14

บทท 1 บทน า

ความเปนมาของปญหาและปญหา

ภายใตสภาวะการเปลยนแปลงของโลกทรวดเรวและตอเนองในทกดาน ทงทาง ดานระบบเศรษฐกจ การเมอง สงคมและวฒนธรรม ซงเปนผลจากการพฒนาการตดตอสอสาร การคมนาคมขนสงและเทคโนโลยสารสนเทศ ทแสดงใหเหนถงการเจรญเตบโตของความสมพนธทงทางดานเศรษฐกจ การเมอง เทคโนโลย และวฒนธรรมทเชอมโยงระหวางปจเจกบคคล ชมชน หนวยธรกจ และรฐบาลทวทงโลก ซงเรยกกนวา โลกาภวตน (Globalization) เปนยคของสงคมทเตมไปดวยขอมลและขาวสาร (Information Society) และเปนยคของการตดตอสอสารทไรพรมแดน ทงนเพราะเทคโนโลยการตดตอสอสารจะมความทนสมย กาวหนา สามารถตดตอสอสารกนไดอยางรวดเรว มความคลองตวสง และยงเปนโลกแหงการเรยนรหรอโลกแหงภมปญญา ทองคการใดหรอผใดจะคดหรอตดสนใจกระท าการใดๆ ยอมตองใชขอมล ขาวสาร องคความรและภมปญญา เขามาเปนองคประกอบในการด าเนนการทกครงไป กระแสการเปลยนแปลงนเปนสงทตองเผชญไมวาจะเปนบคคล หรอองคการ เมอบคคลหรอองคการลวนตองด ารงอยในสงคมแหงการเรยนรและภมปญญา ทกองคการจงตางแสวงหาความเจรญรงเรองอยางมนคงและถาวร (เดชน เทยมรตน และ กานตดา มาฆะศรานนท, 2544 : 7)

จากการเปลยนแปลงในสภาวการณตางๆ ท าใหเกดการปฏรปการบรหารการศกษาและการจดการศกษา เพอใหทนตอการเปลยนแปลง และมความสอดคลองกบเจตนารมณของรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2540 พระราชบญญตการศกษาแหงชาตพทธศกราช 2542 และแกไขเพมเตม (ฉบบท 2) พ.ศ.2545 และนโยบายดานการศกษาของรฐบาลทไดแถลงตอรฐสภาตางมอดมการณและหลกการการจดการศกษาเพอพฒนาสงคมไทยใหเปนสงคมแหงการเรยนร และเพอใหคนไทยทงปวงไดรบโอกาสเทาเทยมกนทางการศกษา พฒนาคนไดอยางตอเนองตลอดชวต อนเปนเงอนไขไปสระบบเศรษฐกจฐานความรทพงประสงค อดมการณส าคญของการจดการศกษาคอ การจดใหมการศกษาตลอดชวต และการสรางสงคมไทยใหเปนสงคมแหงการเรยนร การศกษาทจะสรางคณภาพชวตและสงคมบรณาการอยางสมดลระหวางปญญาธรรม คณธรรมและวฒนธรรม เปนการศกษาตลอดชวตเพอคนไทยทงปวงมงสรางพนฐานทด ปลกฝงความเปนสมาชกทดของสงคมตงแตวยการศกษาขนพนฐาน และพฒนาความรความสามารถเพอการท างานทมคณภาพ ดงนนในการด าเนนการจดการศกษาโดยเฉพาะการจดการศกษาขนพนฐาน

15

ซงเปนการศกษาขนตน จงจ าเปนทจะตองปพนฐานใหแกผเรยนอยางมนคง จรงจง ในทก ๆ ดานตามเจตนารมณของการจดการศกษา และตองสงเสรมความเขมแขงใหแกสถานศกษาในการจดการศกษา เพอใหสามารถจดการศกษาแกผเรยนไดอยางมประสทธผล ตามเจตนารมณของพระราชบญญตการศกษาทตองการใหผเรยนสามารถด ารงชวตอยในสงคมอยางมความสข และมงใหผเรยนทกคนมความสามารถในการเรยนร และพฒนาตนเอง หวใจของการปฏรปการศกษา คอ การปฏรปการเรยนรของผเรยนและครผสอนเปนส าคญ และกลไกทส าคญมากประการหนง ซงชวยใหการปฏรปการเรยนรดงกลาวประสบความส าเรจกคอ ตองมการปรบเปลยนกระบวนทศนในการบรหารจดการสถานศกษา จากแนวทางด าเนนการแบบเดมดงทเคยผานมาไปสการพฒนาสถานศกษาใหมความเปน “โรงเรยนแหงการเรยนร (The Learning School)” (สเทพ พงศศรวฒน, 2549 ข : ออนไลน)

โรงเรยนแหงการเรยนร (The Learning School) เกดจากการน าแนวคดระบบการบรหารจดการแนวใหมทมงคณภาพทงองคการเปนหลก นนคอการน าแนวความคดระบบการบรหารงานแบบองคการแหงการเรยนรมาใชในสถานศกษา สถานศกษาจะไดรบการพฒนาไปส การเปนองคการแหงการเรยนรนนตองมการมงเนนใหสมาชกทกคน ทงนกเรยน ผปกครอง ผบรหารสถานศกษาทกระดบ ขาราชการครและบคลากรทางการศกษา มความกระตอรอรนทจะเรยนรและพฒนาตนเองตลอดเวลา เพอพฒนาศกยภาพของตนเองและองคการ จะสงผลใหการด าเนนงานตามภารกจตางๆ ใหบรรลเปาหมายโดยมรปแบบการท างานทหลากหลายตามความเหมาะสมของแตละบรบทสภาพแวดลอม ดงในพระราชกฤษฎกาวาดวยหลกเกณฑและวธการบรหารกจการบานเมองทด พ.ศ. 2546 ระบในมาตรา 11 มความวา สวนราชการมหนาทพฒนาความรในสวนราชการเพอใหมลกษณะเปนองคการแหงการเรยนรอยางสม าเสมอ และเพอพฒนาสงคมไทยใหเปนสงคมแหงความร อนเปนเงอนไขไปสระบบเศรษฐกจฐานความรตามเจตนารมณ แหงรฐธรรมนญ และพระราชบญญตการศกษาแหงชาต (ส านกงานคณะกรรมการการศกษาแหงชาต, 2544 : 1) และสอดคลองกบการพฒนาคณภาพสถานศกษาและแหลงเรยนรยคใหม ซงเปนหนงในหลายแนวทางในการปฏรปการศกษาในทศวรรษทสอง (พ.ศ. 2552-2561) ของรฐบาล จะสงผลท าใหประชาชนเกดการศกษาตลอดชวต (Life Long Education) ท าใหเกดสงคมแหงการเรยนร ( Knowledge-base Society) และเปนชมชนแหงการเรยนร (Learning Communities)

องคการแหงการเรยนร เปนการบรหารรปแบบหนงทใชเปนพนฐานในการกาวไปสความส าเรจขององคการ (เดชน เทยมรตน และ กานตดา มาฆะศรานนท, 2544 : 3) เนองจากการบรหารแบบองคการแหงการเรยนร เปนแนวทางหนงทชวยองคการใหสามารถแกปญหาตางๆ ทเกดขน และสามารถอยรอดในสงคมทมการเปลยนแปลงอยตลอดเวลา การบรหารงานแบบ

16

องคการแหงการเรยนรสามารถประยกตใชรวมกบการบรหารรปแบบตางๆได และองคการแหงการเรยนรยงเปนสงทสนบสนน สงเสรมและพฒนาสงคมใหเปนสงคมแหงการเรยนร ท าใหองคการสามารถด าเนนกจการไปสเปาหมายขององคการ พรอมทงมประสทธภาพ และประสทธผล

การพฒนาองคการแหงการเรยนร เปนการเนนความส าคญไปทความเปนผน า (Leadership) ความคดความเขาใจเปนระบบ (Systems Thinking) และการเรยนรรวมกนเปนทม (Team Learning) (เดชน เทยมรตน และ กานตดา มาฆะศรานนท, 2544 : 3) การทองคการใดจะสามารถพฒนาเปนองคการแหงการเรยนรไดนนจะตองประกอบดวยหลายปจจยทจะสงเสรมใหบคลากรในองคการตระหนกถงความส าคญและความจ าเปนของการเรยนร มการเรยนรอยตลอด เวลา และสามารถถายโอนความรไปยงสมาชกอนในองคการเพอใหเกดผลอยางตอเนอง โดยการปรบเปลยนความคด พฤตกรรมและการเรยนร เมอบคลากรในองคการถกสรางมแรงจงใจมการสอสารทเขาใจกนดแลว การน าองคการไปสองคการแหงการเรยนรกเปนสงทเปนไปไดไมยาก

สถานศกษาซงเปนองคการทางการศกษาและเปนสวนหนงขององคการทางสงคม ทมบคลากรในการด าเนนงานดานการศกษา และมการจดการศกษาเพอเสรมสรางใหผเรยนเปนมนษยทสมบรณทงทางดานรางกาย จตใจ สตปญญา และคณธรรม ตามพระราชบญญตการศกษา2542 แกไขเพมเตม (ฉบบท 2) พ.ศ. 2545 ดงนนสถานศกษาขนพนฐานเปนองคการทางการศกษา ทมความส าคญตอการศกษาของประเทศ

ในสภาพปจจบนการจดการศกษาของสถานศกษาไทยยงไมประสบผลส าเรจเทาท ควร เหนไดจากคณภาพของผเรยน ทงคณลกษณะของผเรยนทไมเปนไปตามเปาหมายทตงไว คอ การสรางผเรยนใหมปญญา คดเปน ท าเปน และแกปญหาเปน สอดคลองกบการวจยของ วนย เดชรตนสวรรณ (2545 : 87) ไดท าการวจยเรอง การประกนคณภาพการศกษาโรงเรยนสงกดเทศบาล เขตการศกษา 5 ผลการวจยพบวา มาตรฐานการศกษาดานผลผลต มปญหาในการด าเนน การประกนคณภาพการศกษา คอ ผเรยนขาดความรบผดชอบ ขาดความกระตอรอรนในการอาน การสนใจและใฝหาความร ขาดคณธรรม จรยธรรมและขาดวนยในการด ารงชวต ทงยงไมสามารถทจะคดวเคราะห สงเคราะหและใชเหตผลได และมาสอดคลองกบ รตนมณ รตนปกรณ (2547 : 138) ไดท าการศกษาวจยเรอง การประกนคณภาพการศกษาของสถานศกษาขนพนฐานชวงชนท 1 - 2 สงกดส านกงานเขตพนทการศกษาสพรรณบร ผลการวจยพบวา มาตรฐานการ ศกษาดานผเรยน ปญหาทพบมากทสด คอ ผเรยนขาดความสามารถในการคดวเคราะห สงเคราะห และสรปเปนความคดรวบยอดอยางเปนกระบวนการ และปญหารองลงมา คอ ผเรยนขาดความกระตอรอรนในการเรยน การไมใฝรใฝเรยน และการแสวงหาความรดวยตนเอง

17

ส าหรบการจดการศกษาในสามจงหวดชายแดนภาคใตในปจจบนมความหลากหลาย ประกอบกบยงมสภาพปญหาทตางจากพนทอน อนเนองมาจากความแตกตางดานเชอชาต ศาสนา ภาษา และวฒนธรรม ประเพณ ปญหาความยากจนของประชาชน ปญหาความไมสงบในพนท ซงสงผลกระทบตอการพฒนาการศกษาเปนอยางมาก (เสรมศกด วศาลาภรณ, 2552 : ง) ถงแมวาทางรฐบาลจะมการสนบสนนในการจดการศกษามากเพยงใดกตาม หากการจดการยงขาดประสทธภาพในการบรหารจดการ ทงระดบเขตพนทการศกษา และในระดบโรงเรยน การบรหารงานทไมเขาใจถงวฒนธรรมการด าเนนชวตของประชากรในพนท และขาดการเอาใจใสอยางจรงจงของผบรหารทกระดบแลว การพฒนาและการจดการศกษายอมไมประสบผลส าเรจ ซงจะเหนไดจากผลประเมนคณภาพของผเรยน ทงทางดานการอานหนงสอและเขยนภาษาไทย ซงปรากฏวานกเรยนในโรงเรยนสามจงหวดชายแดนภาคใตจบชนประถมศกษาปท 6 แตไมสามารถอานและเขยนภาษาไทย ได รวมทงผลสมฤทธทางการเรยนของนกเรยนในโรงเรยนในสามจงหวดชายแดนภาคใตยงคงอยในระดบต ากวาภาพรวมของประเทศ (เสรมศกด วศาลาภรณ, 2552 : ง) และการทผปกครองนยมสงบตรหลานของตนเขาเรยนโรงเรยน ทมการสอนศาสนาควบคกบสอนสามญตงแตระดบชนอนบาล ท าใหโรงเรยนของรฐหลายแหงมจ านวนนกเรยนลดลงและมแนวโนมลดลงเรอยๆ (เสรมศกด วศาลาภรณ, 2552 : จ) นเปนอกปญหาหนงทผรบผดชอบทางการจดการศกษาตองรบปรบปรงและปรบเปลยนการบรหารงานทงระดบเขตพนทการศกษา และโดยเฉพาะระดบโรงเรยนทตองมการปรบเปลยนการบรหารงานทสามารถแกปญหา และสรางความเชอถอใหผปกครองยอมรบในการบรหารงานทมประสทธภาพของโรงเรยน ทจะสามารถสรางโรงเรยนทมประสทธผล ซงจะสงผลใหนกเรยนมคณภาพ จากเหตผลดงกลาว ท าใหสถานศกษาหลายแหงพยายามทจะบรหารงานในโรงเรยนของตนใหดทสด และมการปรบเปลยนการบรหารจดการสถานศกษาไปสการพฒนาสถานศกษาใหมความเปน “โรงเรยนแหงการเรยนร”

โรงเรยนแหงการเรยนร นบเปนกญแจส าคญในการพฒนาคณภาพของนกเรยนและ บคลากรของโรงเรยน คณลกษณะทส าคญของโรงเรยนในฐานะทเปนโรงเรยนแหงการเรยนร คอ การเนนใหเกดการเรยนรไดทกท ทกเวลา สภาพแวดลอมและบรรยากาศในโรงเรยนตองเปน สภาพของการเรยนร และกอเกดเปนชมชนแหงการเรยนร เพอใหรทนกบการเปลยนแปลงตางๆ ทเกดขน และสามารถด าเนนชวตไดอยางมความสข เนองจากการแกปญหาของความไมสงบนน มวธหนงทสามารถสรางความเขาใจและลดความไมสงบลง และถอวาเปนวธการทแกจากตนเหต คอ การศกษา การสรางโอกาสทางการศกษาและการสรางความเขาใจอยางถาวรในอนาคตดวยการศกษา (เสรมศกด วศาลาภรณ, 2552 : 177) ดงนนการจดการศกษาทดและถกตองจะสามารถสรางความเขาใจและเสรมสรางสงคมใหเกดความสนตสขได

18

จากทกลาวมาขางตน ผวจยไดเลงเหนถงความจ าเปนทจะตองมการศกษาแนวคดเกยวกบการบรหารงานในรปแบบองคการแหงการเรยนร ซงถอวาเปนการบรหารองคการทมการพฒนาแบบยงยน มการเตรยมความพรอมของบคลากรเพอการเปลยนแปลงอยตลอดเวลา ดงนนการศกษาเกยวกบปจจยการบรหารทสงผลตอสภาพการเปนองคการแหงการเรยนรของสถานศกษาในสามจงหวดชายแดนใต ซงเปนสงหนงทตองใหความส าคญในการทจะท าใหโรงเรยนสามารถพฒนาเปนโรงเรยนแหงการเรยนร และดวยผวจยมความเชอวาแนวคดการบรหารองคการแบบองคการแหงการเรยนรจะมสวนชวยในการพฒนาคณภาพและประสทธภาพในการบรหารโรงเรยน เนองจากสามจงหวดชายแดนภาคใตมบรบท และเอกลกษณทแตกตางจากภมภาคอนของประเทศ ท าใหผวจยมความสนใจทจะศกษาแนวคดการบรหารงานทสามารถน ามาใชในการพฒนาการจดการศกษาทเหมาะสมกบพนทสามจงหวดชายแดนภาคใต และเพอเปนขอมลในการเสนอแนะการพฒนาโรงเรยนในสามจงหวดชายแดนภาคใตใหเปนองคการแหงการเรยนรตอไป

วตถประสงคของการวจย การวจยครงน ผวจยมวตถประสงค ดงน 1. เพอศกษาระดบสภาพการเปนองคการแหงการเรยนรของสถานศกษาในสามจงหวดชายแดนภาคใต

2. เพอศกษาระดบปจจยการบรหารทมผลตอสภาพการเปนองคการแหงการเรยนรของสถานศกษาในสามจงหวดชายแดนภาคใต 3. เพอศกษาความสมพนธระหวางปจจยการบรหารทมผลตอการเปนองคการแหงการเรยนรกบสภาพการเปนองคการแหงการเรยนรของสถานศกษาในสามจงหวดชายแดนภาคใต 4. เพอหาปจจยการบรหารทท านายสภาพการเปนองคการแหงการเรยนรของสถานศกษาในสามจงหวดชายแดนภาคใต

สมมตฐานการวจย

1. ปจจยการบรหารมความสมพนธในทางบวกกบสภาพการเปนองคการแหงการเรยนรของสถานศกษาในสามจงหวดชายแดนภาคใต 2. มปจจยอยางนอย 1 ปจจยทสามารถพยากรณสภาพการเปนองคการแหงการเรยนรของสถานศกษาในสามจงหวดชายแดนภาคใต

19

ความส าคญและประโยชนของการวจย ผลการวจยครงน ผวจยคาดวาจะไดประโยชน ดงน 1. ดานความร

1.1 ทราบถงระดบสภาพการเปนองคการแหงการเรยนรของสถานศกษาและเพอเปนขอมลในการยกระดบความเปนองคการแหงการเรยนรของสถานศกษา

1.2 ทราบปจจยการบรหารทสงผลตอสภาพการเปนองคการแหงการเรยนรและเปนแนวทางส าหรบผบรหารสถานศกษาในการพฒนาสถานศกษาใหเปนโรงเรยนแหงการเรยนร 2. ดานการน าไปใช

2.1 เปนสารสนเทศส าหรบผบรหารสถานศกษา คร ผปกครอง ชมชนและผเกยวของ ใชในการวางแผน และเปนแนวทางปฏบตทมประสทธภาพในการบรหารสถานศกษา สการเปนองคการแหงการเรยนร

ขอบเขตของการวจย

เพอใหเปนไปตามวตถประสงคทตงไว ผวจยจงไดก าหนดขอบเขตการวจยไว ดงน

1. ประชากรและกลมตวอยาง ประชากรในการวจยครงน คอ สถานศกษาทสงกดส านกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษาในจงหวดปตตาน ยะลา และนราธวาส จ านวน 875 แหง กลมตวอยางในการวจยครงน คอ สถานศกษาทสงกดส านกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษาในจงหวดปตตาน ยะลา และนราธวาส จ านวน 275 แหง ในปการศกษา 2554 ไดโดยการสมแบบชนภมตามสดสวน (Proportional Stratified Random Sampling) ของแตละเขตพนททสถานศกษาสงกด ผใหขอมลในการวจยครงน คอ ผบรหารสถานศกษา จ านวน 275 คน ทปฏบตงานในสถานศกษาทสงกดส านกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษาในสามจงหวดชายแดนใต ไดแก ปตตาน ยะลา และนราธวาส

20

2. ตวแปรทศกษา การวจยครงนมงศกษาปจจยการบรหารทสงผลตอสภาพการเปนองคการแหงการเรยนร และสภาพการเปนองคการแหงการเรยนร

2.1 ตวแปรอสระ คอ ปจจยการบรหารทสงผลตอสภาพการเปนองคการแหง การเรยนร 11 ปจจย ไดแก

1) ปจจยดานภาวะผน า 2) ปจจยดานโครงสรางขององคการ 3) ปจจยดานวสยทศนและกลยทธ 4) ปจจยดานการสรางสรรคและถายโอนความร 5) ปจจยดานเทคโนโลยเพอการเรยนร 6) ปจจยดานการท างานเปนทม 7) ปจจยดานการพฒนาบคลากร 8) ปจจยดานกระบวนการบรหาร 9) ปจจยดานบรรยากาศและวฒนธรรมองคการ 10) ปจจยดานการจงใจ 11) ปจจยดานความมประสทธผล

2.2 ตวแปรตาม ไดแก สภาพการเปนองคการแหงการเรยนรของสถานศกษา ตามกรอบแนวคดของ Marquart (2002) ซงมองคประกอบทกอใหเกดการเรยนรทเปนระบบประกอบ ดวยองคประกอบ 5 ประการ คอ พลวตการเรยนร การปรบเปลยนองคการ การเพมอ านาจแกบคคล การจดการความร และการประยกต ใชเทคโนโลย

กรอบแนวคดการวจย

จากการเปลยนแปลงในสภาวการณตางๆ ท าใหเกดการปฏรปการบรหารการศกษาและการจดการศกษา เพอใหทนตอการเปลยนแปลง และองคการแหงการเรยนรเปนการบรหารรปแบบหนงทใชเปนพนฐานในการกาวไปสความส าเรจขององคการ การพฒนาองคการใหเปนองคการแหงการเรยนรนน ตองอาศยผน าเปนหวจกรส าคญทจะคอยก ากบดแล และคอยขบเคลอนองคการไปสเปาหมายทองคการตงไว และตองเปนผน ามออาชพ โดยผานการบรหารจดการทด

21

ดงนน ผน าจงมบทบาทส าคญในการใชปจจยการบรหารทจะสรางองคการใหเปนองคการแหงการเรยนร การวจยครงนผวจยไดศกษาแนวคด ทฤษฎและงานวจยทงในและตางประเทศ ทเกยวของกบปจจยการบรหารและองคการแหงการเรยนร แลวน ามาวเคราะหเพอก าหนดปจจยการบรหารทสงผลตอสภาพการเปนองคการแหงการเรยนร ดงน

ในดานแนวคดองคการแหงการเรยนร ผวจยไดน าแนวคดเกยวกบองคการแหงเรยนรของนกพฒนาทรพยากรมนษยทมชอเสยง 2 ทาน คอ Peter M. Senge และ Michael Marquardt มาเปนแนวทางในการวจย ซงแนวคดทง 2 ทานกคอ Senge (1990) ไดเสนอวนย 5 ประการทจะตองใหเกดกบสมาชกทกคนในองคการ เพอเสรมสรางใหองคการเปนองคการแหงการเรยนร ดงน 1.ความรอบรแหงตน (Personal Mastery) 2. แบบแผนความคดอาน (Mental Models) 3. วสยทศนรวม (Shared Vision) 4. การเรยนรของทม (Team Learning) 5. การคดอยางเปนระบบ (Systematic Thinking) แนวความคดของ Senge สอดคลองกบแนวความคดของ Marquardt (2002) ซงไดเนนตวแบบขององคการแหงการเรยนร ในเชงระบบ และมบรรยากาศของการเรยนรรายบคคลและกลม ทมวธการเรยนรทเปนพลวต ซงประกอบไปดวย การคดเชงระบบ (Systematic Thinking) การมรปแบบทางความคด (Mental Model) การมงมนสความเปนเลศ (Personal Mastery) การเรยนรแบบชน าตนเอง (Self-directed learning) และการเสวนา (Dialogue) สอสารกน โดยใชทกษะส าคญเหลานสนบสนนการเรยนรขององคการใหเกดขนไดอยางเตมท มการสอนคนของตนเอง ใหมกระบวนการคดวเคราะหเพอชวยให เขาใจในสรรพสง สามารถเรยนร จดการ และใชความร เปนเครองมอไปสความส าเรจควบคไปกบการใชเทคโนโลยททนสมย โดยองคประกอบของการเปนองคการแหงการเรยนรประกอบดวยองคประกอบยอย ๆ ทสมพนธกนทง 5 ระบบ ไดแก พลวตการเรยนร (Learning Dynamics ) การปรบเปลยนองคการ (Organization Transformation) การเพมอ านาจแกบคคล (Empowering and Enabling People) การจดการความร (Knowledge Management ) และการประยกตใชเทคโนโลย (Technology Application)

ส าหรบปจจยการบรหารทสงผลตอสภาพการเปนองคการแหงการเรยนร ผวจยไดศกษางานวจยของ สมคด สรอยน า (2547 : บทคดยอ) ซงไดศกษาการพฒนาตวแบบองคการแหงการเรยนรในโรงเรยนมธยมศกษาในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ โดยศกษาปจจยทางการบรหาร ทง 11 ปจจย ไดแก บรรยากาศและวฒนธรรมของโรงเรยน การปฏบตงานของครและทมงาน เปาหมายและขอมลยอนกลบการของปฏบตงาน วสยทศน พนธกจและยทธศาสตร การปฏบตดานการจดการ การพฒนาครและทมงาน การจงใจ ภาวะผน าทางวชาการ เทคโนโลยและระบบงาน โครงสรางของโรงเรยนและปฏบตดานการบรหาร ซงสอดคลองกบ Marquardt และ Reynolds

22

( 1994 : 31-32) ทไดท าการศกษาวจยและไดเสนอปจจยทจะชวยเสรมสรางความเปนองคการแหงการเรยนรไว 11 ปจจย คอ โครงสรางทเหมาะสม (Appropriate Structure) วฒนธรรมการเรยนรในองคการ (Corporate Learning Culture) การเพมอ านาจการปฏบต (Empowerment) การตรวจสอบสภาพแวดลอม (Environment Scanning) การสรางสรรคองคความร (Knowledge Creation and Transfer) เทคโนโลยสนบสนนการเรยนร (Learning Technology) คณภาพ (Quality) กลยทธ (Strategy) บรรยากาศทเกอหนน (Supportive Atmosphere) การท างานเปนทมและเครอขาย (Teamwork and Networking) และวสยทศนรวมกน (Vision) สอดคลองกบ วโรจน สารรตนะ (2544 : 7) ไดเสนอแนวทางในการพฒนาโรงเรยนเปนองคการแหงการเรยนร ม 10 องคประกอบ คอ ความมประสทธผลของโรงเรยน ความเปนองคกรวชาชพ การตดสนใจรวมและวสยทศนรวม กลมบรหารตนเองและการตดตอสอสาร การจงใจเพอสรางสรรค ผน าแหงการเปลยนแปลง วฒนธรรมและบรรยากาศองคการเชงสรางสรรค การบรหารเพอการเปลยนแปลง การบรหารหลกสตรและการสอน การพฒนาทรพยากรมนษย และเชนเดยวกบ ศศกร ไชยค าหาญ (2550 : บทคดยอ) ไดศกษาปจจยทมอทธพลตอการเปนองคการแหงการเรยนรของสถานศกษาขนพนฐาน ทวประเทศ ทเขาโครงการหนงอ าเภอหนงโรงเรยนในฝน พบวา ปจจยทมอทธพลตอการเปนองคการแหงการเรยนรของสถานศกษาขนพนฐานม 9 ปจจย เรยงล าดบจากมากไปหานอย คอ โครงสรางทเหมาะสมขององคการ การคดอยางเปนระบบ กลยทธขององคการ วฒนธรรมการเรยนรในองคการ การพฒนาบคลากร การท างานเปนทม การมวสยทศนรวม การสรางบรรยากาศในองคการ และการสรางและถายโอนความร

จากแนวคดและการศกษางานวจยทเกยวกบปจจยทสงผลตอความเปนองคการแหงการเรยนรทงในประเทศและตางประเทศดงกลาว ผวจยไดน ามาวเคราะหและสงเคราะหเปนปจจย ทจะใชในการศกษาวจยในครงน โดยปจจยทมลกษณะคลายคลงกนหรอสามารถจดเปนกลมปจจยเดยวกนได จ านวน 11 ปจจย ซงประกอบดวยปจจยตาง ๆ โดยเสนอเปนรปแผนภม ดงน

23

สภาพการเปนองคการแหง การเรยนร - พลวตการเรยนร - การปรบเปลยนองคการ - การเพมอ านาจแกบคคล - การจดการความร - การประยกตใชเทคโนโลย

ภาพประกอบ 1 กรอบแนวคดทใชในการวจย

ปจจยดานภาวะผน า

ปจจยดานการสรางสรรคและถายโอนความรความร

ปจจยดานโครงสรางขององคการ

ปจจยดานวสยทศนและกลยทธ

ปจจยดานกระบวนการบรหาร

ปจจยดานการพฒนาบคลากร

ปจจยดานการท างานเปนทม

ปจจยดานบรรยากาศและวฒนธรรมองคการ

ปจจยดานการจงใจ

ปจจยดานความมประสทธผล

ปจจยดานเทคโนโลยเพอการเรยนร

24

นยามศพทเฉพาะ

ผวจยไดใหค าจ ากดความนยามศพทเฉพาะดงตอไปน 1. สภาพการเปนองคการแหงการเรยนร หมายถง ความเปนจรงทเกดขนใน

สถานศกษาในสามจงหวดชายแดนใต ในการบรหารองคการใหเปนองคการแหงการเรยนร ในการวจยครงน ผวจยไดยดตามกรอบแนวคดของ Marquart (2002) ซงมองคประกอบทกอใหเกดการเรยนรทเปนระบบ ประกอบดวยองคประกอบ 5 ประการ คอ พลวตการเรยนร การปรบเปลยนองคการ การเพมอ านาจแกบคคล การจดการความร และการประยกต ใชเทคโนโลย

1.1 พลวตการเรยนร หมายถง บคลากรในสถานศกษารกในการเรยนรและใฝเรยนรอยตลอดเวลา เรมตงแตในระดบบคคลจนถงระดบทมงาน และมการแลกเปลยนเรยนรกนทงในและนอกองคการ 1.2 การปรบเปลยนองคการ หมายถง การก าหนดใหบคลากรในสถานศกษาท างานรวมกนอยางมแบบแผน โดยมการปรบเปลยนวสยทศน วฒนธรรม และโครงสรางระบบการท างานรวมทงมการใชกลยทธทสามารถรบกบสภาพแวดลอมทเปลยนแปลงและเออตอการเรยนร

1.3 การเพมอ านาจแกบคคล หมายถง การปฏบตงานของผบรหารและบคลากรในสถานศกษา ทมการพฒนาตนเองอยตลอดเวลา และมการแลกเปลยนขอมลขาวสารและความร ใหแกกน โดยผบรหารมการสรางและเพมโอกาสแกบคลากรในการเรยนร และรบฟงขอมลยอนกลบตางๆ จากผปกครองและชมชน เพอน ามาพฒนาองคการ

1.4 การจดการความร หมายถง กระบวนการรวบรวมความรสการปฏบต ซงประกอบไปดวยการแสวงหาความร การสรางความรของบคลากรในสถานศกษา โดยผานการถายทอดแลกเปลยนเรยนรกน สถานศกษามการจดเกบความรและมประยกตใชความรในการพฒนาและเพมคณคาของงานในองคการ พฒนาบคลากร และพฒนาองคการ รวมทงพฒนาสงคมในภาพรวม

1.5 การประยกตใชเทคโนโลย หมายถง การประยกตใชเทคโนโลยในการปฏบตงานและการจดการเรยนร เพอใหมการเกบประมวลและถายทอดขอมลกนไดอยางรวดเรวและถกตอง มการสรางเครอขายและสรางฐานขอมลดวยเทคโนโลย เพออ านวยความสะดวกแกบคลากรในการเรยนรและท าใหเกดความรใหมๆ

2. ปจจยการบรหาร หมายถง องคประกอบทกอใหเกดองคการแหงการเรยนร ซงในการวจยครงนประกอบดวย 11 ปจจย คอ 1) ปจจยดานภาวะผน า 2) ปจจยดานโครงสรางขององคการ 3) ปจจยดานวสยทศนและกลยทธ 4) ปจจยดานการสรางสรรคและถายโอนความร

25

5) ปจจยดานเทคโนโลยเพอการเรยนร 6) ปจจยดานการท างานเปนทม 7) ปจจยดานการพฒนาบคลากร 8) ปจจยดานกระบวนการบรหาร 9) ปจจยดานบรรยากาศและวฒนธรรมองคการ 10) ปจจยดานการจงใจ 11) ปจจยดานประสทธผล

2.1 ภาวะผน า หมายถง คณลกษณะหรอพฤตกรรมของผน าทแสดงออกมา โดยการเปนผน าเชงวสยทศน มการสรางแรงบนดาลใจ มการกระตนการใชปญญา ยอมรบความคดเหนและด ารงไวซงอ านาจสวนบคคล

2.2 โครงสรางขององคการ หมายถง การจดโครงสรางทมการบงคบบงชาโดยตรง ไมซบซอน เพออ านวยใหเกดความอสระในการท างาน มบรรยากาศทเปดเผย มความกะทดรด มความยดหยน เกดความคลองตวในในการประสานงานกบทมงานหรอแผนกอน ๆ มากขน

2.3 วสยทศนและกลยทธ หมายถง การวางเปาหมายและการด าเนนการไปสเปาหมายทเกดจากการมสวนรวมของทกฝาย มการประชาสมพนธใหทกฝายทเกยวของทราบ และมการประเมนใหทนสมยอยตลอดเวลา

2.4 การสรางสรรคและถายโอนความร หมายถง การสรางความรและแบงปนความรของบคลากรในองคกร โดยผานการสอสารพดคยกน แสวงหาความรใหมแลวน ามาแลกเปลยนเรยนรกน มการจดเกบความรในรปแบบของเอกสารและในระบบเทคโนโลย และมการใชความรเหลานนไปปฏบตจรงใหเกดประโยชนแกตนเองและผอน

2.5 เทคโนโลยเพอการเรยนร หมายถง การน าเทคโนโลยมาใชในการเรยนรภายในองคการ และเปนชองทางหนงทท าใหคนเขาถงความร ทงการคนหาความร มการใชใน การปฏบตงานและการจดการเรยนร มการสรางเครอขายและสรางฐานขอมลดวยเทคโนโลยเพออ านวยความสะดวกแกบคลากรในการเรยนรและท าใหเกดความรใหมๆ

2.6 การท างานเปนทม หมายถง การท างานทตองเขาใจในบทบาทและหนาทความรบผดชอบซงกนและกนตามความสามารถ รวมทงตระหนกถงคณคาของต าแหนงหนาทของตนเองทมสวนรวมในการพฒนาผลงานของทมและองคการ มการแลกเปลยนเรยนรซงกนและกน มบรรยากาศของการท างานทเปนกนเอง ชวยกนท างานอยางจรงจง และจรงใจ และชวยกนแก ปญหาของทมงานและองคการอยางเปนระบบ 2.7 การพฒนาบคลากร หมายถง กจกรรมในการเพมพนความร ทกษะ และความสามารถของบคลากร โดยการฝกอบรม การศกษาดงาน การสรางผลงานวชาการ การนเทศตดตามผล การศกษาตอ ซงมวตถประสงคเพอใหบคลากรสามารถปฏบตหนาทไดอยางม

26

ประสทธภาพ รจกการแกปญหา และเกดการเรยนรในการจะน าพาองคการใหสามารถอยรอดไดในสงคมปจจบน

2.8 กระบวนการบรหาร หมายถง การแสดงพฤตกรรมของผบรหารทเขาใจขอบเขตหนาทความรบผดชอบ มการวเคราะหสภาพปญหาขององคกรรวมกบบคลากร มการกระจายอ านาจ มการแบงความรบผดชอบหนาทอยางเหมาะสม และมการจดสรรงบประมาณ และวสดในการปฏบตงานอยางเปนระบบ เพอใหองคการสามารถกาวทนกบการเปลยนแปลงทเกดขนไดอยางมประสทธภาพ 2.9 บรรยากาศและวฒนธรรมองคการ หมายถง การมสภาพแวดลอมท สงเสรมคณภาพของบคลากร เพอใหไดพฒนาศกยภาพของตนไดอยางเตมท เคารพซงกนและกน เปนกนเอง และมการสรางวฒนธรรมองคการทตระหนกถงความส าคญของการเรยนร มนสย ใฝเรยนร คนควาและเผยแพรตอกน

2.10 การจงใจ หมายถง การทผบรหารใหเกยรต มการกลาวยกยองและให ค าชมเชย ยอมรบในความสามารถของบคลากร โดยการไววางใจและมอบหมายงานททาทายความสามารถของบคลากร การมอบความดความชอบแกบคลากรตามภาระงานทไดปฏบต และ มการสนบสนนความกาวหนาของบคลากร

2.11 ความมประสทธผล หมายถง โรงเรยนทมคณภาพ มลกษณะการบรหารแบบมสวนรวม มการจดการเรยนการสอนทเนนผเรยนเปนส าคญ มความเปนเลศทางวชาการ จนเปนทยอมรบจากผปกครองและชมชน มบรรยากาศและวฒนธรรมทมสภาพแวดลอมทสงเสรมคณภาพของบคลากร มการพฒนาและสงเสรมบคลากรอยเสมอ

3. สถานศกษา หมายถง โรงเรยนของรฐทสงกดส านกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษาในสามจงหวดชายแดนภาคใต ไดแก ปตตาน ยะลา และนราธวาส