14 Y
14.1 R
Yağ ihtimil (şafhayvan yataklaresaslı, bsıvı veytekerleğyağlayıcoluşmaduygulam
YUVARLA
RULMANL
iyacı olmayft) verilebiliya da bitkis
rda, çelik şabronz veya tya gres yağlaği, el arabascı olarak terdığından yamalarında is
Şe
ANMA ELE
LI VE KAY
yan en basit r. Uzun kusel yağlar ilaftı yataklamteflon seçiliarı genel uyı tekerleği, rcih edilmek
ağ iki yüzeyse oluşan hid
ekil 14.1
EMANLI (
YMALI YA
yatak olaraullanma süreave edilmiş
mak için aşıir. Yataklardygulamalar ibisiklet tekekle birlikte i bir birindedrodinamik
Radyal R
(RULMAN
ATAKLAR
ak, eski zamesi ve az sürştir. Modernınmaya uygda, yatak ileiçin kullanı
kerleği ve bibu uygulamen tamamenk yağ filimi
Rulman ve Y
NLI) YATA
RIN KARŞ
manlarda kulrtünme elden makinalardun yatak elee mil arasınlmaktadır. Ösiklet zincir
malarda hidrn ayırmaz. Mher iki yüze
Yuvarlanm
AKLAR
ILAŞTIRI
llanılan odue etmek içinda kullanılaemanları, ördaki sürtünmÖrneğin; cimri gibi yerlerodinamik yMotor krankeyi bir birin
ma Elemanl
ILMASI
un tekerlek-n bu tasarıman kaymalı rneğin; kala
nmeyi azaltmm kesme m
erde gres yayağ filmi k şaft ve kamnden ayırır.
ları
1
odun ma
ay mak için
makinası ğları
m mili
2
Bisiklet, kompresör ve tekerlek gibi makine elemanlarının yaltaklanmalarında yuvarlanma elemanlı (rulmanlı) yataklar kullanılmaktadırlar. Rulmanlı yatağın iç bileziği şaft ile temas halinde iken diş bileziği makine gövdesiyle temas halinde olup her iki bilezik arasında yuvarlanma elemanları mevcuttur. Rulmanlarda yuvarlanma sürtünmesi söz konusu olup, bu kaymalı yataklarda oluşan kayma sürtünmesine karşılık gelir. Kullanılma yerlerine ve yük taşıma kapasitesine göre değişik rulman tasarımları yapılmış olup bunlardan en çok kullanılanları şekil 14. 1 ila şekil 14.10 arasında gösterilmiştir. Tasarım gereği rulmanlarda yuvarlanma elemanları ile bilezikler arasında çok küçük kontak alanı olduğundan, kontak bölgesinde büyük gerilmeler söz konusudur. Bu nedenle rulmanları oluşturan üç temel parça , iç bilezik, yuvarlanma elemanları (bilyeler) ve diş bilezik, için seçilen malzemelerin gerilme dayanımı yüksek olmalıdır. Rulmanlarda yukarıdaki üç parçaya ilaveten, bilyeleri eşit mesafede tutan bir kafes elemanı da kullanılır.
Modern makinelerde millerin yataklanmasında rulman ve kaymalı yataklar sıkça kullanılır. Rulmanlı yatakların kaymalı yataklara karşı olan avantajları ve dezavantajları aşağıda sıralanmıştır.
Avantajları:
1. İlk harekette ve son harekette düşük sürtünme değerlerine sahiptir. Kaymalı yatakta ise sadece hidrodinamik filim oluşunca düşük sürtünme meydana gelir. Örneğin; Rulmanlı yataklar tren vagonlarının akslarına monte edilen tekerleklerin yataklanmasında kullanılarak, bir birine bağlı birçok vagonun ilk hareketini kolaylaştırır (başlangıç sürtünmesi düşük olduğundan), böylece vagonları harekete geçirmek için fazladan bir lokomotife ihtiyaç duyulmaz.
2. Sürtünme katsayısının düşüklüğü, sürtünme kayıplarının azalmasını sağlar.
3. Yağlanması basit ve bakımı kolaydır.
4. Yatak boşluğu az olduğundan, yüksek toleransta imalat gereken yerlerde kolayca kullanılabilir. Örneğin, elektrik motor şaftının yataklanmasında.
5. Yatak boyu (genişliği), kaymalı yataklara nazaran daha küçüktür.
6. Yatağa (şafta) önceden yüklenmiş yük olabilir.
Dezavantajları:
1. Değişken yüklere karşı sönümleme kapasiteleri kaymalı yataklara oranla azdır.
2. Yüksek hızlarda kaymalı yataklara oranla daha fazla gürültülü çalışırlar.
3. Radyal yönde daha fazla yer tutarlar (yuvarlanma elemanı, iç ve dış bilezikler mevcut olduğundan).
3
4. Çalışma ömürleri kaymalı yataklara oranla daha azdır.
5. Kaymalı yatağa oranla daha pahalıdır.
Normal Çalışma koşullarında, kafesi olmayan bir rulman için genelde alınan sürtünme katsayısı 0.001 ila 0.002 arasında bir değerdir.
14.2 RULMANLARIN TARİHİ
Tarihte ilk kez sürtünme kuvvetini yenmek için Mısırlılar MÖ 200 yıllarında yuvarlanma elemanları kullandıkları sanılmaktadır. Daha sonra yuvarlak odunlardan yapılmış ve ham petrolle yağlanan yataklar ilk at arabalarının tekerleklerinde kullanılmıştır. Leonardo da Vinci 1500 yıllarında ilk modern rulmanların temellerini keşfetmiştir. Rulmanlar 1700 li yıllarda atların çektiği arabalarda kullanılmaya başlanmış ve normalde iki atın zorla çektiği arabayı, bu rulmanlar sayesinde bir atla çekebilmişlerdir. Bessemer,in çelik prosesini 1856 yılında keşfedilmesiyle, rulmanlar ekonomik olarak çelik malzemeden üretilmeye başlanmış ve bisikletlerde yaygın olarak kullanılmıştır. Avrupa da rulmanlar 19. yüzyılda hızlı bir şekilde geliştirilerek birçok makine parçasının yataklanmasında kullanılmaya başlanmıştır.
14.3 RULMANLI YATAK ÇEŞİTLERİ
Rulman çeşitleri iki ana kategoride toplanabilir, 1) Bilyeli rulmanlar ve 2) makaralı rulmanlar. Her iki kategoride üç çeşit rulman mevcuttur. 1) Radyal rulmanlar, radyal yönde yük taşırlar, 2) eksenel rulmanlar, eksenel yönde yük taşırlar ve 3) açısal temaslı rulmanlar, radyal ve eksenel yük taşırlar.
Şekil 14.1, 14.2, 14.3 ve 14.4 üç tipte bilyeli rulmanları göstermektedir. Şekil 14.3f eksenel rulmanı, Şekil 14.3b ve 14.3c açısal temaslı rulmanları ve Şekil 14.1, 14.2 ve 14.3 deki diğer şekiller radyal rulmanları göstermektedir.
Şekil 14.1a tipik derin yivli radyal bilyeli rulmanın parçalarını ve montajını göstermektedir. Şekil 14.1b ana parçaların montaj sırasını, şekil 14.1c bilye ile yivin temasını göstermektedir. Bilye ile yivin temas yerlerindeki stres analizi diğer yuvarlanma elemanlarına göre daha zordur. Bilyeli yataklar, şekil 14.2 de görüldüğü gibi taşıdıkları yüke bağlı olarak değişik büyüklüklerde imal edilirler. Bu yataklar radyal yüke karşı boyutlandırılmalarına rağmen belli bir değere kadar eksenel yükleri de taşıyabilirler.
Şekil 14.3a yiv kavisinden çentikli radyal rulmanları göstermektedir. Bu rulmanlara derin yivli rulmanlarda olandan daha fazla bilye konulabilmektedir. Bu durumda, rulmanın radyal yük taşıma kapasitesi %20 ila %40 artırılırken, eksenel yük taşıma kapasitesi aşırı oranda azalır. Bunlara ilaveten, bu tip rulmanlar sadece 3o lik açısal sapmayı karşılayabilirken, derin yivli rulmanlar 15 o lik açısal sapmaları karşılayabilir.
Şekil 14taşımakolduğu kuvvetleolarak imolup, buve eksen
Bilyeli rrulmanahacim obilye aryardımcboşluklakoruyanrulmandrulmanl
Modernkullanılgürültül
Geneldeelemanliç ya dada contaaltında m
4.3b de görükla beraber ddurumlardaeri karşılarlmal edilmiş
u rulmanlar nel kaymala
rulmanlar ga kapak ya doluşturulur. asında çok cı olurken mara girebilirn ve iyi bir yda sürtünmeların imalatı
n makinalardırlar. Bu dulerinin azalm
e bilyeli rulmlarının silinda diş bileziğanın bilezikmonte edilir
Şekil 1
ülen eğik bidiğer doğrula bu rulmanllar. Şekil 14ştir. Şekil 14yatak ve şa
arı) karşılay
genel olarakda conta ilavBirden fazlküçük boşlu
metal-metal r. Conta ise yağlama ortelere ve aşınında (yağlı
da rulmanlaurum rulmanmasına ve d
man ile silindirik ve diş e bağlı olar
klerin bir parrler.
14.2 De
lyeli rulmanltuda hiç yülardan iki ta
4.3c görüldü4.3d ve 14.3
aft ekseni aryabilirler.
k ayrılmayanvesi yapılarla conta ve kuklar vardırsürtünmesidönen parç
tamı sağlayanmalara sebsatılırlar) ya
arın kullanımnların daha daha ucuza m
ndirik makabileziğin ayak veya bağrçası olarak
eğişik Serile
nlar sadece ük taşımazlaane kullanılüğü gibi iki 3e oynak birasında oluş
n tek parça orak iç kısımkafes türlerir ve bu boşluine engel oluçalara değeran parçadır
bep olurlar. ağ kullanılm
mında, dış vyüksek yükmal edilmel
aralı rulmanyrılabiliyor ğlı olmayarak imal edilm
erdeki Rulm
bir eksenelar. Genelde larak, her bieğik rulman
ilyeli rulmanşan büyük ek
olarak birlemda gres yağ
i şekil 14.4 uklar yağla ur. Ancak ç
rek çalışan f. Bu parçalaAşınmaları
maktadır.
ve iç bilezikkler taşımaslerine neden
n arasındakiolmasıdır.
ak imal edilmelerini zorl
manların G
doğrultudaher iki yön
iri bir yönden birleştirilinlara örnek ksen sapma
ştirilmişlerdğının dolduru
de gösterilmdolduğund
çok küçük mfakat rulmanar (conta, kave sürtünm
kleri sabitlenına, ömürlen olur.
i fiziksel farSilindirik mlebilirler. Bulaştırır. Kap
Göreceli Or
a çok fazla ynde eksenel e gelen ekseip, tek bir ru
k olarak verialarını (açı s
dir. Bu dururulabileceği miştir. Kafe
dan yağlamametal parçalnı diş etkileapak ve kaf
meleri azalm
nmeden erinin uzama
rk, yuvarlanmakaralar veu durum ka
pak ve conta
ranları
4
yük yükün enel ulman ilmiş sapma
umda bir
es le aya arı bu rden
fes) mak için
asına,
nma e kafes apak ya alar pres
Şekil 14kapaksıde tek tasabitlemher iki d
Ş
4.5 dört çeşiz rulmanın araflı eksen
me adaptörüdoğrultuda d
Şekil 14.4
Şekil 14.5
it silindir mdiş bileziği
nel yük taşıyü rulmanın içda az bir ek
Kapak
Silindir Y
makaralı rulmnde yiv olm
yabilen radyç bileziğine
ksenel yükü
klı ve Conta
Yuvarlanm
manlara örnmadığından,yal bir rulmae eksenel yütaşırlar. Sil
a Kapaklı R
ma Elemanl
nek gösterme eksenel yüan görülmek
ük taşımadığlindir makar
Rulmanlar
lı Rulmanla
ektedir. Şekük taşımamaktedir. Şekiğı taraftan taralı yuvarlan
ar
kil 14.5a daaktadır. Şekil 14.5c de akılarak rulnma eleman
6
görülen kil 14.5b
lmanın nlarının
uç kısımelemanıbelli birgörüldüelemanleksenel
Silindiridört tiptİğneli ruboyunun
Şekil 14eksenel kadarınıyüksek
mlarında oluının uç kısımr düzende tuüğü gibi iğneları bir birlerulmanı gö
ik makaralı te imal ediliulmanlar, sin çapının en
4.6 üç değişyük taşımaı eksenel yöoranda ekse
Ş
uşan gerilmemlarının çaputabilmek içe yuvarlanmerine temas östermekted
rulmanlar Şirler. 1) Siliilindirik rulmn az 4 katı o
şik fıçı makaa kapasitesinönde taşıyabenel yük taş
Şekil 14.6
Şekil 14.7
e yoğunlaşmpı 0.004 mmçin kafes sisma elemanlıhalindedirleir.
Şekil 14. 6 dindirik makmanların özolduğu duru
aralı rulmanne sahipkenbilmektedir.şıma kapasit
Fıçı Yu
Konik Y
masını ortadm azaltılır. Bstemi kullanı rulmanlarder. Şekil 14
dan 14. 9 a karalı, 2) fıçzel bir durumumdur.
n örneği gösn, iki sıralı o. Fıçı makartesine sahip
uvarlanma
Yuvarlanm
dan kaldırmBu rulmanlanılır fakat bada kafes kul4.5d silindir
kadar olan çı makaralı,mu olup, yu
stermektediolan radyan ralı eğik rulptirler.
Elemanlı R
ma Elemanlı
mak için yuvarda yuvarlaazı durumlallanılmaz verik yuvarlan
şekillerde g, 3) konik m
uvarlanma e
ir. Tek sıralıyönde taşıd
lmanlar ise b
Rulmanlar
ı Rulmanla
varlanma anma elemaarda, şekil 1e yuvarlanmnma eleman
gösterildiği makaralı, 4)elemanının
ı olan az birdığı yükün %bir yönde ç
r
ar
7
anlarını 4.9 da
ma nlı bir
gibi ) iğneli.
r %30 u ok
Şekil 14geometrdiş bilezGeneldetekerlekrulman
Şe
Tüm yueksenel YuvarlaBunlar aimalatçıgösterilmimal ediyataklarmilleri ydoğrultuve sabitŞekil 14birçok b
4.7 de konikrik görünümziklerdeki ye, tek sıralı,klerinde). Butipleri ise im
ekil 14.8
uvarlanma eve radyal y
anma elemaarasında hemıların katalomiştir. Şekiilmiş millerrdır. Şekil 1yataklamak uda olan şaftlenmemiş iç4.10e İnce şbirleşme nok
k makaralı rmü ise şekil yuva yüzeyl iki konik yuraya kadarmalatçı kata
Konik Yu
lemanlı rulmyük taşıma kanlı yataklarm genel, heoglarından bil 14.10a adrin yataklan4.10b ayakiçin kullan
ftların yatakç ve diş bileşaftın ucunaktalarında k
rulman örne14.8 de vererinin eğim
yuvarlanma r bahsedilenaloglarından
uvarlanma
manların içikapasitesiner çeşitli uyguem de özel kbulunabilirledaptörlü rulmasında, ya
klı rulman yılırlar. Şeki
klanmasındaezikli rulmaa birleştirilmkullanılırlar
ekleri görülmrilmiştir. Ko
mi dönme ekelemanlı ru
n rulman tipn bulunabili
a Elemanlı
inde, iğne ye sahip rulmulamalar içkullanım amer. Bunlardlmana, bir öataklarda heyuvası, şaftlil 14.10c flaa kullanılır.anlara kayışmiş rulman,. Şekil 14.1
mektedir. Bonik yuvarlakseni üzerinulman aynı apleri çok genir.
Rulmanlar
yuvarlanma manlardır ve
in, çeşitli şemaçlı olanlaran birkaç taörnek olup, er hangi bir ların yüzeyeanşlı rulman Şekil 14.10ş kasnağının
bunlar açıs0f kam baş
Bu tip rulmananma elemade aynı nokanda kullannel tipler olu
rın Ayrıntıl
elemanlı ru şekil14.9 dekillerde imr mevcuttur
anesi şekil 1bu rulmanlaişleme yapm
e paralel oldn yuvası, yü0d ara makan uyarlandığsal hareketinlıklı iğneli r
anların ayrınanının eğimktada birleşinılır (Araba lup daha değ
lı Görünüm
ulmanlar en da gösterilm
mal edilmektr. Bunlar ru14.10 da ar genel ammaksızın ku
duğu durumüzeye dik ara tekerleğğı rulmanlarn gerekli oldrulman, diş
8
ntılı mi, iç ve
irler.
ğişik
mü
fazla miştir. tedirler. lman
maçlı ullanılan
mlarda
ği, ucuz rdır. duğu bileziğe
YuvarlaBunlar aimalatçıgösterilmimal ediyataklarmilleri ydoğrultuve sabitŞekil 14birçok betki edeuyarlanmakine mil, bu mburç ve yatak uy
anma elemaarasında hemıların katalomiştir. Şekiilmiş millerrdır. Şekil 1yataklamak uda olan şaftlenmemiş iç4.10e İnce şbirleşme noken yüksek mnmış yataklaşaftlarının ymotorlarda şekil14.10j
ygulamaları
Şekil 14.9
anlı yataklarm genel, heoglarından bil 14.10a adrin yataklan4.10b ayakiçin kullan
ftların yatakç ve diş bileşaftın ucunaktalarında k
miktardaki car, su pompyataklanmagenellikle k
j sürekli dönı olup mil ü
İğne Yu
r çeşitli uyguem de özel kbulunabilirledaptörlü rulmmasında, ya
klı rulman yuılırlar. Şeki
klanmasındaezikli rulmaa birleştirilmkullanılırlaram kuvvetle
palarının şafasında kullankayış kasnaknen zincir y
üzerinde har
uvarlanma
ulamalar içkullanım amer. Bunlardmana, bir öataklarda heuvası, şaftlail 14.10c flaa kullanılır.anlara kayışmiş rulman,. Şekil 14.1erini taşımaftlarında, çinılırlar. Şek
ak tertibatındyataklar, Bureket eden p
a Elemanlı
in, çeşitli şemaçlı olanlaran birkaç ta
örnek olup, ber hangi bir arın yüzeye anşlı rulman Şekil 14.10ş kasnağının
bunlar açıs0f kam baş
akta kullanılim makarnakil 14.10h Vda kullanılmunlar daha aparçaların ya
Rulmanlar
ekillerde imr mevcuttur
anesi şekil 1bu rulmanlaişleme yapmparalel oldu
n yuvası, yüz0d ara makan uyarlandığsal hareketinlıklı iğneli rlırlar. Şekil larının şaftl
V-kayışlı kasmaktadır. Şeaz kullanılmataklanması
r
mal edilmektr. Bunlar ru14.10 da ar genel ammaksızın kuuğu duruml
üzeye dik ara tekerleğğı rulmanlarn gerekli oldrulman, diş 14.10g şaftlarında ve dsnağa uyarlekil 14.10i b
makta olan ruında kullanı
9
tedirler. lman
açlı ullanılan larda
ği, ucuz rdır. duğu bileziğe
fta diğer lanmış bilyeli ulmanlı ılırlar.
11
14.4 RULMANLI (YUVARLANMA ELEMANLI) YATAK TASARIMI
Rulmanların ayrıntılı tasarım metodolojisi burada incelenmeyecektir. Diğer taraftan rulmanların nasıl seçileceği ve kullanılacağı anlatılacaktır.
Rulmanların tasarımında yuvarlatılmış yüzey teması ve yorulma göz önünde bulundurulur. Şekil 14.1c de yuvarlanma elemanı ile yivin teması görülmektedir. Burada yivin yuvarlaklığı çok önemli bir parametredir. Yivin yarıçapının, bilye yarıçapından önemsiz sayılacak kadar büyük seçilmesi iki parçanın temas yüzeyini izafi olarak artırır ve temas noktasındaki gerilmesini azaltır. Fakat bu gerilme dönme eksenine göre değişik bölgelerde değişik değerlerdedir. Bu durum kaymalara ve buna bağlı olarak aşınmalara neden olur. Yivin yuvarlaklığının seçimi, (genelde iç bilezikteki yivin yuvarlaklık yarıçapı, bilyeninkinin %104 olarak ve diş bilezik yivinin yarıçapı ise çok az büyük seçilir) yükün geldiği alan ile kayma arasındaki ilişkiyi ayarlayacak bir değerde olmalıdır.
Rulmanlarda malzeme seçimi de çok önemli olup, genelde yüksek karbonlu krom çelikleri (SAE 52100) 58 ila 65 Rockwell C değerine varan sertleştirilmelerden sonra kullanılır. Rulmanın kullanım yerine ve taşıdığı yüke bağlı olarak özel ısıl işlemler kullanılarak temas yüzeylerinde iç gerilmeler oluşturulur. Yuvarlanma elemanları genelde karbonlu çeliklerden imal edilirler. Yüzeyde oluşan basma iç gerilmeleri karbonlama sırasında oluşur. Kullanılan tüm rulman malzemeleri vakumda tutularak gazları uzaklaştırılır.
Tasarımda rulmanların iç ve diş bileziklerinin ve yuvarlanma elemanlarının rijit olması çok önemlidir. Rulmanlardaki temas yüzeyinde oluşan gerilmeler, rulmanın iç bilezik, diş bilezik ve yuvarlanma elemanında oluşan deformasyon (sehim) ile dönme hızının ve yağlamanın bir kombinasyonudur. Bu durum rulman tasarım mühendislerinin elastohidrodinamik yağlama alanını kullanmalarını gerektirir.
Rulmanlarda imalat toleransları oldukça önemlidir. Bilyeli rulmanlarda, Anti Friction Bearing Manufacturers Association (AFBMA) nin Annular Bearing Engineers’ Committee (ABEC) si ABCE 1, 5, 7 ve 9 olarak dört değişik rulman kalitesi yayınlamıştır. ABCE 1 standart kalite olup hemen hemen tüm normal uygulamalarda kullanılır. Diğer kalitedeki rulmanlar ise, daha iyi (sıkı) toleranslara sahiptir. Örneğin: delik çapı 35 mm ila 50 mm arasındaki rulmanlar için, ABCE 1 tolerans kalitesi kullanıldığında delik toleransı 0.00010 inch ila -0.00050 inch arasında değişirken, ABCE 9 tolerans kalitesi kullanıldığında iç delik toleransı 0.00000 inch ila -0.00010 arasında değişir. Rulmanın diğer parçaları ve boyutları için de buna uygun toleranslar, yine aynı grup (AFBMA) tarafından yayınlanmış olup, bilyeler için RBEC standardını 1 ve 5 kalitelerinde yayınlamıştır.
14.5 RULMANLI YATAKLARININ TAKILMASI
Genel uygulamalarda dönen makine elamanı ile temas halinde olan rulman bileziği o makine elemanın üzerine sabitlenerek izafi hareketi önlenir. Tolerans kalitesine, yatak tipine ve büyüklüğüne göre nasıl takılacağı belirlenir. Örneğin: ABEC 1 toleransındaki bir rulman da sabit bilezik toleransı 0,0005 inch olup dönen ring 0,0005 inch kesişme yüzeyine sahiptir. Şaft
ve rulmrulman
Bilinmeyatağınaarasındayivleri adurum r
Rulmanhalinde zarar vebilezik stakılmad
Rulmanedinileb
Şekil 1b) Yan
İ
man yatak yeiçin alınır.
esi gerekir ka ve ya şaftaaki toleransarasında) kerulmanın öm
nlar takılırkeolduğu bile
erilebilir. Rusoğutularakdan önce şe
nların takılmbilir.
4.10a Rulnlış Sökme İç Bileziğin
eri için imal
ki, toleranslaa veya her i değişir. Bil
esişme yüzemrünün azal
en veya çıkaeziğe (iç ya ulmanın takk ve iç bilezekil 14.10b d
ması ve çıka
lmanların S- Darbeli, c
n Çektirme
atçı toleran
arın biraz faikisine takıllyeler ile yiv
eyleri oluşurlmasına ned
arılırken uyda diş bilez
kılma durumik ısıtılarakde görüldüğ
rılması kon
Sökülmesi;c) Doğru Syle Sökülm
nsları geneld
azla olması lmaması durvleri arasınr (bilyelerleden olur.
ygulanacak yziğe) olmalı
muna bağlı ok monte (yerğü gibi rulm
nusunda AN
; a) Yanlış ökme – Yü
mesi, e) Dış
de 0,0003 in
veya rulmarumunda, bda (bilyeler
e yivler aras
yük mutlakaıdır (Şekil 1olarak bazenrine takılırla
man gres yağ
NSI ve AFBM
Sökme - Yüükleme HerBileziğin Ç
nch olarak A
anın düzgünilyeler ile içr ile iç ve disındaki toler
a sıkı geçmi4.10a). Aks
n iç ya da diar) edilirler.ğı ile tamam
MA standar
ükleme Sadr İki BileziğÇektirmeyle
ABEC 1 bily
n bir şekildeç ve diş ringiş bileziklerransı azaltır
miş parçanın si durumda iş bilezikler. Rulmanlar
men yağlanm
rtlarından b
dece Dış Biğe Uygulane Sökülmes
12
yeli
e gler rdeki r) ve bu
temas rulmana
rden diş r malıdır.
ilgi
ilezikte, nmış, d) si
14.6. R
Rulmanboyutlar14.1 de makaralnumarasolup deldelik çabilgiler
Tablo 1yük norrulman yüzeylefarklı yü
Şeki
RULMANL
nlar imalatçırını, yük kaen çok kull
lı rulmanlarsının son iklik çapı 40 m
apı 80 mm diçermekted
4.2 ise rulmrmalde aynı 3000 saat v
erinde yorulük değerleri
l 14.10b R
LARIN KA
ı kataloglarıapasitesini, tlanılan radyrın boyutlarki rakamınınmm ve rulmdir. Rulmandir.
Şekil 14.1
manların taşıgrup rulma
ve 500 rpm dma görülmei verebilirle
Rulmanları
ATALOĞ B
ında numaratakma koşul
yal bilyeli ruı verilmekte
n beş katıdırman numaran numarasın
1 Şaft ve
ıyabileceği an için uygudönme hızıyemesi gereker, onun için
ın rulman G
BİLGİLER
a ile tanımlllarını, yağlulmanların, edir. Geneldr. Örneğin: ası 316 olan ndaki numar
e Rulman Y
yükleri verulananın %9yla çalıştırılkmektedir. Fn katalogdan
Gress Yağı
Rİ
anırlar. Bu lama ve çalıeğik bilyeli
de bu tip rulL08 numararulman ise
ralar ya da h
Yatağı Köş
rmektedir. B90 nına karşlır. Bu deneFarklı rulman mutlaka k
İle Yağlan
numaralar, ışma koşullai rulmanlarılmanların dalı rulman horta derece
harfler rulm
e Yarıçapı
Burada deneşılık gelen sey sonucundan üreticilerkontrol edilm
nması
rulmanın tüarını verir. ın ve silindi
delik çaplarıhafif yükler ede yükler içman hakkınd
eyler için uysabit yük oluda rulman yri aynı rulmmelidir.
13
üm Tablo irik ı rulman için
çin olup da
ygulanan up,
yiv man için
14
14.7 RULMAN SEÇİMİ
Bilinen bir rulman uygulaması için mühendis; rulman tipini, tolerans kalitesini (genelde ABEC 1 kullanılır), yağlayıcıyı, kapatma şeklini (kapak ya da conta) ve temel yük oranını seçer. Örneğin: Eğer rulman sabit durumda iken (dönmüyor) yüksek değerde sabit yüke maruz kalırsa (katalog değerinin üzerinde), bilyeler yivlerinin içine doğru çok az girinti yaparlar. Bu durum Birinell sertlik deneyinin oluşturduğu çukura benzediğinden Birinellik olarak adlandırılır ve rulman dönerken gürültülü çalışmasına neden olur. Eğer yük verilen değeri rulman dönerken geçerse, yüzeyde oluşan çukur tüm ringi kaplayacağından, gürültü olmaz.
Diğer dikkat edilmesi gereken durum maksimum hızdır. Buradaki hız sınırlaması dönme hızından ziyade, yüzeydeki çizgisel hızdır. Böylece küçük rulmanlar büyüklere oranla daha yüksek hızlarda (rpm) çalıştırılabilirler. Yağlama özellikle yüksek hızlı rulman uygulamalarında önemli bir faktör olup, ince yağ, buhar şeklinde yağ veya sprey yağ kullanılır. Böylece yağlama için gerekli olan yağ filimi oluşur fakat sürtünmeyi sonucu oluşan isinin yağlayıcı ile taşınımı minimum olur. ABEC 1 kalitesinde olan bir sıralı bilyeli rulman eğer buhar metoduyla yağlanıyor ve plastik kafes le bilyeler bir birinden ayrılmış ise, iç bileziğin çizgisel hızı 75 m/s ve katalog değerinin üçte biri kadar yük altında 3000 saat hiçbir problem çıkarmadan çalışır. Bundan anlaşılan DN değeri (delik çapı (mm) çarpı rpm) genelde 1.25 x 106 dir. DN değeri, çarpma ile yağlamada ve yağ damlaması ile yağlama koşullarında üçte de birine, gres ile yağlamada üçte ikisine düşer. Rulmanların en iyi şartlarında, birçok yuvarlanma elemanlı rulmanlar için DN değeri 450,000 olarak alınır. Yüksek hız uygulamalarında rulman imalatçısıyla konuşularak alınması gereken DN değeri belirlenir.
Rulman seçiminde, eksen sapmaları ve yağlama şeklide göz önüne alınmalıdır. Eğer sıcaklık fazla ise, rulman imalatçısı ile görüşülmelidir.
Rulman boyutları genellikle şaftın çapına göre seçilmekle birlikte, rulmanın yerleştirileceği alanın büyüklüğü de etkili olur. Bunlara ilaveten, rulmanın gerekli olan yükü de belli bir zaman içinde herhangi bir problem çıkarmadan taşıyabilmelidir.
18
14.7.1 RULMANLARIN ÖMÜR ŞARTLARI
Genelde rulmanların gerekli ömrü katalogda belirtilenden daha farklıdır. Palmgren bilyeli rulmanların ömrünü uygulanan yükün yaklaşık olarak üçüncü kuvveti ile ters orantılı olduğunu ifade etmiştir. Daha sonraki çalışmalar göstermiştir ki bu değer yuvarlanma elemanlı yataklarda 3 ve 4 arasında değişmektedir. Birçok imalatçı halen Palmgrenin değeri olan 3 ü bilyeli rulmanlar için ve 10/3 ü ise silindirik makaralı rulmanlar için üst olarak almaktadır. Burada 10/3 değeri her iki bilyeli ve silindirik makaralı rulmanlar için kullanmıştır.
.
14.1
/ . 14.1
Burada;
C = Kapasite (katalogdan) oranı (Table 14.2)
Creq = Uygulama için gerekli C değeri
LR = Kapasiteye karşılık gelen ömür (genelde 9 x 107 devir değeri alınır.)
Fr = Uygulamadaki gerçek radyal yük
L = Fr yüküne karşılık gelen ömür veya uygulamadaki ömür gereksinimi
Rulmanlara kapasitesinin iki katında yükleme yapılınca ömrü 10 kat azalmaktadır.
Farklı imalatçıların kataloglarında farklı LR değerleri kullanmaktadır. Bazıları LR = 106 devir (dönme) olarak alırlar. Hızlı bir hesaplama ile 106 devir temeline göre verilen ömür değerleri ile karşılaştırmak için Tablo 14.2 deki değerlerin 3.86 ile çarpılması gerekir.
14.7.2 DAYANIKLILIK GEREKSİNİMİ
Deneyler göstermiştir ki, yuvarlanma elemanlı rulmanların (özellikle bilyeli rulmanların) orta ömrü %10 luk yorulma arızası ömürlerinin 5 katına eşittir. Standart ömür için genelde L10 ile (bazen B10) kullanılır. Bu ömür %10 arızaya karşılık geldiğine göre, aynı zamanda %90 arızalanmayan duruma karşılık gelir ve bu %90 güvenilirlik değeri olur. Böylece, %50 güvenilirlik ömrü (orta ömür), yaklaşık olarak %90 güvenilirlik ömrünün beş katıdır.
Rulman imalatçıları genelde %90 dan daha yüksek dayanıklılık değerleri için tasarım yapmaktadırlar. Yorulma ömürleri için yapılan testlerde aynı imalat grubundan seçilen rulmanlar kullanılmasına rağmen test sonucunda normal dağılım eğrilerine uymamaktadır. Genelde rulmanların yorulma karakteristiği şekil 14.12 de görüldüğü gibi çarpık bir dağılım gösterir. Bu dağılım W. Weibull tarafından matematiksel formül ile ifade edilmiş olup adına Weibull dağılımı denmiştir. Şekil 14.13 de görülen güvenli ömür ayarlama faktörü (life
adjustmformülüsilindiridan büyyerine k
Şekil 14
14.7.3 E
Silindirisilindiriyönde taiki tane amacıyltaşınma
Bilyeli rgelen ömaynıdır
yük, yük
radyal rstandartsahip ol
ment reliabilünden üretilik makaralı yük) rulmankoyarsak;
4.12 Rulm
EKSENEL
ik makaralı ik yuvarlanmaşıyabildiklsilindirik m
la kullanılırasında kullan
rulmanlar içmür, bu yükve aşağıd
k açısı ya
rulmanlardat değerleri 1lan rulmanla
lity factors) en değerler rulmanlar i
nın ömrü Kr
man Yorul
L YÜKÜN E
rulmanlar çma elemanlleri yükün a
makaralı rulmrlar. Fıçı manılırlar.
çin, herhangklerin toplamda sıralanm
a bağlı olara
a yükleme aç15o, 25o ve 3ara ait denk
AFBMA nyardımıylaçin geçerlid
r LR değerle
lma Ömrü
ETKİSİ
çok düzgünarının uçlar
ancak %20 sman şaftları
akaralı rulm
gi değerdekmına eşit ol
mış denkleml
ak şekil 14.3
çısının değe35o olarak uklemler veril
nın yaptığı tea elde edilmdir. Verilen erinin bir so
.
Dağılımı Ş
n olarak konrında oluşansini eksenelın yataklanm
manlar ise so
ki radyal yüklan (karşılıklerle kullan
3b de göster
eri sıfırdır. Buygulanır. Blecektir.
estler ve Wemiştir. Bu fak
herhangi binucudur. Bu
.
Şekil 14.13
nstrüksiyon n sürtünme kl yönde taşıymasında haf
on derece yü
klere ( ) vek gelen) yüknılarak hesap
rilmiştir. Ra
Bilyeli yataBurada sadec
eillbullun mktör hem bilir güvenilirlu katsayılar
Güvenili
yapılsalar vkuvvetleri nyabilirler. Bfif eksenel yüksek eksen
e eksenel yük ( ) ye karplanır. Rulm
adyal yüklün
aklarda yüce 25o lik yü
matematik lyeli hem dlik değeri içrı denklem
lirlik Katsa
ve yağlansalnedeniyle raBu durumlayüklerin taş
nel yüklerin
üklere ( ) krşılık gelen manlara uyg
ün uyguland
ükleme açısyükleme acıs
19
e çin (%90 1 de
14.2
14.2
ayısı,
lar bile adyal ar için şınması
karşılık ömürle
gulanan
dığı
ının sına
14.7.4 Ş
Standardeğişimolup, bauygulanverilmiş
ŞOK YÜK
rt rulman kamleri (şok yüazı durumlanan nominalş olup, özel
0.35
0.68
KLEME
apasitesi norüklemeler) grda ise (kral yük uygulauygulamala
Ta
0
10,
0
10,
rmal düzgüngöz önünde nk şaft) şokama faktörüarda deneyi
ablo 14.3
0.35,
10,
0.68,
10,
n yük dağılıbulundurul
k yüklemeleü kadar aim de önem
Uygulama
1 1.115
1.176
1 0.870
0.911
ımı altında blmamıştır. Ber söz konusartar. Tablo
mlidir.
a Katsayısı
0.35
0.68
belirlenmiş Bazı durumlsu olur. Bu o 14.3 de baz
ş olup, ani ylar için bu ddurumda ru
azı değer
20
14.3
14.4
yük doğru ulmana rleri
14.7.5 Ö
Denklem
Buradakalınmalıkullanıl
Genel odeğerinidönmesarasında
Problemçalışmak
eksenel
Verilen1.2 kN v
İstenen
ÖZET
m 2 de ye
ki soru, yukıdır. Eğer dabilir.
Tablo 1
olarak rulmain altında al
si nedeniyle aki hız farkı
m 1: Makinktadır. Yük
yük 1.5 kN
nler: Rulmave eksenel y
n: Uygun rul
erine ve
karıda veriledaha iyi bir k
14.4 Uyg
anın diş bilelınır. Son za ömür azaltı ömür hesa
ne için seçilekler hafif ve
N olup uygu
an her gün 8yük = 1.5 kN
lmanı seçin
ilave ed
en denklemlkaynak yok
ulama Koş
eziği yüke kamanlarda ymaya gerek
abı için kulla
en rulman gorta şiddett
lama acıları
8 saat ve haN
niz.
dilirse aşağıd
lerin kullanksa, Tablo 14
şullarına G
karşı izafi hayapılan çalık yoktur. Eğanılır.
günde 8 saatte şok etkis
ı 0o ve
aftada 5 gün
daki denkle
.
.
ılması duru4.4 deki değ
Göre Yatak
areket ediyoşmalar göstğer her iki r
t haftada 5 gi yapmakta
25o için
n çalışıyor, s
mler elde ed
munda L nığerler belki
Tasarım Ö
or ise rulmatermiştir ki, ring dönüyo
gün, 1800 rpolup, radya
n uygun rulm
sabit yük taş
dilir.
ın değeri nebu amaçla
Ömürleri
anın ömrü kdiş bileziği
orsa, iki ring
rpm le al yük 1.2 kN
manı seçiniz
şıyor, radya
21
14.5
14.5
e olarak
katalog i gin
N ve
z.
al yük =
Çözüm
Kabulle
D
Tablo 1çalışma kullanıl
Standaralınıp v
:
er: 1) %90
Denklem 14
1.51.2
4.3 den haf koşullarınaarak çalışm
rt %90 güvee denklem 5
Şekil 14
güvenilirlik
4.3 ve 14.4
1.25
1.2 1 1.
1.2 1
fif ve orta dea karşılık ge
ma şartlarına
1800
enilirlik için5b kullanıla
. 2
.
4.14 Rady
k,
den;
ö
1 0.8
.1151.51.2
0.8701.51.2
erecede şokelen güvenlia karşılık ge
30,000
n Şekil 14.3 arak;
2.4 1.53
1.8 1.5
yal ve Eğik
ö
870 0
0.35
52
0.68
k kuvvetler ii ömür 30,0len ömür aş
60
den, Kr = 1
3290 101 90 10
3290 11 90 1
k Bilyeli Ru
1 1.1
0.68
.
.
için Ka = 1.000 saate olaşağıdaki gib
1.0 ve tanım
.
.
1010
.
ulmanlar
15 0.
ü ü
5 alınır. Tabarak seçilir.bi hesap edil
mlamadan LR
.
.35
.
blo 14.4 den Bu değer lir.
R = 90 x 106
ğ
22
n
6 devir
Tablo 1gelen ruTablo 1gelen ru
Problemrulmanıtahmin
Verilen
İstenen
Kabulle
Çözüm
2) Tekra
4.2 den radulmanlar sır4.2 den rad
ulmanlar sır
m 2: Radyaın ömrünü %edin. Rulma
nler: Rulma
nler: a) ru
b) 30
er: 1) B
2) U
: 1) denklem
ar denklem
dyal rulman rasıyla tablodyal rulman rasıyla tablo
al temaslı 21%90 güvenian Şekil 14
an numarası
ulmanın öm
0,000 saat ö
Bilyeli rulma
Uygulama ka
m 14.5a;
1
14.5a dan;
1800
için rulmano 14.1 den Liçin rulman
o 14.1 den L
11 numaralılirlikle tahm.15 de görü
211, ömür
mrünü %90 g
ömür için gü
Şekil 14.
anın ömrü y
atsayısı Ka =
1.2 1 1.1
.
30,000
n delik çaplaL14, 211 ve n delik çaplaL11, 207 ve
ı yatak, probmin edin, b)ülmektedir.
30,000 saat
güvenilirlikl
üvenilirliğin
.15 Radyal
yükün 10/3
= 1.5, Tablo
1151.51.2
1.0 90
60
arı 70, 55 ve307 olarak arı 55, 35 ve306 olarak
blem 1 deki) 30,000 saa
t
le tahmin ed
ni tahmin ed
l Rulman
gücüyle ter
o 14.3 den
0.35
101
2.4
,
e 35 olup buseçilir. Acıe 30 olup buseçilir.
uygulama iat ömür için
din,
din.
s orantılıdır
.
12.04 1.5
.
u çaplara kaısal rulman u çaplara ka
için seçilmin güvenilirli
r. Denklem
23
arşılık için, arşılık
iştir. a) ğini
14.5a.
Şekil 14
NOTE:30,000 s
Problemyük %5dilimindRulman
Verilenoranlar
İstenen
Çözüm
Tablo 1C = 8.5
Denklem
3
4.13 den güv
: %90 güvensaat dir.
m 3: Bir tan50 lik zamande 7 kN olarnın B10 ve or
nler: 207 rur için, Ka =
n: B10 ve orta
: Yük dağıl
4.1 den 2075 (LR = 90 x
m 14.5a dan
a.
b.
3240 10
venilirlik %
nilirlikle rul
ne 207 numan diliminde rak zamanlartalama ömr
lman, n = 11
alama ömür
lımının graf
Şekil 14
7 nolu rulmax 106)
n;
3 ç
5 ç
90
%95 olarak b
lman ömrü
aralı radyan3 kN, %30
a değişmektrünü bulunu
1000 rpm, y
r
fik gösterim
4.16 Rad
an için delik
.
1.0
90 1
90 10
10123.
bulunur.
= 45920 sa
n bilyeli rulmluk zaman dtedir. Yük duz.
yük 3 kN, 5 k
mi
dyal Rulma
k çapı bulun
; ;
1.0.
108.53
.
08.55
.
.06
.
aat, %95 güv
man 1000 rpdiliminde 5
düzgün olar
kN ve 7 kN s
an ve Yük D
nur ve Tabl
Ka = 1 ve %
.
.
venilirlik ile
rpm hızıyla kN ve %20ak dağılmış
sırasıyla %
Değişimi
o14.2 den a
%90 güveni
.
e rulman öm
dönüyor. R0 lik zaman ş olup Ka =
%50, %30 ve
aynı rulman
ilirlik için K
24
mrü =
Radyal
1 dir.
e %20
n için,
Kr = 1.0
25
c. 7 ç 90 108.57
.
.
Rastgele yükler için Yorulma ömrü formülü:
⋯… . 1 1
Burada; n belli bir zamandaki devir sayısı, N belli bir zamandaki devir sayısına karşılık gelen ömür (yükleme sayısı), X dakika olarak operasyon zamanı,
1500
2886 10300
526.8 10200
171.8 101
524,436min veya
Orta ömrü yaklaşık olarak ( ) ömrünün beş katı kadardır. Böylece orta ömür 43,703 saattir. NOTE: Averaj ömür ise orta ömrün yaklaşık beş katı olduğu deneylerle ispat edilmiştir.
14.8 RULMANLARDA YAĞLAMA
Rulmanlarda temas yüzeyleri yuvarlanma ve kayma gibi izafi hareketler yaparlar. Gerçekte hareketlerin nasıl olduğunu anlamak çok zordur. Eğer kayma yüzeyinin izafi hızı yeteri kadar yüksek ise hidrodinamik yağlama oluşur. Tamamen dönme hareketi olduğunda (kayma yok) ve yağlayıcı yüzeyler arasına uygulanırsa Elastohidrodinamik yağlama (EHD) gerçekleşir. Buna örnek olarak dişlilerin diş teması, rulmanlar ve kam millerindeki kam yüzeyleri verilebilir. Rulmanlarda iki yüzey arasına sıkışan yağ filminde çok yüksek bir basınç oluşur. Viskozite basınçla eksponenşil olarak artığından, yüzeyler arasına sıkışan yağın viskozitesinin çok fazla artmasına sebep olur. Bu sebepten dolayı, kontak bölgesine giren ve kontak bölgesinden çıkan yağdaki viskozite değişimi, soğuk asfalt ile ince makine yağının viskozite farkı kadar olduğu deneylerde gözlenmiştir. Rulmanların yağlanmasını gösteren bazı örnekler Şekil 14.16a da verilmiştir.
Rulmanların yağlanmasının nedenleri:
1. Kayan ve dönen yüzeyler arasında yağ filimi oluşturmak için. 2. Sıcaklığın yayılmasını ve uzaklaştırılmasını sağlamak için. 3. Yüzeyleri korozyondan korumak için. 4. Yabancı maddelerin rulmana girişine engel olmak için.
İnce yağ ya da gres den herhangi birisi yağlama amaçlı kullanılır. Aşağıda yağlayıcı seçme koşullar verilmiştir.
ŞekiGresle
Yağlayı
1. 2. H3. Y4. R5. R
b
Yağlayı
1. 2. H3. D4. R5. U
il 14.16a Re Yağlanan
ıcı olarak i
Sıcaklığın yHız yüksek Yağ sızdırmRulmanın gRulmanın abu sistem ta
ıcı olarak g
Sıcaklık 20Hız düşük oDışarıdan gRulman kapUzun süre h
RulmanlarıEğik Bilye
ince yağ seç
yüksek olduk olduğu durmazlığının ugresle yağlanana yağlamaarafından ya
gres yağı se
0 oF dan fazolduğu durugelen yabancpağının veyherhangi bir
ın Yağlanmeli Yatak, c
çme koşulla
uğu durumlarumlarda, uygulandığı nmasının uya sistemindeağlanır).
eçme koşull
zla olmadığumlarda, cı maddeler
ya contasınınr bakıma iht
ması; a) Grec) Sıvı Yağl
arı:
arda,
durumlardaygun olmaden yağlanm
ları:
ğı durumlard
r için fazladn kullanılmtiyaç duyma
esle Yağlanla Yağlama
a, dığı durumlaası durumun
da,
dan önlem aası gerekenadan kullan
nan Sabit Ba, d) Basınç
arda, nda (diğer m
lınması gerdurumlarda
nım gereksin
Bilyeli Yataçlı Yağla Ya
makine parç
reken duruma, nimlerinde,
26
ak, b) ağlama
çaları da
mlarda,
14.9 RŞEKİL
İmalatçıbirleştirbirleştirbirleştirbile, çalkuvvetle
Ş
Prensip karşılanve sağ tnedeniybirleştir
RULMANLLERİ
ılar el kitaprilmelerini irilmesindekrme prensiblışma sırasıner göz önün
Şekil 14.17
Şekil 14.1
olarak her bnmalıdır. Şetaraftaki rulmyle hiçbir rurilmiş parça
LARIN EK
larında (katzah etmişlei temel prenini göstermnda titreşimnde bulundu
Her Bir
8 Soldak
bir yönde eekil 14.17 deman ise sağ
ulman diğer ların sol tar
KSENEL Y
taloglarındardir. Burada
nsiplerden bmektedir. Mamlerin, yerçeurulmalıdır.
Rulman Sa
ki Rulman
tki eden ekseki birleştiriğ tarafa doğrtarafa doğru
rafındaki rul
YÜK TAŞIY
a) geniş olara sadece ek
bahsedeceğiakine parçasekiminin ve
adece Bir Y
Her İki Yö
senel kuvveilmiş parçalru olan ekseu olan ekselman her ik
YABİLEÇE
rak rulmanlksenel yük taiz. Şekil 14.sına direk et başka etkil
Yönde Ekse
önde Eksen
et sadece velarda, sol taenel yüklerinel yükleri
ki yönde gel
EĞİ UYGU
arın kullanıaşıyan rulm.17 ve 14.18tki eden ekslerin oluştur
enel Kuvve
nel Kuvvet K
e sadece bir araftaki rulmi taşırlar. İmtaşımazlar. en eksenel y
UN MONTA
ım alanlarınmanlı yatakla
8 iki ayrı senel yük olrabileceği e
et Karşılıyo
Karşılıyor
rulman taraman sol tarafmalat şekli Şekil 14.18
yükleri
27
AJ
nı ve arın
lmasa ksenel
or
afından fa doğru
8 deki
karşılameksenel
Şekil 14bu boşlubırakılmkullanılüzerindeolmalıdtercih edgenleşmrulmanl
Şekil 14kurallar
Şekil Bilyeli
HareŞık
masına rağmyük taşıma
4.17 de görüuk termal ge
mıştır. Genemıyor soruse bulunan ru
dır. Bu şartı dilmelidir. E
meler sonucuların ömrünü
4.19, 14.20,rı gösterilme
14.19 RYatak, Sağ
eketli Silindkkının Doğr
men, sağ taraaz.
üldüğü üzerenleşmeler lde, neden hsuna, kullanulmanlar arsağlamak hEğer boşlukunda bile ruün azalmas
14.21, 14.2ektedir.
Rulmanlarınğ Bilyenin Ddirik Rulmru Tasarım
aftaki rulma
re rulman kasonucunda her iki yöndnılmalı demrasındaki mehassas imalaklar uygun oulmanlar aşıına direk etk
22 ve 14.23
n Mile ve YDış Bileziğ
man, c) İki Tmı, e, f) Rul
an Yatağının
apağı ile ruloluşacak yü
de gelen eksmek doğru ve
esafe, rulmaatı gerektirdolarak ayarlırı eksenel ytki eder.
de rulmanl
Yatağa Bağlği HareketliTarafta Sablmanların S
n içinde her
lman arasınüklemelerdesenel yüklere pahalı bir an yatakları
diği için mallanmaz ise, yüklenme il
ların montaj
lantı Şekilli, b) Bir Tabit YataklaSabit ve Ha
r iki yöne ka
nda az bir boen rulmanlari taşımak içcevap olur.ındaki mesaliyeti fazla oaz bir miktae karşı karş
jına yönelik
leri; a) İki Tarafta Sabitanmış Yanlareketli Ola
kayabildiğin
oşluk mevcuarı korumakçin iki rulm. Burada şafafe ile aynı olur fakat yardaki ısıl şıya kalır, bu
k bazı monta
Tarafta dat ve Diğer Tlış Tasarımarak Tasar
28
nden
ut olup, k için
man ft
ine de
u da
aj
Sabit Tarafta
m, d) c rımı
Şekil
Şekil 14
14.20 Sa
4.21 Yüz
abit ve HarRulman,
zer Rulman
eketli Rulmb) Bilyeli v
n Tasarımı;
man Tasarıve Silindiri
; a) İki Sab
ımı; a) Eksik Rulman
bit Bilyeli R
enel ve RadTasarımı
Rulman, b)
dyal Sabit
Makaralı R
29
Bilyeli
Rulman
ŞekilBileziKapa
Ş
l 14.22 Rği ve Segm
ak, f) Harek
Şekil 14.23
Rulmanlardman, c) Çift
ketli Yatak
Sonsuz V
da İç ve DişSomun, d)
kta Çift KapYa
Vida Milin
ş BilezikleriMesafe Ha
pak, g) Sabatakta Segm
(a) ve Ray
in Tespiti; alkası e) Ha
bit Yatakta man
ylı Tren Ak
a) Ayar Biareketli YaSegman ve
sının (b) Y
ileziği, b) matakta Segme Kapak h)
Yataklanma
30
mesafe man ve ) Sabit
ası
14.10 R
Şekil
RULMANL
14.24 Te
LARIN SIZ
ek ve Çift T
ZDIRMAZL
Tanaklı, Ya
LIK ELEM
aylı ve Yay
MANLARI
ysız Sızdırm
VE MONT
mazlık Elem
TAJI
manları (Ke
31
eçeler)
Problemtaşıyan B noktadoğru ru
Verilen
İstenen
Şeki
m 4: Şekildara (gerdirm
alarından yaulmanı seç.
nler: n = 35
n: Rulman s
Ç
il 14.26 L
de görüldüğüme) kasnağıaltaklanmışt
50 rpm, Yük
ecimi
özüm: Önc
Labirentli S
ü gibi, zinciı bir şaft üzetır. Günde 8
= 1200 lb,
celikle rulma
Sızdırmazlı
irle hareket erine monte
8 saat ve haf
200 serisin
anlara gelen
ık Elemanl
ettirilen ve e edilmiş veftada 5 gün
nden rulman
n yükler hes
larına Örne
350 rpm dee iki 200 serçalışmaktad
n
saplanmalıd
ekler
evirde 1200rili rulman idır. 200 seri
dır.
33
0 lb yük ile A ve isinden
Yukarıd
Tablo 1saat seç%90 gü
B noktarulman
Tablo 114.1 den
1200
daki iki denk
4.4 den %9çilir. Ayrıca üvenilirlik iç
asındaki rulmiçin yapılır.
4.2 kullanıln 213 nolu r
0
klemden;
90 güvenilirltablo 14.3 d
çin Kr = 1.0
mana gelen .
350
. 1
larak delik çrulman bu u
1.75
.
lik ve gündeden uygulam
0 olarak alın
kuvvet dah
60
1714.3 1.1
çapı 65 mmuygulamada
1200 2.5
.
e 8 saat ve hma faktörü nır.
ha fazla oldu
.
Bur
30000
6301.0 90
m olan rulmaaki her iki ru
0
haftada 5 güise Ka = 1.1
uğundan rul
rada
1010
.
an seçilir. Bulman için s
.
ün çalışma k1 seçilsin ve
lman seçimi
dır.
,
u değer kulseçilmiş olu
koşulu ile 3e Şekil 14.1
i B noktasın
llanılarak Tur.
34
30,000 13 den
ndaki
ablo
Top Related