AURKEZPENA

• Gorka Roman Etxebarrieta

• Zientzia Politikoan Doktoratua

• Euskal eta Ingeles Filologian Lizentziatua

• Giza eta Kultur Antropologian Lizentziatua ____________

• - Eusko Jaurlaritzako Irakasle Funtzionarioa

• - UPV/EHU-ko Irakaslea

• Helbide Elektronikoa : gorka.roman@ehu.eus

• Bulegoa: S3G2

BALIOAK HEZKUNTZAN

Klaseko dinamika

• (4ko taldeetan jarri eta honako galderei erantzun)•  • a) Zer dira balioak? • b) Eta balio Etikoak? (banakakoak ala sozialak)• c) Balioak onak ala txarrak dira/izan daitezke?• d) Nola aplikatuko zenituzke balioak klase bat ematen ari zarela? Proposatu azalpen bat edo ta ikasleek egin beharreko ariketa/proiektu bat.

ANTROPOLOGIAREN IKUSPUNTUTIK

• Bohannan, P., (1992). Para Raros Nosotros. Barcelona. Akal.

•  Kultura honako elementuetaz osoturik dago: balioak, tresnak eta sinboloak.

• Balioak, gizartea modu egokian funtzionatzeko elkar-banatzen diren eredu soziokulturalak eta moralak izan daitezke.

•  Gizarteak berak ezarritako arau moral eta sinbolikoak izan daitezke balioak.

•   Gizarteak baliorik (etikoak, moralak, etab.) izango ez balitu, kaos-a izango litzateke. Zergatik?

FILOSOFIAREN IKUSPUNTUTIK

• Garcia Morente (1992). Balioak.

• Un valor es una cualidad de un sujeto u objeto. Los valores son agregados a las características físicas o psicológicas, tangibles del objeto; es decir, son atribuidos al objeto por un individuo o un grupo social, modificando -a partir de esa atribución- su comportamiento y actitudes hacia el objeto en cuestión. El valor es una cualidad que confiere a las cosas, hechos o personas una estimación, ya sea negativa o positiva.

• Se puede decir que la existencia de un valor es el resultado de la interpretación que hace el sujeto de la utilidad, deseo, importancia, interés del objeto.

• "Puesto que los valores no son cosas, ni elementos de las cosas, entonces los valores son impresiones subjetivas de agrado o desagrado, que las cosas nos producen a nosotros y que nosotros proyectamos sobre las cosas. Se ha acudido entonces al mecanismo de la proyección sentimental; se ha acudido al mecanismo de una objetivación, y se ha dicho: esas impresiones gratas o ingratas, que las cosas nos producen, nosotros las arrancamos de nuestro yo subjetivo y las proyectamos y objetivamos en las cosas mismas y decimos que las cosas mismas son buenas o malas, o santas o profanas" (García Morente, 1992)

• Valores tales como: honestidad, lealtad, identidad cultural, respeto, solidaridad, tolerancia, sinceridad, sociabilidad, etc., son fundamentales para el convivir pacífico de la sociedad.

• - Hauetako batzuk Heziberri 2020-n jasotzen dira aurrerago ikusiko dugunez.

• Los valores desarrollan virtudes que desplegados diariamente en nuestro ambiente benefician a nuestro entorno y a la sociedad en general. Los valores se delimitan por una cultura, grupo, religión, hábitos o tradiciones.

Balioak Heziberri 2020-n• 4.2. VALORES SOCIALES Y CÍVICOS• 4.2.1. OBJETIVOS DE ETAPA• Los objetivos de etapa del área de Valores Sociales y Cívicos son los siguientes:

• Conocer y consolidar la identidad, las características y experiencias personales con su espacio de privacidad, respetando la identidad de las otras y otros y desarrollando la autoestima, para afrontar positivamente la vida personal y colectiva (asertibitatea)

• Elaborar, al menos en estado incipiente, un sistema de valores propio que enmarque el proyecto vital, mediante la utilización de la racionalidad, la autorregulación emocional y la empatía, para enjuiciar situaciones desde el punto de vista moral con la suficiente autonomía y objetividad. (enpatia)

• Actuar con autonomía y responsabilidad en la vida cotidiana y en las relaciones de grupo, en el aula, el centro y el entorno próximo, valiéndose de habilidades comunicativas y sociales para relacionarse de forma inclusiva. (ardura, asertibitatea, enpatia, bizikidetza)

• Conocer diversas formas de organización y participación ciudadana, especialmente del País Vasco, colaborando en la vida de los grupos de referencia próximos (familia, escuela, barrio, localidad) valorando las aportaciones propias y ajenas, para compartir y cooperar con los y las demás. (bizikidetza, parte-hartzea, errespetua)

• Proponer, elaborar y respetar las normas de convivencia, utilizando el diálogo y la mediación en la transformación del conflicto, para entre todos y todas construir un entorno común sostenible. (bakegintza, bizikidetza)

• Identificar y analizar las situaciones conflictivas originadas por la injusticia y discriminación existentes por razón de género, origen, etnia, creencias, diferencias sociales y personales, orientación afectivo-sexual o de cualquier otro tipo, con el fin de rechazar aquellas conductas que impiden una convivencia justa e igualitaria basada en los Derechos Humanos. (berdintasuna, bizikidetza, bakegintza)

• Conocer, asumir y defender los derechos y obligaciones que se derivan de las Declaración Universal de Derechos Humanos, de la Convención sobre los derechos del niño y de la legislación Estatal y de la CAPV , identificando los valores que los fundamentan, promoviendo una actitud igualitaria, rechazando estereotipos, prejuicios y roles que supongan discriminación, especialmente los que afectan a la figura femenina, para tomarlos como criterios de valoración ética de las conductas personales y colectivas. (BALIOAK, berdintasuna, bizikidetza)

• Tomar conciencia de la situación del medio ambiente y desarrollar actitudes de consumo saludable y responsable, y de respeto y cuidado del entorno próximo, incluyendo el cuidado y respeto hacia las demás y los demás mediante la educación vial, para participar responsablemente en su gestión. (bizikidetza, enpatia)

Balioak eta eredu okerrak haurrekin

• Taldeko ariketa (4ko taldeetan) • Bi laburmetraiak ikusi eta bakoitzaren gaineko iritsia eman. Aurretik

taldean erabakitakoarekin bat dator? Zein izan beharko litzateke irakaslearen rola klase barruan eredu hauek saihesteko?

• Umeentzako Eredu txarrak: https://youtu.be/7z-mq_DW-qU  

• Dolly Test: https://youtu.be/QRZPw-9sJtQ

Heziberri 2020• - Zer da?• Gure hezkuntza sistema arautu eta eratzen duen dekretua da. • 236/2015 DEKRETUA, abenduaren 22koa, Oinarrizko Hezkuntzaren

curriculuma zehaztu eta Euskal Autonomia Erkidegoan ezartzen duena.

• - Zein da aldaketarik handiena?• Konpetentzien bidezko irakaskuntzaren ezarpena. Oinarrizko konpetentzia

mota bi:• a) Disziplina barruko oinarrizko konpetentziak. • b) Zeharkako oinarrizko konpetentziak. (Azken hauek bereziki lotuta daude

lehen aipatutako balioekin).

Oinarrizko zehar-konpetentziak• a) Hitzez, hitzik gabe eta modu digitalean komunikatzeko konpetentzia. Hitzezko eta hitzik gabeko

komunikazioa eta komunikazio digitala modu osagarrian erabiltzea, ganoraz eta egoki komunikatu ahal izateko egoera pertsonal, sozial eta akademikoetan.

• b) Ikasten eta pentsatzen ikasteko konpetentzia. Ikasteko eta lan egiteko ohiturak, ikasteko estrategiak eta pentsamendu zorrotza izatea, eta ikasitakoa mobilizatzea eta beste testuinguru eta egoera batzuetara eramatea, norberaren ikaskuntza modu autonomoan antolatzeko.

• c) Elkarbizitzarako konpetentzia. Pertsonen arteko, taldeko eta komunitateko egoeretan elkarrekikotasunez parte hartzea, eta norberari aitortutako eskubideak eta betebeharrak besteri aitortzea, norberaren zein guztion ongirako.

• d) Ekimenerako eta ekiteko espiriturako konpetentzia. Ekimena izatea eta ekite-prozesua erabakitasunez eta eraginkortasunez kudeatzea testuinguru eta egoera pertsonal, sozial, akademiko eta lanekoetan, ideiak ekintza bihurtzeko.

• e) Izaten ikasteko konpetentzia. Bizitzan zehar agertzen diren sentimendu, pentsamendu eta ekintza pertsonalez gogoeta egitea eta haiek sendotzea edo egokitzea, haien gaineko balorazioaren arabera, bere burua etengabe hobetuz pertsona osorik errealizatzeko.

Heziberri 2020Kasu praktikoa / dinamika

• Aurreko Oinarrizko Zehar Konpetentziak kontutan harturik, eta balioen gainean esandakoa ere erabiliz, antola ezazu klase barruko dinamika bat, ikasleek aurretik aipatutako kontzeptu eta ereduak lan ditzaten.

• Kontutan izateko puntuak: irakaslearen azalpen edo gida, enuntziatua, balioen zerrenda eta azalpena, ariketa edo dinamika nola eramango den aurrera (role playing, etab.). Ariketa modu praktikoan azaldu (nola eeramango da aurrera?, zein ariketaren bidez?)

• Umeen adina.

• Klase barruko aniztasuna (neska/mutilak, kultura desberdinetako ikasleak, etorkinak, ikasleen gaitasun kognitibo/intelektual desberdinak, etab.)

• Bestelakoak: (taldeek dinamika klasean errepresentatzeko aukera izango dute)

2. eta 3.gaiak: Hezkuntza esku-hartze mailak.

Balioetako hezkuntzaren didaktika(Sánchez, 2008)

• Bat egiten ditugun eta gure jokatzeko eraren iturria diren printzipioak. • Horietan oinarriturik, kontzienteki edo ez horren kontzienteki, pentsakera eta jokabidea eratzen joaten gara. • Gure jarrerak eta gure arauak balioetatik sortzen dira.• Arau horietaz baliatzen gara gure jokabidea arautzeko eta besteena epaitzeko.• Oso garrantzitsuak dira pertsonon prestakuntzan.

Zein balio mota dago?• Balio batzuk batez ere sozialak dira: justizia, bakea.

• Beste batzuk ingurugiroarekin erlazionatuta daude: bioaniztasunaren kontserbazioa eta sustapena.

• Gugandik hurbilago: adiskidetasuna, ondasuna…

Adostasunik ba al dago balioetan?

• Ez!• Pertsona bakoitzak bereak ditu eta horietan oinarritzen da bere buruarekin eta besteekin (familia, lagunak, ikastetxeak) erlazionatzeko.

• Geure talde, familia… eskolakideekin balio batzuk konpartitzen ez ditugunean, krisia eta balioen aldaketa ager daitezke. Gatazkak hala ere, krisiak konpontzeko baliabide ezin hobeak izan daitezke.

• Hezkuntzan balioak konpartitzeko proposatzen direnak 1948ko Giza Eskubideen Aldarrikapen Unibertsaletik edo Estatuetako Konstituzioetatik sortzen dira.

Eta balioak lortuta ez izateagatik, suspenditzea?

• Balioak irakastea prozedurak irakastea bezain garrantzitsua da.

• Batzuetan irakasleek, familiek irakastea nahi dute, eta batzuetan, alderantziz. Noren ardura da baina? Esparru desberdinak rol desberdinei dagozkie?

• Baina familiek zailtasunez onartuko lukete seme-alabak suspenditzea balio batzuen arabera ez dutelako jokatzen. Egoera hau ordea aldatu egin da HEZIBERRI 2020rekin.

Balioak Hezkuntza Sisteman• Estatu demokratiko batean, Hezkuntza Sisteman, landu nahi diren

balioak adierazi behar dira hezkuntza komunitateek balio horiek ezagutzeko eta, eztabaidatu ondoren, landu nahi direnak eta lantzeko erak adosteko.

• LOGSEn (LO 1/1990), balioak jarrerazko eduki bezala barneratuta gelditu ziren eta zeharkako lerroak landu behar ziren gainerako arloetan.

• HEZIBERRI 2020k ordea, LOGSEk aurkeztutako bestelako balioak aldarrikatzen ditu. Konpetentziak, etab.

Indarrean zegoen legean LOE (LO 2/2006)• Norberaren askatasuna, erantzukizuna, hiritartasun demokratikoa, elkartasuna,

tolerantzia, berdintasuna, begirunea, justizia, bakea, giza eskubideekiko errespetua, elkarbizitza, gizarte kohesioa, herrien arteko kooperazioa eta elkartasuna, gizakienganako eta ingurumenarekiko errespetua.

• 3-6 urteko umeentzat: bizikidetza eta gizarte harremana.• 6-12 urteko umeentzat: bizikidetza, herritartasuna eta giza

eskubideekiko begirunea, biolentziaren, edozein motatako aurreiritzien eta sexu estereotipoen kontrako jarrera.

• Adinari dagokionez, apurka gehitzen doaz, norberaren balioen sistema eraiki arte.

• Legeko balioak hezkuntza eta politika eremuetako kontsentsu zabalean oinarritzen dira.

Balioen trataera didaktikoa: Zein balio irakatsi, zertarako, nola eta nola ebaluatu?

Adi!!! Heziberrirekin guzti hau aldatu egin da.

• Zein balio irakatsi? Balioak eduki bezala.

• Zertarako irakatsi balio horiek? Balioak helburuei eta konpetentziei lotuta. Balioak ezagutzeko, baloratzeko eta kritikatzeko. Bizitzan aplikatzeko.

• Nola irakatsi balioak? Metodologiarik, teknikarik, jarduerarik, baliabiderik egokienak aukeratu.

• Nola ebaluatu balioak ikasi diren eta berorien irakaste prozesua? Zer ebaluatu eta nola?

Oinarrri gisa: hezkuntza kontzeptua.• Balioetan hezitzeak eskatzen du ikasleek askatasuna izatea eta, handik abiatuta, kritikotasuna. Hezitzea ez da trebatzea (adiestramiento).

• Hezkuntzaren etekinak lortzeko, epe luzean, alderdi politikoen arteko akordioak lortu behar dira.

• Ez dugu zertan aukeratu behar teknika instrumentalen (irakurketa, idazketa, kalkulua) irakaskuntza eta balioen hezkuntzaren artean, baina beti lehen horiek irabazi egin dute.

Zein balio aukeratu irakasteko?• Konstituzioetan, Nazioarteko aitorpenetan, hezkuntza legedian

agertzen direnak.

• Ikerketetan aurkezten direnak.

• Komunikabideetan, Interneten eta iragarkietan aurkitzen direnak? (Adi! Hauek askotan ez baitira egokienak)

• Gizarte ireki eta demokratikoetan edonork ager ditzake bereak baina besteok eskubidea dugu kritikatzeko edo onartzeko.

• Balioen arteko gatazkak normalak dira kulturak eta taldeak elkar-bizi direnean. Tolerantzia eta adostasuna beharrezkoak dira.

Nola irakatsi balioak?• Umeek, pertsonok balioak ikasten ditugu era formalean (eskolan

era sistematikoan), informalean, ez formalean…

• Era horretan, zeharkako ardatzak planteatu ziren bakea, osasuna, kontsumoa, sexuen arteko eskubideen berdintasuna… balioak curriculumean integratzeko, bide bi horiek erabilita (formala eta informala).

• Curriculum gainerako arloak edo eremuak lantzen diren heinean, ikastetxeen funtzionamenduan eta kulturan esplizituki kontsideratzen direnean, balio horiek lantzen dira zeharkako eran. Baina errealitatean, puntualki lantzen dira soilik (egun berezietan eta arazoak agertzen direnean).

• Beraz, posibilitate guztiak erabili behar ditugu balioetako hezkuntza burutzeko, estrategia metodologikoak eta antolakuntzakoak planteatuz.

• Eskolako giroak eta kulturak erraztu behar dituzte, ikastetxeetan eta geletan, adostutako balioen garapena eta ikastea.

• Metodologiari dagokionez, ikasleen alde kontzeptualak, jokabidezkoak eta afektiboak elkarrekin eta era orekatu batean inplikatu behar dira irakaste-ikaste prozesuetan.

• Inguru hurbila zein ikuspegi globalagoak erabili behar ditugu balioen hezkuntza-praktikan.

• Bizi duguna ikasten badugu, balioak ikasteko eta bizitzeko egoerak sortu behar ditugu.

• Baliabide erakargarriak eta motibatzaileak erabili behar, ikasleek balioen ikastea aspergarritzat ez hartzeko (irudia, IKTak kontuan izan).

• Teknikak: dilema moralei buruzko eztabaidak eta debateak, rolen jokua, balioen rankinga, gatazken ebazpena, talde-lan kooperatiboa…

Nola ebaluatu balioak?• Oreka bilatu behar dugu: alde batetik, balioen garrantzia izango dugu,

eta, bestetik, haiek ikasteak kalifikazioetan duen pisua.

• Ez da soilik ikasleek ikasten dutenak ebaluatu behar, baizik eta balioen hezkuntzan inplikaturiko pertsona guztien jokabidea eta elementu didaktiko guztiak ebaluatu beharko ditugula, prozesu eta lorpenak hobetzeko nahian.

• Balioak ikasi diren ebaluatzeko erabiliko ditugun irizpideak, momentuak, tresnak… agertuko ditugu, inoiz baino argiago, konfidantza sortzeko.

• Behaketa teknika eta tresnak oso egokiak izango dira. Agirien analisiak ere bai (ikasleek ekoizten dituztenak, eragile guztienak). Analisi hauetan, ebaluazio prozesuak, balioak ikasteko prozesu erraz bilaka ditzakegu.

Sánchezen testutik kanpoko galderak

• Eta Haur Hezkuntzan?

• Zertarako Kode Deontologikoa?

• Zein bi balio ikusten dira ezinbesteko irakasgai honetan?

Eta Haur Hezkuntzan?• Agian, orain arte aurkeztu dugun berbera.• Baina, agian, Díez Navarrok (2005) esaten digun bezala:

gu geu izaten gertatzen denaren aurrean, geure iritzia ematen, gu geuk jokatzen; eta beraiei bizitzeko, sentitzeko, hausnartzeko, aukeratzeko, aukera ematen.

Eta ez balioei buruzko liburuak erabiltzen.

“Eguneroko balioak” lantzen (denboraz, eguneroko harremanei buruz hitz eginez): norbere burua defendatzeko balioa, norbere erruak onartzeko balioa, norbere sentimenduak pairatzeko balioa, norbera desberdina dela jakiteko balioa, norberak sentitzen duena adierazteko balioa, etab.

Ondorio batzuk1) Zertarako Kode Deontologikoa?

Gure jokabidea, hezitzaile bezala, bideratzeko.

2) Zein bi balio ikusten dira ezinbesteko irakasgai honetan?

• Aniztasuna, identitatea eta berdintaduna.

• Bizikidetza eta gatazkak.