จดห

มายขาว

ปท ๓ ฉบบท ๒๕ ประจำเดอนมกราคม ๒๕๕๔

“ลงไมเคยประสบความสำเรจเลยมแตลงทนกบขาดทนเพราะเราใชสารเคมทงหมดรานคาโฆษณา วาอะไรดลงกเชอแพงแคไหนลงกซอแตไมรกษาโรคทเกดกบทเรยนไดอยางดกแคระงบไวเทานนจนวนหนง ไดอานหนงสอเรองเกษตรชวภาพ จงลงมอทำ แลวนำมาพนใสตนทเรยนทงสวน ผลคอตนทเรยนทตายนง กลบฟนขนมากลายเปนจดเปลยนในการหนมาหาเกษตรชวภาพเลกใชสารเคมทงหมดและชกชวนเพอนบาน สวนขางเคยงมารวมกลมทำปยหมกชวภาพและสวนของลงตอนนกกลบมางามอกครง”

ลงสน วงศซม

ประธานคณะกรรมการโครงการรกษปาสรางคน๘๔ตำบลวถพอเพยง

ตำบลทงควายกนอำเภอแกลงจงหวดระยอง

๙ ฐานแหงการพงตนเอง ตำบลแมทา

ปาครอบครว หวใจ “เพชร”

ทกทาย

มนใจ กาวเขาสป ๒๕๕๔ กบความเชอมนในความตงใจของ ชาวรกษปา สรางคน๘๔ ตำบล วถพอเพยง ทกคน ทกตำบล ทจะมงไปสความสำเรจในภารกจทกำลงมงมนอย นนคอ การสรป “องคความร” ทงทเปนวธคด และวถชวต ภายใตหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยง เพอถวายเปนปฏบตบชา และเฉลมพระเกยรตพระบาทสมเดจพระเจาอยหว เนองในโอกาสททรงเจรญพระชนมพรรษา ๘๔ พรรษา โดยขณะนโครงการฯไดรบความเหนชอบใหสนบสนนกจกรรมในแผนตำบลฯป๒๕๕๔จากผบรหารปตท.เรยบรอยแลวและเมอตำบลมการปดรายงานการเงนและรายงานผลการทำกจกรรมของ งวดท ๓/๒๕๕๓ ถกตองเรยบรอย โครงการฯจะไดสรปเรองพรอมเอกสารหลกฐานตามทระบไวในบนทกความเขาใจเพอความรวมมอในการทำงาน(MOU)สงใหฝายบญชของปตท.ดำเนนการโอนงบใหแตละตำบลตอไป โดยภาพรวมการทำแผนตำบลป ๒๕๕๔ น สวนใหญเปนกจกรรมทเนนเรองการจดการความรซงตอยอดมาจากกจกรรมของปกอนโดยมจำนวนทงสนประมาณ๑,๗๐๐กจกรรมนอยกวากจกรรมในป๒๕๕๓เลกนอย นอกจากภาพของตำบล ในสวนของนองๆ เจาหนาทโครงการฯ ทงสวนกลางและภาคสนามลวนเกดการเปลยนแปลงไปพรอมๆ กบตำบลเชนกนโดยในการประชมเจาหนาททงโครงการฯประจำป๒๕๕๓ทจดขนเมอกลางเดอนธนวาคมไดมกจกรรมการแลกเปลยนมงสการคนหาและแลกเปลยนรปธรรมตางๆ ทสะทอนใหเหนถงความพอเพยงทงครวเรอนและตำบล และในระหวางการมงสผลทงสองอยางนเราคนพบกระบวนการทำงานทมความหลากหลายตางๆ ซงเปนไปตามสภาพแวดลอมของแตละชมชนเปนสำคญ กระบวนการเหลาน จะมการบนทกขนตอน และวธการตางๆ เอาไว ซงเปนองคความรทสำคญ และสำคญยงกวาผลลพธเสยดวยซำ เพราะผลลพธเปนเพยงสงทปรากฏใหเหนแตกระบวนการบอกใหเรารถงเหตปจจยตางๆ ทเขามามสวนรวมสงผลสความสำเรจ ไมเพยงแตปจจยบวก แตปจจยลบยงทำใหเราเหนถงการแกไขปรบเปลยนภาวะทยากลำบากนนใหไปสผลสำเรจ ดงทผรมกบอกวา ความยากลำบากตางหากทสอนเรา และทำใหเรารคณคาของ สงทไดมา เจาหนาทโครงการฯเกอบสองรอยคนจาก๘๗ตำบลทวประเทศตางมความมนใจผลแหงความพอเพยงทงครวเรอนและตำบลของตนเองพรอมมนใจทจะเฉลมพระเกยรตฯในปนและตระหนกรกนทววานบแตตนเองไดเขารวมงานในโครงการฯตางรสกถงการเปลยนแปลงภายในของตนเองไมวาจะเปนดานความคดการยกระดบจตสำนกเพอสวนรวมและประโยชนของผอน งานของโครงการฯ จงไมเพยงแตปรบเปลยนวธคดของชาวบานเทานน แตไดปรบวธคดของเจาหนาทไปพรอมกนดวย

บรรณาธการบรหาร

ลานกจกรรม ๔

เรองเลาจากตำบล : ๘๒๓สงหเหนอผไมแพ... ในกระแสทนนยม

รายงานพเศษ : ๑๔ ๙ฐานแหงการพงตนเองตำบลแมทา ตำบลตนแบบวถพอเพยง พลงใส ใจสะอาด : ๒๒เตาชวมวลปบ แรงด ไดใจ

ตามไปด : ๒๔สดยอดนำหมกชวภาพ จากเปลอกสบปะรด

สนกกระตกตอมคด : ๒๕ ของขวญจากธรรมชาต

ตลาดนด ๘๔ ตำบล : ๒๖จากใบชา สหมอนสมนไพรตำบลแมนะ ศาลา “ยา” : ๒๗ดอกไม (รมรว) หายไปไหน...!

คณะผจดทำทปรกษา : อรรถพลฤกษพบลย/ประเสรฐสลลอำไพบรรณาธการบรหาร : สมหญงมานะจตตบรรณาธการ : กนกพรรอดรงเรองกองบรรณาธการ : พทยาอชย/รกษพลเนองดลยศกด/อดมไพรศร/รชณวรรณลมสกล/ฟรานซสนนตสคนธ/ เดชาสธป/สทธพงษตยเวศย/วสตรยงพลขนธ/พรเลศเลาหประสทธพร/สงาเกตพฒนกล/ ภษตสปญญเดชากล/อทธเดชหรรกษ/พณชกรศรมงกร/เจาหนาทโครงการฯเจาของ : โครงการรกษปาสรางคน๘๔ตำบลวถพอเพยง บรษทปตท.จำกด(มหาชน) ๕๕๕ถนนวภาวดรงสตแขวงจตจกรเขตจตจกรกรงเทพฯ๑๐๙๐๐โทรศพท๐๒๕๓๗๓๓๕๖ E-mail:84tambons@pttplc.com

“...เศรษฐกจพอเพยงนนเขาตความวาเปนเศรษฐกจชมชนหมายความวาใหพอเพยงในหมบานหรอในทองถนใหสามารถทจะมพอกน.เรมดวยพอมพอกน.พอมพอกนน

ไดพดมาหลายปสบกวาปมาแลวใหพอมพอกนแตวาพอมพอกนนเปนเพยงเรมตนของเศรษฐกจ.เมอปทแลวบอกวาถาพอมพอกนคอพอมพอกนของตวเองนนไมใชเศรษฐกจพอเพยง

เปนเศรษฐกจสมยหน.สมยหนนนเปนเศรษฐกจพอเพยงเหมอนกนแตวาคอยๆพฒนาขนมาตองมการแลกเปลยนกนมการชวยระหวางหมบานหรอระหวางจะเรยกวาอำเภอจงหวดประเทศ.จะตองมการแลกเปลยนมการไมพอเพยงจงบอกวาถามเศรษฐกจพอเพยง

เพยงเศษหนงสวนสกจะพอแลวจะใชได...”

พระราชดำรสพระราชทานแกคณะบคคลตางๆทเขาเฝาฯถวายชยมงคลเนองในโอกาสวนเฉลมพระชนมพรรษาณศาลาดสดาลยสวนจตรลดาพระราชวงดสต

วนพฤหสบดท๒๓ธนวาคม๒๕๔๒

�

รวมใจรกสามคคพนอง ๘๔ ตำบล เมอเรวๆ นโครงการรกษปาสรางคน๘๔ตำบลวถพอเพยง นำโดย พนอง สมหญง มานะจตต ผอำนวยการโครงการฯ และเจาหนาทโครงการฯทกระดบ ทกภาคสวนทเกยวของ กวา ๒๐๐ ชวตรวมเดนทางไปยงคายรมขอบฟา เมองโบราณและโรงแรมเดอะคลเลอร ลฟวง จงหวดสมทรปราการเพอรวมประชมวางแผนการทำงานในป๒๕๕๔พรอมรวมกจกรรมเสรมสรางความสมพนธ การประชมครงนไดรบเกยรตจาก คณอรรถพล ฤกษพบลย ผชวยกรรมการผจดการใหญสอสารองคกรและกจการเพอสงคมบรษทปตท.จำกด(มหาชน)มาเลาแนวโนมสถานการณนำมน และ อ.อภชาต ดำด บรรยายพเศษเรอง จดประกายโคงสดทาย สรางพลงรวมขบเคลอนโครงการฯ สความสำเรจ ป ๒๕๕๔

นอกจากน ยงเปดโอกาสใหเจาหนาททกคนไดแลกเปลยนเรองราวการทำงานผานเวทสข-ทกข ทอยากบอก และเวท วเคราะห เจาะลก ตวตน คนพอเพยง โดยม ดร.สงเกยรต ทานสมฤทธ กรรมการท ปรกษาโครงการฯ มาชวยสรปภาพใหชดเจน พรอมกบแนะเคลดลบการทำงานใหกบเจาหนาททกคน เพอเตมความพรอมทางกายและใจในการมงสเปาหมายในปลายปน

คณอรรถพล ฤกษพบลย ผชวยกรรมการผจดการใหญสอสารองคกรและกจการเพอสงคมบรษทปตท.จำกด(มหาชน)

�

�

มหกรรมเฉลมพระเกยรต ๘๓ พรรษา เทดไทองคราชน...ตำบลสนทราย

องคการบรหารสวนตำบลสนทราย รวมกบโครงการรกษปาสรางคน๘๔ตำบลวถพอเพยงจดงานเฉลมพระเกยรตเนองในวนเฉลมพระชนมพรรษาพระบาทสมเดจพระเจาอยหว เมอ ๕ ธนวาคมทผานมาดวยกจกรรมมากมาย ทงการมอบรางวลพอดเดนรางวลคนตนแบบวถพอเพยงระดบหมบานและระดบตำบล ในโครงการรกษปา สรางคน

๘๔ ตำบล วถพอเพยง การสาธตการจกสานการเพาะชำกลาไม ดนตรพ นบาน การแปรรปสมนไพรพนบานปยหมกปยนำชวภาพพลงงานชมชนโครงงานนกสบสายนำ รวมทงการแสดงจากกลมผสงอาย เยาวชนและกลมแมบาน ปดทายดวยการรวมจตใจของชาวสนทรายทพรอมกนจดเทยนชยและถวายพระพร...ดงไปทวทองทงนา

�

ตำบลเครงสงสญญาณความพรอมสสาธารณะวาตอนนความพอเพยงพรอมทกดานแลว ทงการทำบญชครวเรอนพงพาตนเองดานพลงงานลดรายจายเพมรายได ปลกผก เลยงปลา ทำปยหมกชวภาพทำนำยาอเนกประสงคเกดคนตนแบบและครวเรอนอาสาทสรางรอยยมใหกบชมชนไดมากโข

ตำบลเครง ประกาศ...พรอมลย

คณเบญจวรรณ อานเปร อง ผ ว าราชการจงหวดตราด พรอมดวย คณสมหญง มานะจตต ผอำนวยการโครงการรกษปาสรางคน๘๔ตำบลวถพอเพยง เปนประธานในพธมอบใบประกาศเก ยรต ค ณ ต นแบบคร วเร อนพอเพ ยงอาสา ใหกบกลมครวเรอนพอเพยงอาสา ๒๑ ครวเรอนเพอเชดชใหเปนตนแบบแกชมชนตำบลเกาะชางใตในการนำปร ชญาเศรษฐกจพอเพ ยงมาใช ณวดวชคามคชทวป และไดเยยมชมซมนทรรศการจากกลมตางๆ ในโครงการฯอาทกลมธนาคารขยะของกลมนกเรยน กลมจลนทรยบอลและปยชวภาพกลมแปรรปอาหารทะเล กลมพฒนาอาชพเกาะชางกลมพลงงานทางเลอก ซงเปนกลมทเกดจากการทโครงการฯเขาไปสนบสนนใหความรทำใหชาวบานทมความคดเหมอนกน จดตงกลมขนทำงานรวมกนและนำความรดานวถพอเพยงมาปรบใชสการพงตนเองอยางยงยน

“ตนแบบครวเรอน พอเพยงอาสา”

ชาวเกาะชางใตยกยอง

ปฏทนพอเพยงมหกรรมวถพอเพยง ๒๓ ตำบล ภาคเหนอณตำบลแมทาอำเภอแมออนจงหวดเชยงใหมวนท๑๘-๒๐กมภาพนธ๒๕๕๔มหกรรมวถพอเพยง ๒๐ ตำบล ภาคใต ณตำบลคลองเปยะวนท๒๔-๒๘มนาคม๒๕๕๔

�

�

10

งานพฒนาชมชนเปนงานทยากและทาทายอยางยง จากประสบการณการทำงานพฒนาชมชนของผเขยนและเคยมคนนอกวงการพฒนาตงคำถามกบผมซงทำงานพฒนาชมชนมากวา๒๐ปวา“งานพฒนาชมชนทเคยทำมานนสำเรจหรอไม...?” เปนคำถามททำใหสะดดหยดคดแลวไมสามารถตอบไดทนททนใดวาสำเรจหรอไมอยางไรเนองจากมคำหนงซงเปนตวแปรสำคญ นนคอ “การเปลยน แปลง” ณ กาลเวลาหนง ชมชนแหงหนงอดมสมบรณไปดวยทรพยากรธรรมชาต ปาไม มนำกนนำใชตลอดป ชาวบานอยกนกนอยางไมขดสน แตพอถงอกชวงเวลาหนงปาไมทงผนหายไปเกอบหมดจากการถกสมปทาน ตามมาดวยไรกะหลำปล และขาวโพดมากมายชมชนกอเกดรายไดจากกะหลำปลและขาวโพดใชจายกนอยางสนกมอ ขณะเดยวกนวถชวตพฤตกรรมการอยการกนกเปลยนไปอยางสนเชง ในระดบชมชนเกดปญหาความแหงแลงการวางงานการแยงชงการลกขโมยยาเสพตดเอดสฯลฯสวนในระดบครอบครวกตองเผชญปญหาหนสนการทะเลาะเบาะแวงครอบครวแตกแยก การพนนขนตอ ปญหาดานสขภาพรางกายทไดรบผลกระทบจากการใชสารเคมสราและยาเสพตดเปนตนเหมอนกบวาทกขภาวะไดถาโถมเขาไปในทกอณของชมชนและทกองคาพยพขณะเดยวกนท งภาครฐและเอกชนตางกท มเทสรรพกำลงเพอปดเปาทกขภาวะเหลานนใหเบาบางลง ในขณะทปญหาดานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมในหลายชมชนไดรบการฟนฟเยยวยาพรอมกบท ปญหายาเสพตดกลบทวความรนแรง

มากยงขน กอปรกบโชคไมดทในปนนเกดภยแลงฟาฝนไมตกตองตามฤดกาล ผลผลตทางการเกษตรเสยหายกอใหเกดหนสนกนถวนหนารฐบาลตองเจยดงบประมาณไปชวยเหลอเพอใหพอลมตาอาปากไดบางอกมมหนงระหวางทเกษตรกรเดอดรอนผนำชมชนตางแยงอำนาจทะเลาะกนไมเลก ฯลฯเหลานคอปรากฏการณการเปลยนแปลงทเปนปญหาและเราพบเหนไดเกอบทกพนท เชนเดยวกบความเหนของบรรดานกวชาการดานพฒนาชมชนทมองวา “ชมชนมพลวต มการเปลยนแปลงไปตามสถานการณและเวลา ชมชนไมไดนงอยกบท” ดงนนผเขยนจงสอบตกกบคำถามท ถามหา ผลสำเรจ แตถาเปล ยนโจทยเปนวา“งานพฒนาทเคยทำมานนเกดการเปลยนแปลงหรอไมอยางไร”ขอนสามารถตอบไดโดยไมลงเลครบ โครงการรกษปา สรางคน ๘๔ ตำบล วถพอเพยง ทไดดำเนนงานในพนท๒๓ตำบลภาคเหนอซงในทนขอนยามพนองทง๒๓ตำบลนนคอ“สงหเหนอ” ผสามารถตอกรและกาวขามภยอนตรายทเกาะกนจตใจคนไทยมานานหลายสบป การขบเคลอนโครงการฯ อยบนความเชอทวาเมอความคดของคนเราเปลยนพฤตกรรมกจะเปลยนตามไปดวย ดงนนโจทยของโครงการฯ คอ จะทำอยางไรใหคนในชมชนเปลยนความคดจากไมรจกพอมาใหรจกพอจากทเคยเหนประโยชนของตนเปนหลกมาเหนแกประโยชนสวนรวมกนมากขน เมอโครงการฯเขามาในชมชนถอเปนตวกระตนและหนนเสรม ใหชมชนลกขนมาจดการปญหาของตนเองโดยนำหลกปรชญาแนวคดเศรษฐกจพอเพยงมาเปนหลกปฏบตและพสจนไดวากอใหเกดการเรยนรนำไปสการพงพาตนเองทงในระดบบคคลครอบครวและชมชนสวนพนทตำบลใดจะเกดผลมากนอยกขนอยกบตนทนเดมของชมชนเปนสำคญ

11

ครอบครวเปลยน... “ทกวนนเราไดรวาทผานมา ทำไม...? เราถงเหนอยใจแทบขาด เดยวนครอบครวเราพดคย และเขาใจกนมากขนเรารแลววาอนาคตครอบครวของเราจะเปนอยางไรไมตองรอใครตองเรมทเราเรมทใจเรากอน” คำบอกเลาของคนตนแบบ และครวเรอนอาสา จากหลายชมชนทผ เขยนไดมโอกาสเขาไป

เรยนร เปนคำตอบทยนยนไดวามการเปลยนแปลงเกดขนจรง จากการทำบญชครวเรอน แมจะเปนเร องเลก ๆ แตเปนการเปล ยนแปลงท ย งใหญเปนการเปลยนแปลงทเกดจากขางใน ทวามพลงทยงใหญตอการปรบเปลยนพฤตกรรม

12

แกนนำเปลยน... “การทำงานโครงการฯ นนไมบอม(บอมเปนภาษาสแลงภาคเหนอหมายถงเปนเรองหมๆ กลวยๆ งายๆ )ตอนแรกคดวาโครงการฯเปนหมในอวยทำๆ ไปเดยวกจบเหมอนโครงการฯอนๆ แตเอาเขาจรงเปนเรองทปวดหวมากตองมการถกแถลงอภปรายแลกเปลยนกนเยอะกวาจะไดขอสรปกนในแตละเรองทำใหเราไดเรยนรวางานเชงคณภาพคออะไร”นกร พนผล ประธานคณะกรรมการโครงการฯตำบลสนทราย “การไมเอาเงนนำหนา ถอไดวาเปนวธคดและวธทำงานทถกตองอยากใหทกหนวยงานนำไปใชในการทำงานทำใหพวกเราเกดการเรยนรวาทผานมางานพฒนาทลมเหลวเปนเพราะอะไร”ธนวฒน พรมมา ประธานคณะกรรมการโครงการฯตำบลแมลาด

“โครงการฯไดเปดโอกาสใหพวกเราทกคนทกเพศ ทกวย ทกฐานะอาชพ ไดเขามามสวนรวมไดเขามามบทบาท มพนทแสดงตวตนในการพฒนาผนดนถนเกด ทไมใชเฉพาะบทบาทของผนำทมตำแหนงทางการเทานน และทสำคญคอทำใหพวกเราไดทำในสงทเราอยากจะทำ ในขณะทบางครงการสนบสนนของหนวยงานอนๆ จะมาบอกวาใหเราทำอยางนนอยางน เรมจากหนงสองสามและสทำใหเราขยบลำบาก ทำใหเราไมไดทำในสงทเราอยากทำ”พยอม วฒสวสด แมหญงแกรงแหงถมตอง “เราไดกำหนดเปาหมาย วสยทศน ไดนยามใหความหมายคำวาวถพอเพยงในแบบฉบบของเราเราจะคอยๆ เดนไปตามทางทเราไดกำหนดไวรวมกนอยางมนคง เราจะหาทางประสานกบทกฝายเพอใหเปาหมายของเราบรรลใหได” ผใหญกล โฉมคม ประธานคณะกรรมการโครงการฯ ตำบลบานนำพ “นกไมถงวา ปตท. ซงเปนบรษทททำธรกจมกำไรเปนแสนลานจะเปนหวงเปนใยและใหความสำคญกบงานพฒนาสงคม ซ งทำอยางจรงจง เขมขนและตอเนองดวยตองขอขอบคณปตท.ททำใหพวกเราไดมาเปนเครอขายกน”พออนนต ดวงแกวเรอน ประธานคณะกรรมการโครงการฯตำบลแมทา

มงคล พนมมตร

พยอม วฒสวสด

ธนวฒน พรมมา

กล โฉมคม

นกร พนผล

อนนต ดวงแกวเรอน

13

มงคล พนมมตรทปรกษา โครงการรกษปา สรางคน ๘๔ ตำบล วถพอเพยง ภาคเหนอโทร.๐๘๙๒๖๔๘๔๘๔Email:mongmp1@hotmail.com

ตำบลเปลยน... ตำบลแมทา ตำบลบานหลวง จงหวดเชยงใหม ตำบลบานดง จงหวดพษณโลก ตำบลนาโบสถ จงหวดตาก ตำบลนาพน จงหวดแพร ตำบลบานปวง จงหวดลำพน ตำบลแมสน จงหวดสโขทยลกขนมาจดการทรพยากรปาชมชนอนเปนหลกประกนในการพงพาตนเองของชมชนในอนาคต ตำบลบานนำพ จงหวดสโขทย ตำบลเสรมขวา จงหวดลำปาง ตำบลนำพ จงหวดอตรดตถ ไดรวมกลมรวมกนคดคนลดตนทนการผลต ลดการใชสารเคมโดยการผลตปยและนำหมกชวภาพ ตำบลสนทราย จงหวดเชยงใหม ตำบลแมลาด จงหวดกำแพงเพชร ตำบลวงนำลด และตำบลนาขอม จงหวดนครสวรรค เกดการรวมตวของแกนนำชวยกนผลกดนเยาวชนใหเขามามบทบาทในการพฒนาชมชนและลดหรอปองกนปญหาทอาจจะเกดขนกบเยาวชนโดยเฉพาะเรองยาเสพตด ตำบลภซาง จงหวดพะเยา ตำบลถมตอง จงหวดนานไดชวยกนพฒนายกระดบจตใจโดยรณรงคใหมการงดเหลาในงานศพการจดการขยะและการระดมเงนทนชมชนในรปของการออมทรพย หรอธนาคารชมชน ตำบลจนจวาใต จงหวดเชยงราย ตำบลขนควร จงหวดพะเยา ตำบลศลาแลง จงหวดนาน ไดนำประเพณวฒนธรรมทถอเปนองคความรภมปญญาของทองถนมาปรบใชในการพฒนาชมชน ตำบลบานเนน จงหวดเพชรบรณ ตำบลปาตง จงหวดเชยงราย ตำบลหวถนน จงหวดกำแพงเพชร

และตำบลแมนะ จงหวดเชยงใหมไดพฒนากระบวนการพงตนเองดานพลงงานทางเลอกและพลงงานชมชนอยางเดนชด อยางไรกตาม ทงหมดนเปนเพยงพลวตแหงการเปลยนแปลงทเกดขนและจากคำบอกเลาในเบองตนเปนเพยงตวอยางบางสวนทเกดขนหลายลลาหลายรปแบบหลายสถานการณแตกตางกนออกไปของแตละชมชนหากทานใดอยากจะลงลกในรายละเอยดของ๒๓ สงหเหนอมากกวาน สามารถสงไปรษณยบตรมาทโครงการรกษปาสรางคน๘๔ตำบลวถพอเพยง๑๒๙/๒ วภาวดรงสต จตจกร กรงเทพฯ ๑๐๙๐๐วงเลบมมซองวา เพอขอรบหนงสอ “๒๓ สงหเหนอ ผไมแพ...ในกระแสทนนยม” แลวคณอาจจะเปลยนเปนสงหตวตอไป...!

1�

รายงานพเศษ

“จากตำบลตกสำรวจ สตำบลตนแบบ” นยามของตำบลแมทาในวนน ทไมเกนเลยความเปนจรงดวยพฒนาการของการเรยนรทงจากภายในชมชนจากปยาตายาย ปราชญ นกคด นกตอสในชมชนสการเปดรบแนวคดความรและทกษะทเนนประโยชนชมชนเปนทตง ไดพาชมชนแมทาใหกาวผานวกฤตมากวา๓๐๐ปสปฐมบทใหมของการเดนทางในวนนในฐานะ ตำบลตนแบบวถพอเพยง ทพรอมเปด ๙ฐานแหงการพงตนเอง ใหทกคนมารวมแบงปนและแลกเปลยนความรประสบการณเพอมงไปสเปาหมายของการอยรวมกนอยางมความสขและยงยนสบไป

จดเรยนรท ๑ พลงงานทางเลอกแมทา...ตำบลตนแบบดานพลงงานทางเลอก ตำบลแมทาไดพฒนาพลงงานทางเลอกมาตงแตป๒๕๓๖จากโครงการP1ของมลนธพฒนาศกยภาพชมชนโดยพฒนาเครองมอเพอลดการใชพลงงานในการประกอบอาชพทงเตาอบเตาเผาถาน๒๐๐ลตรตอมาในป ๒๕๔๔ กองทนเพอการลงทนทางสงคม(SIF)สถาบนพฒนาองคกรชมชน(องคการมหาชน)(พอช.) สำนกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ(สสส.)และมลนธไฮนรคเบลลเขามาหนนเสรมความรและการสรางจดเรยนรนำรองดานพลงงานทางเลอกอกครง ทงการรณรงคการลดใชพลงงานและการทำบอแกสขนาด๑๖คว ป๒๕๔๖มหาวทยาลยนเรศวรรวมกบอบต.สรางเตาอบพลงงานแสงอาทตย เพอเปนจดสาธตณ สถานอนามยบานหวยทราย และมหาวทยาลยเชยงใหมรวมกบอบต.และแกนนำชมชนรวมกนจดเกบขอมลการใชพลงงานในชมชน ท งขอมลปรมาณมลสตวการใชไฟฟาในครวเรอนการใชนำมนและรายรบ-รายจายทเกยวของ ทำใหชมชนไดรวาสถานการณการใชพลงงานศกยภาพและตนทนการลดใชพลงงานอยางไรแตขาดการดำเนนงานอยางตอเนอง โครงการรกษปา สรางคน ๘๔ ตำบล วถพอเพยง ไดจดประกายไฟแหงพลงงานทางเลอกใหแมทาอกครง ในป ๒๕๕๑ โดยใหความรเชงแนวคดในการพฒนา พลงงานทางเลอกทเหมาะสมโดยเฉพาะชมชนเกษตรทมวตถดบอยางแกลบฟางและกงไมมากมายรวมถงเทคนคและทกษะในการผลตโดยเนนใหคณะกรรมการทมความพรอมและมตนทนพฒนาจดเรยนรพลงงานทางเลอกขยายผลไปสครวเรอนอาสาเพอเปนตนแบบใหกบชมชนและบคคลภายนอก

1�

จกรยานปนนำ จกรยานปนนำ ทดแทนการใชนำมนและไฟฟามงเนนการปรบใหเหมาะสมกบพนทการเกษตรอาทการเพมอปกรณแรงดนนำ การวางระบบเกยรและเฟองเพอเพมกำลงในการปนรวมถงเทคนคในการตดตงนอกจากนยงใชเปนเครองออกกำลงกายดวย เตาเผาถาน ๒๐๐ ลตร

เตาเผาถาน๒๐๐ลตรมทงแบบนอนและแบบตงไดรบความนยมอยางมาก เนองจากผใชสามารถจดการเวลาเพอการทำสวนทำไรไดใชแปรรปไมเพอการเกบรกษาไดนานขน ใหประสทธภาพสงกวาฟนและไดนำสมควนไมไวใชในครวเรอน

เตาชวมวล กลมเตาชวมวลตำบลแมทา ไดรวมตวกนหลงจากเขาอบรบการทำเตาพลงงานชวมวลณม.แมโจโดยมการระดมหนเพอเปนตนทน ๗,๐๐๐ บาทมการผลตและจำหนายในชมชนในราคาทถกกวาทองตลาด

ระดบฟารม (ฟารมเลยงหมขนาดกลาง) จากบอแกสชวภาพ ระดบครวเรอน ขยายผลไปสระดบฟารม จำนวน ๑ บอ ขนาด ๓๐ ควของพอหลวงชาญยทธ อองทพย ในฟารมหมขนาด๘๐-๑๓๐ตว/รอบใชเงนลงทน๘๐,๐๐๐บาท(เงนทนจากเจาของฟารมและการสนบสนนของโครงการฯ)สามารถลดคาใชจายพลงงานจากเดมทตองใชนำมนกบเครองสบนำ๘-๑๐ลตร/วนตงแต๗โมงเชา-๕โมงเยนคดเปนเงน๒๗๐-๓๕๐บาท/วนแตเมอปรบใชแกสชวภาพกบนำมน ลดการใชนำมนเหลอ๒ลตร/วนคดเปนเงน๗๐บาท/วนลดคาใชจายลงได๒๐๐-๒๘๐ บาท/วน และลดการใชพลงงานไฟฟาในการกกลกหมไดทงหมด จากเดมทตองใชเครองปนไฟ๒ครง/สปดาหใชนำมน๕ลตรคดเปนเงน๒๙๐บาท โดยสรปพอหลวงชาญยทธสามารถลดตนทนได ๖,๕๐๐-๙,๐๐๐บาท/เดอนหรอ๗๘,๐๐๐-

๑๐๕,๐๐๐บาท/ป

บอแกสชวภาพ

ระดบครวเรอน จากบอแกสชวภาพนำรองในครวเรอนอาสาขนาด๑ควจำนวน๖จดพบวาถงหมกมขนาดเลกและผลตแกสไดนอย(๑๕ นาท) การเตมมลสตวทำไดยากและพบรอยรวในบอสงผลตอแรงดนแกส ครวเรอนอาสานำรองไดปรบปรงและพฒนาโดยขยายขนาดบอเปน๓ควสามารถลดคาใชจายลดมลภาวะ และขยายผลเปนตนแบบเพอการเรยนรตอไป

เตาอบสมนไพร จากผลผลตของการทำเกษตรอนทรยและสมน-ไพรนำมาแปรรปเพอเพมมลคาอาทชาชงสมนไพรมะตมอบแหง รางจด ฯลฯ จงไดพฒนาเตาอบเพอเพมประสทธภาพลดคาใชจายลดการใชเชอเพลงและลดระยะเวลาในการอบ

1�

จดเรยนรท ๒ วสาหกจชมชน

กลมประดษฐและ แปรรปผลตภณฑชมชน ตำบลแมทา กอตงเมอป ๒๕๕๒ เพอประกอบอาชพเสรมโดยออกแบบ ผลต และจดดอกไมในงานตางๆรวมทงการจำหนายพวงหรด แตยงตองซอวตถดบจากภายนอกชมชนจงไดศกษาเรยนรเพมเตมสามารถลดตนทนการผลตและราคาสนคาลงได นอกจากน ยงมการแปรรปสมนไพรเพอเพมมลคาทรพยากรชมชนเชนผลตภณฑชาชงสมนไพรพรอมดม จากกอนหนานตองนำชามาผสมนำตาลละลายในนำรอนจงสามารถดมไดแตปจจบนเพยงแคนำชาซองใสในแกวและใสนำรอนกดมไดทนท

ศนยสาธตการตลาด บานทาขาม หม ๒ และบานคอกลาง หม ๓ ดวยความทเปนตำบลตกสำรวจอยหางไกลเมองทำใหราคาสนคาอปโภคบรโภคในชมชนสงกวาทวไปและสงขนเรอยมาจนชาวบานกลมหนงไดรวมเรยนรกบนกพฒนา และจดต ง กล มออมทรพยบาน ทาขามและมมตรวมกนกอตงศนยสาธตการตลาดบานทาขามในป๒๕๓๒เพอจดหาสนคามาจำหนายในราคาท เหมาะสม และเปนสวนคานงดในการลดราคาสนคาของชมชนลง โดยมสมาชกกล มออมทรพยบานทาขามเปนผดำเนนการ ระดมหนตงตนคนละ๕๐๐บาทเพอนำไปจดซอสนคาใชกลไกคณะกรรมการมาบรหารจดการ ท งฝายจดซ อจำหนายตรวจสอบตรวจเชคสนคารวมกำหนดราคาซอสนคารวมทงสรปบทเรยนผลการทำงานทกเดอนปนผลคนกำไรใหสมาชกทกป และขยายผลไปยงบานคอกลางหม๓จดตงเปนศนยสาธตการตลาด บานทามอนในป๒๕๓๔

โรงนำดมแมทาทพย เมอชมชนแมทาไดรบกระแสการบรโภคนำดมบรรจขวดจากภายนอก จงเกดแนวคดในการพฒนาระบบผลตนำดมทไดมาตรฐาน สรางอาชพใหแกคนในชมชนโดยจดตงเปนโรงนำดมแมทาทพยในป๒๕๔๘และมอบหมายใหกลมแมบานตำบลแมทาเปนผดำเนนกจการ ทงการระดมหนจากสมาชก ในราคาหนละ๑๐๐บาท(จำนวน๘๕๔หน)และปนผลกำไรใหแกสมาชกทกป

กลมวสาหกจชมชนบานหวยทราย จากความตองการของชาวบาน ๖ ครอบครวทตองการหาอาชพเสรม จงไปศกษาดงานการผลตขาวแตนณจงหวดลำพนหลงจากนนในป๒๕๔๗ไดรวมกลมผลตและจำหนายผลตภณฑแปรรปตางๆ อาทขาวแตนขนมดอกจอกหนอไมเปนตน

1�

จดเรยนรท ๓ เกษตรยงยนเกษตรกรรมยงยน คอ วถแมทา วกฤตของการปลกอยปลกกนของตำบลแมทาในอดตไดกลายเปนโอกาสในการสรางผนำดานเกษตรยงยนอยางพอพฒน อภยมลทเรมสรางระบบความมนคงทางการเงนและอาหารโดยปรบพนทสวนทมหนจำนวนมาก มาปลกกลวยและพชผกเพอเปนอาหารสำหรบครอบครว เหลอจงนำไปขาย และวางแผนการใชจายในครวเรอนกลายเปนแกนนำคนสำคญทสรางกระแสการปลกอยปลกกนและเกษตรอนทรยใหหวนกลบมาอกครง รวมทงพอพนมกร นามจนทร ทผนตวเองจากการปลกพชเชงเดยวมาสวถเกษตรอนทรยและรวมเปนกลมเกษตรกรรมยงยนรบหนาเปนประธานสหกรณเกษตรกรรมยงยนแมทาพาชมชนใหรอดพนจากวกฤตดวยการทำบญชครวเรอนและพอสมศกด สงหทองแท ทวนนไดกลายเปนสญลกษณของเกษตรกรรมยงยนบนทลมของตำบลแมทา ดวยความสำเรจของสวนผสมผสานทปลกผกสารพดทงผกหวานชะอมผกบงฯลฯบนพนท๔ไรสามารถปลดหนไดในเวลา๔-๕

พนมกร นามจนทร

พฒน อภยมล

สมศกด สงหทองแท

ปและสรางรายไดกวา๒๐๐,๐๐๐บาทตอป ทงน ตำบลแมทาไดแบงพนทการทำเกษตรยงยนออกเปน ๓ พนท คอ พนทสง พนทดอนและพนทลม ซงจะมเทคนค วธ รวมถงพชพนธทแตกตางกนไปตามลกษณะภมประเทศ

1�

จดเรยนรท ๔ สวสดการ/กองทน

กองทน...ฮวมแฮงใจคนแมทา ตำบลแมทามการรวมกลมทางเศรษฐกจ เพอดแลชวยเหลอในกลมครอบคลมดานการเงนอาชพและสขภาพ อาท ธนาคารชมชนบานหวยทรายกองทนสขภาวะตำบลแมทา กลมออมทรพยแมบานเกษตรกรศนยสาธตการตลาดฯลฯโดยมสหกรณการเกษตรแมทายงยน จำกด บรหารจดการและประสานงานคณะกรรมการแตละกล มในแตละหมบาน โครงการรกษปา สรางคน ๘๔ ตำบล วถพอเพยง ไดหนนเสรมกองทนหมนเวยนกลมครวเรอนอาสา ตำบลแมทา ๗ หมบาน ตงแตป ๒๕๕๑ ดวยกองทน เรมตน ๑๐๕,๐๐๐ บาท เพอสงเสรมใหชมชนไดพฒนา อาชพอยางยงยน อาท การทำปยอนทรย จดสรางอปกรณพลงงานทดแทน การทำแปลงเกษตรปลอดสารพษเปนตนปจจบนกองทนไดงอกเงยจากการสมทบเงนออมของชาวบาน และดอกผลจากการกยมเพอใชหมนเวยนในชมชน

จดเรยนรท ๕ การจดการทรพยากร

วถคนพงปา จากปญหาการแยงชงและการจดการทรพยากรในตำบลแมทาทงจากภายในและนอกชมชนนำไปสการอนรกษเพอใหเกดการใชประโยชนอยางยงยนโดยตำบลแมทาไดจดต งคณะกรรมการปาชมชนข นมาดแลรกษาปา ต งกฎระเบยบ และแกไขปญหาทรพยากรนำ ดวยการทำระบบเหมองฝายและระบบการจดสรรนำ นอกจากน ยงรวมกบภาคเครอขายอนรกษปาชมชน อาท กลมเครอขายเกษตรกรภาคเหนอกลมสมชชาคนจน สมชชาปาชมชนภาคเหนอ โดยจดการความรเกยวกบการจดการทรพยากรธรรมชาตและยกระดบเปนแหลงเรยนร อาท จดเรยนร ปาแมบอน จดเรยนรปาพธกรรม จดเรยนรภเขาสงกลางปาเปนตน โครงการรกษปา สรางคน ๘๔ ตำบล วถพอเพยง ไดสนบสนนใหเกดการสรางกระบวนการเรยนร ในการจดทำแผนจดการและพฒนาอนรกษทรพยากร ธรรมชาตดวยตนเอง เพ อเพ มขดความสามารถ ของชมชนในการอนรกษทรพยากรธรรมชาตและ สงแวดลอม ดวยการทำแปลงเพาะกลาไมประจำตำบล เพอขยายพนธพช และลดการพงพงปาไปพรอมๆกน นอกจากนไดสรางจตสำนกในการรกษาสายนำและอนรกษพนธ ปลา โดยจดพธสบชะตาแมนำจดเขตอภยทานบรเวณฝายทงโฮงบานทาขามหม๒จดตงกฎระเบยบการอนรกษพนธปลา และนำไปสการจดตงกฎระเบยบฯในระดบตำบล

1�

จดเรยนรท ๖ กลมองคกรชมชนวกฤต คอ โอกาสของชมชนแมทา จากปญหาหนสน สงคม สขภาพ สงแวดลอมและทรพยากรธรรมชาตเสอมโทรม ทถาโถมเขาใสแมทาทำใหชาวบานเรมทบทวนตนเองและไดขอสรปรวมกนวาแมทากำลงเดนผดทาง...! การปรบตว เปล ยนแปลง และเผชญหนากบปญหา เปนจดเปลยนสำคญในป ๒๕๓๐ เมอองคกรพฒนาเอกชน นำ โครงการพฒนาชนบท อำเภอสนกำแพงเขามาวเคราะหปญหาพาชาวบานไปศกษาดงาน เกดการรวมกลมตางๆ อาท กลมออมทรพย กล มธนาคารขาว กล มป ย กล มเกษตรกรรมทางเลอก ฯลฯ และเช อมโยงกบเกษตรกรชมชนอ น พฒนามาเปน เครอขาย เกษตรกรรมทางเล อกภาคเหนอ เพ อพ ฒนากระบวนการเรยนรและการมสวนรวมของชาวแมทาตอมาแกนนำชมชนไดรวมกนวเคราะหปญหาหนสนและคนพบทางออก คอ การทำเกษตรย งย นและจดต งเปน คณะกรรมการกลางแมทา ในป๒๕๓๒ เพอฟนฟทรพยากรทองถน โดยขบเคลอนรวมกบสภาตำบล และปรบรปเปน สหกรณเกษตร ยงยนแมทา จำกด ในป ๒๕๔๔ เพอเชอมโยงทกกลมในชมชนมารวมกน สรางการยอมรบทงภายในและภายนอกชมชน โดยมเปาหมายเพอชวยเหลอสมาชกดานการออมทรพยปจจยการผลตการแปรรปการตลาดอยางเปนระบบรวมถงการตอรองราคาผลผลตฯลฯ สถาบนพฒนาทรพยากรธรรมชาตและเกษตร- กรรมยงยนแมทาไดกอตงในป๒๕๔๘เพอเชอมโยงงานทรพยากรธรรมชาตและเกษตรยงยนเพอกำหนดเปาหมายและยทธศาสตรรวมกน และพฒนาไปสการเปนศนยเรยนรใหทกคนไดมารวมแลกเปลยนเพอมงไปสการพงตนเองอยางยงยน

20

คนรนใหมแมทา ทายาท...พอเพยง เม อแมทาไดทำกระบวนการจดการความร โดยดงคนรนใหมมารวมงานและไดวเคราะหตนเองพบวาเยาวชนคนร นใหมไมสนใจงานดานเกษตรจงไดรวมมอกบโครงการสงเสรมการเรยนรเพอชมชน เปนสขสรางคนรนใหมในการจดการความรเรยนรรากเหงาตนเอง และมจตสำนกในการสบทอดวถเกษตรกรรมยงยนของชมชนจนปจจบนแมทาไดสรางคนรนใหมมาแลว๓รนไดแก๑๑กบฏแหงลมนำทากลมยวชนเกษตรนอย และเครอขายเยาวชนแมทาโดยรวมกล มกนในสถานะ สภาเดกและเยาวชน ตำบลแมทา มครม.แมทา ทำงานรวมกบสถาบน ทรพยากรธรรมชาตและเกษตรกรรมยงยนแมทา หนนเสรมการพฒนาศกยภาพ สรางการเรยนร

จดเรยนรท ๗ เยาวชน/คนรนใหม

วว แมทาเปนชมชนทมองคความรและประสบการณการเลยงววมายาวนาน จากอดตจะเลยงเพอใชเปนแรงงานในการทำเกษตรกรรม จนปจจบนไดเปลยนเปาหมายมาในเชงเศรษฐกจเพราะการปลกขาวโพดฝกออนอาชพหลกของชมชน ทำใหมตนขาวโพดใชเปนอาหารชนยอดของวว สงผลใหการเลยงขยายตวมากขน แตการเลยงววแบบตางคนตางเลยงนนกอใหเกดปญหาเชน ขายไมไดราคา พอคาคนกลางกดราคาและขาดความรในการดแลรกษายามเกดโรคตางๆพอววตายกขาดทน คณะกรรมการกลางแมทา จงไดจดตงกลมววอยางเปนทางการ ในป ๒๕๓๒ เพอชวยเหลอกนทงววตายเจบปวยซอ-ขายรวมถงการแลกเปลยนเรยนร ตงกฎระเบยบกตการวมกน และเปนการยกระดบจตใจคนในชมชนใหรกและหวงแหนทรพยากรทมคาและสบทอดวถชวตชมชนใหยงคงอยสบไป

จดเรยนรท 8 ปศสตวชมชน

นำไปสการพงตนเองและสรางเครองมอในการรวมกลมและเรยนรโดยการจดคายเยาวชนเพอใหเกดการเรยนรตนทนทสำคญของชมชนแมทา โครงการรกษปา สรางคน ๘๔ ตำบล วถพอเพยง ไดหนนเสรมกระบวนการเรยนรและพฒนาศกยภาพ เยาวชน รวมกบผรในชมชน ทำหนาทผลต สราง บรหารจดการความร คนหารวบรวมภมปญญาใน ทองถน จดกจกรรมคายเยาวชนวถพอเพยง และ การอบรมแกนนำเยาวชน ๓ ตำบล (สนทราย แมทา และแมนะ)

21

สอบถามขอมลเพมเตม: นายเทดศกด กองพรม เจาหนาทประจำภาคเหนอโทร.๐๘๙๕๕๓๗๐๕๕Email:therdsakkk@yahoo.co.th

การบรณาการหลก ปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงกบการเรยนการสอน โรงเรยนวดหวยทราย หม ๔ บานหวยทรายเปรยบเสมอนเวทชมชนท ใชในการจดกจกรรมหลายอยาง รวมถงงานฮวมเฮยนฮ ว ถ พอเพยงมหกรรมว ถ พอเพ ยง ๒๓ ตำบล ภาคเหน อในโครงการรกษปาสรางคน๘๔ตำบลวถพอเพยงระหวางวนท๑๘-๒๐กมภาพนธ๒๕๕๔ ทงนโรงเรยนวดหวยทรายไดมสวนรวมในงานพฒนาชมชนมาโดยตลอด เนนการบรณาการความรชมชนมาประยกตกบการเรยนการสอนของโรงเรยน เชนเดยวกบการเขารวมกจกรรมในโครงการฯ จากปญหาบอนำขดภายในบรเวณโรงเรยนไมสามารถกกเกบนำไวไดโดยเฉพาะในชวงหนาแลงจากสภาพพนททเปนดนทรายดงชอบานหวยทรายนนจงเกดความรวมมอระหวาง โรงเรยนวดหวยทราย หนวยจดการตนนำแมทา และชมชนแมทา ในการจดสรางฝายชะลอนำในลำหวยทราย ผลจากความรวมมอสงผลดเกนเปาหมายทเพยงตองการรกษานำในบอใหมใชตลอดป กลบไดสานความรวมมอรวมใจพฒนาลำหวยทรายในโรงเรยนใหเปน ตนแบบการจดการระบบนเวศลำหวยทรายโดยตงเปนคณะกรรมการรวมมตวแทนจาก๓ฝายและพฒนาหลกสตรการจดการตนนำ โครงการรกษปา สรางคน ๘๔ ตำบล วถพอเพยง ไดประสานความรวมมอและสนบสนนการพฒนา แหลงเรยนรเรยนรระบบนเวศลำหวยทราย รวมถงการผลกดนเรองพลงงานทางเลอก ทงการรณรงค การจดทำโครงการลดการใชพลงงานและดานอน ๆ เพอสรางฐานการเรยนรในชมชนตอไป

จดเรยนรท ๙ การศกษากบปรชญาเศรษฐกจพอเพยง

หมหลม การเลยงหม เปนอกหนงอาชพของคนแมทาทเลยงงาย ไดผลตอบแทนเรว แตปญหาเรองกลนไดกอใหเกดความขดแยงของคนในชมชน ป๒๕๕๓ธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตร(ธ.ก.ส.) ไดพาชมชนไปศกษาดงานการเลยงหมหลมหลงจากนน ครวเรอนอาสาเกรดเอ ในโครงการรกษปา สรางคน ๘๔ ตำบล วถพอเพยง ไดตอยอด โดยขอรบการสนบสนนจากโครงการฯ จดสรางทเกบนำเพอใชในการเกษตรและเลยงหมหลม และเปนทมาของ หมหลม ณ แมทา ทชวยลดปญหา เรองกลน ลดตนทนการผลต และยงไดปยขหมหมกไปขายกระสอบละ ๒๕ บาท เปนการสงเสรมการทำเกษตร ยงยนในชมชน และขยายผลไปสครวเรอนอาสาอน ๆ ตอไป กลายเปนทางเลอกหนงของชมชนในการ สรางความมนคงทางอาหารของแมทาตอไป

22

เรองของคนมไฟทจดปบตดปบของทมพลงงานตำบลสนทรายอำเภอพราวจงหวดเชยงใหมทมความพรอมทงดานฝมอชางบวกกบความขยนของคนหนมรนใหมไฟแรง(จรงๆ )สามารถตอยอดความรพฒนาเครองมออปกรณและความรสชมชนไดอยางตอเนอง อยาง เตาชวมวลปบ ของสำนกงานพลงงานจงหวดอางทอง กระทรวงพลงงาน ทขนผลงานกนไปโชวทตำบลนาบอนอำเภอคำมวงจงหวดกาฬสนธและทมพลงงานตำบลสนทรายใชเวลาไมถง๒เดอนในการพฒนาตนแบบผลตจำหนายในชมชนตอยอดองคความรเดมและเปดตวในงานมหกรรมเศรษฐกจพอเพยงเทดไทองคราชนตำบลสนทรายเมอปลายปทผานมา “เตาตวแรกไดไปศกษาดงานทม.แมโจใชวสดเปนเหลกทงหมดทำใหตนทนสงใชเวลาผลต๓-๔วน/ตว เปรยบเทยบกบปบทมตนทนตำ เปนของเหลอใช ใชเหลกนอย เสรมปนกบขเถาแกลบ วสดหาไดในทองตลาด ทำใหตนทนการผลตตำ ขายไดงายขนผลตได๕ตว/วนประหยดพลงงานในการผลต “เตาชวมวลรปแบบเดม(เหลก) ตนทนอยท๒,๘๐๐บาทขายราคา๓,๒๐๐บาทแตถาเปนเตาชวมวลปบตนทนประมาณ ๓๒๐ บาท ขาย ๖๐๐บาท ตอนนขายไปได ๑๐ กวาเตาแลว สวนแผนดานพลงงานในปน ทมพลงงานจะมทมชาง ๓ คนจดอบรมใหชาวบาน๒รนรนละ๑๐คนในเดอนมกราคมและมนาคมเพอกระจายความรใหกบชมชนและไดนำเตาท ทดลองผลตในการอบรมไปใช”อภชต มณโชต หวหนาศนยการเรยนรพลงงานชมชนการทำเตาชวมวล และคณะทำงานดแลพลงงานโครงการรกษปา สรางคน ๘๔ ตำบล วถพอเพยงอธบายขอมลอยางครบถวน หลกการทำงานของเตาชวมวลปบ เหมอนกบระบบผลตกาซเช อเพลงจากชวมวล (Gasifier)แบบอากาศไหลขนเปนการเผาไหมในทจำกดปรมาณอากาศใหเกดความรอนบางสวนโดยความรอนเหลานจะเรงปฏกรยาตอเนองอนๆ เปลยนเชอเพลงแขงใหกลายเปนกาซเชอเพลงอาทกาซคารบอนมอนอกไซด(CO) กาซไฮโดรเจน(H2) และกาซมเทน(CH4)เปนตน สวนไฟจะแรงแคไหน ไมตองบอก เพราะในงานมหกรรมเศรษฐกจพอเพยงฯ ทตำบลสนทรายเขาวางไขไว๑ถาดใหทดลองตมกบเตาชวมวลปบใสหมอตมแปบเดยวยกขนมาจมนำเยนแกะเปลอกแลวเหยาะซอสถวเหลองเลกนอยเพยง๑๕นาทเทานนเรยบรอยโรงเรยนพไทย...แรงดไดใจจรงๆ

แรงด ไดใจ

เตาชวมวลปบ หลกการทำงาน -อากาศภายนอกสวนแรก ไหลผานแผนปรบอากาศและตะแกรงเขาสหองเผาไหมสวนท๑ -กาซทอณหภมสงจะไหลเขาส หองเผาไหมสวนท ๒ และเกดปฏกรยากบคารบอน ไดกาซคารบอนมอนอกไซด (CO) กาซไฮโดรเจน(H2)และกาซมเทน(CH4) -อากาศสวนทไหลเขาผสมกบกาซทเกดข นและลกไหมเปนเปลวไฟใหความรอนออกมา

วธการทำ ๑.นำทอ ๖ นว ตดใหไดความยาวเทากบปบเชอมตะแกรงหางจากปากปบลงไป๒๕ซม.ดานบนเจาะรขนาด๖มม.หางจากปากทอ๓-๔ซม.แถวละ๔ร(จำนวน๘แถว)ดานลางเจาะรขนาด๒มม.หางจากกนทอ๓ซม.จำนวน๘รโดยรอบชองลมดานลางใหเจาะเวนฐานไว๑.๕ซม.ขนาดชองลมกวาง๑๒ซม.สง๗ซม.ดานตรงขามชองลมขนาดกวาง๑๕ซม.สง๗ซม. ๒.นำทอ ๘ นว ตดใหไดความยาวตำกวาปบ๓ซม.ชองลมดานลางใหเจาะเวนฐานไว๑.๕ซม.ขนาดชองลมกวาง๑๒ซม.สง๗ซม. ๓.นำปบมาเจาะ และเปดฝาดานบน ชองลมดานลางใหเจาะเวนฐานไว ๑.๕ ซม. ขนาดชองลมกวาง๑๒ซม.สง๗ซม. ๔.การประกอบเตา จดชองลมใหตรงกน จดกงกลาง เชอมยดฐานทอทงสองขนาดดวยเหลก ๖มม. ๕.การอดฉนวนอดดวยแกลบดำใหแนน เมอแกลบดำใกลเตม ปดทบดวยดนผสมกบแกลบดำใหเสมอกบขอบทอ(ทอ๘นว) ๖.นำฝาปบทเจาะไวมาปดทบดวยดนผสมแกลบดำ ๑ ตอ ๑ อกครง ใหเสมอกบขอบทอ(ทอ ๖นว) ฉาบแตงใหเรยบรอย ทงไวใหแหงสนท จงสามารถนำมาใชงาน

ทมพลงงาน ตำบลสนทราย หม๔ตำบลสนทรายอำเภอพราวจงหวดเชยงใหมโทร.๐๘๑๐๓๔๒๔๐๓ นายอภชต มณโชตคณะทำงานดแลพลงงานหวหนาประจำศนยการเรยนรพลงงานชมชนการทำเตาชวมวล นายนวตร ชยชะตนชางประจำศนยฯ นายอดม ใหมคำชางประจำศนยฯ นายสมชาย อมอย ชางประจำศนยฯ

ขาตงเหลกฉากสง๗ซม.

ปบทองตลาดดานขางเจาะรขนาด๔มม.โดยรอบตามแบบ

กนหองเผาไหมเชอเพลงเจาะรขนาด๔มม.สำหรบใหลมผาน

ขาตงภาชนะ(ทองตลาด)

เคลอบปดดวยดนผสมกากนำตาล

ผนงชนในทอซเมนตใยหนศก.๒๐ซม.

ฉนวนแกลบดำอดแนน

หองเผาไหมเชอเพลงทอขนาดศก.๑๕-๑๗.๕ซม.

23

สดยอดนำหมกชวภาพ จากเปลอกสบปะรด

2�

ตามไปด

วากนวาโลกในอนาคตจะตองเผชญกบปญหาการขาดแคลนอาหาร เปน ๑ ใน ๗ ปญหาสำคญทองคการสหประชาชาตไดประกาศเตอนไวลวงหนาในขณะทเกษตรกรชาวไทยสวนใหญเปนหนทงในและนอกระบบยงสอดรบกบสถานการณในอนาคตอนใกลเพราะวาเกษตรกรไทยในอนาคตอาจจะลมหายตายจากกนไปหมดดวยหนสนและสารเคมททำลายสขภาพ แตกระแสของเกษตรอนทรยกเรมตตนขนมาอยางชาๆ แตดมนคงดวยเงนลงทนทนอยกวาใชเวลานานกวา ไดผลผลตนอยกวานดหนอย แตผลกำไรไมไดดอยกวา เพราะบวกลบคณหารแลวเกษตร

อนทรยไมตองเสยเงนซอปยเคมและยาฆาสารพดหรอแมจะตองซอหวเช อจลนทรยหรอทเรยกกนจนตดปากวาEMนนกยงถกกวาปยเคมเปนไหนๆพรอมกบสขภาพทดไมตองเสยคายาคาหมอ วนนจงขอนำเคลดลบวชาการทำนำจลนทรยจากเปลอกสบปะรด ดกรระดบ อาจารยสมศกด สำลรตน ปราชญเกษตรของแผนดนระดบจงหวดสาขาปราชญเกษตรผนำชมชนและเครอขาย แหงตลาดนำบางนำผงอนโดงดงทบอกวาเปลอกสบปะรดนนเปนสดยอดของเชอจลนทรย “เพราะเปลอกสบปะรดมเชอจลนทรยมากทสด

นำเปลอกสบปะรดมาสบเปนช นเลก ๆ คลกกบนำตาลทรายแดงในอตราสวน๓ตอ๑คอเปลอกสบปะรด๓กโลกรมตอนำตาลทรายแดง๑กโลกรมคลกใหเขากน ใสถงปดสนท ถงรอยลตรใชเปลอกสบปะรด ๔๐-๕๐ กโลกรม และเปลอกสบปะรดควรจะสด เน อไมควรใชเพราะความเปนกรดสงหมกไว๑เดอนไมใหอากาศเขาควรจะเปน๓ใน๔ของถงพอทงไวกจะเกดนำจลนทรยในตาสบปะรดกจะออกมายอยสลายมากนอาหาร เหมอนสงมชวตทวไปทตองกนอาหาร นอนหลบ และขยายพนธซงจะมทงแบคทเรยราและยสต “จะยอยสลายจนไดนำออกมานดเดยวใชเวลา๑ เดอนเปนอยางนอย เราเรยกวาหวเชอจลนทรย สามารถนำไปใชไดเลย หรอจะนำไปขยายตอเชอหรอเพมปรมาณขนเรยกวาจลนทรยขยาย โดยใสอาหารเขาไปใหจลนทรยกนอกรอบหนง โดยนำนำทหมกไดมาขยายเช อในอตรา ๒๐ เทา โดยใชหวเชอ๑สวนกากนำตาล๑สวนราคา๑๐บาท(แทนนำตาลทรายแดงเพอลดตนทนนำตาลทรายแดงกโลกรมละ๒๗บาท)และนำ๑๘-๒๐สวนทสำคญตองเปนนำสะอาด เชน นำฝน นำบอ นำบาดาลหรอนำถงถาเปนนำประปาตองพกนำไวใหคลอรนระเหย๕-๑๐วนแลวหมกไว๑๐วน “เมอหวเชอ๑สวนมาเจออาหารกจะกนอาหารจลนทรยจะแบงตวเตมไปหมดสามารถเกบไวไดเปนปในถงทบแสงหรอถาจะใหดทสดประมาณ๖เดอนถาใชไมหมดตองเตมนำตาลเพอใหอาหารแกจลนทรยเพม เมอนำไปใชดานการเกษตร จลนทรยจะชวยในการดงแสงลงมาสรางแมกนเซยมทำใหยอดตนไมเจรญเตบโตสงเคราะหแสงปรงอาหารไดเพราะฉะนนถาใชเพอการเกษตรไมควรขยายเชอจลนทรยหลาย ๆ รอบแตถาใชเพอสงแวดลอมในการบำบดนำขยายได๓-๕ครง “ทงนการหมกหวเชอจลนทรยเรมใชไดตงแต๑เดอนจนถง๑ปเวลาทดทสดคอ๓เดอนยงหมกนานกลนกจะนอยลงเพราะอาหารนอยลงและหมดไป” เหนไหมวาทำไมยาก เมอเทยบกบปยเคม ๑กระสอบทมแรธาตอยในกระสอบไมถงรอยละ๒๐แลวจะตองใชกกระสอบถงจะพอลองหนมาทำนำหมกชวภาพใชเองดกวา ใครจะไปรอนาคต...ทำไปทำมาอาจจะมนำหมกชวภาพตราตำบล...?คนไรสารประกาศกองจนทวหลากเปนไปได

โครงการรกษปา สรางคน ๘๔ ตำบล วถพอเพยง ๑๒๙/๒ซอยวภาวด๑๘ถนนวภาวดรงสตเขตจตจกรกรงเทพฯ๑๐๙๐๐วงเลบมมซองวา (ของขวญจากธรรมชาต)

เรมตนปใหม ปมหามงคลของปวงชนชาวไทย อยากชวนพนองผองเพอนทง ๘๗ ตำบล มอบของขวญใหแกกนและกนดวยของขวญจากธรรมชาตทมอบใหเรามาแตโบราณดวย“เมลด พนธจากธรรมชาต” เพยงนำเมลดพนธบรรจใสซองเลกๆ เขยนชอพนธคณสมบตและวธการปลกงายๆ พรอมระบทมา และเขยนชอพนธพชทตองการมาหาเรา เราจะเปนสอกลางในการมอบของขวญจากธรรมชาตนไปใหทกคน เพอสรางโลกใบนใหรมเยนดวยเมลดพนธเลกๆจาก๘๗ตำบลทวประเทศ

ของขวญจากธรรมชาต

อาจารยสมศกด สำลรตน๓๙หม๖ตำบลบางนำผงอำเภอพระประแดงจงหวดสมทรปราการ๑๐๑๓๐โทร.๐๒๘๑๕๐๕๗๘,๐๘๙๔๔๐๓๓๖๒

2�

อนทรยไมตองเสยเงนซอปยเคมและยาฆาสารพดหรอแมจะตองซอหวเช อจลนทรยหรอทเรยกกนจนตดปากวาEMนนกยงถกกวาปยเคมเปนไหนๆพรอมกบสขภาพทดไมตองเสยคายาคาหมอ วนนจงขอนำเคลดลบวชาการทำนำจลนทรยจากเปลอกสบปะรด ดกรระดบ อาจารยสมศกด สำลรตน ปราชญเกษตรของแผนดนระดบจงหวดสาขาปราชญเกษตรผนำชมชนและเครอขาย แหงตลาดนำบางนำผงอนโดงดงทบอกวาเปลอกสบปะรดนนเปนสดยอดของเชอจลนทรย “เพราะเปลอกสบปะรดมเชอจลนทรยมากทสด

นำเปลอกสบปะรดมาสบเปนช นเลก ๆ คลกกบนำตาลทรายแดงในอตราสวน๓ตอ๑คอเปลอกสบปะรด๓กโลกรมตอนำตาลทรายแดง๑กโลกรมคลกใหเขากน ใสถงปดสนท ถงรอยลตรใชเปลอกสบปะรด ๔๐-๕๐ กโลกรม และเปลอกสบปะรดควรจะสด เน อไมควรใชเพราะความเปนกรดสงหมกไว๑เดอนไมใหอากาศเขาควรจะเปน๓ใน๔ของถงพอทงไวกจะเกดนำจลนทรยในตาสบปะรดกจะออกมายอยสลายมากนอาหาร เหมอนสงมชวตทวไปทตองกนอาหาร นอนหลบ และขยายพนธซงจะมทงแบคทเรยราและยสต “จะยอยสลายจนไดนำออกมานดเดยวใชเวลา๑ เดอนเปนอยางนอย เราเรยกวาหวเชอจลนทรย สามารถนำไปใชไดเลย หรอจะนำไปขยายตอเชอหรอเพมปรมาณขนเรยกวาจลนทรยขยาย โดยใสอาหารเขาไปใหจลนทรยกนอกรอบหนง โดยนำนำทหมกไดมาขยายเช อในอตรา ๒๐ เทา โดยใชหวเชอ๑สวนกากนำตาล๑สวนราคา๑๐บาท(แทนนำตาลทรายแดงเพอลดตนทนนำตาลทรายแดงกโลกรมละ๒๗บาท)และนำ๑๘-๒๐สวนทสำคญตองเปนนำสะอาด เชน นำฝน นำบอ นำบาดาลหรอนำถงถาเปนนำประปาตองพกนำไวใหคลอรนระเหย๕-๑๐วนแลวหมกไว๑๐วน “เมอหวเชอ๑สวนมาเจออาหารกจะกนอาหารจลนทรยจะแบงตวเตมไปหมดสามารถเกบไวไดเปนปในถงทบแสงหรอถาจะใหดทสดประมาณ๖เดอนถาใชไมหมดตองเตมนำตาลเพอใหอาหารแกจลนทรยเพม เมอนำไปใชดานการเกษตร จลนทรยจะชวยในการดงแสงลงมาสรางแมกนเซยมทำใหยอดตนไมเจรญเตบโตสงเคราะหแสงปรงอาหารไดเพราะฉะนนถาใชเพอการเกษตรไมควรขยายเชอจลนทรยหลาย ๆ รอบแตถาใชเพอสงแวดลอมในการบำบดนำขยายได๓-๕ครง “ทงนการหมกหวเชอจลนทรยเรมใชไดตงแต๑เดอนจนถง๑ปเวลาทดทสดคอ๓เดอนยงหมกนานกลนกจะนอยลงเพราะอาหารนอยลงและหมดไป” เหนไหมวาทำไมยาก เมอเทยบกบปยเคม ๑กระสอบทมแรธาตอยในกระสอบไมถงรอยละ๒๐แลวจะตองใชกกระสอบถงจะพอลองหนมาทำนำหมกชวภาพใชเองดกวา ใครจะไปรอนาคต...ทำไปทำมาอาจจะมนำหมกชวภาพตราตำบล...?คนไรสารประกาศกองจนทวหลากเปนไปได

จากใบชา สหมอนสมนไพร ตำบลแมนะ

กลมอาชพหมอนสมนไพรใบชาแมจนทรเพญ จนกนทะประธานกลมแมบานตำบลแมนะ๔หม๓ต.แมนะอ.เชยงดาวจ.เชยงใหม๕๐๑๗๐โทร.๐๘๙๕๖๑๖๑๘๕,๐๘๑๐๓๐๖๗๓๔

2�

การไดจบชารอนๆ ในยามหนาวบนยอดดอยทางภาคเหนอ ถอเปนประสบการณความสขอกรปแบบหนงทหลายคนอยากสมผสโดยเฉพาะบานปางมะโอ ตำบลแมนะ อำเภอเชยงดาว จงหวดเชยงใหม ทขนชอทงเรองใบชา การอนรกษปา และแกนนำชมชนททมเทอยางพอหลวงอนทร ใจระวงพาชมชนปางมะโอควารางวลลกโลกสเขยว ประเภทชมชนในป๒๕๔๖และทกำลงมาแรงแซงโคงภเขามาอยางรวดเรวในขณะนคอหมอนใบชา จากอดตทผ คนนยมเคยวเมยง แตเมอเวลาเปลยนผาน ลกหลานในชมชนเตบใหญไปทำงานในเมองกนหมดความนยมในการเคยวเมยงกลดนอยลงบางกวาไมชอบรสชาตบางกกลวฟนดำสงผลใหใบเมยงจากหมบานบนดอยขายยากขน ครวเรอนอาสาตำบลแมนะในโครงการรกษปาสรางคน๘๔ตำบลวถพอเพยงจงเกดแนวคดรวมกลมไปศกษาดงานการผลตหมอนสมนไพรใบชาณ ตำบลปางว อำเภอดอยสะเกด จงหวดเชยงใหมและจดตง กลมอาชพหมอนสมนไพรใบชา ดวยใจม งม น และไมเคยหยดน งในการพฒนารปแบบผลตภณฑบรรจภณฑการบรหารจดการพรอมอดรอยร วจากภายในชมชนทตองพ งพงวตถดบจากภายนอกโดยเชอมความสมพนธระหวางพนองบนดอยและคนพนราบกอใหเกดเงนทนหมนเวยนในชมชนตำบลแมนะ เปนสงสำคญประการหนงของการพงตนเองอยางยงยน แลวหนาวน อยาลมแวะไปจบชารอนๆ แลวนอนหนนหมอนใบชาทเชยงดาวใหหลายคนอจฉานะเจา

ศาลา ”ยา”

2�

สมยเรยนอยชนอนบาลเคยมเดกผหญงคนหนงเดดดอกเขมใหทกวนหลงจากนงรถโรงเรยนไปสงเธอถงหนาบานเหมอนเปนของทระลกกอนจากกนทกเยนจนรวบานเรมแหวงเปนหยอมๆ จากดอกเขมทหายไปแตพอรถโรงเรยนพนหนาบานไปไมทนถงปากซอยดอกเขมแดงเหลานนกถกหมนปนเลนลงไปกองอยบนพนรถเสยแลว... ชวตดงฉากหนงแฟนฉนผานไปไวเหมอนโกหกเกอบ ๔๐ ป ของการเดนทาง ขนเหนอ ลองใตไปอสานบกปาฝาดงมากหลายครงอยแตเพงมารจกกบประโยชนของดอกเขมแดงกวนนนกแลวขำ... อาจจะดวยความเคยชนทเหนดอกเขมแดงอยทวไป ทงหนาบาน หนาสำนกงาน เกาะกลางถนนรมคลองรมสวนสาธารณะและขอบๆ รมๆ ทหลายคนไมรจะปลกอะไรแลว...เขมแดงมคำตอบ คำตอบของเขมแดงในหนงสอ๒๐ปสวนสมนไพรสมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ สยามบรมราชกมาร

ดอกไม (รมรว) หายไปไหน...!

กลาวถงสรรพคณของเขมแดงวารากและดอกนนชวยขบเสมหะ แกบวม แกทองเสย แกบด ฆาเช อชวยใหเจรญอาหารขบนำยอยและเปนยาสงบระงบ อกท งดอกเขมยงเปนหน งในส งของเคร องสกการะทควรจะมในพธไหวครเปรยบดงสตปญญาทแหลมคมราวเขมหรออาวธและในทางวทยาศาสตรดอกเขมยงสามารถใชทดลองความเปนกรด-ดางไดโดยหนดอกเขมแดง แชในแอลกอฮอล ๑-๒ วนแลวกรองเอากากออกไดสารสกดสสมซงไมเปลยนสเมอโดนกรด แตจะเปลยนเปนสมวงครามออนๆเมอโดนดาง ดวยความเคยชนทไมเคยชนกบการนำดอกไมมาปรงเปนอาหารอยางทดร.แสวง รวยสงเนนผกลาทำนาขาวแบบไมดำไมไถกลาวไววา“คนไทยมกทำอะไรตามความเคยชนทำตามความเชอและทำตามกนเรอยมา จงไมสามารถทจะหาวธแกปญหาทเกดข นมาใหมทกวนได” ทำใหเรามองดอกเขมแดงเปนเพยงดอกไมประดบ ลองเรมตนใหม มองมมใหมๆ กนบาง เรมจากการเปลยนแปลงเลกๆ อยางยำวนเสนของโปรดของครอบครวเดนไปหนาบานเดดเขมแดงสกชอมาโรยเพมสสนและคณคาใหกบนองวนเสนและพฒนาสตรอาหารตอไปเรอย ๆ ดวยดอกไมสารพดชนดทรบประทานไดจนกลายเปนความเคยชนกสามารถสรางมลคาเพมใหกบดอกไมรมรวไดเชนกน และเมอนนดอกไม(รมรว)กจะเรมหายไป...หายไป...อกครงแตครงนเขมแดงไดหายไปอยในทองของเรานเอง...!