คำนำ ชดกจกรรมการเรยนร เลมท 1 ทฤษฎกรด-เบสและคกรด-เบส จดทำขนเพอใชประกอบการจดกจกรรมการเรยนการสอน วชาเคม 4 ชนมธยมศกษาปท 5 สาระท 2 วทยาศาสตรกายภาพ มาตรฐาน ว 2.1 สาระเพมเตม สาระเคม เรอง กรด-เบส โดยการจดกระบวนการเรยนรแบบสบเสาะหาความร เปนชดกจกรรมการเรยนรทเนนใหผเรยนไดลงมอปฏบตจรงในการสบคนขอมลฝกการคดวเคราะห เหมาะสมกบวยและความสามารถของนกเรยน สามารถใชในการซอมเสรมใหกบนกเรยน กรณทนกเรยนขาดเรยนหรอเรยนชา และนกเรยนสามารถนำความรทไดจากการทำกจกรรมไปปรบใชในชวตประจำวนได ชดกจกรรมการเรยนร เลมท 1 ทฤษฎกรด-เบสและคกรด-เบส ใชเวลาศกษา 2 ชวโมง ประกอบดวยเนอหา - ความหมายของกรดและเบสตามทฤษฎกรด-เบสอารเรเนยส เบรนสเตด-ลาวร และลวอส - ความหมายคกรด-เบส ผจดทำหวงเปนอยางยงวาชดกจกรรมการเรยนร เลมท 1 ทฤษฎกรด-เบสและ คกรด-เบสน จะเปนประโยชนสงสดในการศกษา เพอใหกจกรรมการเรยนการสอนบรรลจดมงหมาย ดานความร ดานทกษะ/กระบวนการทางวทยาศาสตร ดานคณลกษณะอนพงประสงค/จตวทยาศาสตรและสมรรถนะสำคญของผเรยน ทกำหนดไวอยางมประสทธภาพ
มะลวลย ไชยโย
สารบญ เรอง หนา
คำนำ................................................................................................... ................................................ ก สารบญ............................................................................................... ................................................. ข คำแนะนำการใชชดกจกรรมการเรยนร สำหรบนกเรยน..................................................................... 1 มาตรฐานการเรยนร/ผลการเรยนร..................................................................................................... 3 จดประสงคการเรยนร......................................................................................... ................................ 5 แบบทดสอบกอนเรยนชดกจกรรมการเรยนร เลมท 1 ทฤษฎกรด-เบสและคกรด-เบส………………… 6 กระดาษคำตอบแบบทดสอบกอนเรยน ชดกจกรรมการเรยนร เลมท 1 ทฤษฎกรด-เบสและ คกรด-เบส……………………………………………………………………………………………………………………………
8
ใบความรท 1.1 เรอง ทฤษฎกรด-เบส……………………………………………………………………………..……… 9 ใบกจกรรมท 1.1 เรอง ทฤษฎกรด-เบส………………………………………………………………..………….……… 14 ใบความรท 1.2 เรอง คกรด-เบส…………………….……………………………………………….……………………… 17 ใบกจกรรมท 1.2 เรอง คกรด-เบส……………………………….……………...…………….…….………..…………… 19 ใบกจกรรมท 1.3 เรอง ทฤษฎกรด-เบสและคกรด-เบส……..………………………………………………………. 21 ใบกจกรรมท 1.4 เรอง สรปความรโดยใชแผนผงความคด.……………………………………..……….………… 23 แบบทดสอบหลงเรยน ชดกจกรรมการเรยนร เลมท 1 ทฤษฎกรด-เบสและคกรด-เบส……………….… 25 กระดาษคำตอบแบบทดสอบหลงเรยนชดกจกรรมการเรยนร เลมท 1 ทฤษฎกรด-เบสและ คกรด-เบส…………………………………………………………………………………………………………………………… บรรณานกรม…………………………………………………………………………………………………………………………
27 28
[1]
ชดกจกรรมการเรยนรทนกเรยนจะไดศกษาตอไปน เปนชดกจกรรมการเรยนร
เลมท 1 ทฤษฎกรด-เบสและคกรด-เบส มงเนนใหนกเรยนไดรบการพฒนาความร และความเขาใจเกยวกบทฤษฎกรด-เบสและคกรด-เบส โดยฝกการใชคำถามและทกษะการสบเสาะหาความร เพอใหนกเรยนไดคด และลงมอปฏบตกจกรรมตามทกำหนดใหดวยตนเอง การใชเอกสารนใหเกดประโยชนสงสด นกเรยนควรปฏบตตามขนตอนทกำหนดไวในชดกจกรรมการเรยนรตามลำดบ ดงน
1. นกเรยนอานคำแนะนำการใชชดกจกรรมการเรยนร และปฏบตตามอยางตงใจ 2. นกเรยนทำแบบทดสอบกอนเรยน ในชดกจกรรมการเรยนรเลมท 1 ทฤษฎกรด-เบสและ
คกรด-เบส จำนวน 10 ขอ 3. นกเรยนแบงกลม กลมละ 3–4 คน โดยคละความสามารถนกเรยนเกง ปานกลาง และออน เพอใหนกเรยนไดชวยเหลอกนและแลกเปลยนประสบการณกนภายในกลม ใหทกกลมเลอก ประธาน เลขานการ และแบงหนาทในกลมของนกเรยนอาจเปนดงน คนท 1 อานขนตอนการทำกจกรรมและอธบายรายละเอยดใหเพอนรบทราบ คนท 2 จดเตรยมอปกรณและเกบอปกรณและเปนผนำในการทำกจกรรม คนท 3 จดบนทกและเขยนขอสรปทไดจากการทำกจกรรม คนท 4 เปนผนำวเคราะห สรปผลการทำกจกรรมและนำเสนอผลงาน และใหเพอนมสวนรวมในการวเคราะห แสดงความคดเหน จนไดขอสรปทสมาชกกลมยอมรบ สมาชกทกคนตองทำความเขาใจกบผลงานของตนเอง และพรอมทจะเปนตวแทนกลมนำเสนอผลงานของกลม 4. นกเรยนรวมกนอภปรายซกถามใหเขาใจเกยวกบวธการ ขนตอนและบทบาทของนกเรยน ตลอดจนขอสงสยอนๆ 5. ขณะเรยน นกเรยนตองปฏบตกจกรรมตามลำดบทกขนตอนทกำหนดใหความรวมมอ ในการปฏบตตามขอตกลงของกลม รบผดชอบปฏบตกจกรรมตามทไดรบมอบหมายโดยสมาชกทกคนในกลมตองมสวนรวมในการปฏบตกจกรรมใหบรรลผลสำเรจตามวตถประสงค หากมขนตอนใดไมเขาใจใหสอบถามคร
คำแนะนำการใชชดกจกรรมการเรยนร
สำหรบนกเรยน
[2]
6. นกเรยนสามารถศกษาดวยตนเองโดยอาศยความซอสตยตอตนเอง ไมเขาใจใหยอนกลบไปศกษาเนอหาใหม จะทำใหนกเรยนเขาใจบทเรยนยงขน แลวกลบมาทำใบกจกรรมท 1.1–1.4 อกครง 7. นกเรยนตองรกษาเวลาในการทำกจกรรมแตละขนตอนใหทนเวลาทกำหนด
8. สำหรบชดกจกรรมการเรยนร เลมท 1 ทฤษฎกรด-เบสและคกรด-เบส ครประเมนผลงานนกเรยนจากใบบนทกกจกรรมท 1.1-1.4
9. นกเรยนทำแบบทดสอบหลงเรยนชดกจกรรมการเรยนร เลมท 1 ทฤษฎกรด-เบสและ คกรด-เบส จำนวน 10 ขอ ซงอยทายชดกจกรรมการเรยนร 10. นกเรยนประเมนตนเองโดยตองพยายามตอบคำถามดวยความตงใจ เพราะคำถามในชดกจกรรมการเรยนรไมใชขอสอบแตเปนสวนหนงของการเรยนร
บทบาทของนกเรยน 1. บทบาทของผนำกลม 1.1 ควบคมดแลการดำเนนกจกรรมในกลมใหเปนไปตามขนตอนทกำหนด 1.2 เปนผนำในการวางแผนการศกษาชดกจกรรมการเรยนรรวมกนในกลม 1.3 รบชดกจกรรมการเรยนรแจกสมาชกในกลม และเกบสงครเมอใชเสรจแลว 1.4 เปนผประสานงานกบครเมอพบปญหาหรอขอสงสย 2. บทบาทสมาชกในกลม 2.1 ปฏบตกจกรรมดวยความตงใจ เพอใหเสรจทนเวลาทกำหนด 2.2 ศกษาใบความรท 1.1-1.2 ทำใบกจกรรมท 1.1-1.5 และทำแบบทดสอบหลงเรยนชดกจกรรมการเรยนรดวยความตงใจและเตมความสามารถโดยไมรบกวนเพอนในกลม 2.3 ในการทำงานนกเรยนสามารถปรกษากนได รวมมอในการปฏบตกจกรรมกลม และเสนอความคดเหนในการอภปรายความรไดอยางเตมท
[3]
มาตรฐานการเรยนร/ผลการเรยนร สาระท 2 วทยาศาสตรกายภาพ มาตรฐาน ว 2.1 เขาใจสมบตของสสาร องคประกอบของสสาร ความสมพนธระหวางสมบต
ของสสารกบโครงสรางและแรงยดเหนยวระหวางอนภาค หลกและธรรมชาต ของการเปลยนแปลงสถานะของสสาร การเกดสารละลาย และการเกดปฏกรยาเคม
สาระเคม 2. เขาใจการเขยนและการดลสมการเคม ปรมาณสมพนธในปฏกรยาเคม อตราการ
เกดปฏกรยาเคม สมดลในปฏกรยาเคม สมบตและปฏกรยาของกรด–เบส ปฏกรยารดอกซและเซลลเคมไฟฟา รวมทงการนำความรไปใชประโยชน
ผลการเรยนร 1. ระบ และอธบายวาสารเปนกรดหรอเบสโดยใชทฤษฎกรด–เบสของอารเรเนยส เบรนส
เตด–ลาวร และลวอส 2. ระบคกรด-เบสของสารตามทฤษฎกรด-เบสของเบรนสเตด-ลาวร
สาระสำคญ
ทฤษฎกรด-เบสของอารเรเนยส มใจความวา กรด คอ สารทละลายนำแลวแตกตวใหไฮโดรเจนไอออน สวนเบสคอสารทละลายนำแลวใหไฮดรอกไซดไอออน ทฤษฎกรด-เบสของเบรนสเตด-ลาวร มใจความวา กรด คอ สารทใหโปรตอน สวนเบสคอสารทรบโปรตอน สารคใดทใหและรบโปรตอนกนเรยกวาคกรด-เบส ทฤษฎกรด-เบสของลวอส มใจความวา กรด คอ สารทสามารถรบคอเลกตรอน สวนเบสคอสารทสามารถใหคอเลกตรอน สารบางชนดใหและรบโปรตอนไดจงเปนไดทงกรดและเบส เรยกวา สารแอมโฟเทอรก ตามทฤษฎกรด-เบสของเบรนสเตด-ลาวร
โมเลกลหรอไอออนทเปนคกรด-เบสกน จะมโปรตอนตางกนอย 1 โปรตอน
[4]
BF
FF
NH3+F
FF
B NH3
กรด เบส
HCl + H 2 O H 3 O + + Cl -
ให H +
รบ H +
คกรด1-เบส1
H2S + H 2 3 O + + HS -
ให H +
รบ H +
กรด1 กรด2 เบส2 เบส1
O H
คกรด2-เบส2
สาระการเรยนร สารททำปฏกรยากบนำจะไดไฮโดรเนยมไอออนจะแสดงสมบตเปนกรด และสารททำปฏกรยา
กบนำแลวไดไฮดรอกไซดไอออนจะแสดงสมบตเปนเบส ทฤษฎกรด-เบสของอารเรเนยส มใจความวา กรด คอ สารทละลายนำแลวแตกตวให
ไฮโดรเจนไอออน เชน HCl (g) ⎯⎯ →⎯OH2 H+ (aq) + Cl- (aq) สวนเบส คอ สารทละลายนำแลว
ใหไฮดรอกไซดไอออน เชน NaOH (s) ⎯⎯ →⎯OH2 Na+ (aq) + OH- (aq)
ทฤษฎกรด-เบสของเบรนสเตด-ลาวร มใจความวา กรด คอ สารทใหโปรตอน สวนเบสคอสารทรบโปรตอน เชน
HCl เปนสารทใหโปรตอน (H+) ดงนน HCl จงเปนกรด H2O เปนสารทรบโปรตอน (H+) ดงนน H2O จงเปนเบส
ทฤษฎกรด-เบสของลวอส มใจความวา กรด คอ สารทสามารถรบคอเลกตรอน สวนเบส คอ สารทสามารถใหคอเลกตรอนเชน
และทฤษฎกรด-เบส สามารถเขยนแผนภาพแสดงคกรด-เบสได และระบคกรด-เบสได โดยค
กรดจะม ไฮโดรเจนไอออนเพม 1 และคเบสจะมไฮโดรเจนไอออนลดลง 1 สามารถเขยนแผนภาพไดดงน
[5]
จดประสงคการเรยนร ดานความร 1. ระบ และอธบายวาสารเปนกรดหรอเบสโดยใชทฤษฎกรด–เบสของอารเรเนยส เบรนสเตด–ลาวร และลวอส
ดานทกษะแหงศตวรรษท 21/ทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตร 1. ความรวมมอ การทำงานเปนทมและภาวะผนำ 2. การคดอยางมวจารณญาณและการแกปญหา/ 1. การตความหมายขอมลและลงขอสรป
คณลกษณะอนพงประสงค/จตวทยาศาสตร 1. ความใจกวาง 2. การใชวจารณญาณ สมรรถนะสำคญของผเรยน 1. ความสามารถในการสอสาร 2. ความสามารถในการแกปญหา
[6]
คำชแจง เลอกคำตอบทถกทสด แลวทำเครองหมาย X ในกระดาษคำตอบ
1. กำหนดปฏกรยาตอไปน HPO4
2- +NH4+ H2PO4
- + NH3 ขอใดถกตองตามทฤษฎกรด-เบสของเบรนสเตด-ลาวร ก. HPO4
2- เปนกรด สวนNH4+ เปนเบส
ข. HPO42- เปนกรด สวนNH3 เปนเบส
ค. NH4+ และ NH3 เปนกรดทงค
ง. HPO42- เปนเบส สวน H2PO4
- เปนกรด 2. กรดซลฟวรกทำปฏกรยากบกรดไพโรซลฟวรก ดงสมการ
H2SO4 + H2S2O7 H3SO4+ + HS2O7
- โมเลกลและไอออนคใดในปฏกรยาทำหนาทเปนกรด ก. H2SO4 และ H3SO4
+ ข. H2SO4 และ H2S2O7 ค. H2S2O7 และ HS2O7
- ง. H2S2O7 และ H3SO4+
3. โมเลกลหรอไอออนใดทไมสามารถทำหนาทเปนกรดได คอ ก. HSO4
- ข. H2O ค. CH4 ง. NH4+
4. จากทฤษฎเกยวกบกรด-เบส ของอารเรเนยสและเบรนสเตด-ลาวร สารกลมใดทจดวาเปนเบสทกตว ก. CO3
2- , HPO32- , Cl- , NH4
+
ข. Na+ , Ca(OH)2 , NO3- , NH3
ค. OH- , HCO3- , SO4
2- , NH3 ง. KOH , H2PO4
- , H3O+ , SO32-
แบบทดสอบกอนเรยนชดกจกรรมการเรยนร เลมท 1 ทฤษฎกรด-เบสและคกรด-เบส
จำนวน 10 ขอ คะแนนเตม 10 คะแนน เวลา 10 นาท
[7]
5. สารตอไปน ขอใดทำหนาทไดทงกรดและเบส ก. HC2O4
2- ข. CO32- ค. CN - ง. H2SO4
6. จากสารตอไปน คใดเปนคกรด-คเบสกน ก. H2S และ HS- ข. H2O และ OH- ค. NH3 และNH4
+ ง. ทง ก , ข และ ค 7. กรดซลฟวรกทำปฏกรยากบกรดไพโรซลฟวรก ดงสมการ
H2SO4 (aq) + H2S2O7 (aq) H3SO4+ (aq)+ HS2O7
- (aq) โมเลกลและไอออนคใดในปฏกรยาททำหนาทเปนเบส ก. H2SO4และ H3SO4
+ ข. H2SO4และ H2S2O7 ค. H3SO4
+และ HS2O7- ง. H2S2O7 และ HS2O7
-
8. จากปฏกรยาตอไปน
H2PO3- (aq) + H2O (l) H3O+ (aq) + HPO3
2- (aq) HS- (aq) + H2O (l) H3O+ (aq) + HS- (aq)
ไอออนในขอใดเปนคกรด-เบส ซงกนและกน ก. H2PO3
- และ HPO32- ข. H2PO3
- และ H3O+ ค. H3O+ และ S2- ง. H3O+ และ HS-
9. จงบอกสารทเปนคเบสของกรดตอไปน HCO3
- , HPO42- , HS-
ก. H2CO3 , PO43- , H2S ข. CO3
2-, H2PO4- , S2-
ค. H2CO3 , H2PO4- , H2S ง. CO3
2- , PO43- , S2-
10. ขอใดเปนคกรดของเบสตอไปนตามลำดบ HSO4
- , NH3 , HS- ก. H2SO4 , NH2
- , H2S ข. SO42-, NH4
+ , S2- ค. H2SO4 , NH4
+ , H2S ง. SO42- , NH2
- , S2-
[8]
ชอ-สกล ………………...……….………..……….……..กลม…......…ชน…….....….เลขท……..……….
ขอ ก ข ค ง 1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
คะแนน
คะแนนเตม คะแนนทได 10
ระดบคณภาพ
เกณฑการตดสน
กระดาษคำตอบแบบทดสอบกอนเรยน ชดกจกรรมการเรยนร
เลมท 1 ทฤษฎกรด-เบสและคกรด-เบส จำนวน 10 ขอ คะแนนเตม 10 คะแนน เวลา 10 นาท
9 - 10 คะแนน ไดระดบดมาก 7 - 8 คะแนน ไดระดบด 5 - 6 คะแนน ไดระดบพอใช 0 - 4 คะแนน ไดระดบปรบปรง
[9]
ในการทจะใหนยามของกรด-เบส และในการจำแนกสารตางๆ วาเปนกรดหรอเบสนน นกวทยาศาสตร ไดศกษา ตงทฤษฎกรด-เบส ขนหลายทฤษฎดวยกน ทฤษฎกรด-เบสทสำคญมดงน 1.ทฤษฎกรด-เบสของอารเรเนยส อารเรเนยส เปนนกวทยาศาสตรชาวสวเดน ไดตงทฤษฎกรด-เบส ในป ค.ศ. 1887 (พ.ศ. 2430) อารเรเนยส ศกษาสารทละลายนำ (Aqueous solution) และการนำไฟฟาของสารละลายนน เขาพบวาสารอเลกโทรไลต จะแตกตวเปนไอออน เมอละลายอยในนำ และใหนยาม กรด ไววา “กรด คอ สารทเมอละลายนำแลวแตกตวใหไฮโดรเจนไอออน” เชน
HCl (aq) ⎯⎯ →⎯OH2 H+ (aq) + Cl- (aq)
HClO4(aq) ⎯⎯ →⎯OH2 H+ (aq) + ClO4
- (aq)
HNO3 (aq) ⎯⎯ →⎯OH2 H+ (aq) + NO3
- (aq) “เบส คอ สารทละลายนำแลวแตกตวใหไฮดรอกไซดไอออน” เชน
NaOH (s) ⎯⎯ →⎯OH2 Na+ (aq) + OH- (aq)
Ca(OH)2 (s) ⎯⎯ →⎯OH2 Ca2+ (aq) + 2OH- (aq)
KOH (s) ⎯⎯ →⎯OH2 K+ (aq) + OH- (aq)
NH4OH (l) ⎯⎯ →⎯OH2 NH4
+ (aq) + OH- (aq) ขอจำกดของทฤษฎกรด-เบส อารเรเนยส
• ทฤษฎกรด-เบส อารเรเนยส จะเนนเฉพาะการแตกตวในนำ ใหเปน H+ และ OH- ไมรวมถงตวทำละลายอนๆ ทำใหอธบายความเปนกรด-เบสไดจำกด
• สารทจะเปนกรดไดตองม H+ อยในโมเลกล และสารทจะเปนเบสไดกตองม OH- อยในโมเลกล
2. ทฤษฎกรด-เบส ของเบรนสเตต-เลาร โจฮนส นโคลสเบรนสเตด นกเคมชาวเดนมารก และ โทมสมารตน ลาวร นกเคมชาวองกฤษ ไดศกษาการใหและรบโปรตอนของสาร เพอใชในการอธบายและจำแนกกรด-เบสไดกวางขน และไดตงทฤษฎกรด-เบสขนในป ค.ศ.1923 (พ.ศ.2466) กรด คอ สารทสามารถใหโปรตอนกบสารอนๆ ได (Proton donor) เบส คอ สารทสามารถรบโปรตอนจากสารอนได (Proton acceptor)
ใบความรท 1.1 เรอง ทฤษฎกรด-เบส
[10]
พจารณาตวอยางตอไปน 1.
ดงนน HCl เปนกรด เพราะเปนสารทใหโปรตอน (H+)
H2O เปนเบส เพราะเปนสารทรบโปรตอน (H+) 2.
ดงนน H2O เปนกรด เพราะเปนสารทใหโปรตอน (H+) NH3 เปนเบส เพราะเปนสารทรบโปรตอน (H+) จากปฏกรยาทง 2 ปฏกรยา จะมสารทใหและรบโปรตอนในแตละปฏกรยา และม H3O+ และ OH- เกดขน แตบางปฏกรยาอาจจะไมมสารทงสองชนดนเลย ทฤษฎนกยงคงอธบายได เชน
3.
ดงนน NH4
+ เปนกรด NH2
- เปนเบส
NH4+ + NH2- NH3 + NH3
ให H+
รบ H+
HCl + H 2 O H 3 O + + Cl -
ให H +
รบ H +
รบ H +
ให H +
H 2 O + NH 3 NH 4 + + OH -
[11]
ตวอยางอนๆ ไดแก
4.
5.
6.
ขอจำกดของทฤษฎกรด-เบสของเบรนสเตต-ลาวร ทฤษฎกรด-เบสของเบรนสเตด-ลาวร ใชอธบายสมบตของกรด-เบส ไดกวางกวาทฤษฎของอารเรเนยส แตยงมขอจำกดคอ สารทจะทำหนาทเปนกรดจะตองมโปรตอนอยในสารนน
สารทเปนไดทงกรดและเบส(Amphoteric) สารบางตวทำหนาทเปนทงกรด เมอทำปฏกรยากบสารตวหนง และทำหนาทเปนเบส เมอทำปฏกรยากบอกสารหนง นนคอเปนไดทงกรดและเบส สารทมลกษณะนเรยกวา สารแอมโฟเทอรก(Amphoteric) เชน H2O , HCO3
- เปนตน
รบ H +
ให H +
H 2 O (l) + CN - (aq) HCN(aq) + OH - (aq) กรด เบส
เบส กรด HS - (aq) + H 2 O(l) H 3 O + (aq) + S 2- (aq)
ให H +
รบ H +
รบ H +
ให H +
HCl (l) + HCO 3 - (aq) H 2 CO 3 (aq) + Cl - (aq)
กรด เบส
[12]
กรณของ H2O
ในกรณน H2O เปนกรดเมอทำปฏกรยากบ NH3 และเปนเบสเมอทำปฏกรยากบ NH4
+ กรณของ HCO3
-
ในกรณน HCO3
- เปนเบสเมอทำปฏกรยากบ HCl และเปนกรดเมอทำปฏกรยากบ OH- ดงนนอาจจะสรปไดวา สารทเปนแอมโฟเทอรก ถาทำปฏกรยากบสารทใหโปรตอนไดดกวา ตวมนเองจะรบโปรตอน (ทำหนาทเปนเบส) แตถาไปทำปฏกรยากบสารทใหโปรตอนไดไมด ตวมนเองจะเปนตวใหโปรตอนกบสารนน (ทำหนาเปนกรด) 3. ทฤษฎกรด-เบสของลวอส ในป ค.ศ. 1923 (พ.ศ. 2466) ลวอสไดเสนอนยามของกรดและเบสดงน กรด คอ สารทสามารถรบอเลกตรอนค จากเบส แลวเกดพนธะโคเวเลนต เบส คอ สารทสามารถใหอเลกตรอนคในการเกดพนธะโคเวเลนต
เบสกรด NH4+ + H2O(l) H3O+(aq) + NH3
ให H+
รบ H+
H 2 O + NH 3 NH 4 + + OH -
ให H +
รบ H + เบส กรด
รบ H +
ให H +
HCl (l) + HCO 3 - (aq) H 2 CO 3 (aq) + Cl - (aq)
กรด เบส
รบ H +
ให H +
HCO 3 - (aq)+ OH - (aq) H
2 O (l) + CO 3 2- (aq) กรด เบส
[13]
ปฏกรยาระหวางกรด-เบส ตามทฤษฎน อธบายในเทอมทมการใชอเลกตรอนครวมกน กรดรบอเลกตรอนเรยกวาเปน Electrophile และเบสใหอเลกตรอนเรยกวาเปน Nucleophile และตามทฤษฎนสารทเปนเบสตองมอเลกตรอนคอสระ เชน
ในกรณน NH3 เปนเบส มอเลกตรอนค 1 ค จะใหอเลกตรอนคกบกรดในการเกดพนธะ โคเวเลนต และ BF3 รบอเลกตรอนจาก NH3 ดงนน BF3 จงเปนกรด ทฤษฎของลวอสนมขอดคอ สามารถจำแนกกรด-เบส ทไมมทง H+หรอ OH- ในสารนน และแมวาสารนนไมไดอยในรปสารละลายแตอยในสถานะกาซกสามารถใชทฤษฎลวอสอธบายความเปนกรดเบสได
ตวอยางอนๆ เชน
เมอเพอนๆ ศกษาใบความรท 1.1 แลว เพอนๆ ลองทำใบกจกรรมท 1.1 กนเลยดกวาครบ... สๆ
BF
FF
NH3+F
FF
B NH3
กรด เบส
เบสกรด
+CH3
ClCl
ClAl O
CH3 CH3
CH3OAl
ClClCl
+-
SnCl4 + Cl-2 SnCl62-
กรด เบส
เบสกรด
NH3]+ NH3Ag+ 2 Ag[H3N +
[14]
คำชแจง รวมกนแสดงความคดและตอบคำถามใหถกตอง (ใชเวลา 10 นาท)
1. คำศพททควรร
1.1 ทฤษฎกรด-เบส อารเรเนยส =……………….……………..………………………………….……… 1.2 ทฤษฎกรด-เบสเบรนสเตด-ลาวร =…………….…………………………………………………………… 1.3 ทฤษฎกรด-เบส ลวอส =……………….……………………………………..………………….
2. จงแสดงสมการการแตกตวในนำของสารตอไปน และบอกดวยวาในสารละลายมไอออนและโมเลกลชนดใดบาง
2.1 กรดไฮโปคลอรส(HClO) เปนอเลกโทรไลตออน สมการ(1)…………………………………………………………………………ผลตภณฑทไดคอ.…………………….………
2.2 กรดไนตรก(HNO3) เปนอเลกโทรไลตแก สมการ(2)…………………………………………………………………………ผลตภณฑทไดคอ.…………………….………
จากผลตภณฑทงสองสมการ2.1 และ 2.2 ไดเหมอนกนคอ………………………………………....…….. สรปไดวา สารละลายกรด แตกตวใหไอออน……………………………………………………………….…….………….
2.3 แอมโมเนย (NH3) เปนอเลกโทรไลตออน สมการ(3)…………………………………………………………………………ผลตภณฑทไดคอ.……………….………….…
2.4 แบเรยมไฮดรอกไซด (Ba(OH) 2) เปนอเลกโทรไลตแก สมการ(4)…………………………………………………………………………ผลตภณฑทไดคอ.……………………….….…
จากผลตภณฑทงสองสมการ2.3 และ 2.4 ไดเหมอนกนคอ……………………………………………..…. สรปไดวา สารละลายเบส แตกตวใหไอออน………………………………………………………………………………….
รายชอสมาชกกลม กลมท.........ชอกลม......................................ชนมธยมศกษาปท ...........หอง..........
1. ..................................................................เลขท .....................ประธาน 2. ..................................................................เลขท .....................เลขานการ 3. ..................................................................เลขท .....................สมาชก 4. ..................................................................เลขท .....................สมาชก
ใบกจกรรมท 1.1 เรอง ทฤษฎกรด-เบส
[15]
3. ทฤษฎกรด-เบส อารเรเนยสนยามวา กรด คอ………………………………………………………………………………………………………………………. เบส คอ…………………………………………………………………………….…………………………………….…… สมการทวไปของกรด คอ…………………………………………………………….…….……………..………………………… สมการทวไปของเบส คอ……………………………………………………………………………….…………………………… 4. ทฤษฎกรด-เบสเบรนสเตด-ลาวร นยามวา กรด คอ…………………………………………………………………………………….………………………………… เบส คอ…………………………………………………………………………….………………………………………… สมการทวไป คอ………………………………………….…………………………………………………………………………… 5. ทฤษฎกรด-เบส ลวอส นยามวา กรด คอ………………….…………………………………………………………………………………………………… เบส คอ………………………………………………..……………………………………………………………………… สมการทวไป คอ…………………..…………………………………………………………………………………………………… 6. กรดและเบสตามทฤษฎกรด-เบสของเบรนสเตด–ลาวร แตกตางจากทฤษฎกรด-เบสของ อารเรเนยสอยางไร ………………………………………………………………………………………………………..………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. ………………………………………………………………………………………………………..………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 7. จากการทดสอบความเปนกรด-เบส ของสารตาง ๆ ในชวตประจำวนดวยกระดาษลตมส ได ขอมลดงตาราง
สารละลาย การเปลยนสกระดาษลตมส ความสวางของหลอดไฟ A B C D E
ไมเปลยนส สแดง สนำเงน
สนำเงน สแดง ไมเปลยนส
สนำเงน สแดง
สวางมาก สวางเลกนอย
สวางมาก ไมสวาง
สวางเลกนอย สารละลายใดมไอออนชนดเดยวกน และเปนไอออนชนดใด เพราะเหตใด ………………………………………………………………………………………………………..………………………………………
[16]
8. สารตงตนในสมการตอไปน สารใดเปนกรด และสารใดเปนเบส ตามทฤษฎกรดเบสอารเรเนยส และ เบรนสเตด-เลาร 8.1 CH3COO- + HCN CH3COOH + CN-
……………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 8.2 H2PO4
- + NH3 HPO42- + NH4
+
……………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 8.3 HClO + CH3NH2 CH3NH3
+ + ClO-
………………………………………………………………………………………………….………..………………………………….. 8.4 CO3
2- + H2O HCO3- + OH-
…………………………………………………………………………………………….……………….………………………………… 9. จงเขยนสมการทแสดงวา HPO4
2- และ H2O เปนไดทงกรดและเบส ………………………………………………………………………………………………………..………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. ………………………………………………………………………………………………………..………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 10. สารละลาย NH4Cl เปนกรด สวยสารละลาย NaHS และสารละลาย Na3PO4 เปนเบส จงแสดงปฏกรยาระหวางไอออนตอไปนกบนำ 5.1 NH4
+
………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 5.2 HS- ………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 5.3 PO4
3-
………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 11. ปฏกรยาตอไปน
สารใดเปนกรด หรอ เบส ตามทฤษฎกรด-เบส ของลวอส เพราะเหตใด
………………………………………………………………………………………………………..………………………………………
NH 3 ] + NH 3 Ag + 2 Ag [H 3 N +
[17]
คกรด-เบส (Acid-Base pair)
จากปฏกรยาของกรดกบเบสทกลาวถงแลวตามทฤษฎของเบรนสเตด-ลาวร จะเหนวาในปฏกรยาหนงๆ อาจจะจดคกรด-เบสได 2 คดวยกน
ให H+
ตวอยางท 1 NH3 + H2O NH+4 + OH-
H2O เปนคกรดของ OH- NH3 เปนคเบสของ NH+
4 OH- เปนคเบสของ H2O NH+
4 เปนคกรดของ NH3
ให H+ ตวอยางท 2 CH3COOH + H2 O H3O++ CH3COO-
กรด1 เบส2 กรด2 เบส1 CH3COOH เปนคกรดของ CH3COO- H2O เปนคเบสของ H3O+
CH3COO- เปนคเบสของ CH3COOH H3O+ เปนคกรดของ H2O
คกรด1-เบส1
H2S + H 2 3 O + + HS -
ให H +
รบ H +
กรด1 กรด2 เบส2 เบส1
O H
คกรด2-เบส2
ใบความรท 1.2 เรอง คกรด-เบส
เบส1 กรด1 กรด2 เบส2
[18]
ตวอยางท 3 ใหเขยนคกรด-เบสของสารตอไปน ก. คเบสของ H2O และ HNO3 ข. คกรดของ SO4
2- และ C2H3O2-
คำตอบ ก. คเบสของ H2O และ HNO3 คอ OH- และ NO3- ตามลำดบ
ข. คกรดของ SO42- และ C2H3O2
- คอ HSO4- และ HC2H3O2 ตามลำดบ
ตวอยางท 4สารคใดตอไปน ขอใดเปนคกรด - เบสกนบาง ก. H2O และ OH- ง. NH4
+ และ NH3 ข. H3O+ และ OH- จ. H2CO3 และ CO3
2- ค. H2PO4
- และ HPO42-
คำตอบ ขอ ก , ค และ ง เปนคกรดเบสกน ขอ ข และ จ ไมเปนคกรดเบสกน
ตวอยางท 5 ตารางแสดงตวอยางคกรด-เบส
คกรด คเบส คกรด คเบส HF F- H2S HS- HCl Cl- NH3 NH2
-
HBr Br- HNO3 NO3-
HI I- HClO4 ClO4-
H2O OH- H3O+ H2O ขอสงเกต คกรด-คเบส จะมสตรเคมคลายกน
คกรด จะม H+เพมขน 1 ไอออน คเบส จะม H+ลดลง 1 ไอออน
[19]
คำชแจง รวมกนแสดงความคดและตอบคำถามใหถกตอง (ใชเวลา 10 นาท)
1. จงแสดงปฏกรยาและแผนภาพคกรด-เบส เมอสารตอไปนละลายในนำ 1.1 กรดคารบอนก (H2CO3) 1.2 กรดฟอรมก (H2SO3) 1.3 กรดฟอรมก(HCOOH)
รายชอสมาชกกลม
กลมท.........ชอกลม......................................ชนมธยมศกษาปท ...........หอง.......... 1. ..................................................................เลขท .....................ประธาน 2. ..................................................................เลขท .....................เลขานการ 3. ..................................................................เลขท .....................สมาชก 4. ..................................................................เลขท .....................สมาชก
ใบกจกรรมท 1.2 เรอง คกรด-เบส
[20]
2. จงบอกคเบส ของสารตอไปน
2.1 HIO4 คอ…………………….
2.2 HSO3- คอ…………………….
2.3 H2PO4- คอ…………………….
2.4 NH4+ คอ…………………….
3. จงบอกคกรดของสารตอไปน
3.1 HPO42- คอ…………………….
3.2 HS- คอ…………………….
3.3 CO32- คอ…………………….
3.4 OH- คอ…………………….
4. คเบสของสาร จะม H+ เพม1 หรอ ลด1……………………… คกรดของสาร จะม H+ เพม1 หรอ ลด1………………………
[21]
คำชแจง ศกษาใบความรท 1.1 และใบความรท 1.2 และปฏบตตามใบกจกรรมท 1.3 เรอง ทฤษฎกรด-เบสและคกรด-เบสใชเวลา 15 นาท
จดประสงค
1. อธบายความสมพนธของทฤษฎกรด-เบสตางๆ ทมความสมพนธกน 2. ลงขอสรปเกยวกบทฤษฎกรดของอารเรเนยส เบรนสเตด-เลาวร และลวอสได 3. ลงความคดเหนจากขอมล และนำความรเรองทฤษฎกรด-เบสมาใชประโยชนในชวตประจำวน
อปกรณ 1. กระดาษแผนใหญ 2. สเมจก 3. เทปกาวใส
จำนวน 1 แผน จำนวน 3 ส จำนวน 1 มวน
การปฏบตกจกรรม 1. ลงขอสรปเกยวกบทฤษฎกรดของอารเรเนยส เบรนสเตด-เลาวร และลวอส 2. ระดมความคดรวมกนตอบใบบนทกกจกรรมท 1.3 และคดลอกลงกระดาษปรฟ 3. นำเสนอผลงานโดยนำไปตดทหนาชนเรยน
ใบกจกรรมท 1.3 เรอง ทฤษฎกรด-เบสและคกรด-เบส
[22]
คำชแจง บนทกผลการปฏบตกจกรรมจากใบกจกรรมท 1.3 (ใชเวลา 15 นาท)
1. จงยกตวอยาง ทฤษฎกรด-เบสทนกเรยนรจก พรอมอธบายมาพอเขาใจ ............................................................................................................................. ................................... ............................................................................................... ................................................................. ............................................................................................................................. ................................... ...................................................................................................................................... .......................... ............................................................................................................................ .................................... ............................................................................................................................. ................................... ...................................................................................................................................... .......................... 2. เขยนแผนภาพคกรด-เบส พรอมแสดงตวอยางและอธบายมาพอเขาใจ ตามทไดเรยนรมาตาม ชดกจกรรมการเรยนรไดดงน (ออกแบบไดตามความเหมาะสม)
รายชอสมาชกกลม กลมท.........ชอกลม......................................ชนมธยมศกษาปท ........หอง..........
1. ..................................................................เลขท .....................ประธาน 2. ..................................................................เลขท .....................เลขานการ 3. ..................................................................เลขท .....................สมาชก 4. ..................................................................เลขท .....................สมาชก
ใบบนทกกจกรรมท 1.3 เรอง ทฤษฎกรด-เบสและคกรด-เบส
[23]
คำชแจง ศกษาและปฏบตตามใบกจกรรมท 1.4 เรอง สรปความรโดยใชแผนผงความคด
จดประสงค
1. จำแนกทฤษฎกรด-เบสของอารเรเนยส เบรนสเตด-ลาวร และลวอสได 2. ลงขอสรปเกยวกบทฤษฎกรด-เบสของอารเรเนยส เบรนสเตด-ลาวร และลวอส
อปกรณ 1. กระดาษ A4 จำนวน 1 แผน 2. ดนสอส จำนวน 1 กลอง
การปฏบตกจกรรม 1. ใหนกเรยนทกคนสรปความรทไดรบจากการศกษาชดกจกรรมการเรยนร เรอง ทฤษฎกรด-เบสและคกรดเบส ลงในกระดาษ A4 2. ระบายสใหสวยงาม และนำสงครในวนพรงน ในเวลาไมเกน 10.00 น.
ใบกจกรรมท 1.4 เรอง สรปความรโดยใชแผนผงความคด
[24]
ชอ-สกล........................................รายวชา……..…….ชนมธยมศกษาปท.........เลขท......... คำชแจง สรปความรทไดรบจากการศกษาชดกจกรรมการเรยนร เรอง ทฤษฎกรด-เบสและคกรดเบส เปนแผนผงความคด
ใบบนทกกจกรรมท 1.4 เรอง สรปความรโดยใชแผนผงความคด
[25]
คำชแจง เลอกคำตอบทถกทสด แลวทำเครองหมาย X ในกระดาษคำตอบ 1. จากสารตอไปน คใดเปนคกรด-คเบสกน ก. H2S และ HS- ข. H2O และ OH- ค. NH3 และ NH4
+ ง. ทง ก ข และ ค 2. กรดซ ลฟวรกทำปฏกรยากบกรดไพโรซลฟวรก ดงสมการ H2SO4 (aq) + H2S2O7 (aq) H3SO4
+ (aq)+ HS2O7- (aq)
โมเลกลและไอออนคใดในปฏกรยาททำหนาทเปนเบส ก. H2SO4และ H3SO4
+ ข. H2SO4และ H2S2O7 ค. H3SO4
+และ HS2O7- ง. H2S2O7 และ HS2O7
-
3. จากปฏกรยาตอไปน
H2PO3- (aq) + H2O (l) H3O+ (aq) + HPO3
2- (aq) HS- (aq) + H2O (l) H3O+ (aq) + HS- (aq)
ไอออนในขอใดเปนคกรด-เบส ซงกนและกน ก. H2PO3
- และ HPO32- ข. H2PO3
- และ H3O+ ค. H3O+ และ S2- ง.H3O+ และ HS- 4. จงบอกสารทเปนคเบสของกรดตอไปน HCO3
- , HPO42- , HS-
ก. H2CO3 , PO43-, H2S ข. CO3
2-, H2PO4- , S2-
ค. H2CO3 , H2PO4- , H2S ง. CO3
2- , PO43- , S2-
5. ขอใดเปนคกรดของเบสตอไปนตามลำดบ HSO4
- , NH3 , HS- ก. H2SO4 , NH2
- , H2S ข. SO42- , NH4
+ , S2- ค. H2SO4 , NH4
+ , H2S ง. SO42- , NH2
- , S2- 6. กำหนดปฏกรยาตอไปน HPO4
2- + NH4+ H2PO4
- + NH3ขอใดถกตองตามทฤษฎกรด-เบสของเบรนสเตด-ลาวร
แบบทดสอบหลงเรยนชดกจกรรมการเรยนร เลมท 1 ทฤษฎกรด-เบสและคกรด-เบส
จำนวน 10 ขอ คะแนนเตม 10 คะแนน เวลา 10 นาท
[26]
ก. HPO42- เปนกรด สวน NH4
+เปนเบส ข. HPO4
2- เปนกรด สวน NH3 เปนเบส ค. NH4
+ และ NH3 เปนกรดทงค ง. HPO4
2- เปนเบส สวน H2PO4- เปนกรด
7. กรดซลฟวรกทำปฏกรยากบกรดไพโรซลฟวรก ดงสมการ
H2SO4 + H2S2O7 H3SO4+ + HS2O7
- โมเลกลและไอออนคใดในปฏกรยาทำหนาทเปนกรด ก. H2SO4 และ H3SO4
+ ข. H2SO4 และ H2S2O7 ค. H2S2O7 และ HS2O7
- ง. H2S2O7 และ H3SO4+
8. โมเลกลหรอไอออนใดทไมสามารถทำหนาทเปนกรดได คอ ก. HSO4
- ข. H2O ค. CH4 ง. NH4+
9. จากทฤษฎเกยวกบกรด-เบส ของอารเรเนยสและเบรนสเตด-ลาวร สารกลมใดทจดวาเปนเบสทกตว ก. CO3
2- , HPO32- , Cl- , NH4
+
ข. Na+ , Ca(OH)2 , NO3- , NH3
ค. OH- , HCO3- , SO4
2- , NH3
ง. KOH , H2PO4- , H3O+ , SO3
2- 10. สารตอไปน ขอใดทำหนาทไดทงกรดและเบส ก. HC2O4
2- ข. CO32- ค. CN - ง. H2SO4
[27]
ชอ-สกล ………………...……….………..……….……..กลม…......…ชน…….....….เลขท……..……….
ขอ ก ข ค ง 1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
คะแนน
คะแนนเตม คะแนนทได
10 ระดบคณภาพ
เกณฑการตดสน
9 - 10 คะแนน ไดระดบดมาก 7 - 8 คะแนน ไดระดบด 5 - 6 คะแนน ไดระดบพอใช 0 - 4 คะแนน ไดระดบปรบปรง
กระดาษคำตอบแบบทดสอบหลงเรยน ชดกจกรรมการเรยนร
เลมท 1 ทฤษฎกรด-เบสและคกรด-เบส จำนวน 10 ขอ คะแนนเตม 10 คะแนน เวลา 10 นาท
[28]
บรรณานกรม
กระทรวงศกษาธการ. (2560). ตวชวดและสาระการเรยนรแกนกลาง กลมสาระการเรยนร วทยาศาสตร (ฉบบปรบปรง 2560) ตามหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน
พทธศกราช 2551. (พมพครงท 1). กรงเทพฯ: โรงพมพชมนมสหกรณการเกษตรแหง ประเทศ จำกด.
กระทรวงศกษาธการ. (2560). มาตรฐานการเรยนรและตวชวด กลมสาระการเรยนรคณตศาสตร วทยาศาสตร และสาระภมศาสตร
ในกลมสาระการเรยนรสงคมศกษา ศาสนา และ วฒนธรรม (ฉบบปรบปรง พ.ศ. 2560) ตามหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน
พทธศกราช 2551. (พมพครงท 1). กรงเทพฯ: โรงพมพชมนมสหกรณการเกษตรแหง ประเทศ จำกด.
กระทรวงศกษาธการ. (2557). แนวปฏบตการวดและประเมนผลการเรยนร ตามหลกสตร
แกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2551. (พมพครงท 4). กรงเทพฯ: โรงพมพ ชมนมสหกรณการเกษตรแหงประเทศ จำกด.
กระทรวงศกษาธการ. (2553). แนวทางการพฒนา การวดและประเมนคณลกษณะอนพงประสงค
ตามหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2551. (พมพครงท 2). กรงเทพฯ: โรงพมพชมนมสหกรณการเกษตรแหงประเทศ จำกด.
ทบวงมหาวทยาลย. (2541). เคม เลม 1. กรงเทพฯ: สำนกพมพอกษรเจรญทศน จำกด. สทศน ไตรสถตวร. (2544). เคม ม.5 เลม 3. กรงเทพฯ: บรษทไอเอดพบลชชง จำกด. สำราญพฤกษสนทร. (2550).คมอสาระการเรยนรพนฐานและเพมเตม กลมสาระการเรยนร
วทยาศาสตร เคม ม.5 เลม 3 ตามหลกสตรการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2544. นนทบร: โรงพมพเพมทรพยการพมพ.
สำราญ ทงทอง. (2549). หวใจเคมคำนวณ เลม 2. กรงเทพฯ: บรษทไอเอดพบลชชง จำกด. สำนกคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน. (2555). คมอประเมนสมรรถนะสำคญของผเรยนระดบ
การศกษาขนพนฐานตามหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2551 ชนมธยมศกษาปท 6 แกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2551. กรงเทพฯ: โรง- พมพสำนกงานพระพทธศาสนาแหงชาต.
สถาบนสงเสรมการสอนวทยาสาสตรและเทคโนโลย. (2554). หนงสอเรยน รายวชาเคมเพมเตม เคม เลม 3 ชนมธยมศกษาปท 4-6. กรงเทพฯ: โรงพมพ สกสค.
[29]
สถาบนสงเสรมการสอนวทยาสาสตรและเทคโนโลย. (2554). หนงสอเรยน รายวชาเคมเพมเตม เคม เลม 4 ชนมธยมศกษาปท 4-6. กรงเทพฯ: โรงพมพ สกสค. สถาบนสงเสรมการสอนวทยาสาสตรและเทคโนโลย. (2562). หนงสอเรยน รายวชาเพมเตม วทยาศาสตร เคม ชนมธยมศกษาปท 5 เลม 4 ตามผลการเรยนร กลมสาระการเรยนร วทยาศาสตร (ฉบบปรบปรง 2560) ตามหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2551. กรงเทพฯ: โรงพมพ หนงสอแหงจฬาลงกรณแหงมหาวทยาลย. สถาบนสงเสรมการสอนวทยาสาสตรและเทคโนโลย. (2562). คมอครรายวชาเพมเตม วทยาศาสตร เคม ชนมธยมศกษาปท 5 เลม 4 ตามผลการเรยนร กลมสาระการเรยนร วทยาศาสตร (ฉบบปรบปรง 2560) ตามหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2551. กรงเทพฯ: โรงพมพ หนงสอแหงจฬาลงกรณแหงมหาวทยาลย. สถาบนสงเสรมการสอนวทยาสาสตรและเทคโนโลย. (2561). คมอการใชหลกสตรรายวชาเพมเตม วทยาศาสตร กลมสาระการเรยนรวทยาศาสตร (ฉบบปรบปรง 2560) ตามหลกสตร แกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2551 วชาเคม ระดบมธยมศกษาตอน ปลาย. กรงเทพฯ: โรงพมพหนงสอแหงจฬาลงกรณแหงมหาวทยาลย. สถาบนสงเสรมการสอนวทยาสาสตรและเทคโนโลย. (2555).ครวทยาศาสตรมออาชพ:แนวทางการ เรยนการสอนทมประสทธผล. กรงเทพฯ: บรษทอนเตอรเอดดเคชนซพพลายส จำกด. สถาบนกวดวชาตวเตอรพอยดท. (2554).สรปเคม ม.ปลาย.กรงเทพฯ: หางหนสวนจำกด สามลดา. สยามณฐ พนสสรณ. (2549).เตรยมสอบ A-NET เคม.กรงเทพฯ: สำนกพมพแมก จำกด.
Top Related