PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA Z JĘZYKA POLSKIEGO W PUBLICZNYM GIMNAZJUM IM. JANA PAWŁA II
W BIAŁOBRZEGACHPrzedmiotowy system oceniania uwzględnia: I. Zasady oceniania. II. Kompetencje polonistyczne. III. Kryteria wymagań na poszczególne oceny. IV. Sposoby sprawdzania osiągnięć. V. Kryteria oceny wypowiedzi ustnych i pisemnych.
1. Z języka polskiego ocenie podlegają następujące formy aktywności ucznia:- prace klasowe- sprawdziany umiejętności językowych i literackich- dyktanda- testy- kartkówki- odpowiedzi ustne- recytacje- scenki, dramy, prezentacje- prace domowe- praca na lekcji- praca z lekturą- prowadzenie zeszytu, także zeszytu ćwiczeń- aktywność, inwencja twórcza - kultura żywego słowa
2. Każdy uczeń może otrzymać dodatkowe oceny za wykonane prace nadobowiązkowe, za udział w konkursie przedmiotowym, literackim, poetyckim, recytatorskim, ortograficznym.
3. Prace klasowe, dyktanda, sprawdziany umiejętności językowych i literackich są zapowiedziane na tydzień przed planowanym terminem i poprzedzone lekcją określającą wymagane treści i umiejętności.
4. Jeżeli uczeń opuścił pracę klasową, dyktando bądź sprawdzian to powinien napisać go na następnej lekcji lub w terminie ustalonym przez
nauczyciela. Jeśli tego nie uczyni, otrzyma ocenę niedostateczną.
5. Uczeń może tylko raz w semestrze poprawić ocenę niedostateczną z pracy klasowej i sprawdzianu. 6. Uczeń może poprawić niekorzystną ocenę z pracy domowej i odpowiedzi ustnej na kolejnych zajęciach lub w terminie ustalonym przez nauczyciela.
7. Przy poprawianiu ocen z prac pisemnych i odpowiedzi ustnych kryteria ocen nie zmieniają się, a otrzymana ocena jest wpisana do dziennika.
8. Uczeń, który nie poprawił oceny, traci prawo do kolejnych poprawek.
9. Za aktywność oraz pracę podczas lekcji ( w zależności od zaangażowania i trudności zadań ) uczeń otrzymuje oceny, na które składają się zdobywane systematycznie plusy ( trzy plusy – ocena bardzo dobra ).
10. Uczeń ma prawo raz w ciągu semestru zgłosić nieprzygotowanie do lekcji ( nie dotyczy to prac klasowych, dyktand, sprawdzianów, recytacji ).
11. Jeżeli uczeń nie dotrzyma terminu wyznaczonego na oddanie długoterminowej pracy domowej, otrzymuje ocenę niedostateczną; ( warunki poprawy – zob. pkt 6 ).
12. Zapowiedziane z tygodniowym wyprzedzeniem prace klasowe, sprawdziany, testy, dyktanda oraz długoterminowe prace domowe są sprawdzone i oddane w ciągu dwóch tygodni.
13. Kartkówki i prace domowe są sprawdzone i oddane w ciągu tygodnia.
14. Po dłuższej ( przynajmniej tygodniowej ) usprawiedliwionej nieobecności w szkole uczeń nie będzie oceniany przez kolejne 3 dni, jednakże powinien on w tym czasie uzupełnić zaległości.
15. Testy umiejętności językowych i literackich, sprawdziany, kartkówki oceniane są według procentowych proporcji :100% – 91% – ocena bardzo dobra90% – 76% – ocena dobra75% – 51% – ocena dostateczna50% – 31% – ocena dopuszczająca30% – 0% – ocena niedostateczna
16. Testy umiejętności językowych i literackich, sprawdziany, kartkówki
zawierające zadania wykraczające poza podstawę programową oceniane są według procentowych proporcji :100% – 97% – ocena celująca 96 % – 90% – ocena bardzo dobra89% – 76% – ocena dobra75% – 51% – ocena dostateczna50% – 31% – ocena dopuszczająca30% – 0% – ocena niedostateczna
17. Uczeń nie ma możliwości poprawiania ocen na tydzień przed klasyfikacją.
18. Uczeń, który opuścił 50% godzin lekcyjnych nie może być klasyfikowany z przedmiotu.
19. O przewidywanej niedostatecznej ocenie semestralnej / rocznej uczeń i jego rodzice (prawni opiekunowie ) są informowani na miesiąc przed zakończeniem semestru / roku szkolnego.
20. O przewidywanej ocenie semestralnej / rocznej uczeń informowany jest na tydzień przed klasyfikacyjnym posiedzeniem Rady Pedagogicznej.
21. Ocena semestralna / roczna ostatecznie zostaje ustalona na jeden dzień przed klasyfikacyjnym posiedzeniem Rady Pedagogicznej.
22. Na ocenę semestralną / roczną składają się poszczególne oceny cząstkowe według procentowych proporcji kolejnych obszarów oceniania :- prace klasowe, sprawdziany, testy, egzaminy, projekty wykraczające poza podstawę programową - 30%- odpowiedzi ustne, dyktanda, kartkówki – 25%- prace domowe – 15%- praca podczas lekcji, dramy, recytacje – 10%- prace grupowe – 5%- prace indywidualne, referaty, projekty niewykraczające poza podstawę programową – 5%- aktywność, inwencja twórcza – 5%- kultura żywego słowa – 5%
23. Ocena semestralna / roczna jest ustalana na podstawie co najmniej 10 ocen cząstkowych.
2. KRYTERIA OCEN Z JĘZYKA POLSKIEGO W KLASIE PIERWSZEJ GIMNAZJUM.
OCENA DOPUSZCZAJĄCA. 3. UCZEŃ:
~ poprawnie łączy nazwiska autorów i tytuły dzieł;
~ odtwarza, relacjonuje przebieg akcji utworu;~ potrafi wyodrębnić bohaterów;~ w miarę poprawnie redaguje wypowiedzi pisemne w formie opowiadania, opisu, streszczenia;~ próbuje argumentować i wyciągać wnioski;~ rozpoznaje i nazywa części mowy i części zdania;~ odróżnia równoważnik zdania od zdania pojedynczego i od zdań złożonych; ~ w miarę poprawnie wypowiada się na temat problemów rycerskości, miłości i nienawiści w oparciu o omawiane utwory literackie; ~ potrafi rozpoznawać frazeologizmy; ~ uzupełnia wypowiedzi wyrazami oceniającymi;
OCENA DOSTATECZNA.4. UCZEŃ (j.w. oraz):
~ wyodrębnia elementy świata przedstawionego w utworze;~ odróżnia fikcję literacką od rzeczywistości historycznej ;~ zna rodzaje i gatunki literackie;~ rozumie ogólny sens poznawanych utworów;~ rozumie cicho przeczytany tekst;~ zabiera głos w swobodnych wypowiedziach na tematy związane z lekturą, filmem, widowiskiem i własnymi przeżyciami ;~ poprawnie redaguje wypowiedzi pisemne w formie opowiadania, opisu, charakterystyki, streszczenia, sprawozdania, instrukcji;~ wykonuje notatkę na podstawie poznanych treści;~ wprowadza do wypowiedzeń uogólnienia; ~ rozpoznaje w zdaniu partykułę i wykrzyknik;~ rozróżnia skróty i skrótowce;~ potrafi sformułować wypowiedź o charakterze optymistycznym bądź pesymistycznym;~ potrafi nazwać podstawowe rodzaje słowników;
OCENA DOBRA.5. UCZEŃ (j.w. oraz):
~ potrafi sformułować problem i główną myśl utworu;~ określa przeżycia i uczucia bohaterów literackich;~ potrafi przyporządkować określonemu rodzajowi literackiemu odpowiednie gatunki literackie;~ zna cechy rodzajów literackich;~ potrafi wypowiadać się w sposób spójny, logiczny, komunikatywny;~ samodzielnie i poprawnie redaguje wypowiedzi pisemne w formie opowiadania z elementami opisu, charakterystyki, instrukcji;~ buduje wypowiedzi oceniające(np. wybrany film);~ zna podstawowe środki poetycko-stylistyczne;~ rozróżnia pojęcia podmiotu lirycznego i narratora ;~ wykorzystuje imiesłowy w swoich wypowiedziach;~ zna rodzaje okoliczników;
~ zna rodzaje podmiotów;~ rozróżnia zdania współrzędnie i podrzędnie złożone; zna ich rodzaje;~ rozpoznaje równoważnik zdania;~ zna pojęcie wyrazów pokrewnych;~ potrafi utworzyć rodzinę wyrazów;~ wyodrębnia rdzeń w rodzinie wyrazów;~ zna pojęcie wyrazów bliskoznacznych;~ wie, czym jest związek frazeologiczny;~ uzupełnia wypowiedzi frazeologizmami;~ posiada praktyczne umiejętności ortograficzne i interpunkcyjne;~ umiejętnie posługuje się słownikiem języka polskiego i słownikiem ortograficznym;
OCENA BARDZO DOBRA. 6. UCZEŃ (j.w. oraz):
~ uzasadnia w oparciu o tekst motywy działania, przeżycia i uczucia bohaterów;~ potrafi zanalizować i zinterpretować utwór literacki, teatralny, filmowy;~ potrafi samodzielnie formułować wnioski;~ dokonuje samodzielnej, pełnej charakterystyki bohatera literackiego ;~ rozumie i określa funkcję środków stylistycznych (epitetu, metafory, porównania, onomatopei, animizacji, personifikacji, apostrofy, anafory, aliteracji, pytania retorycznego, alegorii);~ przekształca tekst epicki lub liryczny w dramatyczny;~ samodzielnie, wyczerpująco i zgodnie z zasadami leksykalnymi, składniowymi i kompozycyjnymi redaguje wypowiedzi pisemne w formie recenzji, tekstu użytkowego i reklamowego;~ rozróżnia charakterystykę pośrednią, bezpośrednią i porównawczą;~ wprowadza do własnej wypowiedzi cytaty;~ zabiera głos w dyskusji, sprawnie formułuje wnioski, uzasadnia swoje zdanie, prowadzi logiczną argumentację;~ zna cechy gatunków literackich (powieści historycznej, powieści współczesnej dla młodzieży, opowiadania, bajki, opowiadania science fiction, poematu rycerskiego, mitu, fraszki, hymnu, groteski, ballady, dramatu romantycznego);~ wyodrębnia w tekście neologizmy i archaizmy;~ w swoich wypowiedziach stara się stosować poznane terminy teoretycznoliterackie;~ umiejętnie wybiera, gromadzi i notuje materiał na określony temat z różnych źródeł;~ mówi o własnych przeżyciach związanych z lekturą, filmem czy widowiskiem teatralnym;~ dokonuje analizy zdań podrzędnie i współrzędnie złożonych;~ rozpoznaje imiesłowowy równoważnik zdania;~ odróżnia imiesłów od przymiotnika;~ umiejętnie posługuje się słownikami: frazeologicznym, wyrazów bliskoznacznych, poprawnej polszczyzny, wyrazów obcych;
OCENA CELUJĄCA.
UCZEŃ (j.w. oraz):~ samodzielnie poszerza własną lekturę o pozycje spoza kanonu;~ samodzielnie i twórczo, wzorowo pod względem tematycznym, kompozycyjnym, leksykalnym i stylistycznym redaguje praca pisemne;~ potrafi kreatywnie myśleć;~ rozszerza wiadomości z poszczególnych działów nauki o języku;~ podejmuje działania twórcze;~ pisze bezbłędnie;~ osiąga sukcesy w konkursach przedmiotowych, ortograficznych, poetyckich, recytatorskich, czytelniczych.
WYMAGANIA SZCZEGÓŁOWE* Zakres kształcenia literackiego i kulturowego (Witold Bobiński Świat w słowach i obrazach) rozpisany na poziomy wymagań: podstawowy i ponadpodstawowy. Wymagania podstawowe są ważne dla dalszego uczenia się przedmiotu. Powinna poradzić sobie z nimi zdecydowana większość zespołu klasowego. W zależności od stopnia sprostania tym wymaganiom uczniowie otrzymują ocenę dopuszczającą lub dostateczną. Natomiast za opanowanie umiejętności zapisanych jako ponadpodstawowe – ocenę dobrą lub bardzo dobrą. Uwaga! Po podjęciu pracy z konkretnym zespołem uczniów może się okazać konieczne dokonanie pewnych przesunięć w obrębie poziomów wymagań, aby dostosować je do rzeczywistej sytuacji edukacyjnej, z jaką nauczyciel będzie miał do czynienia w danej klasie.
Poziom wymagań
Teksty kulturyPodstawowy (P) Ponadpodstawowy (PP)
Uczeń: Uczeń:
Początki świata, początki słowa
Księga o poznaniu stworzenia Re i obalenia Apopa,Enuma elisz, Owidiusz Przemiany (fragment),Hezjod Teogonia (fragmenty)
– czyta cicho ze zrozumieniem
– klasyfikuje poznane teksty jako mity
– redaguje notatkę o cechach mitu, korzystając ze Słowniczka terminów literackich i kulturowych
– określa tematykę poznanych fragmentów mitów
– omawia motyw stworzenia
– porządkuje w formie streszczenia kolejność następowania zjawisk w każdej ze starożytnych wizji powstania świata
– wyjaśnia pojęcie mit pierwotny
– odczytuje fragmenty mitów, które opowiadają w sposób „obrazowy”
– porównuje elementy świata przedstawionego mitów w celu wskazania podobieństw i różnic
– porządkuje w formie planu kolejność następowania zjawisk w każdej ze starożytnych wizji powstania świata
– odczytuje znaczenia symboliczne
Biblia – Stary Testament: Księga Rodzaju; Historia początków świata i ludzkości
– czyta głośno (wyraźnie i wyraziście)
– określa tematykę tekstu– klasyfikuje przeczytany tekst jako fragment Biblii
– wymienia elementy stworzenia w kolejności, o jakiej wspomina Biblia
– nazywa uczucia towarzyszące Bogu podczas aktu stworzenia
– cytuje odpowiednie fragmenty tekstu
– porównuje biblijny opis stworzenia z relacją o powstaniu świata zawartą w mitach ludów starożytnych
– czyta głośno, dokonując interpretacji
– postrzega Biblię jako źródło gatunków
– wymienia cechy charakterystyczne dla tekstów biblijnych
– rozpoznaje i nazywa motywy
– uzasadnia własne zdanie, podając odpowiednie argumenty
– porównuje różne ujęcia fabularne, motywy, język
Biblia – Stary Testament: Księga Rodzaju; Pierwotny stan szczęścia
– czyta głośno (wyraźnie i wyraziście)
– klasyfikuje przeczytany tekst jako fragment Biblii
– określa tematykę tekstu
– określa elementy świata przedstawionego, odwołując się do tekstu
– odpowiada na pytania, cytując odpowiednie fragmenty tekstu
– rozumie Raj jako synonim szczęścia
– dobiera reprodukcję, która bardziej odpowiada opisowi
– czyta głośno, dokonując interpretacji
– wyjaśnia motyw raju, stworzenia
– nazywa wartości
– definiuje pojęcia motyw, symbol
– omawia motyw Edenu w kulturze
– redaguje opis miejsca (ogród Eden)
biblijnego Edenu
– proponuje inny tytuł dla przeczytanego fragmentu Biblii
– rysuje drzewo życia lub drzewo
poznania dobra i zła
Sztuka patrzenia: Michał Anioł Stworzenie Adama
– zapoznaje się z informacjami na temat autora i dzieła
– ogląda fragment malowidła
– rozpoznaje na obrazie biblijny motyw stworzenia człowieka
– określa czas i miejsce wydarzeń
– wymienia elementy obrazu
– opowiada o poszczególnych elementach obrazu
– nazywa uczucia postaci przedstawionych na obrazie
– wyjaśnia sens obrazu, korzystając z informacji w podręczniku
– określa zasady kompozycji obrazu
– wyjaśnia biblijny motyw stworzenia człowieka
– wyjaśnia znaczenie poszczególnych elementów obrazu
– wyjaśnia symbolikę, odwołując się do Biblii
– wyjaśnia, na czym polega technika fresku
– omawia podobieństwa i różnice dotyczące rodowodu człowieka przedstawionego w malarstwie i literaturze
Biblia – Nowy Testament: Ewangelia według św. Łukasza; Przypowieść o siewcy,Wyjaśnienie przypowieści
– czyta głośno
– wypowiada się na temat narratora
– określa elementy świata przedstawionego
– rozpoznaje w utworze przypowieść
– podaje cechy przypowieści na podstawie poznanego tekstu
– odczytuje ukryty sens przypowieści oraz jej wymowę
– redaguje tekst wyjaśniający współczesnym językiem znaczenie przypowieści o siewcy
– rozpoznaje i nazywa wartości
– wyjaśnia, czym charakteryzują się alegoria, symbol, przenośnia
– wyjaśnia znaczenie motywów alegorycznych i symbolicznych
– redaguje opowieść z wykorzystaniem motywów alegorycznych lub symbolicznych
Mity greckie – Dzieje Tezeusza (fragment Mitologii Jana Parandowskiego)
– zapoznaje się z informacjami na temat Jana Parandowskiego
– czyta cicho ze zrozumieniem
– klasyfikuje utwór jako mit
– wyjaśnia, czym jest mit i mitologia
– określa elementy świata przedstawionego
– wymienia dokonania bohatera, jego zasługi i winy
– wymienia sposoby upamiętnienia przez Ateńczyków postaci Tezeusza
– redaguje napis, jaki można by umieścić na pomniku Tezeusza
– wyjaśnia, czym jest prawda historyczna, fikcja literacka, fantastyka
– wyjaśnia frazeologizmy wywodzące się z mitologii
– wymienia znane mity
– opowiada o znanych bogach i bohaterach mitologicznych
– ocenia dokonania bohatera
– formułuje hipotezę, uzasadnia ją, korzystając z tekstu źródłowego
– wyjaśnia sens mitu, odwołując się do tekstu
– wyjaśnia symboliczne znaczenie nici Ariadny i labiryntu
– redaguje opowiadanie twórcze
Zygmunt Kubiak U źródeł mitów greckich
– zapoznaje się z informacjami na temat Zygmunta Kubiaka
– czyta cicho ze zrozumieniem, wybierając odpowiednie informacje
– odróżnia mity heroiczne od innych
– zapisuje w punktach dzieje Grecji i jej kultury
– kwalifikuje tekst jako popularnonaukowy, uzasadniając własne zdanie
– wyjaśnia symbolikę motywu morza
– wyjaśnia związek pieśni z mitem
– tworzy oś czasu
Pieśń o Rolandzie (fragmenty)
– zapoznaje się z tłem historycznym wypadków, o których opowiada utwór
– czyta głośno
– określa elementy świata przedstawionego
– odróżnia relację o zdarzeniach od komentarza
– oddziela prawdę historyczną od fikcji literackiej
– podaje cechy eposu
– wypowiada się na temat utworu, ilustrując wypowiedź odpowiednimi fragmentami tekstu
– sporządza plan wydarzeń
– nazywa cechy bohatera
– ocenia postawę bohatera
– wyjaśnia, na czym polegał ideał rycerza
– komentuje zachowanie Rolanda, odwołując się do zasad etyki rycerskiej
– redaguje napis nagrobny
– klasyfikuje Pieśń o Rolandzie jako epos rycerski
rycerskiego
– sporządza kodeks rycerski
– redaguje sprawozdanie
Wszystko było poezją, czyli o wspólnej kolebce epiki i liryki
– czyta cicho ze zrozumieniem, wybierając odpowiednie informacje
– określa tematykę tekstu
– cytuje pierwsze słowa zapisane przez człowieka
– wyjaśnia, czemu służyły pierwsze teksty sumeryjskie
– odczytuje informacje z osi czasu
– opowiada o początkach piśmiennictwa
– wyjaśnia, w jakim celu ludzkość zaczęła tworzyć literaturę
W królestwie narratora
Ignacy KrasickiPan i pies, Ptaszki w klatce, Mądry i głupi, Dewotka, Jagnię i wilcy, Czapla, ryby i rak, Koniec bajek
– zapoznaje się z informacjami na temat Ignacego Krasickiego
– czyta głośno (wyraźnie i wyraziście)
– klasyfikuje utwór jako bajkę
– podaje inne znaczenia wyrazu bajka, korzystając ze słownika języka polskiego
– formułuje definicję bajki,
– czyta głośno, dokonując interpretacji
– rozróżnia bajki zwierzęce, narracyjne i epigramatyczne
– wyjaśnia znaczenie tytułów
– wyjaśnia ogólnoludzki i ponadczasowy charakter bajek
– omawia kontekst historyczny
– wyjaśnia znaczenie alegorii
korzystając z podanego słownictwa
– opowiada treść bajek
– nazywa wady i zalety bohaterów
– ocenia stosunek narratora do postaci
– wyjaśnia sens bajek (morał)
– wyjaśnia, czym jest alegoria
– streszcza fabułę wybranej bajki – bierze udział w inscenizacji bajki
– wyjaśnia, czemu służy wykorzystanie elementów epickich
– dopisuje dalszy ciąg tekstu, rozwijając myśl autora
– dokonuj adaptacji scenicznej bajki
Adam MickiewiczZając i żaba, Żona uparta
– zapoznaje się z informacjami na temat Adama Mickiewicza
– czyta głośno (wyraźnie i wyraziście)
– klasyfikuje utwór jako bajkę
– podaje definicję bajki
– opowiada treść bajek
– wyjaśnia morał zawarty w bajce
– wyjaśnia, czym jest neologizm
– odczytuje neologizmy
– wyjaśnia, czym jest sentencja
– cytuje sentencje
– bierze udział w adaptacji scenicznej bajki
– czyta głośno, dokonując interpretacji
– uzasadnia przynależność bajki do określonej kategorii
– wyjaśnia znaczenie tytułów
– wyjaśnia, na czym polega żart
– wyjaśnia związek między budową składniową a wersyfikacją
– wyjaśnia neologizmy i określa ich funkcję w utworze
– tworzy sentencje
– dokonuje adaptacji scenicznej bajki
Adam Mickiewicz Świtezianka
– czyta głośno (wyraźnie i wyraziście)
– określa elementy świata przedstawionego
– opisuje scenerię zdarzeń
– nazywa uczucia i postawy bohaterów
– wyraża własne zdanie na temat
– czyta głośno, dokonując interpretacji
– wyjaśnia motyw winy i kary
– wypowiada się na temat postawy narratora wobec postaci
– definiuje pojęcie ballada, korzystając z podanego
winy młodzieńca
– określa nastrój
– wypowiada się na temat narratora i jego wiedzy o bohaterach
– cytuje odpowiednie fragmenty tekstu
– rozpoznaje motyw winy i kary
– klasyfikuje utwór jako balladę
słownictwa
– układa mowę obrończą
– redaguje opowiadanie twórcze na temat okoliczności powstania utworu
– dokonuje adaptacji scenicznej lub filmowej utworu (w tym: dobiera oświetlenie, muzykę, efekty dźwiękowe)
Moje zdanie jest takie – czyli warsztat dyskutanta
– wyjaśnia, czym jest dyskusja
– formułuje zasady obowiązujące podczas dyskusji
– ocenia postępowanie bohatera
– formułuje tezę
– gromadzi argumenty na poparcie tezy
– zabiera głos w dyskusji
– bierze czynny udział w dyskusji
Karol Dickens Opowieść wigilijna (fragmenty)
– zapoznaje się z informacjami na temat Karola Dickensa
– czyta cicho ze zrozumieniem
– opowiada o swoich wrażeniach czytelniczych
– wyjaśnia, czym jest fabuła
– określa elementy fabuły
– rozróżnia elementy realistyczne i nierealistyczna
– wyraża opinię na temat bohatera utworu
– cytuje fragmenty zawierające opinię narratora o bohaterze
– omawia problematykę moralną
– cytuje fragmenty utworu, które uważa za szczególnie dobrze napisane
– odczytuje fragment będący zawiązaniem akcji
– redaguje treść wizytówki
– redaguje prywatny dekalog bohatera
– nazywa motywy, wątki i myśli obecne w innych utworach
– wyjaśnia symboliczne znaczenie zdarzeń
– wyjaśnia nawiązania do Biblii
utworu
– redaguje kartkę z życzeniami świątecznymi
Sztuka opowiadania, czyli co zrobić, by inni nas słuchali
– czyta odpowiednie fragmenty tekstu
– wypowiada się na temat utworu
– wyjaśnia kompozycję opowiadania
– odnajduje w opowieści wskazane człony kompozycyjne (wstęp, rozwój akcji, punkt kulminacyjny)
– wybiera elementy składające się na bogaty w informacje wstęp
– określa rodzaj narracji i typ narratora
– cytuje fragmenty zawierające opinię narratora o bohaterze
– odczytuje fragmenty będące opisami
– redaguje opowiadanie
– wypowiada się na temat budowy zdań w opowiadaniu
– wyjaśnia, czemu służy zmiana tempa narracji
– redaguje opowiadanie z elementami opisu i wielością narracji
Bolesław Prus W górach – zapoznaje się z informacjami na temat Bolesława Prusa
– czyta cicho ze zrozumieniem
– określa czas i miejsce wydarzeń
– rozróżnia głównego bohatera i postacie drugoplanowe
– redaguje plan wydarzeń w formie równoważników zdań
– cytuje fragmenty tekstu zawierające opis wrażeń i przeżyć
– odczytuje fragment będący punktem kulminacyjnym
– określa rodzaj narracji i typ
– opowiada o przemianie jednego z bohaterów
– przedstawia przebieg akcji na wykresie
– opisuje rysunek obrazujący narrację w utworze
– wyjaśnia zależność między czasem a napięciem akcji
– formułuje wskazówki dla uczestników wycieczek górskich
– wyjaśnia sens stwierdzenia: „podobne lecz podobnym”
– redaguje krótką nowelę zatytułowaną „Podobne lecz podobnym”
narratora
– wyjaśnia pojęcie nowela
Henryk Sienkiewicz Ogniem i mieczem (fragmenty)
– zapoznaje się z informacjami na temat Henryka Sienkiewicza oraz utworu
– czyta cicho ze zrozumieniem
– określa elementy świata przedstawionego
– cytuje fragmenty opisujące stan ducha bohatera
– ocenia postępowanie bohaterów
– wymienia wartości typowe dla etyki rycerskiej, odnosząc je do bohaterów
– redaguje napis nagrobny
– wskazuje w tekście odwołania do tradycji kulturowej
– odróżnia język naukowy od literackiego
– odróżnia powieść historyczną od innych rodzajów powieści
– notuje w punktach wydarzenia tworzące fabułę i omawia związki między nimi
– dzieli elementy świata przedstawionego na fikcyjne i historyczne
– wyjaśnia motywy działania bohaterów
– komentuje sposób opowiadania narratora (narracja obiektywna i subiektywna)
– zapisuje w punktach dekalog rycerski
– wyjaśnia różnice między powieścią historyczną a naukową pracą historyczną
– wyjaśnia, czym charakteryzuje się język naukowy i literacki
– relacjonuje wydarzenia językiem pracy naukowej lub podręcznika do historii
– podaje cechy powieści historycznej
Jeśli chodzi o mnie… – opinia i jej uzasadnienie
– wybiera sformułowania podkreślające fakt wypowiadania się we własnym imieniu
– układa zdania złożone, w których do opinii dodaje wstępny argument
– wyraża własne zdanie, uzasadniając je
– przekształca podane sformułowania w taki sposób, by sygnalizowały fakt wypowiadania się we własnym imieniu
– wyraża własną opinię, gromadząc na jej poparcie kilka argumentów
– formułuje wypowiedzi
logiczne, zrozumiałe i poprawne pod względem językowym
Antoine de Saint-Exupéry Mały Książę
– zapoznaje się z informacjami na temat Antoine’a de Saint-Exupéry’ego
– czyta cicho ze zrozumieniem
– opowiada o swoich wrażeniach czytelniczych
– określa czas i miejsce wydarzeń
– podaje przykłady wydarzeń prawdopodobnych i baśniowych
– wymienia postacie, dzieląc je na pierwszoplanowe, drugoplanowe i epizodyczne
– określa rolę narratora
– charakteryzuje głównego bohatera
– podaje przyczyny opuszczenia Róży przez bohatera
– porównuje postawy życiowe i zachowania Pijaka i Bankiera
– wyjaśnia przyczyny szacunku Małego Księcia do Latarnika
– cytuje sentencje zawarte w utworze
– redaguje list w imieniu Małego Księcia
- określa adresata utworu, uzasadniając wypowiedź
– porównuje Małego Księcia sprzed wyprawy z tym, który decyduje się wrócić na swoją planetę
– wyjaśnia istotę władzy Króla
– wyjaśnia sens „lekcji” Lisa
– rozwija sens wybranej sentencji w formie kilkuzdaniowej wypowiedzi
– wyjaśnia motyw wędrówki
– wymienia znane utwory i dzieła sztuki, w których pojawia się motyw wędrówki
– porównuje świat dorosłych i dzieci
– charakteryzuje świat dorosłych, wyjaśniając alegorie
– wnioskuje, argumentuje
– redaguje twórcze opowiadanie z dialogiem
James HerriotTo nie powinno się zdarzyć (fragment)
– zapoznaje się z informacjami na temat Jamesa Herriota
– czyta cicho ze zrozumieniem
– określa elementy świata przedstawionego
– określa motywy działania bohatera
– redaguje wstęp do opowiadania
– redaguje dalszy ciąg zdarzeń w formie listu lub dialogu
– wylicza cechy bohatera
– nazywa uczucia bohatera
– cytuje odpowiednie fragmenty tekstu
– formułuje rady dla bohatera
– przytacza argumenty zachęcające do poznania całej powieści, wykorzystując terminologię właściwą utworom epickim
Sławomir Mrożek Śpiąca królewna
– zapoznaje się z informacjami na temat Sławomira Mrożka
– czyta cicho ze zrozumieniem
– opowiada o swoich wrażeniach czytelniczych
– przypomina treść baśni, która stała się inspiracją do napisania utworu
– określa elementy świata przedstawionego
– dzieli wydarzenia na oczekiwane (spodziewane) i nieoczekiwane (zaskakujące)
– wyjaśnia, czym jest epilog
– redaguje zakończenie (epilog)
– formułuje morał płynący z opowieści
– przedstawia prawdziwe myśli bohaterów w formie monologów
– porównuje utwór z pierwowzorem w zakresie dokonanych zmian
– wyjaśnia, czym jest konwencja literacka
– wyjaśnia, na czym polega deformacja gatunku
– redaguje zakończenie (epilog), zachowując przyjętą konwencję
Sławomir Mrożek Artysta
– czyta głośno (wyraźnie i wyraziście)
– określa czas i miejsce wydarzeń
– przekazuje informacje na temat bohaterów
– wyjaśnia motywy działania postaci
– wyjaśnia przyczyny niepowodzenia misji bohatera
– wybiera ilustrację do tekstu, uzasadniając wybór
– wymienia elementy zbliżające utwór do bajek
– czyta głośno, dokonując interpretacji
– relacjonuje wydarzenia z punktu widzenia dyrektora
– formułuje w imieniu narratora pouczenie dla bohatera
– dokańcza stwierdzenie, odpowiednio je uzasadniając
– uzasadnia związek tekstu z ilustracją
– wyjaśnia, na czym polega
– wymienia elementy odróżniające utwór od bajek
– układa ogłoszenie o naborze zwierząt do cyrku
załamanie konwencji gatunku
– redaguje dalszy ciąg rozmowy
Z naszego świata w świat epiki, czyli pomysł na przebój czytelniczy
– czyta cicho ze zrozumieniem
– wyjaśnia pojęcia zawarte w tekście
– przygotowuje projekt utworu epickiego
– wypowiada się na temat reprodukcji obrazu
– wyjaśnia związki między tekstem a obrazem
– redaguje wątek powieściowy
W głąb myśli i uczuć
Liryczne wtajemniczenie – czyta cicho ze zrozumieniem, zaznaczając niejasne fragmenty tekstu
– określa tematykę przeczytanego tekstu
– układa pytania do tekstu
– wymienia cechy liryki
– podaje różnice między liryką a epiką
– redaguje wypowiedź zawierającą własne refleksje na temat wiersza
– wyjaśnia sens nazwy przenośnia
– wymienia różne odmiany liryki
– podaje charakterystyczne cechy różnych odmian liryki
Jan Kochanowski Fraszki
– zapoznaje się z informacjami na temat Jana Kochanowskiego
– zapoznaje się z pochodzeniem i znaczeniem słowa fraszka
– czyta głośno (wyraźnie i wyraziście)
– opowiada o swoich wrażeniach czytelniczych
– klasyfikuje poznane utwory jako fraszki
– czyta głośno (z prawidłową wymową archaizmów), dokonując interpretacji
– rozróżnia rodzaje fraszek
– wyjaśnia, na czym polegają różnice między poszczególnymi rodzajami fraszek
– uzasadnia słuszność lub fałsz myśli wyrażonych we fraszkach
– omawia kompozycję fraszek
– wymienia cechy fraszki
– określa tematykę fraszek
– odczytuje myśli zawarte we fraszkach
– określa adresata wypowiedzi podmiotu lirycznego
– podaje informacje na temat podmiotu lirycznego
– wyjaśnia, czym jest sentencja
– cytuje fragmenty będące sentencjami
– redaguje hasła zawierające myśli wyrażone w poszczególnych fraszkach
– redaguje tekst reklamy o zdrowiu i lipie
– traktując fraszki jako wypowiedź tej samej postaci, opracowuje jej duchowy portret
– redaguje artykuł hasłowy na temat snu
– pisze tekst wywiadu z poetą
Ignacy Krasicki(Święta miłości kochanej ojczyzny…)
– czyta głośno (wyraźnie i wyraziście)
– określa adresata wypowiedzi podmiotu lirycznego
– cytuje bezpośrednie zwroty do odbiorcy
– określa charakter słów skierowanych do adresata
– odczytuje sformułowania kojarzące się pozytywnie i negatywnie
– klasyfikuje utwór jako hymn
– rozpoznaje w omawianym tekście utwór patriotyczny
– wyjaśnia, czym jest apostrofa
– odczytuje apostrofę
– czyta głośno (z prawidłową wymową archaizmów), dokonując interpretacji
– wyjaśnia, w czyim imieniu wypowiada się podmiot liryczny
– w jednym zdaniu zapisuje pragnienie osoby wypowiadającej się w utworze
– wypowiada się na temat efektu zaskoczenia
– omawia rolę apostrofy
– wymienia cechy utworu patriotycznego
– wyjaśnia kontekst historyczny
– wymienia cechy hymnu
– redaguje kilkuzdaniową wypowiedź na temat miłości do ojczyzny, cytując w niej
– wymyśla tytuł dla utworu
– redaguje kilkuzdaniową wypowiedź na temat miłości do ojczyzny
fragmenty tekstu
Józef Wybicki Pieśń Legionów Polskich we Włoszech
– zapoznaje się z informacjami na temat Józefa Wybickiego
– zapoznaje się z informacjami o powstaniu i dalszych losach utworu
– czyta głośno (wyraźnie i wyraziście)
– odszukuje w tekście echa polskiej i europejskiej historii (postacie, zdarzenia)
– wyjaśnia znaczenie zaimka my
– nazywa uczucia wyrażone w utworze
– wyjaśnia znaczenie utworu, uzasadniając wypowiedź
– wymienia cechy hymnu
– wymienia sytuacje i okoliczności, w których śpiewany (grany) jest hymn
– formułuje zasady obowiązujące podczas wykonywania hymnu
– zabiera głos w dyskusji
– wygłasza z pamięci tekst hymnu narodowego
– czyta głośno, dokonując interpretacji
– wypowiada się na temat okoliczności powstania utworu
– wyjaśnia, co łączy wybitne postacie Polaków przywołane w tekście
– tłumaczy sens porównania
– wypisuje cele polityczne i idee zawarte w tekście
– wyjaśnia przyczyny popularności utworu w okresie, gdy jego oficjalne śpiewanie było zabronione
– wyjaśnia, czym jest hymn narodowy (państwowy)
– bierze czynny udział w dyskusji
– analizuje budowę utworu
Adam Mickiewicz Do M***
– czyta głośno (wyraźnie i wyraziście)
– opowiada o swoich wrażeniach czytelniczych
– zna konieczne fakty z życia poety
– określa formę utworu (monolog)
– czyta głośno, dokonując interpretacji
– opisuje scenę, która najmocniej oddziałuje na wyobraźnię
– wyjaśnia kontekst biograficzny utworu
– wyjaśnia, z jakiej perspektywy czasowej wypowiada się osoba mówiąca
– ustala fakty na temat osób, o których jest mowa w tekście
– określa nastrój osoby mówiącej
– notuje w formie tabeli
– cytuje odpowiednie fragmenty tekstu
– wyjaśnia, dlaczego utwór jest monologiem lirycznym
– rekonstruuje historię wyłaniającą się ze słów osoby mówiącej
– omawia budowę wiersza
– sprawdza cechy melodyczne wiersza
Sztuka patrzenia: Caspar David Friedrich Kobieta w oknie
– czyta tekst o dziele sztuki
– wybiera potrzebne informacje
– określa zasady kompozycji obrazu
– opisuje kolorystykę obrazu
– wskazuje źródła światła
– ustala wspólną problematykę wiersza i obrazu
– opisuje obraz
– wyjaśnia sens naddany koloru i światła
– odczytuje znaczenia poszczególnych elementów obrazu
– wyjaśnia symbolikę okna
– wyjaśnia, na czym polega technika malarska
– opisuje obraz, stosując język poetycki
Cyprian Norwid W Weronie
– zapoznaje się z informacjami na temat Cypriana Norwida
– czyta głośno (wyraźnie i wyraziście)
– opowiada o swoich wrażeniach czytelniczych
– określa tematykę utworu
– tworzy plastyczną wersję fragmentów wiersza
– opowiada o swoim rysunku
– porównuje wykonane rysunki
– wyjaśnia, czym są słowa-klucze
– opowiada o losach Romea i Julii
– formułuje definicję obrazu poetyckiego
– wyjaśnia sens obrazów poetyckich (interpretuje przenośnie)
– odnajduje w wierszu słowa-klucze
– wyjaśnia znaczenie słów--kluczy
– porównuje sposób przedstawienia uczuć i refleksji w utworach
Cyprian Norwid – wypowiada się na temat zjawiska – opowiada o literackich,
Burza [I] (fragment) burzy
– słucha fragmentów nagrania utworu Cztery pory roku
– wypowiada się na temat obrazu Burza śniegowa
– czyta głośno (wyraźnie i wyraziście)
– identyfikuje bohatera wiersza
– opisuje sytuację, w jakiej znajduje się bohater
– wyjaśnia pojecie apostrofy
– odczytuje apostrofę
– określa charakter monologu, korzystając z podanego słownictwa
– dostrzega motyw burzy
– rozwija myśl w formie kilkuzdaniowej wypowiedzi pisemnej
malarskich i filmowych obrazach burz
– czyta głośno, dokonując interpretacji
– podaje informacje na temat osoby mówiącej
– opowiada o scenerii, w jakiej rozgrywa się burza, cytując odpowiednie fragmenty tekstu
– wyjaśnia rolę apostrofy
– wyjaśnia znaczenie motywu burzy
– interpretuje przenośnie
– wyjaśnia sposób przedstawiania uczuć i refleksji
– dostrzega i wyjaśnia relacje między różnymi utworami
Maria Pawlikowska-Jasnorzewska Miłość, Listy, Ogród, Ślepa, Miłość, Łzy
– zapoznaje się z informacjami na temat Marii Pawlikowskiej-
-Jasnorzewskiej
– czyta głośno (wyraźnie i wyraziście)
– opowiada o swoich wrażeniach czytelniczych
– nazywa bohaterki wierszy
– opowiada o sytuacjach, w jakich znajdują się bohaterki wierszy
– cytuje fragmenty będące bezpośrednimi nazwami uczuć
– identyfikuje adresatów wypowiedzi
– wyjaśnia, na czym polega
– czyta głośno, dokonując interpretacji
– nazywa uczucia
– interpretuje przenośnie z wierszy
– wylicza cechy sformułowań poetyckich
– wybiera opinię, uzasadniając ją
– układa wiersze w fabularną całość, łącząc poszczególne utwory komentarzem
– redaguje twórcze opowiadanie z dialogiem oparte na historii zawartej w wierszach, wykorzystując
przenośnia
– odczytuje przenośnie zawarte w wierszach
– redaguje twórcze opowiadanie oparte na historii zawartej w wierszach
fragmenty utworów
Kazimierz Wierzyński Zielono mam w głowie
– zapoznaje się z informacjami na temat Kazimierza Wierzyńskiego
– czyta głośno (wyraźnie i wyraziście)
– opowiada o swoich wrażeniach czytelniczych
– określa nastrój wiersza
– wypisuje sformułowania wywołujące „barwne” wrażenia
– nazywa motywy roślinne
– wyjaśnia, czym jest przerzutnia
– odczytuje przerzutnie
– tworzy wersję malarską wiersza
– czyta głośno, dokonując interpretacji
– wyjaśnia, w jaki sposób nastrój wiersza oddziałuje na czytelnika
– wyjaśnia symboliczne znaczenia kolorów
– korzysta ze słownika symboli
– wyjaśnia sens wyznania podmiotu lirycznego
– nazywa stany emocjonalne podmiotu lirycznego
– wyjaśnia, jaką funkcję pełnią motywy roślinne
– wyjaśnia stosowanie przerzutni
– tworzy i opisuje wersję malarską wiersza
Kazimierz Wierzyński 100 m
– czyta głośno (wyraźnie i wyraziście)
– nazywa wrażenia czytelnicze
– określa tematykę utworu
– nazywa postać mówiącą, uzasadniając wypowiedź cytatami
– podaje cechy postaci mówiącej
– określa cel sportowca; środki, które prowadzą do celu; przeciwnika, którego musi pokonać
– czyta głośno, dokonując interpretacji
– określa funkcję, jaką pełnią rymy w wierszu
– proponuje inny tytuł dla utworu, uzasadniając wypowiedź
– wymienia bohaterów innych utworów, którzy cechami przypominają postać mówiącą
– wyjaśnia, czym jest rym
– rozróżnia rymy dokładane i niedokładne, żeńskie i męskie
– odczytuje rymy z wiersza
w wierszu
– wyraża opinię na temat wierszy o tematyce sportowej
– dokonuje adaptacji wiersza na obrazy filmowe
Jan Twardowski Z bliska, Nie łabędzi śpiew, Święty Antoni, Pomału, Teoretyk, Obawa
– zapoznaje się z informacjami na temat Jana Twardowskiego
– czyta głośno (wyraźnie i wyraziście)
– opowiada o swoich wrażeniach czytelniczych
– określa tematykę utworów
– odczytuje myśli zawarte w poszczególnych tekstach
– klasyfikuje poznane utwory jako fraszki
– wymienia cechy fraszki
– czyta głośno, dokonując interpretacji
– rozróżnia rodzaje (odmiany) fraszek
– wyjaśnia, na czym polegają różnice między poszczególnymi rodzajami fraszek
– układa komentarz na temat poznanych utworów
– wypowiada się o języku fraszek
– porównuje fraszki różnych poetów
– układa fraszkę
Zbigniew HerbertDwie krople
– zapoznaje się z informacjami na temat Zbigniewa Herberta
– czyta głośno (wyraźnie i wyraziście)
– opowiada o swoich wrażeniach czytelniczych
– określa tematykę utworu, uzasadniając wypowiedź
– podaje informacje na temat bohaterów wiersza
– odczytuje najważniejszy fragment tekstu, uzasadniając własne zdanie
– czyta głośno, dokonując interpretacji
– wyjaśnia fragmenty tekstu, których zrozumienie sprawia kłopot
– formułuje pytania dotyczące opowiedzianej w wierszu historii dwojga bohaterów
– charakteryzuje język wiersza
– redaguje wypowiedź na temat miłości jako tematu literackiego
Zbigniew HerbertPan od przyrody
– czyta głośno (wyraźnie i wyraziście)
– opowiada o swoich wrażeniach
– czyta głośno, dokonując interpretacji
– wyjaśnia sens zawartych w
czytelniczych
– odczytuje fragmenty ujawniające osobę mówiącą
– podaje informacje na temat osoby mówiącej
– podaje informacje na temat bohatera utworu
– zapisuje w punktach losy osoby mówiącej i bohatera utworu
– nazywa cechy bohatera
– nazywa uczucia osoby mówiącej
– określa stosunek osoby mówiącej do bohatera
– odczytuje przenośnie
– redaguje stronę z kroniki szkolnej
utworze przenośni
– wyjaśnia sens zakończenia
– określa ideę utworu
– wypowiada się na temat języka poezji
– redaguje monolog skierowany do bohatera wiersza
Wisława Szymborska Niektórzy lubią poezję
– zapoznaje się z informacjami na temat Wisławy Szymborskiej
– czyta głośno (wyraźnie i wyraziście)
– omawia tematykę utworu
– omawia budowę wiersza
– wyjaśnia różnicę między osobą mówiącą a autorem
– zastępuje powtarzający się wyraz bardziej precyzyjnymi słowami
– odczytuje ze słownika języka polskiego lub encyklopedii znaczenie słowa poezja
– czyta głośno, dokonując interpretacji
– odczytuje najbardziej zaskakujący fragment tekstu, uzasadniając wybór
– określa sens wiersza
– wypowiada się na temat „przymusu” czytania poezji w szkole, uzasadniając swoją wypowiedź tytułami wierszy
– definiuje słowo poezja
Wisława Szymborska Pochwała złego o sobie mniemania
– wyjaśnia znaczenie słowa sumienie
– wyjaśnia znaczenia związków frazeologicznych z wyrazem sumienie
– czyta głośno, dokonując interpretacji
– dokonuje (z uzasadnieniem) innego podziału utworu
– odczytuje fragment tekstu,
– tworzy artykuł hasłowy wyjaśniający znaczenie pojęcia sumienie
– czyta głośno (wyraźnie i wyraziście)
– określa tematykę utworu
– omawia budowę wiersza
sprawiający największe wrażenie, uzasadniając wybór
– odpowiada na pytanie dlaczego? w odniesieniu do poszczególnych wersów wiersza
– formułuje własny komentarz do wiersza, rozwijając podaną myśl
– wyjaśnia sens tytułu
Halina Poświatowska Jestem Julią
– zapoznaje się z informacjami na temat Haliny Poświatowskiej
– czyta głośno (wyraźnie i wyraziście)
– formułuje pytania nasuwające się podczas czytania utworu
– rozmawia na temat możliwych odpowiedzi na zadane pytania
– określa tematykę utworu
– określa związek treści utworu z dramatem Szekspira
– nazywa przeżycia, uczucia osoby mówiącej
– wyróżnia obrazy poetyckie
– czyta głośno, dokonując interpretacji
– dyskutuje na temat zasadności postawionych pytań
– wyjaśnia sens obrazów poetyckich
– wykorzystuje wiedzę o utworze Szekspira do interpretacji utworu
– formułuje (rozwijając podane stwierdzenia) własny komentarz do wiersza zawierający propozycję wyjaśnienia jego zagadki
– wypowiada się na temat języka poezji
Halina Poświatowska ***[zawsze kiedy chcę żyć krzyczę]
– czyta głośno (wyraźnie i wyraziście)
– opowiada o swoich wrażeniach czytelniczych
– określa tematykę utworu
– wymienia wartości cenione przez postać mówiącą
– nazywa przeżycia, uczucia osoby mówiącej
– czyta głośno, dokonując interpretacji
– wyjaśnia, dlaczego wiersz można traktować jak poetycką biografię
– wypowiada się na temat języka poezji
– zestawia osobę mówiącą w wierszu z autorką
Adam ZagajewskiSzybki wiersz
– słucha fragmentu chorału gregoriańskiego
– zapoznaje się z informacjami na temat Adama Zagajewskiego
– czyta głośno (wyraźnie i wyraziście)
– określa sytuację liryczną, w jakiej znajduje się bohater
– omawia okoliczności towarzyszące przedstawionej sytuacji
– określa przeżycia, stany emocjonalne bohatera
– odczytuje zaskakujące połączenia słowne
– określa problem wiersza, rozwijając wybraną propozycję
– podaje charakterystyczną cechę chorału jako utworu muzycznego
– wypowiada się na temat odrodzenia elementów chorałowych w muzyce popularnej
– czyta głośno, dokonując interpretacji
– wyjaśnia sens sformułowań określających sytuację, w jakiej znalazł się bohater
– wyjaśnia informacje dotyczące miejsca pobytu bohatera, powołując się na fragmenty tekstu
– ocenia połączenia słowne obecne w wierszu
– zadaje pytania, które prowokuje wiersz
– porównuje wiersz z chorałem
Adam Zagajewski Wzgórze
– czyta głośno (wyraźnie i wyraziście)
– opowiada o świecie przedstawionym w wierszu
– podkreśla we fragmencie zapisków zdanie, które mogłoby być wyjaśniającym komentarzem do wiersza
– ogląda reprodukcję obrazu
– wypowiada się na temat obrazu
– proponuje inny tytuł dla obrazu
– czyta głośno, dokonując interpretacji
– formułuje pytania, które nasuwają się po przeczytaniu wiersza
– porównuje świat przedstawiony na obrazie i w wierszu
– porównuje środki artystycznego wyrazu zastosowane przez poetę i malarza
– wyjaśnia rolę poezji
Świat na scenie
Od Tespisa do Szekspira, czyli dzieciństwo i młodość teatru i dramatu
– wyjaśnia różne znaczenia słowa teatr
– czyta cicho ze zrozumieniem
– określa tematykę przeczytanego tekstu
– odczytuje informacje z osi czasu
– podaje informacje na temat teatru w Grecji
– opowiada o współczesnym teatrze
– wyjaśnia znaczenie słownictwa związanego z teatrem i początkami teatru
– korzysta ze słownika języka polskiego i wyrazów obcych
– używa słowa teatr w różnych znaczeniach
– opowiada o początkach teatru
– przedstawia pochodzenie nazwy dramat
– wymienia różnice między teatrem współczesnym a teatrem greckim
William SzekspirRomeo i Julia
– zapoznaje się z informacjami na temat Williama Szekspira
– czyta cicho ze zrozumieniem
– określa czas i miejsce wydarzeń
– rekonstruuje przebieg wydarzeń
– opowiada o zdarzeniu będącym zawiązaniem akcji
– opowiada o losach postaci
– charakteryzuje postacie dramatu
– przytacza argumenty z tekstu
– określa rolę chóru
– wyjaśnia pojęcie tragizmu
– odróżnia dramat od innych rodzajów literackich
– wyjaśnia motywy działania bohaterów
– wyjaśnia sens wypowiedzi bohaterów
– charakteryzuje postacie tragiczne
– wyjaśnia, co odróżnia rodzaje literackie od siebie
– wymienia cechy dramatu szekspirowskiego
– wyjaśnia, czym jest miłość tragiczna
– wypowiada się na temat przekładu dramatu
– wymyśla szczęśliwe zakończenie wydarzeń
– wymienia cechy dramatu jako rodzaju literackiego
– wypowiada się na temat obejrzanych inscenizacji sztuk Szekspira oraz adaptacji filmowych jego utworów
Dramat na scenie, czyli przedstawienie
– czyta cicho, mając na uwadze informacje podane w tekście
– określa tematykę przeczytanego tekstu
– wyjaśnia zależność między dramatem a teatrem
– dostrzega powiązania terminu inscenizacja z reżyserem i przedstawieniem
– posługuje się słownictwem związanym z teatrem
– wyjaśnia, czym są didaskalia
– wymienia środki wyrazu (znaki), którymi posługuje się teatr
– wyjaśnia rolę didaskaliów
– tłumaczy, na czym polega umowność w teatrze
– określa rolę poszczególnych znaków teatralnych
– wyjaśnia, na czym polega język teatru
– analizuje tekst dramatu, mając na uwadze jego cechy
– dopisuje didaskalia
Warsztaty teatralne dla początkujących inscenizatorów i aktorów
– określa rolę reżysera, aktora, scenografa i kompozytora w przygotowaniu przedstawienia
– bierze udział w przygotowaniach do inscenizacji:
wyznacza role włącza się w projektowanie i
wykonanie dekoracji proponuje rekwizyty wypowiada własne zdanie
na temat scenografii uczestniczy w próbach– odróżnia gest od mimiki
– bierze udział w przedstawieniu
– posługuje się fachowym słownictwem
– aktywnie uczestniczy w przygotowaniach do inscenizacji:
wybiera tekst do inscenizacji, mając na uwadze jego atrakcyjność dla współczesnego widza
wypowiada się z uzasadnieniem na temat zasadności zachowania realiów historycznych
wyznacza funkcje i role przedstawia projekt
dekoracji w formie opisu lub rysunku
projektuje i wykonuje rekwizyty
proponuje gest i mimikę
wybiera muzykę dyskutuje na temat
sposobu inscenizacji, uzasadniając swe zdanie
Adam Mickiewicz Dziady cz. II
– czyta cicho ze zrozumieniem, korzystając ze słowniczka trudniejszych wyrazów i zwrotów
– określa czas i miejsce akcji
– wypowiada się na temat scenerii
– rozpoznaje postać głównego bohatera
– formułuje definicję upiora na podstawie wiersza
– podaje informacje na temat kolejnych postaci-duchów
– ocenia bohaterów
– dostrzega w utworze motyw winy i kary
– wybiera spośród wypowiedzi chóru te, które mają charakter nauki moralnej
– rozpoznaje w utworze dramat
– wylicza cechy dramatu
– redaguje w punktach raport z przebiegu uroczystości
– bierze udział w przygotowaniach do inscenizacji
– podaje informacje na temat genezy utworu
– wyjaśnia motyw upiora
– wylicza dzieła literackie i filmowe z motywem upiora
– określa rolę Guślarza w obrzędzie
– określa funkcje duchów
– odróżnia elementy nawiązujące do religii chrześcijańskiej od elementów zaczerpniętych z obrzędowości pogańskiej
– wyjaśnia motyw winy i kary
– wyjaśnia główną myśl dramatu: problem życia i śmierci
– redaguje sprawozdanie z uroczystości
– opisuje obrzęd z zachowaniem realiów
– aktywnie uczestniczy w przygotowaniach do inscenizacji
Komedia, siostra tragedii
– czyta cicho ze zrozumieniem
– określa tematykę przeczytanego tekstu
– odróżnia komedię od tragedii na podstawie ich cech
– wyjaśnia pochodzenie nazwy komedia
– formułuje objaśnienie pojęcia komizm na podstawie tekstu
– podaje i wyjaśnia przykłady różnych odmian komizmu
– wymienia cechy komizmu
– rozróżnia odmiany komizmu
– wyjaśnia określenie: „komedia, młodsza siostra tragedii”
– wymienia cechy akcji, która nie mogłaby stanowić podstawy fabuły komediowej
Aleksander Fredro Zemsta
– zapoznaje się z informacjami na temat Aleksandra Fredry
– czyta cicho ze zrozumieniem
– określa czas i miejsce wydarzeń
– rekonstruuje przebieg wydarzeń
– wymienia głównych bohaterów dramatu
– rozpoznaje i nazywa wady i zalety postaci
– odczytuje ze słownika języka polskiego znaczenie wyrazu zemsta
– opowiada o śmiesznych sytuacjach
– wyjaśnia znaczenie słowa intryga
– rozróżnia odmiany komizmu
– układa listę postaci, mając na uwadze ich cechy komiczne
– rozpoznaje w utworze komedię charakterów
– przytacza argumenty z tekstu
– proponuje gesty i ruch sceniczny dla wybranej postaci
– recytuje fragmenty utworu
– opowiada o genezie utworu
– wyjaśnia istotę sporu
– przedstawia na rysunku poczynania bohaterów ułożone w pary: wyrządzona krzywda odwet
– opowiada o zamiarach (celu działania) bohaterów
– wymienia postacie, które osiągnęły (bądź nie) swój cel
– podaje związki frazeologiczne z wyrazem zemsta
– wyjaśnia sens tytułu
– tytułuje najśmieszniejsze sceny
– wyjaśnia, na czym polega intryga w utworze
– analizuje sceny pod względem zastosowanych odmian komizmu
– wyjaśnia, czym jest komedia charakterów
– proponuje sposób wypowiadania kwestii przez wybraną postać
– recytuje fragmenty, wydobywając komizm tekstu
Aleksander Fredro Autobiografia
– czyta cicho ze zrozumieniem, mając na uwadze informacje podane w tekście
– wyjaśnia, czym jest autobiografia
– wypowiada się na temat
– odróżnia tekst biograficzny od autobiografii
– wymienia wydarzenia historyczne przywołane w tekście
– opowiada o pobycie pisarza w Paryżu
– cytuje zdanie relacjonujące moment prawdziwego zainteresowania się Fredry dramatem
– odczytuje fragment będący refleksją o współistnieniu dramatu i teatru
edukacji dzieci w XIX-wiecznej Galicji
– wyjaśnia sens wyrażenia szkoła świata
– wyraża współczesnym językiem rozumienie powołania autora dramatycznego
– wyjaśnia, czy pisarz zrealizował swoje powołanie autora dramatycznego
– redaguje jednoaktówkę komediową
Treść w okamgnieniu – czyli o streszczeniu
– wyjaśnia, czym jest streszczenie i kiedy się przydaje
– wybiera i porządkuje najważniejsze informacje
– skraca zdania, zastępując wyrazy i zwroty szczegółowe wyrazami o znaczeniu ogólnym
– streszcza tekst
– formułuje zasady dobrego streszczenia, uwzględniając wskazówkami z tekstu Fredry
– zapisuje fakty potrzebne do streszczenia akcji Dziadów cz. II
– poprawia zdania pochodzące z niewprawnie napisanego streszczenia
Wszystko jest teatrem? – czyta cicho ze zrozumieniem, mając na uwadze informacje podane w tekście
– określa tematykę przeczytanego tekstu
– formułuje definicję teatru jako widowiska
– łączy rodzaj widowiska ze znakiem teatralnym i formą wyrazu artystycznego
– uzupełnia tekst pojęciami związanymi ze zjawiskiem teatru
– podaje przykłady zjawisk spoza teatru, które zawierają jego elementy
– wyjaśnia istotę opery, pantomimy i spektaklu baletowego
Świat na ekranie
Mirosław Przylipiak – czyta cicho ze zrozumieniem, – przytacza nazwiska innych
Przyjechał pociąg z kinem
mając na uwadze informacje podane w tekście
– określa tematykę przeczytanego tekstu
– wie, że twórcami kina byli bracia Lumière
– wymienia główne fakty z historii powstania filmu
– wyjaśnia zasadność sformułowania przyjechał pociąg z kinem
– tworzy schematyczny rysunek pomieszczenia zwanego camera obscura
– redaguje notatkę prasową
wynalazców związanych z powstaniem kina
– opowiada o powstaniu filmu
– opowiada o znaczeniu pierwszego pokazu filmowego
– wyjaśnia zjawiska zachodzące w pomieszczeniu zwanym camera obscura
– redaguje artykuł prasowy
Żywe obrazy zmieniają świat
– czyta cicho ze zrozumieniem, mając na uwadze informacje podane w tekście
– określa tematykę przeczytanego tekstu
– rozróżnia pojęcia: kino, film, telewizja
– analizuje repertuar kin z początku XX wieku
– odczytuje dane z osi czasu
– wymienia wynalazki techniczne XX wieku określane mianem rewolucji audiowizualnej
– podaje informacje zawarte na plakatach i reklamach filmowych
– poleca film, uzasadniając propozycję
– redaguje opowiadanie twórcze
– definiuje pojęcia: kino, film, telewizja
– opowiada na podstawie repertuaru kin o pragnieniach i zainteresowaniach ludzi z początku XX wieku
– wyjaśnia pojęcie rewolucja audiowizualna
– wyjaśnia, w jaki sposób plakaty i reklamy filmowe oddziaływały na odbiorców
– charakteryzuje przy użyciu prostego, obrazowego języka zjawisko kina, filmu i telewizji
– samodzielnie wnioskuje, argumentuje, odwołując się do tekstu
– tworzy teksty reklamowe na temat filmu
– projektuje plakat filmowy
– redaguje kartkę z poradnika lub opinię z uzasadnieniem
Jerzy HoffmanOgniem i mieczem (fragmenty scenariusza)
– zapoznaje się z informacjami na temat Jerzego Hoffmana
– czyta cicho ze zrozumieniem
– klasyfikuje poznany tekst jako scenariusz filmowy
– wymienia informacje zawarte w scenariuszu filmowym
– porównuje fragment scenariusza z odpowiednim fragmentem literackiego pierwowzoru i wymienia różnice między nimi
– porównuje fragment filmu z fragmentem scenariusza
– proponuje utwór będący dobrym materiałem na scenariusz, uzasadniając wybór
– definiuje pojęcie scenariusz filmowy
– omawia podobieństwa i różnice między scenariuszem a tekstem epickim i dramatycznym
– uzasadnia zasadność zmian w scenariuszu w odniesieniu do literackiego pierwowzoru
– wyjaśnia różnice między scenariuszem a jego realizacją filmową
– przekształca fragment
powieści na scenariusz filmowy
Roman WłodekZe stronic na ekran, czyli o adaptacji filmowej (nie tylko „Ogniem i mieczem”)
– zapoznaje się z informacjami na temat autora tekstu
– czyta cicho ze zrozumieniem, mając na uwadze informacje podane w tekście
– wyjaśnia pojęcie adaptacja filmowa
– wymienia etapy adaptacji filmowej
– wymienia adaptacje filmowe powieści Sienkiewicza w kolejności chronologicznej
– wyjaśnia, dlaczego Hoffman ekranizował części trylogii w odwrotnej kolejności
– rozróżnia pojęcia: scenariusz i scenopis
– przytacza przykłady różnych adaptacji filmowych
– wymienia we właściwej kolejności etapy adaptacji filmowej
– wyjaśnia pojęcie filmowość literatury
– podaje przykłady „filmowości” literatury
– wyjaśnia, czym różni się scenariusz od scenopisu
– redaguje instrukcję dla filmowców, stosując fachowe słownictwo
– formułuje komentarz dotyczący obsady aktorskiej, uzasadniając swą opinię
– uzupełnia brakujące ogniwa procesu powstawania scenariusza
– kwalifikuje podane prace nad filmem do okresu przedprodukcji lub postprodukcji
Filmowa sztuka opowiadania – jaka jest, jaka była, jaka będzie?
– czyta cicho ze zrozumieniem, mając na uwadze informacje podane w tekście
– określa tematykę przeczytanego tekstu
– opowiada o „budowaniu filmowego świata”
– wyjaśnia sens określenia „ruchome obrazy”
– cytuje zdanie będące poglądem autora na temat możliwości dokładnego opisania filmowych środków wyrazu
– zapoznaje się z informacjami o filmie animowanym
– podaje przykłady filmów animowanych
– wymienia przyczyny popularności filmu
– cytuje zdania wyrażające niepewność, wątpienie, niezdecydowanie autora tekstu
– wyjaśnia, na czym polega różnica w sposobie tworzenia filmu tradycyjnego i komputerowego
– wymienia charakterystyczne cechy filmu animowanego
– odpowiada na pytanie, jakie potrzeby zaspakajają filmy animowane
Nie samo podpatrywanie świata (o filmie dokumentalnym)
– czyta cicho ze zrozumieniem, mając na uwadze informacje podane w tekście
– określa tematykę przeczytanego tekstu
– wymienia cechy filmu dokumentalnego
– formułuje opinię o fotosach, uzasadniając ją
– wyjaśnia, kiedy film dokumentalny może być niewiarygodny
– wyjaśnia, jaka jest różnica między filmem dokumentalnym a filmem fabularnym
– proponuje listę tematów filmów dokumentalnych wraz z uzasadnieniem
– przygotowuje fotoreportaż, uzasadniając wybór zdjęć
W cyfrowym świecie – czyta cicho ze zrozumieniem, mając na uwadze informacje podane w tekście
– wypowiada się na temat swoich doświadczeń z komputerem i Internetem
– określa tematykę przeczytanego tekstu
– wymienia znane współczesne środki przekazywania informacji
– wyjaśnia różnicę między transmisją a interakcją
– wyjaśnia znaczenie słowa multimedialny
– wyjaśnia pochodzenie niektórych terminów komputerowych
– opowiada (na podstawie zdjęć) o zmianach komputerów na przestrzeni dziesięcioleci
– zapisuje informacje na osi czasu
– wylicza korzyści i zagrożenia Internetu
– przedstawia pomysł swojej wymarzonej gry komputerowej
– charakteryzuje współczesne środki przekazywania informacji
– omawia przykład zastosowania techniki cyfrowej
– uzasadnia stwierdzenie, że internauta może być jednocześnie nadawcą i odbiorcą informacji
– formułuje, korzystając z tekstu, zasady posługiwania się współczesnymi mediami
– wylicza korzyści i zagrożenia gier komputerowych
– przygotowuje projekt swojego wystąpienia multimedialnego
Świat na szpaltach
Gazeta w podręczniku. Najkrótsza historia prasy…
– wypowiada się na temat swoich doświadczeń czytelniczych dotyczących prasy
– wyjaśnia znaczenie pojęć: prasa, gazeta, czasopismo
– czyta cicho ze zrozumieniem, mając na uwadze informacje podane w tekście
– wymienia przyczyny pojawienia się poprzedniczki gazety w starożytnym Rzymie
– cytuje fragment streszczający przyczyny ponownego pojawienia się prasy w Europie
– wymienia najważniejsze skutki
– wyjaśnia, czego poszukuje w gazetach i czasopismach
– wymienia rodzaje prasy ze względu na zainteresowania odbiorców
– oddziela skutki od przyczyn
– wyjaśnia, dlaczego wynalazki techniczne mogą zagrozić tradycyjnej prasie
– wskazuje w gazecie kolumnę, szpalty, rubryki
– charakteryzuje teksty sąsiadujące z artykułem
wynalezienia druku
– zna podstawowe terminy prasowe (tytuł, artykuł, kolumna, szpalta, rubryka)
– nazywa teksty sąsiadujące z artykułem
Stanisław Bortnowski Być dziennikarzem
– zapoznaje się z informacjami na temat autora tekstu
– czyta cicho ze zrozumieniem, mając na uwadze informacje podane w tekście
– cytuje fragment zawierający zwięzłą charakterystykę zawodu dziennikarza
– nazywa cechy dobrego dziennikarza
– cytuje zdanie będące reklamą zawodu dziennikarza
– odróżnia wrodzone umiejętności dziennikarza od wypracowanych
– posługuje się czynnie słownictwem związanym z dziennikarstwem
W informacji i artykule nie zapomnij o tytule! Gimnastyka umysłowa, czyli – jak zatytułować?
– czyta cicho ze zrozumieniem, mając na uwadze informacje podane w tekście
– wyjaśnia, jaką funkcję spełnia tytuł
– określa cechy dobrego tytułu
– wyjaśnia pojęcia: nadtytuł, podtytuł
– ocenia tytuły prasowe, uzasadniając swe zdanie
– analizuje budowę tytułów
– rozróżnia kategorie tytułów
– przyporządkowuje tytuł do określonej kategorii
– układa nadtytuły
– nadaje tytuły zapowiadanym artykułom
– tytułuje informacje prasowe
– redaguje zapowiedzi
Informacja – chleb powszedni dziennikarza i artykuł pierwszej potrzeby
– czyta cicho ze zrozumieniem, mając na uwadze informacje podane w tekście
– wymienia pytania, na które powinien odpowiadać dobry tekst informacyjny
– wyjaśnia, czym jest manipulacja
– sporządza notatkę w formie schematu, wybierając informacje z tekstu
– podaje przykłady manipulacji
prasowej
– wyjaśnia różnicę między
prasowa
– odróżnia tekst informacyjny od oceniającego
– porządkuje fakty
– redaguje informację na podstawie uporządkowanych faktów
obiektywną informacją a oceną
– przekształca tekst informacji, pozbawiając go niepotrzebnych elementów
– układa na podstawie zdjęcia listę faktów do informacji prasowej
– redaguje na tej podstawie wyczerpującą i dobrze skonstruowaną informację
Od wzmianki do sprawozdania – sztuka informowania
– czyta cicho ze zrozumieniem, mając na uwadze informacje podane w tekście
– wymienia podstawowe gatunki tekstów informacyjnych (wzmianka, zapowiedź, notatka, sprawozdanie, sylwetka)
– odróżnia informowanie od komentowania
– redaguje wzmiankę, zapowiedź, sprawozdanie
– charakteryzuje poszczególne gatunki tekstów informacyjnych
– wskazuje przykłady tekstów informacyjnych w prasie
– redaguje notatkę, sylwetkę
** Zakres kształcenia językowego (Zofia Czarniecka-Rodzik Gramatyka i stylistyka) rozpisany na poziomy wymagań: podstawowy i ponadpodstawowy. Wymagania podstawowe są ważne dla dalszego uczenia się przedmiotu. Powinna poradzić sobie z nimi zdecydowana większość zespołu klasowego. W zależności od stopnia sprostania tym wymaganiom uczniowie otrzymują ocenę dopuszczającą lub dostateczną. Natomiast za opanowanie umiejętności zapisanych jako ponadpodstawowe ocenę dobrą lub bardzo dobrą.
Uwaga! Po podjęciu pracy z konkretnym zespołem uczniów może się okazać konieczne dokonanie pewnych przesunięć w obrębie poziomów wymagań, aby dostosować je do rzeczywistej sytuacji edukacyjnej, z jaką nauczyciel będzie miał do czynienia w danej klasie.
Treści kształcenia
Poziom wymagań Materiał kształcenia (numery stron w podręczniku)
Podstawowy (P) Ponadpodstawowy (PP)
FLEKSJA
Czasownik
Uczeń: Uczeń:
s. 9–25
– odróżnia czasownik od innych części mowy na podstawie znaczenia i pytań
– rozpoznaje i określa formy osoby, liczby, czasu i rodzaju
– odróżnia formy osobowe od nieosobowych (bezokolicznik, formy na -no, -to)
– rozpoznaje i tworzy formy trybu oznajmującego, rozkazującego, przypuszczającego
– rozróżnia i tworzy czasowniki dokonane i niedokonane
– nazywa strony czasownika
– przekształca stronę czynną na bierną i odwrotnie
– pisze poprawnie cząstki
-bym, -byś, -by
– zna i stosuje zasady pisowni zakończeń czasowników w czasie przeszłym
– stosuje różne formy czasownikowe w zależności od formy wypowiedzi
– celowo stosuje różne tryby czasownika w wypowiedziach ustnych i pisemnych
– rozróżnia czasowniki przechodnie i nieprzechodnie
– stosuje strony czasownika w zależności od rodzaju tekstu
– stosuje nieregularne formy czasowników
Rzeczownik – odróżnia rzeczownik od innych części mowy na podstawie znaczenia
– odmienia rzeczownik przez przypadki
– określa przypadek, liczbę i rodzaj rzeczownika
– rozróżnia temat i końcówkę rzeczownika
– rozpoznaje tematy oboczne rzeczownika
– używa poprawnych form rzeczowników odmieniających się nietypowo
– wyjaśnia, na czym polegają osobliwości w odmianie rzeczowników
– zna i stosuje zasady dotyczące
s. 26–35
– wskazuje i nazywa oboczności w tematach rzeczowników
pisowni zakończeń
-ji, -ii, -i w niektórych formach rzeczowników na
-ja, -ia, -ea
Przymiotnik
– odróżnia przymiotnik od innych części mowy na podstawie znaczenia i pytań
– stosuje w wypowiedzeniach przymiotnik jako określenie rzeczownika
– odmienia przymiotnik przez przypadki, liczby i rodzaje
– określa przypadek, liczbę i rodzaj przymiotnika
– stopniuje przymiotniki
– rozróżnia stopniowanie proste, opisowe i nieregularne
– rozpoznaje przymiotniki niepodlegające stopniowaniu
– zna i stosuje zasady dotyczące wielkiej i małej litery w pisowni przymiotników
– używa w wypowiedziach ustnych i pisemnych różnorodnych przymiotników oraz związków frazeologicznych zawierających przymiotniki
– poprawnie używa przymiotników w związkach frazeologicznych
– tworzy przy użyciu przymiotników wypowiedź nacechowaną dodatnio lub ujemnie
– stosuje odpowiednie stopnie przymiotnika ze względu na przekazywaną informację i intencję wypowiedzi
s. 36–43
Liczebnik
– odróżnia liczebnik od innych części mowy
– rozróżnia liczebniki główne, porządkowe, zbiorowe, ułamkowe i nieokreślone
– dostosowuje formy rzeczownika i czasownika do form liczebnika
– poprawnie odmienia liczebniki
– poprawnie stosuje liczebniki zbiorowe w wypowiedziach ustnych i pisemnych
– stosuje w wypowiedziach ustnych i pisemnych liczebnik w formie przydawki i orzecznika
s. 44–49
Przysłówek – wyróżnia przysłówek jako określenie czasownika
– tworzy przysłówki od przymiotników
– stopniuje przysłówki
– używa różnorodnych przysłówków, nazywając sposób, miejsce i czas wykonywanych czynności
– stosuje odpowiednie stopnie przysłówka ze względu na
s. 50–52
– rozróżnia stopniowanie proste, opisowe i nieregularne
– rozpoznaje przysłówki niepodlegające stopniowaniu
przekazywaną informację i intencję wypowiedzi
– poprawnie używa przysłówków w związkach frazeologicznych
- poprawnie zapisuje przysłówki złożone
Zaimek
– wyjaśnia znaczenie zaimków i ich funkcje
– rozróżnia zaimki rzeczowne, przymiotne, przysłowne i liczebne
– zastępuje różne części mowy odpowiednimi zaimkami
– odmienia zaimki
– używa dłuższych i krótszych form zaimków
– stosuje poprawne formy gramatyczne zaimków
– świadomie używa zaimków we własnych tekstach
s. 53–57
Przyimek
– wyróżnia przyimek jako nieodmienną i niesamodzielną część mowy wskazującą na relacje przestrzenne, czasowe i przyczynowe pomiędzy różnymi częściami zdania
– dostosowuje formy gramatyczne rzeczownika do łączącego się z nim przyimka
– poprawnie zapisuje wyrażenia przyimkowe
– używa przyimków w związkach wyrazowych
– poprawnie zapisuje przyimki złożone
s. 58–60
Spójnik
– wyróżnia spójnik jako nieodmienną i niesamodzielną część mowy łączącą wyrazy w obrębie zdania oraz zdania składowe
– poprawnie stosuje spójniki w wypowiedzeniu pojedynczym i złożonym
– przekształca wypowiedzenia, stosując zamiennie spójniki
– używa różnych spójników w celu osiągnięcia spójności wypowiedzi
s. 61–63
Partykuła – wyróżnia partykułę jako nieodmienną i niesamodzielną część mowy, która modyfikuje znaczenie wyrazu lub zdania
– przekształca tekst, modyfikując jego znaczenie przez użycie różnych partykuł
s. 64–75
– zna i stosuje zasady dotyczące pisowni partykuły -by z różnymi częściami mowy
– zna i stosuje zasady dotyczące pisowni partykuły nie z różnymi częściami mowy
– stosuje w wypowiedzeniach partykuły w zależności od intencji
– zapisuje poprawnie wyjątki
Wykrzyknik
– wyróżnia wykrzyknik jako nieodmienną i niesamodzielną część mowy, która służy do wyrażania silnych stanów uczuciowych mówiącego, wezwań i poleceń
– zapisuje różne wykrzykniki
– stosuje poprawną interpunkcję
– dostrzega celowość użycia wykrzyknika w wypowiedzi
– celowo stosuje w wypowiedziach różnorodne wykrzykniki
SKŁADNIA
Zdanie i równoważnik zdania
Uczeń: Uczeń: s. 87–92
– stosuje różne rodzaje wypowiedzeń pojedynczych ze względu na cel wypowiedzi (intencję)
– rozpoznaje zamierzony przez nadawcę cel wypowiedzi
– rozróżnia zdanie i równoważnik zdania
– rozróżnia zdania pojedyncze rozwinięte i nierozwinięte
– rozwija zdanie pojedyncze nierozwinięte, dodając określenia
– przekształca równoważniki zdań w zdania
– przekształca zdania w równoważniki zdań
– układa plan zdarzeń w formie zdań
– układa plan zdarzeń w formie równoważników zdań
– stosuje równoważniki zdań w wypowiedziach ustnych i pisemnych
– dostrzega stylistyczną funkcję równoważników zdań
– stosuje odpowiednią interpunkcję w wypowiedzeniu pojedynczym
Orzeczenie
– rozpoznaje w zdaniu orzeczenie jako najważniejszą jego część
– rozróżnia orzeczenie czasownikowe i imienne
– stosuje w zdaniach orzeczenie czasownikowe i imienne, z czasownikiem modalnym
i z frazeologizmem
s. 93–96
Podmiot
– rozpoznaje w zdaniu podmiot jako drugą po orzeczeniu najważniejszą jego część
– stosuje podmioty wyrażone różnymi częściami mowy
– wskazuje zdania bezpodmiotowe
– rozróżnia podmiot gramatyczny, logiczny, domyślny, szeregowy i zbiorowy
– używa zdań bezpodmiotowych
– przekształca zdania bezpodmiotowe na zdania z podmiotem
s. 97–104
Przydawka
– rozpoznaje przydawkę jako określenie rzeczownika lub zaimka rzeczownego
– stosuje różne typy przydawek
– rozróżnia przydawkę przymiotną, rzeczowną, przyimkową i liczebną
– zna i stosuje zasady interpunkcyjne dotyczące oddzielania przecinkiem przydawek jednorodnych
– używa różnorodnych przydawek w odpowiednich formach fleksyjnych
– tworzy związki frazeologiczne poprzez dodanie do rzeczowników przydawek s. 105–109
Dopełnienie
– rozpoznaje dopełnienie jako część zdania uzupełniającą (rozwijającą) treść czasownika
– rozwija treść zdań, stosując dopełnienia
– stosuje dopełnienia we właściwych formach fleksyjnych
- stosuje w zdaniach dopełnienia w formie bezokoliczników
s. 110–113
Okolicznik – rozpoznaje okolicznik jako część zdania określającą okoliczności czynności wyrażonej przez czasownik
– stosuje okoliczniki miejsca, czasu, sposobu, przyczyny, celu, przyzwolenia i warunku w zależności od intencji
s. 114–121
– rozwija treść zdań, stosując różne okoliczniki
– rozróżnia okoliczniki miejsca, czasu, sposobu, przyczyny, celu, przyzwolenia i warunku
– tworzy związki frazeologiczne z użyciem okoliczników
Rozbiór logiczny zdania
– dostrzega logiczne powiązania między wyrazami w zdaniu
– wyróżnia wyrazy nadrzędne (określane) i podrzędne (określające)
– nazywa części zdania
– przedstawia powiązania między wyrazami na wykresie
– nazywa części zdania, uwzględniając różne rodzaje podmiotu, orzeczenia, przydawki i okolicznika
s. 122–125
Związki składniowe
– wyróżnia wyrazy nadrzędne (określane) i podrzędne (określające)
– rozróżnia związek główny i związki poboczne
– łączy wyrazy w związki, stosując poprawne formy fleksyjne
– rozróżnia związki zgody, rządu i przynależności
– tworzy frazeologizmy, stosując odpowiednie związki składniowe
– nazywa związki składniowe we frazeologizmach
s. 126–130
7.KRYTERIA OCEN Z JĘZYKA POLSKIEGO W KLASIE DRUGIEJ GIMNAZJUM.
OCENA DOPUSZCZAJĄCA.8. UCZEŃ:
~ czyta ze zrozumieniem podstawowe teksty literackie;~ wyszukuje informacje w tekście;~ rozróżnia fikcję literacką od autentyzmu;~ odtwarza zdarzenia;~ sporządza plan odtwórczy według określonych wskazówek;~ charakteryzuje bohaterów;~ nazywa elementarne uczucia i emocje;~ próbuje argumentować;~ przekazuje myśli w sposób jasny i zrozumiały;~ w miarę poprawnie, według wskazówek nauczyciela, redaguje formy wypowiedzi: opowiadanie, opis, charakterystykę;~ przy pomocy nauczyciela redaguje w prostej formie: instrukcję, sprawozdanie, list;~ dokonuje streszczenia;~ wykonuje notatkę według podanych wskazówek;~ w prostej formie, według ustalonego schematu buduje ustną wypowiedź
okolicznościową: życzenia, gratulacje, podziękowania;~ redaguje w oparciu o ustalony schemat prosty tekst użytkowy: zaproszenie, zawiadomienie, ogłoszenie;~ skraca i rozwija wypowiedzi zgodnie z instrukcją;~ zadaje pytania;~ potrafi rozmawiać;~ wypowiada się na temat własnej osoby;~ potrafi rozpoznać i napisać prosty tekst reklamowy;~ pracuje w grupie;~ zna podstawowe środki stylistyczne: epitet, metafora, porównanie, animizacja, personifikacja, pytanie retoryczne;~ zna rodzaje i podstawowe gatunki literackie;~ poprawnie łączy nazwiska autorów i tytuły dzieł;~ zna podstawowe rodzaje słowników i potrafi z nich korzystać;~ stosuje poprawna interpunkcję w zapisie daty;~ posiada podstawowe wiadomości z zakresu nauki o języku: odmienne i nieodmienne części mowy, części zdania, zdanie pojedyncze, zdanie złożone, równoważnik zdania, głoski, litery, wyrazy pokrewne, imiesłowy ( bez określania nazwy ), neologizmy, archaizmy,~ rozpoznaje formę czasownika w stronie czynnej, biernej, zwrotnej;~ buduje konstrukcję zdania z czasownikiem w stronie czynnej, biernej i zwrotnej; ~ wie, że imiesłowy tworzymy od czasowników;~ potrafi wskazać imiesłowy w tekście;
9. ~ zna podstawowe pojęcia słowotwórcze~ rozróżnia skróty i skrótowce;~ zna pojęcia: dialog, narracja, narrator, podmiot liryczny, oda, sonet, tren, przerzutnia, retoryka, orator, przemówienie, przypis, synonim, geneza, utopia;
OCENA DOSTATECZNA.10. UCZEŃ (j.w. oraz):
~ uważnie słucha, czyta ze zrozumieniem;~ z samodzielnie czytanego tekstu wybiera dla siebie informacje istotne, przekazuje je własnymi słowami;~ określa tematykę;~ potrafi opowiedzieć o zdarzeniach, określić ich miejsce i czas;~ porównuje zachowanie i działania bohaterów;~ dostrzega zarówno w utworach literackich jak i w życiu powszednim zależności przyczynowo – skutkowe;~ wyraża skojarzenia i emocje;~ gromadzi argumenty;~ notuje argumenty w postaci zdań pojedynczych, równoważników zdań;~ rozróżnia stwierdzenia (tezy) i przypuszczenia (hipotezy);~ próbuje formułować wnioski;~ buduje wypowiedź spójną, zgodną z tematem;~ poprawnie redaguje formy wypowiedzi: opowiadanie, opis, streszczenie,
charakterystykę, dialog, sprawozdanie, instrukcję, list;~ według schematu redaguje rozprawkę;~ tworzy proste formy tekstów użytkowych;~ stosuje w wypowiedziach ustnych i pisemnych urozmaicone słownictwo;~ proponuje różnorodne wyrazy oceniające i określenia;~ sporządza proste formy notatek;~ próbuje notować podczas słuchania;~ w sposób jasny i rzeczowy przekazuje informacje;~ formułuje pytania ogólne i szczegółowe, zgodne z tematem;~ wypowiada się na różnorodne tematy, określa cel wypowiedzi;~ potrafi podtrzymać kontakt w rozmowie; ~ właściwie reaguje na wypowiedź współrozmówcy;~ zabiera głos w dyskusji;~ posługuje się w wypowiedzi ustnej i pisemnej zdaniami złożonymi różnych typów, poprawnie dobiera spójniki;~ różnicuje fakty od opinii;~ rozpoznaje i ocenia mechanizmy reklamy;~ zna podstawowe rodzaje stylów wypowiedzi: potoczny, urzędowy, naukowy i popularnonaukowym;~ potrafi rozpoznać tekst napisany w określonym stylu (potocznym, urzędowym, naukowym, popularnonaukowym);~ potrafi wyodrębnić z tekstu terminy naukowe;~ korzysta z przypisów;~ rozpoznaje w utworach literackich podstawowe środki stylistyczne;~ interpretuje teksty poetyckie, korzystając ze wskazówek nauczyciela;~ wymienia cechy dramatu;~ posiada podstawowe wiadomości na temat wybranych twórców literatury polskiej i światowej;~ samodzielnie korzysta z encyklopedii, słowników, leksykonów; ~ wyodrębnia w wypowiedzeniu i rozwija informacje dotyczące czynności, wykonawcy czynności, i przedmiotu czynności;~ buduje wypowiedzi, ukrywając wykonawcę czynności; ~ rozpoznaje imiesłowów i określa ich rodzaj~ rozpoznaje konstrukcję zdania z nieosobową formą czasownika zakończoną na -no, -to;
OCENA DOBRA.
UCZEŃ (j.w. oraz):~ umie określić typ narracji;~ wyodrębnia działania, określa przeżycia i uczucia bohaterów literackich;~ przy pomocy nauczyciela określa kompozycję utworu literackiego;~ próbuje odczytywać teksty niewerbalne;~ wypowiada się w sposób spójny, logiczny, komunikatywny;~ podaje odpowiednie przykłady;~ poprawnie akcentuje swoje wypowiedzi;~ dyskutuje, próbuje nawiązać do wypowiedzi poprzedników, wyraża odmienne
zdanie;~ wzbogaca swoje słownictwo, stosuje różnorodne formy gramatyczne, konstrukcje składniowe;~ próbuje nadać wypowiedzi (ustnej lub pisemnej) znamiona stylu naukowego, urzędowego ;~ proponuje własne przykłady tekstów reklamowych;~ redaguje teksty użytkowe;~ pisze poprawnie sprawozdanie, recenzję, rozprawkę, opis przeżyć wewnętrznych, pamiętnik, dziennik, );~ samodzielnie buduje stwierdzenia i przypuszczenia;~ rozwija argumenty, wyciąga wnioski;~ potrafi sformułować wypowiedź opartą na faktach;~ wyraża opinię;~ próbuje negocjować;~ parafrazuje wypowiedzi przedmówcy;~ buduje wypowiedzi dostosowane do wieku, poziomu wiedzy i zainteresowań rozmówcy;~ wprowadza cytaty do własnych wypowiedzi; ~ czyta ze zrozumieniem teksty popularnonaukowe;~ przekształca dialog w opowiadanie, stosując mowę zależną; ~ skraca i rozwija wypowiedzenia;~ stosuje w wypowiedziach imiesłowy ; ~ zna pojęcie wyrazów pokrewnych;~ potrafi utworzyć rodzinę wyrazów;~ wyodrębnia rdzeń w rodzinie wyrazów~ rozpoznaje zjawiska upodobnienia pod względem dźwięczności;~ różnicuje odpowiednio wypowiedzi pod względem stylistycznym, językowym;~ formułuje wypowiedź ze względu na cel i odbiorcę;~ mówi o sobie, prezentując własne zalety i osiągnięcia;~ posiada praktyczne umiejętności ortograficzne i interpunkcyjne;~ poprawnie zapisuje przymiotniki złożone;~ posługuje się słownikami;~ zna rodzaje i gatunki literackie;
OCENA BARDZO DOBRA. UCZEŃ (j.w. oraz):~ uzasadnia w oparciu o tekst motywy działania, przeżycia i uczucia bohaterów;~ potrafi przedstawić własne motywy działania;~ odkrywa kompozycję utworu literackiego;~ samodzielnie interpretuje teksty literackie, odkrywa ich sens dosłowny i metaforyczny;~ czyta i interpretuje teksty niewerbalne;~ w wypowiedzi stosuje metafory i porównania, nadając jej oryginalny charakter;~ potrafi podsumować dyskusję;~ notuje na różnorodne sposoby;~ przygotowuje reklamy według własnego pomysłu, świadomie stosuje środki
perswazji;~ rozpoznaje w tekście elementy retoryki;~ samodzielnie, poprawnie pod względem leksykalnym, składniowym i kompozycyjnym redaguje poznane formy wypowiedzi (opis, opowiadanie, charakterystyka, streszczenie, sprawozdanie, recenzja, rozprawka, opis przeżyć wewnętrznych, przemówienie, pamiętnik, dziennik);~ redaguje wypowiedź reporterską z elementami opisu, komentarza, oceny;~ wydaje samodzielnie opinię na temat zaistniałego wydarzenia-faktu;~ przeprowadza wywiad i sporządza notatki ze zdobytych informacji;~ gromadzi cytaty, przytacza cudze sądy i opinie, podaje źródła;~ czyta teksty o zróżnicowanej tematyce i stylistyce;~ świadomie i celowo wykorzystuje we własnych wypowiedziach porównania, oryginalne epitety i przenośnie;~ unika powtórzeń bądź stosuje powtórzenia uzasadnione;~ w wypowiedziach stosuje poznane terminy teoretycznoliterackie;~ stosuje zamiennie szyk prosty i szyk przestawny;~ rozumie i określa funkcję środków stylistycznych ;~ potrafi dostrzec, nazwać i wyjaśnić istotę upodobnień fonetycznych oraz uproszczenia grup spółgłoskowych;~ zna i stosuje mowę zależną i niezależną;~ korzysta z różnorodnych źródeł i umiejętnie gromadzi informacje;
OCENA CELUJĄCA.
UCZEŃ (j.w. oraz):~ czyta pozycje spoza kanonu lektur;~ twórczo i wzorowo redaguje wypowiedzi pisemne;~ potrafi kreatywnie myśleć i ubierać swe myśli w słowa;~ poszerza swe wiadomości z nauki o języku;~ podejmuje twórcze działania;~ pisze bezbłędnie;~ osiąga sukcesy w konkursach przedmiotowych, ortograficznych, poetyckich, recytatorskich, czytelniczych;
WYMAGANIA SZCZEGÓŁOWE
Poziom wymagań
Teksty kultury
Podstawowy
P
Ponadpodstawowy
PP
Uczeń: Uczeń:
Początki świata, początki słowa
Biblia – Stary Testament: Wygnanie z
– zapoznaje się z informacjami na temat Księgi Rodzaju i Księgi
– czyta głośno, dokonując
Raju Wyjścia
– czyta głośno– odpowiada na pytania, cytując odpowiednie fragmenty tekstu
– omawia elementy świata przedstawionego– opowiada o przebiegu wydarzeń
– podaje motywy działania bohaterów– dostrzega symbole w tekście– rozpoznaje styl biblijny– znajduje w tekście przykłady cech stylu biblijnego– dobiera określenia do podanych rzeczowników
– zapoznaje się ze wskazówkami Jak czytać „Biblię”?
– redaguje streszczenie
interpretacji
– ocenia i komentuje motywy działania bohaterów– wyjaśnia sens opowieści– wyjaśnia znaczenie symboli występujących w tekście– wyjaśnia, czym cechuje się styl biblijny– podaje źródła inspiracji autorów ksiąg biblijnych, korzystając z wydawnictw encyklopedycznych– omawia wskazówki Jak czytać „Biblię”?
Biblia – Stary Testament: Wędrówka do Ziemi Obiecanej
– czyta głośno – odpowiada na pytania, cytując odpowiednie fragmenty tekstu
– wymienia biblijne postacie i miejsca
– zapisuje w punktach przebieg wędrówki, korzystając z mapki
– opowiada o kolejnych etapach wędrówki
– określa formę słów skierowanych do bohatera, wykorzystując podane słownictwo
– odnajduje w tekście motywy
– czyta głośno, dokonując interpretacji
– dostrzega związki między kolejnymi etapami wędrówki
– opowiada o kolejnych etapach wędrówki, łącząc opowiadanie z opisem miejsc i charakterystyką postaci
– wyjaśnia symboliczne znaczenie motywów– wskazuje historyczny i kulturowy kontekst dzieła – uzasadnia własne zdanie
– wyjaśnia znaczenie zwrotów i wyrażeń wywodzących się z Biblii
– opracowuje fragment scenariusza w formie opowiadania
Biblia – Nowy Testament: Syn marnotrawny
– zapoznaje się z informacjami na temat Ewangelii wg św. Łukasza
– czyta głośno
– rozpoznaje w utworze przypowieść
– wylicza podstawowe cechy przypowieści
– podaje informacje na temat czasu, miejsca i uczestników zdarzeń
– opowiada o przebiegu wydarzeń
– określa reakcję bohatera– nazywa cechy charakteru postaci
– ogląda reprodukcję obrazu
– porównuje elementy świata przedstawionego w tekście z obrazem
– redaguje opis obrazu
– czyta głośno, dokonując interpretacji
– podaje tytuły znanych przypowieści– definiuje przypowieść
– charakteryzuje i ocenia postacie– odczytuje ukryty sens przypowieści oraz jej wymowę– dostrzega uniwersalizm postaci i wydarzeń– formułuje prawdy ogólne wynikające z przypowieści – redaguje bardziej zrozumiałą wersję wypowiedzi bohatera
– interpretuje kompozycję malarską
Myślę i decyduję – o argumentowaniu i rozprawce
– używa pojęć: teza, argument, wniosek– rozpoznaje rozprawkęwśród innych form wypowiedzi– rozróżnia tezę, argument, wniosek– formułuje tezę– gromadzi argumenty– stosuje słownictwo wprowadzające kolejne argumenty– gromadzi słownictwo wyrażające własne stanowisko– redaguje rozprawkę, stosując właściwy porządek treści
– wyjaśnia znaczenie pojęć: teza, argument, wniosek– wymienia cechy rozprawki jako formy wypowiedzi – wskazuje w cudzym tekście cechy rozprawki– gromadzi i selekcjonuje argumenty – stosuje bogate słownictwo podkreślające własne stanowisko– redaguje rozprawkę, zachowując wszystkie cechy formy
Biblia – Nowy Testament: Hymn o miłości
– zapoznaje się z informacjami na temat Pawła z Tarsu
– uważnie słucha czytanego tekstu
– czyta głośno, dokonując interpretacji
– konkretyzuje obrazy poetyckie
– określa tematykę tekstu
– opowiada o swoich wrażeniach czytelniczych
– wylicza cechy miłości
– dostrzega logiczną kompozycję tekstu
– dzieli tekst na części kompozycyjne ze względu na różnice tematyczne
– klasyfikuje utwór jako hymn
– wymienia cechy hymnu jako pieśni
– charakteryzuje uczucie miłości
– rozpoznaje i nazywa wartości
– formułuje wnioski na podstawie analizy kompozycji tekstu
– wyjaśnia celowość użycia wyliczeń
– uzasadnia, że utwór jest hymnem
Homer Iliada
– wyjaśnia, czym jest mit i mitologia
– wymienia znane mity
– zapoznaje się z informacjami na temat Homera i Iliady
– czyta cicho ze zrozumieniem
– odczytuje informacje z osi czasu
– omawia elementy świata przedstawionego
– zapisuje w punktach informacje o przebiegu wojny
– nazywa cechy bohaterów
– odnajduje w tekście motyw gniewu
– proponuje inne rozwinięcie tytułu utworu
– używa pojęć: apostrofa, porównanie homeryckie, epos
– odczytuje przykładowe apostrofy, porównania
– ogląda reprodukcję obrazu, dzieląc się swoimi wrażeniami
– opowiada o znanych bogach i bohaterach mitologicznych
– zapisuje w punktach opinię bohatera
– ocenia zachowanie bohaterów
– redaguje artykuł hasłowy do encyklopedii
– porównuje bohaterów utworu ze znanymi postaciami mitologicznymi oraz postaciami rycerzy
– wyjaśnia symboliczne znaczenie motywu gniewu– wyjaśnia znaczenie pojęć: apostrofa, porównanie homeryckie, epos
– wyjaśnia sens apostrof i porównań
– uzasadnia, że utwór jest eposem
– interpretuje kompozycję malarską
Homer Odyseja
– zapoznaje się z informacjami na temat Odysei
– czyta cicho ze zrozumieniem
– omawia elementy świata przedstawionego
– opowiada o przebiegu wyprawy
– nazywa cechy bohaterów
– odczytuje rozbudowane porównanie
– wyjaśnia dosłowne znaczenie wyrazu odyseja
– odnajduje w tekście motyw podróży
– gromadzi wyrazy bliskoznaczne
– korzysta ze słownika wyrazów bliskoznacznych
– odróżnia tekst narratora od wypowiedzi postaci
– wyjaśnia, czym charakteryzuje się epos
– redaguje opis przeżyć bohatera
– nazywa stany emocjonalne bohatera
– wyjaśnia sens porównania
– wyjaśnia uniwersalizm motywu podróży
– wyjaśnia zróżnicowanie stylistyczne języka postaci i narratora
– charakteryzuje narratora na podstawie jego wypowiedzi
– uzasadnia, że utwór jest eposem
– wymienia tytuły poznanych eposów
– redaguje rozbudowany opis przeżyć bohatera
O Królu Arturze i Rycerzach Okrągłego Stołu – Poszukiwanie świętego Graala. Przygody Pana Parsifala
– zapoznaje się z informacjami na temat króla Artura
– czyta cicho ze zrozumieniem
– omawia elementy świata przedstawionego
– uzupełnia podany niepełny plan wydarzeń
– wyodrębnia etapy wędrówki
– odnajduje w tekście motyw podróży
– nazywa cechy bohaterów
– redaguje plan najważniejszych wydarzeń
– wyjaśnia symboliczne znaczenie motywu podróży
– porównuje podroż Parsifala
z wędrówką wybranej
postaci literackiej
– dostrzega przenośne znaczenie elementów fantastycznych
– wskazuje źródła motywów
– ocenia postawę bohaterów
– wyjaśnia, na czym polegał ideał rycerza
– podsumowuje opowiedzianą historię
– rozróżnia elementy realistyczne i fantastyczne
– klasyfikuje utwór jako epos rycerski
fantastycznych
– oddziela prawdę historyczną od fikcji literackiej
– sporządza kodeks postępowania rycerza
– porównuje Rycerzy Okrągłego Stołu ze znanymi postaciami rycerzy obecnymi w literaturze
– podaje cechy eposu rycerskiego
Świat w słowach odbity
Słowa są zwierciadłem – czyta cicho ze zrozumieniem, wybierając odpowiednie informacje
– określa tematykę tekstu– odróżnia informację od opinii
– cytuje wskazane informacje i opinie
– posługuje się terminem epika
– wyjaśnia termin literatura
– podaje przykłady najstarszych zapisanych tekstów
– używa pojęcia konwencja realistyczna
– wyjaśnia pojęcie mit
– podaje przykłady mitów i ich bohaterów
– wyjaśnia różnicę między informacją a opinią
– samodzielnie komentuje, wnioskuje
– wskazuje źródła epiki jako rodzaju literackiego
– wyjaśnia, na czym polega
konwencja realistyczna
– podaje przyczyny powstawania mitów
– kojarzy mity z początkami
literatury
– wyjaśnia symboliczne znaczenie motywu zwierciadła (lustra)
– wymienia tytuły utworów wykorzystujące motyw lustra
Henryk Sienkiewicz Krzyżacy
– zapoznaje się z informacjami na temat Henryka Sienkiewicza
– czyta cicho ze zrozumieniem
– podaje przykłady zdarzeń budzących śmiech, lęk, współczucie
– odróżnia postacie i
– opowiada o swoich wrażeniach czytelniczych
– określa czas i miejsce akcji
– dzieli bohaterów na głównych, drugoplanowych i epizodycznych
– charakteryzuje bohaterów
– porządkuje wydarzenia składające się na fragment akcji powieści
– wyróżnia i nazywa wątki utworu
– odróżnia powieść historyczną od innych rodzajów powieści
– podaje wyróżniki powieści historycznej
– wskazuje w fabule przykłady podanych motywów
– omawia ideał rycerza chrześcijańskiego
– redaguje charakterystykę porównawczą
wydarzenia historyczne od postaci i wydarzeń fikcyjnych
– nazywa i wyjaśnia motywy działania bohaterów
– redaguje plan ramowy najważniejszych wydarzeń
– przyporządkowuje postacie do poszczególnych wątków
– uzasadnia, ze utwór jest powieścią historyczną
– wypowiada się na temat przesłania utworu
– wyjaśnia symboliczne znaczenie motywów
– uzasadnia, że bohater jest przykładem ideału rycerskiego
– porównuje bohatera z innymi literackimi postaciami rycerzy
– redaguje rozprawkę
Świat w gabinecie luster, czyli o powieści
– czyta cicho ze zrozumieniem, wybierając odpowiednie informacje
– posługuje się terminem epika
– odróżnia postać autora od narratora
– używa pojęć: narrator pierwszoosobowy, narrator trzecioosobowy
– wymienia znane gatunki epickie
– wymienia utwory będące poprzedniczkami powieści
– podaje cechy powieści realistycznej
– kwalifikuje podane powieści do
– podaje cechy utworów epickich
– wyjaśnia znaczenie pojęć: narrator pierwszoosobowy, narrator trzecioosobowy
– wyjaśnia pojęcie fabuła
– podaje wyróżniki wymienionych gatunków epickich
– omawia utwory –poprzedniczki powieści
– kwalifikuje podane powieści do odpowiednich odmian gatunkowych, uzasadniając decyzję
odpowiednich odmian gatunkowych
– rozróżnia pojęcia: literatura popularna, literatura wysoka
– formułuje definicję powieści
Joseph Conrad Tajfun
– zapoznaje się z informacjami na temat Josepha Conrada
– czyta cicho ze zrozumieniem
– określa czas i miejsce wydarzeń
– wypowiada się na temat bohaterów
– opowiada o przebiegu wydarzeń
– wyjaśnia poglądy bohatera
– cytuje odpowiednie fragmenty tekstu
– formułuje marynarską zasadę dotyczącą żeglowania w czasie sztormu, huraganu
– odnajduje w tekście motywy marynistyczne
– tworzy i opisuje schematyczną ilustrację (ujęcie filmowe)
– opowiada na podstawie stworzonej ilustracji o swoich spostrzeżeniach, wrażeniach
– redaguje tekst uzasadnienia nadania orderu bohaterowi
– wyjaśnia znaczenie wyrażenia „Tamta Strona”
– rozróżnia motywy marynistyczne
– wyjaśnia symboliczne znaczenie motywu morza i podróży
– podaje przenośne znaczenia wyrazu podróż, uzupełniając schemat
– porównuje losy, postawę, cechy bohaterów różnych utworów
– porównuje sposób prowadzenia narracji w różnych utworach
– redaguje kartkę z dziennika, wchodząc w rolę bohatera
Ernest HemingwayStary człowiek i morze
– zapoznaje się z informacjami na temat Ernesta Hemingwaya
– czyta cicho ze zrozumieniem
– opowiada o swoich wrażeniach czytelniczych
– określa tematykę i problematykę utworu
– charakteryzuje głównego bohatera, uzasadniając swe sądy
– odczytuje ukryte znaczenia dotyczące postaci
– wyjaśnia symboliczne znaczenie motywu morza i podróży
– podaje cechy opowiadania
– określa czas i miejsce akcji
– wyróżnia bohaterów
– nazywa cechy charakteru bohatera
– opowiada o relacjach łączących bohaterów
– opowiada o przebiegu wydarzeń
– wyróżnia i nazywa wątki utworu
– odnajduje w tekście motyw morza i podróży
– omawia kompozycję utworu
– cytuje zdania o charakterze sentencji
– redaguje dialog lub opowiadanie
jako gatunku epickiego
– nazywa etapy akcji
– interpretuje tytuł
– rozwija w kilku zdaniach wybraną sentencję
– porównuje bohatera z postacią Syzyfa
– porównuje losy bohaterów różnych utworów
– redaguje monolog wewnętrzny lub rozprawkę
Aleksander KamińskiKamienie na szaniec
– zapoznaje się z informacjami na temat Aleksandra Kamińskiego
– czyta cicho ze zrozumieniem
– opowiada o swoich wrażeniach czytelniczych
– określa tematykę i problematykę utworu
– określa czas i miejsce akcji
– dzieli bohaterów na głównych, drugoplanowych i epizodycznych
– charakteryzuje bohaterów, wykorzystując zgromadzone fakty i opinie
– układa wydarzenia w kolejności chronologicznej
– dostrzega autentyzm postaci i wydarzeń
– określa rodzaj narracji i typ narratora
– formułuje opinię o książce
– redaguje plan ramowy najważniejszych wydarzeń
– wskazuje elementy biograficzne
– wyjaśnia kontekst historyczny
– uzasadnia, że utwór jest powieścią o charakterze biograficznym
– charakteryzuje narratora
– wyjaśnia sens przenośni
– wyjaśnia sens tytułu
– nazywa wartości
– wyjaśnia, czemu służy luźna kompozycja utworu
– przygotowuje mowę w formie krótkiej rozprawki,
– odróżnia informację od komentarza
– rozpoznaje przenośnie
– odczytuje fragment wiersza, do którego nawiązuje tytuł powieści
– rozpoznaje wartości
– omawia kompozycję utworu
– przedstawia własne zdanie na podany temat
uzasadniającą reprezentowane stanowisko
– zapisuje wybrany fragment powieści w postaci scenopisu
Jarosław Iwaszkiewicz Ikar
– nazywa cechy Ikara
– zapoznaje się z informacjami na temat Jarosława Iwaszkiewicza
– czyta cicho ze zrozumieniem
– określa czas i miejsce akcji
– wyróżnia bohaterów
– charakteryzuje bohatera
– opowiada o przebiegu wydarzeń
– określa rodzaj narracji i typ narratora
– wyodrębnia z narracji relację, opisy, refleksje
– wskazuje motyw mitologiczny
– ogląda obraz
– dostrzega tematyczny związek obrazu i opowiadania
– wskazuje motyw artysty
– uzasadnia wybraną opinię
– opowiada mit o Ikarze
– opowiada o scenerii mitologicznego zdarzenia
– opowiada o realiach okupacyjnej rzeczywistości
– dzieli opowiadanie na dwie części, uzasadniając podział
– charakteryzuje narratora
– wyjaśnia symboliczne znaczenie motywu Ikara
– wyjaśnia sens tytułu
– rozwija tytuł
– wyjaśnia występujący motyw artysty
– interpretuje kompozycję malarską
– porównuje zakres wykorzystania motywu Ikara na obrazie i w tekście
– redaguje opis sytuacji
Ida FinkDrzazga
– zapoznaje się z informacjami na temat Idy Fink
– czyta cicho ze zrozumieniem
– określa kontekst historyczny
– nazywa przeżycia, uczucia bohaterów
– opowiada o swoich wrażeniach czytelniczych
– określa czas i miejsce akcji
– gromadzi informacje na temat bohaterów
– cytuje fragmenty informujące o przeżyciach bohaterów
– cytuje fragment odnoszący się do tytułu
– zapoznaje się z informacjami na temat Holocaustu
– porównuje nastrój, samopoczucie bohaterów
– rekonstruuje i zapisuje chronologicznie wojenne przeżycia bohatera
– wyjaśnia sens tytułu
– nazywa motywy symboliczne występujące w opowiadaniu
– wyjaśnia znaczenie ostatniego fragmentu opowiadania
– wypowiada się na temat twórczości autorki opowiadania, odnosząc się do przytoczonych opinii
Świat jawy czy snu?
Jonathan SwiftPodróże Guliwera
– zapoznaje się z informacjami na temat autora i jego dzieła
– czyta cicho ze zrozumieniem
– określa czas i miejsce wydarzeń
– dzieli bohaterów na głównych i drugoplanowych
– opowiada o wojennych obyczajach Europejczyków
– odróżnia informacje od komentarza
– cytuje fragment utworu w celu uzasadnienia wypowiedzi
– określa rodzaj narracji i typ narratora
– redaguje list lub ulotkę reklamową
– opowiada o przebiegu wydarzeń
– charakteryzuje narratora, uzasadniając wypowiedź
– ocenia komentarz narratora dotyczący przyczyn wojen
– wyraża opinię na temat świata przedstawionego utworu i jego niezwykłości
– podaje przykłady archaizmów słownikowych i składniowych
– redaguje pismo w imieniu wydawcy książek
Sztuka patrzenia: Pieter Bruegel Walka karnawału z
– czyta cicho ze zrozumieniem, zapoznając się z informacjami na temat autora i dzieła
– określa czas i miejsce wydarzeń
– dostrzega alegoryczny
postem – ogląda fragment malowidła
– wyodrębnia i nazywa główne postacie obrazu
– wymienia elementy obrazu
– wskazuje elementy obrazu przedstawiające motyw walki
– wyjaśnia, na czym polega przesada, kontrast i karykatura
– wyjaśnia sens obrazu, korzystając z informacji w podręczniku
charakter przedstawionych
postaci
– opisuje poszczególne elementy obrazu
– wyjaśnia przenośne znaczenie poszczególnych elementów obrazu
– wyjaśnia symboliczne znaczenie motywu walki
– wskazuje elementy przesady, kontrastu, karykatury
– redaguje kilkuzdaniową wypowiedź na temat obrazu
Rzeczywistość w krzywym zwierciadle, czyli o poszukiwaniach sensu w bezsensie
– czyta cicho ze zrozumieniem, mając na uwadze informacje podane w tekście
– określa tematykę przeczytanego tekstu
– wypowiada się na temat tekstu
– cytuje odpowiednie fragmenty tekstu
– używa pojęcia groteska
– wyjaśnia, czym jest groteska
– podaje przykłady tekstów kultury ukazujących świat w sposób groteskowy
– wskazuje groteskowe reprodukcje dzieł plastycznych, uzasadniając wybór
Sławomir Mrożek Baba
– zapoznaje się z informacjami na temat Sławomira Mrożka
– czyta głośno (wyraźnie i wyraziście)
– opowiada o swoich wrażeniach czytelniczych
– określa rodzaj narracji i typ narratora
– wyjaśnia różnicę między realizmem a groteską
– wskazuje elementy groteskowe
– czyta głośno, dokonując interpretacji
– charakteryzuje narratora na podstawie jego wypowiedzi
– określa postawę narratora wobec świata
– wyjaśnia, z czego wynika i na czym polega absurd świata przedstawionego
– odczytuje ideę utworu
– uzasadnia swoje stanowisko
– nazywa odmiany języka występujące w tekście
– redaguje kilkuzdaniową wypowiedź na temat opowiadania
Nogi w kałamarzu, czyli o cechach groteski
– czyta cicho ze zrozumieniem, mając na uwadze informacje podane w tekście
– używa pojęcia groteska
– tworzy poprawne związki wyrazowe ze słowem groteska i wyrazami pokrewnymi
– wskazuje w podanych dziełach elementy groteski
– wyjaśnia, czym jest groteska
– sporządza notatkę na temat cech groteski
– określa cele, którym służy groteska jako konwencja literacka
– wyjaśnia, na czym polega groteska w podanych dziełach
– wyjaśnia funkcję pytań skierowanych do czytelnika w tekście artykułu
– redaguje kilkuzdaniową wypowiedź na temat wrażeń z lektury tekstów wykorzystujących groteskę
Mój świat, moje życie
Juliusz Słowacki Listy do matki
– zapoznaje się z informacjami na temat Juliusza Słowackiego
– czyta głośno (wyraźnie i wyraziście)
– wypowiada się na temat nadawcy
– określa adresata
– opowiada o tematyce listów
– cytuje fragmenty ujawniające opinie poety
– odróżnia list prywatny od oficjalnego
– wskazuje poszczególne elementy kompozycyjne listu
– czyta głośno, dokonując interpretacji
– porównuje tematykę listów
– formułuje wnioski z porównania
– nazywa emocje i uczucia nadawcy
– wyjaśnia, czym charakteryzują się poszczególne odmiany listów
– redaguje charakterystykę częściową
– rozróżnia różne odmiany listów
– redaguje fragment biogramu
Andrzej BobkowskiSzkice piórkiem
– zapoznaje się z informacjami na temat Andrzeja Bobkowskiego
– czyta cicho ze zrozumieniem
– określa czas i miejsce wydarzeń
– opowiada o podróży bohaterów
– odczytuje fragmenty opisujące wrażenia, stan ducha bohatera
– odszukuje w tekście fragmenty różnych form wypowiedzi
– odczytuje fragmenty ujawniające narratora
– określa rodzaj narracji i typ narratora
– używa pojęcia dziennik
– odróżnia dziennik od innych form literackich
– redaguje fragment dziennika
– określa kontekst historyczny
– charakteryzuje narratora
– odczytuje fragmenty o charakterze „złotej myśli”
– odróżnia dziennik od innych tekstów o charakterze wspomnieniowym
– definiuje pojęcie dziennika jako utworu literackiego
– redaguje komentarz z elementami opisu i charakterystyki
Miron Białoszewski Pamiętnik z powstania warszawskiego
– zapoznaje się z informacjami na temat Mirona Białoszewskiego
– czyta cicho ze zrozumieniem
– opowiada o swoich wrażeniach czytelniczych
– określa czas i miejsce wydarzeń
– wymienia bohaterów
– określa rodzaj narracji i typ narratora
– proponuje tytuły dla poszczególnych części tekstu
– określa tematykę kolejnych części tekstu
– określa kontekst historyczny
– opowiada o przeżyciach i uczuciach bohaterów
– określa sposoby dynamizowania opisu i narracji
– wyjaśnia różnice między pamiętnikiem a dziennikiem
– dostrzega ogólny sens utworu
– charakteryzuje język utworu
– porównuje literackie sposoby opowiadania
– rozpoznaje w tekście pamiętnik
– wymienia cechy pamiętnika
– dostrzega specyficzne cechy języka utworu
Świat między wersami
Ludzie wiersze piszą, czyli o niezwykłej mowie „ja” lirycznego
Jak czytać wiersze – ostatnia deska ratunku, czyli spojrzenie kogoś, kto „nic z tego nie rozumie”
– wypowiada się na temat swoich doświadczeń czytelniczych dotyczących poezji
– czyta cicho ze zrozumieniem, mając na uwadze informacje podane w tekście
– rozróżnia rodzaje literackie
– odróżnia lirykę od epiki
– łączy termin liryka z wyrażaniem uczuć i przeżyć
– używa pojęcia podmiot liryczny
– rozróżnia lirykę bezpośrednią i pośrednią
– rozróżnia i nazywa podstawowe środki języka poetyckiego
– podaje tytuły znanych/ulubionych wierszy
– wyjaśnia znaczenie pojęcia podmiot liryczny
– wskazuje podmiot liryczny w utworach
– omawia związki i zależności między fikcyjnym i rzeczywistym nadawcą
– rozróżnia postacie i układy rymów
– wyjaśnia kreacyjny charakter języka poetyckiego
– wyjaśnia rolę elementów języka poetyckiego
– sporządza notatkę na temat języka poetyckiego
Jan Kochanowski Tren V, Tren VII, Tren VIII
– zapoznaje się z informacjami na temat Jana Kochanowskiego
– uważnie słucha wzorcowej recytacji
– opowiada o swoich wrażeniach czytelniczych
– nazywa bohaterkę liryczną
– przedstawia bohaterkę na podstawie wypowiedzi poetyckiej
– nazywa podmiot liryczny
– określa relacje między bohaterką
– czyta głośno, dokonując interpretacji
– wyodrębnia i omawia obrazy poetyckie
– wyjaśnia, czym jest liryka bezpośrednia
– wyjaśnia celowość użycia środków poetyckich
– uzasadnia, że poznane teksty są trenami
– porównuje Treny Jana Kochanowskiego z wierszami
liryczną a podmiotem lirycznym
– określa sytuację podmiotu lirycznego
– wypowiada się na temat stanu ducha, nastroju podmiotu lirycznego
– odróżnia lirykę bezpośrednią od pośredniej
– wskazuje i nazywa środki poetyckie
– używa pojęcia tren
– wylicza cechy trenu na podstawie definicji
Władysława Broniewskiego
– przedstawia obrazy poetyckie w formie rysunku lub dzieła malarskiego
Adam MickiewiczNiepewność
– zapoznaje się z informacjami na temat Adama Mickiewicza
– uważnie słucha wzorcowej recytacji
– wskazuje i nazywa podmiot liryczny
– formułuje dylemat podmiotu lirycznego
– nazywa odczucia, stany ducha, emocje podmiotu lirycznego, korzystając z podanego słownictwa
– odróżnia lirykę bezpośrednią od pośredniej
– wskazuje i nazywa środki poetyckie
– zabiera głos w dyskusji
– przytacza argumenty
– redaguje list z elementami opisu przeżyć i uczuć
– czyta głośno, dokonując interpretacji
– wyjaśnia, czym jest liryka bezpośrednia
– charakteryzuje język wiersza na podstawie zastosowanych środków poetyckich– omawia budowę wiersza
– aktywnie uczestniczy w dyskusji
– przytacza argumenty, wykorzystując cytaty
– wyjaśnia, czym jest monolog wewnętrzny
– redaguje monolog wewnętrzny z opisem przeżyć i uczuć
Adam MickiewiczŻegluga
– uważnie słucha wzorcowej – czyta głośno, dokonując
recytacji
– opowiada o sytuacji lirycznej
– opisuje stan morza, cytując odpowiednie fragmenty tekstu
– opisuje okręt, cytując odpowiednie fragmenty wiersza
– charakteryzuje podmiot liryczny
– odnajduje w tekście motyw podróży
– odróżnia lirykę bezpośrednią od pośredniej
interpretacji
– omawia zależności między światem zewnętrznym a wewnętrznym stanem podmiotu lirycznego
– omawia językowe środki dynamizujące wypowiedź
– wyjaśnia, czym jest liryka bezpośrednia
– wymienia znane motywy
– wyjaśnia symboliczne znaczenie motywu podróży
– redaguje opis przeżyć w formie kartki z podróży
Juliusz SłowackiHymn
– uważnie słucha wzorcowej recytacji
– określa adresata wypowiedzi lirycznej
– wskazuje wyrazy i formy gramatyczne ujawniające podmiot liryczny
– nazywa uczucia, określa stan wewnętrzny i doznania podmiotu lirycznego
– nazywa okoliczności i wskazuje przyczyny wywołujące przeżycia i odczucia podmiotu lirycznego
– konkretyzuje i opisuje przestrzeń, zwracając uwagę na jej cechy
– odróżnia poezję od prozy
– podaje wyróżniki liryki jako rodzaju literackiego
– odróżnia lirykę bezpośrednią od pośredniej
– czyta głośno, dokonując interpretacji
– nazywa środki językowe ujawniające adresata wypowiedzi lirycznej
– charakteryzuje Boga jako adresata wypowiedzi lirycznej
– cytuje fragmenty przedstawiające stan psychiczny podmiotu lirycznego
– wskazuje zależności między sytuacją liryczną a stanem wewnętrznym podmiotu lirycznego
– wyjaśnia symboliczny charakter przestrzeni
– analizuje budowę wersyfikacyjną wiersza
– podaje przykłady utworów reprezentujące hymn jako
– klasyfikuje utwór jako hymn
– wylicza cechy gatunkowe hymnu
– wskazuje w tekście cechy hymnu
gatunek
– zestawia i porównuje utwory o charakterze hymnu
Juliusz Słowacki Testament mój
– uważnie słucha wzorcowej recytacji
– określa formę utworu
– określa adresata wypowiedzi lirycznej
– cytuje fragmenty zawierające nakazy, prośby skierowane do adresatów
– utożsamia podmiot liryczny z autorem tekstu
– nazywa uczucia, stan duchowy autora
– odczytuje fragmenty mówiące o życiu i twórczości autora
– wyjaśnia znaczenie słowa testament
– odczytuje fragmenty będące testamentem
– zapisuje refleksje na wybrany temat
– czyta głośno, dokonując interpretacji
– interpretuje nakazy, prośby skierowane do adresatów
– zestawia informacje mówiące o życiu i twórczości zawarte w tekście z podstawowymi informacjami biograficznymi
– komentuje wersy dotyczące życia bohatera
– dostrzega metaforykę fragmentów mówiących o twórczości
– wyjaśnia sens metafor
– przedstawia portret człowieka i artysty wpisany w tekst
– ocenia dokonania autora
– wyjaśnia sens refleksji dotyczących wpływu twórczości poety na potomnych
Cyprian Norwid Moja piosnka (II)
– wyjaśnia, czym jest piosenka
– gromadzi synonimy wyrazu piosenka
– zapoznaje się z informacjami na temat Cypriana Norwida
– uważnie słucha wzorcowej recytacji
– opowiada o okolicznościach powstania utworu
– czyta głośno, dokonując interpretacji
– przedstawia sytuację i stan wewnętrzny podmiotu lirycznego
– wyjaśnia symbolikę zachowań ludzi
– wyjaśnia sens obrazów poetyckich (interpretuje
– opisuje na podstawie tekstu krajobraz oraz postawy mieszkańców
– nazywa wartości kojarzone z opisywanym miejscem i jego mieszkańcami
– określa nastrój
– wymienia neologizmy
– dostrzega związek tytułu utworu z jego formą
– wymienia elementy wpływające na muzyczność utworu (refren, powtórzenia, rytm)
– redaguje kilkuzdaniowy komentarz
przenośnie)
– wyjaśnia, czym jest neologizm
– analizuje budowę słowotwórczą neologizmów
– definiuje wymienione neologizmy
– wyjaśnia, w jaki sposób refren, powtórzenia, rytm wpływają na muzyczność wiersza
– podaje przykłady utworów podobnych ze względu na nastrój i muzyczność
– uzasadnia wybraną hipotezę interpretacyjną
– porównuje wiersz z Hymnem Juliusza Słowackiego
Cyprian Norwid Pielgrzym
– wyjaśnia znaczenie wyrazu pielgrzym
– korzysta ze słownika języka polskiego
– uważnie słucha wzorcowej recytacji
– łączy podmiot liryczny z bohaterem lirycznym utworu
– wypowiada się na temat losu bohatera lirycznego, celu jego wędrówki
– zaznacza graficznie kierunki wędrówki bohatera lirycznego
– odnajduje w tekście motyw podróży
– wyjaśnia różnice między pielgrzymem, podróżnikiem a wędrowcem
– czyta głośno, dokonując interpretacji
– wymienia atrybuty pielgrzyma
– podaje tytuły utworów, w których występuje motyw podróży
– wyjaśnia symboliczne znaczenie motywu podróży
– formułuje kilkuzdaniową refleksję
Bolesław LeśmianUrszula Kochanowska
– podaje skojarzenia do wyrazu – przytacza powiedzenia i zwroty frazeologiczne
niebo
– wylicza określenia nieba zawarte we fragmentach Pisma Świętego i dokumentach Kościoła
– zapoznaje się z informacjami na temat Bolesława Leśmiana
– czyta głośno (wyraźnie i wyraziście)
– określa miejsce i czas prezentowanej w tekście sytuacji
– opisuje przestrzeń nieba
– wymienia i porządkuje zdarzenia wspominane przez bohaterkę
– nazywa uczucia, wrażenia i emocje bohaterki
– podaje informacje na temat Boga
– wymienia cechy i atrybuty składające się na boskość
– odnajduje w tekście motyw Boga i nieba
– formułuje hipotezę interpretacyjną, wykorzystując podane opinie
– wskazuje narrację i dialog
zawierające pojęcie niebo
– czyta głośno, dokonując interpretacji
– porównuje obraz nieba ukazany w Biblii i w dokumentach Kościoła z obrazem nieba przedstawionym w wierszu
– wyjaśnia powody zmienności emocji
– na podstawie informacji przedstawiających postać Boga formułuje wnioski
– wyjaśnia symboliczne znaczenie motywu Boga i nieba
– porównuje realizację tych samych motywów w dziełach literackich i plastycznych
– wyjaśnia funkcję narracji i dialogu w liryce
Julian TuwimPrzy okrągłym stole
– zapoznaje się z informacjami na temat Juliana Tuwima
– wyjaśnia znaczenie słowa retrospekcja
– korzysta ze słownika języka polskiego
– czyta głośno (wyraźnie i wyraziście)
– na podstawie form gramatycznych wyrazów określa
– czyta głośno, dokonując interpretacji
– rozpoznaje retrospekcję i wyjaśnia, na czym ona polega
– przedstawia okoliczności wspomnianych w wierszu zdarzeń
– dostrzega muzyczność wiersza
nadawcę i adresata wypowiedzi lirycznej
– określa relacje łączące nadawcę i adresata
– określa charakter wypowiedzi podmiotu lirycznego
– podaje informacje na temat miejsca zdarzeń
– rozpoznaje i nazywa stany uczuciowe
– redaguje list/opowiadanie/ fragment pamiętnika
– przekształca tekst poetycki w tekst pisany prozą
Julian TuwimCzereśnie
– czyta głośno (wyraźnie i wyraziście)
– opowiada o swoich wrażeniach czytelniczych
– określa sytuację liryczną
– opisuje miejsce przedstawione w wierszu
– cytuje fragmenty wiersza, które można by umieścić w dzienniku ogrodnika
– rozpoznaje i nazywa stany uczuciowe podmiotu lirycznego
– odczytuje fragmenty oddające wrażenia wzrokowe, słuchowe, ruchowe
– podaje przykłady neologizmów
– gromadzi materiał językowy do opisu obrazu
– redaguje opis obrazu
– czyta głośno, dokonując interpretacji
– interpretuje poetycki opis
– nazywa poetyckie środki odzwierciedlające wrażenia wzrokowe, słuchowe, ruchowe
– wyjaśnia, czym jest neologizm
– wyjaśnia znaczenia neologizmów
– gromadzi materiał językowy do opisu zdjęcia lub ujęcia filmowego
– redaguje opis zdjęcia lub ujęcia filmowego
Krzysztof Kamil BaczyńskiPiosenka
– zapoznaje się z informacjami na temat Krzysztofa Kamila Baczyńskiego
– czyta głośno, dokonując interpretacji
– podaje przyczyny powstania
– czyta głośno (wyraźnie i wyraziście)
– opowiada o swoich wrażeniach czytelniczych
– podaje informacje na temat podmiotu lirycznego
– określa czas i miejsce, którego dotyczą słowa wiersza
– wymienia elementy tworzące obraz poetycki
– oddziela elementy przedstawione wprost od przedstawionych w sposób przenośny
– rozpoznaje i nazywa stany uczuciowe
– odczytuje epitety, porównania, metafory
– odnajduje w tekście motyw wędrówki
utworu
– cytuje fragmenty ujawniające upływ czasu
– nazywa cechy świata opisanego w wierszu
– opisuje ilustrację, jaką można by stworzyć do wiersza
– wyjaśnia funkcję epitetów i porównań
– wyjaśnia znaczenia metafor
– redaguje kilkuzdaniową refleksję na temat znaczenia motywu wędrówki
Krzysztof Kamil BaczyńskiLasem
– czyta głośno (wyraźnie i wyraziście)
– określa temat utworu
– wypowiada się na temat podmiotu lirycznego
– ustala, z jakiej perspektywy podmiot liryczny ogląda świat
– określa sytuację, w jakiej się znajduje podmiot liryczny
– odczytuje metafory
– nazywa stany uczuciowe
– czyta głośno, dokonując interpretacji
– porównuje sytuację „wilka” i „psa”
– odczytuje znaczenia metafor, wykorzystując je do przedstawienia podmiotu lirycznego i jego relacji ze światem, w którym żyje
– wypowiada się na temat metaforycznego charakteru refleksji zawartej w wierszu
– redaguje kilkuzdaniową refleksję na temat wiersza
Konstanty Ildefons – zapoznaje się z informacjami na – czyta głośno, dokonując
Gałczyński Rozmowa liryczna
temat Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego
– czyta głośno (wyraźnie i wyraziście)
– określa formę wiersza
– określa temat rozmowy
– nazywa relacje łączące osoby mówiące
– dookreśla sytuację, w której toczy się rozmowa
interpretacji
– wypowiada się na temat odpowiedzi, jakich udziela pytana osoba
– podaje cechy tekstu, które czynią z niego utwór poetycki
– wskazuje źródła liryzmu
– porównuje dialog z dowolnej powieści z dialogiem tworzącym wiersz
Konstanty Ildefons Gałczyński Pieśń III
– czyta głośno (wyraźnie i wyraziście)
– cytuje fragmenty ujawniające podmiot liryczny
– podaje informacje na temat podmiotu lirycznego
– określa adresata wypowiedzi, cytując odpowiednie fragmenty tekstu
– określa relacje łączące nadawcę i adresata
– nazywa dominujący element języka poetyckiej wypowiedzi
– odczytuje anaforę i pytania retoryczne
– czyta głośno, dokonując interpretacji
– wyjaśnia, czym jest anafora i pytanie retoryczne
– określa funkcję anafory i pytania retorycznego w poetyckiej wypowiedzi
– wyjaśnia, czego dotyczą refleksje wywoływane poetycką wypowiedzią
– analizuje język utworu
– wymienia elementy wiersza wpływające na jego muzyczność
– wyjaśnia, do jakiego typu liryki należy wiersz
Czesław Miłosz Który skrzywdziłeś
– zapoznaje się z informacjami na temat Czesława Miłosza
– czyta fragment Ewangelii św. Mateusza
– czyta głośno (wyraźnie i wyraziście)
– wyjaśnia sens fragmentu Ewangelii św. Mateusza
– czyta głośno, dokonując interpretacji
– określa kontekst historyczny
– wyjaśnia, jak podmiot
– określa problematykę wiersza
– nazywa formę, w jakiej wypowiada się podmiot liryczny
– odczytuje zwroty pozwalające rozpoznać adresata
– nazywa i charakteryzuje adresata
– charakteryzuje otoczenie adresata wypowiedzi
– charakteryzuje otoczenie nadawcy
– ustala, czego dotyczy fragment o charakterze przestrogi
– cytuje fragment wiersza dotyczący roli poety
liryczny pojmuje rolę poety
– odtwarza postawę moralną podmiotu lirycznego
– rozwija wybrane sformułowanie
– porównuje język wiersza z językiem fragmentu Ewangelii w celu wyciągnięcia wniosków
– wyjaśnia, na jakiej podstawie wiersz można zaliczyć do tekstów lirycznych
Czesław Miłosz Tak mało
– czyta głośno (wyraźnie i wyraziście)
– określa problematykę wiersza
– wyjaśnia, kto mógłby wypowiadać słowa wiersza
– nazywa uczucia
– wartościuje uczucia pozytywnie lub negatywnie
– odczytuje fragmenty wiersza, które należy rozumieć metaforycznie
– rozpoznaje i nazywa motywy kulturowe i mitologiczne
– czyta głośno, dokonując interpretacji
– wyjaśnia sens podanego sformułowania
– wyjaśnia, jaką ocenę świata i własnego losu prezentuje podmiot liryczny
– wyjaśnia znaczenie motywów, korzystając z przypisów
– wyjaśnia metaforyczny charakter przywołanych motywów
Tadeusz Różewicz Jak dobrze
– zapoznaje się z informacjami na temat Tadeusza Różewicza
– czyta głośno (wyraźnie i wyraziście)
– wypowiada się na temat języka utworu
– czyta głośno, dokonując interpretacji
– określa kontekst historyczny
– wyjaśnia, czy zwięzłość i prostota języka poetyckiego wpływają na wrażenia odbiorcy
– wprowadza do tekstu znaki interpunkcyjne
– czyta głośno, odzwierciedlając wprowadzoną warstwę interpunkcyjną
– określa sytuację podmiotu lirycznego
– określa czas prezentowany w wierszu
– cytuje fragmenty związane z dwiema kategoriami czasu
– nazywa uczucia
– zastępuje wyraz o znaczeniu ogólnym wyrazami bliskoznacznymi
tekstu
– określa zasadę kompozycyjną strof wiersza
– ustala relacje między teraźniejszością a przeszłością
– dookreśla życiowe doświadczenia podmiotu lirycznego związane z przeszłością i teraźniejszością
Tadeusz Różewicz Prawa i obowiązki
– czyta głośno (wyraźnie i wyraziście)
– wprowadza do tekstu znaki interpunkcyjne
– czyta głośno, odzwierciedlając wprowadzoną warstwę interpunkcyjną
– wskazuje tematyczny związek obrazu i wiersza
– wymienia elementy obrazu przywołane w tekście
– cytuje fragmenty ujawniające podmiot liryczny
– wybiera sformułowania określające postawę moralną podmiotu mówiącego
– omawia różne postawy wobec tragedii Ikara
– wskazuje granicę między częściami kompozycyjnymi tekstu
– łączy z częściami kompozycyjnymi
– czyta głośno, dokonując interpretacji
– wyjaśnia, czemu służy przywołanie obrazu w wierszu
– określa punkt widzenia podmiotu lirycznego
– charakteryzuje podmiot liryczny na podstawie fragmentów tekstu
– porównuje części kompozycyjne, biorąc pod uwagę postawę podmiotu lirycznego
– wypowiada się na temat różnych postaw człowieka wobec świata
– wypowiada się na temat ewolucji postawy życiowej człowieka
– analizuje język utworu
– uzasadnia, że utwór jest
odpowiednie kategorie czasu poezją
– redaguje kilkuzdaniową refleksję na temat wiersza
SZTUKA PATRZENIA: Marc Chagall Upadek Ikara
– ogląda obraz
– czyta cicho ze zrozumieniem, zapoznając się z informacjami na temat autora i dzieła
– podaje informacje z tekstu dotyczące warstwy przedstawieniowej obrazu
– podaje informacje z tekstu dotyczące kompozycji obrazu
– omawia sposób przedstawienia głównej postaci obrazu
– nazywa motyw
– redaguje kilkuzdaniową wypowiedź na temat obrazu
– informacje z tekstu dotyczące warstwy przedstawieniowej obrazu uzupełnia własnymi spostrzeżeniami
– informacje z tekstu dotyczące kompozycji obrazu uzupełnia własnymi spostrzeżeniami
– określa rolę głównych zasad kompozycyjnych w tworzeniu znaczeń obrazu
– omawia malarskie środki prezentowania głównej postaci na obrazie (sylwetka, kształty, kolory)
– wyjaśnia znaczenie motywu ikaryjskiego
– wyjaśnia metaforyczny sens obrazu
– porównuje motyw ikaryjski na obrazie Chagalla i Bruegla
Miron Białoszewski Ach, gdyby, gdyby nawet piec zabrali
– na podstawie notki biograficznej krótko charakteryzuje autora
– czyta głośno (wyraźnie i wyraziście)
– odtwarza sytuację liryczną, nazywając jej etapy
– przyporządkowuje etapom sytuacji stany emocjonalne
– uzupełnia zdanie dotyczące postawy podmiotu lirycznego
– wskazuje składniki porównania wykorzystanego w tekście
– czyta głośno, dokonując interpretacji
– zestawia w tabeli negatywne i pozytywne aspekty sytuacji
– wartościuje stany emocjonalne
– charakteryzuje podmiot liryczny
– przedstawia graficznie sytuację duchową podmiotu lirycznego
– wypowiada się na temat przyszłości podmiotu
– odczytuje fragment tekstu przedstawiający zabawy słowami
lirycznego
– wyjaśnia sens porównania
– wyjaśnia sens tytułu
– sporządza notatkę w postaci grafu oddającego interpretację utworu
Miron Białoszewski Namuzowywanie
– czyta głośno (wyraźnie i wyraziście)
– opowiada o swoich wrażeniach czytelniczych
– opowiada o sytuacji lirycznej
– nazywa sytuację emocjonalną
– używa pojęcia neologizm
– odczytuje neologizmy z wiersza
– odczytuje znaczenie neologizmów
– na podstawie odczytanego znaczenia neologizmów dostrzega autotematyzm wiersza
– dostrzega żart poetycki
– opracowuje w formie artykułu hasłowego znaczenie podanego wyrazu
– czyta głośno, dokonując interpretacji
– wyjaśnia, czym jest neologizm
– samodzielnie tworzy neologizmy
– dokonuje analizy słowotwórczej neologizmów
– wyjaśnia, na czym polega autotematyzm w utworze
– odróżnia neologizmy od neologizmów artystycznych
– wyjaśnia funkcję żartu poetyckiego
Jan TwardowskiO maluchach
– zapoznaje się z informacjami na temat Jana Twardowskiego
– czyta głośno (wyraźnie i wyraziście)
– opowiada o swoich wrażeniach czytelniczych
– opowiada o sytuacji lirycznej
– wymienia czynności maluchów
– nazywa czynności dorosłych
– czyta głośno, dokonując interpretacji
– zastępuje wymienione czynności sformułowaniami o bardziej ogólnym znaczeniu
– wyjaśnia, czym jest paradoks
– wyjaśnia istotę paradoksu
– określa związek między językiem wiersza, jego tematem i bohaterami
– używa pojęcia paradoks
– wskazuje w tekście paradoks
Jan Twardowski Sprawiedliwość
– wyjaśnia znaczenie słowa sprawiedliwość
– podaje skojarzenia do wyrazu sprawiedliwość
– czyta głośno (wyraźnie i wyraziście)
– określa tematykę wypowiedzi podmiotu lirycznego
– wskazuje w tekście elementy mowy
– używa pojęcia paradoks
– wskazuje w tekście paradoks
– rozwija podane stwierdzenie
– wskazuje w tekście elementy religijne
– dzieli się swoimi refleksjami na temat sprawiedliwości
– czyta głośno, dokonując interpretacji
– porównuje swoje refleksje o sprawiedliwości ze sformułowaniami na jej temat obecnymi w wierszu
– wyjaśnia znaczenie pojęcia całość
– wyjaśnia, czym jest paradoks
– wyjaśnia istotę paradoksu
– nazywa pozostałe elementy utworu
– uzasadnia, że tekst jest utworem poetyckim
Jan Twardowski Zaufałem drodze
– czyta głośno (wyraźnie i wyraziście)
– opowiada o sytuacji lirycznej
– określa formę wiersza
– odczytuje wyrazy, wersy, w których ujawnia się podmiot liryczny
– podaje informacje na temat podmiotu lirycznego
– wyjaśnia, czym jest frazeologizm
– odczytuje frazeologizmy z tekstu
– odnajduje w tekście motywy
– czyta głośno, dokonując interpretacji
– wyjaśnia, na jakiej zasadzie zestawiono w wierszu „drogę wąską” i „autostradę”
– wyjaśnia sens użytych w tekście frazeologizmów
– wyjaśnia celowość użycia frazeologizmów w wypowiedzi poetyckiej
– wyjaśnia symboliczne znaczenie motywów
– wykorzystuje symboliczne znaczenia motywów do odczytania refleksji wpisanych w teksty
Zbigniew Herbert O dwu nogach Pana Cogito
– zapoznaje się z informacjami na temat Zbigniewa Herberta i sentencji filozoficznych
– czyta głośno (wyraźnie i wyraziście)
– podaje informacje na temat podmiotu lirycznego
– wyjaśnia znaczenie nazwy bohatera lirycznego
– gromadzi przymiotniki i rzeczowniki nazywające cechy nóg
– rozpoznaje i nazywa motywy wykorzystane w utworze
– podaje przykłady związków frazeologicznych z wyrazem noga
– wyjaśnia znaczenia podanych związków frazeologicznych
– czyta głośno, dokonując interpretacji
– na podstawie zgromadzonego słownictwa wypowiada się na temat przeszłości bohatera lirycznego
– charakteryzuje bohatera lirycznego
– wyjaśnia symboliczne znaczenia wskazanych motywów
– wykorzystuje znaczenia motywów do przedstawienia osobowości bohatera lirycznego
– proponuje własną wersję interpretacyjną motywu nóg
– rozpoznaje i charakteryzuje różne postawy życiowe
– rozpoznaje filozoficzny charakter utworu
– redaguje wypowiedź w imieniu bohatera lirycznego
Zbigniew Herbert Kamyk
– wyjaśnia znaczenie słowa doskonałość
– podaje skojarzenia do wyrazu doskonałość
– podaje synonimy wyrazu doskonałość
– czyta głośno (wyraźnie i wyraziście)
– nazywa bezpośredniego bohatera wiersza
– cytuje fragmenty zawierające opis wyglądu i cech kamienia
– dzieli się swoimi refleksjami na temat doskonałości
– czyta głośno, dokonując interpretacji
– nazywa ukrytego bohatera wiersza
– wyjaśnia metaforyczne znaczenie przytoczonych fragmentów
– wyjaśnia istotę doskonałości kamienia
– porównuje swoje refleksje o doskonałości ze
– wymienia cechy składające się na doskonałość kamienia
– redaguje kilkuzdaniową refleksję na temat bohaterów
sformułowaniami na jej temat obecnymi w wierszu
– rozpoznaje filozoficzny charakter utworu
– uogólnia refleksje dotyczące istoty człowieczeństwa
– formułuje kilkuzdaniową wypowiedź, nadając jej formę rozprawki
Zbigniew Herbert Modlitwa Pana Cogito--Podróżnika
– czyta głośno (wyraźnie i wyraziście)
– konkretyzuje bohatera lirycznego
– wyjaśnia znaczenie nazwy bohatera lirycznego
– charakteryzuje bohatera lirycznego
– cytuje apostrofę
– nazywa adresata wypowiedzi
– określa charakter wiersza (modlitwa)
– odczytuje zwroty i wyrażenia charakterystyczne dla modlitwy
– wyodrębnia z tekstu wypowiedzi o charakterze podziękowania i prośby
– wypisuje z tekstu nazwiska rzeczywistych postaci, nazwy miejscowości, budowli
– odtwarza sytuacje związane z przywołanymi postaciami
– cytuje fragmenty pozwalające określić stosunek podmiotu lirycznego do świata
– rozpoznaje i nazywa motywy
– czyta głośno, dokonując interpretacji
– uzasadnia charakter wiersza (modlitwa)
– podaje przykłady utworów o podobnym charakterze
– uzasadnia niecodzienność modlitwy zawartej w wierszu
– konkretyzuje myślową zawartość podziękowań i próśb
– określa stosunek podmiotu lirycznego do świata
– omawia sposób wartościowania świata przez podmiot liryczny
– wyjaśnia symboliczne znaczenia wskazanych motywów
– porównuje postać pielgrzyma z wiersza Norwida z Panem Cogito
– na podstawie poznanych wierszy redaguje notkę biograficzną o Panu Cogito
Jak skutecznie i – wyjaśnia, czym jest dyskusja – bierze czynny udział w
uprzejmie uczestniczyć w dyskusji
– formułuje zasady obowiązujące podczas dyskusji
– przestrzega zasad kulturalnego uczestnictwa w dyskusji
– zabiera głos w dyskusji
– formułuje swoje stanowisko
– popiera własne stanowisko argumentami
– aktywnie słucha wypowiedzi uczestników dyskusji
– używa zwrotów podkreślających własne stanowisko
dyskusji
– notuje skrótowo głosy padające w dyskusji
– nawiązuje do stanowiska innych dyskutantów
– ocenia przebieg dyskusji
Prostota i pogodna mądrość – o czytaniu wierszy (nie tylko Wisławy Szymborskiej)
– czyta cicho ze zrozumieniem, mając na uwadze informacje podane w tekście
– odróżnia świat realny od świata poezji
– wylicza cechy poezji Wisławy Szymborskiej
– używa terminu kreacja
– używa pojęć: ironia, paradoks, puenta, aforyzm, antyteza
– dostrzega ironiczny charakter wypowiedzi poetyckiej
– wskazuje w tekście wypowiedzi o charakterze paradoksu, puenty
– charakteryzuje język poezji Wisławy Szymborskiej
– wymienia reguły rządzące światem wykreowanym i wykorzystuje je do odczytywania znaczeń tekstu poetyckiego
– wyjaśnia pojęcia: ironia, paradoks, puenta, aforyzm, antyteza
– odczytuje znaczenia tekstu poetyckiego wynikające z ironii jako kategorii estetycznej
– komentuje znaczenia wynikające z wykorzystania paradoksu i puenty
Wisława SzymborskaNic dwa razy
– zapoznaje się z informacjami na temat Wisławy Szymborskiej
– czyta głośno (wyraźnie i wyraziście)
– omawia tematykę utworu
– czyta głośno, dokonując interpretacji
– wypowiada się na temat upływu czasu w poezji
– odtwarza zawartość myślową
– nazywa podmiot liryczny
– określa czas wypowiadanych słów
– dostrzega podobieństwo tekstu do wywodu naukowego
– odczytuje fragmenty przedstawiające tezę, argumenty, podsumowanie
– odczytuje porównania i paradoksy
– cytuje fragmenty, które mogłyby zostać wpisane do pamiętnika jako aforyzmy
– wyjaśnia znaczenia wybranych aforyzmów
argumentów i komentuje je
– wyjaśnia znaczenia porównań i paradoksów
– wyjaśnia celowość użycia porównań i paradoksów
– wypowiada się na temat myśli wyrażonych aforyzmami
– rozwija wybrany fragment wiersza w formie luźnych refleksji
– podaje źródła muzyczności wiersza
– zestawia zdania z wersami w celu wyciągnięcia wniosków
Wisława SzymborskaMuzeum
– czyta głośno (wyraźnie i wyraziście)
– określa tematykę wiersza
– zapisuje w kolumnach kategorie zjawisk, o których mowa w wierszu („obecność”, „brak”)
– wypisuje czasownikowe określenia dotyczące zjawisk z rubryki „obecność”
– określa cechy wymienionych w tekście przedmiotów
– nazywa środki poetyckie, za pomocą których zostały przedstawione przedmioty
– wypowiada się na temat bohaterów lirycznych wiersza
– odczytuje refleksję (myśl) zawartą w wierszu i zapisuje ją w formie kilkuzdaniowej wypowiedzi
– nazywa uczucia, emocje zawarte
– czyta głośno, dokonując interpretacji
– proponuje nazwy dla elementów zapisanych w kolumnach
– określa funkcję nazwanych środków poetyckich
– uzasadnia filozoficzny charakter refleksji poetyckiej
– formułuje wnioski interpretacyjne
– formułuje zdanie w formie paradoksu wyrażające myśl wiersza
w tekście
Wisława SzymborskaCebula
– czyta głośno (wyraźnie i wyraziście)
– nazywa bohaterów lirycznych wiersza
– wypisuje określenia dotyczące bohaterów lirycznych
– nazywa zasadę, według której zostali zestawieni bohaterowie
– wskazuje paradoks
– odczytuje neologizmy
– dostrzega zjawisko ironii poetyckiej
– traktując wiersz jako poetycki wykład, dopisuje do niego początek
– opracowuje definicję wybranego pojęcia
– czyta głośno, dokonując interpretacji
– formułuje uogólnienia związane z istotą obu bohaterów
– wyjaśnia, w jaki sposób podmiot liryczny wartościuje bohaterów
– wyjaśnia myśl zawartą w paradoksie
– wyjaśnia znaczenie i rolę neologizmów artystycznych
– wyjaśnia, na czym polega ironia poetycka
– formułuje pisemnie hipotezę interpretacyjną, popierając ją argumentami
– porównuje wiersz Szymborskiej z wierszem Kamyk Herberta
Edward Stachura Życie to nie teatr
– zapoznaje się z informacjami na temat Edwarda Stachury
– czyta głośno (wyraźnie i wyraziście)
– określa sytuację liryczną
– zapisuje dwa kluczowe dla wiersza pojęcia
– wskazuje kontrast jako zasadę kompozycyjną utworu
– nazywa bohaterów lirycznych
– określa postawy wobec życia obu bohaterów
– dobiera synonimy i skojarzenia do
– czyta głośno, dokonując interpretacji
– dostrzega konfrontację postaw życiowych
– odtwarza argumenty prezentowane przez obu bohaterów
– wartościuje przedstawione postawy życiowe
– formułuje wniosek dotyczący życia i teatru, wynikający z porównania zebranych synonimów i skojarzeń
– przygotowuje teatralną
pojęć życie i teatr
– słucha muzycznej adaptacji tekstu
– formułuje wrażenia dotyczące wysłuchanej muzycznej adaptacji tekstu
inscenizację wiersza
– podaje źródła muzyczności wiersza
– podaje propozycje dotyczące opracowania muzycznej wersji utworu
Edward Stachura Wędrówką życie jest człowieka
– czyta głośno (wyraźnie i wyraziście)
– wypisuje z tekstu sentencje związane z życiem człowieka
– rozpoznaje metaforę i porównania w sentencjach
– wypisuje czasownikowe określenia życia człowieczego
– wybiera sformułowania charakteryzujące życie opisane w piosence
– rozpoznaje motyw podróży
– wskazuje w tekście refren i wyjaśnia, co go wyróżnia
– słucha muzycznej adaptacji tekstu
– formułuje wrażenia dotyczące wysłuchanej muzycznej adaptacji tekstu
– redaguje rozprawkę
– czyta głośno, dokonując interpretacji
– wyjaśnia znaczenie metafory i porównań
– wyjaśnia symboliczne znaczenie motywu podróży
– wymienia utwory podejmujące temat życia jako wędrówki
– porównuje utwory podejmujące temat życia jako wędrówki
– wyjaśnia, co wpływa na muzyczność wiersza
– charakteryzuje język utworu
– projektuje okładkę płyty
Świat na scenie
Groteska w teatrze, czyli świat na opak na scenie
– czyta cicho ze zrozumieniem, mając na uwadze informacje podane w tekście
– używa pojęcia groteska
– wypisuje z tekstu cechy groteski
– wymienia nazwiska twórców dramatów wykorzystujących
– wyjaśnia pojęcie groteska
– wyjaśnia, na czym polega i czemu służy groteskowość zaprezentowanych sytuacji
konwencję groteski
– rozpoznaje groteskę w podanych przykładach sytuacji
– podaje przykłady sytuacji groteskowych
Molier Skąpiec
– zapoznaje się z informacjami na temat Moliera
– czyta cicho ze zrozumieniem
– opowiada o swoich wrażeniach czytelniczych
– określa czas i miejsce wydarzeń
– wymienia bohaterów
– określa relacje między bohaterami
– wyodrębnia wątki
– wypowiada się na temat zakończenia sztuki
– określa główną myśl utworu
– rozpoznaje w utworze dramat
– wylicza cechy dramatu
– odróżnia komedię od innych gatunków dramatycznych
– wylicza cechy komedii
– podaje przykłady komicznych sytuacji, postaci, wypowiedzi
– używa pojęć: intryga, farsa
– wskazuje intrygę
– dostrzega groteskowość prezentowanego świata
– podaje przykłady sytuacji ujawniające charakter bohaterów
– charakteryzuje bohaterów
– streszcza wątki
– wyodrębnia etapy akcji
– wyjaśnia okoliczności sytuacji, w której klientem ojca okazuje się syn
– wyjaśnia wymowę utworu
– omawia cechy dramatu i komedii z podkreśleniem cech rodzajowych i gatunkowych
– wyjaśnia, z czego wynika komizm we wskazanych przykładach
– wyjaśnia rolę różnych odmian komizmu
– wyjaśnia pojęcia: intryga, farsa
– wyjaśnia rolę intrygi
– wyjaśnia rolę elementów groteski w utworze
Konstanty Ildefons Gałczyński Teatrzyk „Zielona Gęś”: Śmierć w kawiarni,
– słucha czytania
– opowiada o swoich wrażeniach,
– czyta głośno (wyraźnie i wyraziście) z podziałem na role
– wymienia elementy świata
Dziwny krawiec odczuciach po wysłuchaniu tekstów
– wybiera stwierdzenia charakteryzujące poznane miniatury, uzasadniając trafność wyboru
– wymienia dostrzeżone w tekście cechy utworu dramatycznego
– określa tekst jako miniaturę dramatyczną
– rozpoznaje elementy groteski
– włącza się w przygotowanie inscenizacji tekstu
przedstawionego oraz elementy języka, które wywołały określone uczucia
– porównuje formalne cechy utworu z poznanymi dramatami w celu wyciągnięcia wniosków
– wyjaśnia, czym charakteryzuje się groteskowa miniatura dramatyczna
– aktywnie uczestniczy w inscenizacji tekstu
Sławomir Mrożek Na pełnym morzu
– czyta cicho ze zrozumieniem
– opowiada o swoich wrażeniach czytelniczych
– określa tematykę utworu
– określa elementy świata przedstawionego
– odczytuje fragmenty pozwalające scharakteryzować bohaterów
– określa cel działania każdej
postaci
– formułuje wypowiedzi w imieniu bohaterów
– używa pojęcia manipulacja językowa
– wskazuje bohatera, który uprawia manipulację językową
– podaje ogólną propozycję inscenizacji utworu
– wymienia zaskakujące elementy świata przedstawionego
– określa charakter świata przedstawionego
– analizuje język bohaterów
– charakteryzuje bohaterów i na tej podstawie formułuje problem utworu
– wyjaśnia, czym jest manipulacja językowa
– wyjaśnia, na czym polega manipulacja językowa uprawiana przez jednego z bohaterów
– wyjaśnia, czy utwór można uznać za komedię
– ustosunkowuje się do opinii na temat postaci z dramatów Mrożka
– przeprowadza wywiady z bohaterami utworu
– przedstawia dokładny projekt inscenizacji utworu
Roman Pawłowski Tupet i talent (recenzja)
– czyta cicho ze zrozumieniem
– rozpoznaje w tekście recenzję
– wyodrębnia części kompozycyjne recenzji
– określa zawartość tematyczną kolejnych części
– odczytuje z tekstu słownictwo oceniające i wartościujące
– określa charakter prezentowanej w tekście oceny
– wyjaśnia, czego dotyczy odczytane słownictwo
– uzupełnia podane słownictwo własnymi propozycjami
Przybyłem, zobaczyłem, oceniłem i ... napisałem recenzję
– odróżnia recenzję od innych form wypowiedzi
– czyta przykładowe recenzje
– wyodrębnia części kompozycyjne recenzji
– określa zawartość tematyczną kolejnych części
– wybiera elementy dzieła podlegające ocenie
– sporządza listę tematów, którymi zajmują się autorzy recenzji
– na podstawie podanego planu redaguje recenzję, stosując wyrazy oceniające i środki językowe uwypuklające własną opinię
– wymienia elementy, których nie musi zawierać recenzja
– wymienia cechy recenzji i powinności recenzenta
– nazywa odmiany języka, jakimi posługują się recenzenci
– układa plan, gromadzi słownictwo
– redaguje recenzję, zachowując wszystkie cechy formy wypowiedzi i stosując bogate słownictwo oceniające i wartościujące
Świat na ekranie
Film, czyli świat przedstawiony skondensowany. O gatunkach filmowych
– czyta cicho ze zrozumieniem, mając na uwadze informacje podane w tekście
– używa pojęcia gatunek filmowy
– rozróżnia gatunki filmowe: melodramat, western, komedia,
– wyjaśnia, czym jest gatunek filmowy
– wypowiada się na temat ulubionych gatunków filmowych
– wymienia cechy
film science fiction, horror, film sensacyjny
– opisuje wygląd postaci melodramatu na podstawie fotosów
– wymienia tytuły znanych melodramatów
– wymienia charakterystyczne cechy wyglądu bohaterów westernowych
– opisuje wygląd postaci komediowych przedstawionych na zdjęciach
– proponuje dodatkowe określenia przymiotnikowe dla komedii
– wymienia cechy filmu fantasy
– określa tematykę filmów grozy
– układa listę miejsc, w których rozgrywa się akcja horrorów
– nazywa odmiany filmu sensacyjnego związane z przedmiotem jego zainteresowań
– wymienia elementy poszczególnych gatunków mogące występować w jednym filmie
wyróżnionych gatunków filmowych
– przygotowuje szkic scenariusza melodramatu
– opisuje postacie i scenerię westernów
– wymienia podobieństwa między westernem a baśnią i opowieścią rycerską
– podaje cechy świata komedii
– projektuje komiczne sytuacje
– wypowiada się na temat znaczenia motywu spotkania z Obcymi obecnego w filmach fantastycznonaukowych
– porządkuje wzajemne relacje między zasadniczymi motywami obecnymi w filmach fantastycznonaukowych
– podaje przykłady utworów literackich zawierające sceny grozy
– konkretyzuje lęki i zagrożenia, które są przedstawiane w horrorach
– podaje przykłady filmów łączące w sobie elementy kilku gatunków
Montaż, czyli zagęszczenie filmowego świata
– czyta cicho ze zrozumieniem, mając na uwadze informacje podane w tekście
– używa pojęcia plan filmowy
– wymienia rodzaje planów filmowych
– wyjaśnia różnice między rodzajami planów filmowych
– wyjaśnia różnice między różnymi typami montażu
– wymienia efekty osiągnięte dzięki montażowi
– dobiera rodzaje montażu do projektowanych ujęć
filmowych
– wyjaśnia, na czym polega montaż filmowy
– wymienia różne typy montażu filmowego
– wyjaśnia, czym są sekwencje zagęszczone
– sporządza fragment scenopisu kilku ujęć filmowych
– wymienia gatunki filmu, w których najczęściej wykorzystywany jest montaż równoległy
– przedstawia fragment fabuły nieistniejącego filmu, który uzasadniałby użycie sekwencji zagęszczonych
Grażyna Arata Zakochany Molier (recenzja)
– czyta cicho ze zrozumieniem
– rozpoznaje w tekście recenzję
– wyodrębnia części kompozycyjne
– określa zawartość tematyczną kolejnych części
– wymienia elementy, które podlegają ocenie
– wypisuje słownictwo oceniające
– określa charakter prezentowanej w tekście oceny
– cytuje zdanie będące wyrazem niepewności, przypuszczenia, głośnego myślenia
– wybiera określenia nazywające formy wypowiedzi zastosowane w recenzji
– potwierdza słuszność wyboru, cytując fragmenty tekstu
– charakteryzuje język recenzji
Jerzy Stuhr
Słuchać innego (wywiad)
– zapoznaje się z informacjami na temat Jerzego Stuhra
– słucha czytania
– określa, czego dotyczą pytania wywiadu
– na podstawie analizy treści pytań uogólnia temat wywiadu
– wydobywa z tekstu i podaje informacje dotyczące bohatera wywiadu
– cytuje fragmenty dotyczące istoty
– czyta głośno z podziałem na role
– opowiada o znanych rolach filmowych bohatera wywiadu
– analizuje warstwę językową pytań w celu wyciągnięcia wniosków
– cytuje fragmenty zawierające prawdy o charakterze uniwersalnym
– komentuje cytaty i na ich podstawie redaguje wskazówki
aktorstwa
– formułuje pytanie, które chciałby zadać aktorowi
życiowe
– wypowiada się na temat istoty aktorstwa
– wyjaśnia podobieństwa i różnice między aktorstwem teatralnym i filmowym
– rozwija podaną myśl
Sztuka pytania
i słuchania, czyli jak przeprowadzić wywiad
– wyjaśnia, czym jest wywiad
– czyta przykładowe wywiady
– omawia konstrukcję wywiadu
– wymienia cele przeprowadzania wywiadu
– odgaduje cel przeprowadzenia wywiadów na podstawie tytułów
– używa pojęć: banał, stereotyp
– oddziela oryginalne pytania od stereotypowych
– wymienia osoby, z którymi chciałby przeprowadzić wywiad, uzasadniając swój wybór
– redaguje pytania, które chciałby zadać wybranej przez siebie osobie
– klasyfikuje wywiad jako formę dziennikarską
– odróżnia wywiad od innych form dziennikarskich
– wyjaśnia, w jaki sposób dziennikarz powinien przygotować się do wywiadu
– wyjaśnia pojęcie banał i stereotyp
– przeredagowuje pytania stereotypowe tak, aby nabrały oryginalności
– proponuje oryginalne pytanie rozpoczynające wywiad
– wyjaśnia, na czym polega autoryzacja i co ją poprzedza
– przygotowuje wywiad (z osobą publiczną lub fikcyjną)
W świecie kultury popularnej
Rozmowy o radiu (Romana Bobrowska, Andrzej Sikorowski, Jerzy Madeyski)
– zapoznaje się z informacjami na temat Romany Bobrowskiej, Andrzeja Sikorowskiego, Jerzego Madeyskiego
– słucha czytania
– uogólnia temat tekstu
– wyjaśnia, na czym polega specyfika przekazu radiowego
– wypowiada się na temat roli radia w swoim życiu
– opowiada o swoich ulubionych audycjach radiowych
– wymienia znanych twórców radiowych
– czyta głośno z podziałem na
– wynotowuje sformułowania na temat radia, z którymi się zgadza
– cytuje opinie rozmówców dotyczące możliwości, jakie stwarza radio w kontaktach z odbiorcą
– wyjaśnia, na czym polega wg Romany Bobrowskiej wyższość radia nad telewizją
– wymienia medium, które Andrzej Sikorowski uważa za bardziej wymagające dla dziennikarzy
role
– komentuje opinie rozmówców, prezentując własne zdanie
– cytuje z wypowiedzi Jerzego Madeyskiego zdanie, z którym zgodziłaby się bohaterka pierwszego wywiadu
Roman Włodek Radio: przewodnik czy kumpel?
– zapoznaje się z informacjami na temat Romana Włodka
– czyta cicho ze zrozumieniem, mając na uwadze informacje podane w tekście
– cytuje fragmenty zawierające opinię autora na temat zmian, które zaszły w radiu
– wymienia nazwy różnych form radiowych
– wyjaśnia, na czym, wg autora, polegają zmiany we współczesnym radiu
– prezentuje własną opinię na temat współczesnego radia, zawierającą odpowiedź na pytanie zawarte w tytule artykułu
– wskazuje różnice między poszczególnymi formami radiowymi
– redaguje artykuł na temat swojej wizji przyszłości radia
Królowie domowego ekranu, czyli o telegatunkach. Czym jest kultura popularna?
– czyta cicho ze zrozumieniem, mając na uwadze informacje podane w tekście
– używa pojęć: kultura masowa, kultura popularna, kicz
– wymienia przekaźniki kultury masowej
– wymienia formy i dziedziny twórczości należące do sfery kultury masowej
– wymienia cechy typowe dla utworu reprezentującego kulturę
– wyjaśnia, czym jest kultura popularna, kicz
– ocenia i wartościuje wytwory kultury popularnej
– podaje przykłady programów telewizyjnych, które można uznać za kicz
popularną
Wideoklip, czyli patrz, słuchaj i ... nie przestawaj
– czyta cicho ze zrozumieniem, mając na uwadze informacje podane w tekście
– wyjaśnia, czym jest teledysk
– omawia związki teledysku z filmem
– wyjaśnia znaczenie wyrazów: stylizacja, hybryda
– prezentuje swoje stanowisko na temat teledysków, popierając je argumentami
– określa relacje między muzyką a filmem
– wyodrębnia elementy różnych gatunków filmowych ze znanych wideoklipów
– podaje przykłady środków języka filmu w teledysku
– określa funkcję środków języka filmu w teledysku
– wyjaśnia, na czym polega i czemu służy stylizacja w teledyskach
– redaguje tekst rozprawki lub przemówienia
Życie w odcinkach (o „mydlanych operach” i telenowelach)
– używa pojęcia telenowela
– wymienia tytuły znanych telenowel
– czyta cicho ze zrozumieniem, mając na uwadze informacje podane w tekście
– wymienia charakterystyczne cechy telenoweli
– uzupełnia podane stwierdzenie wybranym sformułowaniem, uzasadniając swój wybór
– wyjaśnia, czym jest telenowela
– podaje przyczyny popularności telenowel
– układa dialog między postaciami z kadru telenoweli
Sitcomy, czyli dlaczego ktoś się za mnie śmieje?
– używa pojęcia sitcom
– wymienia tytuły znanych sitcomów
– czyta cicho ze zrozumieniem, mając na uwadze informacje podane w tekście
– zabiera głos w dyskusji na temat sitcomów, stosując słownictwo oceniające
– wyjaśnia, czym jest sitcom
– omawia odstępstwa od reguł realizmu w znanych serialach typu sitcom
– wypowiada się na temat roli śmiechu dochodzącego zza kadru
– bierze aktywny udział w dyskusji na temat sitcomów
Reality show, czyli wszystko na sprzedaż
– używa pojęcia reality show
– wymienia tytuły znanych programów utrzymanych w konwencji reality show
– czyta cicho ze zrozumieniem, mając na uwadze informacje podane w tekście
– wymienia charakterystyczne cechy reality show
– wymienia rodzaje negatywnego oddziaływania dostrzeżone w produkcjach typu reality show
– przedstawia swoją opinię na temat reality show w formie kilkuzdaniowej refleksji
– wyjaśnia, czym jest reality show
– wyjaśnia, na czym polega kreacja w reality show
– wymienia wartości, jakie dostrzega w produkcjach typu reality show
– wymienia różnice między reality show a filmem dokumentalnym
– przedstawia swoją opinię na temat reality show w formie rozprawki
Wyłącz odbiornik, włącz wyobraźnię
– przygotowuje projekt słownej audycji radiowej, w której muzyka jest dodatkiem
– wyjaśnia sens słów: mówić „jak do skulonej dłoni”
– podaje typ audycji, którą można by prowadzić, mówiąc „jak do skulonej dłoni”
– uzupełnia pomysł na fabułę jednego z odcinków telenoweli własnymi propozycjami
– wciela się w rolę reportera radiowego obecnego na otwarciu wystawy malarskiej i opisuje słuchaczom jeden z obrazów
– przedstawia model powołania nowej rozgłośni, uzasadniając swoją propozycję w formie krótkiej rozprawki
– układa fragment dialogu komediowego wzbogacony w wybranych miejscach o śmiech
– uzupełnia luki w wypowiedzi na temat wyższości radia nad telewizją pojęciami wybranymi z ramki
spoza kadru
– redaguje scenariusz lub scenopis serii ujęć filmowych lub wideoklipu
Reklama, czyli o sztuce namawiania
– wyjaśnia, czym jest reklama
– czyta cicho ze zrozumieniem, mając na uwadze informacje podane w tekście
– wyjaśnia, dlaczego reklama jest nieodłącznym i nieodzownym elementem współczesnej cywilizacji
– wyjaśnia, na czym polega istota działań reklamowych
– wymienia zalety i zagrożenia reklamy
– wymienia znane typy reklam
– wypowiada się na temat mechanizmu działania reklamy
– wyjaśnia, jak bronić się przed działaniem reklamy
Jan Miodek Co lubię i czego nie lubię (w reklamie)
– zapoznaje się z informacjami na temat Jana Miodka
– czyta cicho ze zrozumieniem, mając na uwadze informacje podane w tekście
– podaje przykłady cech reklamy aprobowanych przez autora
– cytuje zdanie, w którym autor wymienia irytujące go w reklamach błędy językowe
– cytuje zdanie, w którym autor prezentuje swoją interpretację omawianej reklamy
– wymienia aspekty reklamy budzące szczególne zainteresowanie autora wypowiedzi
– wyjaśnia, w jaki sposób reklama może wzbogacać język
– dokonuje analizy językowej wybranych sloganów reklamowych
Bądź niebanalnym copywriterem, czyli językowa zabawa w namawianie
– zapoznaje się z przepisami prawnymi, które regulują działanie w sferze reklamy
– przekształca hasła reklamowe tak, by nie zmieniły znaczenia i unikały naruszenia prawa
– tworzy teksty reklamowe, wykorzystując cytaty literackie i
– układa hasła reklamowe towarów, wykorzystując dwuznaczność podanych wyrazów i zwrotów
– redaguje szkic scenariusza filmu reklamowego
przysłowia
** Zakres kształcenia językowego (Zofia Czarniecka-Rodzik Gramatyka i stylistyka) rozpisany na poziomy wymagań: podstawowy i ponadpodstawowy. Wymagania podstawowe są ważne dla dalszego uczenia się przedmiotu. Powinna poradzić sobie z nimi zdecydowana większość zespołu klasowego. W zależności od stopnia sprostania tym wymaganiom uczniowie otrzymują ocenę dopuszczającą lub dostateczną. Natomiast za opanowanie umiejętności zapisanych jako ponadpodstawowe ocenę dobrą lub bardzo dobrą.
Uwaga! Po podjęciu pracy z konkretnym zespołem uczniów może się okazać konieczne dokonanie pewnych przesunięć w obrębie poziomów wymagań, aby dostosować je do rzeczywistej sytuacji edukacyjnej, z jaką nauczyciel będzie miał do czynienia w danej klasie.
Treści kształcenia
Poziom wymagań Materiał kształcenia (numery stron w podręczniku)
Podstawowy
P
Ponadpodstawowy
PP
FLEKSJA
Powtórzenie wiadomości o
czasowniku
Uczeń: Uczeń: s. 9–12
– odróżnia czasownik od innych części mowy na podstawie znaczenia i pytań
– rozpoznaje, określa i tworzy formy osoby, liczby, czasu i rodzaju
– rozpoznaje i tworzy formy trybu oznajmującego, rozkazującego, przypuszczającego
– rozróżnia i tworzy czasowniki dokonane i niedokonane
– nazywa strony czasownika
– przekształca stronę czynną na bierną i odwrotnie
– rozróżnia czasowniki
– stosuje różne formy czasownikowe w zależności od formy wypowiedzi
– celowo stosuje różne tryby czasownika w wypowiedziach ustnych i pisemnych
– stosuje strony czasownika w zależności od rodzaju tekstu
– stosuje nieregularne formy czasowników
przechodnie i nieprzechodnie
– pisze poprawnie cząstki
-bym, -byś, -by
– zna i stosuje zasady pisowni zakończeń czasowników w czasie przeszłym
Nieosobowe formy czasownika
s. 13–27
Bezokolicznik oraz formy
zakończone na -no i -to
– odróżnia formy osobowe czasownika od nieosobowych
– nazywa nieosobowe formy czasownika: bezokolicznik, formy zakończone na -no i -to
– rozpoznaje w tekście konstrukcje z się
– przekształca zdania z nieosobową formą czasownika na zdania z formą osobową i odwrotnie
– poprawnie zapisuje zakończenia bezokoliczników
-ść i -źć
– korzysta ze słownika ortograficznego
– sporządza instrukcję obsługi lub przepis, wykorzystując nieosobowe formy czasownika
– poprawnie stosuje w wypowiedziach bezokoliczniki, formy zakończone na -no i -to oraz konstrukcje z się
– świadomie stosuje nieosobowe formy czasownika w wypowiedziach ustnych i pisemnych
– redaguje notatkę, wykorzystując nieosobowe formy czasownika
s. 13–15
Imiesłowy przymiotnikowe
– odróżnia imiesłowy przymiotnikowe od innych form czasownika
– klasyfikuje imiesłowy przymiotnikowe jako nieosobowe formy czasownika oznaczające czynność i odpowiadające na pytania przymiotnika
– zna kryterium podziału imiesłowów przymiotnikowych na czynne i bierne
– stosuje imiesłów przymiotnikowy w funkcji przydawki lub orzecznika
– celowo i poprawnie stosuje
s. 16–20
– odmienia imiesłowy przymiotnikowe przez przypadki, liczby i rodzaje
– rozróżnia imiesłowy przymiotnikowe czynne i bierne
– tworzy imiesłowy przymiotnikowe
– przekształca konstrukcje z osobową formą czasownika w konstrukcje z imiesłowem przymiotnikowym i na odwrót
imiesłowy przymiotnikowe dla osiągnięcia większej spójności tekstu
– wnioskuje na temat fleksji imiesłowów przymiotnikowych i jej związków z przymiotnikiem
– redaguje notatkę, wykorzystując imiesłowy przymiotnikowe
Imiesłowy przysłówkowe
– odróżnia imiesłowy przysłówkowe od innych form czasownika
– klasyfikuje imiesłowy przysłówkowe jako nieosobowe, nieodmienne formy czasownika
– rozróżnia imiesłowy przysłówkowe współczesne i uprzednie
– tworzy imiesłowy przysłówkowe
– przekształca konstrukcje z osobową formą czasownika na konstrukcje z imiesłowem przysłówkowym i na odwrót
– zna i stosuje zasady pisowni zakończeń -łszy i -wszy
– korzysta ze słownika frazeologicznego
– wnioskuje na temat sposobu tworzenia imiesłowów przysłówkowych
– zna kryterium podziału imiesłowów przysłówkowych na współczesne i uprzednie
– stosuje imiesłowy przysłówkowe w funkcji okolicznika
– wnioskuje na temat pisowni zakończeń -łszy i
-wszy
– celowo i poprawnie używa imiesłowów przysłówkowych w wypowiedziach ustnych i pisemnych
s. 20–27
SKŁADNIA
Powtórzenie wiadomości o
wypowiedzeniu
Uczeń: Uczeń: s. 36–38
– rozpoznaje zdanie jako wypowiedzenie zawierające orzeczenie wyrażone osobową formą czasownika
– wnioskuje na temat różnicy między zdaniem złożonym a wypowiedzeniem złożonym
– stosuje odpowiednią
– wskazuje w tekście orzeczenia
– rozróżnia orzeczenie czasownikowe i imienne
– rozróżnia zdania pojedyncze rozwinięte i nierozwinięte
– rozpoznaje zdanie złożone jako wypowiedzenie zawierające co najmniej dwa orzeczenia wyrażone osobową formą czasownika
– ze zdań pojedynczych tworzy zdania złożone
– rozróżnia zdanie i równoważnik zdania
– rozróżnia wypowiedzenie złożone
interpunkcję zdania pojedynczego
– opisuje sytuacje przedstawione na ilustracjach, używając wyłącznie zdań pojedynczych/zdań złożonych
Zdanie złożone współrzędnie
– odróżnia zdanie pojedyncze od złożonego
– odróżnia zdanie współrzędnie złożone od podrzędnie złożonego
– rozróżnia zdania złożone współrzędnie łączne, rozłączne, wynikowe i przeciwstawne
– układa zdania złożone współrzędnie
– zna zasady interpunkcji w zdaniu złożonym współrzędnie
– przekształca zdania pojedyncze na złożone i odwrotnie
– przedstawia graficznie różne rodzaje zdań złożonych współrzędnie
– zna i poprawnie stosuje zasady interpunkcji w zdaniu złożonym współrzędnie
– świadomie i celowo posługuje się różnymi rodzajami zdań złożonych współrzędnie w zależności od intencji wypowiedzi
s. 39–48
Zdanie złożone z podrzędnym
okolicznikowym
– rozpoznaje okolicznik jako część zdania określającą okoliczności czynności wyrażonej przez czasownik
– rozróżnia okoliczniki miejsca, czasu, sposobu, celu, przyczyny,
– definiuje zdanie złożone z podrzędnym okolicznikowym
– omawia kryterium podziału zdań złożonych z podrzędnym okolicznikowym
s. 48–59
warunku i przyzwolenia
– zamienia okoliczniki w zdaniu pojedynczym na zdania podrzędne okolicznikowe i odwrotnie
– rozpoznaje w tekście zdania złożone z podrzędnym okolicznikowym
– rozróżnia zdania złożone z podrzędnym okolicznikowym miejsca, czasu, sposobu, celu, przyczyny, warunku i przyzwolenia
– pyta o zdanie podrzędne
– uzupełnia zdanie podanym zdaniem podrzędnym okolicznikowym
– układa zdania złożone z podrzędnym okolicznikowym
– zna zasady interpunkcji w zdaniu złożonym z podrzędnym okolicznikowym
– przekształca zdania pojedyncze na złożone z podrzędnym okolicznikowym i odwrotnie, używając różnych wskaźników zespolenia
– sporządza wykresy zdań
– świadomie i celowo stosuje w wypowiedziach różne typy zdań złożonych z podrzędnym okolicznikowym
– zna i poprawnie stosuje zasady interpunkcji w zdaniu złożonym z podrzędnym okolicznikowym
Zdanie złożone z podrzędnym
przydawkowym
– rozpoznaje przydawkę jako określenie rzeczownika lub zaimka rzeczownego
– rozróżnia przydawkę przymiotną, rzeczowną, przyimkową i liczebną
– zamienia przydawki w zdaniu pojedynczym na zdania podrzędne przydawkowe i odwrotnie
– rozpoznaje w tekście zdania złożone z podrzędnym przydawkowym
– pyta o zdanie podrzędne
– definiuje zdanie złożone z podrzędnym przydawkowym
– przekształca zdania pojedyncze na złożone z podrzędnym przydawkowym i odwrotnie, używając różnych wskaźników zespolenia
– wskazuje, omawia i poprawia błędne konstrukcje dotyczące szyku wyrazów
– sporządza wykresy zdań
– świadomie i celowo stosuje w wypowiedziach zdania złożone z podrzędnym przydawkowym dla bardziej
s. 59–64
– uzupełnia zdanie zdaniem podrzędnym przydawkowym
– układa zdania złożone z podrzędnym przydawkowym
– stosuje prawidłowy szyk w zdaniu złożonym z podrzędnym przydawkowym w związku z pozycją określanego rzeczownika
– zna zasady interpunkcji w zdaniu złożonym z podrzędnym przydawkowym
precyzyjnego określenia cech osoby, rzeczy lub pojęcia
– zna i poprawnie stosuje zasady interpunkcji w zdaniu złożonym z podrzędnym przydawkowym
Zdanie złożone z podrzędnym
orzecznikowym
– rozróżnia orzeczenia czasownikowe i imienne
– stosuje w zdaniach orzeczenia czasownikowe i imienne
– zamienia orzeczniki w zdaniu pojedynczym na zdania podrzędne orzecznikowe i odwrotnie
– rozpoznaje w tekście zdanie złożone z podrzędnym orzecznikowym
– pyta o zdanie podrzędne
– układa zdania złożone z podrzędnym orzecznikowym według podanego wzoru
– odróżnia zdanie złożone z podrzędnym orzecznikowym od zdania złożonego z podrzędnym przydawkowym
– zna zasady interpunkcji w zdaniu złożonym z podrzędnym orzecznikowym
– definiuje zdanie złożone z podrzędnym orzecznikowym
– wnioskuje na temat różnic stylistycznych między zdaniem pojedynczym z orzeczeniem imiennym a zdaniem złożonym z podrzędnym orzecznikowym
– układa zdania złożone z podrzędnym orzecznikowym
– świadomie i celowo stosuje w wypowiedziach zdania złożone z podrzędnym orzecznikowym w celu uzyskania większej precyzji wypowiedzi
– zna i poprawnie stosuje zasady interpunkcji w zdaniu złożonym z podrzędnym orzecznikowym
s. 64–68
Zdanie złożone z podrzędnym
dopełnieniowym
– rozpoznaje dopełnienie jako część zdania uzupełniającą
– definiuje zdanie złożone z podrzędnym dopełnieniowym
s. 69–71
(rozwijającą) treść czasownika
– zamienia dopełnienia w zdaniu pojedynczym na zdania podrzędne dopełnieniowe i odwrotnie
– rozpoznaje w tekście zdanie złożone z podrzędnym dopełnieniowym
– pyta o zdanie podrzędne
– uzupełnia zdanie zdaniem podrzędnym dopełnieniowym
– układa zdania złożone z podrzędnym dopełnieniowym
– stosuje w wypowiedziach zdania złożone z podrzędnym dopełnieniowym dla podkreślenia własnego stanowiska
– zna zasady interpunkcji w zdaniu złożonym z podrzędnym dopełnieniowym
– sporządza wykresy zdań
– przekształca zdania pojedyncze na złożone z podrzędnym dopełnieniowym i odwrotnie, używając różnych wskaźników zespolenia
– świadomie i celowo stosuje w wypowiedziach zdania złożone z podrzędnym dopełnieniowym w zależności od intencji wypowiedzi
– zna i poprawnie stosuje zasady interpunkcji w zdaniu złożonym z podrzędnym dopełnieniowym
– redaguje krótką recenzję, używając zdań z podrzędnym dopełnieniowym
Zdanie złożone z podrzędnym
podmiotowym
– rozpoznaje w zdaniu podmiot
– stosuje podmioty wyrażone różnymi częściami mowy
– wskazuje zdania bezpodmiotowe
– rozpoznaje w tekście zdanie złożone z podrzędnym podmiotowym
– pyta o zdanie podrzędne
– uzupełnia zdanie zdaniem podrzędnym podmiotowym
– układa zdania złożone z podrzędnym podmiotowym według podanego wzoru
– rozróżnia podmiot gramatyczny, logiczny, domyślny, szeregowy i zbiorowy
– używa zdań bezpodmiotowych
– definiuje zdanie złożone z podrzędnym podmiotowym
– układa zdania złożone z podrzędnym podmiotowym
– odróżnia zdanie złożone z podrzędnym podmiotowym od zdania złożonego z podrzędnym dopełnieniowym
– świadomie i celowo stosuje
s. 72–77
– łączy w pary zdania pojedyncze, tworząc zdania złożone z podrzędnymi podmiotowymi
– stosuje w wypowiedziach zdania złożone z podrzędnym podmiotowym w celu wyrażenia własnej opinii
– zna zasady interpunkcji w zdaniu złożonym z podrzędnym podmiotowym
w wypowiedziach zdania złożone z podrzędnym podmiotowym
– zna i poprawnie stosuje zasady interpunkcji w zdaniu złożonym z podrzędnym podmiotowym
Imiesłowowy równoważnik
zdania
– odróżnia imiesłowy przysłówkowe od innych form czasownika
– rozróżnia imiesłowy przysłówkowe współczesne i uprzednie
– tworzy imiesłowy przysłówkowe
– rozróżnia zdanie i równoważnik zdania
– tworzy równoważniki zdań
– rozpoznaje imiesłowowy równoważnik zdania w tekście
– zamienia pary zdań pojedynczych na wypowiedzenia z imiesłowowym równoważnikiem zdania
– przekształca zdania złożone podrzędnie i współrzędnie w zdania złożone z imiesłowowym równoważnikiem zdania i odwrotnie
– uzupełnia zdania imiesłowowymi równoważnikami zdania
– tworzy listę wskazówek dla
– wyjaśnia, czym jest imiesłowowy równoważnik zdania
– sporządza wykresy zdań
– układa zdania do wykresów
– poprawia błędy składniowe w konstrukcjach z imiesłowowym równoważnikiem zdania
– wyjaśnia, na czym polegają błędy składniowe w konstrukcjach z imiesłowowym równoważnikiem zdania (zgodność podmiotów i relacja czasowa)
– poprawnie, świadomie i celowo używa konstrukcji z imiesłowowym równoważnikiem zdania w wypowiedziach o charakterze argumentacyjnym
– opisuje reprodukcje obrazów, używając konstrukcji z imiesłowowym równoważnikiem zdania
– opisuje zwięźle wydarzenie,
s. 78–86
piszących rozprawkę
– poprawnie stosuje różne typy imiesłowowych równoważników zdania w wypowiedziach
– znajduje błędy składniowe w konstrukcjach z imiesłowowym równoważnikiem zdania
– zna zasady interpunkcji w wypowiedzeniu złożonym z imiesłowowym równoważnikiem zdania
używając wypowiedzeń z imiesłowowym równoważnikiem zdania
– zna i poprawnie stosuje zasady interpunkcji w wypowiedzeniu złożonym z imiesłowowym równoważnikiem zdania
SŁOWOTWÓRSTWO
Wyrazy podstawowe i
pochodne
Uczeń: Uczeń:
s.
100–107
– używa pojęć: wyraz podstawowy, wyraz pochodny, formant, podstawa słowotwórcza, parafraza słowotwórcza
– wyodrębnia w wyrazie pochodnym podstawę słowotwórczą i formant (typowe przykłady)
– rozróżnia rodzaje formantów słowotwórczych: przedrostek, przyrostek
– tworzy wyrazy pochodne od podstawowych przez dodawanie przyrostków i przedrostków
– tworzy wyrazy podstawowe do pochodnych
– rozpoznaje wyrazy słowotwórczo niepodzielne
– wskazuje w wyrazach oboczności spółgłoskowe i samogłoskowe
– poprawnie zapisuje wyrazy
– wyjaśnia znaczenie pojęć: wyraz podstawowy, wyraz pochodny, formant, podstawa słowotwórcza, parafraza słowotwórcza
– wyodrębnia w wyrazie pochodnym podstawę słowotwórczą i formant
– rozróżnia rodzaje formantów słowotwórczych: wrostek, formant zerowy
– tworzy wyrazy pochodne przez dodawanie wrostków oraz użycie formantu zerowego
– podaje parafrazę słowotwórczą wyrazu pochodnego
– wyjaśnia pisownię wyrazów, w których zachodzą oboczności spółgłoskowe i samogłoskowe
– stosuje różne wyrazy pochodne, oddając precyzję i
pochodne, w których zachodzą oboczności spółgłoskowe i samogłoskowe
bogactwo wypowiedzi
Funkcje formantów
słowotwórczych
– używa pojęcia kategoria (grupa) znaczeniowa
– podaje przykłady kategorii znaczeniowych wyrazów pochodnych
– kwalifikuje wyraz do właściwej kategorii znaczeniowej
– tworzy wyrazy pochodne należące do wskazanej kategorii znaczeniowej
– rozróżnia funkcje formantów słowotwórczych
– opisuje wnętrze pokoju, używając zdrobnień
– wyjaśnia pojęcie kategoria (grupa) znaczeniowa
– rozróżnia kategorie znaczeniowe wyrazów pochodnych
– wyjaśnia zależność między budową wyrazu a jego przynależnością do określonej kategorii znaczeniowej
– tworzy i rozpoznaje wyrazy należące do różnych kategorii znaczeniowych
– wyjaśnia znaczenia podanych neologizmów
– dostrzega różnice stylistyczne między tekstami
– świadomie i celowo używa wyrazów należących do różnych kategorii znaczeniowych w zależności od intencji wypowiedzi
s.
108–114
Rodzina wyrazów – używa pojęć: rodzina wyrazów, rdzeń, oboczności rdzenia, wyrazy pokrewne, wyrazy bliskoznaczne
– tworzy łańcuch wyrazów podstawowych i pochodnych według wzoru
– uzupełnia wykres rodziny wyrazów
– wyodrębnia rdzeń w rodzinie wyrazów
– zapisuje oboczności rdzenia
– wyjaśnia znaczenie pojęć: rodzina wyrazów, rdzeń, oboczności rdzenia, wyrazy pokrewne, wyrazy bliskoznaczne
– tworzy wyrazy pokrewne do podanego wyrazu
– tworzy wykres rodziny wyrazów (drzewko derywacyjne)
s.
115–118
– rozróżnia wyrazy pokrewne i bliskoznaczne
Wyrazy złożone
– używa pojęcia wyraz złożony
– rozróżnia zestawienia, zrosty, złożenia
– podaje wyrazy podstawowe, od których utworzono wyraz złożony
– tworzy zestawienia, złożenia i zrosty od podanych wyrazów podstawowych
– zna zasady pisowni złożeń (z łącznikiem i bez)
– wyjaśnia pojęcie wyraz złożony
– omawia kryteria podziału wyrazów złożonych
– rozróżnia wyrazy niepodzielne i podzielne słowotwórczo, a wśród nich złożenia, zestawienia i zrosty
– wskazuje podstawy słowotwórcze w wyrazach złożonych
– wyodrębnia formanty w wyrazach złożonych
– zna i poprawnie stosuje zasady pisowni złożeń (z łącznikiem i bez)
s.
119–122
Skrótowce i skróty
– używa pojęć: skrótowce, skróty
– rozróżnia literowce, głoskowce, sylabowce, skrótowce mieszane
– zapisuje i odczytuje często stosowane skróty i skrótowce
– zna zasady odmiany skrótowców i skrótów
– zna zasady ortograficzne zapisu skrótowców
– zna zasady interpunkcyjne zapisu skrótów
– projektuje wizytówki, stosując przy zapisie skróty
– adresuje listy, poprawnie używając skrótów
– wyjaśnia znaczenie pojęć: skrótowce, skróty
– omawia kryteria podziału skrótowców na literowce, głoskowce, sylabowce, skrótowce mieszane
– prawidłowo odmienia skrótowce i skróty
– dostosowuje formę orzeczenia do łączącego się z nim skrótowca
– zna i poprawnie stosuje zasady ortograficzne zapisu skrótowców
– zna i poprawnie stosuje zasady interpunkcyjne zapisu skrótów
– używa w wypowiedziach
s.
123–131
skrótowców i skrótów, oceniając ich przydatność i zrozumiałość
KRYTERIA OCEN Z JĘZYKA POLSKIEGO W KLASIE TRZECIEJ GIMNAZJUM.
OCENA DOPUSZCZAJĄCA.
UCZEŃ:
~ czyta ze zrozumieniem podstawowe teksty literackie;~ przekazuje myśli w sposób jasny i zrozumiały;~ wyszukuje informacje w tekście;~ sporządza plan odtwórczy;~ charakteryzuje bohaterów;~ odtwarza zdarzenia;~ nazywa elementarne uczucia i emocje;~ redaguje proste formy notatek;~ gromadzi argumenty;~ próbuje formułować wnioski;~ formułuje pytania szczegółowe i ogólne w zależności od potrzeb i okoliczności;~ w miarę poprawnie, według wskazówek nauczyciela, redaguje formy wypowiedzi: opowiadanie, opis, streszczenie, charakterystykę, ogłoszenie, zawiadomienie, zaproszenie;~ przy pomocy nauczyciela redaguje w prostej formie: rozprawkę, dialog, instrukcję, sprawozdanie, list, podanie, życiorys;~ próbuje nakłaniać, przekonywać, tłumaczyć; ~ rozpoznaje i stosuje zdania pojedyncze, złożone, równoważniki zdań;~ skraca i rozwija wypowiedzi zgodnie z instrukcją;~ dokonuje streszczenia;~ proponuje różnorodne wyrazy oceniające i określenia;~ odróżnia język ogólnopolski od dialektu, gwary, żargonu;~ wskazuje w tekście archaizmy i neologizmy;~ różnicuje informacje od oceny,~ odróżnia fakty od opinii;~ zna środki stylistyczne: epitet, metafora, porównanie, animizacja, personifikacja, pytanie retoryczne;~ zna rodzaje i podstawowe gatunki literackie;~ wymienia cechu dramatu;~ wypowiada się na temat książek;~ poprawnie łączy nazwiska autorów i tytuły dzieł;~ sporządza opis bibliograficzny;
~ stosuje poprawną interpunkcję w zapisie daty;~ zna podstawowe rodzaje słowników i potrafi z nich korzystać;~ pracuje w grupie;
~ zna ogólny podział głosek;~ rozróżnia głoski i litery;~ zna pojęcia: stereotyp, puenta, perswazja, narcyzm, patos, kontrast, retrospekcja, przerzutnia, średniówka, przypis, wywiad, przypowieść, satyra, monodram, esej, pieśń, humanizm.
OCENA DOSTATECZNA.
UCZEŃ (j.w. oraz):
~ uważnie słucha, czyta ze zrozumieniem;~ analizuje świat przedstawiony utworu;~ określa tematykę;~ porównuje kreacje bohaterów;~ wyjaśnia znaczenie tytułu utworu;~ dostrzega, zarówno w utworach literackich jak i w życiu powszednim, zależności przyczynowo–skutkowe;~ formułuje tezę, hipotezę;~ uzasadnia własne zdanie;~ zabiera głos w dyskusji;~ zadaje pytania;~ buduje wypowiedź spójną, zgodną z tematem;~ stosuje w wypowiedziach ustnych i pisemnych urozmaicone słownictwo;~ poprawnie redaguje formy wypowiedzi: opowiadanie, opis, streszczenie, charakterystykę, dialog, ogłoszenie, zawiadomienie, zaproszenie, sprawozdanie, rozprawkę; ~ według schematu redaguje: instrukcję, list, podanie, życiorys, recenzję;~ przeprowadza wywiad;~ w sposób jasny i rzeczowy przekazuje informacje;~ potrafi rozwinąć, uzupełnić tekst, wybierając najtrafniejsze frazeologizmy, potoczne porównania, synonimy, zdrobnienia, zgrubienia;~ dopasowuje sposób używania języka do pełnionej roli, sytuacji, celu podejmowanych działań w związku z potrzebami życia codziennego;~ zna rodzaje stylów: urzędowy, naukowy, popularnonaukowy, potoczny;~ rozpoznaje i wyraża bezpośrednio i pośrednio różne intencje;~ odczytuje wypowiedzi złośliwe, z humorem, poważne;~ stosuje w wypowiedzi omówienia zastępujące zwroty obraźliwe~ rozpoznaje sposoby manipulowania odbiorcą w różnych tekstach kultury, w mediach i próbuje na nie reagować;~ różnicuje informacje od oceny i perswazji;~ próbuje negocjować;~ rozumie znaczenie pojęć: stylizacja, archaizacja, dialektyzacja;
~ zna rodzaje dialektów i gwar;~ dokonuje przekształceń stylistycznych według wzoru;~ stosuje szyk prosty i szyk przestawny;~ rozpoznaje gwarę młodzieżową, buduje wypowiedzi z jej użyciem;~ rozpoznaje zdania wielokrotnie złożone;~ dzieli wypowiedzenia wielokrotnie złożone na wypowiedzenia składowe;~ interpretuje teksty poetyckie;~ rozpoznaje w utworach podstawowe środki stylistyczne i wyjaśnia celowość ich użycia;~ odczytuje informacje z adresu bibliograficznego;~ korzysta z przypisów;~ posiada podstawowe wiadomości na temat wybranych twórców literatury polskiej i światowej;~ samodzielnie korzysta z encyklopedii, słowników, leksykonów;~ gromadzi materiały na określony temat;~ zna pojęcia: homonim, krytyk, krytykant, referat, esej, apostrofa, geneza, inwokacja, epilog, epopeja narodowa, bohater dynamiczny, tragedia antyczna, Pokolenie Kolumbów, Pokolenie Ocalonych, motyw, Don Juan, haiku.
OCEAN DOBRA.
UCZEŃ (j.w. oraz):
~ czyta ze zrozumieniem różnorodne teksty literackie, publicystyczne, popularnonaukowe;~ rozpoznaje funkcje czytanych tekstów, próbuje je klasyfikować i oceniać ich przydatność dla konkretnego odbiorcy;~ motywuje, ocenia działania i zachowania bohaterów;~ określa problematykę utworu;~ rozpoznaje typ narracji;~ samodzielnie interpretuje teksty kultury;~ przywołuje konteksty i dostrzega współzależności;~ potrafi odpowiednio dobierać, porządkować, wartościować argumenty i kontrargumenty;~ formułuje wnioski; ~ celowo skraca bądź rozwija własne wypowiedzi, przekształca je stylistycznie;~ potrafi zachować porządek logiczny, chronologiczny i tematyczny we własnej wypowiedzi;~ poprawnie pod względem stylistycznym, gramatycznym, logicznym, kompozycyjnym, ortograficznym i interpunkcyjnym redaguje wypowiedzi pisemne: opowiadanie, opis, charakterystyka, instrukcja, streszczenie, sprawozdanie, rozprawka, recenzja, przemówienie, reportaż, referat, podanie, życiorys, list , teksty użytkowe;~ dobiera typy zdań w zależności od rodzaju wypowiedzi, rozumie celowość składniowego różnicowania tekstu;~ trafnie wybiera formę wypowiedzi;~ robi korektę własnego tekstu według otrzymanej instrukcji;~ kształtuje wypowiedzi w zależności od tematu, sytuacji mówienia, intencji oraz
rozmówcy; ~ stosuje stylistyczne środki językowe;~ w sposób celowy dobiera, porządkuje i ocenia informacje; ~ potrafi stosować poznaną terminologię naukową we własnej wypowiedzi;~ różnicuje wypowiedzi informacyjne, oceniające, perswazyjne; ~ przeprowadzając wywiad prowokuje odpowiedzi współrozmówcy za pomocą wprowadzeń, nawiązań, sugestii, wstępnych ocen, opinii;~ formułuje pytania problemowe;~ rozpoznaje w wypowiedzi ironię, sarkazm, patos;~ aprobuje lub neguje cudze opinie;~ dyskutuje;~ wskazuje przykłady stereotypów funkcjonujących w otaczającym świecie;~ zna stereotypowe ujęcia cech przypisywanych mieszkańcom różnych regionów, państw;~ określa rolę stereotypów w życiu;~ dokonuje przekształceń stylistycznych w obrębie tekstów gwarowych, archaicznych, współczesnych; ~ czytane fragmenty tekstów gwarowych identyfikuje z własnym regionem kraju, środowiskiem społecznym, zawodowym;~ rozumie różnice znaczeniowe między wyrazami krytyk, krytycyzm, krytykant, krytykanctwo; ~ redaguje wypowiedź o charakterze oferty wydawniczej;~ wskazuje cech stylu urzędowego, naukowego, popularnonaukowego, potocznego, artystycznego;~ określa rolę podmiotu lirycznego w utworach poetyckich;~ rozumie znaczenie i celowość stosowania środków stylistycznych: epitet, metafora, porównanie, animizacja, personifikacja, onomatopeja, apostrofa, anafora, epifora, aliteracja, pytanie retoryczne, wykrzyknienie, kontrast, hiperbola, oksymoron;~ interpretuje i analizuje utwory poetyckie;~ odczytuje znaczenie symboliczne;~ zna i charakteryzuje rodzaje i gatunki literackie;~ potrafi omówić budowę tragedii antycznej;~ rozumie znaczenie pojęć: fortuna, fatum, konflikt tragiczny, katharsis, sacrum, profanum;~ nazywa epoki literackie ( starożytność, średniowiecze, odrodzenie, barok, oświecenie, romantyzm, pozytywizm, współczesność )~ stosuje homonimy, peryfrazy, eufemizmy;~ dokonuje analizy zdań wielokrotnie złożonych;~ rozpoznaje imiesłowowy równoważnik zdania;~ sporządza bibliografię;
OCENA BARDZO DOBRA.
UCZEŃ ( j.w. oraz):
~ czyta różnorodne teksty kultury, dobiera je samodzielnie bądź przy pomocy nauczyciela;
~ w sposób interesujący przedstawia problematykę czytanych utworów;~ dokonuje oryginalnej analizy i interpretacji utworów literackich;~ interpretuje teksty ikonograficzne;~ dostrzega i analizuje konteksty niezbędne do interpretacji tekstów kultury;~ dostrzega uniwersalne wartości wpisane w teksty kultury;~ rozpoznaje wypowiedzenia wielokrotnie złożone, także z imiesłowowym równoważnikiem zdania, posługuje się nimi we własnych wypowiedziach w sposób celowy i przemyślany;~ wprowadza do wypowiedzi cytaty;~ potrafi ustosunkować się do cudzej opinii;~ potrafi świadomie ożywiać, uplastyczniać własne teksty, stosując urozmaicone stylistyczne środki językowe i poetyckie;~ celowo w wypowiedziach stosuje frazeologizmy, synonimy, antonimy, homonimy, eufemizmy, peryfrazy, oryginalne epitety, porównania, metafory;~ wypowiedziom ustnym i pisemnym nadaje indywidualny charakter;~ poznane formy wypowiedzi pisemnej redaguje w sposób oryginalny, z nielicznymi usterkami;~ tworzy teksty o różnorodnej stylistyce, zgodne ze wskazaną funkcją językową;~ stosuje różne sposoby wprowadzania argumentacji;~ próbuje pisać eseje;~ buduje dialogi, potrafi je trafnie spuentować;~ opracowuje tekst wywiadu do publikacji;~ inicjuje dyskusję, przewodzi jej, kontroluje przebieg, podsumowuje rozważania, formułuje wnioski;~ jest liderem grupy, zespołu;~ rozpoznaje i stawia problemy, rozwiązuje je w sposób twórczy;~ obiektywnie bądź subiektywnie ocenia sytuację;~ buduje wypowiedzi krytyczne;~ stosuje środki perswazji;~ negocjuje;~ zna pojęcie kompromisu;~ dokonuje wyboru;~ potrafi sporządzać mapy myślowe;~ wykorzystuje różnorodne techniki notowania;~ świadomie posługuje się wypowiedziami o charakterze ironicznym, sarkastycznym, humorystycznym, poważnym, patetycznym;~ odkrywa absurd wypowiedzi;~ rozumie rolę stylizacji w utworach literackich;~ dokonuje stylizacji archaicznej, dialektyzacji;~ analizuje język wypowiedzi;~ dostrzega w wypowiedziach błędy językowe ( nieuzasadnione powtórzenia, pleonazmy );~ korzysta z różnorodnych źródeł i umiejętnie gromadzi informacje;~ przetwarza informacje dla własnych potrzeb i celów związanych z nauką i życiem pozaszkolnym;~ dokonuje selekcji, syntezy, analizy;~ wymienia i ocenia wartości i antywartości;
~ posiada wiedzę dotyczącą czołowych postaci literatury polskiej i światowej;~ przywołuje sylwetki twórców i dzieła sztuki;~ nazywa prawdy uniwersalne i ponadczasowe;~ omawia wpływ tradycji biblijnej i antycznej na kształtowanie się cywilizacji europejskiej;~ dostrzega i wyjaśnia prawdy filozoficzne;~ odczytuje metaforykę utworów poetyckich;~ odczytuje sens alegoryczny;~ podaje przykłady motywów obecnych w literaturze na przestrzeni dziejów ( rycerza, władcy, labiryntu, wędrówki, bohatera walczącego w imię wyższych celów, artysty i jego dzieła );~ samodzielnie opracowuje wystąpienie – prezentację, monodram;~ wygłasza samodzielnie przygotowany referat;
OCENA CELUJĄCA. UCZEŃ (j.w. oraz ):
~ samodzielnie poszerza własne horyzonty czytelnicze i myślowe;~ myśli i działa kreatywnie;~ interpretuje teksty ikonograficzne;~ twórczo i bezbłędnie redaguje wypowiedzi pisemne; ~ wypowiada się stosownie do sytuacji i okoliczności, wyważając słowa;~ jest świadom zjawisk zachodzących we współczesnej polszczyźnie;~ dokonuje oryginalnych, wartościowych prób poetyckich lub prozatorskich; ~ podejmuje działania mające na celu propagowanie kultury słowa;~ odnosi sukcesy w konkursach przedmiotowych, ortograficznych, poetyckich, recytatorskich, czytelniczych.
WYMAGANIA SZCZEGÓŁOWE
Poziom wymagań
Teksty kulturyPodstawowy (P) Ponadpodstawowy (PP)
Uczeń: Uczeń:
POCZĄTKI ŚWIATA, POCZĄTKI SŁOWA
Dzieje Utanapisztima,Deukalion i Pyrra
– zapoznaje się z informacjami na temat eposu o Gilgameszu oraz Przemian Owidiusza
– czyta głośno– opowiada o przebiegu wydarzeń w obu tekstach
– określa narratora w eposie babilońskim
– czyta głośno, dokonując interpretacji
– porównuje okoliczności powiadomienia Utanapisztima i Deukaliona o potopie
– podaje przyczyny, które zdaniem Babilończyków i Greków doprowadziły do
– cytuje zdanie wyjaśniające przyczynę potopu w eposie babilońskim
– wymienia znaki zwiastujące potop w eposie babilońskim
– wyjaśnia, w jaki sposób bogowie babilońscy ostrzegli Utanapisztima przed potopem
– określa reakcję bogów na zjawisko potopu w eposie babilońskim
– wyjaśnia, czym jest mit
– podaje cechy mitów, które można dostrzec w opowieściach o potopie
kataklizmu
– porównuje skutki potopu w micie babilońskim i greckiej opowieści
– wskazuje elementy fabuły upodabniające historie o potopie w micie babilońskim i greckim
– wskazuje elementy świata przedstawionego mające symboliczne znaczenia
– uzasadnia swoje zdanie na temat tego, czym jest potop w poznanych opowieściach
– wyjaśnia uniwersalne znaczenia obu mitów
Biblia – Stary Testament; Księga Rodzaju: Dzieje Noego, Potop
– czyta cicho ze zrozumieniem– wyjaśnia, czym był potop w rozumieniu autora Księgi Rodzaju
– wyjaśnia przyczyny ocalenia Noego, cytując odpowiednie fragmenty tekstu
– zapisuje w punktach wskazówki, których Bóg udzielił Noemu
– odszukuje w słowach Boga skierowanych do Noego polecenie i ostrzeżenie– cytuje fragmenty tekstu wyrażające stosunek narratora do Boga
– wskazuje elementy świata przedstawionego mające symboliczne znaczenie – wyjaśnia, dlaczego Bóg zobowiązuje się już więcej nie złorzeczyć ziemi– cytuje słowa Boga będące nawiązaniem do jednego z
– wskazuje w tekście niezgodności ujawniające, że opis potopu zestawiony jest z dwóch fragmentów, pochodzących z różnych okresów historycznych– wyjaśnia, w jakim znaczeniu zostało użyte przez Boga określenie „przymierze”– porównuje obraz Boga z Księgi Rodzaju z wizerunkami bogów zawartymi w opowieściach starożytnych, argumentując wypowiedź– cytuje fragmenty narracji, których nie można rozumieć dosłownie– porównuje teksty mitologiczne z fragmentem Biblii – podaje przykłady dzieł literackich, filmowych i
przykazań– wyjaśnia, czym jest motyw
– zapoznaje się z informacjami na temat motywu potopu i arki
muzycznych wykorzystujących motyw potopu i arki
Anna Świderkówna Biblijny i niebiblijny potop
– zapoznaje się z informacjami na temat Anny Świderkówny– czyta cicho ze zrozumieniem– określa tematykę i charakter tekstu
– wymienia utwory literackie przywołane w tekście
– podaje informacje na temat tekstu odnalezionego w asyryjskiej bibliotece
– wypisuje z tekstu tezy dotyczące motywu potopu w kulturze
– odczytuje z tekstu pytanie, na które autorka stara się znaleźć odpowiedź
– wyjaśnia znaczenie słowa mit w cytowanym pytaniu
– formułuje zdanie będące odpowiedzią autorki na postawione przez siebie pytanie
– cytuje fragment tekstu wspierający wyrażone stanowisko
– przedstawia własnymi słowami literackie losy motywu wielkich kataklizmów
– omawia różnicę między zawartością mitów a treścią tekstów biblijnych
Biblia – Nowy Testament: Miłosierny Samarytanin
– zapoznaje się z informacjami na temat Ewangelii wg św. Łukasza
– czyta głośno
– wyodrębnia w tekście dialog wstępny oraz właściwą przypowieść
– podaje informacje na temat miejsca i uczestników zdarzenia
– opowiada o przebiegu wydarzeń
– wyjaśnia, z czego „usprawiedliwia się” przed Jezusem uczony w prawie
– określa postawę kapłana, lewity i Samarytanina, przypisując im nazwy cech lub uczuć
– przypisuje postaciom kapłana i
– czyta głośno, dokonując interpretacji
– określa charakter odpowiedzi Jezusa na pytanie uczonego, uzasadniając wypowiedź
– wyjaśnia, czyja postawa mogła zaskoczyć słuchaczy Jezusowej przypowieści, wykorzystując podany komentarz
– formułuje prostym, bezpośrednim językiem odpowiedź na pytanie uczonego
– wybiera cytat biblijny najlepiej odzwierciedlający sens
lewity podane wartości
– układa hierarchię wartości wynikającą z przesłania przypowieści
– formułuje rady dotyczące sposobu życia
przypowieści
– bierze udział w projekcie zatytułowanym „Współcześni samarytanie”
Biblia – Nowy Testament: Przypowieść o talentach
– zapoznaje się z informacjami na temat Mateusza Ewangelisty
– słucha czytanego tekstu
– podaje informacje na temat miejsca i uczestników zdarzenia
– opowiada o przebiegu wydarzeń
– dzieli nazwy zachowań, postaw i cech na miłe „panu” z przypowieści i te, które skrytykował
– zapoznaje się z informacjami o przypowieści ewangelicznej
– łączy w pary: element świata przedstawionego – ukryte w nim znaczenie
– czyta głośno, dokonując interpretacji
– doprecyzowuje znaczenie sformułowania „przekazał im swój majątek”
– uzasadnia, wykorzystując cytaty, czy przypowieść można uznać za relację z codziennego zdarzenia
– analizuje język, styl i kompozycję przypowieści
– przedstawia interpretację przypowieści o talentach
Platon Uczta
– zapoznaje się z informacjami na temat Platona, Uczty i Erosa
– czyta cicho ze zrozumieniem
– podaje informacje na temat Erosa
– odczytuje fragment będący charakterystyką Erosa
– wybiera wyrazy określające naturę Erosa
– podaje wyrazy bliskoznaczne do określeń Erosa
– cytuje zdanie będące krótką definicją Erosa
– ogląda plastyczne przedstawienia Erosa
– podaje własnymi słowami przyczynę, dla której Eros nie pragnie mądrości
– odczytuje w sposób przenośny cechy i zachowania Erosa
– wyjaśnia, jaki błąd w rozumieniu postaci Erosa popełnił według Diotymy Sokrates
– wyjaśnia sens wypowiedzi Diotymy na temat jednego z rodzajów miłości
– porównuje komentarz Jana Parandowskiego z narracją Diotymy
– wypowiada się na temat natury Erosa wyrażonej w dziełach plastycznych
– zapoznaje się z informacjami na temat filozofii
– analizuje tekst Arystotelesa na temat filozofii, udzielając odpowiedzi na podane pytania
– porównuje ujęcie miłości wywodzące się z kultury greckiej z ujęciem chrześcijańskim zawartym w Hymnie o miłości
ŚWIAT W SŁOWACH ODBITY?
Pogranicza realizmu – czyta cicho ze zrozumieniem, wybierając odpowiednie informacje
– określa tematykę i charakter tekstu– odróżnia fikcję literacką od rzeczywistości
– podaje przykłady znanych utworów realistycznych
– wymienia sposoby ukazywania świata przedstawionego uważane za odległe od realizmu
– określa stopień prawdopodobieństwa w prozie sensacyjnej i popularnych powieściach o miłości
– wyjaśnia pojęcie fikcja literacka
– wskazuje podobieństwa łączące powieść realistyczną z przypowieścią i poezją
– wyjaśnia, na czym polega
konwencja realistyczna i nierealistyczna
– cytuje przykłady zdań, które można uznać za realistyczne i przykłady zdań będących fikcją upoetycznioną
– nazywa konwencję ukazywania świata przedstawionego w wybranych powieściach
Adam Mickiewicz Reduta Ordona
– zapoznaje się z informacjami na temat Adama Mickiewicza
– czyta cicho ze zrozumieniem
– opowiada o swoich wrażeniach czytelniczych
– podaje informacje na temat postaci mówiącej
– sprawdza w źródłach informacje o Ordonie jako postaci historycznej
– porównuje Ordona jako postać historyczną i bohatera literackiego, formułując wnioski
– odróżnia relacje o zdarzeniach od innych form wypowiedzi
– wyjaśnia sens wypowiedzi Jenerała
– cytuje fragment tekstu nawiązujący do udziału Rosji w rozbiorach Polski
– określa czas i miejsce wydarzeń
– sporządza w punktach plan wydarzeń
– tytułuje wyodrębnione wydarzenia
– opowiada o przebiegu wydarzeń
– nazywa środki poetyckie służące przedstawieniu walczących wojsk
– wskazuje elementy świata, którym przypisane zostały barwy
– wyjaśnia symboliczne znaczenie barw
– wskazuje inne motywy o znaczeniu symbolicznym
– wyjaśnia cel kreowania poetyckiej legendy
– uzasadnia, że tekst jest przykładem utworu patriotycznego
Zestaw zadań:Sztuka opowiadania, czyli co zrobić, by inni nas słuchali
– analizuje Redutę Ordona jako mowę skierowaną do słuchaczy:
• określa cel konstruowania
opowieści adiutanta
• poszukuje w tekście śladów
intencji narratora
• wskazuje wniosek (puentę)
• odczytuje fragmenty, które
czynią narrację obrazową,
plastyczną, dramatyczną
• wskazuje przykłady
zastosowanych środków
retorycznych
• określa wrażenia, jakie
wywołuje opowiadanie
adiutanta
– wymienia i omawia etapy pracy nad przemówieniem
– przygotowuje i wygłasza przemówienie:
• formułuje cel
• gromadzi potrzebny
materiał
• układa treść
• wybiera odpowiednią
formę zwrotu do
słuchaczy
• wprowadza do
wypowiedzi
• przedstawia argumenty
• odpiera kontrargumenty
• apeluje do słuchaczy
• stosuje odpowiednie
figury retoryczne
Czesław MiłoszDolina Issy
– zapoznaje się z informacjami na temat Czesława Miłosza
– wyjaśnia, na czym polegała wyjątkowość polowania na
– czyta cicho ze zrozumieniem
– określa dosłowną tematykę poznanego fragmentu
– określa czas i miejsce wydarzeń
– przedstawia osoby występujące i wspomniane we fragmencie powieści
– podaje informacje na temat narratora
– wymienia cechy wiosny
– nazywa uczucia i stany ducha Tomasza wywołane przez wiosnę
– nazywa uczucia Tomasza po polowaniu na głuszca
– wypowiada się na temat ekranizacji utworu
głuszce
– ocenia temat opowieści
– wskazuje fragmenty o charakterze refleksji
– odczytuje zdania, w których narrator posługuje się językiem poetyckim
– wyjaśnia, na czym polega poetyckość przytoczonych zdań
– wymyśla tytuł dla poznanego fragmentu powieści
– przygotowuje fragment scenopisu
Gustaw Herling-GrudzińskiPierścień
– zapoznaje się z informacjami na temat Gustawa Herlinga-Grudzińskiego
– czyta cicho ze zrozumieniem
– omawia kompozycję utworu
– określa plany czasowe poszczególnych historii
– sporządza dwa plany wydarzeń
– porównuje obie historie, wskazuje podobieństwa i różnice między nimi
– gromadzi informacje o narratorze na podstawie jego wypowiedzi
– zapoznaje się z informacjami na temat dygresji
– wyjaśnia, czym jest dygresja
– dzieli sformułowania wprowadzające dygresję na te,
– sporządza dwa krótkie streszczenia
– cytuje opinię narratora o pokrewieństwie między obiema opowieściami
– wypowiada się na temat „typowości” narratora
– określa związki między narratorem a autorem opowiadania
– odczytuje epilog i komentarz
– wyjaśnia znaczenie motywu pierścienia
– wskazuje w tekście opowiadania dygresje
– określa tematykę i sposoby językowego wprowadzania dygresji w opowiadaniu
które można zastosować w tekście literackim i opowiadaniu mówionym
– wprowadza dygresje do własnej wypowiedzi
Sławomir MrożekSzuler
– zapoznaje się z informacjami na temat Sławomira Mrożka
– czyta cicho ze zrozumieniem
– notuje w tabeli informacje o elementach świata przedstawionego
– wypowiada się na temat zachowania bohaterów
– wyjaśnia, dlaczego uczestnicy gry proszą szulera, by przegrał
– podaje powód zaprzestania gry przez szulera
– wypowiada się na temat postawy Nowosądeckiego i Beyera wobec cudzoziemca
– wyjaśnia, czym jest paradoks
– redaguje rozprawkę na wybrany temat
– wypowiada się na temat postawy narratora wobec cudzoziemca
– wskazuje w wypowiedziach cudzoziemca przykłady paradoksu
– odszukuje w wypowiedziach cudzoziemca sentencje
– wypowiada się na temat głębszego znaczenia tytułowej postaci i motywu gry, uzasadniając wypowiedź
– formułuje pytania, które nasuwają się po lekturze opowiadania
„Szuler”, czyli realizm z podwójnym dnem
– czyta cicho ze zrozumieniem, mając na uwadze informacje podane w tekście
– określa tematykę tekstu
– określa charakter opowiadania Mrożka
– porównuje przypowieści biblijne z poznanym opowiadaniem w celu wyciągnięcia wniosków
– formułuje odpowiedzi na pytania zadane w tekście, tworząc własną interpretację opowiadania
Paweł HuelleWeiser Dawidek
– zapoznaje się z informacjami na temat Pawła Huellego
– zapoznaje się z informacjami na temat najnowszej historii Polski
– czyta cicho ze zrozumieniem
– opowiada o swoich wrażeniach czytelniczych
– wskazuje mocne i słabe strony książki w kontekście jej wyboru jako lektury dla gimnazjalistów
– określa kontekst historyczny
– wypowiada się na temat okoliczności i zdarzeń, w których funkcjonują
– gromadzi informacje na temat narratora
– gromadzi informacje na temat bohaterów
– nazywa przeżycia, uczucia bohaterów
– określa czas i miejsce wydarzeń
– wyjaśnia, jak postrzega i rozumie postać Dawida, argumentując wypowiedź
– wymienia zdarzenia z udziałem Dawida, które zadziwiły narratora i jego kolegów
– wypowiada się na temat przypisywanego bohaterowi pochodzenia
– analizuje plany czasowe, jakich dotyczy fabuła utworu
– wskazuje główny moment akcji
– układa tekst na okładkę powieści lub notatkę do działu kulturalnego gazety
– redaguje list
bohaterowie, uzasadniając swoją wypowiedź
– wypowiada się na temat inności Dawida
– wyjaśnia, jak jest postrzegany Dawid Weiser przez dorosłych bohaterów książki
– analizuje wypowiedzi narratora i wyjaśnia, jak je rozumie
– odczytuje symboliczne znaczenie elementów świata przedstawionego
– wypowiada się na temat znaczenia ostatniego fragmentu powieści
– wskazuje poetyckie sformułowania w wypowiedziach narratora
ŚWIATY ODLEGŁE, ŚWIATY NASZE?
Wyprawa w krainę cudowności
– czyta cicho ze zrozumieniem, mając na uwadze informacje podane w tekście
– określa tematykę tekstu
– wskazuje na wyobraźnię jako źródło i miejsce narodzin fantastyki
– podaje przyczyny narodzin fantastyki
– podaje przykłady utworów, w których występują elementy fantastyki
– wypowiada się na temat funkcji fantastyki w literaturze, malarstwie, filmie
Juliusz SłowackiBalladyna
– zapoznaje się z informacjami na temat życia i twórczości Juliusza
– wymienia wartości ważne dla poszczególnych bohaterów
(fragmenty) Słowackiego
– czyta cicho ze zrozumieniem
– wskazuje określenia, które najtrafniej nazywają czas zdarzeń
– określa miejsce wydarzeń
– dzieli postacie dramatu na realistyczne i fantastyczne
– nazywa uczucia bohaterów
– opowiada o przebiegu wydarzeń
– dzieli wydarzenia na realistyczne i fantastyczne
– określa związek losów Grabca i Kirkora z postacią Goplany
– formułuje własną interpretację dramatu Słowackiego, rozwijając podane zdanie i dodając uzasadnienie
– uzasadnia, że utwór jest dramatem
– zapoznaje się z definicją tragedii
– uzasadnia, że utwór jest tragedią
– formułuje pytania dotyczące motywów działania bohaterów
– komentuje i ocenia postępowanie bohaterów dramatu
– przedstawia w punktach dzieje korony Lecha
– określa wizję świata ukazaną w Balladynie
– wskazuje źródła tragizmu w dramacie Słowackiego
– określa znaczenie korony Lecha i czerwonej plamy na czole Balladyny
– porównuje Balladynę z Romeem i Julią, wyciągając wnioski dotyczące ich inscenizacji
John Ronald Reuel TolkienWładca Pierścieni(fragmenty)
– zapoznaje się z informacjami na temat Tolkiena
– czyta cicho ze zrozumieniem
– określa elementy świata przedstawionego: czas, przestrzeń, postacie
– wyodrębnia elementy realistyczne spośród elementów świata przedstawionego
– opowiada o przebiegu wydarzeń
– uzupełnia komentarz
– wskazuje podobieństwa między światem przedstawionym utworu a światami baśni, mitów , bajek
– wypowiada się na temat zagadnień etycznych zawartych we fragmencie powieści
– wyjaśnia symboliczne znaczenie motywu pierścienia w tekście
– proponuje własne odczytanie symboliki pierścienia
– porównuje sposób
– cytuje fragmenty tekstu
– wyjaśnia znaczenie ostatniego akapitu tekstu
– podaje przykłady utworów z gatunku fantasy, wymieniając ich charakterystyczne elementy
– zapoznaje się z symbolicznymi znaczeniami pierścienia
– opisuje przedmiot o cechach magicznych, wykorzystując elementy fantastyki
– wypowiada się na temat ekranizacji trylogii powieściowej
wykorzystania motywu pierścienia w tekście realistycznym i utworze fantasy
– opracowuje artykuł hasłowy do słownika
Sztuka patrzenia: Józef Mehoffer Dziwny ogród
– czyta cicho ze zrozumieniem, zapoznając się z informacjami na temat autora i dzieła
– ogląda reprodukcję obrazu
– wymienia elementy warstwy przedstawieniowej obrazu
– opisuje świat przyrody i postacie przedstawione na obrazie
– wskazuje elementy realistyczne i niezwykłe w warstwie przedstawieniowej obrazu
– określa nastrój obrazu
– wypowiada się na temat tytułu obrazu
– redaguje kilkuzdaniową wypowiedź na temat obrazu
– określa relacje przestrzenne między elementami warstwy przedstawieniowej
– określa relacje między postaciami a światem natury
– odczytuje symboliczne znaczenia elementów przedstawionych na obrazie
– nazywa malarskie środki budujące nastrój obrazu
– zestawia atmosferę i nastrój obrazu z motywami arkadyjskimi
Aldous Huxley Nowy wspaniały świat
– zapoznaje się z informacjami na temat Aldousa Huxleya
– czyta cicho ze zrozumieniem
– określa czas i miejsce zdarzeń
– wyjaśnia sens działania instytucji
– określa stosunek narratora do świata przedstawionego, wspierając wypowiedź fragmentami tekstu
– wypowiada się na temat tytułu powieści, proponując
„R i W” oraz istotę butlacji
– ocenia cechy „nowego wspaniałego świata”, wykorzystując podane pojęcia
– zapoznaje się z definicją fantastyki naukowej
– uzasadnia, że poznany utwór należy do fantastyki naukowej
– redaguje opowiadanie lub rozprawkę
jego rozwinięcie
– wyraża swoje zdanie na temat oddziaływania literatury typu science fiction na czytelnika
– wypowiada się na temat wizji świata zawartej w utworze
– ustosunkowuje się do podanego komentarza
– dostrzega ironię jako sposób prezentacji świata
– pisze reportaż
Stanisław LemDzienniki gwiazdowe(fragmenty)
– zapoznaje się z informacjami na temat Stanisława Lema
– czyta cicho ze zrozumieniem
– wymienia składniki świata przedstawionego utworu
– określa czas akcji
– podaje podstawowe informacje o planecie i jej mieszkańcach
– porównuje świat i sposób życia Ardrytów ze światem ludzi
– wyjaśnia, kim dla Ardrytów jest Druma
– podaje powody ucieczki Ijona Tichego z Enteropii
– przytacza argumenty na poparcie tezy, że opowiadanie jest przykładem literatury fantastycznonaukowej
– układa krótki tekst reklamujący uroki planety Enteropia
– opowiada o swoich wrażeniach czytelniczych, wskazując cechy tekstu, które je kształtowały
– wyraża opinię na temat spójności świata przedstawionego, uzasadniając ją cytatami z tekstu
– porównuje teksty reprezentujące różne typy fantastyki, wskazuje podobieństwa i różnice
– pisze fragment przewodnika po Enteropii
Po co czytamy science fiction?
– czyta cicho ze zrozumieniem, mając na uwadze informacje podane w tekście
– wypowiada się na temat przyczyn popularności literatury science fiction
– podaje cechy literatury fantastycznonaukowej
– wymienia cechy odróżniające fantastykę naukową od baśni
– podaje przyczyny odwrotu od fantastyki typu baśniowego w XIX wieku
Zestaw zadań:Zestawiam, porównuję, formułuję wnioski
– analizuje i omawia poszczególne etapy pracy przygotowujące do porównania (zbieranie materiału, porządkowanie, kształtowanie)
– wylicza i omawia części, jakie powinna zawierać praca pisemna
– zapoznaje się z przykładowymi sformułowaniami dotyczącymi poszczególnych części pracy
– gromadzi materiał do charakterystyki porównawczej Aliny i Balladyny
– redaguje charakterystykę porównawczą Aliny i Balladyny
– określa formę, jaką mogą przyjąć operacje myślowe dotyczące porównywania ze sobą zjawisk, przedmiotów, osób itp.
FOTOGRAFIA NASZEGO ŚWIATA
Ireneusz DańkoPrzeklęta woda
– zapoznaje się z informacjami na temat Ireneusza Dańki
– czyta cicho ze zrozumieniem
– rozpoznaje w tekście reportaż
– określa tematykę reportażu
– wymienia formy tekstu składające się na reportaż
– cytuje fragmenty reprezentujące wymienione formy tekstu
– wskazuje formę tekstu przeważającą w reportażu
– określa czas gramatyczny wykorzystanych w tekście czasowników
– wypowiada się na temat tytułu reportażu
– określa funkcję tekstu, uzasadniając wypowiedź fragmentami reportażu
– rekonstruuje sposób powstawania reportażu
Marek Miller – zapoznaje się z informacjami na – nazywa rodzaj aktywności
Reporterów sposób na życie
temat Marka Millera
– czyta cicho ze zrozumieniem
– określa tematykę tekstu
– wymienia cechy reportażu podawane przez autora
– nazywa cechy reportera
– przytacza fragment, w którym autor wypowiada się na temat atrakcyjności reportażu
– zapoznaje się z definicją reportażu
reportera, która poprzedza pisanie tekstu
– rozwija przytoczoną definicję reportażu o cechy podane w tekście Marka Millera
– wypowiada się na temat specyfiki reporterskiego oglądu świata
Ryszard KapuścińskiImperium(fragmenty)
– zapoznaje się z informacjami na temat Ryszarda Kapuścińskiego
– czyta cicho ze zrozumieniem
– określa czas i miejsce wydarzeń
– określa rodzaj narracji i typ narratora
– określa relacje między narratorem a autorem
– nazywa wrażenia i odczuciach narratora związane z oglądanym widowiskiem
– wymienia tematy i motywy, które pojawiły się w relacjonowanym widowisku
– szereguje tematy i motywy wg kolejności pojawienia się w widowisku
– określa postawę żołnierza wobec przybysza
– określa charakter widowiska odbywającego się w cerkwi
– wymienia cechy reportażu, które można dostrzec w poznanym
– wyjaśnia istotę paradoksu w podanym zdaniu
– proponuje określenia dla fragmentów niebędących ani relacją, ani informacją
– uzasadnia wybór wariantu komentarza na temat zakończenia przytoczonego fragmentu Imperium
– uzasadnia, że Imperium Kapuścińskiego jest przykładem reportażu literackiego
– nazywa typ reportażu w zależności od tego, gdzie się pojawia
– opisuje specyfikę każdego z wymienionych typów reportażu
– sporządza listę tematów, którymi mógłby się zająć jako lokalny reporter
– redaguje reportaż
– bierze udział w konkursie na najciekawszy reportaż klasowy
fragmencie książki
– charakteryzuje krótko reportera
– zapoznaje się z informacjami na temat reportażu literackiego
REFLEKSJA O NASZYM ŚWIECIE
Leszek KołakowskiMini-wykłady o maxi-sprawach. O podróżach
– zapoznaje się z informacjami na temat Leszka Kołakowskiego
– czyta cicho ze zrozumieniem
– określa tematykę tekstu
– wyodrębnia w tekście problem, argumenty, wnioski
– wynotowuje z tekstu przykład antytezy i pytania retorycznego
– odczytuje fragmenty będące definicją pojęcia podróży
– wylicza charakterystyczne cechy podróży
– podaje przyczyny, dla których człowiek podejmuje podróże
– dzieli podane pojęcia na przeciwstawne znaczeniowo grupy
– formułuje poprawne zdanie, odwołując się do tekstu
– wyjaśnia mechanizm rozumowania Kołakowskiego
– określa funkcję wypisanych z tekstu środków retorycznych
– określa język tekstu
– wartościuje zjawisko ludzkiej tęsknoty do podróży
– wyjaśnia sens określenia mini-wykład o maxi-sprawie
– kwalifikuje tekst do typu wypowiedzi, uzasadniając podjętą decyzję
– formułuje hipotezy dotyczące własnych przemyśleń
Zestaw zadań:Świat nie jest czarno-biały, czyli hipoteza i kontrargument
– wyjaśnia pojęcia: hipoteza, argument, kontrargument, adwersarz
– zapoznaje się ze wskazówkami dotyczącymi formułowania hipotez, argumentów i kontrargumentów
– formułuje różnorodne hipotezy do podanych zagadnień
– przeciwstawia podanym argumentom rozsądne kontrargumenty
Joanna Szczepkowska O miłości pięknego do brzydkiej
– zapoznaje się z informacjami na temat Joanny Szczepkowskiej
– czyta cicho ze zrozumieniem
– cytuje fragment, w którym autorka formułuje domniemane pytania świadków sytuacji
– wskazuje zabiegi językowe
– określa temat artykułu
– wyjaśnia, co było inspiracją do napisania artykułu
– odczytuje fragment ujawniający wrażenie, jakie wywarła na autorce opisywana postać
– wyjaśnia, czym jest miłość dla autorki tekstu
– wskazuje miejsce, w którym dialog ustępuje miejsca narracji
– nazywa reakcję, jaką wzbudziło zachowanie chłopca u ludzi stojących w kolejce, cytując odpowiedni fragment tekstu
– zapoznaje się z definicją felietonu i publicystyki
– formułuje refleksje na podany temat
tworzące wrażenie niezwykłości
– opowiada o zmianie wrażeń czytelnika i rozumienia przez niego tekstu w trakcie czytania
– wyjaśnia, na czym polega przewrotność tekstu
– rozwija tytuł artykułu, by jasno wyrażał sens rozważań autorki
– uzasadnia, że poznany tekst jest przykładem felietonu
– analizuje język tekstu
Jerzy PilchTrzecie przebudzenie?
– zapoznaje się z informacjami na temat Jerzego Pilcha
– czyta cicho ze zrozumieniem
– dzieli tekst na części ze względu na zawartość merytoryczną
– podaje przykłady sformułowań i wyrażeń bliskoznacznych zawartych w pierwszym akapicie
– określa charakter ostatniego akapitu tekstu
– rozwija zdanie, streszczając główną myśl tekstu
– wymienia środki stylistyczne wykorzystane w tekście
– uzasadnia, że tekst jest przykładem felietonu
– opowiada o nastawieniu autora tekstu do piłki nożnej
– podaje przykłady paradoksalnych okoliczności, o których wspomina autor
– tłumaczy sens sformułowania „istota rzeczy”
– wyjaśnia, jakich znaczeń nabiera w tekście czasownik „wypaść”
– określa funkcję zastosowanych środków stylistycznych
– wyjaśnia, w czym wyraża się lekkość formy poznanego felietonu
– formułuje komentarz z
– redaguje tekst na podany temat w określonej formie
wykorzystaniem cytatów
Pierre LevyDrugi potop
– zapoznaje się z informacjami na temat autora artykułu
– czyta cicho ze zrozumieniem
– określa tematykę tekstu
– wyjaśnia, o jakich bombach mówił Einstein w przywołanym w artykule wywiadzie
– odczytuje fragment, który jest objaśnieniem znaczenia słów: „potop informacyjny”
– uzupełnia i rozwija treść podanych zdań
– wypowiada się na temat znaczeń podanych zdań
– wyjaśnia swoimi słowami sens podanych stwierdzeń
– uzupełnia podany rysunek-schemat odpowiednim słownictwem
– przywołuje wybrane zdania tekstu w celu wyjaśnienia stosunku autora do „nowego potopu”
– zapisuje refleksje na temat współczesności, wykorzystując podane określenia
– zapoznaje się z informacjami na temat publicystyki prasowej
– uzasadnia, że poznany artykuł jest przykładem artykułu popularnonaukowego
– określa, w którym z przywołanych sformułowań słowo „bomba” występuje w znaczeniu przenośnym, uzasadniając wypowiedź
– wyjaśnia, w jaki sposób autor artykułu rozumie motyw biblijnego potopu, powołując się na odpowiednie fragmenty tekstu
– wyjaśnia zasadność stawianych pytań w odniesieniu do współczesnych czasów
– analizuje konstrukcję wyliczenia w celu jej wyjaśnienia
– przedstawia własną wersję znaczenia podanego wyliczenia
– wyjaśnia sens nawiązań do postaci i zdarzeń z Księgi Rodzaju
– pisze krótki artykuł popularnonaukowy
ŚWIAT MIĘDZY WERSAMI
Przepis na interpretację
– czyta cicho ze zrozumieniem, mając na uwadze informacje
– wyjaśnia, na czym polega i jak przebiega interpretacja utworu
podane w tekście
– określa problematykę i charakter tekstu
– zapisuje najważniejsze pytania dotyczące interpretacji utworu lirycznego
– wymienia główne działania związane z interpretacją utworu lirycznego
– analizuje rysunek koła interpretacyjnego
lirycznego
– przedstawia własną interpretację wiersza, wykorzystując rysunek koła interpretacyjnego
William SzekspirSonety
– zapoznaje się z informacjami na temat Williama Szekspira
– uważnie słucha wzorcowej recytacji
– odczytuje zagadkowe, niezrozumiałe fragmenty wierszy
– wskazuje motyw kluczowy dla każdego sonetu, wykorzystując podane propozycje
– nazywa stany ducha wyrażone w sonetach
– nadaje tytuły sonetom
– wskazuje sonety, w których można dopatrzyć się zwrotu do adresata
– analizuje budowę sonetu angielskiego
– tworzy krótką definicję gatunku
– wskazuje sonet, który najmocniej oddziałuje na czytelnika, uzasadniając wybór
– czyta głośno, dokonując interpretacji
– wyjaśnia zagadkowe, niezrozumiałe fragmenty sonetów
– przedstawia własną wersję tłumaczenia wybranych połączeń słownych
– wyjaśnia, w jaki sposób Szekspir komponuje zdania proste i złożone
– wskazuje w każdym z sonetów kompozycyjny pomysł na wiersz, argumentując swoje stanowisko
– wypowiada się na temat wymowy poznanych sonetów
– zapisuje refleksje wywołane przez wybrany sonet
Adam Mickiewicz Stepy Akermańskie
– uważnie słucha wzorcowej recytacji
– czyta głośno, dokonując interpretacji
– nazywa swoje odczucia, wrażenia czytelnicze
– identyfikuje podmiot mówiący, wskazując ujawniające go formy gramatyczne
– określa przestrzeń
– nazywa uczucia i emocje podmiotu mówiącego
– wybiera wariant interpretacyjny wiersza
– uzasadnia, że poznany wiersz jest sonetem
– rozpoznaje w utworze motyw podróży
– określa dosłowne znaczenie motywu podróży
– nazywa środki poetyckie opisujące przestrzeń
– analizuje budowę wersyfikacyjną tekstu
– określa przenośne znaczenie motywu podróży
– porównuje poetycką konstrukcję sonetów Szekspira i Mickiewicza
Adam Mickiewicz[Nad wodą wielką i czystą…]
– uważnie słucha wzorcowej recytacji
– wymienia i omawia elementy obrazu poetyckiego
– wyróżnia najbardziej wyrazisty element obrazu poetyckiego
– odczytuje czasowniki związane z osobą mówiącą
– komentuje sytuację liryczną przedstawioną w wierszu
– ogląda reprodukcję obrazu
– określa korespondencję znaczeń między wierszem a obrazem
– czyta głośno, dokonując interpretacji
– wskazuje element obrazu poetyckiego najbardziej związany z postacią mówiącą
– określa język utworu
– formułuje refleksje na temat znaczenia ostatniej strofy wiersza
– przedstawia wizję obrazu, który mógłby być ilustracją do wiersza
Cyprian Norwid [Daj mi wstążkę błękitną…]
– zapoznaje się z informacjami na temat Cypriana Norwida
– uważnie słucha wzorcowej recytacji
– określa: kto, w jakich
– czyta głośno, dokonując interpretacji
– określa na podstawie czasowników stan duchowy bohatera
okolicznościach i do kogo mówi
– opowiada o swoim wyobrażeniu bohatera lirycznego oraz adresatki jego wypowiedzi
– wskazuje w wypowiedzi osoby mówiącej najbardziej znaczące słowa-klucze, wyodrębniając spośród nich rzeczowniki, zaimki rzeczowne i czasowniki
– określa na podstawie rzeczowników wrażliwość bohatera, jego stosunek do świata i wartości
– wyodrębnia rzeczowniki niosące ukrytą, głębszą treść
Cyprian NorwidTrzy strofki
– czyta głośno (wyraźnie i wyraziście)
– odczytuje słowa będące śladami zdarzenia łączącego nadawcę i odbiorcę
– odtwarza okoliczności, w których padły słowa wiersza
– określa adresata wypowiedzi lirycznej
– odtwarza relacje łączące nadawcę i odbiorcę
– odnajduje w teście metafory
– określa swój stosunek do postaci mówiącej na podstawie jej słów, uzasadniając wypowiedź
– czyta głośno, dokonując interpretacji
– formułuje słowa, które mogły poprzedzać wypowiedź podmiotu mówiącego
– wyjaśnia sens zawartych w tekście metafor
– wskazuje fragmenty odnoszące się do przyszłości w celu wyjaśnienia ich znaczenia
Sztuka patrzenia: Diego Velázquez Panny dworskie
– czyta cicho ze zrozumieniem, zapoznając się z informacjami na temat autora i dzieła
– ogląda reprodukcję obrazu
– wymienia elementy warstwy przedstawieniowej obrazu
– opisuje postacie przedstawione na obrazie
– wskazuje elementy obrazu budzące największe zainteresowanie
– zapisuje wrażenia dotyczące wybranego elementu obrazu
– wypowiada się na temat tytułu obrazu
– ustosunkowuje się do zamieszczonej w tekście hipotezy interpretacyjnej
– pisze krótkie opowiadanie inspirowane obrazem
Bolesław LeśmianDusiołek
– zapoznaje się z informacjami na temat Bolesława Leśmiana
– czyta głośno (wyraźnie i wyraziście)
– wymienia głównych bohaterów utworu
– odróżnia postacie realistyczne od fantastycznych, uzasadniając wypowiedź
– gromadzi informacje na temat Bajdały
– krótko charakteryzuje narratora
– określa adresata wypowiedzi lirycznej
– zapoznaje się z definicją ballady
– uzasadnia, że utwór jest balladą
– redaguje charakterystykę z wykorzystaniem elementów gwary ludowej
– czyta głośno, dokonując interpretacji
– odczytuje sens wybranych słów
– opracowuje artykuł hasłowy o Dusiołku do leksykonu
– przyłącza się do obrony lub oskarżeń postaci
– wskazuje liryczne cechy utworu
– porównuje utwór z innymi znanymi balladami
– układa „mowę obrończą” Pana Boga na zarzuty Bajdały
Bolesław Leśmian[W malinowym chruśniaku]
– czyta głośno (wyraźnie i wyraziście)
– opowiada o sytuacji lirycznej
– wymienia elementy scenerii
– odczytuje wyrazy ujawniające bohaterów lirycznych
– określa relacje między bohaterami lirycznymi
– wypowiada się na temat natury ukazanej w wierszu
– odczytuje zaskakujące wyrazy, sformułowania
– czyta głośno, dokonując interpretacji
– wyjaśnia znaczenia zaskakujących wyrazów i sformułowań
– wskazuje strofę mówiącą o sprawach najważniejszych, uzasadniając wybór
– przygotowuje projekt wideoklipu do piosenki W malinowym chruśniaku, odwołując się do fragmentów tekstu
– wyjaśnia, w jakim zbiorze
– przedstawia swoje wyobrażenie plastycznej wersji wiersza
– wskazuje reprodukcję ukazującą podobnie przedstawione wyobrażenie plastyczne
– słucha piosenki
– dzieli się wrażeniami na temat wysłuchanej piosenki
poetyckim, biorąc pod uwagę tematykę utworu, mógłby znaleźć się poznany wiersz
Bolesław LeśmianSzewczyk
– czyta głośno (wyraźnie i wyraziście)
– wypowiada się na temat kreacji świata przedstawionego w utworze, wykorzystując fragmenty wiersza
– podaje informacje na temat bohatera lirycznego
– określa adresata wypowiedzi
– uzasadnia, że poznany wiersz jest przykładem pieśni jako gatunku liryki
– odnajduje w tekście motyw Boga
– czyta głośno, dokonując interpretacji
– komentuje wypowiedzi bohatera lirycznego
– formułuje refleksje o charakterze filozoficznym
– wyjaśnia znaczenie motywu Boga
– porównuje sposób kreowania świata przedstawionego z innymi utworami Leśmiana
Krzysztof Kamil BaczyńskiPrzypowieść
– zapoznaje się z informacjami na temat Krzysztofa Kamila Baczyńskiego
– czyta głośno (wyraźnie i wyraziście)
– nazywa swoje odczucia, wrażenia czytelnicze
– analizuje proces powstawania świata pokazany w wierszu
– zapisuje w punktach kolejne etapy powstawania świata
– omawia wizerunek Boga ukazany w wierszu
– wypełnia podany schemat
– czyta głośno, dokonując interpretacji
– wyjaśnia, co sugeruje tytuł utworu
– porównuje wizerunek Boga z wiersza z wizerunkami Boga w innych, znanych utworach
– wskazuje znany tekst literatury światowej, do którego nawiązuje wiersz
– określa charakter nawiązań
– uzasadnia, że czas powstania utworu może mieć związek z wymową wiersza
fragmentami wiersza i ich interpretacją
– określa stosunek do rzeczywistości i światopogląd osoby mówiącej
– wyjaśnia, jakie refleksje o człowieku przekazuje wiersz
– przekształca fragment wiersza o stworzeniu człowieka na tekst prozatorski o charakterze opowieści mitologicznej
Krzysztof Kamil BaczyńskiBiała magia
– czyta głośno (wyraźnie i wyraziście)
– opisuje obraz poetycki
– gromadzi informacje na temat bohaterki lirycznej
– nazywa odczucia i wrażenia osoby mówiącej, uzasadniając wypowiedź
– wskazuje metafory i próbuje odczytać ich znaczenia
– opracowuje krótką notatkę wyjaśniającą znaczenie pojęcia biała magia
– wypowiada się na temat słuszności podanego stwierdzenia
– czyta głośno, dokonując interpretacji
– wyjaśnia, co łączy motywy budujące obraz poetycki
– przedstawia swoją hipotezę na temat zasady łączącej podane sformułowania
– wyjaśnia, co sugeruje tytuł wiersza
– pisze krótki tekst zawierający własną interpretację wiersza
– opracowuje w formie tabeli scenopis filmu, który mógłby powstać na podstawie wiersza
Krzysztof Kamil BaczyńskiSur le pont d’Avignon
– zapoznaje się z informacjami o francuskiej piosence dotyczącej mostu w mieście Avinion
– opowiada o swoich pierwszych wrażeniach wywołanych lekturą wiersza
– wypowiada się na temat sytuacji „ja lirycznego”, mając na uwadze dopisek pod wierszem
– formułuje podaną opinię w brzmieniu, z którym się zgadza, uzasadniając wybór
– wskazuje w tekście terminy i sformułowania ze sfery muzyki
– czyta głośno, dokonując interpretacji
– analizuje składnię zdań zastosowaną przez autora w celu wyciągnięcia wniosków
– wskazuje motywy, które po połączeniu tworzą inne dziedziny
– wybiera określenia pasujące do własnego wyobrażenia przedstawiającego plastyczną wersję utworu
– postrzegając wiersz jako kompozycję malarską, określa
– wypowiada się na temat dzieła wykonanego metodą kolażu
– wyjaśnia, czy kompozycja świata wiersza przypomina technikę kolażu
– opowiada o swoim drugim wrażeniu wywołanym lekturą wiersza
kolory, które ją tworzą
– uzasadnia na podstawie informacji o życiu autora zasadność stwierdzenia, że świat wiersza można traktować jako odbicie prawdziwego świata poety
Konstanty Ildefons Gałczyński Zaczarowana dorożka(fragmenty)
– zapoznaje się z informacjami na temat Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego
– czyta głośno (wyraźnie i wyraziście)
– wypowiada się na temat sposobu ukazania świata w utworze, uzasadniając wypowiedź
– wskazuje w wierszu ślady przeżyć, emocji, wrażeń, refleksji
– przedstawia własną interpretację poematu, wybierając jedną z wersji komentarza i rozwijając ją
– przekłada tekst na opowiadanie lub fragment dziennika
– czyta głośno, dokonując interpretacji
– określa sposób łączenia realistycznych i fantastycznych składników świata przedstawionego
– dowodzi słuszności wybranej tezy
– przekłada tekst na scenariusz filmowy lub dzieło malarskie
Konstanty Ildefons Gałczyński Małe kina
– czyta głośno (wyraźnie i wyraziście)
– określa dosłowny temat utworu
– omawia elementy opisowe
– charakteryzuje postać mówiącą
– określa atmosferę przedstawianej rzeczywistości
– odszukuje w tekście wiersza fragment, który mógłby być sloganem reklamującym małe kina
– redaguje tekst zaproszenia zachęcającego publiczność do
– czyta głośno, dokonując interpretacji
– uzasadnia, odwołując się do tekstu, że osoba mówiąca dostrzega w małych kinach element magii
– formułuje refleksje na podany temat
– wyjaśnia, czy można mówić o magii poznanego tekstu
– pisze artykuł pt. „W obronie małych kin”
złożenia wizyty w małym kinie
Czesław Miłosz Wiara Miłość
– czyta głośno (wyraźnie i wyraziście)
– wyjaśnia znaczenia słów będących tytułami wierszy
– wymienia składniki prezentowanego świata
– określa język wypowiedzi osoby mówiącej
– rozwija treść zdań, wykorzystując podane sformułowania
– ocenia stopień trudności interpretacji poznanych wierszy, korzystając z podanych możliwości
– czyta głośno, dokonując interpretacji
– wskazuje wybrane cechy języka w konkretnych fragmentach
– wskazuje szczególnie ważne fragmenty wierszy, uzasadniając wybór
– cytuje z wierszy zdania mające postać sentencji, wyjaśnia ich sens
Czesław Miłosz Piosenka o końcu świata
– czyta fragment Apokalipsy św. Jana
– czyta głośno (wyraźnie i wyraziście)
– opowiada o pierwszych wrażeniach wywołanych lekturą wiersza
– określa tematykę wiersza
– odtwarza wygląd opisywanego świata
– relacjonuje zachowanie się ludzi, odtwarza ich sposób myślenia
– wyjaśnia, jaka wizja końca świata została przedstawiona w wierszu
– wypowiada się na temat tytułu
– analizuje język wiersza
– zapoznaje się z definicjami parafrazy i aluzji literackiej
– czyta głośno, dokonując interpretacji
– wskazuje dziedzinę sztuki, która mogłaby najwierniej odtworzyć zawartość wiersza, uzasadniając wypowiedź
– formułuje wnioski wynikające z porównania treści oraz języka wiersza z fragmentami Apokalipsy św. Jana
– porównuje wiersz z treściami ukazywanymi w malarstwie o tematyce „ostatecznej”
– wypowiada się na temat poetyckości wiersza
– uzasadnia, że wiersz jest przykładem parafrazy/aluzji literackiej
Stanisław Grochowiak Rozmowa o poezji
– zapoznaje się z informacjami na – czyta głośno, dokonując
temat Stanisława Grochowiaka
– czyta głośno (wyraźnie i wyraziście)
– nazywa formę wypowiedzi wykorzystaną w wierszu
– zestawia ze sobą sądy o poezji prezentowane przez bohaterów wiersza
– analizuje sposób wyrażenia opinii obu postaci w sprawie poezji
– identyfikuje się z wybraną opinią na temat poezji, uzasadniając wybór
interpretacji
– wyjaśnia, z jakim rodzajem literackim kojarzy się budowa utworu
– wyjaśnia, w jakiej relacji do siebie pozostają sądy na temat poezji zaprezentowane w wierszu
– formułuje refleksje dotyczące własnego rozumienia poezji
– zapisuje tekst w formie sceny dramatycznej, dopisując didaskalia
Stanisław Grochowiak Brueghel (II)
– czyta głośno (wyraźnie i wyraziście)
– ustala: kto, do kogo, o czym i w jakich okolicznościach mówi
– wyjaśnia, jak rozumie tekst wiersza
– ogląda reprodukcję obrazu Brueghela
– opisuje warstwę przedstawieniową obrazu
– zestawia warstwę przedstawieniową obrazu z treścią wiersza
– czyta głośno, dokonując interpretacji
– wypowiada się na temat języka wiersza w odniesieniu do języka prozy
– wskazuje wersy zawierające szczególnie ważne znaczenie
– formułuje wnioski wynikające z zestawienia warstwy przedstawieniowej obrazu z treścią wiersza
– wyjaśnia przesłanie utworu
Stanisław Grochowiak Pocałunek-krajobraz
– czyta głośno (wyraźnie i wyraziście)
– wskazuje na połączenie dwóch sfer sygnalizowanych tytułem
– wyodrębnia obrazy poetyckie
– ogląda reprodukcje obrazów
– wskazuje i nazywa środki
– czyta głośno, dokonując interpretacji
– wyjaśnia zasadę konstrukcji obrazów poetyckich
– formułuje wniosek wynikający z porównania światów przedstawionych na reprodukcjach ze światem
stylistyczne występujące w wierszu, określa ich funkcję
– przedstawia własną interpretację słów osoby mówiącej
ukazanym w wierszu
– układa relację osoby mówiącej językiem prozy
Miron Białoszewski Karuzela z madonnami
– na podstawie notki biograficznej krótko charakteryzuje autora
– czyta głośno (wyraźnie i wyraziście)
– opowiada o swoich pierwszych wrażeniach wywołanych lekturą wiersza
– gromadzi informacje na temat postaci mówiącej w celu jej zidentyfikowania
– opisuje sytuację przedstawioną w wierszu
– wyodrębnia części przedstawiające kolejne etapy ruchu karuzeli
– słucha muzycznej adaptacji wiersza
– wyraża swoje zdanie na temat wysłuchanego nagrania
– czyta głośno, dokonując interpretacji
– analizuje język, którym wypowiada się osoba mówiąca
– wyjaśnia powód zestawienia słownictwa potocznego i przenośni w tekście
– analizuje graficzny zapis wiersza w celu wyciagnięcia wniosków
– formułuje kilkuzdaniowy tekst będący własną interpretacją wiersza, wykorzystuje podane pojęcia i wyrażenia
Miron Białoszewski Przesuwa się, przegwieżdża
– czyta głośno (wyraźnie i wyraziście)
– wymienia okoliczności i zdarzenia, które obserwuje osoba mówiąca
– określa właściwości przedstawionej sytuacji
– odczytuje fragmenty Księgi Rodzaju, do których nawiązuje wiersz
– uzupełnia i rozwija treść podanego zdania
– czyta głośno, dokonując interpretacji
– wyjaśnia, jakiego znaczenia nabiera wiersz w zestawieniu z Księgą Rodzaju
– porównuje tekst z Przypowieścią Baczyńskiego i Piosenką o końcu świata Miłosza
– na podstawie analizy wybranych fragmentów wiersza podaje charakterystyczne cechy twórczości Białoszewskiego
– odczytuje wymowę wiersza
– wnioskuje na temat budowy tekstu
Sztuka patrzenia:René Magritte Zamek w Pirenejach
– ogląda obraz
– czyta cicho ze zrozumieniem, zapoznając się z informacjami na temat autora i dzieła
– podaje informacje z tekstu dotyczące warstwy przedstawieniowej obrazu
– podaje informacje z tekstu dotyczące kompozycji obrazu
– wyjaśnia związek tytułu obrazu z jego warstwą przedstawieniową
– redaguje kilkuzdaniową wypowiedź na temat obrazu
– informacje z tekstu dotyczące warstwy przedstawieniowej obrazu i jego kompozycji uzupełnia własnymi spostrzeżeniami
– omawia malarskie środki prezentacji
– wskazuje elementy o znaczeniu symbolicznym
– wyjaśnia swoje rozumienie znaczeń wynikających z obrazu
Zbigniew Herbert Sprawozdanie z raju
– wyjaśnia potoczne znaczenie słowa raj
– czyta fragmenty Katechizmu Kościoła Katolickiego
– zapoznaje się z informacjami na temat Zbigniewa Herberta
– czyta głośno (wyraźnie i wyraziście)
– wskazuje w opisie elementy „rajskie” i „ziemskie”
– odtwarza przeszłość, stan obecny i przyszłość tytułowego miejsca
– określa właściwości przedstawionej rzeczywistości, uzasadniając wypowiedź
– określa nastawienie osoby mówiącej do opisywanej rzeczywistości
– podaje synonimy pojęcia raj
– czyta głośno, dokonując interpretacji
– wypowiada się na temat tytułu wiersza
– porównuje język wiersza z językiem katechizmu w celu wyciągnięcia wniosków
– interpretuje wiersz, wybierając i rozwijając jedną z podanych hipotez
– wyjaśnia znaczenie metafory zawartej w ostatnim wersie utworu
– dostrzega ironię
– redaguje na podstawie zdjęcia ironiczne sprawozdanie ze współczesnego raju
– pisze sprawozdanie z raju, wykorzystując własne przeczucia i wyobraźnię
Zbigniew Herbert Dusza Pana Cogito
– czyta głośno (wyraźnie i wyraziście)
– wyjaśnia tradycyjne rozumienie tytułowego pojęcia
– wyodrębnia dwie sytuacje, w których zaprezentowany został Pan Cogito jako bohater liryczny
– wyjaśnia, czym jest dusza Pana Cogito i czym różni się od swoich poprzedniczek
– ocenia bohatera lirycznego, wykorzystując podane określenia
– odczytuje część wiersza, która wydaje się najważniejsza dla jego wymowy
– układa w imieniu Pana Cogito ogłoszenie do gazety
– czyta głośno, dokonując interpretacji
– podaje synonimy tytułowego pojęcia
– wyjaśnia sens stwierdzenia będącego charakterystyką czasów, w których żyje Pan Cogito
– wypowiada się na temat wymowy wiersza
– układa monolog-wyznanie Pana Cogito
Wisława SzymborskaNiebo
– zapoznaje się z informacjami na temat Wisławy Szymborskiej
– czyta głośno (wyraźnie i wyraziście)
– opowiada o wrażeniach wywołanych lekturą wiersza
– odczytuje określenia tytułowego nieba
– omawia obraz nieba zaprezentowany w wierszu
– określa charakter wypowiedzi osoby mówiącej
– podaje cechy „ja” lirycznego
– czyta głośno, dokonując interpretacji
– podaje synonimy pojęcia nieba opisanego w wierszu
– wyjaśnia znaczenie pierwszego wersu wiersza
– porównuje niebo z wiersza z potocznymi wyobrażeniami na ten temat oraz z chrześcijańską wizją nieba
– porównuje obraz nieba z wiersza z wyobrażeniami zawartymi w innych tekstach wykorzystujących ten motyw
Wisława SzymborskaKoniec i początek
– czyta głośno (wyraźnie i wyraziście)
– określa tematykę wiersza
– wymienia czynności wyliczane przez postać mówiącą
– odczytuje fragmenty dotyczące tytułowego „końca” i „początku”
– podaje własne określenia do słów „koniec”, „początek”
– wskazuje w tekście znane środki stylistyczne, próbuje wyjaśnić ich znaczenia
– wskazuje słowo-klucz, wyjaśnia jego znaczenie
– czyta głośno, dokonując interpretacji
– ustala „porządek”, w jaki układają się wymienione czynności
– wyjaśnia sens stwierdzenia: Fotogeniczne to nie jest
– wyjaśnia, skąd bierze się przymus wyrażony w pierwszym zdaniu wiersza
– wyciąga wnioski z analizy języka utworu
– rozwija podane słowa w kilkuzdaniowy komentarz
Czytelnik pomiędzy sprzecznościami – o czytaniu wierszy (nie tylko Stanisława Barańczaka)
– czyta cicho ze zrozumieniem, mając na uwadze informacje podane w tekście
– opowiada o świecie młodości Stanisława Barańczaka
– wylicza cechy poezji Stanisława Barańczaka podane w tekście
– wyjaśnia pojęcia: symbol, paradoks, antyteza
– w podanych fragmentach wierszy wskazuje zjawiska charakterystyczne dla poezji Stanisława Barańczaka
– charakteryzuje język poezji Stanisława Barańczaka w formie rozbudowanej wypowiedzi
– nazywa zjawiska charakterystyczne dla poezji Stanisława Barańczaka występujące w podanych fragmentach wierszy, odczytuje zawarty w nich sens
Stanisław Barańczak NN próbuje sobie przypomnieć słowa modlitwy
– zapoznaje się z informacjami na temat Stanisława Barańczaka i jego twórczości
– czyta głośno (wyraźnie i wyraziście)
– dostrzega nawiązania tekstu do modlitwy Ojcze nasz
– opisuje świat zaprezentowany w
– czyta głośno, dokonując interpretacji
– wyjaśnia odmienność wymowy wiersza w odniesieniu do modlitwy Ojcze nasz
– wskazuje kluczowe słowo, wyjaśniając jego wybór
– rozwija podane słowa w
wierszu oraz jego mieszkańców
– przedstawia wizerunek Boga zawarty w wierszu
– charakteryzuje nadawcę modlitwy
– podaje przyczyny podziału wiersza na fragmenty
– proponuje i uzasadnia tytuł dla każdej z części
– określa nastrój, jaki wywołuje wiersz w czytelniku
dłuższy komentarz
– wyjaśnia, czy wiersz można nazwać modlitwą
– uzasadnia, że tekst jest przykładem aluzji literackiej/parafrazy
– proponuje plastyczną wizję rzeczywistości przedstawionej w wierszu
Stanisław BarańczakPan tu nie stał
– czyta głośno (wyraźnie i wyraziście)
– wyjaśnia znaczenia zwrotów frazeologicznych użytych w tytułach polskiej prasy w latach 80.
– korzysta ze słownika frazeologicznego języka polskiego
– podaje informacje na temat nadawcy i adresata słów wiersza
– określa, w czyim imieniu wypowiada się postać mówiąca, uzasadniając swoją hipotezę
– uzasadnia, że wiersz może być komentarzem do naszej współczesności
– wypowiada się na temat języka poezji Barańczaka
– czyta głośno, dokonując interpretacji
– formułuje treść tytułów prasowych bez użycia zwrotów frazeologicznych
– określa, jaki efekt daje wykorzystanie zwrotów frazeologicznych w tytułach artykułów propagandowych
– zapisuje tekst wiersza, nie stosując frazeologizmów
– określa metaforyczne znaczenie kolejki
– ustosunkowuje się do opinii Jerzego Kwiatkowskiego na temat poezji Barańczaka
Stanisław BarańczakŁzy w kinie
– czyta głośno (wyraźnie i wyraziście)
– opowiada o swoich doświadczeniach widza kinowego
– odszukuje w tekście stwierdzenia na temat kina i widzów, z którymi się zgadza
– czyta głośno, dokonując interpretacji
– cytuje sformułowania o charakterze żartobliwym w celu ich skomentowania
– formułuje wniosek dotyczący widzów wynikający z porównania ekranu do
– podaje informacje na temat osoby mówiącej (osób mówiących)
– wyjaśnia, co mogą oznaczać łzy i przez jakie uczucia są wywoływane
– określa charakter i ton wypowiedzi postaci mówiącej
konfesjonału
– analizuje budowę wiersza, zapisując wnioski w formie krótkiego komentarza z wykorzystaniem podanych sformułowań
Marcin ŚwietlickiApokryf
– zapoznaje się z informacjami na temat Marcina Świetlickiego
– czyta głośno (wyraźnie i wyraziście)
– określa tematykę wiersza
– wskazuje źródło wizji dziecięcego okresu życia Jezusa
– wyjaśnia, na czym polegało nieznośne zachowanie małego Jezusa
– opowiada o reakcjach otoczenia na zachowanie bohatera wiersza
– nazywa cechy małego Jezusa na podstawie wspomnianych w wierszu zachowań
– zapoznaje się z definicją apokryfu
– czyta głośno, dokonując interpretacji
– określa, jakich czasów i sytuacji dotyczą fragmenty wiersza niemówiące o „maleńkim Jezusie”
– porównuje życie i świat „maleńkiego” Jezusa z obrazem Jezusowego „teraz”
– cytuje słowa niosące szczególnie istotne znaczenia, uzasadniając wybór
– dowodzi, że tekst jest przykładem apokryfu
Marcin ŚwietlickiCzwartek
– słucha wzorcowego czytania
– opowiada o sytuacji ukazanej w wierszu
– określa, co wspólnego ma lęk z wejściem do kościoła
– charakteryzuje bohatera lirycznego na podstawie wypowiadanych przez niego słów
– określa relacje bohatera lirycznego z Bogiem
– wyjaśnia, czym jest kościół dla bohatera lirycznego
– czyta głośno, dokonując interpretacji
– wskazuje najbardziej zaskakujące sformułowania, wyjaśniając przyczyny wyboru
– proponuje inny tytuł dla wiersza, uzasadniając swoją propozycję
– przedstawia i krótko uzasadnia swoją tezę na temat poetyckości wiersza
Marcin ŚwietlickiFilandia
– czyta głośno (wyraźnie i wyraziście)
– określa swoje wrażenia na temat tonacji wiersza
– gromadzi informacje na temat postaci mówiącej na podstawie jej monologu
– przedstawia swoją interpretację tytułu wiersza
– zapisuje swoje refleksje na temat tego, czym jest poezja
– czyta głośno, dokonując interpretacji
– porównuje język Filandii z tworzywem wierszy Czwartek i Apokryf w celu wyciągnięcia wniosków
– wypowiada się na temat poetyckości wierszy Świetlickiego, uzasadniając swoją opinię
ŚWIAT NA SCENIE I EKRANIE
Marek MikosO sztuce aktorskiej
– zapoznaje się z informacjami na temat Marka Mikosa
– czyta cicho ze zrozumieniem
– określa tematykę tekstu
– wyjaśnia rolę koryfeusza w teatrze antycznym
– opowiada o pozycji aktora w teatrze i społeczeństwie na przestrzeni dziejów
– łączy nazwy konwencji teatralnych z cechami gry aktorskiej właściwej danej konwencji
– uzupełnia treść zdania na temat przemian konwencji gry aktorskiej, korzystając z informacji podanych w tekście
– wyjaśnia, od kogo zależy decyzja w sprawie zastosowania określonej metody grania
– szereguje konwencje gry aktorskiej wg przyjętego przez siebie klucza
– omawia cechy gry aktorskiej związane z wybranymi konwencjami
– wyjaśnia swoimi słowami znaczenie pojęcia „czwarta ściana”
– wyjaśnia, jak rozumie znaczenie ostatniego zdania artykułu
– opowiada o rolach granych przez ulubionych aktorów, określając stosowany przez nich sposób gry
– proponuje właściwą konwencję gry aktorskiej dla postaci wybranych ze znanych dramatów
Marek MikosTeatr telewizji czy teatr w telewizji?
– czyta cicho ze zrozumieniem
– określa tematykę tekstu
– określa właściwości teatru
– tłumaczy, jakie ograniczenia i możliwości wiążą się z teatrem telewizji w odniesieniu do teatru żywego planu i filmu
telewizji jako gatunku twórczości
– wskazuje podobieństwa i różnice między teatrem telewizji i filmem a teatrem żywego planu
– wymienia aspekty odróżniające widownię żywego teatru od publiczności teatru telewizji
– cytuje sformułowania trafnie nazywające zadanie scenografii w teatrze telewizji
– formułuje zdanie we właściwym brzmieniu
– wyjaśnia, czym jest i na czym polega montaż w odniesieniu do teatru telewizji
– rozwija treść podanego zdania
– wyjaśnia sens podanego stwierdzenia
Marek HendrykowskiSkrzyżowanie mimo wszystko, czyli filmowe hybrydy gatunkowe
– zapoznaje się z informacjami na temat Marka Hendrykowskiego
– wymienia znane gatunki filmowe
– czyta cicho ze zrozumieniem
– określa tematykę tekstu
– wyjaśnia pojęcie: hybryda gatunkowa
– wyjaśnia, jakie elementy pomieszano ze sobą w filmach Samuraj i kowboje, Świat Dzikiego Zachodu
– uzupełnia treść podanego zdania
– zestawiając gatunki filmowe, proponuje filmy będące hybrydami gatunkowymi
– uzasadnia słuszność wybranego stwierdzenia w formie krótkiej rozprawki
– podaje cechy znanych gatunków filmowych
– wymienia tytuły oglądanych ostatnio filmów, określając ich gatunek
– określa czas powstania tekstu
– wyjaśnia, na jakie zapotrzebowanie widzów odpowiadają hybrydy gatunkowe
– wyjaśnia na podstawie fotosu filmowego, czy film jest przykładem łączenia gatunków, czy hybrydą gatunkową
– uzasadnia słuszność wybranego stwierdzenia w formie przemówienia
W głąb filmowego kadru. Symbol i metafora w filmie
– ogląda reprodukcję obrazu Marzyciel
– analizuje zapis dotyczący symboliki kompozycji przedstawionej na obrazie
– wymienia środki języka filmowego wykorzystywane do budowania metafory
– omawia sposoby budowania ukrytych znaczeń na
– wyodrębnia z tekstu fragment wyjaśniający pojęcie filmowej metafory
– wyjaśnia, dzięki czemu powstaje filmowa metafora
zamieszczonych przy tekście fotosach
Co się stanie z filmem? A z kinem?
– czyta cicho ze zrozumieniem, mając na uwadze informacje podane w tekście
– określa problematykę tekstu
– podaje przyczynę zmniejszenia się liczby widzów kinowych w drugiej połowie XX wieku
– wyjaśnia, jakie jest stanowisko autora w kwestii przyszłości kina i telewizji
– układa tekst apelu w sprawie zachowania/szybszego zlikwidowania klasycznej telewizji
– sporządza listę filmów, które są dziełami sztuki, uzasadniając swoje wybory
– pisze refleksje na temat kina i filmów przyszłości/ artykuł w obronie kina
CAŁY ŚWIAT DLA KAŻDEGO
Małgorzata Rybczyńska Z sitkiem w eterze
– czyta cicho ze zrozumieniem
– określa tematykę tekstu
– wymienia i omawia radiowe sposoby przyciągania i podtrzymywania uwagi słuchacza
– wyjaśnia, na czym polega specyfika przekazu radiowego
– cytuje zdanie wyjaśniające trudniejszą sytuację radiofonii publicznej w porównaniu z komercyjną
– rozwija treść podanego zdania
– omawia właściwości języka radiowej informacji
– wskazuje źródła tematów radiowego przekazu
– wyjaśnia sens sformułowania „temat leży na ulicy”
– wyjaśnia, na czym polegają niezręczności językowe w dwóch zacytowanych w tekście zdaniach
– formułuje poprawne wersje tekstów zawierających błędy dziennikarzy radiowych
– zapisuje swoje refleksje na temat podanego sformułowania
Małgorzata Derwich – czyta cicho ze zrozumieniem – operuje podstawowymi
W szklanym okienku – określa tematykę tekstu
– wymienia podstawowe terminy języka filmowego
– wyjaśnia znaczenia podstawowych terminów języka filmowego
– wylicza podstawowe cechy informacji telewizyjnej
– wylicza członków ekipy telewizyjnej, określając zadania każdego z nich
– wymienia gatunki informacji telewizyjnej
– wyjaśnia, czym się cechuje każdy z gatunków informacji telewizyjnej
– uzupełnia zdanie podanymi sformułowaniami
– wyjaśnia znaczenie sformułowania „wierzchołek góry lodowej”, cytując odpowiednie zdanie tekstu
terminami języka filmowego
– oddziela plany skupiające uwagę widza od planów, które ją rozszerzają
– wyjaśnia sens sformułowań: „czarna magia”, „komentarz powinien dopełniać obraz”
– w obejrzanych wiadomościach telewizyjnych rozpoznaje i nazywa różne odmiany relacji
– przygotowuje „scenariusz” relacji telewizyjnej na istotny temat związany z lokalnym środowiskiem
Świat w mediach – realny czy wykreowany?
– czyta cicho ze zrozumieniem, mając na uwadze informacje podane w tekście
– wymienia środki przekazu charakterystyczne dla kultury masowej
– wyjaśnia pojęcie: globalna wioska
– wylicza korzyści i zagrożenia związane ze środkami masowego przekazu
– pisze list otwarty w sprawie zawartości programu telewizji publicznej lub komercyjnej
– wyjaśnia, czym jest kultura masowa
– odpowiada na pytania wybrane z tekstu
– przedstawia swój głos w dyskusji na temat środków masowego przekazu
– opracowuje poradnik Jak żyć z telewizją/internetem
Zestaw zadań:List otwarty – głos w
– podaje cechy listu otwartego – uzupełnia luki w podanym liście otwartym, stosując
ważnej sprawie – określa adresata listu otwartego
– formułuje bezpośrednie zwroty do adresatów listu otwartego
– analizuje budowę listu otwartego
– podaje, od czego zaczyna się tekst zasadniczy listu otwartego
– wyjaśnia, co zawiera i jaką formę może przybierać zasadnicza część listu otwartego
– wyjaśnia, co zawiera zakończenie w liście otwartym
– uzupełnia luki w podanym liście otwartym, stosując konwencję poważną
konwencję humorystyczną
Zestaw zadań:Radiowo-telewizyjne wtajemniczenia
– przygotowuje spis ujęć do relacji telewizyjnej
– ustala zawartość programu wieczornego wydania wiadomości telewizyjnych, akceptując informacje spośród podanych propozycji
– dobiera rodzaj głosu do zaproponowanych ujęć relacji telewizyjnej
– usuwa usterki i niedoskonałości językowe w podanych zdaniach
– ocenia podane zdania z punktu widzenia fachowości dziennikarskiej
– tłumaczy sens zdania zapisanego „językiem filmowców”
– sporządza w formie tabeli scenopis relacji z koncertu
– obmyśla plan i projektuje formę relacji z opisanego zdarzenia
** Zakres kształcenia językowego (Zofia Czarniecka-Rodzik Gramatyka i stylistyka) rozpisany na poziomy wymagań: podstawowy i ponadpodstawowy. Wymagania podstawowe są ważne dla dalszego uczenia się przedmiotu. Powinna poradzić sobie z nimi zdecydowana większość zespołu klasowego. W zależności od stopnia sprostania tym wymaganiom uczniowie otrzymują ocenę
dopuszczającą lub dostateczną. Natomiast za opanowanie umiejętności zapisanych jako ponadpodstawowe ocenę dobrą lub bardzo dobrą.
Uwaga! Po podjęciu pracy z konkretnym zespołem uczniów może się okazać konieczne dokonanie pewnych przesunięć w obrębie poziomów wymagań, aby dostosować je do rzeczywistej sytuacji edukacyjnej, z jaką nauczyciel będzie miał do czynienia w danej klasie.
Treści kształcenia
Poziom wymagań Materiał kształcenia
(numery stron w
podręczniku)
Podstawowy (P) Ponadpodstawowy (PP)
SKŁADNIA
Powtórzenie wiadomości o
wypowiedzeniu złożonym
Uczeń: Uczeń: s. 8–12
– rozpoznaje zdanie złożone jako wypowiedzenie zawierające co najmniej dwa orzeczenia wyrażone osobową formą czasownika
– odróżnia zdanie współrzędnie złożone od podrzędnie złożonego
– rozróżnia zdania złożone współrzędnie łączne, rozłączne, wynikowe i przeciwstawne
– rozpoznaje zdania złożone z podrzędnym okolicznikowym (czasu, miejsca, sposobu, przyczyny, celu, przyzwolenia, warunku), przydawkowym, podmiotowym, dopełnieniowym, orzecznikowym
– rozróżnia zdanie i równoważnik zdania
– rozróżnia wypowiedzenie złożone
– zna zasady interpunkcji w
– wnioskuje na temat różnicy między zdaniem złożonym a wypowiedzeniem złożonym
– zna i poprawnie stosuje zasady interpunkcji w zdaniu złożonym współrzędnie i podrzędnie
– przedstawia graficznie różne rodzaje zdań złożonych współrzędnie i podrzędnie
– posługując się podanymi spójnikami, przekształca podane grupy zdań pojedynczych w złożone i nazywa powstałe wypowiedzenia
– uzupełnia tekst brakującymi przecinkami
– odpowiada na pytania dotyczące tekstu, używając zdań złożonych i określając ich rodzaj
– poprawia błędy w konstrukcjach z
zdaniu złożonym współrzędnie i podrzędnie
– rozpoznaje imiesłowowy równoważnik zdania
– liczy ilość wypowiedzeń w podanych zdaniach
– łączy podane zdania w wypowiedzenia złożone, nazywając ich rodzaj na podstawie pytań
imiesłowowym równoważnikiem zdania, wyjaśniając na czym one polegały
Co to jest wypowiedzenie
wielokrotnie złożone?
Budowa wypowiedzeń wielokrotnie
złożonych
– wyjaśnia pojęcie wypowiedzenie wielokrotnie złożone
– wskazuje w tekście wypowiedzenia wielokrotnie złożone
– wyodrębnia i numeruje wypowiedzenia składowe na podstawie orzeczeń czasownikowych i form zastępujących orzeczenia
– wskazuje zdanie główne
– określa zależności między wypowiedzeniami składowymi w wypowiedzeniu wielokrotnie złożonym
– przekształca podane grupy zdań w wypowiedzenia wielokrotnie złożone
– stosuje w wypowiedziach ustnych i pisemnych wypowiedzenia wielokrotnie złożone
– wskazuje błędy w wypowiedzeniach wielokrotnie złożonych
– objaśnia budowę wypowiedzenia wielokrotnie złożonego
– wymienia kolejność czynności obowiązujących przy analizie wypowiedzenia wielokrotnie złożonego
– dokonuje analizy składniowej wypowiedzenia wielokrotnie złożonego
– przyporządkowuje wypowiedzenie wielokrotnie złożone do wykresu
– sporządza wykres wypowiedzenia wielokrotnie złożonego
– uzupełnia podane wypowiedzenia przecinkami
– poprawia błędy składniowe w wypowiedzeniu wielokrotnie złożonym
s. 13–19
Interpunkcja w – zna zasady interpunkcji w – zna i poprawnie stosuje s. 19–22
wypowiedzeniu wielokrotnie
złożonym
wypowiedzeniu wielokrotnie złożonym
– uzupełnia wypowiedzenia brakującymi przecinkami
– opisuje reprodukcję jednym zdaniem wielokrotnie złożonym, stosując poprawną interpunkcję
zasady interpunkcji w wypowiedzeniu wielokrotnie złożonym
– wyjaśnia znaczenie interpunkcji dla zrozumienia tekstu
– opisuje jednym zdaniem wielokrotnie złożonym zachowanie się uczniów po ostatnim dzwonku, stosując poprawną interpunkcję
Mowa niezależna i zależna
– wyjaśnia pojęcia: mowa zależna, mowa niezależna
– wskazuje w tekście mowę niezależną
– czyta tekst z podziałem na role
– przekształca według podanego wzoru mowę niezależną w zależną i odwrotnie
– zna i stosuje zasady interpunkcyjne i ortograficzne dotyczące zapisu mowy niezależnej
– uzupełnia dialog podanymi czasownikami
– uzupełnia fragment Pana Tadeusza brakującymi znakami interpunkcyjnymi
– układa dialog pt. Powrót ojca z wywiadówki, wykorzystując podane czasowniki
– przekształca mowę niezależną w zależną i odwrotnie
– określa funkcje stylistyczne mowy niezależnej
– notuje w formie wniosku spostrzeżenia dotyczące tego, co decyduje o zaliczeniu wypowiedzi do mowy niezależnej
– redaguje dialogi między osobami przedstawionymi na ilustracjach, uwzględniając cechy mowy poszczególnych postaci
– przekształca tekst bajki w opowiadanie z użyciem mowy zależnej
s. 23–28
Cytaty i cytowanie
– wyjaśnia, czym jest cytat
– wskazuje cytaty w różnych tekstach
– wybiera i wprowadza cytaty do swoich wypowiedzi pisemnych
– wylicza zasady, o których trzeba pamiętać podczas cytowania
– wyjaśnia cel użycia cytatów w podanych fragmentach
s. 29–33
– omawia funkcję cytatu w różnych tekstach
– łączy zdania wprowadzające z cytatami
– redaguje krótki tekst, którego mottem lub puentą jest wybrany cytat
– sporządza szczegółowy plan rozprawki, której tezą jest jeden z podanych cytatów
– opisuje reprodukcję, przytaczając w opisie cytat, który najlepiej odzwierciedla nastrój obrazu
wypracowań
– przytacza 5 samodzielnie wybranych cytatów z podanej książki lub artykułu
– sprawdza w dostępnych źródłach informacji, w jakich okolicznościach zostały wypowiedziane podane słowa, co oznaczają i kto jest ich autorem
– przypomina, skąd pochodzą podane cytaty i na tej podstawie uzupełnia zapis
FONETYKA
Głoska i litera Uczeń: Uczeń: s. 49–51
– wyjaśnia różnicę między głoską a literą
– rozróżnia spółgłoski i samogłoski
– oznacza miękkość głosek
– dzieli wyraz na litery i głoski
– liczy ilość głosek i liter w wyrazie
– liczy samogłoski w podanych wyrazach
– wypisuje pary liter oznaczających jedną głoskę
– dzieli wyrazy na sylaby
– zapisuje wniosek na temat funkcji litery i
– podkreśla w podanych wyrazach i będące tylko zmiękczeniem poprzedzającej je
– wyjaśnia, czym zajmuje się fonetyka
– objaśnia różnicę między spółgłoskami a samogłoskami
– objaśnia zgłoskotwórczą i zmiękczającą funkcję litery i w zależności od jej pozycji w wyrazie
– podaje przykłady wyrazów, w których liczba głosek równa jest liczbie liter/liczba głosek jest mniejsza niż liczba liter
spółgłoski
Budowa narządów mowy.
Klasyfikacja głosek
– wymienia narządy mowy
– dzieli głoski na: dźwięczne i bezdźwięczne, twarde i miękkie, ustne i nosowe
– podaje sposoby (wraz z przykładami) graficznego oznaczania miękkości głosek
– dzieli wyrazy na głoski
– tworzy nowe wyrazy, zastępując spółgłoskę dźwięczną jej bezdźwięcznym odpowiednikiem
– wypisuje z par wyrazów litery oznaczające różniące je głoski
– tworzy wyrazy, wstawiając brakujące litery oznaczające głoski nosowe
– wypisuje z podanych wyrazów litery oznaczające głoski miękkie, nosowe i dźwięczne
– zna i poprawnie stosuje zasady ortograficzne dotyczące pisowni liter oznaczających samogłoski nosowe
– uzupełnia tekst brakującymi literami
– omawia proces powstawania głosek
– wyjaśnia, jak powstają głoski dźwięczne i bezdźwięczne, twarde i miękkie, ustne i nosowe
– dokonuje klasyfikacji głosek
– nazywa cechę głosek, która spowodowała zmianę znaczenia wyrazów
– uzupełnia tabelę, dopisując do podanych znaków głosek ich odpowiedniki
– podkreśla w podanych zdaniach litery oznaczające spółgłoski dźwięczne, które nie mają swoich bezdźwięcznych odpowiedników
– przyporządkowuje sentencje nazwiskom autorów
– odróżnia wyrazy polskie od wyrazów obcego pochodzenia
s. 52–58
Upodobnienia fonetyczne.
Upodobnienia spółgłosek pod
względem dźwięczności
– podkreśla wyrazy, w których dostrzega różnice między wymową a pisownią
– dostrzega upodobnienia fonetyczne
– rozróżnia rodzaje upodobnień
– podkreśla w wyrazach litery, przy których wymowie zaszło ubezdźwięcznienie w wygłosie
– wyjaśnia, czym jest upodobnienie fonetyczne
– omawia proces upodobnień wewnątrzwyrazowych i upodobnień międzywyrazowych pod względem dźwięczności oraz zjawisko ubezdźwięcznienia spółgłosek w wygłosie
s. 59–63
– zaznacza w wyrazach litery, które oznaczają sąsiadujące ze sobą głoski dźwięczne i bezdźwięczne
– strzałkami zaznacza kierunek upodobnień
– uzasadnia pisownię wyrazów, dopisując takie ich formy albo wyrazy pokrewne, w których głoski bezdźwięczne są wymawiane jak dźwięczne
– przestrzega zasad ortografii
przy zapisie wyrazów, w których zachodzą upodobnienia pod względem dźwięczności
– rozróżnia rodzaje upodobnień w zależności od kierunku ich przebiegu (wsteczne, postępowe)
– podaje przykłady wyrazów, przy których wymowie zaszło ubezdźwięcznienie w wygłosie
– wyjaśnia znaczenia podanych związków frazeologicznych
– podaje własne przykłady wyrazów, w których występuje upodobnienie wsteczne i postępowe
Pisownia przedrostków
zakończonych na spółgłoskę
– zna i stosuje zasady pisowni przedrostków zakończonych na spółgłoskę
– uzupełnia podane wyrazy przedrostkami
– podaje własne przykłady wyrazów z przedrostkami
– korzysta ze słownika ortograficznego
– uzupełnia wyrazy/tekst brakującymi literami oznaczającymi spółgłoski
– dopisuje do podanych przedrostków odpowiednie wyrazy
– wyjaśnia, dlaczego wymowa niektórych przedrostków różni się od ich pisowni
– układa tekst dyktanda
s. 64–66
Uproszczenia grup
spółgłoskowych
– dostrzega zjawisko uproszczeń grup spółgłoskowych
– podkreśla w wyrazach grupy spółgłoskowe, w których może dojść do uproszczenia
– objaśnia zjawisko uproszczeń grup spółgłoskowych
– wymienia najczęściej występujące uproszczenia
s. 67–70
– zapisuje wyrazy, które mogą być wymówione w podany sposób
– korzysta ze słownika poprawnej polszczyzny
– poprawnie zapisuje wyrazy z uproszczeniami grup spółgłoskowych
– czyta głośno, wymawiając bardzo starannie wszystkie głoski
grup spółgłoskowych
– podaje przykłady niedopuszczalnych uproszczeń
– dba o staranne wypowiadanie wyrazów, w których znajdują się grupy spółgłoskowe
– unika hiperpoprawności
– znajduje i poprawia błędy w wymowie grup spółgłoskowych
Sylaba
– wyjaśnia, czym jest sylaba
– rozróżnia dwa rodzaje sylab
– zna i stosuje zasady podziału wyrazów na sylaby i dzielenia wyrazów przy przenoszeniu
– wyróżnia samogłoski, które nie tworzą sylaby
– dzieli wyrazy na głoski, litery, sylaby, samogłoski, spółgłoski
– wyjaśnia pojęcia: sylaba otwarta, sylaba zamknięta
– określa funkcję litery „i”
– wyjaśnia zjawisko zgłoskotwórczości
– wskazuje wyrazy, których nie dzieli się przy przenoszeniu
– wyjaśnia, co to znaczy, że Pan Tadeusz jest napisany trzynastozgłoskowcem
– sprawdza w dostępnych źródłach, jakim wierszem napisane zostały podane utwory
s. 71–73
Akcent wyrazowy – wyjaśnia, czym jest akcent
– wie, że akcent w języku polskim jest stały i pada na ogół na przedostatnią sylabę
– poprawnie akcentuje wyrazy
– dzieli wyrazy na sylaby
– zaznacza (podkreśla) sylaby akcentowane
– wymienia i omawia grupy wyrazów akcentowanych w polszczyźnie inaczej
– wyjaśnia zjawisko zestroju akcentowego
– wymienia grupy wyrazów niemające samodzielnego akcentu
– dzieli podane wyrazy na
s. 74–79
– korzysta ze słownika poprawnej polszczyzny
– odmienia czasowniki w celu zaznaczenia sylab akcentowanych
– przekształca zdania, odrywając ruchome końcówki czasu przeszłego i trybu przypuszczającego
– wskazuje w tekście wyrazy nieakcentowane
– układa zdania z podanymi czasownikami
rodzime i zapożyczone
– poprawnie akcentuje wyrazy, w których akcent pada inaczej niż na przedostatnią sylabę
– uzupełnia podane wnioski
– odgaduje wyrazy na podstawie ich peryfraz
– pisze i odczytuje opowiadanie (dba o poprawne akcentowanie)
– podaje przykłady zestrojów akcentowych z przyimkiem
– podaje przykłady błędów w akcentowaniu wyrazów podczas publicznych wystąpień dziennikarzy, polityków, artystów
SŁOWNICTWO
Treść i zakres znaczeniowy
wyrazu
Uczeń: Uczeń: s. 92–97
– dostrzega różnicę między treścią a zakresem wyrazu
– wskazuje wypowiedź, która przekazuje najdokładniejszą informację
– tworzy słownikowe definicje podanych słów
– nazywa podane grupy wyrazów rzeczownikami o szerszym zakresie
– uzupełnia notatkę podanymi wyrazami
– podkreśla wyrazy o najbogatszej treści
– wyjaśnia, czym jest znaczenie wyrazu
– objaśnia pojęcia: słowotwórcze znaczenie wyrazu, słownikowe znaczenie wyrazu, treść wyrazu, zakres wyrazu
– omawia zależności między treścią wyrazu a jego zakresem
– dopisuje do podanych wyrazów słowa o coraz bogatszej treści
– układa zdania ilustrujące różne odcienie znaczeniowe podanych czasowników
– porządkuje podane czasowniki/przymiotniki w kolejności od wyrazu mającego najwęższy zakres znaczeniowy do mającego zakres najszerszy
– redaguje informację z użyciem wszystkich podanych wyrazów
Synonimy
– wyjaśnia znaczenie pojęcia synonim
– wskazuje synonimiczne pary wyrazów
– dopisuje synonimy do podanych rzeczowników/ spójników
– zastępuje w tekście czasowniki podanymi synonimami
– porządkuje przymiotniki w kolejności od najsłabiej do najmocniej wyrażających daną cechę
– zastępuje wyróżnione przymiotniki synonimami o większym natężeniu cechy
– uzupełnia dialog brakującymi czasownikami- synonimami
– poprawia tekst, zastępując wszystkie powtórzenia synonimami
– dzieli wyrazy na grupy synonimiczne
– poprawia tekst, zastępując „modne” wyrazy synonimami właściwymi dla języka literackiego
– uzupełnia zdania podanymi wyrażeniami bliskoznacznymi
– zapisuje znaczenie podanych wyrażeń bliskoznacznych, używając jednego przysłówka
– uzupełnia zdania poprawnymi związkami frazeologicznymi
– uzupełnia związki frazeologiczne tak, aby odpowiadały podanym znaczeniom
s. 98–102
Homonimy – wyjaśnia znaczenie pojęcia homonim
– rozumie znaczenia wyrazów o takim samym brzmieniu
– wyjaśnia znaczenia wyróżnionych wyrazów
– zapisuje wyrazy, które odpowiadają podanym znaczeniom
– udowadnia, że podane wyrazy mają homonimy, układając z każdym z nich po dwa zdania wykazujące różnicę znaczeń
– zapisuje po trzy znaczenia każdego z podanych wyrazów
– określa, na czym polegają dowcipy zawarte we fraszkach
s. 103–105
– wskazuje słowniki, które mogą pomóc w udowodnieniu, że podane wyrazy są homonimami
– korzysta ze słownika języka polskiego
– pisze fraszkę dotyczącą życia klasy/szkoły, wykorzystując zjawisko homonimii
Antonimy
– wyjaśnia znaczenie pojęcia antonim
– dopisuje antonimy podanych wyrazów
– wskazuje (podkreśla, wypisuje) w zdaniach/ tekstach antonimy
– używając antonimów, przekształca dwukrotnie podany tekst tak, aby informował raz o pozytywnej, a drugi raz o negatywnej ocenie przedstawionych faktów
– podaje przeciwstawne cechy Aliny i Balladyny
– tworzy z podanych fragmentów zdań przysłowia
– pisze dwie wymyślone relacje z urodzin, stosując przymiotniki o znaczeniu przeciwstawnym
– wykazuje wieloznaczność podanych przymiotników, dobierając do nich odpowiednie antonimy
– stosując antonimy, zapisuje pary zdań tak, aby jedno zaprzeczało treści drugiego
– poprawia związki frazeologiczne, zastępując błędnie użyte wyrazy ich antonimami
– wyjaśnia, dlaczego antonimy pojawiają się tak często w przysłowiach
– wyjaśnia celowość użycia antonimów w wierszu Jana Twardowskiego
s. 106–109
Neologizmy. Rodzaje
neologizmów
– wyjaśnia, czym są neologizmy
– rozróżnia i rozpoznaje neologizmy słowotwórcze, znaczeniowe, frazeologiczne i zapożyczenia
– nie nadużywa zapożyczeń w swoich wypowiedziach
– podaje przykłady neologizmów słowotwórczych zawierających formanty:
– wyjaśnia, w jaki sposób powstają poszczególne rodzaje neologizmów
– ocenia zjawisko napływu neologizmów do współczesnego języka polskiego
– podaje polskie odpowiedniki zbędnych zapożyczeń
– ocenia zasadność użycia
s. 110–114
-arka, -ista, -acz, -or
– podaje słowa, od których powstały wyrazy złożone i wyjaśnia ich znaczenia
– odgaduje wyraz na podstawie jego znaczeń
– układa zdania z wyrazami w dwóch znaczeniach
– dzieli podane wyrazy zapożyczone na dziedziny, w których są używane
– korzystając ze słownika wyrazów obcych, określa, z jakich języków pochodzą podane wyrazy
– wypisuje ze słownika wyrazów obcych słowa zaczerpnięte z języka hiszpańskiego, rosyjskiego oraz węgierskiego i układa z nimi zdania
neologizmów w tekstach własnych, literackich i użytkowych
– układa związki wyrazowe z neologizmami znaczeniowymi ilustrujące różnicę znaczeń
– wyjaśnia znaczenia podanych wyrazów, używając wyłącznie polskich słów
– proponuje inną nazwę właścicielom wymienionych placówek
– przeredagowuje wybraną reklamę zawierającą neologizmy, mając na uwadze Ustawę o Języku Polskim
– sporządza w formie tabeli słowniczek zapożyczeń
Neologizmy artystyczne
– znajduje (podkreśla, wypisuje) neologizmy artystyczne w tekście literackim
– wyjaśnia znaczenia neologizmów artystycznych
– uzasadnia celowość użycia neologizmów artystycznych
– wyjaśnia, czym są i jaką funkcję pełnią w tekście neologizmy artystyczne
– omawia sposób powstania neologizmów artystycznych
– interpretuje tekst literacki
– formułuje pisemny wniosek na podany temat
s. 115–119
Archaizmy i archaizacja języka
– znajduje (podkreśla, wypisuje) archaizmy w tekście literackim
– wyjaśnia znaczenia archaizmów na podstawie przypisów/słownika
– zastępuje, korzystając z przypisów, archaizmy wyrazami współczesnymi
– wyjaśnia pojęcia: archaizm, archaizacja języka
– wyjaśnia (także na podstawie kontekstu) znaczenia archaizmów/ związków frazeologicznych zawierających archaizmy
– zastępuje archaizmy
s. 120–127
– łączy wyrazy w związki frazeologiczne
– tworzy współczesne formy gramatyczne wyrazów dawnych
– redaguje wypowiedź na temat miłości do ojczyzny, używając współczesnego języka polskiego
– pisze fragment pamiętnika w imieniu bohatera literackiego, starając się naśladować styl minionej epoki
wyrazami współczesnymi
– sporządza słowniczek archaizmów na podstawie poznanych utworów Jana Kochanowskiego
– wypowiada się na temat funkcji stylistycznej archaizacji języka
– archaizuje język bohatera literackiego
– wymienia autorów, którzy dokonywali archaizacji języka swoich utworów
– wymienia tytuły utworów, w których występują archaizmy
Dialekt, dialektyzmy i dialektyzacja
języka
– wymienia rejony Polski, w których zachowały się gwary
– rozróżnia gwary: mazowiecką, kaszubską, podhalańską, śląską, mazurską
– znajduje (podkreśla, wypisuje) dialektyzmy w tekście literackim
– wyjaśnia, z czego wynikają różnice w języku, którym posługują się bohaterowie
– wyjaśnia znaczenia dialektyzmów na podstawie przypisów
– wyraża swoimi słowami główną myśl utworu
– sporządza słowniczek słów, które w regionalnej odmianie brzmią inaczej niż w języku ogólnopolskim
– wyjaśnia pojęcia: dialekt, gwara, dialektyzm, dialektyzacja
– nazywa na podstawie podanego tekstu charakterystyczne cechy gwary mazowieckiej, kaszubskiej, podhalańskiej, śląskiej, mazurskiej
– wyjaśnia znaczenia dialektyzmów
– zastępuje dialektyzmy wyrazami zaczerpniętymi z języka literackiego
– zastępuje dialektyzmy odpowiednikami z języka ogólnopolskiego
– określa funkcję stylistyczną zjawiska dialektyzacji języka
s. 128–134
Top Related