Pomiar nieinwazyjny – obserwacja
Pomiar nieinwazyjny, znany także pod nazwą pomiaru niereaktywnego to taka metoda zbierania
informacji, która wykorzystuje już istniejące i powstałe bez udziału badacza dane. Oznacza to, że
dane te powstały albo nie w tych celach, które stawia sobie badacz (np. obserwacja reakcji
fizjologicznych podczas badania testem inteligencji) albo które powstały pod nieobecność
badacza i bez związku z badaniem (np. pamiętnik z dzieciństwa). Wyróżnia się dwie klasy takich
znaków fizycznych: pomiary erozji i pomiary przyrostu Pomiary erozji dotyczą znaków
zostawianych po użyciu jakiegoś obiektu, głównie zużycia. Pomiary przyrostu obejmują znaki
pozostawiane przez ludzi w trakcie ich działań, dodające coś do istniejącego stanu rzeczy.
Badanie psychomotoryki
Badanie tremoru
płytka metalowa szczelina do prowadzenia wodzika
Tremor - drgania mimowolne przy ruchach precyzyjnych
Testy aparaturowe tremometr
urządzenie do pomiaru precyzji ruchów docelowych oraz ruchów dowolnych ręki a także
koordynacji wzrokowo-ruchowej; odzwierciedla sprawność układu nerwowego poprzez
kazanie stopnia drżenia ręki.
Testy aparaturowe suport krzyżowy
służy do badania sprawności manipulacyjnej oraz koordynacji wzrokowo-ruchowej
służy do do badania koordynacji wzrokowo – ruchowej, szybkości reakcji psychomotorycznej na
proste bodźce świetlne emitowane w tempie narzuconym; na wykonanie ma wpływ stopień
koncentracji uwagi.
Procesy uruchamiane podczas badania –
badanie procesów poznawczych
Testy neuropsychologiczne
Badanie poznawczych, sensomotorycznych i percepcyjnych konsekwencji uszkodzeń mózgu
Wzrokowo-motoryczny Test Gestalt Lauretty Bender (1938)
• 1+8 figur na oddzielnych kartach 3’x5’(rewizja - 15), bez ograniczeń czasu, cały czas
widoczne
• liczy się czas – wynik jakościowy testu (większe znaczenie w przypadku dzieci – Bender-
Kopitz dla dzieci od 4 r.życia)
• pierwsza figura A – sprawdzamy czy pacjent zrozumiał instrukcję
• ściśle określona kolejność figur; następne figury 1-8 podlegają ocenie jakościowej i
ilościowej (punkty za niezgodność z kryterium=wzorem)
Wzrokowo-motoryczny Test Gestalt Laureytty Bender (a) wzory (b) wykonanie osoby z uszkodzeniem OUN
Inteligencja – konstrukt teoretyczny
Testy inteligencji i zdolności wystandaryzowane i znormalizowane narzędzia mierzące
sprawność intelektualną na podstawie efektywności (poprawności, szybkości) wykonywania
zadań umysłowych, mających określone przez konstruktora, poprawne rozwiązania
Rodzaje testów
• werbalne - materiałem są słowa, liczby lub symbole; osoba badana udziela odpowiedzi
ustnie lub pisemnie
• wykonaniowe – często niewerbalne, ich rodzajem są testy aparaturowe, wykorzystujące
specjalne przyrządy; osoba badana musi wykonywać jakieś działania na konkretnym
materiale
• szybkości – wszystkie zadania są stosunkowo łatwe, a przy ocenie bierze się pod uwagę
czas ich wykonania lub liczbę zadań w danym czasie
• mocy - zadania są zróżnicowane pod względem trudności , a o wyniku decyduje nie
szybkość ale czy osoba badana potrafi je rozwiązać; czas nie jest ograniczony lub jest
wystarczająco długi
Myślenie
"Myślenie to mniej lub bardziej uporządkowana sekwencja operacji poznawczych, dokonywana
na przedmiotach, zdarzeniach, procesach bezpośrednio postrzeganych lub na ich reprezentacjach
wyobrażeniowo-pojęciowych. Treścią tych operacji jest ujmowanie różnego rodzaju stosunków
(związków, zależności) o charakterze strukturalnym i funkcjonalnym" [W. Szewczuk].
"Czynność myślenia jest łańcuchem operacji umysłowych, za pomocą których przetwarzamy
informacje zakodowane w spostrzeżeniach, wyobrażeniach i pojęciach. Dzięki myśleniu
człowiek lepiej poznaje rzeczywistość, tworzy plany i projekty, dokonuje odkryć, formułuje
oceny i wnioski" [J. Kozielecki]. "Myślenie to złożony proces umysłowy, polegający na
tworzeniu nowych reprezentacji za pomocą transformacji dostępnych informacji. Transformacja
ta obejmuje interakcję wielu operacji umysłowych: wnioskowanie, abstrahowanie, rozumowanie,
wyobrażanie sobie, sądzenie, rozwiązywanie problemów, twórczość" [P. G. Zimbardo].
Myślenie dedukcyjne
Rozumowanie dedukcyjne polega na wyprowadzaniu konkluzji z układu pewnych założeń czy
przesłanek. Założenia mogą być ujęte w pewien formalno-logiczny lub matematyczny model,
prowadzący do jednoznacznego rozwiązania. W rozumowaniu dedukcyjnym wniosek zawiera
informację, która była ukryta w przesłankach ("Wszyscy studenci zdają egzaminy, zatem zdaje je
także Anna."). W rozumowaniu indukcyjnym konkluzja zawiera informację, która nie była ukryta
w przesłankach (jedna studentka zdaje egzaminy, ale takie rozumowanie może okazać się
zawodne).
Myślenie indukcyjne
Rozumowanie indukcyjne związane jest z wyprowadzaniem wniosków ogólnych z dostępnych
danych dotyczących istniejących relacji pomiędzy obiektami. Ten typ myślenia wymaga
utworzenia hipotezy, która jest następnie testowana poprzez zastosowanie jej do dostępnych
alternatyw. Na bazie tych procesów może nastąpić wybór odpowiedniego rozwiązania.
Rozumowanie to zawiera element zgadywania, domyślania się i wykorzystywania informacji
niepełnych.
Testy „Army Alpha” i „Army Beta”
W latach 1917-18, na podstawie testów m. in. Bineta pułkownik Robert Mearns Yerkes (jako szef
40-osobowego Committee on the Psychological Examination of Recruits APA) stworzył grupowe
testy dla 1,75 milionów rekrutów Armii USA. Były to 3 grupy testów: Army Alpha pisemny test
dla osób wykształconych (212 zadań), Army Beta obrazkowy test pozwalający badać także
analfabetów lub imigrantów nie mówiących po angielsku (lub osoby, które nie zaliczyły testu
Alpha) oraz indywidualna wersja ustna (dla osób, które nie zaliczyły testu Beta). Wg Yerkesa
opracowane przez niego testy miały mierzyć wrodzony poziom inteligencji, niezależny od
kultury i wykształcenia. Potwierdzeniem miały być wcześniejsze badania wieku umysłowego w
USA, gdzie okazało się, że:
• średni wiek wynosił dla białych amerykanów 13 lat (górna granica kategorii „kretyn”; dla
Murzynów 10,4)
• imigranci z Europy Zachodniej i Północnej mieli lepsze wyniki niż imigranci z Europy
Południowej i Wschodniej (Rosjanie 11,34; Włosi 11,01 a Polacy 10,74 lat)
The Army Alpha
The Army Beta
Uzupełnij braki w obrazkach
Culture Fair Test
Typy zadań testowych
Rozumowanie indukcyjne na materiale percepcyjnym
Rozumowanie dedukcyjne na materiale percepcyjnym
Który z fragmentów stanowi uzupełnienie koła? (F)
Rozumowanie indukcyjne na materiale słownym
Zadania arytmetyczne
Badanie sprawności językowej
Przekształcanie materiału percepcyjnego
Rozumowanie na podstawie informacji społecznych
Badanie wiedzy
Badanie pamięci
Badanie myślenia dywergencyjnego
Test składa się z 14 rysunków, które pomimo wielu różnic mają szereg cech wspólnych. Zadania
polega na uporządkowaniu tych rysunków w klasy. Podstawą zakwalifikowania rysunków do
jednej klasy jest fakt występowania na każdym z nich pewnego wspólnego elementu.
Zadanie polega na tym, aby utworzyć jak najwięcej różnych klas. UWAGA:
• jeden rysunek może znaleźć się w kilku klasach
• klasę stanowią co najmniej 3 rysunki.
Problemy „życiowe” vs „testowe”
Badanie procesów poznawczych a zasada kategoryczności rozwiązania
Rozwiązywanie zadań testowych - przedmiot badania
poziom wykonania
• koncentracja na ocenie efektów działania osoby badanej
• działanie osoby badanej jest skuteczne („1”) lub nie jest skuteczne („0”)
sposób wykonywania
• odkrywanie mechanizmów psychologicznych odpowiedzialnych za uzyskany przez osobę
badaną wynik testowy
• wgląd w proces rozwiązywania zadań
Zamknięty format pozycji testowych
• zadania zawierają w sobie informacje, które są potrzebne do ich rozwiązania
• składają się z trzonu (w którym zawarty jest problem bądź pytanie), odpowiedzi
prawidłowej oraz dystraktorów
Uzupełnij serię
Dystraktory
• nieprawidłowe (niezgodne z kluczem) rozwiązania w testach z odpowiedziami do wyboru
• „odciągające” uwagę od odpowiedzi poprawnych
• dzięki podobieństwu do odpowiedzi poprawnych lub odwołaniu się do „ekonomii poznawczej”
(łatwości)
Nieprzypadkowy dobór dystraktorów
dystraktory nie powinny odbiegać znacznie pod względem treściowym i formalnym od
odpowiedzi prawidłowej
• dystraktory to odpowiedzi stwarzające pozory prawidłowości
Pozycja testowa z wieloma opcjami do wyboru (Test Matryc Ravena)
Odpowiedzi poprawne i błędne jako źródło informacji diagnostycznych
poprawne styl rozwiązywania zadań testowych identyczny ze „stylem autora” testu
poprawne i błędne styl rozwiązywania zadań testowych inny niż ten, który zaproponował autor
testu
Test Matryc Ravena - odpowiedzi
Test Matryc Ravena – błędy
Procesy uruchamiane podczas badania – badanie technikami projekcyjnymi
Narzędzia diagnostyczne, najczęściej używane przez psychologów klinicznych zrzeszonych
w APA
Pojęcie projekcji
Wg. Bernarda I. Mursteina istnieją co najmniej 4 sposoby rozumienia pojęcia projekcji jako
zjawiska psychicznego:
1) projekcja klasyczna – oznacza wypieranie; ma charakter mechanizmu obronnego
pozwalającego człowiekowi usunąć poza świadomość wszelkie niepożądane zjawiska
zachodzące w jego psychice (teorie psychoanalityczne)
2) projekcja atrybutywna – oznacza uzewnętrznianie się psychicznych cech danej osoby
(własnych motywacji, uczuć i zachowania się) przez przypisywanie ich innym ludziom
3) projekcja autystyczna – polega na modyfikowaniu wyobrażeń o spostrzeganych
przedmiotach według własnych potrzeb, motywacji, uczuć, postaw; stany psychiczne
przeżywane przez jednostkę nie są przypisywane drugiej osobie, lecz deformują
widziany przez nią świat zewnętrzny
4) projekcja racjonalna – proces projekcji jest w założeniu nieświadomy, ale osoba
podlegająca temu procesowi jest świadoma swego zachowania
Mechanizmy obronne
Mechanizmy obronne są to procesy działające poza świadomością jednostki (z których jednostka
nie zdaje sobie sprawy), których sensem istnienia jest likwidacja konfliktów wewnętrznych
(emocjonalnych), zmniejszanie lęku, rozładowywanie napięcia emocjonalnego; rozwiązywanie
sytuacji, której uświadomienie jest dla jednostki nie do zniesienia (jednostka nie chce jej sobie
uświadomić). Jest to działanie automatyczne, wcześniej wyuczone w sposób nie do końca
uświadomiony lub całkowicie nieświadomy, polegające na zniekształcaniu, przemieszczaniu i
otamowywaniu "zabronionych" tendencji wywołujących lęk.
Hipoteza projekcyjna
• Kiedy ludzie starają się zrozumieć niejasne, mętne, wieloznaczne i nieustrukturowane bodźce,
wówczas interpretacje są zgodne z ich własnym indywidualnym wzorcem świadomych i
nieświadomych potrzeb, lęków, chęci, impulsów, konfliktów, wcześniejszych uwarunkowań czy
procesów myślenia oraz stylów spostrzegania i reagowania na świat, a także aktualnie
działających czynników sytuacyjnych.
„Rzeczy nie są dobre czy złe same w sobie. Są dla nas takimi, jakie się wydają” Hamlet
Shakespeare, II.: „Nothing is either good or bad, but thinking makes it so”
Diagnoza projekcyjna
Diagnoza projekcyjna oparta jest na rozszerzonym rozumieniu projekcji atrybutywnej, jako
przypisywaniu znaczeń zewnętrznej rzeczywistości, tzn. tworzeniu przestrzeni znaczeń i
umiejscawianiu w niej siebie i innych. Atrybucja ta jest tym bardziej zindywidualizowana i
psychologicznie znacząca (diagnostyczna), im bardziej wieloznaczna i pozbawiona
informacyjnych wskazówek jest ta rzeczywistość.
Projekcja diagnostyczna jest przejawem psychologicznego funkcjonowania jednostki,
wyznaczonego przez wzajemne zależności między cechami jej osobowości, aktywnością własną,
relacjami społecznymi. Tak rozumiana projekcja ujawnia nie tylko cechy i mechanizmy
osobowości jednostki, lecz także realizowane przez nią wzory adaptacji. Jest ona bowiem
złożonym procesem semantycznej transformacji pola bodźców, zdeterminowanym przez:
(1) indywidualne cechy jednostki;
(2) właściwości znaczeniowe materiału testowego;
(3) społeczno-kulturowe reguły semantyzacji.
Metody projekcyjne
Zespół celowo i specyficznie skonstruowanych bodźców, nie mających znaczenia arbitralnie
ustalonego przez eksperymentatora (ambiguity), których zastosowanie ma na celu uzyskanie
wglądu w osobistą, prywatną opinię osoby badanej. (wprowadził L. Frank w r. 1939 podczas
wykładu na zebraniu w Towarzystwie Psychologicznym w Nowym Jorku i rozwinął później w
artykule).
Sytuacja, w której swoboda nadawania materiałowi bodźcowemu indywidualnych znaczeń
pozwala na określenie właściwości jednostki i sposobów jej psychicznego funkcjonowania,
szczególnie w stosunku do osób, które albo nie chcą albo nie potrafią wyrazić tego wprost.
Narzędzia o wystandaryzowanym sposobie badania oraz sformalizowanych zasadach
interpretacji; zespół zadań, w których instrukcja testowa nadaje materiałowi bodźcowemu
otwarty znaczeniowo i interpretacyjnie charakter.
Wieloznaczność bodźców
Wieloznaczność (ambiguity, dwuznaczność, niejasność, niejednoznaczność) bodźców testowych
czyli tę ich cechę, dzięki której możliwe jest uzyskanie różnych wyników percepcji dla jednej
osoby i/lub różnych zbiorów wyników dla różnych osób, rozumie się w dwojaki sposób.
Przyjmuje się, że wieloznaczny to tyle, co umożliwiający danie więcej niż jednej wypowiedzi
przypisującej plamie znaczenie. W innym rozumieniu wieloznaczność określa się jako
właściwość bodźca powodującą, że nie daje on kryteriów do oceny adekwatności
(poprawności) wypowiedzi. Innymi słowy: termin „wieloznaczny” w tym sensie zbliżony byłby
bardzo do pojęcia „przypadkowo wiązany z plamą”.
Bodźcami ustrukturowanymi nazywa się często bodźce jednoznaczne, jasne, które mają to
samo znaczenie dla wszystkich osób badanych oraz dla tej samej osoby badanej niezależnie od
okoliczności. Choć podejmowano wysiłki, aby określić fizykalne właściwości wieloznacznych
bodźców testowych, na ogół dwuznaczność bodźców określa się na podstawie analizy
struktury odpowiedzi w danej populacji osób badanych.
Ponieważ plamy atramentowe w teście Rorschacha uchodzą za "dwuznaczne", oczekujemy iż
bodźcom tym, a tym samym i pojedynczemu bodźcowi zostanie przypisana większa
różnorodność "znaczeń", niż sformułowanemu słownie twierdzeniu typu "prawda-fałsz" jakiegoś
kwestionariusza. Tabela ilustruje pułapkę zawartą w takim sposobie rozumowania. Gdybyśmy
przyjęli definicję struktury, czy też wieloznaczności opartą na właściwościach odpowiedzi,
konkluzją byłoby, że MMPI jest testem mniej ustrukturowanym, bardziej dwuznacznym od testu
Rorschacha.
Interpretacja sytuacji testowej przez osobę badaną nie może być określona wyłącznie na
podstawie znajomości materiału bodźcowego.
Kiedy badany proszony jest o odgadnięcie, co badający ma na myśli, nazywamy to testem
obiektywnym; kiedy badający usiłuje odgadnąć, co badany ma na myśli, nazywamy to
narzędziem projekcyjnym.
Rodzaje metod projekcyjnych
• techniki oparte na swobodnej słownej lub pisemnej asocjacji np. technika Roschacha, test
skojarzeń (słownych, rysunkowych)
• techniki konstrukcyjne, wymagające od osoby badanej ułożenia (opowiedzenia i/lub
uporządkowania) pewnej historyjki lub opowiadania (najczęściej obrazkowe; TAT)
• techniki wymagające od osoby badanej uzupełnienia treści obrazka (test bąbelkowy) czy
opowiadania, różne wersje niedokończonych zdań, bajek, zdarzeń, opowiadań (też w
trzeciej osobie)
• techniki ekspresyjne, efekt swobodnej twórczości artystycznej (psychodrama,
odgrywanie ról) i/lub swobodnej zabawy (rysunek postaci ludzkiej, lalki, test świata,
kolorowanie, collages)
• personifikacja (np. chiński portret, Brand party, Family game)
Diagnoza projekcyjna – TAT
Stanowisko, które reprezentuje twórca Testu Apercepcji Tematycznej Henry Alexander Murray
(1893 - 1988), wiąże się z założeniem istnienia takich procesów psychicznych, z których na
bieżąco nie zdajemy sobie sprawy. Do takich nieświadomych procesów psychicznych należą
„dwie tendencje psychiczne: tendencja, by tłumaczyć sobie wieloznaczną sytuację, w której
uczestniczy człowiek, zgodnie z własnymi przeszłymi doświadczeniami i obecnymi
pragnieniami, oraz podobna tendencja u pisarzy, by opierać się na zasobach swych
doświadczeń oraz wyrażać swe postawy i potrzeby, świadome lub nieświadome”. Wymienione
przez Murraya procesy nazywa się obecnie „projekcją”, a więc mimowolnym „rzutowaniem”
czegoś, co jest wewnątrz człowieka, na jakiś zewnętrzny „ekran” czy „nośnik” (w TAT ma on
postać opowiadania), można też mówić o nieświadomym uzewnętrznianiu treści przeżyć.
TAT jako rentgen psychiki
Osoba badana przy użyciu TAT może niechcący ujawniać swe sekrety: zauważa to dopiero
poniewczasie. O owym automatyzmie nieświadomego ujawniania się wewnętrznego świata
człowieka w opowiadaniach TAT tak oto wyraził się Murray: „[badany] zanim jeszcze zda
sobie z tego sprawę, już mówi o wymyślonej postaci to, co odnosi się do niego samego, a co niechętnie by wyznał, gdyby zadać mu pytanie o to wprost”. Ujawnienie świata
wewnętrznego w TAT może w ogóle pozostać niezauważone przez narratora. Murray uważał
nawet taki stan rzeczy za sytuację typową. Napisał o tym tak: „z reguły po badaniu człowiek na
szczęście nie zdaje sobie sprawy, że ukazał się psychologowi w sposób, który można porównać
do zdjęcia rentgenowskiego jego psychiki”. Podobnie ujęli sprawę Józef i Natalia Reuttowie,
autorzy pierwszej w Polsce książki na temat TAT, opublikowanej prawie 40 lat temu,: „Test
Apercepcji Tematycznej, podobnie zresztą jak inne testy projekcyjne, można by nazwać
podstępnym. Na jego podstawie bowiem interpretator dowiaduje się o osobie badanej tego, czego
osoba ta nie zamierzała mu powiedzieć lub po prostu z czego w stosunku do siebie samej nie zdawała sobie sprawy”.
TAT
TEST APERCEPCJI TEMATYCZNEJ (TAT) to projekcyjny test do badania osobowości osób
powyżej 4 rż. Materiał testowy stanowi 31 plansz: 30 obrazków czarno-białych i jedna biała
karta. Niektóre z obrazków przeznaczone są wyłącznie dla jednej płci i oznaczone numerem i
odpowiednio literą M [B], F[G] lub bez litery( 11 MF, 7 BM, 7 GF, 1 M, 1 F, 1 BG, 1B i 1 G).
Całkowita liczba obrazków prezentowanych jednej osobie może wynosić 20 lub mniej. Jeżeli
psycholog dąży do zdiagnozowania specyficznej grupy potrzeb może pokazać np. tylko 4
obrazki. W czasie jednego badania psycholog prezentuje 8 - 12 obrazków; jeżeli zamierza badać
za pomocą całego testu, badanie odbywa się w dwóch sesjach. Czas jednej sesji wynosi około 1
godziny. Przed wykonaniem badania testowego psycholog przeprowadza wywiad lub rozmowę
psychologiczną. Psycholog zapisuje wszystkie odpowiedzi osoby badanej. Czasami używa się
magnetofonu do nagrania opowiadań (ma to na celu jedynie usprawnienie zapisu).
9 klasycznych zasad interpretacji TAT według G. Lindzeya (1952)
1. Tworząc opowiadanie osoba zwykle identyfikuje się z jednym z jego bohaterów –
życzenia, dążenia i problemy tego bohatera mogą odzwierciedlać życzenia, dążenia i
problemy osoby badanej.
2. Dążenia, konflikty i inne właściwości osoby badanej czasem odzwierciedlają się w
opowiadaniu projekcyjnym pośrednio lub symbolicznie.
3. Nie wszystkie opowiadania są jednakowo diagnostyczne – pewne kluczowe
opowiadania mogą dostarczyć wielkiej ilości danych o dużej wartości diagnostycznej,
podczas gdy inne niewielu.
4. Tematy opowiadań wynikające bezpośrednio z treści samego obrazka są
prawdopodobnie mniej znaczące niż te, które poza tę treść wykraczają.
5. Tematy powracające w kolejnych opowiadaniach szczególnie trafnie odzwierciedlają
impulsy i konflikty osoby badanej.
6. Opowiadania mogą odzwierciedlać nie tylko trwałe dyspozycje i konflikty osoby
badanej, ale też chwilowe stany, powstające pod wpływem aktualnie oddziałujących
czynników (w tym czynników związanych z sytuacją badania).
7. Opowiadania mogą odzwierciedlać zdarzenia z przeszłości, których osoba badana nie
doświadczyła osobiście, a jedynie była ich świadkiem (w tym sceny zaobserwowane na
ulicy, treści obejrzanych filmów i przeczytanych książek). Choć osoba opowiada o
tych zdarzeniach jako obserwator, to jednak fakt, ze wybrała właśnie te, a nie inne
zdarzenia, pośrednio wskazuje na jej własne impulsy i konflikty.
8. Opowiadania mogą dodatkowo odzwierciedlać dążenia, konflikty i problemy,
charakterystyczne dla grupy społecznej lub kultury, do której należy osoba badana.
9. Dyspozycje i konflikty, o których można wnioskować na podstawie opowiadań, nie
zawsze znajdują swój bezpośredni wyraz w jawnych zachowaniach osoby badanej i w
jej świadomości.
Thematic Apperception Test
Co widzisz na obrazku?
Kim są osoby na obrazku? Opowiedz, co się tam dzieje.
Jak do tego doszło?
Jaki jest początek tej historii?
Co myślą postacie z obrazka?
Czego chcą i kto tego chce?
Jak ona się zakończy?
Co się stanie?
Thematic Apperception Test pochodzenie tablic
pochodzenie tablicy 13-B
Rysunek opisany jest w podręczniku nietrafnie. Powstał na podstawie zdjęcia Marion Post (po
mężu Wolcott), z serii 164 000, sporządzanych w sierpniu 1940 na zlecenie rządu
amerykańskiego dla Farm Security Administration-Office of War Information Collection.
Oryginalny jej tytuł to "Old mountain cabin made of hand hewn logs near Jackson, Breathitt
County, Kentucky."
TAT – wybrane inne wersje testu Leopold Bellak, Sonya Sorel Bellak
TEST APERCEPCJI TEMATYCZNEJ DLA DZIECI WERSJA Z POSTACIAMI
ZWIERZĄT (CAT-A)
Wiek: dzieci od 3 do 10 lat.
Procedura: badanie indywidualne; bez ograniczenia czasu.
Materiał testowy stanowi 10 obrazków czarno-białych przedstawiających zwierzęta w różnych
sytuacjach. Zadaniem osoby badanej jest ułożenie historyjki do każdego obrazka.
TEST APERCEPCJI TEMATYCZNEJ DLA DZIECI WERSJA Z POSTACIAMI LUDZI
(CAT-H)
Materiał testowy stanowi 10 obrazków czarno-białych przedstawiających ludzi w różnych
sytuacjach - analogicznych do sytuacji w wersji CAT-A (ze zwierzętami). Zadaniem osoby
badanej jest ułożenie historyjki do każdego obrazka.
Self Administered Global Apperception Scales™ (the SAGAS™)
Psychological Testing Services International opracowało test projekcyjny, który jest
prezentowany osobom badanym za pośrednictwem Internetu i które wpisują odpowiedzi online, a
następnie jego wyniki są opracowywane za pomocą programu komputerowego.
Self Administered Global
Apperception Scales™
Multi-Motive-Grid (MMG)
MMG zawiera 18 obrazków, obrazujących (w intencji) społeczne sytuacje kontroli
(obecność/brak), akceptacji (akceptacja/odrzucenie) i realizacji wyzwań społecznych
(sukces/porażka). Osoba badana ma odpowiedzieć na wszystkie widoczne pytania.
Adaptacje kulturowe TAT
Bodźce Testu Apercepcji Tematycznej (TAT) były adaptowane do różnych populacji. Ma on
swoją wersję afrykańską z 1953 roku (Thematic Apperception Test for African Subjects), w której
zmieniono treść kart, wykorzystując rysunki pacjentów z plemienia Bantu oraz tzw. Wersję
Thompsona z 1949 roku (TAT: Thompson Modification), w której przerysowano rysunki na
kartach tak, by tło było jasne, a postacie miały ciemny kolor skóry i negroidalne rysy twarzy. W
tej ostatniej wersji, tzw. czystą kartę (biała plansza, bez rysunku) zastąpiono kartą szarą. Nowym
testem, opartym na klasycznym TAT, jest TEMAS (Tell-Me-A-Story), przeznaczony do badania
dzieci i młodzieży z miast USA. Na kartach bodźcowych przedstawiono w miejskiej scenerii
postacie hiszpańskiego i afroamerykańskiego pochodzenia (w wersji dla mniejszości) oraz osoby
białe (WASP), w analogicznych sytuacjach . Parafraza klasycznego TAT była konieczna, gdyż
młodzież pochodząca z tych rodzin uzyskiwała wyniki, prowadzące do fałszywych interpretacji.
Technika Rorschacha – wprowadzenie
TECHNIKA RORSCHACHA (R°) to projekcyjny test do badania osobowości osób powyżej 14
rż. Materiał testowy stanowi 10 symetrycznych tablic (plansz), na których znajdują się czarno-
białe (5), czarno-biało-czerwone (2) i wielobarwne kleksy (3). Osoba badana proszona jest o
opowiedzenie, co na każdej z tych tablic widzi. Psycholog w czasie badania nie dyskutuje z daną
osobą i dosłownie zapisuje jej odpowiedzi. Czasami używa się magnetofonu do nagrania
wypowiedzi. Kiedy osoba badana skończy spontaniczne opisy tablic, psycholog prosi o dokładne
wskazanie, jakiej części tablicy dotyczyły wcześniejsze opisy. Celem uniknięcie niedokładnego
zrozumienia przez psychologa tego, co osoba badana opisywał. Niekiedy występuje trzecia faza
badania, w której psycholog pyta wprost osobę badaną, czy widzi w tablicy coś, co widzą tam
inni (“Testing the limits”). Przed wykonaniem badania testowego psycholog przeprowadza
wywiad lub rozmowę psychologiczną.
Technika Rorschacha – historia
Herman Rorschach nie był pierwszą osobą, która jako materiał bodźcowy zastosowała kleksy.
Krótka historia wygląda tak:
1857 - Justinus Kerner obserwuje, że w odpowiedzi na kleksy ludzie często nadają im
znaczenia w sposób indywidualny, osobliwy, szczególny i specyficzny (Klecksographie,
1857)
1896 - Alfred Binet proponuje by wykorzystać atramentowe plamy do badania osobowości
1910 - G. M.Whipple publikuje pierwszy zestaw standardowych kleksów
1911 - H. Rorschach rozpoczyna prace nad kleksami
1921 - H. Rorschach publikuje Psychodiagnostik
1922 - 2 kwietnia H. Rorschach umiera
Technika Rorschacha - polski wątek
Polski psychiatra Szymon Hens (1891) w 1917 w Warszawie opublikował roku pracę doktorską
pod tytułem „Phantasieprüfung mit formlosen Klecksen bei Schulkindern, normalen
Erwachsenen und Geisteskranken: Aus der psychiatrische Klinik Zürich”, znaną Rorschachowi.
[Badanie {treści} fantazji za pomocą bezkształtnych kleksów u dzieci szkolnych {1000}, dorosłych
normalnych {100} i chorych psychicznie {100}]
Koncepcyjne korzenie
Zasadnicza idea szwajcarskiego psychiatry Hermana Rorschacha to traktowanie zjawiska
selektywności percepcji jako narzędzia zrozumienia psychiki człowieka. Rorschacha
zafascynował fakt wybiórczego charakteru spostrzegania, na który tak duży nacisk kładł Freud.
Metoda, skonstruowana w roku 1921 w oczach swego twórcy nie była niczym więcej niż
dogodnym eksperymentalnym sposobem diagnozowania osobowości dla potrzeb klinicznych:
„Trzeba od razu wyraźnie podkreślić, że są to przede wszystkim rezultaty empiryczne [...]
Dlatego też wnioski z nich wyprowadzone są traktowane bardziej jako obserwacje niż jako
dedukcje teoretyczne. Podstawy teoretyczne tego eksperymentu są w znacznej mierze ciągle
jeszcze niekompletne”.
Technika Rorschacha
Co to może być? Do czego to jest podobne?
Dlaczego?
Percepcja plam
Badani dokonują jednocześnie dwóch czynności - wybierają spośród potencjalnie
równoważnych, alternatywnych elementów plamy jeden z nich oraz wybierają spośród znanych
im znaczeń odpowiadających temu elementowi także tylko jeden. Po dokonaniu wyborów badani
muszą podjąć jeszcze jedną decyzję — czy i w jaki sposób zwerbalizować wynik decyzji
poprzednich. Produkt percepcji bowiem nie jest równoznaczny z werbalizacją, czyli
wypowiedzią w wąskim sensie.
Wypowiedź
Gertruda Meili-Dworetzki analizując różnice między wieloznacznymi figurami a plamami
atramentowymi pisała: „[...] W technice Rorschacha osoba może dobrze spostrzegać kształt nie
będąc zdolną do przypisania mu sensownego znaczenia. Do arkusza wypowiedzi wpisujemy
tylko te spostrzeżenia osoby badanej, które pociągają za sobą znaczenia, podczas gdy [...]
spostrzeżenia bez przypisanych im znaczeń nie znajdują się w protokóle”.
Inaczej mówiąc, analiza wypowiedzi nie jest badaniem „czystych” procesów poznawczych, ale
tylko takich, w których efektom tych procesów osoby badane potrafią nadać znaczenia (przypisać
treści). Przypuszczalny ciąg przyczynowo-skutkowy jest następujący: analiza plamy
przypisywanie sensu. Proces odwrotny, a więc poszukiwanie w plamie takiego elementu, który
powiązać można z apriorycznie przyjętą treścią jest, jak się wydaje, charakterystyczny raczej dla
patologii.
Aspekty wypowiedzi
Wyróżnić można dwa aspekty wypowiedzi osoby badanej techniką Rorschacha:
• treściowy, ściśle związany z werbalizacją
• formalny, dotyczący cech bodźca wzrokowego.
Jako treść określić można nazwanie:
1. spostrzeganego obiektu
2. relacji między jedną cechą plamy lub jej fragmentu a inną cechą
3. nazwanie relacji między kilkoma (dwoma lub więcej) obiektami spostrzeganymi
4. nazwanie relacji między spostrzegającym podmiotem a przedmiotem
spostrzegania.
Przez formę natomiast rozumieć można tę właściwość bodźca wzrokowego, która powoduje, że
jest on wyodrębniony jako podstawa do nadania mu takiej, a nie innej treści. Wśród tych
właściwości wyróżnić można dwie:
1. kształt nadawany plamie czy jej fragmentowi bądź to przez kontur (sylwetkę), bądź to
przez różnicę jakości i/lub jasności barw chromatycznych i achromatycznych
2. barwę chromatyczną i archomatyczną (światłocień) jako właściwość aktywizującą i
ukierunkowującą proces percepcji.
Analiza wyników
Analizę wyników badania techniką Rorschacha traktować można jako próbę udzielenia
odpowiedzi na pytania: co i gdzie (wśród czego) w plamie oraz jaka "tego" właściwość
spowodowały, że tak "to" zostało nazwane (sygnowanie). Interpretacja określa, jakie to
pociąga konsekwencje dla innych pozatestowych zachowań badanej osoby
Rorschach a badanie percepcji
Technika Rorschacha jest metodą badania cech procesu percepcji, w której szczególny nacisk
kładzie się na określanie właściwości formalnych charakterystycznego dla danej osoby sposobu
wyodrębniania i organizowania informacji w sytuacji ograniczającej aktywność jednostki do
aktywności świadomości, przy założeniu, że owe cechy percepcji charakteryzują jednostkę i w
sytuacji pozatestowej, w której modyfikowane są przez zmienne społeczne, sytuacyjne i
motywacyjne.
...w sztuce ...
Rorschach cyber-blots
Zulliger Test (Tafeln-Z-Test)
Hans Zulliger (1893-1965) współpracownik Rorschacha opublikował (w 1948) krótką, 3-
tablicową wersję testu przewidzianą do badań grupowych. Pierwotnie w postaci diapozytywów
dopiero w roku opublikowana została w postaci drukowanych tablic.
Skojarzenia słowne
Możliwe formy:
• Swobodne skojarzenia na zadany temat (Jaka pierwsza myśl przychodzi ci do głowy, kiedy
słyszysz/widzisz X?)
• Pojedyncze skojarzenia z bodźcową listą słów, mieszaniną istotnych i neutralnych (Z
czym kojarzy ci się X?)
Chiński portret
Respondenci mają za zadanie wyobrazić sobie dany produkt/markę jako osobę (personalizacja
przedmiotów), a następnie opisać ją bardziej szczegółowo poprzez przypisanie jej pewnych
atrybutów (np. cechy charakteru, temperament, sposób spędzania wolnego czasu, wygląd, styl
życia, samochód, którym jeździ, dom w jakim mieszka, ulubiony kolor, rodzaj muzyki lub
zwierzę).
Test bąbelkowy (rysunkowy)
Technika trzeciej osoby
Pytamy nie o osobę badaną ale o „uogólnionego innego”; np..: Wszyscy, którzy akceptują
eutanazję to ... Osoby, które kupują X, to ... Osoby, które używają X, to ludzie, którzy ... ? Co
można powiedzieć o osobie, która ... ? Dlaczego tak wiele rodzin źle się odżywia?
Badania Masona Haire
W badaniach na zlecenie Nescafe poszukiwano powodów, dlaczego ich kawa rozpuszczalna
sprzedaje się gorzej niż mielona kawa Maxwell House (klasyczna poranna kawa w USA).
Konsumenci pytani bezpośrednio jako powód niechęci podawali smak kawy rozpuszczalnej.
Mason Haire z Uniwersytetu Kalifornii zaproponował badania pośrednie (projekcyjne). Stworzył
on dwie listy produktów i pytał konsumentów o cechy osoby, która kupiła te produkty.
• 1/2 funta hamburgerów
• 2 bochenki chleba WonderBread
• 1 pęczek marchewki
• 1 proszek do pieczeniaRumford
• kawę Nescafe Instant
• 2 puszki brzoskwiń DelMonte
• 5 funtów ziemniaków
• 1/2 funta hamburgerów
• 2 bochenki chleba WonderBread
• 1 pęczek marchewki
• 1 proszek do pieczeniaRumford
• kawę Maxwell House
• 2 puszki brzoskwiń DelMonte
• 5 funtów ziemniaków
Osoba kupujaca Nescafe Instant • leniwa 48%
• nie umiejąca planować zakupów48%
• oszczędna 4%
• rozrzutnik, marnotrawca 12%
• zła żona 16%
• dobra żona 4%
Osoba kupujaca Maxwell House • leniwa 4%
• nie umiejąca planować zakupów12%
• oszczędna 16%
• rozrzutnik, marnotrawca 0%
• zła żona 0%
• dobra żona 16%
Próba zdań niedokończonych
• Lubię _________________________________________________________________
• Najszczęśliwszy czas _____________________________________________________
• Chciałbym wiedzieć ______________________________________________________
• W moim domu __________________________________________________________
• Ideałem kobiety jest ______________________________________________________
• Czasami myślę __________________________________________________________
• Przykro mi z powodu ____________________________________________________
• Najlepsze ______________________________________________________________
• Ludzie _______________________________________________________________
• Martwię się ____________________________________________________________
• Moja matka ____________________________________________________________
• Ludzie pijący piwo _____________________________________________________
• Kto pije Lecha _________________________________________________________
• Telefon komórkowy jest wygodny, ale ______________________________________
Top Related