daba pancada nin que fora día solto nin que amencese día santo,que para el todos eran igualiños. É un supoñer, pero coido eu que o pai matinaría naprocura dun pecado que lle fixese merecer un fillo así, porque nin el nin o vellofuxiran do traballo aínda que eran xente de capital. Pero como tonto non era, ben quelle botaba as culpas ó vello do que fixera co neto, que seica un día sentiron que lledicía: “Vostede que o fixo así, agora xúngao ó carro se é quen de facelo…”

"E pensouse que algo debera haber na casa porque o rapaz parou de andar cosoutros e de ir de xolda á Coruña. Si, víano ir de caza coma sempre e darlle o día, devolta dalgunha taberna, a leguas da súa casa, pero xa máis ben a el só. Pero nonhabía tal. O que pasou foi que lle deu polas mulleres e non quería que se soubese dassúas falcatruadas máis que por el, así contaba o que quería e gardaba o que lle daba agana.

"Teño que dicir que o Silvestre era o home máis guapo que había en toda a volta.Eu non o coñecín, pero na casa de, en paz estea, o meu home había un retrato no queestaba con dúas irmás do pai de meu sogro, e ben bonito que era. Ó parecer eraacastañado clariño do pelo, que o tiña ondulado; os ollos seica verdes e alzaba polomenos dúas varas e media. O que se di un home guapo onde os haxa. Despois din queledo, falangueiro e ocorrente coma ninguén, que onde estaba el todo o ano eraprimavera. Así que madía leva que lle fagan caso as mulleres a un home desamaneira.

"Se lle damos creto ó que se ten falado, non deixou honra sen luxar nin prato óque non fora lamber aínda que fose no de cada día de calquera home de ben. Non llepuxo máis couto á súa andaina que o do seu antollo.

"Así que, coma as gatas á xaneira, veu dar a Gallado. Non era nin moito menos aprimeira vez que andaba por aqueles camiños, que xa era coñecido de todos; mais ocaso foi que unha noite coma esta, procurou acubillo na casa dos de Revoldás. Unhaxente coma nós, que comía todos os días, pero non eran dos que mallaban tarde, quecedo fai falla o pan novo. Os de Revoldás tiñan tres fillas, que non lles quixo Deusdar home de seu, nin falta que lles fixo que a máis vella casara cun home traballadore bo coma poucos na parroquia. A segunda fora casar ós Vilares e a pequena era aIsaura, que daquela ía para os vinte.

"O Silvestre quentouse ó lume. Pero non se lle ían ós ollos da boa da Isaura queera feitiña coma un cadrifollo. Branquiña de cara e graciosa do corpo. Lista eespelida, que non era coma as outras que sempre tiñamos que andar mirando para apunta dos pés cando estabamos diante dun mozo que non fose de confianza.

"Sabendo como era o Silvestre, de seguro que saíu daquela casa xurando quelogo había volver. ¡E ben veces que volveu o condenado do rapaz!

"Uns meses despois a Isaura quedou en estado e fíxollo saber ó Silvestre quedaquela mesmo lle deu palabra de casar con ela. Non sei se llo puxo de condición ouse a foi aloumiñando, o caso é que un día marcharon os dous á Coruña pola mañá epola noite xa estaban de volta. Desde daquela ninguén volveu ver ó Silvestre porGallado.

"Pouco tempo despois sóubose que Silvestre casaba con outra para a Candeloriae a Isaura meteuse na casa e foi murchando coma as flores cando ven marchar overán. Pero aínda tivo folgos para baixar á Ponte de Aranga o día da voda. Os que aviron din que estivo na ponte agardando que entraran noivos, padriños e convidados;ben sabe vostede que desde a ponte vese moi ben a igrexa. Disque estaba amareliñacoma a cera dunha candea, pero dereita e enteira coma unha señora. Cando lle

pareceu que xa era hora achegouse ó adro e púxose a rentes da porta. No intre en quesaían os noivos achegouse ó Silvestre e espetoulle baixiño, pero na seguranza de queel ben oía: “Débesme un fillo. Ti verás como mo pagas.” E coa mesma arrincou polomedio da xente cara ó camiño que abeira a igrexa case de arredor.

"Aquela mesma noite apareceu a Isaura enforcada nun castiñeiro. Foi o pai demeu sogro un dos que baixou o corpo e dixo que case non pesaba, era coma quenpillaba unha presa de palla. O crego non quixo soterrala no camposanto da parroquiae déronlle terra pola noite por fóra do valo do cemiterio. Aquel ano baixaron oslobos no marzo e escaravellaron na furada ata abrir o cadaleito; cando a xente foi alí,a caixa estaba baleira a non ser a mortalla que a Isaura levaba, rabuñada e desfeita.Volveron pechar a caixa cos restos das vestimentas dentro, e por riba da terra que llebotaron deitaron unha laxe para que ninguén puidese volver a remexer alí.

"Despois daquilo e en estando casado, pensaríase que Silvestre mudara de vida,pero non houbo tal. Levou a muller para a casa, xa morrera o vello e quedaban seuspais, e foi coma se alí a deixara. Coma eses pícaros que se lles antolla unha cousa enon paran ata que a conseguen e, cando a teñen, lévana para a casa e nunca máisreparan nela. E iso que a rapaza coa que casara era ben xeitosa e ben guapa, doutroser moi distinto da Isaura. Chamábase Luciana e era da cara angulosa, coma unhapeza de madeira antes de lixala. Os pómulos lixeiramente avultados sobre dos quebrillaban dous ollos negros coma as doas dun rosario de acibeche e cunhas perfebascoma fíos de seda, longas e finiñas; o nariz cumprido, pero non grande; a boca, debeizos moi marcados, faríase grande se tivese só un chisco máis. Soamente oqueixelo era algo pequeno de máis para aquela cara. Todo o rostro abeirado duncabelo preto coma a noite caéndolle polos lados coma unha fervenza de ondas domar. Pouco máis pequena ca el, tiña un corpo rexo, forte, pero moi de muller. Euvina unha vez na Coruña, leváranme ó médico do pulmón cando era moi pequena ecruzamos con ela polo Cantón. ¡Que vella tan guapa, tan dereita, tan señora!

"Pois o godallo, tendo aquela xoia na casa, aínda andaba por aí tentando nasoutras, procurando facer algunha desgracia máis, coma se non fose abondo coas quelevaba feitas. Pero os pais estaban algo máis sosegados porque a nora resultoullesunha rapaza boa e formal a máis de traballadora coma poucas, que aínda que logoquedou preñada, ela seguiu a axudar en todo case ata o día mesmo de parir.

"O inverno que seguiu á morte da Isaura foi como non se lembran. Por Santos íaun frío como non había memorias, e pola Santa Lucía baixaron os lobos do Cordal eda Cova da Serpe. Viñan esfameados e non deixaban bicho que quedase fóra; a nóscoméronnos un can que tiñamos e que era grande coma un cuxo e moi fero. Un día

pola mañá apareceu morto e medio comesto polas feras. Saíron os homes tras deles eun dos que máis gustaba de ir era o Silvestre. Non é que a el lle fixeran perdas ou llemeteran medo; medo parecía non terllo a nada e as perdas da casa nunca lle fixeronperder o sono, era polo que lle tiraba a caza, aquilo de perseguir e acosar ata cobrar apeza.

"Mataron moitos, andaban con eles polos lugares e en todos lles daban algo."Mais había unha manda que non eran quen de dar con ela nin os mellores

cazadores. Case sempre baixaba por entre Cambás e o Cordal de Montouto, polo quelle chaman o Barranco da Loba. Eran seis ou sete animais grandes, dicían que unscon outros andaban nas dúas varas de diante a atrás. Noites enteiras teñen botado oshomes á espreita, e cando daban visto que se achegaban, xa viñan subindo cara áSerra da Loba. Xa de lonxe podían decatarse de como paraban e se xuntaban para sepoñer de acordo, porque doutra maneira non se explica. Entón collían cada un por uncamiño. Os cazadores dispoñíanse para agardar por algún deles, e cando o vían vir ese preparaban, aparecíanlles os outros lobos arrodeándoos e botándose enriba delesque non podían facer uso das armas, unhas veces por medo a ferir a algúncompañeiro e outras porque se botaban de tal maneira nos homes que abondo facíancon recuar para que non os trabasen. E despois, coma de socate, desaparecían senque ninguén puidese saber como ou por onde se foran. E non lle foi nin unha nindúas veces, foron moitas, tantas que os homes xa coñecían aquela manda e falabandela nas casas e nas tabernas.

"Parece ser que o animal que mandaba nela era unha femia de ollos coma dousferros quentes. Ela era a máis fera de todos, plantábase diante do home, chantaba ospés na terra e arregañaba os dentes ouveando sen dar un paso atrás.

"A xente arrepiábase cando falaban dela e atrancaba portas e ventás en nada máiscomezar a escurecer un pouco. Os animais, sabedores do medo que poñían, baixabancada vez máis e chegaban ás casas. Ó primeiro viñan a modiño, sen que os sentisen,pero o mesmo que se entendesen á xente, cando alguén na casa osmaba que habíaaire de lobo, entón xa comezaban a ouvear e a rañar nas portas coma desesperados.

"Polo Nadal parira a muller do Silvestre e trouxo un neno dixeron que moiapropiado para nacer naquel tempo, porque era bonito coma o Neno Xesús que tenSanto Antón no colo. Aquela noite tiveron que durmir o médico e mais a parteira nacasa. Os lobos botaron a noite enteira dando voltas de arredor da casa, ouveandocoma tolos e rañando nas portas. O Silvestre andou a pegar tiros polas fiestras, peronon lle atinou a ningún.

"Parou de nevar uns días e Silvestre comezou a xuntar xente para saír na procura

da manda. Saían co día cara ó Barranco, uns por unha beira do río e outros polaoutra. Botaron semanas e semanas percorrendo o Cordal de Montouto e a Cova daSerpe; mataron algúns, todos machos agás unha femia, pero que non era aqueladetrás da que andaban, era máis pequena.

"O primeiro de febreiro pola noitiña alguén viu un lobo grandísimo na Ponte deAranga. Outro ventou aire de lobo no Muniferral. Logo se soubo en todo arredor ecadaquén, en máis dunha legua a cada beira do Mandeo, pechouse na súa casa.

"Xuntáronse os homes alí onde hoxe hai unha praciña por detrás da parroquial deAranga. En pouco tempo apareceu o Silvestre montado na egua da casa, e púxose aorganizar aquela xente. Nestas estaba, cando dous lobos pasaron a correr coma seviñesen do río. “Alí van.” E escoitáronse os primeiros tiros de tantos como se habíanescoitar aquela noite. Os homes saíron cos cans tras eles. Os lobos subían cara aRilleira, onde estaba a casa do Silvestre, con maior axilidade e velocidade cós homese os cans, pero aínda así non deixaron de perseguilos. Algunhas veces os canschegaron onda eles, pero os lobos virábanse e, nada máis arregañar os dentes, osanimaliños recuaban. Para ver de lles atallar repartíronse en grupos. Uns vían unlobo que lles cruzaba por diante nunha corredoira. Os outros que subían por unhacorga, osmaban que viña lobo por riba do cavorco.

"Cando os homes, seguindo o rastro, chegaron a Rilleira mataran dous lobos quede seguida recoñeceron como compoñentes da manda que andaran a procurar todo oque ía de inverno. Os homes recoñecen o rostro do lobo cando botan moito tempodetrás del, aínda que nunca o viran moi ben e tempo abondo. Por alí, entre as casas,acosaron e mataron outros dous, pero os tres que quedaban, entre eles a loba queguiaba aquela manda, escapáronlles máis dunha vez.

"Por fin, á entrada dun souto que daquela había na parroquia, viron entrar ós tresanimais. Botaron detrás deles e deron visto como saían de entre os castiñeiros eagarraban polo monte arriba. Corrían case xuntos. Botáronlles os cans e os lobosdividíronse, dous viraron cara ó nacente polo monte labrado levando detrás deles oscans, e o outro seguiu cara enriba polo monte.

"Mentres os homes seguían todos detrás dos cans perseguindo os lobos quecorrían agora, xa case perdidos, polo monte aberto, a loba volveu a Rilleira,atravesou polo medio das casas e non parou de correr ata que chegou á casa doSilvestre. A Luciana, desde unha fiestra do sobrado, viulle brillar os ollos no medioda escuridade coma dúas faíscas ardentes e poñerse ó paso pouco antes de chegar.Deu dúas voltas arredor da casa, rañou na porta e xa non o viu máis; fórase meternun cortello amecido á casa e por alí pasou á cociña. Luciana, coma se osmase a

manobra, baixou polas escaleiras para facerlle fronte á loba e encarouse con ela, oanimal arregañou os dentes e saltoulle enriba; a muller caeu a rolos e quedou tiradano chan da cociña. Acordou xusto a tempo de ver como a loba saltaba limpamentesobre do seu corpo e se botaba fóra levando o neno na boca. Comezou a berrar ebaixaron os sogros que moito tardaron en comprender o que pasara porque ela nonera quen de se explicar como é debido.

"A loba na súa fuxida non tirou cara ó monte, senón que se botou polos camiñose pasou coma un alustre por diante dos homes que regresaban, que encirraron os canse botaron a correr detrás dela. O becho saltou uns chantos e meteuse na aira dunhacasa, atravesouna e foise agochar nunha palleira de herba seca. Chegaron os dasescopetas e o home da casa indicoulles onde se metera. Foran cara a alí pero, candoaínda lles faltaban dez ou quince pasos para chegar, a loba chantouse na portafacéndolles fronte. Os cans foron para ela ladrando e acosándoa, pero non recuou;por medo a ferir ós cans, os homes non dispararon as súas armas. Entón foi oSilvestre e arrodeou a palleira, pechou unha das follas da porta ó tempo que outrohome pechaba a outra; correu cara ó palleiro, pillou unha presa de palla e púxollelume, abriu media vara a porta e botou o facho para dentro. En menos do que llodigo a vostede ardía a palleira toda e no medio dos estalos do lume escoitábanse unsouveos que fendían as paredes do ceo. O Silvestre ría coma un condenado botandoxuramentos contra a loba.

"Nisto apareceron a Luciana e o pai do Silvestre berrando coma as almas doinferno. O Silvestre achegouse a eles e contáronlle o sucedido. Deu volta entolecidoe, cos ollos abertos coma os da Nosa Señora das Angustias, correu cara á palleira emeteuse dentro; todo eran laios cando se escoitou un berro estarrecedor do Silvestre,entre o lume; despois, só houbo silencio.

"Cando deron matado o lume e entraron na palleira, neno, loba e home formabanun envurullo no chan".

Calou a vella mirando en fite para meu pai.—E esta foille a historia, a desgraciada historia. Pouco tardaron en morrer os

pais do Silvestre despois daquilo, e a Luciana foise para A Coruña onde xa hai moitoque morreu e aló a soterraron. Herdaron os curmáns do Silvestre que partiron evenderon o capital. Da casa aínda hoxe quedan as paredes no medio das silvas.

Para o outro día meu pai chegou á Reborica e preguntou polo conto. Dixéronlleque a eles tamén llelo tiñan contado os vellos tal e como aquela muller llo contou ael e como el mo contou a min.

O CUMPREMORTESGustaríalle poder recordar todo canto fixera o día que recibiu a primeira carta, peroxa había tantos anos que se lle escapaban moitísimos detalles. Tampouco tiña agoratanta importancia aquilo, nada do de atrás era mudable. O xa pasado iría con el parasempre, acertos e erros formaban un todo indivisible que se chamaba pasadoinamovible. Debería concentrar todas as súas forzas no tempo que tiña por diante, emoito máis agora que pensaba que xa lle quedaba pouco. Aquela mañá recibira portan estraño correo o mesmo sobre sen remitente que lle chegara tal día coma hoxe doano pasado e mais do anterior. Era un sobre dos que se chamaban de loito, tiña unhafita negra arredor de toda a beira. Dentro unha tarxeta orlada igualmente de negro eatravesándoa toda o texto: ¡Feliz cumpremortes! Abaixo, na esquina dereita, a data.

Era o terceiro ano que recibía esta tarxeta e ben sabía que xa non lle quedabanmáis.

Todo comezara un día que chegou á casa e retirou da caixa do correo un sobreque xa lle resultou estraño, traíalle lembranzas da infancia, tanto porque era dos deloito, coma pola súa propia textura; era dos que se chamaban de tea, que tiñanefectivamente un tacto coma de tecido fino. Abriuno, e dentro en papel de loito,puido ler un texto escrito con letra ben formada, deitada cara á dereita e algorequintada nos trazos que subían e baixaban da liña, e que dicía:

Distinguido señor:Da mesma maneira que a xente felicita os amigos cando se cumpren anos

do día que naceu eu envíolle a miña felicitación porque hoxe é o aniversariodo día no que vai morrer. Pareceralle unha broma, pero podo asegurarlleque non o é. Eu sei perfectamente que vostede morrerá tal día coma hoxe(permítame que non lle diga aínda de que ano, todo chegará). Eu sei que deprimeiras, isto pode parecerlle unha mala nova, pero unha vez que vostede serepoña da sorpresa inicial e medite un pouco, darase de conta de que máisque outra cousa isto é un privilexio, porque lle permitirá poder facer unhapreparación que a poucos lles está permitida, xa que os homes deron en vivircoma se nunca fosen morrer. Nada hai tan certo e seguro coma a morte parao home, por tanto, calquera outro acontecemento dos que nos poidan sucederson moito máis alleos a nós.

Permítame pois que me despida, por esta, de vostede, desexándolle unfeliz día do seu cumpremortes.

Máis nada. Non había sinatura nin marca de ningún tipo. Só a data do día no queacababa de recibir a carta, non a do día que fora escrita, senón a daquel mesmo díano que a estaba lendo.

Efectivamente, tomouno coma unha broma de mal gusto, aínda que gardou acarta coa intención de tentar comparar a letra coa dos compañeiros e compañeiras detraballo por ver se descubría o posuidor dun sentido do humor tan macabro. Contodo tipo de desculpas foi collendo mostras da letra das persoas que coñecía e cadanoite comparábaas coas da carta e ningunha delas se podería asegurar que era amesma.

Pouco a pouco foi esquecendo o asunto cando un día chamaron á porta eencontrou un home que traía un ramo de flores a seu nome. Viña atado cunha fita naque estaban pegadas unhas letras nas que se podía ler: NON TE ESQUEZO. Aquilo xacomezaba a pasar de broma, porque de seguro que se trataba dunha broma.

Como non houbo máis manifestacións, pensou que o bromista cansara e el xa íaesquecendo o asunto. De todas maneiras, cando se ía achegando o mesmo día do anoseguinte, comezou a se poñer nervioso. Andaba inquedo e cheo de desacougo. Tiña asensación de querer retardar o paso do tempo e todo o facía a modiño: traballaba amodiño, andaba a modiño, comía a modiño… El quería botar de si esta maneira dese comportar, pero non era quen de facelo, era algo superior á súa vontade.

E chegou o día. Non foi ó traballo e estivo toda a mañá vixiando a chegada docarteiro. Cando o viu vir desde a ventá botouse fóra e foi ó seu encontro. Xa de lonxeviu no medio do feixe de cartas que o home traía na man, que unha delas viñaabeirada de negro. Sentiu unha navallada no peito. O carteiro, ó velo achegarse,comezou a remexer nas cartas e entregoulle dúas: a do sobre de loito e outra. Candoas colleu, as mans tremíanlle coma unha vara verde. Botou a andar, case a correr,cara á súa casa e, cando estivo dentro, deixouse caer nunha cadeira ollando o sobrede loito. Deulle voltas e voltas sen se atrever a abrilo. Pousouno enriba da mesa enon podía afastar os ollos del. Ergueuse, deu paseos pola casa adiante que sempreacababan parando diante da mesa na que depositara o sobre, cos ollos espetados nel,como intentando adiviñar o seu contido para non ter que abrilo. Pensou varias vecesen rompelo sen abrir, pero non foi quen de facer tal.

Aquilo non podía ser outra cousa máis ca unha broma, ninguén podía saber a datada morte de ninguén, a non ser que se tratase de quen o quixese matar e, se así fose,coidaríase moito de avisalo, porque iso significaría que el puxese os medios deevitalo. Así que o mellor era tirar o sobre ó lixo. Ou abrilo, as cousas non haberíanser distintas porque o lese ou porque o deixase de ler.

Abriuno por fin. Tamén desta vez contiña unha carta en papel de loito, aínda queera máis curta cá primeira.

Distinguido señor:Por segundo ano diríxome a vostede para lle desexar un feliz

cumpremortes. Saiba vostede que xa só lle mandarei outras dúas felicitaciónsmáis tal día como hoxe, aínda que non deixará de ter novas miñas e probasda miña presencia e vixilancia.

Que pase un bo día.

Tamén desta vez viña sen sinatura e tamén desta vez viña encabezada coa data dodía.

En acabada a lectura, sentiu que lle daba unha volta. Ceouse atrás na cadeira eapoiou as costas no respaldo. Os brazos apoiados e as mans a colgar coma as dunmorto. A cabeza caída para atrás e a faciana branca coma a parede. Cando comezou ase sentir algo reposto tamén lle comezou a funcionar o pensamento. ¿De quen sepodería tratar? Isto xa pasaba de ser unha simple broma, había que comezar a tomaloen serio. Podía ir dar parte, pero é seguro que lle dirían que era unha broma e quenon debía preocuparse. Habería de procurar unha solución sen depender de ninguén.

O primeiro, dado que non tiña familia ningunha, sería mudar de lugar deresidencia. Así o fixo. Despediuse do traballo sen dar ningunha explicación ninaclarar nada sobre o seu destino futuro e foise da cidade. Alugou unha vivenda nunhavila e pouco menos que se pechou na casa, porque non saía máis que o indispensablee non se trataba con ninguén. Non recibía correo de ningún tipo e o carteiro nin sabíada súa existencia.

Cando levaba tres meses na súa nova morada o carteiro chamou á porta eentregoulle un sobre pequeno. Era un sobre dos chamados de loito. Viña a seu nomee traía o enderezo correctamente escrito. Abriuno e tirou del un recordatorio fúnebre.Tratábase dun díptico que no exterior levaba un Cristo Crucificado na capa e unhaDolorosa na contracapa. No interior, debaixo dunha cruz viña o seu nome a imprentaseguido da data fatídica na que sempre recibía as cartas do seu cumpremortes; pero oano non era o que corría, nin o seguinte, senón o outro máis, e debaixo, as letrasD.E.P. O resto dos textos eran oracións nas que se encomendaba a súa alma a Deus.

Xa estaba seguro de que era a propia morte quen lle mandaba as cartas. E isoencaixaba perfectamente no que lle estaba a suceder: a morte sempre te encontra

esteas onde esteas. De todo te poderás agochar, ata de ti mesmo con enganos eesquecemento, agás da morte. Xa estaba claro, era a morte e diante desa conclusiónnon quedaba outra solución que deixarse ir. É inútil espernear.

Este pensamento deixouno desarmado. Non é que ata daquela pelexara moito,pero non fora porque non procurase a maneira de facelo senón por non dar atinado coxeito de se rebelar; pero tiña a sensación de que coa mudanza de residencia, e moitomáis agora que se revelaba inútil, fixera o máximo que era quen de facer. O novopensamento que agora ocupaba totalmente a súa cabeza era o de que lle fora dadocoñecer o seu destino por anticipado e nada se podía facer contra el.

O abatemento duroulle semanas e semanas nas que a penas comeu nin durmiu, sópensou en van, porque non foron máis que pensamentos sobre a inutilidade de loitarcontra o destino e a morte. Cada vez se convencía máis de que nada podería facer.

Pouco a pouco foi recuperando toda a tranquilidade que era quen de recuperar entan anormal situación. Isto permitiulle reflexionar sobre a maneira de lle facer burlaó destino. Podería haber algún camiño e había que procuralo como fose.

Desapareceu da vila sen dicir nada a ninguén e trasladouse a unha gran cidade.Alí tería moitas máis posibilidades de pasar totalmente inadvertido e loitar contraese destino que alguén lle debuxaba a data fixa. Alí tentou de vivir coa máximaliberdade da que era capaz. Xa non estaba atado a todas cantas cousas lle parecía quelle quitaban liberdade, sen domicilio fixo, sen contas bancarias, sen nome nindocumentos, sen horarios nin obrigas, podía actuar contra todos os destinosprefixados que lle impuxeran.

Agora acababa de recibir a última carta. Entregoulla un camareiro cando estabatomando un café pola mañá. Era unha cafetería na que non entrara nunca antesdaquel día. O camareiro díxolle que a entregara unha muller co rogo de que lla derana el. Preguntou como era a muller, e o camareiro díxolle que era de mediana idade evestida cun abrigo azul. Botouse fóra a correr pero non deu con ela. Foise andando amodiño pola beirarrúa ata chegar a un parque. Sentou nun banco e abriu o sobre.

A carta viña a seu nome, ó nome que xa había tempo que non utilizaba e non lledicía a ninguén. Tirou o tarxetón de loito e reparou na data, xa só lle quedaba un ano.Polo menos xa non recibiría máis cartas coa irónica felicitación. Seguramente alícomezaba un ano que tiña que ser o derradeiro da súa vida. ¿Que podería facer?

Naquel ano decidiu vivir coma se nunca tivesen existido as cartas, como vivecalquera ser humano normal: sabe que ha morrer, pero non sabe cando.

Converteuse nunha persoa que non facía cousa se non estaba seguro de que eraporque lle daba a gana, que quería facelo. Mesmo parecía un home indeciso, cando

era todo o contrario, mais era frecuente que pensase en facer algo dunha determinadamaneira, e de alí a un pouco facíao á contraria. Iso si, antes de tomar unha decisiónmeditábaa moito, pensaba en todas e cada unha das consecuencias que podía ter oseu acto. Era coma un xogador de xadrez que pensa en todas as posibles respostas,propias e alleas, que se poden suceder ó movemento que está pensando.

E chegou o día. A noite anterior non foi quen de pegar ollo. Pola mañá botousefóra pero antes foi e pagou o importe da noite seguinte para que lle reservasen ocuarto; como non tiña pertenza ningunha debía aboar o importe de cada pernocta poradiantado.

Andou polas rúas sen destino fixo, como gustaba de facer des que decidira vivirno anonimato da cidade. Era inverno e ía moito frío. Naquela cidade máis orientalcás terras onde nacera e vivira, sempre anoitecía máis cedo do que estaba afeito paraas datas que eran. Coa escuridade, o frío aumentou e logo comezaría a xear. Nonresultaba agradable estar fóra, así que decidiu ir andando cara á fonda. Quedaba algolonxe do lugar onde se atopaba, pero desa maneira chegaría cos pés quentes.

Non quería pensar no pouco que faltaba para que rematase a data que tiña adiadapara morrer, pouco máis de seis horas. Prefería pensar en que o día fora pasando nasúa maior parte e el seguía vivo. En realidade, o tempo xa pasado daquel día parecíamoi lonxe na súa memoria, mentres que o tempo que aínda restaba parecíalle moilongo e moi presente. Para morrer só se precisaba que o corazón se lle parase, e isosucede instantaneamente, nunha milésima de segundo. En menos aínda, no espacioinfinitamente pequeno que hai entre estar vivo e estar morto. Nun tempo que non émedible.

De socate parou no seu camiñar. ¿E por que tiña que ir á fonda onde durmira anoite anterior? ¿Só porque deixara pago o cuarto pola mañá? Iso significaba queestaba a facer algo que parecía que lle estaba dictado por un destino inevitable. Poisel era quen de evitalo: iría durmir a outra fonda. Tamén podía ser outra forma dedestino, pero agora tiña no seu maxín algo que era o que máis apreciaba da súa novasituación: a liberdade de escoller. E escolleu, iría a outra.

Pasou por diante dunha casa e na parede de a carón da porta viu o cartel azul cohache e debaixo dúas estreliñas. Meteuse dentro e pediu un cuarto; pagou, déronlle achave e botou a andar por un longo corredor reparando nos números que había nasportas ata chegar á dezasete. Meteu a chave na porta e pasou para dentro. Prendeu aluz. Era un cuarto pequeno cunha cama, unha mesa de cabeceira, un armario conporta de espello e unha cadeira de palla. Tamén había un lavabo. O cuarto tiña unhafiestra estreita que daba a un patio tan cativo que lle pareceu que case lle chegaba

coa man á ventá de en fronte.Faltaban cinco horas para que rematase aquel día, tirouse enriba da cama sen se

espir, pensou que, se tiña que morrer, non quería que atopasen o seu cadáver espido,prefería aparecer vestido para cando viñesen a policía e o xuíz. Agardar que pase otempo non é un dos “pasatempos” máis entretidos que hai, pero a el non lle quedabaoutra cousa que facer aquel día máis que iso: agardar que fose pasando o tempo edespois ver que acontecía. Deitado enriba da cama, na cabeza dáballe voltas e voltasunha mesma pregunta: ¿que iría pasar? De todas maneiras o pensamento íase aoutras cousas, por exemplo, botou moito tempo ollando para a lámpada e despoispasando a súa vista ó teito onde vía debuxados redondeliños moi lucentes unhasveces, e o filamento da lámpada outras.

Nunha igrexa, un reloxo tocou nove badaladas. Non sentira tocar as oito. Parecíaque aquel xogo de mirar fixamente para a luz era unha boa maneira de que o tempofose transcorrendo sen se decatar. Pero non lle producía ningún alivio que lle pasaseo tempo sen se dar de conta, porque iso significaba que era menos o que lle quedaba.

De socate ergueuse da cama dun salto. ¿Que facía el alí agardando que llechegase a hora coma un condenado a morte que nada pode facer para evitar o seudestino? Botouse ó corredor, pasou por diante do home que lle dera a chave docuarto sen dicir ren. En menos dun minuto estaba outra vez na rúa.

No ano que levaba na cidade aquela, ía ser a primeira noite que non durmiríanunha pousada, pero para morrer calquera sitio valía, pensaba. O reloxo doutraigrexa deu as dez. Seguiu a andar e un reloxo deses que parece que pasan follas dunlibro do tempo, escribiu dous uns, seguidos de dous ceros, arredados estes daquelespor dous puntiños. Quedaba unha hora. Ollaba o reloxo de pulso e quedábanllecincuenta e nove minutos. Volveuno a mirar e agora eran as once e dous minutos.Tamén volveu a consultalo un minuto despois. Entón tirouno do pulso e deitounonun contedor do lixo. Seguiu a andar sen rumbo e foi parar a unha praciña pequena emal iluminada, aínda que era nova, por mor duns farois de moito deseño queapuntaban tan para abaixo que só alumaban sobre o seu propio soporte. Foi sentarnun banco. ¿Que hora sería? Xa tanto lle tiña. Se viña a da gadaña, que viñese, elfixera todo canto na súa man estaba para que non o puidese atopar. Coas mans nospetos do abrigo, as pernas estricadas e o queixo apoiado no peito, deixouse estar.Sentíase ben. Polo que din antes mesmo de morrer un séntese desa maneira. Unhamuller veu sentar ó pé del e preguntoulle a hora. E1 respondeulle sen mirala, quenon tiña reloxo. Pensou que sería algunha pendanga que tería por costume comezaros tratos preguntando pola hora.

—Xa pasa das doce —dixo a muller.Ó sentir aquilo virouse para a muller.—¿Que dixo vostede?—Que xa pasa das doce.—¿Está segura?—Estou. Cando eu pasaba por diante daquel edificio verde sentín dar as doce no

reloxo da Casa do Concello.O home agarrou a cabeza entre as mans e comezou a falar baixiño: “Xa me

parecía a min que non había ser certo. Tiña que se tratar dunha mala broma”. Ecousas polo estilo.

—Non era broma, non. Éralle certo e ben certo —falou a muller sen ollar para el.Pareceu non oír o que a muller lle dicía e esta ergueuse e comezou a camiñar

pola praza a modiño. Xa estaba a piques de desaparecer da súa vista cando semelloucaer na conta do que dixera e saíu a correr detrás dela. Acadou a se pór á súa alturacando enfiaba unha rúa sen máis iluminación que a que lle daban os letreiros e asluces dos trinques. Diante dun destes botoulle a man ó brazo da muller e turrou porela para situala de fronte a el. Era unha muller nova cun estar de grande señorío:dereita, os ombros tesos e os seos apuntando con firmeza ó peito do home, fitandocase con fachenda ós ollos. O rostro era dunha palidez extrema, aínda que podía serefecto da luz, dun branco forte, que lle daba nun dos lados da cara, mentres o outropermanecía na escuridade; os ollos, claros, case transparentes, estaban ribeiradosdun fiíño sanguiñento.

—¿Que dixo vostede?—Dixen tantas cousas…—Vostede dixo que non era unha broma…—Non, non a era. Vostede tiña que morrer hoxe.—¿Por que o sabe?—Porque era eu quen lle mandaba as cartas.—¿Que me está a dicir? ¿Que foi vostede a persoa que me deu catro anos de

inferno? ¿Pero por que?—Non é doado dicir por que. A min foime dado saber que vostede morrería hoxe

e comuniqueillo. Fíxeno desta maneira como noutros casos o fago doutra, máis nada.—¿E logo como non morrín?—Porque non sempre se cumpre. É doado atinar cos que se deixan ir, cos que son

incapaces de mudanza nas súas vidas. Pero con aqueles que usan da súa liberdadepara tomar decisións, que son quen de asumir os resultados dos seus actos porque

son eles os que os dictan, non é doado. E iso foi o que ti fixeches. De ser un homeque se deixaba ir polo camiño da rutina, coma se todos os seus actos estivesenprogramados e fosen exteriores a ti, pasaches a actuar con autonomía, a tomar nastúas mans a túa propia vida e o teu propio destino. Entón, todo canto estaba escritono teu destino foise esborranchando primeiro e esvaéndose despois, a túa vidavolveuse unha páxina en branco. Por iso non se cumpriu o que era o teu destino,porque os homes, se se comportan como tales, invéntano e escríbeno eles mesmos.

O home permaneceu un anaquiño calado, miraba en fite á muller que tiña enfronte, que permanecía coa mesma face case inexpresiva.

—¿E logo ti quen vés ser?—Só son o que queda do que fun: unha muller que non foi feliz porque deixou

que se cumprira o seu destino sen facer nada por mudalo. Agora teño que vagar polomundo na procura de mudar o meu derradeiro destino… e niso ando.

Despois de dicir isto, botouse a andar. O home permaneceu vendo como seafastaba del. De socate lembrou que aínda lle quedaba unha pregunta por facerlle ebotou a correr para interrogala outra volta. Viuna un pouco máis adiante, apurou opaso e colleuna por un brazo para virala cara a el.

—¿E eu que fago agora?Virouse a muller e quedou ollando para el.—Mire señor, faga o que queira e non moleste a xente pola rúa.

XABIER P. DOCAMPO. Naceu en Rábade (Lugo) en 1946. Dende pequeno o quemáis lle gustou é contar historias e que llas conten. É mestre e lle apasiona o cine.Os seus intreses profesionais e as súas preocupacións pedagóxigas, levárono ainiciarse no ámbito da creación literaria dentro da literatura infantil e xuvenil.Integrado na "Nova Escola Galega", ademais do seu traballo na renovaciónpedagóxica, imparte cursos a mestres sobre animación á lectura e didáctica dalingua.

Foi actor e director de teatro. Durante cinco anos traballou en Radio Nacional deEspaña. É, tamén, autor e director de guións para cine, vídeo e televisión. Co libro"Cando petan na porta pola noite" conseguiu o Premio Rañolas en 1994, o PremioNacional de Literatura Infantil e Xuvenil en 1995, e a inclusión na Lista de Honra deIBBY en 1996.