Download - შალვა აბზიანიძე კონფლიქტის ფსიქოლოგია

Transcript
Page 1: შალვა აბზიანიძე   კონფლიქტის ფსიქოლოგია

1

რედაქტორის წინასიტყვაობა

„კონფლიქტის ფსიქოლოგია“ მრავალწლიანი შრომის შედეგია. ის ჯერ კიდევ

2002 წელს უნდა დაბეჭდილიყო, ევროკავშირის საგანმანათლებლო პროგრამის -

TEMPUS-ის ერთ ერთი წარმატებული პროექტის „საქართველოში ფსიქოლოგიის

სწავლების კურიკულუმიოს განვითარების“ ფარგლებში, მაგრამ სხვა და სხვა

მოზეზების გამო ეს გამოცემა დღემდე ვერ განხორციელდა.

წიგნი განკუთვნილია ფსიქოლოგიის სპეციალობის სტუდენტებისა და

კონფლიქტების საკითხით დაინტერესებული პირებისათვის. მასში, მოკლედ, მაგრამ

ამომწურავად არის განხილული კონფლიქტის ფსიქოლოგიის ყველა საკითხი, რაც

აქტუალურია ჩვენს ბობოქარ და კონფლიქტებით აღსავსე ეპოქაში.

წიგნის ავტორი - ნინო ქაჯაია -წლების განმავლობაში, დაკავშირებულია

თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტთან. ის იყო სტუდენტი და ასპირანტი, დღეს

კი არის უნივერსიტეტის ასისტენტ პროფესორი. კითხულობს ფსიქოლოგიის

საკვანძო კურსებს, უძღვება სემინარებს და ხელმძღვანელობს სამეცნიერო კვლევებს.

მან მნიშვნელოვანი როლი შეასრულა თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის,

ლონდონის საუნივერსიტეტო კოლეჯის (UCL), ჰერდფორდშაირის უნივერსიტეტის

და ამსტერდამის უნივერსიტეტის ერთობლივი პროექტის განხორციელებაში, რამაც

მნიშვნელოვნად შეუწყო ხელი თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის,

ფსიქოლოგიის, პროფესურის კვალიფიკაციის ამაღლებასა და მათ მიერ ახალი

სალექციო კურსებისა და შესაბამისი სახელმძღვანელოების მომზადებას.

როგორც ზემოთ აღნიშნული პროექტის კოორდინატორმა და წიგნის

რედაქტორმა, მინდა მადლობა გადავუხადო ნინო ქაჯაიას, გაწეული სამუშააოსათვის

და ვუსურვო შემდგომი წინსვლა და წარმატებები.

შალვა აბზიანიძე

ასოცირებული პროფესორი

Page 2: შალვა აბზიანიძე   კონფლიქტის ფსიქოლოგია

2

S i n a a r s i

Sesavali I Tavi ra aris konfliqti? konfliqtis gansazRvreba konfliqtis ZiriTadi struqturuli elementebi konfliqtebis klasifikacia produqtiuli da destruqciuli konfliqti konfliqturi interaqcia konfliqti, rogorc interaqciuli qceva ZiriTadi terminebi II Tavi konfliqtis Teoriebi. ganviTarebis Teoria fsiqodinamikuri Teoria velis Teoria da fsiqologiuri klimatis gageba konfliqtis fazebis Teoria gacvlisa da urTierTdamokidebulebiTi Teoriebi definiciebi Homans-is Teoria socialuri gacvlis Teoria Thibaut -sa da Kelley-s Teoria konfliqtis strategiebi, koaliciuri formacia reziume samarTlianobis Teoria jildosa da danaxarjis gazomvasTan dakavSirebuli problemebi altruizmi da uSualo urTierTdamokidebuleba konfliqturi urTierTobis stili ZiriTadi terminebi III Tavi konfliqturi interaqcia. konfliqturi interaqciis mTavari principebi konfliqtis eskalacia mizan-centrirebuli ("gavarjiSebuli uunaroba") destruqciuli konfliqtis xelmeored gansazRvra ("gavarjiSebuli uunaroba") SefasebiTi tendencia ("gavarjiSebuli uunaroba") procedurebis gamoyeneba ("gavarjiSebuli uunaroba") diferenciaciis procesi da konfliqtis Tavidan acilebis cikli diferenciaciis procesi da konfliqtis eskalacia konfliqtisgan Tavis daRwevis simptomebi eskalaciis simptomebi

Page 3: შალვა აბზიანიძე   კონფლიქტის ფსიქოლოგია

3

ZiriTadi terminebi IV Tavi fsiqologiuri klimati da konfliqti. klimati da konfliqturi interaqcia klimatis gansazRvra klimatis zegavlena konfliqtur interaqciaze klimatis gavlena Temebi konfliqturi urTierTobis gavlena klimatze klimatis identifikacia ZiriTadi terminebi V Tavi Zalaufleba da konfliqti. konfliqti da Zalaufleba Zalaufleba da konfliqtis aRmoceneba moqmedebebi da kontrmoqmedebebi konfliqtSi Zalauflebis gamoyeneba konfliqtur taqtikaSi muqara da dapireba urTierTobis kontroli sakiTxis kontroli taqtika da konfliqturi epizodebis struqtura Zalauflebis tipebi jildos gacemis meSveobiT miRebuli Zalaufleba damsjeli Zalaufleba profesionalizmis meSveobiT miRebuli Zalaufleba kanoniT miniWebuli Zalaufleba referentuli Zalaufleba ZiriTadi terminebi literatura

Page 4: შალვა აბზიანიძე   კონფლიქტის ფსიქოლოგია

4

Sesavali

fsiqologia individebs Soris konfliqts urTierTobebis WrilSi ganixilavs. subieqtebis mier konfliqtis marTvis faqti axasiaTebs konfliqtis monawileTa urTierTdamokidebulebebs, romelTa gamosavlenad saWiroa, ganisazRvros konfliqtis warmoqmnis mizezebi, mxareTaSorisi komunikacia da misi Sedegebi. konfliqturi qceva miuTiTebs komunikatoris Tvisebebze, partniorTa qcevasa da urTierTdamokidebulebaze. Tavis mxriv, urTierTobis sistema moqmedebs konfliqtis marTvaze. mkvlevarebi konfliqtisadmi dainteresebas ramdenime mizezis gamo iCenen: 1. konfliqtebi urTierTadamokidebulebis xasiaTis gadamowmebis saSualebaa. normaluri urTierTobis dros partniorebi konfliqts pozitiuri qcevebis saSualebiT marTaven. isini erTmaneTTan TanamSromloben, cdiloben, dapirispirebam ar miiRos agresiis saxe, mimarTaven destruqciuli qcevebis, modelebis, ciklebis Secvlasa da Tavidan acilebas. 2. interpersonaluri konfliqti individebis ganviTarebaSi

mniSvnelovan rgols warmoadgens. Shantz-is TvalsazrisiT, „konfliqti mniSvnelovani etapia pirovnebis ganviTarebis Sesaxeb arsebul yvela

ZiriTad TeoriaSi.” socialuri urTierTobebis ganviTareba damokidebulia partniorebis mier erTmaneTis grZnobebis aRqmaze, komunikaciuri strategiebisa da im qcevebis demonstrirebaze, romlebsac interpersonalur urTierTobebSi gamoiyeneben. 3. konfliqtis monawile mxareebma unda iswavlon molaparakeba. warmatebuli molaparakeba xels uwyobs fizikuri da fsiqologiuri agresiis Tavidan acilebas. am SemTxvevaSi konfliqtis konstruqciuli gziT mogvareba xdeba.

konfliqtebis ganxilvisas gasaTvaliswinebelia is garemo, kultura, Cvevebi, tradiciebi, romelSic konfliqti xdeba; magram ra specifikurobiTac ar unda gamoirCeodes kultura Tu organizacia, mxedvelobaSi miiReba is bazisuri sawyisi, romelic TiTqmis erTnairia konfliqtis gagebisaTvis.

konfliqtis gadaWra eyrdnoba saerTo safuZvels - rogor iqcevian adamianebi konfliqtis dros. swored am mizezebis gamo, ganvixilavT konfliqtTan dakavSirebul zogad principebsa da debulebebs, romlebic yvela saxis konfliqtisaTvis saerToa.

Page 5: შალვა აბზიანიძე   კონფლიქტის ფსიქოლოგია

5

I Tavi ra aris konfliqti?

konfliqtis gansazRvreba konfliqti aris adamianTa Soris Seusabamoba, konsensusis miuRwevloba. Prinz-ma konfliqtis rva gansxvavebuli gansazRvreba warmogvidgina: konfliqti, rogorc winaaRmdegoba, SeuTanxmebloba, daZabuloba, TavdacviTi (winaaRmdeg mxardamWeri komunikaciisa), SfoTviTi da emociuri daZabuloba, antagonizmi, negatiuri interpersonaluri urTierToba da winaaRmdegoba verbalur da araverbalur Setyobinebebs Soris.

rogorc L.Weiss-ma da Dehle-ma aRniSnes, konfliqtis yvela gansazRvrebas garkveulwilad raRac elementi aklia. yvelaze srulyofili ganmartebis Tanaxmad, konfliqti aris adamianTa Soris urTierTobis forma, romelsac axasiaTebs erTmaneTTan SeuTavsebeli miznebi, moTxovnebi, damokidebulebebi da winaaRmdegoba. es gansazRvreba ukeT gamoxatavs konfliqtis arss, vidre is, rom konfliqti ganvixiloT - rogorc SeuTanxmebloba, an rogorc konkurencia, anda rogorc SeuTavsebeli interesebis arseboba.

konfliqtis arsebiTi niSania misi damyareba urTierTobaze. konfliqturi interaqcia mravali formisaa da TiToeuli maTgani warmoadgens specifikur problemas, moTxovnebis specialur nusxas.

CvenTvis yvelaze nacnobi konfliqturi interaqcia aris yvirili, Ria konkurencia, romlis saSualebiT yoveli mxare cdilobs meore mxaris damarcxebas. konfliqti SesaZloa iyos latenturi (SeniRbuli). xSirad adamianebi konfliqtze misi CaxSobiT zemoqmedeben, ramac momavalSi SesaZloa negatiuri Sedegi gamoiRos.

mecnierTa umravlesoba xazs usvams konfliqtis pozitiur funqcias. isini aRniSnaven, rom konfliqtebi warmoSoben axal da, amasTan erTad, SemoqmedebiT ideebs. maT SeuZliaT urTierTdamokidebulebebis gaZliereba, axali jgufebisa da organizaciebis Seqmna da maTi miznebis xelaxali Sefaseba da naTelyofa. aq moyvanili magaliTebis mixedviT,

konfliqti xasiaTdeba, rogorc „janmrTeli“, normaluri movlena. TiToeul Cvengans ara erTxel hqonia konfliqtTan Sexeba da misgan garkveuli sargeblis miRebis mcdeloba, magram, amave dros, ar unda dagvaviwydes, rom konfliqti, xSirad Cveni cxovrebis tramvul movlenadac iqceva. interpersonaluri konfliqtis Sesaxeb arsebuli gansazRvrebebi

icvleba a) „konfliqturi epizodisa“ da b) konfliqtis marTviTi qcevis mixedviT.

konfliqtur epizodSi igulisxmeba urTierTobis tipi da is, Tu ra mniSvnelobas aniWeben partniorebi am urTierTobas. am Tvalsazrisis mixedviT, konfliqts aqvs dawyebis etapi da dasasruli, xasiaTdeba partniorebs Soris uTanxmoebiT. konfliqtis marTviTi qceva gulisxmobs im konkretul modelebs, romlebsac partniorebi konfliqtur urTierTobaSi iyeneben. es ganzomilebebi atareben saswavlo funqcias,

Page 6: შალვა აბზიანიძე   კონფლიქტის ფსიქოლოგია

6

romelic gvexmareba konfliqtis sxvadasxva tipis gansazRvrebis dadgenaSi. aqedan gamomdinare, mkvlevarebi miuTiTeben organzomilebaze, romlebic konfliqtis oTx kategorias gansazRvravs. cxrili 1. interpersonaluri konfliqtis gansazRvrebis kategoriebi ÀÒÀÓÐÄÝÉ×ÉÊÖÒÉ ØÝÄÅÀ

ÊÏÍ×ËÉØÔÉ, ÒÏÂÏÒÝ ÂÀÅÒÝÏÁÉÈÉ კატეგორია ÊÏÍ×ËÉØÔÉ, ÒÏÂÏÒÝ ÄÐÉÆÏÃÉÓ ÔÉÐÉ

(ÀÒÀÄÐÉÆÏÃÖÒÉ/ÀÒÀÓÐÄÝÉ×ÉÊÖÒÉ) (ÄÐÉÆÏÃÖÒÉ/ÀÒÀÓÐÄÝÉ×ÉÊÖÒÉ)

ÊÏÍ×ËÉØÔÉ, ÒÏÂÏÒÝ ØÝÄÅÉÓ ÔÉÐÉ ÊÏÍ×ËÉØÔÉ, ÒÏÂÏÒÝ ÄÐÉÆÏÃÖÒÉ

ÃÀ ØÝÄÅÉÈ-ÓÐÄÝÉ×ÉÊÖÒÉ კატეგორია

(ÀÒÀÄÐÉÆÏÃÖÒÉ/ÓÐÄÝÉ×ÉÊÖÒÉ) (ÄÐÉÆÏÃÖÒÉ/ÓÐÄÝÉ×ÉÊÖÒÉ)

ÓÐÄÝÉ×ÉÊÖÒÉ ØÝÄÅÀ

konfliqtis araepizoduri/araspecifikuri gansazRvreba. konfliqtis gansazRvrebis pirveli kategoria ar Semoifargleba arc interaqciuli epizodis gansakuTrebuli tipiT da arc konfliqtis specifikuri qceviT. am SemTxvevaSi, konfliqti ganixileba, rogorc droSi mimdinare fenomeni, romelic moicavs mraval urTierTobiT da qceviT tips.

rogorc Cahn-i aRniSnavs: „konfliqti aris ufro meti, vidre SeuTanxmebloba, partniorebs Soris Seusabamoba an opoziciuroba. konfliqti ganviTarebis periodSi SeiZleba Seicvalos da droTa

ganmavlobaSi sxva formiT warmogvidges.“ konfliqtis gansazRvrebis pirveli kategoria gulisxmobs

situaciebisa da qcevebis farTo speqtrs. mas SeiZleba mivakuTvnoT yvela qceva, romelic partniorTa Soris yalibdeba, rogorc konfliqti.

am kategoriis nakli imaSi mdgomareobs, rom is aris Zalze zogadi, yvelafris momcveli, ar asaxavs iseT urTierTobebs, romlebic gansakuTrebuli konfliqturi marTviTi qcevebiT xasiaTdeba. magaliTad, partniorTa uTanxmoebis an SeTanxmebis ganxilvis gareSe, mkvlevarebs naklebad SeuZliaT konfliqtis warmoSobis zusti mizezebis gageba (konfliqti SeusabamobiT aris gamowveuli Tu ufro globaluri urTierTobiTi problemebiT?). konfliqtis epizoduri/araspecifikuri gansazRvreba. konfliqtis gansazRvrebis meore kategorias zogierTi mkvlevari Semdegnairad

Page 7: შალვა აბზიანიძე   კონფლიქტის ფსიქოლოგია

7

ganixilavs: “droSi mimdinare socialuri epizodi, romelsac sakuTari mikrogenetikuri Tvisebebi aqvs”. meore kategoria pirvelis orazrovnebas amcirebs imiT, rom konfliqts miiCnevs gansakuTrebul epizodad. am SemTxvevaSi konfliqti ganixileba, rogorc urTierTobis epizodi, romlis Tvisebas negatiuri emociebiTa da daZabulobiT gamoxatuli SeuTanxmebloba warmoadgens. am konfliqturi epizodisTvis niSandoblivia uaryofiTi emociebi, romelTa saSualebiT konfliqtis identifikacia xdeba. gansazRvrebis Tanaxmad, ar konkretdeba is qcevebi, romlebsac individebi konfliqtis dros iyeneben, rac konfliqtis gansazRvrebis am kategoriis nakls warmoadgens. konfliqtis epizodi SeiZleba imdenad mniSvnelovani ar iyos, ramdenadac is, Tu rogor iqceva adamiani am dros. konfliqtis araepizoduri/specifikuri gansazRvreba. gansazRvrebis mesame kategoria konfliqts ar ganixilavs, rogorc interaqciul epizods, misTvis mniSvnelovania konfliqturi qcevis specifikuroba. sxva sityvebiT rom vTqvaT, konfliqts maSin aqvs adgili, rodesac qcevis gansakuTrebuli tipi aRmocendeba. vTqvaT, erTi pirovneba (a) garkveuli gziT ewinaaRmdegeba partniors, (b)-s. Tu partniori (b) winaaRmdegobas gauwevs (a)-s, potenciuri konfliqti aqtualur konfliqtSi gadava. Tu partniori (b) ar wava (a)-s winaaRmdegi, dapirispireba ucvleli darCeba da konfliqti ar Sedgeba. magram adamianebi opozicias xSirad uweven winaaRmdegobas. winaaRmdegobis mizniT Camoyalibebuli qceviTi tipebi konfliqtis sxvadasxva formas warmoSobs. konfliqti aRmocendeba im SemTxvevaSi, Tu moxdeba partniorTa Soris konfliqturi qceviTi tipebis urTierTgacvla. konfliqtis gansazRvrebis mesame kategoriis nakli imaSi mdgomareobs, rom konfliqti gaigeba, rogorc partniorebs Soris mxolod specifikuri qcevebis gacvla; konsensusi, romelic konfliqtur interaqcias gansazRvravs, ar Cans. epizoduri/specifikuri. gansazRvrebis meoTxe kategoriis mixedviT, konfliqti specifikuri komunikaciuri qcevebiT xasiaTdeba, rac gansakuTrebuli epizodebiT vlindeba da gulisxmobs SeuTanxmeblobas. A. Hall-i aerTianebs SeuTanxmeblobis specifikur qcevas negatiur

Sinaarsis epizodTan: „konfliqti iwvevs udides mtrobas, agresiasa da emociebs; konfliqti mozardsa da mSobels Soris niSnavs

SeuTanxmeblobas, romelsac Tan axlavs mtroba“. rogorc konfliqtis gansazRvrebis pirveli kategoria, aseve meoTxe

kategoria ar moicavs interpersonaluri konfliqtis srul gagebas. konfliqtis procesSi ar aris aucilebeli individebi erTmaneTis mimarT negatiur damokidebulebas avlendnen. gamokvlevebiT dadginda, rom sakuTar Seusabamobas isini alternatuli strategiebiT marTaven.

bevri mkvlevari konfliqtis gansazRvrebaSi specifikur_komunikaciuri qcevebisken mimarTavs yuradRebis koncentracias, roca sxvebi konfliqts gansazRvraven, rogorc epizods, romelic Tavis TavSi mtrobas moicavs. ar aris aucilebeli konfliqti warmoSobdes mtrobas, radgan adamianebi mas marTaven sxvadasxva strategiisa da taqtikis gamoyenebiT, romelTagan, mxolod ramdenime ganapirobebs mtrobis demonstrirebas.

Page 8: შალვა აბზიანიძე   კონფლიქტის ფსიქოლოგია

8

konfliqtis ZiriTadi struqturuli elementebi konfliqtis mxareebi – socialuri urTierTdamokidebulebis subieqtebi, romlebic monawileoben konfliqtSi, an aSkarad Tu iribad uWeren mxars dapirispirebul mxareebs. konfliqtis sagani _ is, ris gamoc xdeba konfliqti. konfliqturi situaciis xati _ konfliqtis sagnis asaxva konfliqtis monawile subieqtebis cnobierebaSi. konfliqtis motivebi _ Sinagani faqtorebi, romlebic socialur urTierTobaSi subieqtebs ubiZgeben konfliqtisken (am SemTxvevaSi motivebi iReben moTxovnebis, interesebis, miznebis, idealebis, rwmenis formebs). konfliqtis monawile mxareebis poziciebi _ es aris is, rasac mxareebi erTmaneTs ucxadeben konfliqtis an molaparakebis procesis dros.

konfliqtebis klasifikacia

konfliqtebis klasifikacia sxvadasxva niSniT xdeba. praqtikuli TvalsazrisiT, konfliqtebis klasifikacia gvexmareba imaSi, rom gaverkvioT misTvis damaxasiaTebel TaviseburebebSi da Sesabamisad, moviZioT konfliqtebis amoxsnis alternatiuli gzebi. # klasifikaciis safuZveli konfliqtis tipebi zogadi daxasiaTeba

1 konfliqtis gavrcelebis sfero a)ekonomikuri; b)ideologiuri; g)socialuri; d)ojaxuri.

a) safuZvlad udevs ekonomikuriwinaaRmdegoba; b) safuZvlad udevs Sexedulebebis Seusabamoba; g) safuZvlad udevs dapirispireba socialur sferoSi; d) safuZvlad udevs dapirispireba ojaxur urTierTobebSi.

2 konfliqtis xangrZliobisa da intensiobis xarisxi

a)feTqebadi, swrafad mimdinare

a) aRmocendeba individualur-

Page 9: შალვა აბზიანიძე   კონფლიქტის ფსიქოლოგია

9

konfliqtebi; b)mwvave, xangrZlivi konfliqtebi; g)sustad gamoxatuli, mdored mimdinare konfliqtebi; d) sustad gamoxatuli da swrafad mimdinare konfliqtebi.

fsiqologiuri Taviseburebebis safuZvelze. konfliqtis subieqtebi arian erTmaneTis mimarT mtrulad da agresiulad ganwyobilni; b) aRmocendeba siRrmiseuli urTierTdapirispirebis, urTierwinaaRmdegobis safuZvelze; g) aSkara ar aris mwvave dapirispireba, erT-erTi mxare aris pasiuri; d)aRmocendeba zedapiruli mizezebis fonze, epizoduri xasiaTisaa.

3 konfliqturi urTierTdamokidebulebis subieqtebi

a)Sidapirovnuli konfliqtebi; b)pirovnebaTaSorisi konfliqtebi; g)konfliqti “pirovneba-jgufi”; d)jgufTaSorisi konfliqtebi.

a)gamowveulia pirovnebaSi urTierTsawinaaRmdego motivebis erTmaneTTan “SejaxebiT”; b)konfliqti arsebobs or pirovnebas Soris; g)konfliqtis subieqtebia: erTi mxriv-pirovneba da meore mxriv-jgufi; d)konfliqtis mxarebia mcire subieqturi jgufebi an mikrojgufebi.

4 socialuri Sedegi a)konstruqciuli konfliqti; b)destruqciuli konfliqti.

a)am tipis konfliqtebs safuZvlad udevs obieqturi mizezebi (dapirispireba), xels uwyobs organizaciis an sxva socialuri sistemebis ganviTarebas; b)am tipis konfliqtebs safuZvlad udevs subieqturi mizezebi. amgvari dapirispireba iwvevs socialuri sistemebis ngrevas.

5 konfliqtis sagani a)realisturi (sagnobrivi) konfliqtebi; b)ararealisturi (usagno) konfliqtebi.

a)gaaCniaT mkafiod gansazRvruli sagani; b)ar gaaCniaT sagani, an es dapirispireba konfliqtis subieqtebisTvis sasicocxlo mniSvnelobis ar aris.

Page 10: შალვა აბზიანიძე   კონფლიქტის ფსიქოლოგია

10

produqtiuli da destruqciuli konfliqti

konfliqturi interaqcia

rogorc aRvniSneT, adamianebi xSirad aigiveben konfliqtebs negatiur SedegebTan.

sociologma Lewis Coser-ma ganasxvava erTmaneTisgan „realisturi“

konfliqti „ararealisturi“ konfliqtisgan. realistur konfliqtSi mxareebs Soris SeuTanxmebloba gamowveulia arsebiTi mizeziT – monawileebs surT, gadaWran is uTanxmoeba, romelic maT Soris arsebobs. ararealisturi konfliqti warmoadgens agresiis gamoxatvas da misi erTaderTi mizania tkivilis, zianis miyeneba da sxv. realisturi konfliqtebi konfliqtis amoxsnis teqnikuri SesaZleblobis farTo speqtrs iyeneben – Zalas, molaparakebas, kenWisyras, darwmunebasa da sxv. realisturi konfliqtis dros adamianebi orientirebuli arian arsebiTi (substanciuri) problemis gadaWraze. L.Coser -i miuTiTebs konfliqtis or tipze - konstruqciuli (produqtiuli) da destruqciul konfliqtur interaqciaze.

produqtiuli konfliqturi interaqciis erT-erT mTavar Tvisebas qcevis moqniloba warmoadgens. konstruqciul konfliqtur interaqciaSi jgufis wevrebi iyeneben qcevebis farTo speqtrs: standartuli procedurebis gamoyenebidan (kenWisyra) dawyebuli da molaparakebebis ganxorcielebiT damTavrebuli. destruqciul konfliqtebSi ki, piriqiTaa. jgufis wevrebi naklebad moqnilebi arian, radgan maTi mTavari mizania erTmaneTis damarcxeba. destruqciuli konfliqturi interaqcia aris arakontrolirebadi. produqtiuli konfliqtis dros orive mxare unda dakmayofildes axali ideis moZebniT, an TiToeulma mxarem SeZlos sxvisi poziciis gonivruli Sefaseba. destruqciul konfliqtur interaqciaSi xSirad mxareebi polarizebuli xdebian da

maTTvis mniSvnelobas iZens ufro „aramolaparakebiTi“ pozicia, vidre muSaoba gadawyvetilebis misaRebad.

aqve unda aRiniSnos, rom konstruqciuli da destruqciuli konfliqturi interaqciis amgvari axsna Zalze idealizirebulia. gamocdilebaSi iSviaTad gvxvdeba konfliqti, romelic konstruqciuli an destruqciuli konfliqtis yvela niSans atarebdes.

Page 11: შალვა აბზიანიძე   კონფლიქტის ფსიქოლოგია

11

konfliqti, rogorc interaqciuli qceva

konfliqti Tavisi bunebiT aris interaqciuli. mas arasodes akontrolebs mxolod erTi pirovneba. Zalian mniSvnelovania meore pirovnebis reaqcia da pirovnebebis winaswari gaTvlebi sxvebis sapasuxo qcevebze.

aseTi winaswarmermetyveluri baza qmnis mkacr tendencias konfliqturi interaqciisTvis – konfliqti xdeba cikluri da ganmeorebadi. davuSvaT, pirovneba A akritikebs B-s misi produqtiulobis xarisxis SemcirebisTvis. B (daqiravebuli muSa) aris

A-s xelqveiTi. B iRebs kritikas da ganmartavs, Tu ratom daeca misi muSaobis xarisxi. amiT igi amcirebs konfliqts da moqmedebs gadawyvetilebis miRebisTvis. B SeiZleba gabrazdes da xeli Seuwyos konfliqtis eskalacias, an SeiZleba gaCumdes. radgan A daelaparaka B-s da man upasuxa, rom situacias veRar gaakontrolebda mTlianad, A-s Semdgomi qceva iqneba pasuxi B-s reaqciaze. A-s qceva damokidebulia maT Soris interaqciuli qcevebis gacvlaze.

iniciativa-pasuxi-kontrpasuxis qceviTi cikli aris konfliqtis gacvlis Sedegi. am cikls naklebad gavigebT, Tu mas A-sa da B-s individualur qcevebad davanawilebT. cikli iqneba TviTgamaZlierebeli, Tu, magaliTad, B upasuxebda A-s yvirilze yviriliT, A Seecdeboda mis disciplinirebas da a.S. cikli, aseve, SeiZleba SeizRudos TavisTavad, Tu A upasuxebs wynarad B- s yvirilze da mousmens mas.

konfliqturi interaqciuli cikli vlindeba eskalaciis, Tavidan acilebis, CaxSobis an konfliqtze pozitiuri muSaobis gansazRvruli mimarTulebebiT.

situacia rTuldeba, Tu gaviTvaliswinebT gamocdilebis bazas, romelic A-s aqvs B-s mimarT. es niSnavs, rom A-s moqmedeba damokidebulia imaze, Tu rogor aRiqvams igi B-s pasuxs. analogiuri gziT, B-s moqmedebas ganapirobebs Bmis pasuxze A-s reaqcia.

Cveulebriv, aseTi Sefasebani „intuiciuria“. xSirad isini mxareTa erTmaneTis mimarT aRqmebzea dafuZnebuli; radgan intuiciuri da gauTvaliswinebelia, amitomac konfliqtur urTierTobaSi myofi wevrebi, zog SemTxvevaSi, SeiZleba Secdnen. I Tavis ZiriTadi terminebi • konfliqturi interaqcia (urTierToba) • destruqciuli qceva • TavdacviTi komunikacia • mxardamWeri komunikacia • SfoTva • emociuri daZabuloba • antagonizmi • negatiuri interpersonaluri urTierToba

Page 12: შალვა აბზიანიძე   კონფლიქტის ფსიქოლოგია

12

• verbaluri da araverbaluri Setyobineba • konfliqturi epizodi • konfliqtis marTviTi qceva • strategia (TanamSromlobiTi, SejibrebiTi) • taqtika • realisturi da ararealisturi konfliqti • moqnili qceva • produqtiuli da destruqtiuli konfliqti • latenturi (SeniRbuli) konfliqti • konfliqtis cikli • ganmeorebadi konfliqti • konfliqtis eskalacia • konfliqtis Tavidan acileba • konfliqtis CaxSoba

II Tavi konfliqtis Teoriebi

ganviTarebiTi Teoria

mSobelsa da Svils Soris konfliqtis Seswavlisas, xSirad

ganixileba pirovnebis ganviTarebis Tvalsazrisi. kognitur da afeqtur ganviTarebaSi momxdari cvlilebebi gvexmareba, CavwvdeT bavSvebis qcevas, romelic vlindeba ojaxuri konfliqtis dros. swored Svilebsa da mSoblebs Soris arsebul interesTa SeuTavsebloba qmnis konfliqts, romlis arsic mkvlevarebs uadvildebs bavSvis ganviTarebis Sefasebas. mSobelsa da bavSvebs Soris arsebuli konfliqtis Semswavleli Teoriebi Seesityvebian ganviTarebis faqtorebis gamokvlevebs. R. Selman-is Teoria konfliqts, bavSvis mier socialuri perspeqtivis miRebas, ganviTarebis TvalsazrisiT ganixilavs. socialuri perspeqtivis mopoveba individualuri ganviTarebis safexuria da warmoadgens pirovnuli ganviTarebis aucilebel pirobas (sine qua non).

R. Selman-ma SemogvTavaza socialuri perspeqtivis miRebis xuTi done, romelTagan TiToeuli Sesatyvis asakobriv jgufs moicavs. done 0: aradiferencirebuli da egocentruli perspeqtivis miReba (daaxlovebiT 3-dan 6 wlamde asaki). bavSvebi ar asxvaveben fizikurs fsiqologiuri realobisgan, isini TavianT Sexedulebebs socialuri samyaros Sesaxeb sxvebs miaweren. done 1: diferencirebuli da subieqturi perspeqtivis miReba (5-dan 9 wlis asaki). marTalia, am doneze bavSvebi fizikurs fsiqologiurisagan ganasxvaveben, magram maTi urTierTobebis perspeqtiva calmxrivia, (me - (self) zemoqmedebs sxvaze an sxvebi zemoqmedeben me-ze).

Page 13: შალვა აბზიანიძე   კონფლიქტის ფსიქოლოგია

13

done 2: TviTasaxva (Self-reflective) / meore pirovneba da ormxrivi (reciprokuli) perspeqtivis miReba (7 -dan 12 wlamde). am doneze bavSvebi sakuTar Tavs sxvebis Tvalsazrisidan gamomdinare uyureben da xvdebian, rom sxvebic imaves akeTeben. bavSvis mier socialuri urTierTobebis gageba Semdegi formuliT gamoixateba _ me (self) gavlenas axdens sxvebze da sxvebi gavlenas axdenen me -ze (self). done 3: pirovneba da erToblivi perspeqtivis miReba (10-dan 15 wlis asaki). am doneze bavSvs SeuZlia sakuTari Tavisa da sxvebis danaxva urTierTdamokidebulebiT sistemis wevrebad. am dros SesamCnevia erTmaneTze urTierTgavlena, romelic gacnobierebulia orive mxaris mier. done 4: siRrmiseuli da socialur-simboluri perspeqtivis miReba (daaxlovebiT 12 wlis asakidan mozrdilobamde). perspeqtivis miRebis am doneze socialuri urTierTobebis gageba SesaZlebelia mravalmxrivi mniSvnelobis miniWebiT; magaliTad, rodesac aqtivobebis interpretacia xdeba rogorc legaluri, moraluri, eTikuri an konvencionaluri gagebiT.

rogorc R. Selman-ma gviCvena, nulovan doneze bavSvebi konfliqts Zalis an ganridebis saSualebiT marTaven. am doneze bavSvis mier marTviTi strategiebis gamoyeneba miuTiTebs, rom is ver asxvavebs fizikur qcevas fsiqologiurisagan. bavSvs SeuZlia daartyas, avnos sxva pirovnebas yovelgvari fsiqologiuri da urTierTobis Sedegebis gaanalizebis gareSe.

pirvel doneze bavSvebi konfliqts calmxrivi gavlenis mqone movlenad da misgan Tavis daRwevis saSualebad ganixilaven. magaliTad, konfliqtad SeiZleba miCneuli iyos yvirili. imisaTvis, rom konfliqti gadaiWras, erT-erTi martivi amoxsna maTTvis yvirilis Sewyveta da bodiSis moxda aris.

meore doneze bavSvebi sakuTari miznebis miRwevas partniorebTan survilebis SeTanxmebiT cdiloben.

mesame doneze konfliqtis gadalaxva orive mxaris dakmayofilebiT xdeba, aqcenti gadadis aqtiur interpersonalur komunikaciaze. konfliqtis gadaWra ufro verbaluri an gonebrivi saSualebiT miiRweva, vidre fizikuri aqtivobiT.

da bolos, konfliqti urTierTdamokidebulebis Sesaxeb ufro realistur xedvas ayalibebs. magaliTad, urTierTobebi ar aris iZulebiTi. bavSvebs uyalibdebaT warmodgena imis Sesaxeb, rom intrafsiqikuri konfliqtebi moicaven interpersonaluri konfliqtebis WeSmarit mizezebs. amasTanave, konfliqtebis marTvis saSualebas warmoadgens araverbaluri da verbaluri Setyobinebebi. rogorc 16 wlis

mozardi xsnis, „raime Temaze amomwuravi laparaki, Cveulebriv,

„uferuldeba“. „aris SemTxvevebi, rodesac ar giwevs yvelafris axsna, vinaidan yvelaferi TavisTavad cxadia. akeTeb raRacas da yvelam icis, es

ras niSnavs. magram, Tu ver gaigeben, maSin iwyeb amomwuravad saubars.“ miuxedavad imisa, rom R. Selman-is interesi mimarTulia Tanatolebs

Soris konfliqtisken, misi Teoria ganixileba sxva

Page 14: შალვა აბზიანიძე   კონფლიქტის ფსიქოლოგია

14

urTierTdamokidebulebebSic im xarisxiT, romliTac Cven SegviZlia davukavSiroT bavSvebis konfliqturi qceva maT mier socialuri perspeqtivis miRebis unars.

fsiqodinamikuri Teoria

froidi da misi mimdevrebi adamianis gonebis dinamikas

Seiswavlidnen. isini cdilobdnen, aexsnaT socialur konteqstSi gamovlenili pirovnebis qcevis meqanizmi. miuxedavad kritikisa, didia konfliqtebis gamokvlevaSi fsiqodinamikuri Teoriis mier Setanili wvlili. pirvel rigSi, unda ganvixiloT misi bazisuri ideebi.

fsiqodinamikuri Teoriis mixedviT, adamianis goneba ganixileba, rogorc fsiqikuri energiis rezervuari, saidanac energia sxvadasxva arxebis meSveobiT gamoidevneba. es arxebi adamianis gansxvavebul qmedebebTan identificirdeba. energia warmoadgens qcevis impuls, romelic gansxvavebuli aqtivobis saxiT gvevlineba. radganac energia arxis saSualebiT gamoidevneba, es arxi unda ganTavisufldes am energiisgan. Tu energia ar aris gamodevnili erTi arxis saSualebiT, igi zewolas ganicdis, raTa sxva arxis saSualebiT gamoTavisufldes.

fsiqodinamikuri Teoriis warmomadgenlebi cdiloben adamianis gonebaSi arsebuli im meqanizmebis aRweras, romlebic ama Tu im arxSi fsiqikur energias akaveben. maT mier warmodgenil bazisur models sami komponenti gaaCnia: 1. id – energiis wyaro; 2. Super ego –RirebulebaTa sistema, romelic am energiis gamodevnas ewinaaRmdegeba; 3. Ego, romelsac Semsruleblis funqcia akisria. is id-sa da super

ego-s aqtualur qcevasTan akavSirebs. imisaTvis, rom konfliqtSi am modelis roli gavigoT, pirvel rigSi, unda ganvixiloT es komponentebi da maTi erTmaneTTan urTierTdamokidebuleba.

id -i fsiqikuri energiis pirveladi wyaroa, romelic siamovnebis principiT imarTeba. misi amocanaa pirovnebaSi warmoqmnili daZabulobis Semcireba fsiqikuri energiis gandevniT. daZabuloba pirovnebaSi

bazisuri instiნqtebisa da moTxovnilebebis arsebobiT warmoiSveba. is warmoiqmneba am moTxovnilebebis daukmayofilebasTan dakavSirebuli frustraciis gancdiTac.

Page 15: შალვა აბზიანიძე   კონფლიქტის ფსიქოლოგია

15

id-sTvis energiis gandevnis nebismieri saSualeba ekvivalenturia (nebismieri arxis saSualebiT SeuZlia energiis gamodevna). mas safuZvlad SeiZleba daedos rogorc pozitiuri, aseve destruqciuli tendenciebi.

rac Seexeba Super ego -s, igi mSobels hgavs, aregulirebs pirovnebis qcevas misi dasjiT an dajildoebiT.

pirovnebas danaSaulis grZnoba eufleba Cadenili danaSaulis gamo, siamayis grZnoba - kargi qcevis gamo.

amrigad, id _ i cdilobs, nebismieri saSualebiT energiisgan ganTavisufldes, xolo Super ego im qcevis ganxorcielebas ewinaaRmdegeba, romelic socialurad misaReb formas ar Seesabameba.

fsiqodinamikuri Teoriis warmomadgenlebis mixedviT, konfliqti aRmocendeba im SemTxvevaSi, rodesac pirovnebas eufleba SiSi, rom misi moTxovnebi daukmayofilebeli darCeba. ego_s wilad ergeba id_sa da Super ego_s marTvis problema (is mediatoris rols asrulebs), eZebs Sesatyvis saSualebebs energiis gamosaTavisufleblad. froidis mixedviT, ego imarTeba realobis principiT: misi mizania, ,,gadaitanos gandevnili energia im realur obieqtze, romelic moTxovnebs daakmayofilebs”. ,,realuri obieqtis” gansazRvra SezRuduli socialuri situaciisa da Super ego-s mier xdeba. magaliTad, gadawyvetilebis miRebisas jgufis wevri frustrirebulia jgufis muSaobis neli tempiT. am daZabulobisgan gaTavisuflebis erT-erTi saSualebaa jgufis sxva wevrze Tavdasxma. magram jgufis wevris Super ego-m SesaZloa gansazRvros „idealuri“ qceva, rogoric aris Tavazianoba da TavSekaveba da amiT sxvebze Tavdasxma CaaxSos. jgufis wevris ego –m unda SeZlos mediacia id _sa da Super ego –s Soris ise, rom moinaxos energiis gandevnis Sesatyvisi saSualeba Tavazianobisa da TavSekavebis gaTvaliswinebiT. im SemTxvevaSi, Tu jgufis wevri moaxerxebs jgufis problemis gadaWras, riTac gaizrdeba jgufis muSaobis tempi, jgufis wevris daZabulobis ganmuxtvac warmatebiT dasruldeba. ego –m SesaZloa gadados energiisagan gaTavisufleba ramdenime xniT. Tu jgufis problemebi ar gadawydeba da sxva gamosavali ar moiZebneba, energia sabolood gamovlindeba jgufis sxva wevrze sityvieri TavdasxmiT, an es energia gandevnili da CaxSobili iqneba. jgufis wevrisTvis arc erTi Sedegi ar aris sasurveli. jgufis wevrma SeiZleba igrZnos danaSauli, radgan man daangria ideali (mag., jgufis sxva wevrze gadaitana gaRizianeba). sxva SemTxvevaSi jgufis wevri igrZnobs ufro met daZabulobas masSi energiis CaxSobiT. ego Seecdeba, Tavis daRwevas arasasiamovno alternativebisgan. amisTvis man unda mimarTos energia pirovnebisaTvis warmatebul da efeqtur aqtivobaze (energia Sesabamisi arxiT gamodevnos). rogorc aRvniSneT, konfliqti xdeba maSin, rodesac adamianebi aRiqvamen Seusabamo miznebs sxvebTan urTierTobisas. es imas niSnavs, rom garkveul situaciaSi adamianebs eSiniaT, ver imoqmedon warmatebulad. es konfliqti pirovnebaSi or Zalismier impulss warmoSobs: agresiasa da SfoTvas, romlebic ego -m unda marTos.

froidis mixedviT, agresiuli impulsi SesaZlebelia mimarTuli iyos rogorc sakuTari Tavis mimarT, ise sxva pirovnebis mimarT. am energiis safuZvels warmoadgens danaSaulis grZnoba an frustracia, rac ganpirobebulia imiT, rom pirovnebis moTxovnebis dakmayofileba ver

Page 16: შალვა აბზიანიძე   კონფლიქტის ფსიქოლოგია

16

xerxdeba. sakuTari Tavisken mimarTuli agresia gamoixateba TviTzizRSi, romelic Zalze destruqciuli SeiZleba gaxdes pirovnebisTvis.

individebi agresiis gamovlenis sxvadasxva strategias aviTareben. erT-erTi strategia aris agresiuli moTxovnilebebis CaxSoba, rac Zalian martivad xorcieldeba maSin, rodesac ar xdeba am impulsebis aRiareba, an adgili aqvs Camnacvlebel aqtivobas. magaliTad, muSa, romelsac direqtorisgan uari eTqva dawinaurebaze, axSobs warmoqmnil gabrazebas da mas gardaqmnis ufro Zlier, uwyvet muSaobis aqtad.

SesaZlebelia, rom individebi gaucnobierebeli moTxovnebis safuZvelze aqtivobdnen, ramac am qcevebis destruqciuli formiT gamovlenas Seuwyos xeli. magaliTad, xelqveiTi gabrazebas aracnobieri formiT gamoavlens Semdegnairad: mas SeiZleba daaviwydes bolo vadis Sexseneba im sabuTTan dakavSirebiT, Sesaxeb, romelic misma direqtorma Tavis xelmZRvanels unda warudginos. dainaxavs Tu ara xelqveiTi am

faqtis gamo aRelvebul direqtors, maSinave misi gabrazeba „sustdeba“, magram am faqts SeiZleba Semdegi garTuleba mohyves: xelqveiTi direqtorma samuSaodan daiTxovos. pirdapiri saxiT direqtoris mimarT agresiis gamovlena SesaZloa arasasiamovno gaxdes rogorc xelqveiTisTvis, aseve direqtorisTvis.

agresiis gamovlenis meore strategia gulisxmobs am impulsebis mimarTvas ufro misaReb, sust samizneze da ara frustraciis aqtualur wyaroze. am process gadatanas uwodeben.

L. Coser-i aRniSnavs, rom jgufis wevrebi, gabrazebis SemTxvevaSi, cdiloben agresia gadaitanon ara agresiis wyaroze, aramed jgufis SedarebiT sust wevrebze an jgufis gareT. isini Tavs arideben agresiis pirdapir gamovlenas, vinaidan aqvT SiSi, rom, am SemTxvevaSi, maT jgufidan gaagdeben.

agresiis msgavsad, SfoTva konfliqtis ganmavlobaSi im SemTxvevaSi vlindeba, roca vinme gardauval safrTxes aRiqvams. individebs hgoniaT, rom maTi moTxovnebis dakmayofilebas raRac emuqreba.

konfliqturi interaqciis fsiqodinamikuri Teoria SfoTvis or wyaroze miuTiTebs. pirveli gamomdinareobs adamianis SiSisgan, sakuTari impulsebis gamo. rogorc aRvniSneT, bevri moTxovnileba aris destruqciuli da rodesac individebi varaudoben, rom isini am tipis Rrmad mimaluli impulsebis safuZvelze aqtivoben, ganicdian SfoTvas. magaliTad, iuridiul firmaSi momuSave mdivanma SemTxveviT gaigo iuristis mier mis mimarT gamoTqmuli sayveduri. is Zalian gabrazda da daiwyo iuristis lanZRva. miuxedavad imisa, rom iurists SeeZlo misi samsaxuridan daTxovna, mdivani agrZelebda lanZRvas ramdenime dRis ganmavlobaSi. rodesac megobarma hkiTxa mas, eSinoda Tu ara samsaxuris dakargva, mdivanma, marTlac, gamoTqva saTanado SiSi, Tumca igi sakuTar

Tavs umtkicebda, rom ar iyo „Tagvi“ da agrZelebda iuristis lanZRva-ginebas. sakuTari poziciis daJinebuli dacva da gaZliereba niSnavs pasuxs, romlis meSveobiT pirovneba cdilobs sakuTari qcevebis damkvidrebas.

SfoTva im SemTxvevaSic warmoiqmneba, roca individebi sakuTar qcevas afaseben. maT kargad esmiT, Tu ra unda gaakeTon, an ra ar unda gaakeTon sakuTari survilebis dasakmayofileblad. SfoTva aRmocendeba maSin, rodesac konfliqtur situaciaSi individebi arakomfortulad grZnoben Tavs, garkveuli aqtivobebis ganxorcielebis gamo. miuxedavad amisa, isini agrZeleben aqtivobas im mizniT, rom garkveuli drois Semdeg

Page 17: შალვა აბზიანიძე   კონფლიქტის ფსიქოლოგია

17

es aqtivoba gaxdeba legitimuri, an aqtivobis ganxorcielebisaTvis mniSvnelovan mizezs ipovnian. magaliaTad, isini cdiloben saxis SenarCunebas, an miaCnia Tavi im subieqtad, romelic saeWvo xerxs iyenebs Sedegis misaRwevad. subieqtSi, romelic SfoTvas ganicdis, SesaZlebelia Semcirdes im arxebis raodenoba, romlebic gansazRvraven am aqtivobebis SeCerebas. SfoTvas SeuZlia xeli SeuSalos individs saR azrovnebaSi. am dros individs uWirs sakuTari mdgomareobis (ambivalentobis) zusti mizezebis dadgena.

konfliqtur interaqciaSi SfoTva did gavlenas axdens procesze, radgan is jgufis wevrebs rigidulsa da mouqnels xdis. rigiduli qcevebis ganxorcieleba konfliqts destruqciul mimarTulebas aZlevs. arasasiamovno qcevebis gameoreba xSirad jildovdeba, radgan adamianebs uCndebaT zogierT aqtivobaze dauflebis SegrZneba. amgvari upiratesoba TavisTavad warmoadgens jildos da am tipis qcevebi Tu interaqciis formebi SeiZleba gagrZeldes maSinac ki, rodesac isini destruqciuli saxiT vlindebian.

fsiqodinamikur Teorias didi damsaxureba miuZRvis konfliqturi urTierTdamokidebulebebis SeswavlaSi. yvelaze mniSvnelovani aris mis mier SfoTvisa da agresiis impulsebis rolis axsna konfliqtur urTierTobebSi. idea imis Sesaxeb, rom am impulsebis gadamisamarTeba SeiZleba sxva aqtivobebSi (moicavs ra mesame pirze Tavdasxmasac), sakvanZo sakiTxs warmoadgens konfliqturi Teoriebis umetesobisTvis. imis aRiareba, rom adamianebma yovelTvis ar ician sakuTari konfliqturi qcevebis ZiriTadi mizezebis Sesaxeb, am Teoriis mniSvnelovani damsaxurebaa.

miuxedavad fsiqodinamikuri midgomis damsaxurebebisa, yuradRebas SevaCerebT or ganmartebaze. pirveli _ fsiqodinamikuri Teoriis erT-erT mizans warmoadgens interaqciis Seswavla, magram unda aRvniSnoT, rom am midgomis mizani ar aris TavisTavad interaqciis (per se) Seswavla.

fsiqodinamikuri Teoriis mixedviT, urTierTobebi internalur (Sinagan) fsiqologiur procesebze da ara socialur qcevebze dayrdnobiT Seiswavleba. rodesac mentalur aqtivobasa da qcevas Soris kavSiris dadgena moxdeba, aqtivobebi ganixileba interaqciuli konteqstisgan gancalkevebulad. swored esaa misi nakli. fsiqodinamikuri Teoria upiratesad aRiarebs mentalur mdgomareobasa da Sinagan

motivaciebs da ar eTanxmeba im faqts, rom socialuri qceva yoveლTvis warmoadgens pasuxs sxva adamianebis qmedebebze. meore ganmarteba dakavSirebulia pirvelTan: fsiqodinamikuri midgoma ver xsnis fsiqikuri energiis Canacvlebis meqanizms - Canacvlebuli piris an aqtivobis amorCevis faqts. Teoriebis mtkicebiT, fsiqikuri energia xSirad icvlis mimarTulebas. problema isaa, rom fsiqodinamikuri midgoma ver uzrunvelyofs imis axsnas an ganWvretas, Tu ra tipis aqtivoba an piri iqneba amorCeuli. fsiqodinamikuri Teoriebi mxolod imas gviCveneben, rom fsiqikuri energia sxva arxis saSualebiT gamoidevneba (socialuri konteqstisaTvis misaRebi aqtivobis saxiT) da bundovan ganmartebas gvTavazoben imis Sesaxeb, Tu rogor xdeba Semcvlelis SerCeva. magaliTad, fsiqodinamikuri ganmartebebi gviCvenebs frustraciis

gadაsvlas agresiaSi ebraeli xalxis winaaRmdeg germaniaSi, magram ver xsnis, ratom amoirCies ebraelebi da ara germaniaSi mcxovrebi sxva umciresobis warmomadgenlebi an erovnebiT aragermanelebi. imisaTvis,

Page 18: შალვა აბზიანიძე   კონფლიქტის ფსიქოლოგია

18

rom gavTvaloT, romeli Semcvleli aris amorCeuli da ratom, unda ganvixiloT iseTi socialuri faqtorebi rogoricaa: Zalaufleba, romelic pirovnebas sxvebTan akavSirebs, individebis Cveuli stili, konfliqturi qcevis xarisxi, romliTac gabrazebis gamoxatva xdeba socialurad misaRebi formiT; gasaTvaliswinebelia, agreTve susti mxaris Taviseburebebic. fsiqodinamikuri Teoria gvTavazobs konfliqturi interaqciis mxolod nawilobriv suraTs.

velis Teoria da klimatis gageba

konfliqtebis SeswavlaSi didi damsaxureba miuZRvis Kurt Lewin-s, romelmac 1950-ian wlebSi velis Teoria Seqmna. K. Lewin–i aRniSnavda, rom

adamiani cxovrobs da viTardeba garSemomyofi sagnebis „fsiqologiur

velSi“. adamianisTvis TiToeul sagans sakuTari valentoba gaaCnia – es aris Taviseburi energetikuli muxti, romelic adamianSi specifikur daZabvas iwvevs, Semdeg ki unda moxdes misgan ganmuxtva. adamianis qceva eqvemdebareba nebelobas da vels. nebelobiTi qceva gamowveulia Sinagani MmoTxovnilebebiTa da motivebiT, velis – gare sagnebis zegavleniT. ganvixiloT eqsperimenti, romelic gviCvenebs velis gavleniT gamowveuli adamianis qcevas.

cdis pirs, romelic miwveuli iyo TiTqosda „inteleqtis“ Sesamowmeblad, cota xniT sTxovdnen oTaxSi mocdas. eqsperimentatori, romelic cdis pirs oTaxSi tovebda, agrZelebda masze dakvirvebas meore oTaxidan specialuri, naxevrad gamWirvale sarkis meSveobiT. oTaxSi marto darCenili yvela cdis piri (cdis pirebi iyvnen rogorc studentebi, aseve profesorebi) iwyebda oTaxSi arsebuli sagnebis Tvalierebasa da maT manipulacias, magaliTad, aTvalierebda wignebs, exeboda karadas, fardas da a.S.

velis Teoria im faqtorebis ganxilvis saSualebas gvaZlevs, romlebic socialur situaciaze zemoqmedeben. Zalebi ganixileba, rogorc miznis miRwevisTvis moqmedebebis ganmapirobeli faqtorebi. maT SeuZliaT im moqmedebebis blokirebac, romlebic miznis miRwevas

aferxeben. „veli“ dinamikuria, icvleba droisa da gamocdilebis gavleniT.

K. Lewin-ma adamianis qceva iseT moqmedebad ganixila, romelic

Tavis TavSi „cxovreba – sivrcis“ meqanizmis gagebas gulisxmobs. individis ganviTarebas an regresias maSin aqvs adgili, roca mis

„cxovreba-sivrceze“ zemoqmedebs eqsternaluri stimuli. aRsaniSnavia,

rom es ar aris mxolod gavlena, romelic „cxovreba-sivrceSi“ iwvevs cvlilebebs. xdeba eqsternaluri stimulis miReba (internalizacia).

„cxovreba-sivrce“ moicavs pirovnebis mier mniSvnelovani miznebis dasaxvas, motivebis, Rirebulebebis, moTxovnilebebis, idealebis, barierebis gadalaxvasa da maTi daZlevis moTxovnebis gaTvaliswinebas.

„cxovreba-sivrcis“ mniSvnelovan Tvisebas warmoadgens misi individualuri TvalsazrisiT ganpirobeba (Tu rogor aRiqvams individi

Page 19: შალვა აბზიანიძე   კონფლიქტის ფსიქოლოგია

19

samyaros mocemuli droisTvis). „cxovreba-sivrce“ ar aris obieqturi gansazRvreba, is ufro fsiqologiuri terminia.

K. Lewin-is Tanaxmad, fsiqologiuri daxasiaTebis dros mxedvelobaSi misaRebia iseTi specifikuri faqtorebi, rogoricaa: miznebi, stimulebi, moTxovnebi, socialuri urTierTobebi, aseve velis ufro zogadi Tavisebureba- fsiqologiuri atmosfero (megobruli, daZabuli an mtruli) da Tavisufleba (damoukidebloba). velis, es mTlianobaSi ganxiluli daxasiaTebebi, metad mniSvnelovania fsiqologiuri TvalsazrisiT. fsiqologiuri atmosfero aris empiriuli realoba da mecnierulad aRweriTi faqti.

klimati, velis, „rogorc mTelis,“ xarisxs warmoadgens. igi aris pirovnebaTaSorisi urTierTobis fsiqologiuri mxare, romelic

situacias e.w. „aromats“ sZens, magaliTad, siTbos, usafrTxoebis gancdas, SiSs an undoblobas da a.S.

konfliqtSi klimatis rolis saukeTeso analizi mogvca Morton

Deutsch –ma, romelic K. Lewin-is mowafe iyo. M. Deutsch-is mixedviT, konfliqturi situaciis ZiriTad Tvisebas warmoadgens TanamSromlobiT urTierTobasa da destruqciul Sejibrs Soris gansxvavebis arseboba. M. Deutsch-Tvis klimati urTierTdamokidebulebebiT ganisazRvreba. igi urTierTobis or mTavar tips gamoyofs: a) winsvliTi (dawinaurebiTi), romlis drosac konfliqtSi CaTreuli individi Tavis warmatebas sxva adamianis warmatebasTan akavSirebs; b) urTierToba, romlis drosac erTi pirovnebis warmateba meoris warumateblobiT miiRweva; urTierTdamokidebuleba ar aris obieqturad gansazRvruli da is monawile pirTa aRqmebiTa da gansxvavebuli rwmeniT aris ganpirobebuli. Tu individi situacias aRiqvams, rogorc dawinaurebas, igi iaqtiurebs ise, TiTqos aris dawinaurebuli. im SemTxvevaSi, Tu situacia pirovnebis mier Sejibrad aRiqmeba, maSin subieqti konkurentulad imoqmedebs. dawinaurebiTi urTierTdamokidebulebis aRqma iwvevs dawinaurebiT urTierTobas konkurenciuli urTierTdamokidebulebis aRqma _ Sejibrs. M. Deutsch-ma im Sedegebis aRweris detaluri analizi mogvca, romlebic dawinaurebiT da konkurenciul urTierTdamokidebulebebs mosdevs.

dawinaurebiTi urTierTdamokidebulebis dros (TanamSromlobiTi klimati) adamianebi ganicdian erTobliv interesebs, erTmaneTSi Sromas koordinirebulad inawileben, aqvT ndoba, megobruli damokidebulebebi, miznebis identurobas aRiqvamen da ufro uSualo da Ria komunikaciebs axorcieleben. konkurenciuli urTierTdamokidebulebis dros (SejibriTi klimati) adamianebi yuradRebas amaxvileben antagonistur interesebze da ewinaaRmdegebian erTmaneTs, mtrul damokidebulebas avlenen, axorcieleben iseT komunikacias, romlis meSveobiTac erTmaneTi SecdomaSi SehyavT. M. Deutsch-is analizi or mniSvnelovan mosazrebazea agebuli: 1. M. Deutsch-i miuTiTebs, rom situaciis klimati gavlenas axdens konfliqturi mxareebis qcevebze. M. Deutsch-is mixedviT, jgufis wevrebs Soris urTierTobis aRqmis xarisxi (saerTo interesebi, ndobis done, erTmaneTis mimarT

Page 20: შალვა აბზიანიძე   კონფლიქტის ფსიქოლოგია

20

megobruli an mtruli damokidebuleba, maTi poziciebis msgavseba da gansxvaveba, komunikaciebis aRqma) qmnis klimats, romelic mxareebs aZlevs erTmaneTis aRqmisa da sakuTari moqmedebis gaTvlis saSualebebs. 2. M. Deutsch-i miuTiTebs aRqmasa da interaqcias Soris urTierTdamokidebulebis ciklur urTierTobaze. igi aRniSnavs, rom urTierTdamokidebulebis aRqma warmoiSveba urTierTobidan da ganmtkicebis procesSi marTavs mas. sxva sityvebiT rom vTqvaT, TanamSromlobiTi an konkurenciuli interaqcia qmnis Sesatyvis klimats, xolo mxareebis ndoba, atitudebi, rwmena da a.S. moqmedebs masze, ris gamoc aRqmis xarisxi Zlierdeba. aseTi ciklis arseboba tipuria jgufebsa da organizaciebSi.

miuxedavad konfliqturi urTierTobebis SeswavlaSi M. Deutsch-is didi damsaxurebisa, Cven unda mivuTiToT misi Teoriis naklzec. man konfliqtSi urTierTdamokidebulebis analizi mxolod TanamSromlobisa da Sejibris procesebis ganxilvis safuZvelze gaakeTa, xolo jgufuri situaciis iseTi Tvisebebi, rogoricaa, magaliTad, dominanturi an emociuri urTierTdamokidebuleba, ar ganuxilavs. klimatis TiToeul am aspeqts gaaCnia gansakuTrebuli mniSvneloba da yoveli maTgani konfliqtze moqmedebs sakuTriv. garda amisa, aRsaniSnavia, rom mxolod urTierTdamokidebulebebis ganxilva ar warmoadgens yovelTvis klimatebis gagebis erT-erT ZiriTad gasaRebs.

M. Deutsch-is mixedviT, konfliqtis monawileTa mier urTierTdamokidebulebis aRqma aris konfliqturi qcevis pirveladi

„mizezi.“ amgvari mtkiceba yuradRebis gareSe tovebs mniSvnelovan SemTxvevebs, rodesac individebs jgufuri procesebis erTmaneTisgan gansxvavebuli aRqma aqvT.

miuxedavad am naklovanebebisa, M. Deutsch-is mier urTierTdamokidebulebis mniSvnelobis, konfliqtSi klimatis rolis, klimatsa da interaqcias Soris cikluri jaWvis aRiarebis ganxilva konfliqtis analizis mTavar sagans warmoadgens.

Page 21: შალვა აბზიანიძე   კონფლიქტის ფსიქოლოგია

21

fazebis Teoria konfliqti Tavisi mimdinareobis periodSi garkveul safexurebsa da fazebs gadis. konfliqtebis ukeT Seswavlis mizniT mkvlevarebi yuradRebas amaxvileben am procesebze.

zogierTi fazis analizi socialuri an internacionaluri konfliqtebis Seswavlazea damyarebuli, zogi ki organizaciis gamokvlevebsa da mcire jgufis procesebis Seswavlas eyrdnoba. miuxedavad imisa, rom fazebis analizebs Soris garkveuli gansxvaveba arsebobs, mkvlevarebi mainc erTxmad aRiareben, rom konfliqti SesaZlebelia daiyos erTmaneTis momdevno periodebad, romlebic, Tavis mxriv, gansxvavebuli qcevebis ganxorcielebasa da Tanmimdevrobas ganapirobeben. R. Rummel-is TvalsazrisiT, konfliqti xuT Tanmimdevrul fazas gadis. pirvel safexurze konfliqti aris latenturi. sxva sityvebiT rom vTqvaT, individebs aqvT erTmaneTisagan gansxvavebuli dispoziciebi da atitudebi. Rirebulebebsa da SexedulebebSi arsebuli gansxvavebebi momavali qcevis safuZvels warmoadgens.

meore fazis - miRebis fazis ganmavlobaSi „garkveuli sababi“ iwvevs individTa aqtivobas, romlis drosac partniorTa Soris arsebuli potenciuri gansxvaveba interaqciis safuZveli xdeba. am fazaSi e.w.

„Caxmaxis gamowevas“ (sababs) faruli konfliqti aSkara konfliqtSi gadahyavs. imis Semdeg, rac konfliqti warmoiqmneba, urTierToba Zalauflebis balansirebis fazaSi Sedis. es aris mesame faza, romlis procesSi individebi afaseben erTmaneTis unarebs, aanalizeben, gamoiyenon Tu ara erTmaneTis winaaRmdeg Zala, muqara, jildo da a.S. isini aqtiurad upirispirdebian erTmaneTis mosazrebebs, riTac garkveuli SeTanxmebis miRwevas cdiloben. miRebul SeTanxmebas jgufis wevrebi meoTxe fazaSi - Zalauflebis balansis fazaSi gadayavs. aq partniorebi ecnobian da swavloben am SedegebiT cxovrebas (balasirebuli Zalaufleba). es faza garkveuli drois ganmavlobaSi grZeldeba, sanam pirovnebis atitudebsa da miznebSi mravalmxrivi

cvlilebebi ar warmoiSveba. zogierTi cvlileba „ganxeTqilebis“ fazas iwvevs da mxareebi acnobiereben, rom morigi konfliqtisa da konfrontaciisTvis isev momwifda pirobebi.

amgvarad, warmodgenili fazebis modeli gulisxmobs konfliqtis gagrZelebul cikls latenturi fazidan miRebamde, Zalauflebis balansirebis procesidan Zalauflebis balansamde da ganxeTqilebamde, ganxeTqilebidan SeniRbul konfliqtamde, manam, sanam partniorebi ar miiReben konstruqciul gadawyvetilebas. D.Ellis-i da R. Fisher-i, mcire jgufebSi gadawyvetilebis miRebis gaanalizebis Semdeg, miuTiTeben konfliqtis sam fazaze, romelTagan

TiToeuls „gansxvavebuli interaqciuli modelebiT“ axasiaTeben. maT mier SemoTavazebuli pirveli fazaa interpersonaluri konfliqturi faza. am safexurze jgufis wevrebi orientirebuli arian im gzebis Ziebaze, romlebic maT konfliqtidan gamoiyvanT. am fazisTvis damaxasiaTebelia partniorebs Soris SeuTanxmeblobis dabali

Page 22: შალვა აბზიანიძე   კონფლიქტის ფსიქოლოგია

22

maCvenebeli. jgufis wevrebi eZeben konfliqtur gamosavlebze sxvadasxva SesaZlo informacias da ganixilaven misi gadaWris sxvadasxva gzebs. interpersonalur fazaSi konfliqtis analizi xdeba wevrebs Soris individualuri gansxvavebebisa da ara jgufis mier miRebuli gadawyvetilebebis ganxilvis TvalsazrisiT. konfliqtis meore faza maSin dgeba, roca partniorebs Soris pirdapiri konfrontacia iwyeba. am periodis ganmavlobaSi jgufis wevrebs Soris SeuTanxmebloba izrdeba, erTmaneTisagan gansxvavebuli SeniSvnebisa da wamoyenebuli winadadebebis raodenobrivi zrdis gamo. jgufis wevrebi

cdiloben, pirdapiri „SturmiT“ monaxon gamosavali da gansazRvron, Tu ramdenad bevri winadadebaa wevrebis mxridan SemoTavazebuli. bolos jgufi midis im gadawyvetilebamde, romelsac D. Ellis-i da R. Fisher-i substanciur konfliqtur fazas uwodeben da romelSic SesamCnevi xdeba SeTanxmebuli winadadebebis raodenobrivi zrda. jgufis wevrebi cdiloben, miiRon saboloo, finaluri gadawyvetileba. R. Rummel-is, D. Ellis-isa da R.Fisher-is mier SemoTavazebuli konfliqtis fazebis analizi msgavsia. orive konfliqts ori fazis sazRvrebSi axasiaTebs – diferenciaciis fazas integraciis faza mosdevs. diferenciaciis fazaSi ikveTeba latenturi konfliqti. Semdeg ukve integraciis procesi iwyeba. wevrebi garkveul gadawyvetilebas iReben, erTmaneTis moTxovnebs iziareben. Tu integracia warmatebiT ar dasruldeba, konfliqti SeiZleba bolo cikls daubrundes - axal diferenciaciis fazas.

Walton Rummel Ellis, Fisher latenturi konfliqti diferenciacia miRebis faza

Zalauflebis balansirebis procesi

interpersonaluri konf. konfrontacia

integracia Zalauflebis balansireba

substanciuri konfliqti

ganxeTqileba fazebis analizi saSualebas gvaZlevs, yuradReba gavamaxviloT konfliqtis mniSvnelovan epizodebze: 1. fazebis analizma gviCvena, rom konfliqtisTvis damaxasiaTebelia gansazRvruli modeli an ritmi. es modeli xSirad konfliqtis monawileebis molodinTa sistemazea damokidebuli. fazebis analizi gvexmareba konfliqtis gagebaSi da moicavs ara mxolod mxareebs Soris

Page 23: შალვა აბზიანიძე   კონფლიქტის ფსიქოლოგია

23

uTanxmoebisa da konfrontaciis wvdomas, aramed wonasworobis periodsac, rodesac konfliqtis monawileebi ganixilaven konfliqtidan gamosvlis axal, SesaZlo variantebs; 2. erTi da imave urTierTobis modelebi an formebi SeiZleba gansxvavebul funqciebs emsaxurebodes sxvadasxva konfliqtur fazaSi. TiToeuli faza xasiaTdeba mniSvnelovani konteqstiT, romelic gasagebs xdis qcevas, konfliqtis garkveuli safexuris analizidan gamomdinare. magaliTad, D. Ellis-i da R. Fisher-i aRniSnaven, rom mcire jgufebSi gadawyvetilebis miRebisas orazrovani winadadebebi Tavs iCens konfliqtis pirvel da mesame fazaSi. pirvel fazaSi es SeniSvnebi garkveul sakiTxebTan dakavSirebiT individebis meryeobas asaxavs. individebi ar arian darwmunebuli TavianT atitudebSi da gamosavlis Ziebisas sakuTari orientaciis gamovlenas cdiloben jgufis winaSe. finalur fazaSi orazrovani SeniSvnebi asaxavs wevrebis mier erTi poziciidan meoreze gadasvlas. wevrebi icvlian azrs da jgufi iRebs gadawyvetilebas; 3. fazebis kvleva naTlad gviCvenebs, rom zogierT movlenas SeuZlia konfrontaciis gamZafreba ara imitom, rom igi gansakuTrebuli mniSvnelobis movlenas warmoadgens, aramed imitom, rom zewolis, daZabulobis dros, umniSvnelo movlenamac ki SeiZleba gamoiwvios konfliqtis swrafi eskalacia. es imas niSnavs, rom latenturi gansxvaveba interaqciaze destruqciuli gziT moqmedebs;

4. konfliqti xSirad Tavis TavSi moicavs „Semowmebis“ periods, sanam adgili aqvs pirdapir konfrontacias. individebi sakuTari poziciebis

gadamowmebis mizniT, axorcieleben garkveul qmedebebs, raTa „mosinjon

niadagi“ momavali qcevebisTvis. maT ainteresebT jgufis danarCeni wevrebis reaqcia maT mier ganxorcielebul moqmedebebze. miRebuli informaciis safuZvelze individebi aviTareben strategiebs da irCeven specifikur taqtikebs. individebis mier sakuTari poziciebis mosinjvis mcdeloba mniSvnelovan rols TamaSobs konfliqtis mimarTulebis gansazRvraSi.

konfliqtis fazebis TeoriebSi problemas maTi simartive warmoadgens. Tanamedrove gamokvlevebis mixedviT, fazebis analizi xandaxan azviadebs konfliqtis ganviTarebis safexurebis Tanmimdevrobis rols.

miuxedavad amisa, latenturi konfliqtis, gamomwvevi sababis, diferenciaciisa da integraciis, interaqciuli ciklebis gageba mniSvnelovan rols TamaSobs konfliqturi urTierTobis analizSi.

Page 24: შალვა აბზიანიძე   კონფლიქტის ფსიქოლოგია

24

gacvlisa da urTierTdamokidebulebis Teoriebi

interpersonaluri urTierTdamokidebulebis gageba xSirad gacvlis Teoriebis analiziT xdeba. es Teoriebi sxvadasxva saxisaa, magram isini mWidrod arian erTmaneTTan dakavSirebulni. isini iziareben im Sexedulebas, rom socialuri qceva gansazRvrulia jildoTi an jildos molodiniT. aqve unda davZinoT, rom yvela socialuri qcevis ganxilva ar xdeba gacvlis terminebSi. Teoriebis umetesoba emxroba im azrs, rom or individs Soris urTierToba ar SeiZleba ganvixiloT, rogorc mxolod reciprokuli gacemisa da miRebuli jildos jami. amasTanave, gasaTvaliswinebelia socialuri konteqsti, sadac xdeba gacvla da drois faqtori (jildos miReba da gacema Tavis droze unda moxdes). konfliqtis analizis dros es Teoriebi or mniSvnelovan mtkicebulebaze miuTiTeben: 1. konfliqti aRmocendeba urTierTdamokidebul adamianebSi; 2. konfliqturi qceva jildoTi an jildos molodiniT ganisazRvreba. or adamians zemoqmedeba SeuZlia erTimeoris dajildoebasa Tu danaxarjze. mWidro urTierTdamokidebulebaSi arsebuli konfliqtis ganxilvisas yuradReba unda gamaxvildes Semdeg faqtorebze:

1. rac ufro Zlierdeba pirovnebebs Soris urTierTdamokidebuleba, miT ufro izrdeba konfliqtis sferos potenciali. mWidro

urTierTobisas adamianebi erTmaneTs „uTanxmeben“ sakuTar uflebebs, pasuxismgeblobebs, urTierTSefasebebs;

2. subieqtebis mier konfliqtis marTvis procesi gvaZlevs farTo informacias maTi urTierTamokidebulebis Sesaxeb. urTierTobisa da interaqciuli modelebis Sefaseba, Tavis mxriv, gavlenas axdens partniorTa mier erTmaneTSi konfliqtis mogvarebaze;

3. imisaTvis, rom konfliqti gavaanalizoT, aucileblad unda gaviTvaliswinoT mWidro urTierTdamokidebulebis tipi. magaliTad, mSobelsa da Svils Soris an megobrebs Soris arsebuli konfliqti kavSirSia imasTan, Tu rogor viTardeba bavSvebSi komunikaciuri unarebi. urTierTobebi icvleba maTi funqciebisa da daxasiaTebebis mixedviT. es gansxvavebebi ki moqmedeben konfliqtis marTviT qcevebze (Tu rogor warmoiqmneba da viTardeba konfliqti).

pirvel rigSi, aucilebelia, gavecnoT ramdenime termins, romelic

gacvlisa da urTierTdamokidebulebis TeoriebSi gamoiyeneba. a) jildo. stimuls, romelic pasuxis gameorebis albaTobas cvlis,

Cveulebriv, „jildos“ an „ganmamtkicebels“ uwodeben.

b) danaxarji. danaxarji aris is xarisxi, romliTac aqtivoba „isjeba“ (igulisxmeba fizikuri an gonebrivi daRla, SfoTva an siZneleebi da a.S.) da romelic warmoiqmneba qcevis ganxorcielebisas. g) resursi. is xSirad gamoiyeneba, rogorc jildos sinonimi da igulisxmeba piris Tviseba, romlis wyalobiTac mas SeuZlia saxe Seucvalos sxva pirovnebis mier gancdil jildosa da danaxarjs.

Page 25: შალვა აბზიანიძე   კონფლიქტის ფსიქოლოგია

25

resursi moicavs unarebs, eqspertulobas, socialur daxasiaTebas, materialur mdgomareobas da fasdeba sxva pirovnebis mier. d) Rirebuleba da e) damokidebuleba. es resursebi, romlebsac subieqtebi floben, ar arian TanabarRirebuli yvela individisTvis. Rirebuleba SeiZleba icvlebodes droisa da viTarebis gavleniT. A daB B pirebis urTierTobisasB B-Tvis gacemuli resursis Rirebuleba, Cveulebriv, B B-s A-sTan damokidebulebis an gansakuTrebuli resursis saWiroebis terminebiT ganixileba. v) sargebeli (mogeba). jildo, romelic miiReba aqtivobis rac SeiZleba naklebi danaxarjiT. z) jildos alternatiuli wyaro. is xarisxi, romliTac A-s SeuZlia B-ze zemoqmedeba, damokidebulia ara mxolod A-s mier B-sTvis Sefasebuli resursebis Rirebulebaze, aramed im jildos alternatiul wyarozec, romelic B-sTvisaa misaRebi. aq warmodgenil definiciebs sxvadasxva Teoria gansxvavebulad ganixilavs.

Page 26: შალვა აბზიანიძე   კონფლიქტის ფსიქოლოგია

26

G. Homans-is Teoria G.Homans-i Seecada, sakuTari Teoriis safuZvelze aexsna aqtualuri qceva. misi Sexeduleba mWidrod aris dakavSirebuli mosazrebasTan, romlis mixedviTac jildos ganmamtkicebeli mniSvneloba aqvs. am TeoriaSi gamoyenebulia terminebi: stimulTa erToblioba (dajildoebul qcevasTan dakavSirebuli stimuli, romelic zrdis am qcevis gameorebis albaTobas.), Rirebuleba da jildos sixSire (rac ufro xSirad jildovdeba qceva, miT ufro didia misi gamovlenis sixSire), aseve siWarbe (jildo nakleb Rirebuli xdeba misi gameorebis SemTxvevaSi). G. Homans-ma SemogvTavaza gamanawilebeli samarTlianobis koncefcia, romlis Tanaxmad, individi moelis im jildos miRebas, romelic dakavSirebulia mis mier gaweul danaxarjTan. igi brazobs, Tu ar miiRebs Sesabamis jildos. G.Homans-i am mtkicebas yoveldRiuri qcevis axsnis mTavar safuZvlad Tvlis.

G.Homans-isa da aseve sxvaTa TeoriebSi yuradReba maxvildeba maneraze, romliTac individebi jildosa da danaxarjs afaseben. gamanawilebeli samarTlianobis kanoni aRwers xerxs, romlis saSualebiTac individebi interaqciaSi moelian gaweuli danaxarjis proporciulad jildos miRebasa da im sargebels, romelsac

„kapitaldabandeba“ moutanT. investiciebSi igulisxmeba kulturuli maCveneblebi: asaki, mamakacuroba, silamaze, simdidre, Cvevebi, materialuri keTildReoba da sxva. adamianebi afaseben miRebul jildosa da maT mier gaweul danaxarjs im jildoebTan da danaxarjebTan SedarebiT, romlebsac sxva, maTTan gaTanabrebuli, subieqtebi iReben msgavs situaciebSi. Tu es Sedareba ar ganxorcielda gamanawilebeli samarTlianobis wesiT, maSin adamiani ukmayofilo darCeba da gabrazdeba.

G.Homans-is TvalsazrisiT, Sedareba ar aris subieqturi Rirebuleba. jildosaTvis gaweuli danaxarji da jildo ufro maTi garegnuli, zedapiruli jamia, romelsac yvela dainteresebuli mxare aRiqvams. magaliTad, qarxanaSi momuSave muSebi, erTmaneTTan adareben

sakuTar Semosavlebs da ara imas, Tu es Semosavali „ras niSnavs“ TiToeuli maTganisTvis. diadur urTierTdamokidebulebaSi samarTliania is SemTxveva, rodesac adamianis mier aRqmuli sakuTari jildosa da danaxarjis proporcia msgavsia individis jildosa da danaxarjisa, romelTanac igi akeTebs Sedarebas.

G.Homans-i cdilobda, Seeqmna rigiduli sqema, romlis meSveobiTac sakuTar midgomas zustad gansazRvrda. misi azriT, am sqemaze SesaZlebeli iqneboda cvladebis gazomva. mis mcdelobas mravali sirTule Sexvda Rirebulebebis gazomvis TvalsazrisiT; kerZod, rodesac igi sxvadasxva resursis Rirebulebebs erTmaneTs adarebda, muSaobda gamanawilebeli samarTlianobis principiT iseT kognitur da emociur koncefciebTan dakavSirebiT, rogoricaa: Rirebuleba, gabrazeba da arCevanis gakeTeba. swored es koncefciebi ukargaven G.Homans-is mier Seqmnil sqemas eleganturobas. misi mizani iyo, daedgina socialuri qcevis principebi, romlebic validuri iqneboda rogorc socialuri, aseve arasocialuri qcevisaTvis.

Page 27: შალვა აბზიანიძე   კონფლიქტის ფსიქოლოგია

27

socialuri gacvlis Teoria

socialuri gacvlis Teoria Seiqmna or mTavar mosazrebaze dayrdnobiT:

1. am Teoriis mixedviT, qcevis mamoZravebel Zalas warmoadgens adamianis interesi – me-s (self) interesi. adamiani interaqciis ganmavlobaSi cdilobs, dajildovdes, rac SeiZleba naklebad gaweuli danaxarjiT. individi mondomebulia, miiRos meti sargebeli (jildo) sxva

adamianebis danaxarjiT („sxva adamianebis xarjze“). miuxedavad imisa, rom socialuri gacvlebi damaxasiaTebelia adamianTa urTierTierTdamokidebulebisTvis, konteqstSi, maTgan mcire nawils SeuZlia xangrZlivad arseboba.

socialuri gacvlis terminologiis mixedviT, konfliqti warmoiqmneba imis gamo, rom urTierTdamokidebuli mxareebi inawileben Sedegebs da orientirebuli arian erTmaneTis mier ganxorcielebul aqtivobebze, raTa Rirebul resursebs miaRwion. adamianebi cdiloben, maqsimumamde gazardon TavianTi Sedegebi, an miiRon maTi samarTliani gadanawileba. isini sakuTar Tavze iReben pasuxismgeblobas _ Secvalon qceva sasurveli Sedegis misaRwevad. socialuri gacvlis Teoria ar gulisxmobs imas, rom jildo da danaxarji yovelTvis iqneba absoluturi an obieqturad gansazRvruli. adamianebi xSirad ver acnobiereben sakuTari qcevis Sedegebs.

2. urTierTdamikidebulebis Teoriis mixedviT, adamianebs konfliqti aqvT erTmaneTTan imis gamo, rom isini ar eTanxmebian Sedegebs, romlebic maT resursebis gacvlis wyalobiT miiRes. socialuri gacvlis Teoria miuTiTebs, rom interaqciis dros monawileebs Soris resursebis gacvla xSirad winaaRmdegobaSi modis qcevis dajildoebasa da danaxarjTan. M. Roloff-is Tanaxmad, socialuri gacvla aris raime obieqtis an aqtivobis nebayoflobiTi gadacema erTi pirovnebisgan meoreze sxva obieqtis an aqtivobis ukan dabrunebiT.

interaqciaSi SeiZleba gaicvalos socialuri resursebis farTo arCevani. socialuri resursebia: mowoneba, siyvaruli, informacia, daxmareba, avtoriteti da sxv. socialuri gacvlis Teoriis mixedviT, adamianebi an uars amboben resursebis gacvlaze, an cvlian resursebs mTeli urTierTobis ganmavlobaSi. rodesac A qaTinaurs eubneba B-s axali halstuxis gamo, igi imsaxurebs mowonebas, B ucinis A-s da amiT ajildoebs mas. am qaTinauris Semdeg B ecdeba, isev gaikeTos halstuxi, rac saSualebas miscems mas, gamoiyurebodes mimzidvelad da ufro sasiamovnod A-s TvalSi. Tavisi qceviT B ajildoebs A-s.

am analizis Tanaxmad, konfliqti warmoiqmneba maSin, rodesac: 1. erTi pirovneba grZnobs, rom misi Sedegi aris dabali (ver miiRo Sesabamisi jildo); 2. pirovneba, romelic cdilobs Sedegebis gaumjobesebas, aanalizebs, an winaswarmetyvelebs sxvisgan gamomdinare dabrkolebebs;

urTierTobaSi qcevasTan dakavSirebuli Sedegebi dabalia Semdegi pirobebis gamo: Aa) pirovnebam ar miiRo jildo, an ar moelis mas; b)

Page 28: შალვა აბზიანიძე   კონფლიქტის ფსიქოლოგია

28

miiRo gauTvaliswinebeli danaxarji; g) pirovneba aRiqvams usamarTlod miRebul jildos sxva adamianebis jildoebTan SedarebiT.

konfliqti ar warmoiSveba im SemTxvevaSi, rodesac urTierTdamokidebuli mxareebi jildovdebian da es urTierToba samarTliania.

konfliqtiT xasiaTdeba iseTi urTierTdamokidebuleba, romelSic gamokveTili pirovnuli jildo an urTierToba arasamarTlianobiT xasiaTdeba. individebi cdiloben urTierTobaSi samarTlian da sargeblian jildoTa sistemis miRebas, Tu es mcdeloba uSedegod damTavrda, maT SeuZliaT am urTierTobaTa garemos “datoveba”.

J.Thibaut -sa da H. Kelley-is

Teoria

J.Thibaut–isa da H.Kelley-is mixedviT, socialuri urTierTdamokidebuleba ufro metia, vidre resursebis ubralo gacvla. msgavsad Homans-is Teoriisa, amgvari midgoma daswavlis Teoriazea dafuZnebuli, magram J. Thibaut-i da H. Kelley- i ufro met mniSvnelobas aniWeben kognitur process, romelic TiToeuli monawilis aqtivobis arCevans xelmZRvanelobs. magaliTad, individebi ageben aqtivobaTa programas an gegmas, romelic maTTvis sasurveli Sedegebis terminebSi fasdeba. urTierTdamokidebuleba yalibdeba TiToeuli partnioris unaridan - imoqmedos sxvis qcevaze misi jildosa da sasjelis gansazRvris gziT. warmatebuli interaqcia ganapirobebs gagrZelebul urTierTdamokidebulebas, rac momdinareobs orive dainteresebuli mxaris kmayofilebidan. amgvari mtkiceba gulisxmobs droSi misi gagrZelebis aRiarebas; magaliTad, A-sTvis misi Sedegebis maqsimalizacia moicavs ara mxolod dajildoebasa da danaxarjs, romlebic misi moqmedebidan gamomdinareobs, aramed Sedegebs B-sTvisac: A unda Seecados, maqsimumamde gazardos B–s sargebeli ise, rogorc sakuTari.

J.Thibaut-i da H.Kelley-i amtkicebdnen, rom TiToeuli urTierTdamokidebuleba damaxsovrebulia sxva urTierTdamokidebulebebis badeSi. monawileebi erTmaneTTan urTierTobisas TavianT Sedegebs adareben warsulSi miRebul Sedegebs da im Sedegebs, romlebsac moelian sxva urTierTobebSi ori Sesadarebeli donis meSveobiT.

erTi aris SesaZlo Sedegis minimaluri done, romelsac subieqti A grZnobs, rom imsaxurebs. is dafuZnebulia warsuli Sedegebis saSualo Rirebulebaze da dakavSirebulia arsebul situaciasTan, kvalifikaciasTan da a.S.

meore aris sxva situaciebSi an urTierTobebSi A-s Tvalsazrisi alternatiul Sedegze (alternativebis Sesadarebeli done).

es avtorebi miiCneven, rom A afasebs urTierTobaSi miRebul Sedegs am ori donis saSualebiT.

pirveli done gansazRvravs pirovnebis dakmayofilebas urTierTdamokidebulebiT, xolo meore _ pirovnebis damokidebulebas

Page 29: შალვა აბზიანიძე   კონფლიქტის ფსიქოლოგია

29

masze. zogierTi Sexeduleba arsebiTia, Tu midgoma gamoiyeneba realur cxovrebiseul garemoSi.

J. Thibaut-isa da H. Kelley-is socialuri gacvlis versiaze zemoqmedebs eqsperimentuli TamaSis kvleva, romelic efuZneba manamde ekonomikaSi ganviTarebul e.w. TamaSis Teoriebs. eqsperimentuli TamaSis Teoria dakavSirebulia urTierTobasTan, romlis dros TiToeuli moTamaSis Sedegi damokidebulia meore moTamaSis aqtivobaze. eqsperimentul TamaSis midgomas gansazRvravs Semdegi argumentebi: 1. TamaSis struqtura Sedgeba moTamaSeebis mier ganxorcielebuli arCevnebisgan, aseve jildosa da danaxarjisgan, romlebic ZiriTad arCevans ukavSirdeba; 2. arCevani, romelic misawvdomia moTamaSeebisTvis, SezRudulia raodenobaSi da moTamaSeebma ician amis Sesaxeb; 3. jildo da danaxarji damokidebulia ara mxolod moTamaSis mier gakeTebul arCevanze, aramed im arCevanzec, romelsac sxva moTamaSe aniWebs prioritets; 4. moTamaSeebma ician, rom jildo da danaxarji dakavSirebulia arCevnis TiToeul kombinaciasTan da aris metad mniSvnelovani da saintereso maTTvis; 5. moTamaSis arCevani ganisazRvreba jildosa da danaxarjis gaTvliT. racionaluri TamaSis qceva Sedgeba arCevanTa seleqciisagan, romelsac sasurveli Sedegebi moaqvs.

Tu am mtkicebulobas daveyrdnobiT, maSin yoveli konfliqtis motivaciuri struqtura SeiZleba warmovadginoT matricis saxiT,

romelsac, pirobiTad, „patimris dilemas” uwodeben. ganvixiloT es dilema.

policiam daakava ori patimari. isini Casves cal-calke sakanSi, ris gamoc erTmaneTs ver ekontaqtebian. patimrebi ori arCevnis winaSe daayenes: a) maT unda aRiaron TavianTi danaSauli; b) daitovon dumilis ufleba. Tu erTi aRiarebs, mas SeiZleba Seumsubuqdes sasjeli da ganTavisufldes (dajildovdeba damnaSavis CabarebisTvis), meore patimari ki sasamarTlos winaSe wardgeba, mZime danaSaulis gamo. Tu orive aRiarebs danaSauls, orive patimari Cajdeba cixeSi ufro msubuqi sasjeliT. Tu orive gaCumdeba, isini ganTavisufldebian, radgan policia ver SeZlebs maT dakavebas mtkicebulebebisa da mowmeebis gareSe. figura (a) warmoadgens am TamaSisTvis damaxasiaTebeli aqtivobebis Sedegebis matricas, xolo figura (b) gviCvenebs verbalur terminebSi gamoxatul Sedegebs.

Page 30: შალვა აბზიანიძე   კონფლიქტის ფსიქოლოგია

30

Page 31: შალვა აბზიანიძე   კონფლიქტის ფსიქოლოგია

31

SesaZlo Sedegebi Semdegnairad Camoyalibdeba: 1. Tu A gaCumdeba da B –c gaCumdeba, A-s Sedegi iqneba +1 da B –s Sedegic +1. 2. Tu A gaCumdeba da B aRiarebs danaSauls, A-s Sedegi iqneba -2, B-s Sedegi +2. 3.Tu A aRiarebs danaSauls da B dumils arCevs, A-s Sedegi iqneba +2, B-s –2. 4. Tu A-c aRiarebs danaSauls da B-c, orives Sedegi iqneba –1.

rogorc vxedavT, patimrebi dilemis winaSe dganan. Tu erTi aRiarebs danaSauls da meore amas ar gaakeTebs - pirveli Tavisufldeba. Tu orive aRiarebs – orive midis cixeSi. SeuZliT, Tu ara maT erTmaneTis ndoba? arsebobs ramdenime gza, romelTa gamoyenebiT patimrebs dilemis gadaWris SesaZlebloba aqvT. eqsperimentuli TamaSebis umravlesobaSi mxareebs erTze meti moqmedebis ganxorcieleba SeuZliaT. mag., gamoiyenon sxvebis moqmedeba, rogorc informacia, raTa gaTvalon aqtivobebi, gamoiyenon sakuTari pasuxi sxvebTan TanamSromlobiTi an konkurenciuli moqmedebebiT, gaafrTxilon TavianTi arCevnis Sesaxeb. magaliTad, Tu A aRiarebs danaSauls da B-s surs A –s Secvla, B –s SeuZlia, Sesabamisad, aRiaros danaSauli, romelic A-s miscems –2 Sedegs. Tu patimrebs SeuZliaT erTmaneTTan urTierToba, rogorc daSvebulia bevr eqsperimentul TamaSSi, isini airCeven iseT strategias, romelic maT maqsimalur Sedegs moutans. magaliTad, erTs SeuZlia daarwmunos meore, iyos Cumad, Semdeg ki uRalatos mas.

konfliqturi mxareebi amoxsnaTa iseT strategiebs iyeneben, rogoricaa: winaswarmetyveleba, moqmedebaTa urTierTgacvla, darwmuneba da xelSekrulebis dadeba. TamaSis mravalmxrivoba CvenTvis ufro gasagebi gaxdeba, Tu ganvixilavT sxva variantebsac. mag., mdgomareoba, romelSic TanamSromlobiTi SeTanxmebaa gaformebuli. individebi jildovdebian

erTnairi arCevnis SemTxvevaSi da „isjebian“ erTmaneTisgan gansxvavebuli gadawyvetilebis SemTxvevaSi. magaliTad, Seyvarebuli wyvili, romelmac unda gadawyvitos sxva qalaqSi wasvla an darCena. Tu erT-erTi gansxvavebul arCevans gaakeTebs, ra Tqma unda, orive dazaraldeba. J.Thibaut-i da H. Kelley-i aRniSnaven, rom mravalgvari qcevis interpretacia SeiZleba matriculi Sedegis analizis daxmarebiT. adamianebi ekiTxebian sxvebs alternativebTan dakavSirebiT, ganixilaven urTierTobebs sxva adamianebTan, amowmeben Sesatyvis variaciebs, raTa moiZion meti informacia im Sedegebis Sesaxeb, romelTa miRebac surT sxvebTan interaqciisas.

aRsaniSnavia, rom TamaSi ar Semoifargleba mxolod zeviT ganxiluli matriculi formatiT, rogorc D. Pruitt da M. Kimmel-i miuTiTeben. arsebobs eqsperimentuli TamaSis sami mTavari tipi: 1. matriculi; 2. molaparakebiTi; 3. koaliciuri (koaliciis formireba);

Page 32: შალვა აბზიანიძე   კონფლიქტის ფსიქოლოგია

32

mkvlevrebi Tvlian, rom adamianebi gansxvavebul viTarebaSi gansxvavebuli taqtikis seleqcias mimarTaven imisTvis, rom SeZlon Sedegebze zegavlena maTi efeqturobis gaumjobesebis mizniT. M. Roloff-is mixedviT, socialur-komunikaciuri strategiebi asaxavs adamianTa mcdelobas, miiRon Sesatyvisi jildo im teqnikis gamoyenebiT, romelic gaaZlierebs maT damokidebulebebsa da moTxovnebs. antisocialuri komunikaciuri strategiebi warmoadgens adamianTa mizans, miiRon jildo sakuTari poziciis sxva adamianze TavsmoxveviT, ZaliT an motyuebiT.

A. Sillars-ma gadaamowma es mtkicebulebebi. man Seiswavla taqtikuri arCevani subieqturad mosalodneli sargeblis gazrdis mizniT. zogadad, TamaSis, socialuri gacvlis, subieqturad mosalodneli sargeblis modelebis ganxilva adamianebs exmareba, amoirCion qceva, romelic maT mosalodnel sargebels moutans. yvelaze pozitiur Sedegs pirovneba moelis im aqtivobis kursidan, romelsac igi iyenebs. A. Sillars-ma aRmoaCina, rom subieqturad mosalodneli sargebeli kargi prediqtoria imisa, Tu romel pasuxs amoirCevs individi konfliqtSi. subieqtebi Sedegebs afaseben imis mixedviT, Tu romeli taqtika moutans maT SeTanxmebas da rogor Seexeba is maT urTierTdamokidebulebebs. aqedan gamomdinare, rogorc individualuri arCevani, konfliqtze pasuxi efuZneba sakuTar da sxvebis jildo-danaxarjis gaTvlas. strategiebi

konfliqturi interaqcia SeuZlebelia Semcirdes mxareebis mier erTaderTi moqmedebis arCevnis gakeTebis safuZvelze. konfliqturi urTierToba moqmedebebiT aris ganpirobebuli, rac niSnavs Sedegebis matricidan momavali arCevnebis gaTvlas, an SeTanxmebis dadebas. mkvlevrebi Semdeg strategiebze miuTiTeben.

1. „simkacre“ (Toughness). momTxovni mxare molaparakebis procesSi kategoriulad moiTxovs

mcire daTmobas mowinaaRmdege mxrisagan da, Sesabamisad, TviTonac mcire daTmobiT moqmedebs. am strategiis mixedviT, pirovneba zrdis sakuTar sargebels konkurenciis, kompromisisa da TanamSromlobis stilis Sesabamisad. samive orientacia gulisxmobs mxareTa asertiulobas sakuTar moTxovnebSi, rac simkacris winapirobas warmoadgens.

simkacris strategiebis gamokvlevebma gviCvena, rom mxareebi am strategiis gamoyenebiT aRweven maTTvis sasurvel mizans. Bartos-is TvalsazrisiT, Tu orive mxare, romelic molaparakebas awarmoebs, mkacria da sxva maCveneblebi maT Tanabari aqvT (magaliTad, Zalaufleba, statusi da sxv.), SesaZlebelia kompromisis SemTxvevaSi, optimaluri SeTanxmebis gaformeba. Tu molaparakebis procesSi aris mcire zewola mxareebze da SeTanxmebis misaRwevad maT arasakmarisi dro eZlevaT, simkacris strategiis gamoyenebam SeiZleba negatiuri Sedegi gamoiRos.

2. „gamosworebuli codvili“ (Reformed sinner).

„gamosworebuli codvili“ cdilobs, daarwmunos araTanamSromlobiTi tipis partniori TanamSromlobaSi dadebiTi Sedegebis miRebis mizniT. am strategiis Tanaxmad, pirovneba

Page 33: შალვა აბზიანიძე   კონფლიქტის ფსიქოლოგია

33

urTierTobas iwyebs SejibriT, garkveuli drois Semdeg ki –TanamSromlobs. pirvelad individi mkacria, xolo Semdeg arbilebs sakuTar moTxovnebs.

rogor muSaobs es strategia? konkurenciul garemoSi Tavdapirvelad adamiani cdilobs sakuTari unaris demonstrirebas, rac gulisxmobs sxvebis dasjas. amiT igi sxvebisgan pativiscemas imsaxurebs, Semdeg ki cvlis strategias. am strategias xSirad iyeneben skolis maswavleblebi. miuxedavad imisa, rom maT surT Tavisufali atmosferos Seqmna saklaso oTaxSi, eSiniaT, rom amiT moswavleebma ar isargeblon; amitomac maswavleblebi, pirvel rigSi, mkacrad moTxoven, Semdeg ki “arbileben” moTxovnebs.

am strategiis meore ganmarteba pirvelTan SedarebiT ufro martivia. TiTqmis yvelas gamoucdia konkurencia da misgan gamomdinare negatiuri Sedegebi. am niadagze SeTavazebuli TanamSromloba ufro mimzidvelad gamoiyureba da adamianebs ganawyobs kolegialobisken. pirovneba, romelic iyenebs am strategias, sxva adamianebze mzrunvelobs da maT aCvenebs konkurenciis naklovanebebsa da TanamSromlobis pozitiur Tvisebebs.

3. „Tvali Tvalis wil, kbili kbilis wil“ (Tit for tat). es strategia Tavisi SinaarsiT gulisxmobs Sejibrs,

dapirispirebas. Tu erTi pirovneba axorcielebs raRac moqmedebas, meorec pasuxobs analogiuri moqmedebiT. magaliTad, erTi pirovneba asrulebs mtrul an SejibrebiT aqtivobas, meore pirovnebac imave aqtivobiT upirispirdeba. am strategiis gamoyeneba efeqturia TanamSromlobiT-darwmunebiT situaciebSi, magram konkurenciul garemoSi konfliqtis eskalacias uwyobs xels.

mesame strategiis ori ganmarteba arsebobs. pirveli T. Lear-is koncefcias efuZneba. T. Lear-i amtkicebs, rom urTierTdamokidebulebaSi partniorebi midrekili arian, aracnobierad ganaxorcielon erTmaneTis

mimarT „mtruli“ an megobruli moqmedebebi. interpersonaluri refleqsia

warmoSobs identur tendenciebs urTierTobebSi. TanamSromlobiს SemTxvevaSi, erTi partnioris mier ganxorcielebuli TanamSromlobiTi aqtivoba aracnobierad zrdis meore partnioris TanamSromlobiT motivacias.

meore ganmarteba emyareba ufro cnobier procesebs. partniori aCvenebs, rom pasuxismgebelia urTierTobaze da amiT arwmunebs sxvas, gaxdes TanamSromluri. arsebobs mravali strategia, romelTa gamoyeneba SeuZliaT jgufis wevrebs, magram Cven mier ganxiluli es sami strategia yvelaze sandoa. koaliciis formacia

ganvixiloT Semdegi magaliTi: maia da qeTevani arian im komitetis wevrebi, romelsac ana marTavs. ana aris prezidentis administraciuli

Page 34: შალვა აბზიანიძე   კონფლიქტის ფსიქოლოგია

34

ofisis asistenti. maiasa da qeTevans ar moswonT ana. isini Tvlian, rom igi Zalian frTxilia rekomendaciebis gacemasasTan dakavSirebiT da ramdenime karg winadadebaze uari Tqva. maT anas Tavidan mocileba gadawyvites. amisaTvis ra unda gaakeTon? komitetze Zalauflebis mosapoveblad, maia da qeTevani, pirvel rigSi, unda gaerTiandnen, Seqmnan koalicia. vinaidan anasTan SedarebiT naklebi Zalaufleba aqvT, maTi mcdeloba warmatebiT dasruldeba im SemTxvevaSi, Tu Seqmnian alians, romlis efeqtianoba damokidebulia erTmaneTis mimarT ndobaze.

TamaSisa da socialuri gacvlis Teoriebis ganxilva sasargebloa koaliciuri qcevis axsnisaTvis. mkvlevarebma Seiswavles arCevnebi koaliciis formirebasTan dakavSirebiT, ramac naTeli warmodgena Segviqmna koaliciis Camoyalibebaze.

koaliciuri formirebis Sesaxeb adreuli Teoria ekuTvnoda W.

Caplow-s, romelic amtkicebda, rom koalicia yalibdeba minimaluri Zalauflebis safuZvelze. T. Caplow-i aRniSnavs, rom mxareebi xelmZRvaneloben im motivaciiT, romelic maT moutans sxvebis gakontrolebis maqsimalur Sedegs (jildos kontrolis unars). am motivaciis gaTvaliswinebiT, SedarebiT Zlieri wevri aucileblad daiwyebs koaliciis formirebas SedarebiT sust wevrTan oponentis dasamarcxeblad. magaliTad, sami wevrisaTvis _ A-s, B-sa da C-sTvis, romelTa Zalauflebis proporciebia 4 (A), 3 (B) da 2(C), minimaluri Zalauflebis mixedviT, A-sa da C-s an B-sa da C-s Soris koaliciebis Seqmna ufro marTebuli iqneba, vidre A-sa da B-s Soris. Caplow-is Teoriis Tanaxmad, "sisuste aris Zala”, radgan triadis yvelaze susti wevri aris erTaderTi pirovneba, romelic yovelTvis xvdeba koaliciaSi.

W. Gamson –ma Camoayaliba T. Caplow-isgan gansxvavebuli Teoria, magram isic gacvlis Teoriazea dafuZnebuli. W. Gamson-ma yuradReba miaqcia koaliciidan miRebul jildos. jildo dakavSirebulia im pirovnebis resursze, romliTac mas koaliciasTan TanamSromloba SeuZlia. ramdenadac didia pirovnebis mier gaweuli daxmareba koaliciis SeqmnaSi, imdenad metia jildos ganawilebis albaToba. mtkicebulebasTan dakavSirebiT, romlis Tanaxmadac TiToeuli pirovneba koaliciaSi moiTxovs sakuTari jildos gazrdas, W. Gamson-ma iwinaswarmetyvela, rom koalicia SeiZleba Camoyalibdes minimaluri resursis bazaze. aseT pirobebSi jgufis wevrebi Seecdebian, miiRon umaRlesi jildo iseTi koaliciis formirebiT, romelSic maT mier gaweuli Sroma gautoldeba sxva wevris mier gaweuli Sromas. A-s, B-sa da C-s SemTxvevaSi, yvelaze efeqturi koalicia, W. Gamson-is TvalsazrisiT, iqneba B-sa da C-s Soris. orive _ A-c da B-c Seecdebian, C-Tan moZebnon kavSiri, C airCevs B-s, vinaidan masTan Seqmnili aliansi C-s daayenebs B-sTan Tanabar poziciaze da C

Tanabrad gainawilebs jildos B-sTan. minimaluri Zalauflebisa da minimaluri resursebis Teoriebi

cota gansxvavebulad xsnian koaliciis Camoyalibebas. minimaluri Zalauflebis Teoriis mixedviT, A-C-sa da B-C-s koalicia identuria. minimaluri resursebis Teoria ki Tvlis, rom B-C-s gaerTianeba ufro SesaZlebelia, vidre A-C-si. am ori principis Sedareba gansxvavebebis danaxvis saSualebas gvaZlevs. maT Soris upiratesobiT W. Gamson-is minimaluri resursebis Teoria sargeblobs. magaliTad, koaliciuri

Page 35: შალვა აბზიანიძე   კონფლიქტის ფსიქოლოგია

35

formaciis Seswavlis erT-erTi xerxia politikuri TamaSis ganxilva, rac arCevnebis Catarebas gulisxmobs. subieqtebi iReben Zalauflebis gansxvavebul kategorias, romelic dagrovebuli xmebis raodenobiT vlindeba; magaliTad, A-m SeiZleba miiRos 40 xma, B-m 30 da C-m-20. am SemTxvevaSi dasaSvebia samive SesaZlebeli koaliciis formireba, magram A-C da B-C forma ufro xSirad gvxvdeba, vidre A-B da B-C.

minimaluri resursis Teoria ufro misaReb ganmartebas gvaZlevs, vidre minimaluri Zalauflebis Teoria.

minimaluri resursis Teoriis Tanaxmad, koaliciis wevrebi iyofen jildos. Tu B-m metad iSroma, is miiRebs 30 xmas, xolo C- mxolod 15-s. B

orjer metad iqneba dajildovebuli, vidre C. koaliciis Seqmnis dros, xSir SemTxvevaSi, winaswar ar xdeba jildos ganawileba. SeTanxmebis procesi gansazRvravs koaliciis formirebas, magram ar aris aucilebeli, gansazRvros jildos ganawilebac.

davubrundeT maia, qeTevanisa da anas SemTxvevas. maiasa da qeTevanis koaliciis Camoyalibeba ufro realuria, vidre maia-anasi an qeTevan-anasi. radgan maia da qeTevani muSaoben anas winaaRmdeg, mosalodnelia, rom isini jildosac gainawileben.

minimaluri resursis Teoria ver gvaZlevs yvela koaliciuri qcevis axsnas. aris Zalian bevri SemTxveva, romlis drosac maia da qeTevani anasTan ufro Seqmnian alians, vidre erTmaneTTan. politikuri mecnierebis warmomadgenlebma aRmoaCines, rom atitudebisa da rwmenis msgavseba iwvevs koaliciuri formaciis motivacias. magaliTad, SeiZleba iTqvas, rom maia da qeTevani qmnian koalicias ara mxolod jildos miRebisa da ganawilebisaTvis, aramed komitetis muSaobis Secvlis survilis gamo. am varaudidan gamomdinare, mxareebi SeiZleba sxvebTan sakuTari msgavsebis safuZvelze qmnidnen koaliciebs. reziume

eqsperimentuli TamaSisa da socialuri gacvlis Teoriebis ganxilva konfliqtur interaqciaSi arsebuli mniSvnelovani sakiTxebis gagebis SesaZleblobas gvaZlevs: 1. orive Tvalsazrisi eyrdnoba konfliqtSi arsebul strategiul gaTvlebs. am Teoriuli midgomebis mixedviT, adamianebi, Cveulebriv, konfliqtur interaqciaSi asruleben ara pasiur, rasac maT fsiqodinamikuri Teoria miakuTvnebs, aramed aqtiur, makontrolebel rols. am Teoriuli midgomebis ganxilviT SesaZlebelia im faqtorebis identifikacia, romelTa saSualebiT konfliqtur situaciebSi sxva adamianebis qcevebis gaTvla xdeba; 2. orive midgoma konfliqtSi did mniSvnelobas aniWebs urTierTdamokidebulebas. urTierTdamokidebuleba ar aris mTlianad SejibrebiTi an mTlianad TanamSromlobiTi. is gamoixateba erTdroulad TanamSromlobiTi da SejibrebiTi SemTxvevebisTvis damaxasiaTebeli TvisebebiT; 3. eqsperimentuli TamaSisa da socialuri gacvlis Teoriebis Tanaxmad, konfliqti ganixileba rogorc moqmedebebisa da kontrmoqmedebebis gacvla da xorcieldeba TiToeuli mxaris

Page 36: შალვა აბზიანიძე   კონფლიქტის ფსიქოლოგია

36

Zalauflebaze dayrdnobiT - gaTvaliswinebiT im jildoebisa da danaxarjebisa, romlebic moqmedebebs gansazRvravs; 4. TamaSisa da socialuri gacvlis Tvalsazrisebis mixedviT, jildo da danaxarji dakavSirebulia konfliqturi mxareebis urTierTdamokidebulebaze. socialuri Teoriis warmomadgenlebis Tanaxmad, urTierTdamokidebulebebSi vxvdebiT siyvaruls, mowonebis, sakuTari Tavis pativiscemisa da sxva resursebs, romlebic jildoebisa da danaxarjebis mniSvnelovan wyaros warmoadgenen. adamianTa gaTvlebi damyarebulia ara mxolod sargeblianobaze, aramed urTierTdamokidebulebebis momavalzec;

TamaSis kvleva da socialuri gacvlis Teoria konfliqtis Sesaxeb, Zalze saintereso analizs Seicavs: konfliqturi interaqcia SeiZleba SeizRudos im SemTxvevaSi, Tu monawileebi sakuTari da partnioris moqmedebebis Sedegebis gaTvlas SeZleben. 1.urTierTobaSi individebma TamaSisa da socialuri gacvlis Teoriis mixedviT; a) ician sakuTari ufleba moqmedebebis arCevnebTan (opcia) dakavSirebiT; b) ician im Sedegebis Sesaxeb, romlebic maT mier amorCeul aqtivobebs ukavSirdeba; g) winaswar SeuZliaT sargebelisa da danaklisis gaTvla; ganvixiloT es sami mtkicebuleba Semdegi magaliTis moxmobiT. daTo da nika erTad muSaoben, aqvT sakuTari biznesi. nikas, romelsac ebara finansebi da aregulirebda bankTan urTierTobebs, daaviwyda dokumentaciis Senaxva (Seecada motyuebas). bankma es faqti Seatyobina daTos, romelic, ra Tqma unda, Zalian gabrazda. is ramdenime arCevanis winaSe dadga: 1. ar SeimCnios problema; 2. miatovos yvelaferi da wavides gansatvirTad; 3. uyviros nikas; 4. dautovos nikas werili, romelSic mis mimarT gamoxatavs aRSfoTebas; 5. saerTo megobars Seatyobinos am faqtis Sesaxeb da acnobos, rogori gabrazebulia; 6. gamoiZaxos finansisti, romelic mas daexmareba saqmianobaSi; 7. gawyvitos partnioroba da sxv. es aris daTos arCevanTa CamonaTvali. imis mixedviT, Tu nika rogor ireagirebs mis moqmedebaze, daTos winaSe absoluturad gansxvavebuli opciebi gamovlindeba. daTom SeiZleba amoirCios me-4

pasuxi im imediT, rom pirdapir „ar Seejaxeba“ nikas da TviTonac damSviddeba; magram nikam daTos datovebuli werili SeiZleba Seuracxyofad CaTvalos da TviTonac gabrazdes. am SemTxvevaSi daTos winaSe problemaTa axali wyeba Cndeba.

realur samyaroSi arsebuli konfliqtebi xSirad ver axerxeben TamaSis matricis zust gansazRvras, radgan opciebTan dakavSirebiT problema im SemTxvevaSic warmoiSveba, rodesac mxareebi axali arCevnebis winaSe aRmoCndebian. opciebis struqtura konfliqturi interaqciis ganviTarebis Sesatyvisad icvleba.

Page 37: შალვა აბზიანიძე   კონფლიქტის ფსიქოლოგია

37

2.am Teoriis Tanaxmad, mxareebma ician im Sedegebis Sesaxeb, romlebic TiToeul opciasTanaa dakavSirebuli, rac mosalodneli Sedegis gaTvaliswinebiT arCevnis gakeTebis SesaZleblobas iZleva. ra Tqma unda, es ufro rTuli procesia, vidre Cven, erTi SexedviT, gvgonia. qcevebi an resursebi xan jildovdeba, xan danakliss ganicdis. magaliTad, partniorobis darRvevis Sesaxeb muqaram SeiZleba daajildoos daTo, vinaidan igi ganTavisufldeba nikasagan, Tu CamoaSorebs saerTo bizness; SeiZleba daTo dakmayofildes imiT, rom daanaxa nikas gabrazeba. amave dros, muqaram SeiZleba danaklisi moutanos daTos, mas moenatros nika daSorebis Semdeg da daeuflos usiamovno grZnoba maSinac, Tu ar Sewyvets partniorobas. aqtivobis ganxorcielebamde yvela poziciis Sedegebis ganxilva daTos winaSe wamoWris problemebs misTvis pozitiuri an negatiuri Rirebulebebis

gansazRvrasTan dakavSirebiT _ nikas „eSmakobisagan“ ganTavisuflebis jildo ufro didia, Tu masTan megobrobis gawyvetis Sedegad miRebuli danaxarji?

SesaZlo Sedegebze Rirebulebebis miwera Zalze rTuli procesia, miTumetes, emociuri konfliqtebis dros, vinaidan, xandaxan adamianebma ar ician, Tu ra surT.

3.socialuri gacvlisa da TamaSis gamokvlevaTa mixedviT, qceviTi arCevani damyarebulia sargeblisa da danaklisis winaswari gaTvlebis safuZvelze. daTos SemTxvevaSi, Tu ganixileba sami pozitiuri da negatiuri Sedegi TiToeuli opciisaTvis, is aRmoCndeba rTuli amocanis winaSe. es davaleba, rogorc H. Simon-i aRniSnavs, adamianis gonebis SesaZleblobebs scildeba. SeuZlebelia TiToeuli moqmedebisaTvis awon-dawono 30-40 -mde sainformacio erTeuli.

adamianebisTvis miuwvdomelia erTmaneTis msgavsi opciebis, Sedegebis grZeli rigis ganxilva. isini yuradRebas amaxvileben mxolod im elementebze, romlebic mocemuli situaciaSi naTlad Cans. rodesac Cven vxedavT, rom subieqti raRacas akeTebs, vaskvniT, rom es asec unda iyos, radgan igi am saqmisTvis jildos moelis. yovelTvis SesaZlebelia jildos identifikacia. e.i warmoiqmneba wriuli cikli. am logikis Tanaxmad, yvela qceva jildovdeba. Tu am Tvalsazriss gaviziarebT, CavTvliT, rom adamianTa moqmedebas gansazRvravs dajildoeba.

eqsperimentuli TamaSisa da socialuri gacvlis TeoriebTan dakavSirebuli problema SemdegSi mdgomareobs: is rTul sakiTxebs zedmetad amartivebs. am Teoriebis mixedviT, konfliqtSi mniSvnelovan axsniT faqtorebs warmoadgenen opciebi da maTTan dakavSirebuli Sedegebi. sxva cvladebi, rogoricaa Zalaufleba, klimati da konfliqtis winaistoria, naklebad aris gaTvaliswinebuli. miuxedavad imisa, rom es cvladebic zemoqmedeben konfliqtur interaqciaze (opciebTan dakavSirebuli jildosa da danaxarjze zemoqmedebis saSualebiT). magaliTad, klimati gavlenas axdens jgufis wevrebis mier erTmaneTis aRqmaze, aseve sxvaTa qmedebebis gaTvlaze. yuradRebis gamaxvileba jgufis wevrebis arCevanze sxva aspeqtebis ignorirebiT, sakiTxis gamartivebuli gadawyvetaa.

miuxedavad socialuri gacvlisa da TamaSis Teoriebis naklovani mxareebisa, arsebobs ori mniSvnelovani faqtori, romlis

Page 38: შალვა აბზიანიძე   კონფლიქტის ფსიქოლოგია

38

gaTvaliswinebiT es Teoriebi mniSvnelovania konfliqtebis Seswavlis saqmeSi. 1. TamaSisa da socialuri gacvlis Teoriebma konfliqtis sagulisxmo daxasiaTebebi mogvces. kerZod, konfliqti ganixiles rogorc moqmedebebisa da kontrmoqmedebebis wriuli jaWvi, yuradReba gaamaxviles mxareebis aqtiur rolze konfliqtis ganviTarebaSi, gamokveTes urTierTdamokidebulebis efeqtebi; 2. konfliqtis zog SemTxvevas es Teoriebi pirdapir Seesabameba. es is SemTxvevebia, romelSic opciebi kargadaa gansazRvruli, Sedegebi _ samarTlianad gamoxatuli, amasTanave, mxareebs aqvT sargeblebisa da danakargebis gaTvlis SesaZlebloba. konfliqtebi sawyis safexurze, mas

Semdeg, rac mxareebi arkveven TavianT poziciebs, aviTareben „samuSao

urTierTdamokidebulebas“, romelic qmnis am Teoriebis gamoyenebis SesaZleblobas. es kargad Cans interpersonalur urTierTdamokidebulebaSi, rodesac erTi pirovneba meores sTavazobs:

„ Sen wamoxval CemTan erTad sxva qalaqSi, winaaRmdeg SemTxvevaSi, me

Sen migatoveb“.

samarTlianobis Teoria

individebs Soris urTierTdamokidebulebis SeswavlaSi didi mniSvneloba aqvs samarTlianobis Teorias. es Teoria pirvelad gamoiyena J. Adams-ma. am Teoriis Tanaxmad, jildo da danaxarji SeiZleba gaizomos Sesatyvisi obieqturobiT. msgavsad G. Homans –is, J. Thibaut-isa da H.

Kelley –isa, J. Adams-ic socialur Sedarebas aRqmuli samarTlianobis mixedviT ganixilavs. es imas niSnavs, rom pirovneba urTierTobas imdenad samarTlianad aRiqvams, ramdenad samarTlianadac afasebs dajildoebas. es ukanaskneli aucileblad proporciuli unda iyos danaxarjisa. pirovneba sakuTar jildosa da danaxarjs adarebs partnioris jildosa da danaxarjTan. A Tavis aqtivobas ise aRiqvams, rogorc sxvas imave aqtivobaSi. ufro metic, igi grZnobs, Tu ra unda miiRos sanacvlod. Tu A aRmoaCens, rom misi Sedegebis proporcia B-sTan SedarebiT mcirea, usamarTlobad CaTvlis.

Tanamedrove Teoriebis Tanaxmad, mkvlevrebi samarTlianobis Teorias socialur-fsiqologiur Teoriebs miakuTvneben, akavSireben ra mas socialuri normebisa da kognituri disonansis TeoriasTan. es mosazreba Tavis gamoxatulebas poulobs Semdeg mtkicebulebebSi. pirveli mtkicebulebis Tanaxmad, yoveldRiur urTierTobebSi individebi cdiloben sakuTari Sedegebis gazrdas. Tu yvela SeZlebs amis gakeTebas, sabolood, miviRebT qaoss. qaosis Tavidan asacileblad

jgufebma unda gamoimuSaon „samarTlianobis“ misaRwevi SedarebiTi sistema, romelic gaanawilebs jildosa da danaxarjs jgufis wevrebs Soris da daarwmunebs obieqturobaSi. es ki miiRweva im wevrebis dajildoebiT, romlebic sxvebs samarTlianad eqcevian da maTi dasjiT, vinc ase ar iqceva.

sxva mtkicebulebis mixedviT, samarTlianobis Sefaseba Semdegnairad ganisazRvreba: is individebi, romlebic Tavs aRmoaCenen arasamarTlian urTierTdamokidebulebaSi, Seecdebian samarTlianobis

Page 39: შალვა აბზიანიძე   კონფლიქტის ფსიქოლოგია

39

aRdgenas. samarTlianobis dacva ramdenime saSualebiT xdeba. erT-erTi

aris „aqtualuri samarTlianobis“ aRdgena, romelic monawileebis mier sakuTari Sedegebis marTebuli SecvliT an sxva monawileebis jildosa

da danaxarjis manipulirebiTaa SesaZlebeli. meore - „fsiqologiuri

samarTlianobis“ aRdgena maSin xdeba, roca urTierTobis monawile piri sakuTari an partnioris Sedegebis aRqmas Sesatyvisad cvlis. am SemTxvevaSi samarTlianobis Teoria asimilirdeba disonansis TeoriasTan. es principebi kargad aris ilustrirebuli gamokvlevebSi, romlebic exeba moZaladesa da dazaralebulis urTierTdamokidebulebas. am konteqstis Tanaxmad, moZaladem SeiZleba dazaralebuls aunazRauros danaklisi, an daarwmunos sakuTari Tavi, rom dazaralebulma miiRo is, risi Rirsic aris; SeiZleba arc araferi ganicados, an CaTvalos, rom realurad igi ar aris pasuxismgebeli. am Tvalsazrisis mixedviT, samarTlianobis Teoria saSualebas gvaZlevs, winaswar gavTvaloT momavali aqtivobebis seriebi. praqtikulad SesaZlebelia moZaladis pasuxebis klasifikacia Semdegi aqtivobebis mixedviT: moZaladis mier sakuTari Tavis gamarTleba da dazaralebulisTvis zianis anazRaureba; Semdeg damuSavdeba is cvladebi, romlebic gamoiwveven Sesabamis moqmedebebs. saboloo samarTlianobis aRsadgenad saWiroa im etapebis gavla, romlebzec zemoqmedeben moZaladisa da dazaralebulis, aseve sxva gare faqtorebis cvladebi. samarTlianobis Teoria farTod gamoiyeneba biznesurTierTobebSi. msgavsi principebi mniSvnelovania im cvladebis Sesaswavlad, romlebic ganapirobeben altruistul qcevebs.

jildosa da danaxarjis gazomvasTan dakavSirebuli problemebi

socialuri gacvlis TeoriebisTvis jildosa da danaxarjis

gazomva realur cxovrebiseul viTarebaSi problemas warmoadgens. matricebi, romlebic J.Thibaut–ma, H. Kelley-m da sxva Teoretikosebma gamoiyenes, SeiZleba Sefasdes cifrebiT, rac misaRebia Tvalsazrisis ilustrirebisTvis, magram problemuria, SezRuduli sferoebis garda, realur cxovrebaSi Rirebulebebis gazomvasTan dakavSirebiT. iseTi urTierTdamokidebulebis tipisaTvis, rogoricaa damqiravebelsa da daqiravebuls Soris urTierToba, SesaZlebeli xdeba jildosa da danaxarjis Sefaseba; magaliTad, samuSao saaTebis, xelfasebis, premiebis mixedviT. magram, rodesac saqme gvaqvs sxva tipis pirovnul urTierTdamokidebulebasTan, romelSic bevri ram aris miuwvdomeli, ar SegviZlia mecnieruli gazomvebis Catareba.

problema ufro mZafrdeba, Tu mxedvelobaSi miviRebT im faqts, rom sxvadasxva individis mier jildos Rirebuleba gansxvavebuladaa aRqmuli da icvleba droTa ganmavlobaSi konteqstualuri faqtorebis gavleniT. amasTanave, jildo da danaxarji fasdeba maTze im mniSvnelobebis miweriT, romelic aqvT dainteresebul individebs. magaliTad, socialuri keTilganwyobis, afilaciis an siyvarulis Jestis

Page 40: შალვა აბზიანიძე   კონფლიქტის ფსიქოლოგია

40

gamoxatva damokidebulia imaze, Tu ramdenad bunebrivad aris is aRqmuli da, amave dros, ar aris Tavisuflad gacemuli. mocemuli erTeuli icvleba im Rirebulebebis mixedviTac, Tu vin gascems da vin iRebs mas. amasTanave, aqcenti jildosa da danaxarjis sxvaobaze, gulisxmobs eqvivalentobas im aqtivobebs Soris, romelTac moaqvT didi jildo didi danaxarjiT da igive sargebeli naklebi Zalisxmevis gamoyenebiT. aRsaniSnavia, rom fsiqologiuri TvalsazrisiT, praqtikulad didi jildo da didi danaxarji asocirdeba konfliqtTan da amitomac misi ganxilva xdeba xarisxobrivad gansxvavebuli midgomiT. mcire warmateba imedismomcemia maSin, rodesac gansakuTrebuli miznebi ar gvamoZravebs. bevri mizezis gamo, ar aris aucilebeli identuri intervaliani skalis gamoyeneba. Cven gvesaWiroeba mxolod erTi skala, romelzec jildoebi da danaxarjebi gaizomeba maRali xarisxiT; individi aCvenebs qcevas, romelic mas moutans X jildos Y

danaxarjiT da im qcevasac, romelic aRiTqvams X-s jildos Z danaxarjiT. magram Cven ar gvecodineba, ra qcevas (x–s) aCvenebs individi, Tu misi danaxarjebi iqneba y+z. Tu Cven gvainteresebs ufro Sedarebebis gakeTeba, vidre ZiriTadi Teoriis ageba, rigobiTi, ordinaluri (ordinal) gazomva sakmarisad CaiTvleba.

TiToeuli Cvengani garkveuli drois ganmavlobaSi iRebs gadawyvetilebebs (ar aris aucilebeli cnobieri gadawyvetilebebi) jildoebisa da danaxarjebis Sesaxeb; magaliTad, jildo aris meti an naklebi danaxarjTan SedarebiT, es jildo metia, vidre sxva. jildosa da danaxarjis Sesafaseblad gamoiyeneba individis qcevis rigobiTi (ordinal) skala, romelic validuria drois mocemuli momentisaTvis.

saerTod, gazomvis problema realuria, is gacvlis TeoriebisTvis siZneleebs warmoqmnis.

erT-erTi aseTi problemaa samarTlianobis dadgenis sakiTxi. samarTlianobis gansazRvris sirTule imiTaa ganpirobebuli, rom monawileebs aqvT gansxvavebuli Rirebulebebi da standartebi samarTlianobis Sesaxeb. samarTlianoba niSnavs ara mxolod A pirovnebis mier sakuTari Sedegis samarTlianad aRqmas, aramed B pirovnebisTvisac A–s jildos samarTlianobas. urTierTdamokidebulebebs eTmoba drois

garkveuli periodi, xolo „samarTlianoba“, yovelTvis Seicavs momavlis Sesaxeb molodinebs. ase rom, Sefaseba yoveli drois monakveTisaTvis Semoifargleba TviTnebobis xarisxiT.

Blau-i am problemas ekonomikuri da socialuri gacvlis erTmaneTTan Sedarebis TvalsazrisiT ganixilavs. socialur gacvlaSi ar aris aucilebeli, igulisxmebodes didi materialuri sargeblis miRebis mcdeloba, is SesaZloa Tavis TavSi moicavdes garkveul movaleobebsa da pasuxismgeblobebs. rodesac vinme yidulobs saxls, ixdis saxlis safasurs - Tanxis zust odenobas. magram Tu A pirovneba kargadaa ganwyobili B pirovnebis mimarT, misi urTierToba ar ganisazRvreba imiT, Tu ra aris samarTliani gacvla. Blau-s TvalsazrisiT, es ar aris mxolod meTodologiuri problema, saqme exeba realur faqts. arc erT socialur mecniers ar SeuZlia zustad gazomos, ra Rirs gaweuli daxmareba an partniorisadmi gamovlenili keTilganwyoba. Lerner-i aRniSnavda, rom yoveli sazogadoeba aviTarebs samarTlianobis dadgenis gansxvavebul wesebs, romlebic gansxvavebul

Page 41: შალვა აბზიანიძე   კონფლიქტის ფსიქოლოგია

41

viTarebaSi miiReba. zogjer Tanasworoba niSnavs –„yvela imsaxurebs

Tanabar Sedegs“, zogjer ki samarTliania is, rom TiToeuli pirovnebis Sedegi dakavSirebuli unda iyos mis mier gaweul danaxarjze, an mis kapitaldabandebaze. es ukanaskneli Tavis TavSi moicavs unarebs, socialur statuss, profesionalizmsa da sxv. araproporciuli Sedegebi SeiZleba orive mxarem miiRos, im SemTxvevaSic ki, rodesac erTi mxare iRebs sakuTar danaxarjTan SedarebiT did jildos. zogierTi gamokvleva gamokveTs im faqtorebs, romlebic am samarTlianobas gansazRvravs. arsebobs argumentirebuli mosazreba, rom Tanasworoba pirvelxarisxovani mniSvnelobis matarebelia bavSvebs Soris, xolo samarTlianobis mniSvneloba da saWiroeba asakTan erTad matulobs.

samarTlianobis mesame formas uwodeben „marqsistul“ samarTlianobas, rac Semdegs gulisxmobs – yvela imsaxurebs Tavisi moTxovnebis proporciul Sedegs. Lerner-i Tvlis, rom es Sexeduleba marTebulia maSin, roca subieqti aigivebs Tavs im pirovnebasTan,

romelic masTan SedarebiT „uares“ mdgomareobaSia. aseT damokidebulebas xSirad vxvdebiT ojaxis SigniT. rac Seexeba ojaxis gareT, aris SemTxvevebi, roca adamianebi imyofebian gansacdelSi da

subieqti sakuTar Sedegebs adarebs maT Sedegebs („SesaZloa me

vyofiliyavi maT adgilas“). Lerner-is mier SemoTavazebuli samarTlianobis Semdegi forma aris

„legitimuri Sejibri“. amgvari midgoma kargad Cans im SemTxvevebSi, rodesac resursebi SezRudulia da A-s aqvs negatiuri an neitraluri grZnobebi B-s mimarT.

arsebuli diskusiis Sinaarsidan gamomdinare, naTelia, rom Lerner-is Sexeduleba mcdaria im gagebiT, ra SinaarsiTac monawileebi gansazRvraven urTierTdamokidebulebis bunebas da ganixilaven samarTlianobas. Lerner-is mixedviT, urTierTdamokidebuleba cvalebadobs or ganzomilebas Soris: a) pirveli gulisxmobs urTierTobis siaxloves, rac SemdegSi gamoixateba – mimarTaven, Tu ara partniorebi erTmaneTTan identifikacias, gamoxataven Tu ara erTmaneTis mimarT simpaTias, arian Tu ara antagonistur an konkurenciul damokidebulebaSi. b) meore ganzomileba gulisxmobs, Tu rogor aRiqmeba sxva pirovneba individualuri TvalsazrisiT Tu sazogadoebrivi mdgomareobiT.

rogorc Homans-i miuTiTebs, es aris sakiTxis zedmetad gamartiveba. maSin, roca mSoblebs SeuZliaT resursebis gadanawileba Svilebze saWiroebisamebr (maTi moTxovnilebebis gaTvaliswinebiT), SesaZloa Svilebma ver miiRon Tanasworoba SedegebTan dakavSirebiT. mozardi gogona, romelic saWiroebs mSoblis finansur daxmarebas, veRar daikmayofilebs Tavis moTxovnebs, Tu mSobelma finansuri daxmareba

Seuwyvita. „marqsistuli“ samarTlianobis Tanaxmad, mSobeli Svils finansuri mxardaWeris sanacvlod mosTxovs garkveul aqtivobas urTierTadmokidebulebaSi. am SemTxvevaSi ganixileba samarTlianobis Tvalsazrisi. urTierTdamokidebulebis gansxvavebul interaqciul tipebSi SesaZloa sxvadasxva wesebi moqmedebdes.

samarTlianobis Teoriebis dasayrdens or subieqts Soris uSualo (face to face) interaqciebi warmoadgens. es Teoriebi ganixilaven im monacemebs, romlebic met-naklebad homogenuri socialuri jgufebidan

Page 42: შალვა აბზიანიძე   კონფლიქტის ფსიქოლოგია

42

grovdeba. amasTanave, aRsaniSnavia, rom eqsperimentul pirobebSi miRebuli usamarTloba yovelTvis eqsperimentatoris mier aris Seqmnili da calsaxad ar aris damokidebuli urTierTobis monawileebze. subieqtebs Soris SesaZloa aranairi socialuri gansxvaveba ar iyos. sxvebis mimarT samarTliani damokidebuleba ganixileba mxolod konkretul jgufSi da ara jgufis gareT, miuxedavad gamovlenili arahumanuri qcevebisa da depersonalizaciis SemTxvevebisa.

Semdegi kvleva exeba „ნormebs“. urTierTdamokidebulebisaTvis

damaxasiaTebeli „normebi„ niSnavs qceviTi wesebis miiRebas met-naklebad jgufis wevris mier. normebi ganasxvaveben sazogadoebaSi jgufis wevrebs erTmaneTisagan, gansazRvraven ara mxolod monawileTa qcevebis regulacias, kerZod, Tu rogor iReben jgufis wevrebi gadawyvetilebebs da rogor gadaWrian konfliqts, aramed jildoebisa da danaxarjebis gaTvlebsac-ra Rirebulebebi aris ama Tu im tipis qcevebis safuZveli da TiToeuli partnioris SemTxvevaSi, rogoria proporcia jildosa da danaxarjebs Soris. dasaSvebia, partniorebs gansxvavebuli normebi hqondeT. Tu erTi partniori aris meoreze susti, SeiZleba subieqtma amiT isargeblos, vinaidan mosalodnelia, rom meore partniori miemxros Sedegebis samarTlianad ganawilebis normas. Tu normebi jgufis orive mxarisaTvis misaRebia, moxdeba konfliqtis reducireba da jildo-danaxarjis proporcia saukeTeso iqneba.

da bolos, ramdenime mizezis gamo, urTierTdamokidebulebis gagrZeleba ar iyos ganpirobebuli subieqtis im rwmeniT, rom partniori mas uzrunvelyofs Rirseuli SedegiT. partniorma SeiZleba urTierToba gawyvitos kargi alternativis gamo. urTierTdamokidebulebaSi subieqti jildos iRebs uSualo partnioris nacvlad sxva wyarosagan: daqiravebuli muSa muSaobas agrZelebs ara sakuTari bosisaTvis (romlisadmi igi cudad aris ganwyobili), aramed TanamSromlebis gamo; subieqtma SeiZleba miiRos mcire Rirebulebis jildo, rogorc momavali jildos simbolo. xSirad saWiroa ara mxolod samarTlianobis sxvadasxva tipebis dadgena, aramed imis gageba, Tu ra SemTxvevaSia samarTlianoba meoreuli mniSvnelobis. ratom aris mniSvnelovani samarTlianoba?

Cven winaSe dgeba sakiTxi, ratom aris mniSvnelovani samarTlianoba. urTierToba SesaZlebelia gulisxmobdes TiToeuli monawilis tendencias – gasces jildo samagiero jildos dabrunebis mizniT. sainteresoa, urTierTobis monawileebi ratom fiqroben, rom samarTlianoba mniSvnelovania?

am sakiTxTan dakavSirebiT ramdenime Tvalsazrisi arsebobs. erT-erTi yvelaze gavrcelebuli mosazrebis mixedviT, individi moelis jildos im SemTxvevaSi, Tu is patiosania. urTierTobaSi samarTlianobis daucvelobis SemTxvevaSi, individi gabrazdeba, an aRmoCndeba stresul mdgomareobaSi. samarTlianobis Teoriis Tanaxmad, sazogadoeba patiosnebis sanacvlod yvelas ajildoebs. interpersonaluri aRqma da gacvlis Teoriebi. urTierTdamokidebulebis gagrZelebis dros TiToeuli monawile cdilobs, qceva ise warmarTos, rom sxvebma aRiqvan, rogorc samarTlianad dajildoebuli. Tu A-s unda amis miRweva, maSin A-s Tvalsazrisi unda emTxveodes B-s Tvalsazriss urTierTdamokidebulebis Sesaxeb. pirovnul urTierTmimarTebaSi

Page 43: შალვა აბზიანიძე   კონფლიქტის ფსიქოლოგია

43

(magaliTad, B-s surs, datovos urTierToba) B-s qcevaze zemoqmedebs mis mier A-s ganzraxvebis Sefaseba. individebi gansxvavdebian erTmaneTisgan imis mixedviT, Tu rogoria maTi warmodgena jildosa da danaxarjze, samarTlianobasa da urTierTdamokidebulebis saxeze. individebi iReben sxvadasxva tipis samarTlianobas, romelic sxvadasxva tipis urTierTobis Sesatyvisia. ase rom, individis Sefasebaze moqmedebs urTierTobis tipebi Sesabamisad pirovnebisa. aqedan gamomdinare, SeiZleba aRvniSnoT, rom balansis, rolebisa da gacvlis Teoriebi dakavSirebulia ara mxolod pirovnebis TeoriasTan, aramed im sqemebTanac, romlebic gamoiyeneba urTierTdamokidebulebebis aRsawerad.

altruizmi da uSualo urTierTdamokidebuleba erT-erTi didi problema, romlis winaSec aRmoCnda gacvlis Teoria, aris is, rom xandaxan socialuri gacvla aris altruistuli. individebi xSirad sxvebs uzrunvelyofen jildoTi yovelgvari ormxrivi molodinis _ safasuris gadaxdis gareSe. es tolfasia omSi gmirobisa, an mSvidobian dros gaweuli riskisa. megobrebi da ojaxis wevrebi yovelTvis ar eZeben jildos urTierTobebis dros. gacvlis Teoriebi cdiloben am SemTxvevebis aRweras.

G.Homans–i amtkicebda, rom sargeblis miReba damokidebulia im Rirebulebebze, romlebic adamianebs aqvT. maT SeuZliaT Svilebis warmatebis an sakuTari Tavis Sesaxeb Tvalsazrisis Sefaseba, TviTganwirvis Rirebulebidan gamomdinare. amis Sesatyvis koncefcias

warmoadgens Lerner-is e.w. „pirovnuli kontraqti“: adamianebi iqcevian im wesebis Sesabamisad, romelTa internalizacia moxda bavSvobaSi, danaSaulis grZnobisa da socialuri miuReblobis Tavidan acilebis mizniT. amgvari tipis qcevebs akontrolebs ara eqsternaluri jildos miRebis imedi, aramed internaluri (Sinagani) faqtorebi. am SemTxvevaSi Tavs iCens ori winaaRmdegoba.

1. „TviTgaZlierebis“ (Self-reinforcement) koncefcia. ramdenadac

„TviTgaZlierebis“ koncefcia praqtikuli daniSnulebisaa, misi gamoyeneba SeiZleba Tavisuflad da yvela situaciis Sesatyvisad; aqedan

gamomdinare, didi sifrTxilea saWiro, rom „empatiuri gaZliereba“ ar gaxdes yvelafris axsnis mizezi. 2. internalizebuli gavlenis mniSvneloba ar aris statikuri da mudmivi. is damokidebulia viTarebis ganmsazRvrelebis mTlianobaze. situaciur determinantebs SeuZliaT moqmedeba sxvadasxva xarisxiT: magaliTad, individi acnobierebs, rom viRaca masze damokidebulia. es iwvevs Sesabamis socialur idealebTan mikuTvnebulobis gancdas; sjera, rom es damokidebuleba aris Sesaferisi an Seuferebeli da mzad aris, miiRos is fsiqologiuri danaxarji, romelic asocirdeba mis mier daxmarebis gawevasTan.

sxva midgomis Tanaxmad, altruistuli qceva ar aris SeuTavsebeli gacvlis Teoriebis gaTvlebTan, radgan, Cveulebriv, mas mivyavarT

Page 44: შალვა აბზიანიძე   კონფლიქტის ფსიქოლოგია

44

mtrobasTan, damcirebasa da gaucxoebasTan. keTilmosurne da keTilmosurneobis mimRebi pirovneba (recipienti) uxerxulad grZnoben Tavs im viTarebaSi, romlisTvisac altruizmia damaxasiaTebeli. am Tvalsazrisidan gamomdinare, Znelia, daamtkico, rom ambivalentoba yovelTvis Tan axlavs msgavs situaciebs an ambivalentobas srulebiT ar vxvdebiT.

am mosazrebas Tu gaviTvaliswinebT, maSin dgeba sakiTxi gacvlis Teoriebis vargisianobis sazRvrebTan dakavSirebiT. aris Tu ara gacvlis Teoriebi universalurad misaRebi socialuri interaqciisa da urTierTdamokidebulebis yvela aspeqtisaTvis? arsebuli monacemebis safuZvelze, gacvlis Teoriebis farTo gamoyeneba mxolod da mxolod Seamcirebs mis Rirebulebas. adamiani SeiZleba aiZulo, Seasrulos moqmedeba, an imoqmedos sxva adamianis mimarT SiSis gamo, sindisis gamo, altruizmiT. am SemTxvevebTan dakavSirebiT socialuri gacvlis koncefcia ar gamodgeba. socialuri gacvla Rirebulia ekonomikuri SeTanxmebis sferoSi, sadac zustad xdeba sargeblisa da danaklisis (danaxarji) daTvla.

altruistuli qcevis SinaarsSi gadasawyvetia jildosa da danaxarjis relevanturobis sakiTxi. socialuri gacvlis Teoriebis Tanaxmad, aucilebelia mogebisa da danaxarjis zusti gaTvla, xolo am sferoSi (altruistuli qceva) is TiTqmis SeuZlebeli xdeba. analogiuri problemis winaSe dgas samarTlianobis Teoriac, romelic uSualo urTierTdamokidebulebebs ganixilavs. samarTlianobis TeoriebSi ganxilulia SemTxveviTi, xanmokle interaqca, romelic gansxvavdeba uSualo urTierTdamokidebulebebisagan da moicavs ara mxolod uSualobis ganawilebas partniorebs Soris (urTierTobis monawileebs moswonT, an uyvarT erTmaneTi), aramed partniotTa xangrZliv urTierTobasac. amgvari urTierTdamokidebulebebi ufro rTuli Sesafasebelia, radgan partniorebs Soris gacvlili resursebi SeiZleba iyos naklebad realuri (konkretuli) da ufro viwro (SezRuduli, piraduli). monawileebi cvlian gansxvavebuli tipis resursebs da rac mniSvnelovania, uSualo urTierTdamokidebulebebSi Tavs aRiqvamen wyvilebad. am SemTxvevaSi individualur jildosa da danaxarjze ar amaxvileben yuradRebas, ufro Rirebulia wyvilebs Soris gacvlili

„Semosavlebi“ da „gasavalebi“. rac Seexeba romantikuli siyvarulis SemTxvevas, aq mniSvnelovan rols fantazia TamaSobs. am SemTxvevaSi, warmosaxuli jildo SeiZleba ufro misaRebi iyos, vidre realuri.

konfliqturi urTierTobis stili

konfliqtis stilis koncefcia dakavSirebulia Blake-sa da Mouton –is, A.Hall-is, R.Kilmann-isa da K.Thomas-is saxelebTan. am mkvlevrebma konfliqturi qcevis xuTi gansxvavebuli tipis Teoria mogvces. maTi klasifikacia konfliqturi qcevis or damoukidebel komponents efuZneba:

Page 45: შალვა აბზიანიძე   კონფლიქტის ფსიქოლოგია

45

a) daJineba (asertiuloba) - qceva, romliTac mxolod sakuTari interesebis dakmayofileba xdeba. b) TanamSromloba - qceva, romliTac sxva individis interesebis dakmayofilebac xdeba. am komponentebis kombinacia konfliqturi qcevis xuT stils warmoqmnis. 1. konkurenciuli stili ganisazRvreba daJinebis maRali da TanamSromlobis dabali doniT. erTi mxare cdilobs, sakuTari interesebis dakmayofilebas sxvaTa interesebis ignonirebis xarjze. amgvar qcevas Zalismier da dominantur stils uwodeben. 2. SeguebiTi stili araasertiuli da TanamSromlobiTi maCveneblebiT gamoxatuli qcevaa – pirovneba sxvebis interesebs akmayofilebs sakuTari interesebis xarjze. am SemTxvevaSi pirovneba konfliqtisgan Tavis daRwevis mizniT inarCunebs urTierTobebs. es aris e.w. TviTganwirvis pozicia da mas xSirad ganixilaven, rogorc ukandaxeviT qcevas. 3. Tavidan acilebis stili xasiaTdeba araasertiulobiTa da araTanamSromlobiT - pirovneba cdilobs konfliqtis gverdis avlas. 4. TanamSromlobiT stili asertiulobisa da TanamSromlobis maRali maCveneblebiT gamoirCeva. am orientaciis mixedviT, konfliqturi mxareebis interesebi Tanabrad kmayofildeba. konfliqtis am stils gadaWriTsa da integraciuls uwodeben. 5. kompromisuli stili daJinebasa da TanamSromlobas Soris Sualedur formas warmoadgens - orive adamiani uars ambobs raRacaze SeTanxmebis miRwevis mizniT.

konfliqturi qcevis xuTive stili Zalze saWiro iaraRia konfliqtis gasagebad. L.Cummings-i Seiswavlida gansxvavebuli stilis moqmedebebis efeqtianobas sxvadasxva viTarebaSi. man aRmoaCina, rom konkurenciuli stilis gamoyeneba, umetes SemTxvevaSi, iwvevs mxareTa Soris SeTanxmebas. SemTxvevaTa 50% mowmobs, rom konkurenciuli pirovneba mogebuli rCeba. E.Phillips-ma da R. Cheston-ma erTmaneTs Seadares SejibrebiTi da TanamSromlobiTi qcevebis gamoyeneba 52 konfliqtur SemTxvevaSi Sua rgolis menejerebis monawileobiT. isini problemis gadaWrisas umetesad Zalismier strategiebs mimarTavdnen, ris gamoc uares Sedegs iRebdnen, vidre problemis gadaWris stilis gamoyenebisas. E.Phillips-sa da R. Cheston-is mixedviT, TiToeuli meTodis efeqtianoba dakavSirebulia specifikur pirobebze. Zalis gamoyeneba efeqturia Semdegi pirobebis SemTxvevaSi: - rodesac arsebobs problemis mxolod erTaderTi saukeTeso axsna; - rodesac xelmZRvanelsa da daqvemdebarebuls Soris arsebobs konfliqti; - xelmZRvaneli samarTliania da Zalis gamoyenebas obieqturi mizeziT xsnis; - saboloo Sedegi waadgeba ufro organizacias, vidre erT pirovnebas an mcire jgufs. problemis gadaWra efeqturia Semdeg pirobebSi: -mxareebi urTierTdamokidebuli arian da momavalSic erTad unda imuSaon; -orive mxare acnobierebs konfliqtis potencials;

Page 46: შალვა აბზიანიძე   კონფლიქტის ფსიქოლოგია

46

-orive mxare saRad azrovnebs; -orive mxare ar aqcevs yuradRebas Zalauflebis wyaros; -orive mxare problemis gadaWrisTvis iyenebs formalur procedurebs; -erT-erTma an orive mxarem droze gamoavlina konfliqti da problemis gadaWra saqmis garTulebamde daiwyo; -yuradReba gamaxvilebulia mxolod problemis gadaWraze da ara adamianisTvis samagieros gadaxdaze;

am gamokvlevebis Tanaxmad, Cven SegviZlia adekvaturad vimoqmedoT konfliqtze. es im SemTxvevaSia SesaZlebeli, Tu adamianebi miiReben konfliqturi viTarebis Sesatyvis rekomendebul stils.

zogierTi mkvlevari (A. Filley-i) stils gansazRvravs midgomad, romelic, Cveulebriv, pasuxobs konfliqts. am TvalsazrisiT, stili adamianis tipTan aris gaigivebuli. mag., ”mkacri mebrZoli”, “megobrulad damxmare”, “problemis gadamWreli”. es adamianTa tipebis gamomxatveli cnebebia, romlebic konfliqts imave xerxebiT marTaven. am SemTxvevaSi stili interpretirebulia, rogorc pirovnebis stabiluri aspeqti. ra Tqma unda, am midgomiT konfliqtis gageba saeWvoa, vinaidan adamianebi konfliqtze sxvadasxva CveviTi pasuxebiT reagireben. amasTanave, erTi situaciidan meoreSi gadasvlisas sakuTari qcevis Secvlis unari SeswevT. liderobisa da konfliqturi qcevebis gamokvlevebma gamoavlina, rom adamianebi gansxvavebul garemoSi gansxvavebulad moqmedeben. kargi Sedegebi aqvT im subieqtebs, romlebic sxvadasxva situaciebs moqnilad pasuxoben, viTarebis Sesatyvis qcevebs asruleben. Tu adamianebi sakuTar Tavs pirovnuli stilis mixedviT aRiqvamen, kerZod, stabiluri Tvisebebis individebad, maSin maT ar SeuZliaT motivaciis Secvla destruqciuli modelebis aridebis mizniT. isini aRniSnaven - “me var mebrZoli” - da amiT xazs usvamen im faqts, rom ar undaT, iyvnen moqnilebi, am mizezis gamo.

stilis gansazRvrebis meore Tvalsazrisi konfliqturi qcevis specifikuri tips asaxavs. am mosazrebiT ganasxvaveben qcevebs, romlebic mimarTulia sxvebis dasamarcxeblad, sazianod, muqarisTvis da gulisxmobs konkurenciulobas. qcevebi, romlebic gamoiyeneba problemis gadasaWrelad, gamoxatavs ormxriv SeTanxmebas da niSnavs TanamSromlobas. am SemTxvevaSi stili qceviT kategoriebs gulisxmobs da ara adamianTa tipebis kategorias, Tumca erTi da igive qceva SeiZleba gansxvavebuli stiliT ganviTardes. magaliTad, muqara miekuTvneba Zalis gamoyenebis qceviT kategorias, magram SesaZlebelia gaerTiandes konfliqtisaTvis Tavis acilebis kategoriaSi da gulisxmobdes oponentis gafrTxilebas (me dagtoveb, Tu amas gaimeoreb).

mesame, yvelaze efeqturi pozicia stilis gansazRvrisa, aris adamianTa orientacia, romelsac isini konfliqtis mimarT iCenen. am TvalsazrisiT, stili aris konfliqtisadmi damokidebulebis molodini. SejibrebiTi stili orientirebulia, sxvisi interesebis gaTvaliswinebis gareSe, meore mxris damarcxebaze, sakuTari miznebis miRwevaze. amis gaTvaliswinebiT pirovneba irCevs iseT qcevebs, romelTa saSualebiT es miznebi xorcieldeba.

TanamSromlobiTi stili Tavis TavSi moicavs ormxrivi sargeblianobis orientacias. am SemTxvevaSi pirovnebis orientacia niSnavs specifikuri qcevebis klasifikaciis problemis gadaWras erTi an sxva stilis farglebSi: erTi da igive taqtika SeiZleba gansxvavebul

Page 47: შალვა აბზიანიძე   კონფლიქტის ფსიქოლოგია

47

damokidebulebebsa da ganzraxvebs emsaxurebodes. orientaciis amorCeva im principebis Sesaxeb gadawyvetilebis miRebaa, romliTac adamiani konfliqts pasuxobs. am gansazRvrebis Tanaxmad, orientacia individzea koncentrirebuli.

stili ganasxvavebs individis orientacias konfliqtSi, is asaxavs konfliqturi qcevisadmi erTi pirovnebis midgomas meore pirovnebisagan damoukideblad. orientaciis Sesaxeb saubari SeuZlebelia, Tu konfliqtur qcevas ori adamianis urTierTobis gareSe ganvixilavT. stili warmogvidgens im pozicias, romelic konfliqturi urTierTobis erT mxares aqvs, magram rogor icvlis atitudebsa da ganzraxvebs, amis gaTvaliswineba stilis gansazRvrebiT ar xdeba. qceva ar ganixileba sxvisi aqtivobebisagan damoukideblad. CvenTvis cnobilia formula _ pasuxi da reaqcia pasuxze. aqedan gamomdinare, SeiZleba aRvniSnoT, rom moqmedeba, romliTac individebi sxvis aqtivobebze reagireben, moicavs arsebul pasuxebs.

stili ar warmoadgens konfliqturi qcevis aRweras. yovelTvis gasaTvaliswinebelia interaqcia, rogorc konfliqtSi ori adamianis erTmaneTTan urTierToba. konfliqtis 5 stili SeiZleba ganxiluli iyos, rogorc konfliqturi moqmedebebis klasifikaciis damatebiTi wyaro. maTi SesaZleblobebiT ver xerxdeba konfliqturi qcevis sruli axsna. II Tavis ZiriTadi terminebi • socialuri perspeqtiva • aradiferencirebuli, egocentruli perspeqtiva • TviTanalizi • subieqturi perspeqtiva • ormxrivi perspeqtiva • siRrmiseuli, sazogadoebriv-simboluri perspeqtiva • agresiis impulsi • SfoTva • internaluri fsiqologiuri procesi • Sinagani motivacia • cxovreba-sivrce - meqanizmi • dawinaurebiTi urTierTdamokidebuleba • konkurenciuli urTierTdamokidebuleba • latenturi konfliqti • latenturi faza • miRebis faza • Zalauflebis balansirebis procesi • "ganxeTqilebis" faza • mtruli atitudi • Zalauflebis balansi • interpersonaluri konfliqturi faza • konfrontacia • substanciuri konfliqturi faza • diferenciaciis faza

Page 48: შალვა აბზიანიძე   კონფლიქტის ფსიქოლოგია

48

• integraciis procesi • jildo • danaxarji • resursi • Rirebuleba • sargeblianoba • koalicia • strategia • minimaluri Zalaufleba • minimaluri resursi • opcia (arCevanis ufleba) • fsiqologiuri samarTlianoba • daJinebuli (asertiuli) qceva • TanamSromlobiTi qceva • dominanturi, Zalismieri stili • SeguebiTi stili • problemis gadaWriT, integraciuli stili • orientacia • altruizmi • relevanturi (Sesatyvisi)

III Tavi konfliqturi interaqcia

konfliqturi interaqciis mTavari principebi

Cven mier ganxiluli Teoriebi da sakiTxebi konfliqtis gansxvavebuli aspeqtebis gansazRvraSi gvexmareba. rogorc aRvniSneT, Cveni mizania im faqtorebis Semowmeba, romlebic konfliqturi interaqciis mimarTulebaze zemoqmedeben. ganvixilavT konfliqturi interaqciis oTx ZiriTad pricips, romelic konfliqtis mimarTulebis amocnobas gagviadvilebs:

1. konfliqtSi arsebul qceviT modelebs sakuTari Tavis damkvidrebis tendencia axasiaTebs;

2. konfliqtur urTierTobaSi vlindeba is ZiriTadi Taviseburebani, romelTa meSveobiTac xdeba misi amocnoba;

3. konfliqturi urTierToba Sedgeba moqmedebebisa da kontrmoqmedebebisagan. interaqciaSi maTi gacvla dakavSirebulia urTierTobis monawileebis Zalauflebaze;

4. konfliqturi urTierToba monawileTa urTierTdamokidebulebaze moqmedebs;

Page 49: შალვა აბზიანიძე   კონფლიქტის ფსიქოლოგია

49

arsebobs ori mTavari mizezi, ris gamoc es sakiTxebi centralur principebad ganixileba:

1. am oTxi Taviseburebis erTad ganxilva naTels xdis, Tu

rogor viTardeba konfliqti – konstruqciuli Tu destruqciuli mimarTulebiT. pirveli principi exeba konfliqturi qcevis inercias (impuls), romelic konfliqtur qcevas ganaviTarebs. meore principi miuTiTebs konfliqtis safuZvelze da gvexmareba misi mimarTulebis axsnaSi. mesame principi gansazRvravs Tavad interaqciis meqanizms: is gviCvenebs, Tu rogori TanmimdevrobiT viTardeba moqmedeba da kontrmoqmedeba konfliqtis dros. meoTxe principi yuradRebas amaxvilebs im gavlenaze, romelic partniorebs Soris arsebobs konfliqtur interaqciasa da urTierTdamokidebulebaSi.

2. TiToeuli principi gansazRvravs, rodis xdeba mgrZnobiare konfliqturi interaqcia konstruqciuli an destruqciuli gavlenebis mimarT, garda amisa, miuTiTebs im Zalaze, romelic moqmedebs konfliqtis ganviTarebaze.

1. konfliqtSi arsebul qcevis modelebs sakuTari Tavis damkvidrebis

tendencia axasiaTebs _ igulisxmeba konfliqturi qcevis impulsuroba. konfliqturi urTierToba iZens inercias, impulss, biZgs. konfliqti ganmeorebad ciklebs Soris arsebobs. nawilobriv, es tendencia adamianuri urTierTobebis nebismieri tipisTvis aris damaxasiaTebeli. nebismieri Setyobineba efuZneba varauds, Tu rogor miiReben mas. reaqciis Sesaxeb yoveli winaswari gaTvla xdeba im Sefasebis safuZvelze, romelic arsebobs pirovnebisa da jgufis mimarT. konfliqtur interaqciaSi aqtivoba-pasuxi-kontrpasuxis winaswari gaTvliTi Tanmimdevroba swrafad mkvidrdeba, radgan TiToeuli Setyobineba gvexmareba pasuxebis gamovlenaSi.

konfliqtis monawile adamianebma xSirad ician, ,,ras unda moelodnen”. amgvari winaswarmetyveleba ufro sarwmunoa, vidre imis arcodna, Tu ras moimoqmedebs jgufi (ra iqneba misi Semdegi nabiji). konfliqtis ganmavlobaSi SesaZlebelia winaswari kontrpasuxebisa da strategiebis momzadeba, Tu gavTvliT Cvens ganacxadze partnioris reaqcias. swored am mizezis gamo, adamianebi varaudoben sxvebis moqmedebebs manam, sanam partniorebi raime aqtivobas ganaxorcieleben. amitomac dgeba riskis qveS pasuxebis gamovlenis sakiTxi. gaTvla imis Sesaxeb, rom vinme imoqmedebs garkveuli stiliT, magaliTad, rogoricaa “mkacri mebrZoli”, gvaZlevs Sesabamisi pasuxis momzadebis saSualebas. Sesatyvisi pasuxebis momzadeba winaswari SeniSvnebis safuZvelze xdeba. mas Semdeg, rac jgufis yvela wevri winaswargaTvlas sasargeblod CaTvlis sakuTari pasuxis momzadebisTvis, maT Soris arsebuli urTierTobis cikli TavisTavad Zlierdeba. zog SemTxvevaSi, cikli exmareba jgufis wevrebs, gaxdnen produqtiuli SesaZlo mouqnelobis kontrolisas, an ufro warmatebuli “SedarebiT advili” sakiTxebis gadaWrisas rTuli

Page 50: შალვა აბზიანიძე   კონფლიქტის ფსიქოლოგია

50

diskusiebis dros. Tumca, bevr SemTxvevaSi, cikli xdeba mouqnelobisa da ukontrolo destruqciuli interaqciis safuZveli.

xSirad konfliqtSi monawile adamianebs ar SeswevT sakuTari destruqciuli qcevis danaxvis unari, jgufi ver acnobierebs sakuTar Cvevebsa da moqmedebebs. amisi naTeli magaliTia jgufis samuSao Cvevebis arseboba, romlebic, Tavis mxriv, aZliereben konfliqtur urTierTobas rogorc destruqciuli, aseve konstruqciuli mimarTulebiT. samuSao qcevebi aris is urTierTobiTi strategiebi, romlebsac jgufis wevrebi iyeneben davalebebis Sesasruleblad an problemebis gadasaWrelad. magaliTad, gadawyvetilebis miRebis procedura, xmis micema liderobis stilis sasargeblod da sxv. samuSao Cvevebi SeiZleba iyos erTdroulad sasargeblo da uaryofiTi. konfliqtis monawileebi xSirad iyeneben iseT qcevebs, romlebic efeqturad muSaoben sxva konteqstSi, magram arsebul viTarebaSi maTi gamoyeneba destruqciuli konfliqtis gamomwvevi mizezi xdeba.

Kenneth Burke-i aRniSnavda, rom ,,Cven imdenad kargad aviTviseT Cveni strategiebi, rom maT brmad gvaqcies”. aseT urTierTobiT strategiebs uwodebda igi ,,gavarjiSebul uunarobebs” (Trained incapacity). Cvevebis rolis gageba gvexmareba imis axsnaSi, Tu ratom ver vaxerxebT konfliqtis kontrols da ratom aris, rom adamianebs, umravles SemTxvevaSi, ar SeswevT sakuTari destruqciuli qcevebis Secvlis unari. sinamdvilea is faqti, rom adamianebi sakuTari partniorebis dasamarcxeblad Zalas mimarTaven, ris gamoc konfliqti negatiuri mimarTulebiT viTardeba. maT ar SeswevT sakuTari qcevebis marTvisa da konfliqtis diagnostirebis unari. konfliqtis monawile individebi, sakuTari interaqciuli modelebis gamo, maxeSi ebmebian. 2. konfliqtur urTierTobas gaaCnia is ZiriTadi Taviseburebani, romelTa meSveobiTac xdeba maTi amocnoba.

arsebobs iseTi interaqciuli tipebi, rogoricaa yvirili, siZulviliT aRsavse diskusiebi, romlebic TvalnaTliv gviCveneben, rom saqme gvaqvs konfliqtTan. wyaros aqtiuri CaxSoba, avtoritetuli wyaros gacvla, SeniSvnebis rigi, diskusia. yovelive es aris konfliqturi interaqciis forma. informaciis TiToeuli gacvla, romelic emsaxureba jgufis wevrebis mcdelobas, mimarTuleba miscen poziciebis SeuTavseblobas, aris konfliqturi urTierToba. miuxedavad imisa, rom konfliqtma SeiZleba bevri forma miiRos, arc erTi ar aris qaoturi an anarqistuli. rac ar unda iracionaluri eCvenebodeT konfliqtis monawileebsa da damkvirveblebs konfliqturi situacia, TiTqmis yvela konfliqti aCvenebs gansazRvrul Tematikas, romelic logikur Tanmimdevrulobas sZens interaqciuli formebis gacvlas. e.w. Temebi warmoadgens situaciis generalizebul damaxasiaTebel Taviseburebas, romelsac, tradiciulad, situaciis klimats uwodeben. klimati jgufis momentalur da myar Taviseburebas warmoadgens. is aris generalizebuli, kombinirebuli (rTuli) Tavisebureba, romelsac jgufuri interaqciis Sedegad viRebT. jgufis klimati mis wevrebs uzrunvelyofs iseTi mniSvnelovani informaciiT, rogoricaa konfliqtis marTvis SesaZleblobebi. jgufSi klimatis Secvla xSirad miuTiTebs

Page 51: შალვა აბზიანიძე   კონფლიქტის ფსიქოლოგია

51

arsebuli interaqciis SesamCnev cvlilebebze. ganvixiloT SemTxveva, romelic gviCvenebs jgufis klimatis gavlenas interaqciaze. SemTxveva 1

New-York Times-is korespondentebs Sexvedra hqondaT universitetis Jurnalistikis fakultetis leqtorebsa da studentebTan. Sexvedris bolo wuTebi gaTvaliswinebuli iyo SekiTxvebiTvis. sesiis dawyebidan ramdenime wuTSi ockacian jgufSi Camoyalibda Tavisufali (Ria) interaqciis klimati. Jurnalisti pasuxobda dasmul SekiTxvebs sxvadasxva sakiTxebTan dakavSirebiT, xumrobda, Zaldautaneblad ganixilavda movlenebs. jgufSi gulaxdili da Tavisufali atmosfero iyo. diskusiis bolosken jgufis klimati radikalurad Secvala erTma movlenam. kerZod, studenti, romelic bolo rigSi ijda, wamodga da kategoriulad dasva sakiTxi gazeTis redaqtoris pasuxismgeblobasTan dakavSirebiT. man aRniSna, rom gazeTSi daibeWda istoria borotmoqmedebis Sesaxeb afrikul tomSi, magram ar daibeWda redaqtoris komentari im movlenebis Sesaxeb, romlebic mimdinareobda am tragediamde sami wlis ganmavlobaSi. SekiTxva pirdapir ar moiTxovda pasuxs im faqtze, monawileobdnen Tu ara am mkvlelobaSi amerikeli jariskacebi, magram korespodenti mixvda, ras gulisxmobda studenti. am SekiTxvam sagrZnoblad Secvala jgufis klimati. leqtorebs etyobodaT, rom Sewuxdnen, ar icodnen, rogor moqceuliyvnen, korespondenti ganze iyureboda da aRniSnavda, rom mas ar SeeZlo redaqtorebis magivrad pasuxismgeblobis aReba. garda amisa, diskusiis monawileebi fexze dgebodnen, rom daenaxaT studenti, romelmac es SekiTxva dasva da saerTod, jgufSi sagrZnoblad daiZaba viTareba. yovelive amis Semdeg erT-erTma profesorma Sexvedra dasrulebulad gamoacxada. imisaTvis, rom konfliqtis ganviTareba ganvsazRvroT, pirvel rigSi, aucilebelia, SeviswavloT klimati jgufSi da gamovarkvioT, Tu rogor imoqmeda man konfliqtis ganviTarebis mimarTulebaze. 3.konfliqturi urTierToba Sedgeba moqmedebebisa da kontrmoqmedebebisagan. interaqciaSi moqmedebebisa da kontrmoqmedebebis gacvla dakavSirebulia urTierTobis monawileebis Zalauflebaze. es mesame principi TavisTavad warmoadgens urTierTobis meqanizms. is gviCvenebs, Tu rogor aRmocendeba da viTardeba moqmedeba da kontrmoqmedeba konfliqtSi. rogorc aRvniSneT, konfliqtis moqmedebebi da kontrmoqmedebebi xSirad dafuZnebulia monawileebis unarze – gamoiyenon Zalaufleba. Zalaufleba xSirad gaigivebulia siZlieresTan, statusTan, fulTan, magram SesaZlebelia Zalauflebis gamoyeneba moxdes ufro daxvewili maneriT. pirovneba Zalauflebianad iTvleba, Tu flobs resursebs moqmedebebis ganxorcielebisTvis, sxvebze aqvs gavlena da gaaCnia unari, rom yvelaferi es efeqturad gaakeTos.

jgufSi Zalauflebis balansi aris produqtiuli an destruqciuli. Tu jgufis erT-erTi wevri aRiqvams, rom mas sxva wevrze SeuZlia dominantoba, gvaqvs mcire kompromisis SemTxveva. dominanti wevri moqmedebs Tavisi survilis mixedviT _ moiwvios Tu ara sxvebi molaparakebaze gadawyvetilebis misaRebad. naklebi Zalauflebis SegrZneba sust wevrebs aiZulebs, daeqvemdebaron ufro Zalauflebian

Page 52: შალვა აბზიანიძე   კონფლიქტის ფსიქოლოგია

52

wevrs. es aZlierebs Zalauflebiani wevrebis pozicias. isini ufro momTxovni xdebian. konfliqti maSin ganviTardeba produqtiuli mimarTulebiT, Tu yvela wevrs eqneba cotaodeni Zalaufleba. Zalauflebis gamoyeneba aZlierebs momaval moqmedebebsa da kontrmoqmedebebs mesame neitraluri mxaris Carevamde. Tu orive mxare daiwyebs erTmaneTis mimarT Zalis gamoyenebas, bunebrivia, konfliqtis eskalacia gagrZeldeba. Zalauflebis balansirebis procesi erT-erTi mniSvnelovani pirobaa konfliqtis konstruqciuli gadaWrisaTvis.

Zalaufleba Tavisi TaviT sazrdoobs. es niSnavs Semdegs: visac gaaCnia resursebi da unari maTi ostaturad gamoyenebisa, misi Zalaufleba matulobs. imisaTvis, rom ganviTardes konstruqciuli konfliqti, aucileblad unda dabalansdes Zala. amisaTvis saWiroa, Zlierma wevrebma gaanawilon TavianTi Zalaufleba da ar gamoiyenon is susti wevrebis winaaRmdeg. jgufis wevrebis Zalauflebebs Soris gansxvavebis ignorireba ar aris problemis mogvareba, radgan Zalaufleba funqcionirebs da konfliqtSi jgufis wevrebis moqmedebebsa da kontrmoqmedebebs mimarTulebas aZlevs. 4. konfliqturi urTierToba monawileebs Soris arsebul urTierTdamokidebulebaze moqmedebs. konfliqtma SeiZleba warmarTos maTi damokidebulebebi destruqciuli an konstruqciuli gziT. konfliqtebi xSirad emociuri da daZabulia. komunikaciis aspeqti metad mniSvnelovania, radgan is moqmedebs awmyo da momaval interaqciebze. jgufis wevrebi urTierTobis dros swrafad cvlian Setyobinebebs, Tanac es Setyobinebebi SeiZleba emociuric iyos. rodesac vinme gvitevs, Seuracxyofas gvayenebs, Cven vbrazdebiT da vcdilobT samagieros gadaxdas, magram Tu gveubneba, rom Cveni megobroba eWqveS dgeba, ukan vixevT da ufro damyoli vxdebiT. amrigad, awmyo urTierTobaSi ganxorcielebuli moqmedebebi gansazRvraven momavalSi ganviTarebul interaqcias.

individebis urTierToba konfliqtis dros damokidebulia imaze, Tu rogor afaseben isini erTmaneTs, endobian Tu ara, aqvT Tu ara gamarjvebis survili da sxv. magaliTad, pirovneba gabrazebulia da civad eubneba meores, rom maTi urTierToba aRar aris misTvis mniSvnelovani. Tu es gamosvla warmatebulia, maSin meore individi ukan daixevs. magram am taqtikam SeiZleba gamoiwvios meore individis aRSfoTeba da gabrazeba, radgan pirveli iyo uxeSi da civi. urTierTobaSi pirovnebis ,,imijisa” (xati) da urTierTdamokidebulebis marTvis mcdeloba warmoSobs konfliqtSi moqmedebebsa da kontrmoqmedebebs. ramdenadac, konfliqtSi urTierTobis marTvaa mTavari, gasakviri ar aris, rom is konfliqtis mimarTulebis ganviTarebaSi mniSvnelovan rols TamaSobs. saxis SenarCuneba (Face-saving) aris individis mcdeloba, daicvas, an sxvebis TvalSi aRadginos sakuTari xati (imiji). saxis SenarCunebas konfliqtis destruqciuli mimarTulebiT ganviTarebis potenciali aqvs. saxis SenarCunebis erT-erTi, gansakuTrebiT saSiSi forma momdinareobs adamianis SiSisgan – Seeryas safuZveli urTierTobaSi moqmedebebisa da kontrmoqmedebebis gacvlis dros. Tu konfliqtSi monawile mxareebi acnobiereben, rom Secvlian pozicias, an uars ityvian moTxovnebze, isini jgufSi sust adamianebad CaiTvlebian.

Page 53: შალვა აბზიანიძე   კონფლიქტის ფსიქოლოგია

53

saxis SenarCuneba xels uwyobs subieqtebs, gaaZlieron argumentebiT sakuTari poziciebi maSinac ki, rodesac naklebad sjeraT maTi. saxis SenarCunebis meore formas SeuZlia aiZulos jgufi, gaeqces konfliqtis wyaros, an misi ignorireba SeZlos. es SesaZlebelia jgufSi, romelsac aqvs konfliqtis megobruli, TanamSromlobiTi midgomiT mogvarebis gamocdileba da wevrebi cdiloben, ar wamoWran sakiTxi, romelic dapirispirebas warmoqmnis da megobrul urTierTdamokidebulebas daarRvevs. adamianis unari – gansazRvro da SeinarCuno pozitiuri samuSao urTierTdamokidebuleba konfliqturi interaqciis ganmavlobaSi, damokidebulia imaze, saxis SenarCunebis ramdenad Zlieri survili aqvT jgufis wevrebs, rogor udgebian da ganixilaven sakiTxs, rogor cdiloben gamosavlis moZebnas. mniSvnelovania imis garkvevac, Tu rogor axorcielebs zewolas an stimulirebas jgufi, romelic aZlierebs an asusutebs jgufis wevrebis saxis SenarCunebas konfliqturi interaqciis ganmavlobaSi.

diferenciaciis procesi da konfliqtis Tavidan acilebis cikli

rogorc aRvniSneT, konfliqtis sawyis safexurze jgufis wevrebis diferenciacia xdeba. jgufis wevrebi acnobiereben sakuTar moTxovnebsa da miznebs da sxva wevrebis poziciebs. isini xvdebian, rom maTi miznebis dakmayofileba SeuZlebeli xdeba. am garemoebaSi jgufis wevrebisTvis rTulia imis danaxva, Tu rogor viTardeba konfliqti, radgan maTTvis ufro mniSvnelovania gadasaWreli sakiTxebi da konkretuli adamianebi, vidre jgufuri procesebi an interaqciis fazebi. mxolod mas Semdeg, roca konfliqtis eskalacia moxdeba da jgufi CixSi moeqceva, jgufis wevrebi acnobiereben gansxvavebuli procedurebis gamoyenebis aucileblobas.

,,standartuli procedurebiT” moqmedeba garkveuli drois intervalamde sasargebloa. erTi SexedviT, is uzrunvelyofs jgufis wevrebis mier im ZiriTadi wesebiT sargeblobas, romlebic maT gadawyvetilebis miRebaSi daexmarebaT. meore mxriv, konfliqti gadaiWreba manam, sanam jgufi aRiarebs konfliqtis arsebobas.

aRsaniSnavia, rom standartuli procedurebiT operireba jgufs xafangs umzadebs. es imas niSnavs, rom jgufis wevrebi ver afaseben erTmaneTis msoflmxedvelobas da avtomaturad eqcevian eskalaciisa da ganridebis arakontrolirebad ciklebSi.

Cven SevecdebiT avxsnaT, Tu ratom ver xerxdeba konfliqtis kontroli da ra gavlena aqvs samuSao Cvevebis gamoyenebas am procesze.

konfliqtidan gaqceva, Tavis arideba xSirad saukeTeso gamosavalia jgufis wevrebisTvis. ra Tqma unda, gadawyvetilebis miReba, dapirispireba an konfliqtidan Tavis daRweva Zalian Znelia, radgan

Page 54: შალვა აბზიანიძე   კონფლიქტის ფსიქოლოგია

54

arCevnis gakeTebis dadgenili wesebi ar arsebobs. Tumca, mkvlevrebi miuTiTeben sam garemoebaze, roca konfliqtis Tavidan arideba saukeTeso gamosavalia. 1. konfliqtis dros jgufis wevrebma realurad unda Seafason gamosavali. gamosavalze gaxangrZlivebulma azrTa gacvla-gamocvlis procesma SeiZleba jgufSi garkveuli disharmonia da daZabuloba Seqmnas. aqve unda aRiniSnos, rom zogierTi konfliqtis gadaWra ukeTesad gvardeba individualuri gadawyvetilebis miRebiT, vidre alternativebis gaSuqebiT; 2. radgan zogierTi uTanxmoeba jgufSi daZabulobas warmoSobs, jgufis wevrebs Soris izrdeba ermaneTis mimarT undobloba. isini logikurad ver azrovneben, radgan daZabulobis dros saRad azrovneba da logikuri gamosavlis povna SeuZlebeli xdeba. am dros konfliqtis mogvarebis Sesaferis dromde gadatana SeiZleba Zalze efeqturi iyos. konfliqtidan gasvla produqtiulad CaiTvleba im SemTxvevaSi, Tu is dakavSirebuli iqneba drois gaTvlis zust SegrZnebasTan, Tu ra dros unda moxdes Tavis arideba; ganvixiloT Semdegi SemTxveva: SemTxveva 2.

fsiqologiis fakultetis studentebs unda moemzadebinaT davaleba

da waredginaT Sesafaseblad leqtorisaTvis. am kursze swavlobda Sua xnis qalbatoni, romelsac wina davalebebSi ar hqonda kargi Sefasebebi. rodesac leqtorma am qalbatonis naSromi waikiTxa, ukmayofilo darCa, ver Seafasa da gadawyvita, rom erTad SeefasebinaT naSromi. naSromebis darigebis Semdeg, qalbatoni, romelmac ver aRmoaCina sakuTar davalebaSi qula, gabrazebuli mivida leqtorTan da uTxra, rom igi iyo Zalian axalgazrda imisTvis, rom universitetSi leqtorad emuSava. garda am qalbatonisa da leqtorisa, oTaxSi sxva leqtorebic iyvnen. isini gakvirvebuli darCnen. leqtori mixvda, rom iq, qalbatonTan erTad ver moaxerxebda naSromis Sefasebas, amitom sTxova qalbatos, misi naSromis gansaxilvelad masTan meore dRes misuliyo ofisSi. qalbatoni wavida. ori saaTis Semdeg dabrunda da auxsna leqtors, rom igi frustrirebuli iyo da wuxda, momxdari faqtis gamo. ramdenime wuTis Semdeg orive _ qalbatoni da leqtori _ ganixilavdnen naSroms mSvid viTarebaSi. 3. konfliqtidan Tavis daRwevis Sesaxeb gadawyvetilebis miReba dakavSirebulia jgufis wevrebis komunikaciur unarebsa da Sefasebebze. jgufis wevrebs unda SeeZloT TavianTi Tvalsazrisebis naTlad gamoxatva da emociuri reaqciebis aRwera. lideris poziciaze myofi pirebi ki, adekvaturad unda marTavdnen urTierTobas. Tu jgufis lidersa da wevrebs ar aqvT aseTi unari, konfliqtidan gasvlis Sesaxeb gadawyvetilebam SeiZleba gamoiwvios konfliqtis eskalacia;

Page 55: შალვა აბზიანიძე   კონფლიქტის ფსიქოლოგია

55

SemTxveva 3.

Midvale High –Si swavlobda 600 studenti. am dawesebulebaSi aswavlida 25 pedagogi da direqtori miiCnevda saswavlebels, rogorc ,,erT did ojaxs”. fakultetis wevrebi erTmaneTTan mWidro urTierTdamokidebulebaSi iyvnen, gadawyvetilebebSi yvela iRebda monawileobas.

problema warmoiSva mas Semdeg, rac direqtorma uari Tqva axalgazrda pedagogebis SemoTavazebaze _ mieRoT inovaciuri programebi. es sakiTxi ramdenjerme ganixiles, magram gadawyvetileba ver miiRes. am faqtma jgufSi daZaba viTareba. jgufi or nawilad gaiyo. erTi nawili mxars uWerda axalgazrda pedagogebis SemoTavazebul winadadebas, xolo meore ki Tvlida, rom dawesebuleba isedac maRali standartebis gaTvaliswinebiT muSaobda. jgufis wevrebi Tavs aridebdnen Ria dapirispirebas, konfliqts, radgan ar undodaT ,,erTi didi ojaxis” ,,imijis” dakargva. direqtori ki cdilobda, es sakiTxi ar wamoeWra ganxilvebis dros konfliqtis Tavidan aridebis mizniT. saswavlo wlis bolos dawesebulebaSi gaizarda kadrebis denadoba, samaswavlebloSi pedagogebs Soris imata dapirispirebam, ramac mdgomareoba, erTmaneTis mimarT megobruli damokidebuleba, sagrZnoblad Secvala. adamianis pozicia _ gaeqce da pirispir ar aRmoCnde konfliqtTan _ gasagebia, radgan konfliqti, mxareebs Soris gansxvavebebis dafiqsireba, iwvevs daZabulobas, jgufis wevrebs Soris undoblobasa da gabrazebas.

jgufi dilemis winaSe dgas: erTi mxriv, jgufis wevrebi adekvaturad unda gaumklavdnen warmoqmnil diferenciacias. maT unda wamoWran konfliqtis sakiTxi, dauTmon sakmao dro da energia poziciebis garkvevas, daadginon is mizezebi, romlebic maT poziciebs Soris gansxvavebebs iwvevs. meore mxriv, jgufis wevrebi ganicdian SiSs da urCevniaT diferenciaciis procesebidan gaqceva, radgan SesaZlebelia maTi gakontroleba ver moaxerxon da gamoiwvion konfliqtis eskalacia. aris erTgvari albaToba imisa, rom yovelTvis ar xerxdeba interaqciis diferenciaciidan integraciisken warmarTva. es is konfliqturi fazaa, romelSic ,,mxareebi aRiqvamen erTmaneTTan msgavsebas, saerTo miznebs, erTmaneTisadmi gamoxataven keTilganwyobilebas da cdiloben konfliqtis marTvas”. diferenciaciis procesis dros adekvaturi moqmedeba konstruqciuli konfliqtis mniSvnelovani winapirobaa. jgufis wevrebma unda gaacnobieron, rom es gansxvaveba gamovlenilia maTi poziciebis SeusabamobiT da ara mxolod erTi pirovnebis axirebiT.

Page 56: შალვა აბზიანიძე   კონფლიქტის ფსიქოლოგია

56

diferenciaciis procesi da konfliqtis eskalacia jgufSi diferenciaciis procesi aris gadamwyveti winapiroba konstruqciuli konfliqtisaTvis. diferenciaciis procesis dros jgufis wevrebi gamoxataven TavianT Sexedulebebs, poziciebs. rodesac individualuri poziciebis gamokveTa xdeba, jgufis wevrebi konfliqtis gamomwvev mizezad swored am poziciebis Seusabamobas Tvlian. diferenciaciis procesis ganmavlobaSi jgufis wevrebs Soris aRmocendeba SeuTanxmebloba. Tu jgufi gamoiyenebs procedurebs gadawyvetilebis miRebis mizniT, yalibdeba interaqcia, romelic xels uwyobs konfliqtur eskalacias. sailustraciod ganvixiloT Semdegi SemTxveva: garkveuli gadawyvetilebis miRebis mizniT jgufis wevrebi xSirad mimarTaven, magaliTad, kenWisyras an msgavs procedurebs. radgan gadawyvetilebis miRebis procedura dakavSirebulia ,,xmis micemasTan”, jgufis wevrebs arCevnis saSualeba aqvT. winadadebebis wardgenis proceduras jgufi mihyavs diferenciaciis procesisaken. interaqcia polarizebulia manam, sanam ar miiReben jgufis yvela wevrisTvis damakmayofilebel gadawyvetilebas. procedurebis Catarebis Sedegad miRebuli gadawyvetileba SeiZleba miuRebeli iyos umciresobaSi darCenili jgufis wevrebisTvis, romlebic, Tavis mxriv, isev ecdebian sakuTari poziciebis dacvas. yovelive es ki, urTierTdamokidebulebebs morigi konfliqtiT emuqreba. mkvlevrebi konfliqtis warmoSobis ramdenime mizezs asaxeleben: 1. balansis Teoriis Sesaxeb arsebuli gamokvlevebi gviCvenebs, rom jgufis wevrebs Soris urTierTdamokidebuleba iZabeba im SemTxvevaSi, roca jgufis wevrebi ar eTanxmebian konfliqtis gamosavals. balansis Teoriis mixedviT, adamianebSi SeimCneva tendencia, moswondeT is adamianebi, romlebic maT eTanxmebian da ar moswondes isini, romlebic ewinaaRmdegebian. Tu pirovneba daafiqsirebs, rom viRaca ar eTanxmeba mniSvnelovan gadawyvetilebas, arakonsistenturoba warmoSobs masSi did daZabulobas. am Teoriis Tanaxmad, amgvari daZabuloba gadailaxeba pirovnebis gadawyvetilebisadmi damokidebulebis SecvliT an Tavad gadawyvetilebis SecvliT. 2. T. Leary-is interpersonaluri asaxvis Teoria (interpersonal reflexes) gviCvenebs, rom jgufis wevrebis mier gamoTqmuli SeniSvnebis samtrod aRqmis SemTxvevaSi, didi albaTobaa, am SeniSvnebs samtro pasuxebi mohyves momavalSi. 3. movaleobis bunebis kvlevam gviCvena, rom adamianebs sakuTari poziciebis dacvis tendencia aqvT. SeniSvnebi, romlebic gansxvavebuli poziciis warmomadgenlebisgan modis, mxolod aZlierebs maT pozicias da momavalSi polarizaciis risks zrdis. amrigad, balansi, movaleoba da interpersonaluri refleqsia konfliqtis destruqciuli ganviTarebis faqtorebia.

Page 57: შალვა აბზიანიძე   კონფლიქტის ფსიქოლოგია

57

diferenciacia da rigiduli qceva

konfliqtis sakiTxidan garideba SeiZleba CaiTvalos jgufis wevrebis warumatebel mcdelobad, gaumklavdnen diferenciaciis process. diferenciaciis gacnobierebis safuZvelze jgufis wevrebSi warmoqmnili SfoTva iwvevs iseTi Sualeduri qcevebis warmoSobas, romelic ganapirobebs garidebas an konfliqtis radikalur eskalacias. diferenciaciis niadagze warmoqmnili SfoTva jgufis wevrebs aiZulebs, mouqnelad, rigidulad ,,CaeWidon” am procesisTvis damaxasiaTebel interaqciul modelebs.

SesaZlo reaqciebi, romlebic konfliqtur situaciaSi mohyveba

diferenciacias eskalacia

mouqneloba diferenciacia_____________integracia________problemis gadaWra mouqneloba garideba

diferenciacia konfliqturi interaqciis mniSvnelovani nawilia.

is adamianebs kritikuli informaciis gacvlis saSualebas aZlevs, raTa problemis Sesaxeb naTeli warmodgena SeeqmnaT. amave dros, diferenciaciis procesi jgufSi SfoTvasa da daZabulobas iwvevs Semdegi mizezebis gamo: 1. individebi ganicdian stress, sawinaaRmdego poziciebis arsebobis gamo; 2. jgufSi Warbobs samtro da emociuri Setyobinebebi; 3. individebi undoblobas iCenen konfliqtidan gamosavlis miRebis mimarT; 4. individebi acnobiereben miuRebeli gadawyvetilebis Sedegebs;

rogorc aRvniSneT, diferenciaciis procesSi individebSi arsebuli SfoTva warmoSobs gamaSualebel qcevebs, romlebic konfliqtisagan Tavis acilebasa da konfliqtis eskalacias edeba safuZvlad. diferenciaciis procesSi individebs aqvT tendencia, mouqnelad ,,CaeWidon” qceviT pasuxebs. konfliqtis dros individebi iyeneben iseT qceviT pasuxebs, romlebsac adre mimarTavdnen da es pasuxebi, ubralod, qceviT Cvevebs warmoadgens. Secvlil konteqstSi CveviTi pasuxebi

Page 58: შალვა აბზიანიძე   კონფლიქტის ფსიქოლოგია

58

rigiduli qcevis tolfasia da adamianis qcevis moqnilobisa da situaciasTan adaptaciis winaaRmdeg muSaobs.

Tu jgufis wevrebs konfliqtis konstruqciuli gadaWris survili aqvT, maT diferenciaciis procesSi moqnili qceviTi pasuxebi unda SearCion, rac niSnavs rigiduli qcevis gamoyenebaze uaris Tqmas. mxolod am SemTxvevaSi arsebobs siaxlisa da konfliqtSi konstruqciuli gadawyvetilebis miRebis garantia.

gavarjiSebuli uunaroba (trained incapacities) da konfliqti

konfliqtis sawyis safexurze xdeba jgufis wevrebs Soris diferenciaciis procesi. wevrebi yuradRebas amaxvileben gansxvavebul poziciebze, imaze, rom maTi moTxovnebi da miznebi ar emTxveva ermaneTs. jgufis wevrebs konfliqtis Sedegebi ufro ainteresebT, vidre jgufuri procesebi da urTierTobis fazebi. konfliqtis eskalaciis dros adamianebi xSirad CixSi eqcevian. konfliqtis Tavidan acilebis mizniT, jgufi xSirad iyenebs “standartul procedurebs”, raTa garkveuli gadawyvetileba miiRos. standartuli procedurebia: kenWisyra, xmis micema da sxv. standartuli procedurebis gamoyeneba xSir SemTxvevaSi amarTlebs. es imas niSnavs, rom jgufis wevrebma ician is saerTo da zogadad aRiarebuli wesebi, romlebic jgufuri gadawyvetilebis dros arsebiTia da amdenad, jgufi dainteresebulia problemis mogvarebiT. Tumca, aqve unda mivuTiToT, rom standartuli procesebis gamoyeneba xels uSlis jgufs, bolomde gaerkvas problemaSi, vinaidan jgufis bevr wevrs ar eZleva saSualeba, gamoTqvas sakuTari Sexeduleba. rodesac standartuli procedurebis gamoyenebis Sedegad miRebuli gadawyvetileba ar Seesatyviseba romelime wevris pozicias, SesaZlebelia aSkara konfliqti latentur konfliqtSi gadaizardos. am SemTxvevaSi konfliqti arakontrolirebadi xdeba.

is samuSao Cvevebi, romlebic jgufis mier gamoiyeneba, adaptirebadia im konteqstSi, romelSic is daiswavleba. magram Tu konfliqti Rrmavdeba (pirobebi icvleba), samuSao Cvevebi iracionaluri da naklebad adaptirebuli xdeba.

imisaTvis, rom ufro naTeli gaxdes samuSao Cvevebis koncefcia, gavaSuqoT Roc-is mier Catarebuli eqsperimenti. vinaidan igi iyo ,,memarjvene”, man gadawyvita, mTeli dRis ganmavlobaSi yvelaferi marcxena xeliT gaekeTebina: marcxena xeliT daewera, marcxena xeliT gaeRo karebi, Caecva, eWama da a.S. yovelive amas akeTebda Cvevis Secvlis mizniT. eqsperimentma masze cudad imoqmeda, is gadaiRala da cudad gaxda.

xdeba ra konfrontacia realur Tu warmosaxul konfliqtTan, jgufis wevrebi masze CveviTi pasuxebiT reagireben. isini, Tavis mxriv, Secvlil konteqstSi warmoadgenen gavarjiSebul uunarobebs da konfliqtis eskalacias iwveven. bevr adamians ar hyofnis konfliqtTan urTierTobis gamocdileba, amitom pirispir darCenis SemTxvevaSi, individebi ,,eWidebian” CveviT pasuxebs. konfliqtebis dros arsebuli diferenciaciis stresi amcirebs individis saRad azrovnebis unars. bevri mkvlevris azriT, stresul mdgomareobaSi myofi individebi naklebad moqnilebi arian da naklebia albaToba imisa, rom problema gadaWran. adamianebi iketebian destruqciul ciklSi, vinaidan maT ar SeuZliaT im faqtis aRiareba, rom erTxel aprobirebuli CveviTi qcevebi

Page 59: შალვა აბზიანიძე   კონფლიქტის ფსიქოლოგია

59

ufro arTuleben problemas. (ganvixilavT ramdenime ,,gavarjiSebul uunarobas”). mizanze centrirebuli (Goal-centeredness). yoveldRiur cxovrebaSi Cveni qcevebi mimarTulia raRac miznebis misaRwevad. konfliqtur urTierTobaSi gadawyvetilebis miRebis dros jgufis wevrebi midrekili arian gansazRvruli drois ganmavlobaSi monaxon realuri gamosavali da naklebad gaamaxvilon yuradReba jgufSi arsebul procesebze. mizan-centrireba(Goal-centeredness) (samuSao Cveva) iqceva uunarobad, rodesac: 1. is xels uSlis jgufis wevrebs, gaakeTon problemis adekvaturi Sefaseba; 2. yovelgvari analizis gareSe iqceva gadawyvetilebis miRebis gzad. ufro meti dro ixarjeba problemis analizze, vidre mis amoxsnaTa Sefasebaze; ganvixiloT SemTxveva. SemTxveva 4.

erT-erTi organizaciidan wavida gazeTis redaqtori, romelic TveSi erTxel uSvebda gazeTs. gazeTSi aisaxeboda organizaciis Rirebulebebi, Suqdeboda is movlenebi, romlebic am organizaciasTan dakavSirebul Svilobil organizaciebSi xdeboda. Tavad redaqtors hqonda Jurnalisturi gamocdileba da sakuTar saqmianobas warmatebiT uZRveboda. mas Semdeg, rac man datova organizacia, jgufis wevrebi aRmoCndnen problemis winaSe. maT ar icodnen, ra gaekeTebinaT. jgufis zogierTi wevri acxadebda, rom is sakiTxebi, romlebic jer ar iyo gadaWrili, ar unda dabeWdiliyo am gazeTSi, zogi ar eTanxmeboda am gancxadebas, zogi aRniSnavda, rom aRar gamosuliyo gazeTi, vinaidan ar hyavdaT redaqtoris Rirseuli Semcvleli kadri da sxv. jgufuri ganxilvebis dros viTareba daiZaba; wevrebis mxridan iyo bevri SeTavazeba, magram jgufi gadawyvetilebas ver iRebda. imis magivrad, rom jgufs jer gaeanalizebina arsebuli problema, wevrebi cdilobdnen, ukve gamosavlebis Ziebas alternatiuli amoxsnis SeTavazebis gziT. diskusiam jgufis wevrebi Tavad miiyvana problemis analizamde. pirvel rigSi, maT miiRes gadawyvetileba, rom redaqtori aucileblad unda yofiliyo maTi gundis wevri da ara garedan mowveuli piri. gundis wevri ufro kargad gaaSuqebda organizaciaSi mimdinare procesebs da im Rirebulebebs, romlebic jgufisaTvis iqneboda damaxasiaTebeli. meore mxriv, jgufis wevrebi mixvdnen, rom gazeTi maTTvis iyo erTmaneTTan urTierTobis saSualeba, organizaciasa da mis Svilobil organizaciebs Soris informaciis gacvlis erT-erTi gza. destruqciuli konfliqtis xelmeored gansazRvra. Tu jgufis wevrebi ver miaRweven mniSvnelovani gadawyvetilebis miRebas, maT SeuZliaT xelaxla gansazRvron konfliqti, raTa gaarkvion sakuTari aqtivobebi da mdgomareoba. konfliqtis xelmeored gansazRvra aris misi eskalaciis yvelaze destruqciuli forma, vinaidan is SeiZleba iyos oponentebis mcdeloba, kidev erTxel daupirispirdnen erTmaneTs. A. Teger-i aRniSnavda, rom jgufis wevrebi ,,ixarjebian “ufro brZolaSi, vidre originaluri gadawyvetis ZiebaSi. rodesac Sedegi aradamakmayofilebelia, mxareebi cdiloben, xelmeored gadaamowmon konfliqti. SefasebiTi tendencia. diferenciaciis procesi Sefasebazea dafuZnebuli. konfliqturi interaqciis dros miRebuli yoveli

Page 60: შალვა აბზიანიძე   კონფლიქტის ფსიქოლოგია

60

gadawyvetileba Sefasebulia im Rirebulebebis gaTvaliswinebiT, romlebic jgufis wevrebs aqvT. SefasebiTi orientaciebi gadamwyvet rols TamaSoben gamosavlis Sesaxeb arsebul diskusiebSi. marTalia, maTi gamoyeneba aris Zalze sasargeblo, magram, SeiZleba migviyvanos destruqciul interaqciamde. sul cota sami garemoeba arsebobs, romlis drosac SefasebiTi tendenciebis gamoyeneba konfliqtis eskalaciis mizezi xdeba: 1. diferenciaciis procesSi SefasebiTi tendenciebi xSirad TavdacviT qcevebSi aisaxeba. diskusiebSi poziciebis gakritikebis dros jgufis wevrebi grZnoben muqaras, kritikis gamo, rasac TavdacviTi qcevebiT pasuxoben. Tu Tavdacvas ara aqvs adgili, maSin SefasebiTi tendenciebi, romlebic konfliqtis gamosavalze aris orientirebuli, jgufis wevrebis mier gaigeba, rogorc muqara. am SemTxvevaSi jgufis wevris mier gamoTqmuli Sefasebebi SeiZleba gaxdes konfliqtis eskalaciis mizezi; 2. arsebobs garemoeba, rodesac jgufs an organizacias ar gaaCnia mniSvnelovani informacia, romelic miiyvans gonivrul gadawyvetilebamde. informaciis uqonlobis SemTxvevaSi, araswori Sefasebebi jgufis wevrebs xels SeuSlis swori gadawyvetilebis miRebaSi da amiT xels Seuwyobs konfliqtis eskalacias; 3. SefasebiTi tendenciebi SeiZleba gaqres ,,xelovnurad”. es im SemTxvevaSi xdeba, roca jgufis mier gamoyenebuli ,,tvinis Sturmis” teqnika win uswrebs Sefasebebs. jgufis wevrebi cdiloben, bolo mouRon konfliqtis xangrZliv process, an SezRudon amoxsnaTa rigi, romelzec gauTavebeli debatebia. Sedegad, miviRebT konfliqtis eskalacias, romelic araadekvaturi Sefasebebis produqtia; SemTxveva 5.

erT-erT dawesebulebas ramdenime tona nagavi unda gadaetana erTi adgilidan meoreze. am teritoriebs Soris gadioda mTavari saavtomobilo magistrali. am davalebis SesrulebaSi ramdenime kompania iRebda monawileobas _ tvirTebis gadamzidi kompania (satvirTo manqanebi, traqtorebi) da sainJinro firmebi. nagvis gatanis ramdenime gegma arsebobda. erT-erTis mixedviT, unda gamoeyenebinaT nagvis gatanis tradiciuli meTodi, romelic ganxorcieldeboda didi avtomobilebisa da amwes meSveobiT. mxolod erTi gegma iyo inovaciuri da sTavazobda kompanias konveirul sistemas. proeqtis mixedviT, konveiri gadaivlida haerSi mTavari saavtomobilo magistralis Tavze. es momsaxureba gacilebiT ufro iafi ujdeboda kompanias, vidre avtomobilebis gamoyeneba. ganxilvebis dros inovaciuri gegmis mimarT skeptikuri damokidebuleba gaCnda, radgan is iyo gamoucdeli meTodi da imis saSiSroeba arsebobda, rom gadazidvis dros tvirTi Camovardeboda. amis gamo, Tavidanve moixsna es SeTavazeba da jgufma daiwyo sxva alternatiuli winadadebebis ganxilva, Tumca inovaciuri proeqti ufro momgebiani da efeqtiani gaxldaT. procedurebis gamoyeneba. organizaciisa da jgufis erT-erT Taviseburebas warmoadgens struqturuli procedurebis gamoyeneba garkveuli gadawyvetilebis misaRebad. xSirad wesebi formaluria, bevri procedura tardeba maTi codnis gareSe. standartuli procedurebis gamoyenebas aqvs ramdenime upiratesoba. Tu procedurebi tardeba manam,

Page 61: შალვა აბზიანიძე   კონფლიქტის ფსიქოლოგია

61

sanam gadawyvetilebas miiReben, jgufis wevrebi uzrunvelyofili arian informaciiT jgufuri procesebis Sesaxeb. magaliTad, maT ician, ramdeni xani SeuZliaT alternatiuli winadadebebis SeTavazeba, vin daasrulebs diskusiebs da a.S. procedurebis Sesaxeb arsebuli codna amcirebs stress jgufis wevrebs Soris. radgan proceduras gaaCnia legitimurobis xarisxi, misi gamoyenebis safuZvelze miRebul gadawyvetilebas TiTqmis jgufis yvela wevri eTanxmeba. procedurebi jgufis wevrebs Soris Zalauflebas anawilebs. standartul procedurebs miekuTvneba ,,gavarjiSebuli uunaroba”, rodesac: 1. procedurebi gamoiyeneba diferenciaciis procesis CaxSobisa da Tavidan acilebisaTvis. 2. maTi gamoyeneba iseT urTierTobas agebs, romlis drosac gardauvalia konfrontacia da konfliqturi eskalacia. konfliqtisgan Tavis daRwevis simptomebi

jgufis dinamikaSi arsebobs Semdegi Taviseburebani, romelTa saSualebiT ganvsazRvravT konfliqtisgan garidebis tendenciis amocnobas: 1. jgufis wevrebis mier problemis amoxsnis mimarT SeniSvnaTa rigis Semcireba; 2. individebis mier SemoTavazebuli amoxsnis swrafad miReba; 3. monawileebis mxridan sawinaaRmdego debulebebze Tavis Sekaveba; 4. jgufSi gadawyvetili gamosavali vlindeba imave an gansxvavebuli formiT; 5. diskusiebis gamarTva xdeba jgufisaTvis SedarebiT ,,umtkivneulo” sakiTxebze; 6. jgufSi arsebobs mcire informacia; 7. diskusiebis dros individebi Cumad arian; 8. jgufSi ar arsebobs gegma konfliqtis amoxsnis alternativebis amosarCevad; 9. jgufSi ar xdeba argumentebis Sefaseba; 10. adamianebi gansakuTrebul yuradRebas ar amaxvileben urTierTobebze; eskalaciis simptomebi 1. jgufSi miiReba konfliqtis amoxsnis ara gaazrebuli, aramed zedapiruli gadawyvetilebebi; 2. jgufis wevrebs TavianTi poziciebis gansamtkiceblad mohyavT erTi da igive argumentebi; 3. individebi azviadeben miuRweveli SeTanxmebis Sedegebs; 4. argumentirebisaTvis mimarTaven muqaras; 5. matulobs daZabuloba wevrebs Soris;

Page 62: შალვა აბზიანიძე   კონფლიქტის ფსიქოლოგია

62

6. SesamCnevia subieqturi argumentebis gamoyeneba; 7. jgufSi konfliqtis amoxsnaze uSualo polarizacia arsebobs; 8. jgufis wevrebs Soris ar fiqsirdeba TvalebiT kontaqti; 9. erTmaneTTan interaqciis dros iyeneben ironiasa da iumors; 10. jgufSi arsebobs aramiznobrivi, uazro uTanxmoeba; III Tavis ZiriTadi terminebi • samuSao Cveva • gavarjiSebuli uunaroba • mizanze-centrirebuli (gavarjiSebuli uunaroba) • SefasebiTi tendencia (gavarjiSebuli uunaroba) • procedurebis gamoyeneba (gavarjiSebuli uunaroba) • destruqciuli konfliqtis xelmeored gansazRvra (gavarjiSebuli uunaroba) • diferenciaciis procesi • aSkara konfliqti • latenturi konfliqti • gamaSualebeli (intervaluri) qcevebi

Page 63: შალვა აბზიანიძე   კონფლიქტის ფსიქოლოგია

63

IV Tavi

fsiqologiuri klimati da konfliqturi interaqcia

mecnierebis ganviTarebasTan erTad SesaZlebeli xdeba konfliqtis

determinantebis zusti gansazRvra. saubedurod, konfliqtis Semcireba ar xdeba determinantebisa Tu cvladebis kargad gansazRvriT, vinaidan adamianebi garemoebebs pasuxoben TavianTi ,,grZnobebis” safuZvelze, romelTa gansazRvrac, xSirad SeuZlebeli xdeba. organizaciebisa da jgufebis gamocdil wevrebs xSirad aqvT ,,konfliqtis winaTgrZnoba” da cdiloben, gavlenis ZaliT jgufisa Tu organizaciis klimatis Secvlas. adamianebi garkveuli reaqciebiT pasuxoben jgufis Taviseburebebs. rasac situaciis klimati ewodeba. klimati aris jgufSi gavrcelebuli specifikuri niSnebis, atitudebisa da Sexedulebebis erToblioba. is xSirad difuzuri xasiaTisaa. klimati aris situaciis cvladi, pirovnebaTa Soris urTierTobis Tavisebureba.

klimats aqvs udidesi mniSvneloba jgufebis gagebisa da gansakuTrebiT, konfliqtis gadaWrisaTvis. aqedan gamomdinare, klimati xels uwyobs jgufis wevrebs, daadginon jgufisTvis damaxasiaTebeli Taviseburebebi, rac mis wevrad yofnas niSnavs, daazuston jgufTan sakuTari Tavis identifikacia, gaanalizon sxva wevrebTan arsebuli urTierTobebi. yovelive zemoT CamoTvlili jgufis wevrebs jgufis gagebaSi exmarebaT. klimatSi igulisxmeba konfliqtis mimarT damokidebuleba, agreTve is, Tu rogor xdeba konfliqtis marTva. klimati ganapirobebs zogierTi konfliqturi qcevis blokirebas an piriqiT, xels uwyobs mis ganviTarebas, gansazRvravs jgufis wevrebs Soris moqmedebebis urTierTgacvlas. konfliqtis mimarTulebis gansazRvris mniSvnelovan safuZvels warmoadgens jgufis wevrebs Soris Camoyalibebuli konkretuli, specifikuri urTierTobisa da klimatis analizi.

klimati gansazRvravs jgufis wevrebs Soris urTierTobasa da maT Soris warmoqmnil konfliqts. misi analizisTvis Cven unda davadginoT is maCveneblebi da Taviseburebebi, romlebic klimats qmnian. erTmaneTisagan unda ganvasxvavoT TanamSromlobiTi da konkurenciuli klimati.

arsebuli midgomis Tanaxmad, klimati moazrebulia ukiduresad rTul da difuzur erTeulad. rTulia, magram ara SeuZlebeli im ramdenime gansazRvruli cvladis gamokveTa, romlis ganxilviTac SesaZlebeli xdeba klimatis niuansebisa da formebis dadgena. klimatis gansazRvra klimatis bunebis gasagebad ganvixiloT Semdegi magaliTi. SemTxveva 6.

Page 64: შალვა აბზიანიძე   კონფლიქტის ფსიქოლოგია

64

am magaliTSi warmodgenilia dawesebuleba, romelic axalgazrda damnaSaveebTan konsultaciebs marTavs. konsultantebi avtoritetul pirebad iTvlebian. damnaSaveebis mxridan, danaSaulis Tavidan acilebis mizniT, xSirad aris zewola TanamSromlebze, ris gamoc isini stresul gavlenas ganicdian. TanamSromlebis Stati Sedgeba direqtorisagan, romelsac kontaqti aqvs sxva saagentoebTan (sasamarTlosa da sasamarTlos agentebTan), direqtoris TanaSemwisgan, sami konsultantis, ori Ramis mcvelisa da administraciuli asistentisagan, romelic sakancelario saqmeebs agvarebs. direqtoris garda, yvela TanamSromels aqvs am dawesebulebaSi ramdenime wlis muSaobis gamocdileba. wlebis ganmavlobaSi isini erTmaneTis mimarT keTilganwyobili iyvnen da rTuli davalebis ganxilvisas, rogorc erTi mTliani gundi, ise muSaobdnen.

axali direqtoris mosvlasTan dakavSirebiT am dawesebulebaSi Seicvala klimati. TanamSromlebma ganaaxles oTaxi, gamocvales aveji. axalma direqtorma ofisis ganaxleba miiRo, rogorc TanamSromlebisgan uaryofis niSani. mas egona, rom TanamSromlebi masxrad igdebdnen, amitomac gabrazda. direqtorma isargebla TanamdebobiT da TanamSromlebTan SeTanxmebis gareSe daiwyo konsultaciebis Catareba. miuxedavad TanamSromlebis mcdelobisa, aexsnaT misTvis saqmis viTareba, direqtori Tavis poziciaze rCeboda da maT mimarT undoblobas gamoxatavda. situacia gamZafrda mas Semdeg, rac axalma direqtorma gaigo, rom yofili direqtoris TanaSemwes, Zveli xelmZRvanelis wasvlis Semdeg, misi funqciebis Sesruleba undoda, Tumca axali direqtoris daniSvnis Semdeg aRar aqtiurobda, raTa konfliqti ar gaRrmavebuliyo.

aTi Tvis Semdeg organizaciis klimati dramatulad Seicvala. muSaoba ofisSi daZabul viTarebaSi mimdinareobda. rac Seexeba wevrebs Soris urTierTdamokidebulebas, igi formaluri gaxda. konfliqtis dasaregulireblad mesame mxaris mowvevis fonzec TanamSromlebs konfliqtis mogvarebis aranairi imedi ar hqondaT. bolos direqtorma moZebna sxva samsaxuri da datova es dawesebuleba. ofisi datova agreTve erTma TanamSromelma. amis Semdeg TanamSromlebi cdilobdnen, jgufSi mdgomareobis gaumjobesebas.

am SemTxvevidan gamomdinare, davaskvniT _ klimati aris jgufis situaciis mdgradi maCvenebeli, romelic: 1. ganicdeba jgufis wevrebis mier da 2. gavlenas axdens interaqciasa da qcevaze.

pirvel rigSi, unda aRvniSnoT, rom klimati aris jgufis damaxasiaTebeli Tavisebureba, romelic warmoiSveba jgufis wevrebs Soris arsebuli interaqciisgan. am mizezis gamo, is ufro metia, vidre erTi individis rwmena Tu grZnoba. am dawesebulebis klimati mtruli iyo ara imitom, rom erT wevrs ar moswonda meore, aramed im urTierTobebis gamo, romelic mTlianad jgufs gaaCnda. am dawesebulebaSi jgufis wevrebi mtrulad iyvnen erTmaneTis mimarT ganwyobili. ar SeiZleba imis Tqma, rom cakleuli wevris mier klimatis aRqma mniSvnelovani araa. adamianis aRqma sagulisxmo rols TamaSobs klimatis Seqmnasa da mis SenarCunebaSi. aRqma klimatis zemoqmedebis gaSualebas axdens adamianis aqtivobaze. klimati SeuZlebelia Sesustdes individualuri rwmeniTa da gancdiT. sxvadasxva individs mtruli

Page 65: შალვა აბზიანიძე   კონფლიქტის ფსიქოლოგია

65

situaciis gansxvavebuli aRqma aqvs. direqtori fiqrobda, rom jgufi mis mimarT mtrul damokidebulebas avlenda imis gamo, rom yofili direqtoris TanaSemwes misi adgili undoda da jgufic mas mxars uWerda. es ukanaskneli ki, imitom iyo mtrulad direqtoris mimarT ganwyobili, rom is konsultaciebs jgufTan SeuTanxmeblad atarebda. jgufis wevrebis damokidebulebebi aRmocendeba im gamocdilebis safuZvelze, romelic maT aqvT da maTi interpretaciac gamocdilebis WrilSi ganixileba. jgufis wevrebis gansxvavebuli gamocdilebebi da yoveldRiuri interaqciuli modelebi klimatis Sesaxeb gansxvavebul aRqmas qmnis. ase rom, direqtors, rogorc axal menejers da TanaSemwes, rogorc yofili direqtoris asistents, klimatis Sesaxeb erTmaneTisgan gansxvavebuli Tvalsazrisi amoZravebT. swored gansxvavebuli aRqma warmoadgens im erTaderT mizezs, ris gamoc direqtori da asistenti sxvadasxvagvarad moqmedeben konfliqtis dros. jgufis aqtivoba da interaqcia klimatis zegavleniT iqmneba.

jgufis klimatis individualuri interpretacia „zogadad

ganicdeba“ jgufis wevrebis mier. individualuri aRqmiT klimatis mxolod nawilobrivi suraTi warmoCndeba. jgufis klimati ufro metia, vidre misi individualurad aRqma da identifikacia. misi gansazRvra mxolod im SemTxvevaSia SesaZlebeli, Tu gavaanalizebT jgufis interaqcias.

klimatis meore Taviseburebas warmoadgens misi daxasiaTeba - Tu rogor ganicdeba igi zogadad jgufis, rogorc mTelis mier. klimatis aRqma nawildeba jgufis wevrebs Soris. Cven mier ganxilul SemTxvevaSi, jgufSi arsebobda daZabuli urTierTobebi, rac arTulebda mis marTvas. TiToeuli wevris gaRizianebisa Tu gabrazebis safuZveli iyo sxvadasxva sakiTxi - axali direqtori gabrazda ofisis ganaxlebasTan dakavSirebiT, asistenti _ direqtoris uyuradRebobaze. gansxvavdeboda sakiTxis interpretaciac.

is zogadi gamocdileba, romelic wevrebma jgufSi yofnis dros SeiZines, ar aris identuri, magram arsebobs Tema, romelic maT erTmaneTTan akavSirebs

klimatis mesame Tavisebureba imaSi mdgomareobs, rom is warmoiSveba urTierTobidan. radgan klimati interaqciis Sedegs warmoadgens, pirovnulad aravin aris masze pasuxismgebeli. Zalze martivia imis Tqma, rom axalma direqtorma Tavisi mosvliT jgufSi mtruli atmosfero Seqmna. am SemTxvevis detaluri ganxilva amtkicebs, rom mtruli klimatis Seqmnas, axali direqtoris garda, jgufis danarCeni wevrebis qcevebic uwyobs xels. jgufSi arsebuli urTierTmimarTebebi erTmaneTs aZlierebs da erTmaneTis mimarT mtrul damokidebulebebs qmnis.

klimatis meoTxe Taviseburebaa misi droSi gagrZeleba. is grZeldeba garkveuli periodis ganmavlobaSi da ar icvleba interaqciaSi yoveli cvlilebis ganxorcielebisas. jgufSi erTi da igive klimati SeiZleba Tveebisa da wlebis manZilze gagrZeldes. magaliTad, Cven mier ganxilul SemTxvevaSi, klimati ramdenime Tvis ganmavlobaSi iqmneboda.

klimati SeiZleba iyos xanmokle an xangrZlivi. rogorc xanmokle, aseve xangrZlivi klimati warmoadgens periods, romelSic jgufis interaqciis gansazRvruli Temebi da mimarTulebebi vlindeba da grZeldeba garkveuli drois ganmavlobaSi.

Page 66: შალვა აბზიანიძე   კონფლიქტის ფსიქოლოგია

66

klimatis zegavlena konfliqtur interaqciaze

interaqciasa da klimats Soris urTierToba aris ormxrivi. klimati zemoqmedebs interaqciaze da interaqcia, Tavis mxriv, gansazRvravs da cvlis jgufSi klimats. urTierTdamokidebulebis orive mxare saWiroebs detalur Semowmebas, rom gavigoT klimatis roli konfliqtebSi. klimatis gavlena yvela saxis interaqciaSi, gansakuTrebiT konfliqtur urTierTobebSi, arsebobs problema, romlis winaSec aRmoCndebian jgufis wevrebi. es aris maTi undobloba im moqmedebebis gamo, romlebsac isini asruleben da im Sedegebis gamo, romlebic am moqmedebebs moaqvT. eWvi (undobloba) bunebrivi movlenaa konfliqtSi. TiToeul konfliqts gaaCnia potencia - Seicvalos ukeTesobisken an uaresobisken. jgufis wevrebi undoblobas pasuxoben orgvarad. erTni sakuTar eWvs amcireben imiT, rom xdebian rigidulni. es imas niSnavs, rom jgufis wevrebi yvela konfliqtur situacias pasuxoben erTnairad. rigidul qcevas mravali forma aqvs. karg magaliTs warmoadgens Semdegi ori forma: zogi axorcielebs TavdacviT qcevebs da kicxavs yvelas, vinc mas SeewinaaRmdegeba da arian iseTebic, romlebic cdiloben konfliqtis ignorirebas an misgan Tavis aridebas. qcevis am orive formas TviTdamkvidrebis tendencia marTavs. rigidulobas, orive SemTxvevaSi, aqvs gansazRvruli sargebloba. arsebobs mravali xerxi, romlis saSualebiT Tavdamsxmels SeuZlia daaSinos potenciuri opozicia, magaliTad, gamoTqvas ukmayofileba, an arasodes daTmos poziciebi. imave maneriT konfliqtisgan Tavis amridebels SeuZlia ar SeimCnios, Tavidan aicilos muqara. rigiduli pasuxebi amcireben Sinagan

daZabulobas, Tumca fiqsirebuli „muSa Cvevebis“ msgavsad, rigiduloba SeiZleba iyos destruqciuli eskalaciis an Tavidan acilebis ciklis gamomwvevi mizezi. Tu kontrSemtevs ar SeuZlia sxvebis daSineba, an konfliqtis Tavidan acilebis msurveli warmatebiT ver SeZlebs konfliqturi wyarosgan Tavis aridebas, maTi rigiduli qceva xels Seuwyobs konfliqturi eskalaciis gazrdas.

sxva individebi undoblobas pasuxoben Semdegnairad: isini cdiloben eWvis daZlevas mdgomareobis diagnostirebiTa da masze Sesatyvisi reagirebiT. radgan zusti gaTvlebi SeuZlebelia, jgufis wevrebma unda ganixilon da Seafason sakuTari moqmedebebi da danarCeni wevrebis reaqcia am moqmedebebze. klimati Tavis TavSi yovelTvis gulisxmobs Semdgomi ganviTarebis Sesaxeb Sefasebebsa da varaudebs. am procesSi klimatis gansazRvra aucilebelia. jgufis klimatis Sesaxeb sakuTari mosazrebidan gamomdinare, jgufis wevrebi axorcieleben Sesatyvis qcevebs. jgufSi gavrcelebuli klimatis ganxilva xdeba misi momavlis gaTvaliswinebiT, rac xels uwyobs konfliqtSi qceviTi standartebis Camoyalibebas.

Page 67: შალვა აბზიანიძე   კონფლიქტის ფსიქოლოგია

67

Cven mier ganxilul magaliTSi mtruli klimati direqtoris asistents ganawyobs axali direqtorisadmi mtrulad. im SemTxvevaSi, Tu jgufis wevrebs ar SeuZliaT konfliqtis specifikis gaTvla, isini iyeneben mdgomareobis Sesabamis STabeWdilebebs (e.w. klimats). radgan klimatis gageba aris difuzuri da ganzogadebuli, Zalze rTuldeba momavali moqmedebebis zusti gaTvla. aseTi gaTvla, xSirad,

„intuiciuria“. fsiqologebma aRmoaCines, rom qcevebis gaTvlasa da maT

identifikaciaze moqmedebs is situacia, romelSic konfliqti xdeba. K.Thomas-ma da L.Pondy-m aRniSnes, rom adamianebi, romlebic komerciuli konfliqtis monawileni arian, azviadeben sakuTar TanamSromlobasa da oponentebis konkurenciulobas. kolejis erT oTaxSi mcxovreb studentebSi komunikaciuri strategiebis Seswavlisas A.Sillars-ma msgavsi tendencia aRmoaCina. amgvari monacemebi gulisxmobs midrekilebas - gamoiwvio sxvebis SejibrebiTi tendenciebi. A.Sillars-ma daadgina, rom is subieqtebi, romlebic konfliqtisaTvis pasuxismgeblobas miaweren sxvebs, iyeneben ufro TavisaridebiT da konkurenciul strategiebs da naklebad mimarTaven TanamSromlobiT strategiebs. msgavsi Sedegebis analizs ufro ukeT gavakeTebT, Tu gaviTvaliswinebT klimats. gamokvlevebis Tanaxmad, aRmoCnda, rom jgufis is wevrebi, romlebic jgufis danarCen wevrebs TanamSromlurad aRiqvamen, aviTareben TanamSromlobiT qceviT strategiebs, riTac jgufSi ndobiT gamsWvaluli atmosfero yalibdeba. imave cikluri gavlenis efeqts viRebT situaciebSi, sadac erTmaneTisadmi undoblobaa. konkurenciis aRqma iwvevs konkurenciuli qcevis Camoyalibebas da aZlierebs mtrul reaqciebs. konfliqtur situaciaSi gavrcelebuli klimati saSualebas aZlevs jgufis wevrebs, axsnan erTmaneTis qcevebi, ganaxorcielon konkurenciuli qceviTi tipebi da amiT gaaZlieron klimati.

klimati individualurad moqmedebs jgufis wevrebis qcevebze, gadaaqcevs ra maT ufro zogad faqtorad, romelic, Tavis mxriv, zemoqmedebs mTel jgufze. Temebi

klimati SeiZleba kargad gavigoT im Temebis ganxilviT, romelic warmoiqmneba jgufuri interaqciis dros. Cven mier motanil magaliTSi erT-erTi Tema jgufis wevrebs Soris pativiscemis nakleboba iyo. es Tema naTlad aisaxeboda TanamSromelTa qcevebSi: axali direqtori brazobda TanamSromlebze, Tavis mxriv, TanamSromlebi direqtoris zurgs ukan masze Woraobdnen. Tu SeviswavliT 100 jgufs, 100 gansxvavebul Temas aRmovaCenT. zogierT jgufSi TanamSromlobiTi atmosfero yalibdeba Sesasrulebeli davalebis konstruqciuli momzadebis safuZvelze, sxva jgufSi ki, TanamSromlobiTi atmosfero, romelic jgufis wevrebs Soris Tbil da megobrul urTierTobebs efuZneba. Cven mier ganxilul SemTxvevaSi, jgufis wevrebis mtruli damokidebuleba da undobloba damyarebulia avtoritetulobaze (Zalauflebaze), xolo sxva jgufSi aseTi damokidebuleba efuZneba Sejibrebas, konkurencias, rasac jgufis wevrebi dawinaurebisaTvis mimarTaven.

Page 68: შალვა აბზიანიძე   კონფლიქტის ფსიქოლოგია

68

variantebi Zalian bevria, Tumca SesaZlebelia konfliqtis Temebis ZiriTadi kategoriebis gamokveTa. mkvlevrebi oTx mTavar kategoriaze miuTiTeben. Temis pirveli kategoria exeba dominantur da avtoritetul urTierTobebs. am Temis Sinaarsis warmodgenaSi dagvexmareba Semdegi kiTxvebi: –rogor nawildeba jgufis wevrebs Soris Zalaufleba da pativiscema? Zalauflebas jgufis ramdenime wevri Tu yvela wevri mimarTavs? ramdenad mniSvnelovania Zalauflebis gamoyeneba gadawyvetilebis miRebis SemTxvevaSi? ramdenad rigidulia jgufis Zalauflebis struqtura: mzad arian, Tu ara jgufis wevrebi, miiRon is rolebi, romlebsac avtoritetuli piri sTavazobs? kontroldeba Tu ara jgufis wevrebis moqmedeba? ras niSnavs lideroba jgufSi: aqvT Tu ara wevrebs gansxvavebuli statusi? am kiTxvebze pasuxis gacema metad mniSvnelovania, radgan naTelyofs, Tu jgufis ramdeni wevri gansxvavdeba erTmaneTisgan da rogor moqmedeben isini erTad.

Cven mier ganxilul magaliTSi Zalaufleba yoveldRiuri interaqciis nawils warmoadgenda. axali direqtori iyenebda miniWebul

Zalauflebas TanamSromlebis sawinaaRmdegod, riTac maT „Cagravda“. TanamSromlebTan axali direqtoris urTierTobam xeli Seuwyo iseTi klimatis Camoyalibebas, romelSic xdeboda Zalauflebis gamoyeneba. jgufSi TavisTavad Camoyalibda opozicia.

Temis meore kategoriaa jgufSi mxardaWeris xarisxi. am Temis Sinaarsis gamoxatva Semdegi kiTxvebiTaa SesaZlebeli: arian Tu ara jgufis wevrebi megobrul urTierTobaSi erTmaneTTan? endobian Tu ara isini erTmaneTs? sakuTar emociebs Tavisuflad gamoxataven Tu ara?

ganvixiloT SemTxveva: erT-erT dawesebulebaSi momuSave pirebs Soris Camoyalibda iseTi urTierToba, romelic xasiaTdeboda undoblobiT, radgan emociuri krizisis dros TanamSromlebSi erTmaneTisadmi mxardaWeris xarisxi dabali iyo.

SemTxveva 7.

erT-erT kvebis dawesebulebaSi (sacxobSi) muSaobda Svidi piri ori wlis ganmavlobaSi. Semdeg maT Soris moxda ganxeTqileba, ramac am dawesebulebis arseboba da funqcionireba safrTxis qveS daayena. am Svidi TanamSromlidan ors hqonda uSualo urTierToba, magram garkveuli drois mere isini dascildnen; samsaxurSi gaurbodnen erTmaneTs, hqondaT daZabuli urTierToba, magram arc erTi ar apirebda samsaxuridan wasvlas. Tavis mxriv, dawesebulebas orive pirovnebis unarebi da gamocdileba sWirdeboda.

sam TveSi dawesebulebaSi klimati gausaZlisi gaxda. danarCen muSakebs uWirdaT am wyvilTan muSaoba mTeli dRis ganmavlobaSi, isini daZabulobas grZnobdnen, radgan cdilobdnen, maT urTierTobaSi ar SeWriliyvnen, erT-erT mxare rom ar gaRizianebuliyo. jgufma gadawyvita mesame mxaris Careva dawesebulebaSi mdgomareobis gaumjebesebis mizniT. mesame mxarem, TanamSromlebis gamokiTxvis safuZvelze, daadgina, rom isini ar ekiTxebodnen wyvils arafers, raTa romelime mxaresTan urTierToba ar gaemwvavebinaT, amave dros, TanamSromlebi ganicdidnen am wyvilis mdgomareobas, Tumca sakuTari reaqciebis Sesaxeb arc qals da arc mamakacs arafers eubnebodnen. jgufSi arsebuli klimati xels uSlida TanamSromlebs, gamoexataT sakuTari emociebi, aexsnaT

Page 69: შალვა აბზიანიძე   კონფლიქტის ფსიქოლოგია

69

wyvilisTvis, ra gavlena hqonda maT Soris Camoyalibebul konfliqtur urTierTobas mTel jgufze. mesame mxaris Carevis Sedegad, jgufSi mdgomareoba gaumjobesda. jgufis wevrebs gauCndaT usafrTxoebis gancda, maT daiwyes problemebze saubari. sabolood, mamakacma datova samsaxuri.

Cven mier ganxilul magaliTSi SesamCnevia jgufis wevrebis undobloba erTmaneTis mimarT. emociuri Temebi metad mniSvnelovania konfliqtSi. iseT jgufSi, romlis wevrebic emociurad naklebad usafrTxod grZnoben Tavs, SeiniSneba sakuTari moTxovnebis SeniRbva da arapirdapiri mimarTvis tendencia.

Temis mesame kategoria gamoxatavs wevrebis mier jgufis identurobis SegrZnebas. am Temis Sinaarsis gasagebad Semdegi tipis kiTxvebi dagvexmareba: azusteben Tu ara wevrebi sakuTar jgufTan identifikacias? ramdenad didia jgufis wevrebis valdebulebebi, movaleobebi jgufis mimarT? aqvT Tu ara maT erTmaneTis Sesaxeb informacia da ndoba?

Temebi da masTan dakavSirebuli kiTxvebi jgufis wevrebs garkveul informacias awvdis konfliqtisa da misi Sedegebis Sesaxeb.

Temis meoTxe kategoriaa jgufis wevrebs Soris urTierTdamokidebulebis tipebi. am Temebis ganxilviT SesaZlebelia interaqciuli motivebis dadgena: SeuZliaT Tu ara jgufis wevrebs jildos miReba TanamSromlobis SemTxvevaSi, anda erTi wevris dajildoeba gansazRvravs Tu ara meore wevris dasja. am kategoriaSi arsebuli Temebi mWidrodaa dakavSirebuli M.Deutsch –is mier ganxilul klimatis gagebasTan.

urTierTdamokidebulebis tipi sakmaod gansxvavebulad moqmedebs jgufur interaqciaze. motivaciuri urTierTdamokidebuleba ki konfliqtebSi mniSvnelovan sakiTxs warmoadgens _ is jgufSi atmosferos qmnis. aRniSvnis Tanaxmad, jgufSi arsebuli samuSao Cvevebi ganawyobs mis wevrebs, ganixilon konfliqti destruqciuli gziT

(mogeba-danakargis terminebSi). „SejibrebiTi“ klimati aZlierebs am tendencias, xolo ,,TanamSromlobiTi” klimati, piriqiT, am tendencias asustebs. Cven es oTxi kategoria imisaTvis ganvixileT, rom klimatis Sesaxeb naTeli suraTi Segvqmnoda. zeviT CamoTvlili Temebi moicavs klimatis mniSvnelovan aspeqtebs. klimats ufro rTuli dinamika gaaCnia, vidre kategoriebs. kategoria klimatis Temis garkveul tips warmoadgens, gamoyofs da gvaZlevs klimatis Zunw aRweras. mas ar SeuZlia klimatis bevri Taviseburebis gamokveTa. imisaTvis, rom zustad moxdes jgufis klimatisa da konfliqturi modelebis gageba, aucilebelia Temebis specifikuri kombinaciebis dadgena. erTi da imave Temam SeiZleba ramdenime kategoria moicvas. rogorc Cven mier ganxiluli magaliTidan Cans, axal direqtorsa da danarCen TanamSromlebs Soris mtruli urTierTdamokidebuleba dakavSirebuli iyo or kategoriasTan: dominanturobasa da mxardaWeris kategoriasTan. Temebis yvela kategoria ar SeiZleba gaxdes mniSvnelovani jgufisTvis. zogierT jgufSi erTi Tema dominirebs sxva TemebTan SedarebiT. rogorc aRvniSneT, klimati gavlenas axdens konfliqtur interaqciaze. imisaTvis, rom naTeli suraTi Segveqmnas konfliqtebis

Page 70: შალვა აბზიანიძე   კონფლიქტის ფსიქოლოგია

70

Sesaxeb, aucilebelia, ganvixiloT konfliqturi interaqciis gavlena klimatze, vinaidan maT Soris arsebuli kavSiri ormxrivia.

konfliqturi urTierTobis gavlena klimatze

jgufis wevrebis gamocdileba klimatis Sesaxeb gamomdinareobs maTi urTierTobidan. jgufis wevrebi ganixilaven danarCeni wevrebis moqmedebebsa da saerTo klimatTan dakavSirebul mosazrebebs. TiToeuli wevris mier klimatis interpretacia xdeba sxva wevrebis azrTa gansjis safuZvelze (mxedvelobaSi miiReba jgufis wevrebis reaqcia). isini orientirebuli arian erTmaneTsa da klimatze da swored klimatis determinantebis ganxilviT afaseben sakuTar qcevebs. magaliTad, jgufSi, romelSic TanamSromlobiTi urTierTdamokidebulebebi arsebobs, wevrebi midrekili arian megobruli da TanamSromlobiTi tipis qcevebis

ganxorcielebisaken. isini Tvlian, rom „es asec unda iyos“. rodesac jgufis erT-erTi wevri sxvas aRiqvams megobrulad, es damatebiT

amtkicebs jgufis klimats. Tu jgufis erT-erTi wevri „gadauxvevs“ arsebuli klimatidan da mas gahyvebian danarCenebi, am SemTxvevaSi klimati radikalurad icvleba. Tu jgufis romelime wevri daiwyebs sakuTari interesebis dakmayofilebas, es garkveul sababs miscems sxvebs, imoqmedon sakuTari moTxovnebis Sesatyvisad.

jgufis klimatSi radikaluri cvlilebis asaxva, romelic gamowveulia erTi wevris mier qcevis SecvliT, biZgs aZlevs sxva wevrebsac, Secvalon sakuTari qcevebi.

moqmedebebi, romlebic jgufSi gavrcelebuli klimatis Sesatyvisi modelebisagan gansxvavebiT, aRiqmeba, ganicdeba, rogorc jgufSi

cvlilebis „mcdeloba“. Tu jgufis wevrebi daeqvemdebarebian, an gaiziareben am mcdelobas, maT eqnebaT jgufSi klimatis Secvlis potencia. xSirad dominanti wevrebi cvlilebis Setanis mcdelobas axSoben. rodesac jgufis wevrebi warmatebiT ganaxorcieleben cvlilebis Setanis mcdelobas, isini amas uwodeben kritikul SemTxvevas jgufis cxovrebaSi. amgvari kritikuli SemTxvevis gancdiT jgufis wevrebi xelmeored acnobiereben sakuTar Tavs da amkvidreben axal qceviT modelebs.

interaqciuli modelebis Secvla xels uwyobs Sesatyvisi klimatis ganzogadebas da Tu es cvlileba garkveul drois ganmavlobaSi grZeldeba, icvleba jgufSi gavrcelebuli klimatic. klimatis SenarCuneba da Secvla xdeba specifikuri moqmedebebis saSualebiT. jgufSi klimatis Camoyalibeba da SenarCuneba xdeba gansakuTrebuli movlenebis wyalobiT. jgufis wevrebi xSirad icvlebian kritikuli SemTxvevis Semdeg jgufSi momxdari cvlilebebis Sesatyvisad. Zalze rTulia im kavSiris daviwyeba, romelic arsebobs Seuracxyofasa da jgufSi warmoqmnil daZabulobas Soris. Tu daZabuloba raRac drois ganmavlobaSi gagrZelda, igi jgufSi gavrcelebuli klimatis nawili xdeba. TavisTavad klimats aqvs tendencia, jgufSi sxva saxis urTierTobebi Camoayalibos. jgufis wevrebs aviwydebaT, rom klimati damokidebulia maTi urTierTobis

Page 71: შალვა აბზიანიძე   კონფლიქტის ფსიქოლოგია

71

maneraze (Tu rogor interaqciaSi arian jgufis wevrebi erTmaneTTan). rodesac jgufis wevrebi ver xvdebian, rom Tavad SeuZliaT klimatis ganmtkiceba da Secvla, maT jgufis atmosfero akontrolebs. jgufis wevrebi fiqroben, rom unda gaagrZelon is moqmedebebi, romlebsac adre asrulebdnen (,,muSa Cvevebi"), vinaidan, maTi azriT, ar arsebobs alternativa.

msjeloba rom SevajamoT, ganvixiloT Semdegi mniSvnelovani sakiTxebi.

rogorc aRvniSneT, TiToeul jgufs aqvs kargad gansazRvruli klimati. nebismieri saxis klimati ganzogadebulia jgufuri interaqciiT, romelsac damaxasiaTebeli qceviTi modelebi gaaCnia. jgufebis umetesoba sqematur qceviT modelebs avlens. jgufuri diskusiebis dros adamianTa Soris qcevebis gacvla xSirad qaoturia, radgan maT erTmaneTis Sesaxeb ara aqvT informacia da momavalSi interaqciis gagrZelebisadmi aranair valdebulebas ar grZnoben; amis Sedegad jgufSi viTardeba bundovani Temebi. rodesac jgufSi or mniSvnelovan pirs Soris xdeba gauTvaliswinebeli brZola, jgufis wevrebisTvis naTelia, rom jgufi gayofilia. isini kargaven moqmedebis orientacias, vinaidan amgvari mdgomareoba safuZvels ar aZlevT, iwinaswarmetyvelon, ra moxdeba momavalSi. konfliqti jgufs acnobs axal viTarebas, romelic tradiciuli klimatisaTvis Seusabamoa, magram axali klimatis Camoyalibebac naTlad ar aris gamokveTili.

jgufis klimatis gansazRvra damokidebulia jgufis struqturaze. Tu jgufis struqtura qaoturia, klimatic Sesatyvisi iqneba. ar SeiZleba imis Tqma, rom jgufSi cvlilebis ganxorcieleba imis bralia, rom jgufs struqtura ara aqvs. cvlileba arsebul struqturas iyenebs da, amasTanave, ar moiTxovs jgufSi gavrcelebuli klimatisagan radikalur gadaxras.

klimatis identifikacia

radganac klimati difuzuria da Tanac, mniSvnelovani, aucileblad unda moxdes jgufis wevrebis mier misi identifikacia. klimatis identifikacia ki Semdegi sakiTxebis gaTvaliswinebiT xdeba: 1. klimatis Temis identifikacia garkveuli drois ganmavlobaSi da mTeli jgufis ganxilviT aris SesaZlebeli; 2. jgufis klimatis identifikacia xdeba jgufSi arsebul urTierTobebze yuradRebis gamaxvilebiT. identifikaciis mniSvnelovan nawils warmoadgens jgufis wevrebTan dialogi. zogjer jgufis wevrebi arasworad ganixilaven sakuTar qcevebs, radgan maT ver acnobiereben. aqedan gamomdinare, isini Tavs ver aRiqvamen, rogorc jgufis problemis nawils. magaliTad, jgufis erTi wevri SeiZleba gabrazebuli iyos meoreze da mas negatiurad axasiaTebdes da a.S. jgufSi warmodgenili angariSi SeiZleba ar iyos zusti, rac jgufSi arsebuli konfliqturi viTarebiT aixsneba. marTalia, is aRwers jgufSi pirvelad suraTs, magram saWiroebs wevrebs Soris interaqciis SeswavliT Semowmebas (Tu rogor urTierTobaSi imyofebian jgufis wevrebi erTmaneTTan). imisaTvis, rom sworad ganvsazRvroT klimatis identifikacia, aucilebelia individebis sityvieri da werilobiTi angariSebisa da

Page 72: შალვა აბზიანიძე   კონფლიქტის ფსიქოლოგია

72

jgufis adreuli istoriis ganxilva. yovelive amis Semdeg vafasebT klimats; 3. Cven mier ganxiluli oTxi kategoria (dominanturi da avtoritetuli urTierTobebi, mxardaWeris xarisxi, jgufuri identurobis SegrZneba da urTierTdamokidebuleba) gvaZlevs informacias Temebis Sesaxeb. am Temebis umravlesobis interpretacia SeiZleba kategoriebis misamarTiT dasmul kiTxvebze gacemuli pasuxebiT. magaliTad, aris Tu ara jgufSi Zalaufleba ganawilebuli? ra metaforebs iyeneben jgufis wevrebi erTmaneTis mimarT?

metaforebi warmoadgens Temebis mniSvnelovan wyaros. magaliTad,

erT-erTi kolejis departamenti Tavs „ojaxis“ metaforiT aRwers. fakultetze warmoqmnili problemebi da konfliqtebi ki dakavSirebulia avtoritetulobasTan. urTierTdamokidebuleba xSirad asocirdeba mSobeli-Svilis an mSobeli-mSoblis interaqciasTan. fakultetze konfliqturi qcevis modelebi asaxavs ojaxis metaforas Semdegi saxiT:

„mama“ cdilobs situaciis Secvlas, „deda“ _ „Svilis“ dawynarebas.

„bavSvebi“ amboxebuli arian, magram „mamis“ zegavlenis qveS eqcevian. zogierT SemTxvevaSi, metaforebis garda, klimatis

identifikaciisaTvis mniSvnelovan rols TamaSobs warmosaxuli Tema, romelic mTel jgufTanaa dakavSirebuli. mravali mkvlevaris azriT, warmosaxuli Temebi xSirad, rogorc drama, ise viTardeba. amgvari dramebi jgufis wevrebs saSualebas aZlevs, gaakeTon ufro Rrma analizi, Caswvdnen sakuTar samyaros da marTon sakuTari qcevebi. magaliTad, xSirad mexanZreebi Tavs miiCneven im gmirebad, profesionalebad, romlebic moqmedeben Zalze saSiS situaciebSi. metaforebi da viTarebis dramatuli aRwera jgufis klimatis gagebis erT-erTi saukeTeso wyaroa; 4. intuicia mniSvnelovan rols TamaSobs klimatis identifikaciaSi. radgan TiToeuli Cvengani drois did nawils jgufSi atarebs, Cven

piradad ganvicdiT klimats da „vgrZnobT“ mas; rogorc zeviT ganvixileT, konfliqti zogjer minimaluria,

zogjer „uzarmazari,“ zogjer SeniRbuli, zogjer aSkara, xandaxan destruqciuli da xandaxan konstruqciuli. miuxedavad am mravalsaxeobisa, adamianTa (jgufebis) kavSiri da erTmaneTze zemoqmedeba gansazRvravs konfliqtis warmoSobis bunebriobasa da garduvalobas. IV Tavis ZiriTadi terminebi • difuzuri • klimatis analizi • klimatis gavlena • xanmokle, xangrZlivi konfliqti • qceviTi standarti • Tema

Page 73: შალვა აბზიანიძე   კონფლიქტის ფსიქოლოგია

73

• dominanturi, avtoritetuli urTierToba • mxardaWeris xarisxi • jgufis identurobis SegrZneba • mniSvnelovani (kritikuli) SemTxveva • jgufSi gavrcelebuli klimati • specifikuri moqmedeba • jgufis struqtura • klimatis identifikacia • klimatis Temis identifikacia • metafora • intuicia

V Tavi

konfliqti da Zalaufleba

yoveldRiur cxovrebaSi konfliqti garkveuli xarisxiT Cveulebriv movlenas warmoadgens. uSualo urTierTdamokidebulebebis monawileebs SeiZleba erTmaneTTan SeuTavsebeli miznebi hqondeT mTeli urTierTobis ganmavlobaSi, magram isini konfliqtSi ar Sediodnen erTmaneTTan. arsebobs raRac SemTxveva, rodesac erT-erTi monawile iTxovs ufro maRal jildos, vidre imsaxurebs da partniori iZulebulia, dauTmos. partniorebis interesebi nawilobriv gadafaravs erTmaneTs, nawilobriv ki konfliqtSi modis.

rogorc zeviT aRvniSneT, konfliqti SeiZleba iyos konstruqciuli, rodesac partniorebis miznebi umniSvneloa. magaliTad, CogburTis TamaSSi mowinaaRmdegeebi SeiZleba gaxdnen megobrebi, Tu CogburTi maTTvis ar warmoadgens gansakuTrebul, sasicocxlo mizans. rodesac miznebi partniorebisTvis mniSvnelovania, konfliqti SeiZleba iyos konstruqciuli, gansakuTrebiT maSin, Tu orive partniori pasuxismgebelia urTierTobaze da arsebobs ndobis faqtori. destruqciuli konfliqtis dros partniorebs erTmaneTis mimarT naklebi movaleobebi da pasuxismgeblobebi aqvT da momavalSi maTi urTierTobis gagrZeleba eWvqveS dgeba.

konfliqtis eskalaciis erT-erTi yvelaze Zlieri faqtori aris undobloba. undobloba partniorebis mcdari aRqmebis gamo yalibdeba. Sedegad viRebT maT mier aRqmul muqaras. muqara, undobloba da araswori aRqma warmoadgens sam erTmaneTTan dakavSirebul faqtors, romelic konfliqtis eskalacias iwvevs. amas naTelyofs Semdegi gamokvlevebi.

S. Epstein-i da Santa-Barbara Seiswavlidnen konfliqts daqorwinebul wyvilebs Soris. TiToeul wyvils aZlevdnen 30 SemTxvevas, romelTa garCevisas maT stabiluri gadawyvetilebebi unda moeZebnaT. wyvilTa klasifikacia Semdegi pasuxebis mixedviT moxda: a) wyvilebi avlendnen stabilur TanamSromlobas b) erTi partniori jildovdeboda meoris

Page 74: შალვა აბზიანიძე   კონფლიქტის ფსიქოლოგია

74

xarjze, g) partniorebi ar avlendnen stabilur gadawyvetilebebs (maTi pasuxebi aramyari iyo).

wyvilebis arCevans gansazRvravda individis pirovnuloba, romelsac mkvlevrebi Tematuri apercepciis testiT zomavdnen. is subieqtebi, romlebsac miRwevis maRali maCveneblebi hqondaT, avlendnen erTmaneTis mimarT TanamSromlobas, Zalauflebaze orientirebuli

pirovnebebi ki iyvnen „eqspluataciurad“ ganwyobili. wyvilebs Soris konfliqtis Sesaswavlad gamoiyenes sxvadasxva

teqnika (transportisa da matareblis TamaSis demonstrireba), romlis meSveobiTac partniorTa urTierTdamokidebulebebis gamovlena xdeboda: erT-erTi moTamaSe miznis misaRwevad cdilobda meore partnioris Sedegis blokirebas an gaZlierebas. magaliTisTvis davasaxelebT Ravich-is interpersonaluri TamaSis tests. TamaSi gulisxmobs ori eleqtromatareblis moZraobas, romelTa marTva kompiuteris daxmarebiT xdeba. isini an ejaxebian erTmaneTs, an Tavidan icileben Sejaxebas gvirabebis meSveobiT. TamaSis dro SezRudulia. Ravich-i da Wyden-i aRniSnaven, rom 30 SemTxvevis ganxilvis Sedegad, col-qmris moqmedebaSi Semdegi qceviTi modelebi gamovlinda. daaxloebiT 25%-ma gamoavlina dominantur-daqvemdebarebuli qceviTi modelebi, 20%-ma _ TanamSromlobiTi, 14%-ma _ SejibrebiTi, dafiqsirda sxvadasxva kombinaciebic (16%- dominantur-subordinaciur _ SejibrebiTi; 12%-dominantur-subordinaciur_TanamSromlobiTi, SejibrebiT _ TanamSromlobiTi 5 % da sxv.).

Zalaufleba da konfliqtis aRmoceneba

Cven aRvniSneT, rom konfliqti Sedgeba monawileebis moqmedebebisa da kontrmoqmedebebisagan da es moqmedebebi damokidebulia adamianTa Zalauflebaze. maT, visac aqvs Zalaufleba konfliqtSi, aqvs Sesabamisi resursebic aqtivobisaTvis, aseve, sxvebze zegavlenisa da am resursebis efeqturad gamoyenebis unari. imisaTvis, rom gavigoT, Tu rogor vlindeba urTierTobebSi Zalaufleba, saWiroa konfliqturi interaqciis warmoqmnis Semowmeba: konfliqti aRmocendeba latentur fazaSi gansxvavebebis gacnobierebis Sedegad, rasac mosdevs is reaqciebi, romlebic konfliqturi interaqciis mimarTulebebsa da Sedegebs gamokveTs. sanam organizaciebsa da jgufebSi aRmocendeba konfliqti, adamianebi muSaoben erTad, erToblivad iReben gadawyvetilebebs, acnobiereben mniSvnelovan diferenciaciebs. Cven mier ganxiluli fazebis

TeoriaSi R.Rummel-ma miuTiTa „latentur konfliqtur fazaze“ da aRniSna, rom sanam partniorebs Soris konfliqti aSkara gaxdeba, latentur fazaSi monawileTa gansxvavebebi swrafad izrdeba; e.i. partniorebi erTmaneTs ewinaaRmdegebian TavianTi atitudebiT, miznebiT, poziciebiT, TvalsazrisebiT da sxv. latenturi fazis ganmavlobaSi adamianebs SeuZliaT im gansxvavebebis gacnobiereba, romlebic aqtualurad arsebobs jgufSi. am fazaSi adamianebi ar cdiloben, SeewinaaRmdegon erTmaneTis qcevebs, mxolod acnobiereben gansxvavebs. warsuli gamocdilebis gaTvaliswinebiT jgufis wevrebs aqvT erTmaneTis

Sesaxeb informacia: romeli wevri aris „Tavisiani“ da romeli wevri _

„mteri“. isini cdiloben, gaTvalon TavianTi mosawoni pozicia da

Page 75: შალვა აბზიანიძე   კონფლიქტის ფსიქოლოგია

75

iwinaswarmetyvelon, sad gamoCndeba opozicia. jgufis wevrebis mier uTanxmoebis winaswari gaTvlis Semdeg xdeba opoziciis gacnobierebis warmoqmna.

rogorc viciT, konstruqciuli konfliqtis marTvis mniSvnelovan moTxovnad iTvleba konfliqturi poziciebis gansxvavebis dadgena. jgufis wevrebma unda gamoarkvion konfliqturi wyaro, daxarjon dro da energia sakuTari poziciebis dasadgenad, aRiaron erTmaneTisagan gansxvavebuloba manam, sanam daiwyeben gadawyvetilebisaTvis moqmedebas. magram, ra Tqma unda, ar arsebobs imisi piroba, rom konfliqti konstruqciuli gziT warimarTeba. konfliqturi eskalacia da konfliqtisgan Tavis garideba SesaZloa ganviTardes diferenciaciis drosac. es damokidebulia jgufis wevrebis unarze, Tu rogor miudgebian diferenciacias. diferenciaciis faza aviTarebs an konstruqciul an destruqciul konfliqts. jgufis wevrebis miRebuli diferenciacia, damokidebulia maT SesaZleblobaze, gaacnobieron da

Tavi daaRwion „gavarjiSebuli uunarobebs“, amoicnon jgufis klimatis negatiuri Tvisebebi. latentur konfliqtSi jgufis wevrebs SeiZleba hqondeT Zalauflebis SegrZnebis unari, amis safuZvelze ki isini gaTvlian Zalauflebis gamoyenebis SesaZleblobebs.

termini „Zalauflebis“ yoveldRiuri gamoyeneba xSirad azviadebs

mis bunebas. gamoTqmebi _ „is flobs SeuzRudav Zalauflebas“, an

„departamentis menejerma dakarga Zalaufleba“ migvaniSnebs imaze, rom es aris raRacis floba, is ganekuTvneba individs da cvladi sididea. am Tvalsazrisis mixedviT, Zalaufleba aris dominantobis an siZlieris niSani, raRac sisustis ararseboba. es mosazreba mcdaria. Hannah Arendth-i am problemis gamo aRniSnavda, rom Zalaufleba arasodes aris individis sakuTreba; is ganekuTvneba mxolod jgufs da arsebobs manam, sanam jgufi arsebobs. Tu Cven Zalauflebas ganvsazRvravT rogorc unars,

romelic movlenebs akontrolebs, maSin es unari „ekuTvnis jgufs“. erTi mxriv, es niSnavs imis aRiarebas, rom socialuri Zalaufleba gamomdinareobs jgufis wevrebis urTierTdamokidebulebidan. jgufSi wevrebs maSin aqvT Zalaufleba, rodesac isini floben im resursebs, romelbsac gamoiyeneben jgufis sxva wevrebis darwmunebasa da dayoliebaSi, jgufis aqtivobis kursis SecvlaSi da a.S. es resursebi individebis mxridan kontroldeba da Zalauflebis gamoyenebis SesaZleblobas iZleva, magram maT aqvT wona mxolod im urTierTdamokidebulebebis konteqstSi, romelSic gamoiyenebian. potenciuri resursebi gulisxmobs jgufis wevrebis mier maTi gamoyenebis ostatobas an unarebs (mag., damarwmunebel unarebs), individis formalur pozicias jgufSi an organizaciaSi, mis unars-akontrolos sxvaTa pasuxebi da ganaxorcielos dasjis meqanizmebi, pirovnul mimzidvelobas an mowonebas da sxv. yvelaferi, rac jgufis wevrs aZlevs uflebas, imoqmedos sakuTari miznebis misaRwevad an sxvisi aqtivobebis sawinaaRmdegod, aris resursi, romelic konfliqtSi gamoiyeneba.

Zalauflebis ganmtkicebis tendencia „Rrmad gamjdari“ miswrafebaa da socialur procesebzea damyarebuli. Richard Emerson-i aRniSnavs:

„Zalaufleba akontrolebs, an zegavlenas axdens maTze, visac

akontroleben“. kontroli mniSvnelovan rols TamaSobs konfliqtur interaqciaSi. erTi piri, resursebis realuri da potenciuri gamoyenebis safuZvelze, axorcielebs brZanebiT kontrols, xolo sxva piri iRebs

Page 76: შალვა აბზიანიძე   კონფლიქტის ფსიქოლოგია

76

an ugulebelyofs mas. am procesis yvelaze mniSvnelovani aspeqtia meore piris mier brZanebis -Zalauflebis legitimurad miReba - armiReba. sxva sityvebiT rom vTqvaT, meore piri xels uwyobs pirveli piris ganmtkicebas, misi resursebisa da unarebis ganmtkicebas, risi meSveobiTac es ukanaskneli iyenebs am unars. ganmtkicebis es socialuri procesi safuZvlad udevs jgufis wevrebis aRqmebs erTmaneTis qcevebis mimarT (gavlenis an kontrolis mcdeloba). Tu subieqti TiTebis

saSualebiT akeTebs iaraRis imitacias da ambobs: „momeci safule!“,

„samiznes“ SeiZleba gaecinos am xumrobaze, radgan amgvar qcevas ver miiRebs rogorc Zalauflebis gamoyenebas. Tu igive piri aiRebs namdvil iaraRs da daaSinebs sxvas, es ukanaskneli igrZnobs, rom imyofeba iaraRiani adamianis zegavlenis qveS. zegavlenis, Zalauflebis gamoyenebis ganmtkiceba sxva adamianze iaraRis saSualebiT mravalwliani gamocdilebiT mtkicdeba. am SemTxvevaSi, iaraRi Zalauflebis ganmtkicebis instrumentia.

J.Thibaut –sa da H.Kelley-is definiciis Tanaxmad, „pirovneba A-s aqvs B-ze Zalaufleba da moqmedebs mis qcevaze ise, rom SeuZlia B-s Sedegebis

xarisxis kontroli.“ iseT wyvilebSi, rogoricaa maswavlebel-moswavle, oficer-jariskaci an eqimi da pacienti, yvelaferi naTelia, magram B-s Sedegebze A-s zegavlenis unari ar gamoricxavs im wesebis gauTvaliswineblobas, romelTa Sedegad B-sac SeuZlia gavlenis moxdena A-ze. 1. Zalaufleba absoluturia. pirvel rigSi, is SezRudulia orive individis unarebiT; 2. Zalaufleba, Cveulebriv, gulisxmobs erTi partnioris mier meoris aqtivobebis SesaZleblobebze gavlenas; 3. Zalauflebis gamovlena SezRudulia damokidebuli mxaris mier; magaliTad, muSa SeiZleba gaificos, an sxvagan eZebos samsaxuri; mSobeli-Svilis urTierTdamokidebulebebSic ki, rodesac TiTqos mSobels aqvs Zalaufleba da am Zalauflebis ganxorcielebisTvis Sesabamisi resursebi, faqtobrivad, SeiZleba bavSvi akontrolebdes mSobels mzrunvelobiTi qcevebis moTxovniT, an Tundac, sakuTari Tavis SimSiliT dasjiT; 4. bevr urTierTdamokidebulebaSi erT partniors aqvs Zalaufleba, zogierT specifikur konteqstSi _ sxvas. Zalauflebis ganawileba jgufis wevrebs Soris molaparakebis Sedegs warmoadgens;

aqedan gamomdinare, bolo ori mtkicebis Tanaxmad, Zalaufleba aris urTierTdamokidebulebis da ara mxolod erT-erTi individis sakuTreba. Zalauflebis ganmtkiceba SesaZlebelia Semdegi wyaroebiT: 1. socialuri kategorizaciis procesi qmnis mkacr koncefciebs imis Taobaze, Tu rogori tipis adamianebi arian Zalauflebiani da rogori tipis adamianebi - ara. ganmtkicebis stadia iwyeba adreuli bavSvobidan da grZeldeba mozrdilobis asakSi. pirovnuli identifikaciis ganmartebaSi mTavari faqtoria socialuri jgufis an kategoriebis individualuri aRqma. mag., me var amerikeli, me var fexburTeli da a.S. adamianTa identifikacia ganisazRvreba ara mxolod im jgufis mier, romelsac igi miekuTvneba, aramed im jgufis mxridanac, romelsac igi ar ganekuTvneba. magaliTad, bevri amerikeli miiCnevs Tavs amerikelad da ara rusad, meqsikelad an sxv. socialuri kategorizacia aris procesi,

Page 77: შალვა აბზიანიძე   კონფლიქტის ფსიქოლოგია

77

romlis daxmarebiTac Cven ganvsazRvravT, romel jgufs mivekuTvnebiT Cven da sxvebi. es ki qmnis adamianTa Soris msgavsebasa da dapirispirebas. zogierTma mkvlevarma Seiswavla socialuri kategorizaciis fenomeni im aRqmebTan dakavSirebiT, romlebic aqvT adamianebs sakuTari Tavis an sxvaTa Zalauflebis mimarT. magaliTad, C.Moore-is eqsperimentSi kolejis studentebi muSaobdnen stenfordis universitetis studentebTan an umaRlesi skolis studentebTan erTad. maT daavales Semdegi: unda SeefasebinaT marTkuTxedi optikur iluziaSi. studentebi erTmaneTisagan ar gansxvavdebodnen Sefasebebis TvalsazrisiT (ar avlendnen gansakuTrebul unarebs). magram isini, romlebic fiqrobdnen, rom muSaobdnen universitetis studentebTan erTad, bevrjer cvlidnen TavianT Sefasebebs, vidre isini, romlebic fiqrobdnen, rom muSaobdnen kolejis studentebTan erTad. kolejis studentebi Tvlidnen, rom stenfordis universitetis studentebi ufro Wkvianebi iyvnen da amitomac ukeTesad asrulebdnen davalebas.

es eqsperimenti gviCvenebs, rom kolejis studentebi ganamtkicebdnen universitetis studentebis resursebs da naklebad afasebdnen umaRlesi skolis studentebis resursebs. rodesac gansxvavebuli socialuri kategoriis adamianebi erTad muSaoben, jgufis erTi mxarisaTvis xdeba Zalauflebis ganmtkiceba, xolo meore mxarisaTvis _ misi Sesusteba.

adamianebi, romlebic miekuTvnebian Zalauflebian socialur kategoriebs da regularulad ganamtkiceben TavianT Zalauflebas, Tavs aRiqvamen warmatebul adamianebad. igive WeSmariteba arsebobs imaTTvisac,

vinc Tavs „araZalauflebian“ kategoriebs miakuTvnebs.

2. Zalaufleba xasiaTdeba „mistikurobiT“, romelic aZlierebs Zalauflebis mqone pirovnebis moqmedebebis ganmtkicebas. E. Janeway-m gamoikvlia bavSvebisa da mozrdilebis gamocdilebebi Zalauflebis gamoyenebis mimarTulebiT. man aRmoaCina, rom bavSvebi ufrosebs miaweren garkveul Zalauflebas, mistikurobas. E. Janeway-s

azriT, „Zalaufleba Seicavs raRac zebunebriv elements“. aqedan

gamomdinare, Zalaufleba aris magiuri. zogierT jgufSi „uxucesebi“ wevrebi xasiaTdebian amgvari Zalauflebis SaravandediT, Tundac imitom, rom isini floben met codnasa da informacias, radgan xangrZlivi dro dahyves jgufSi da amdenad mistikurobac miewerebaT axali wevrebis mxridan. 3. Zalauflebis ganmtkicebaSi gansakuTrebul rols TamaSobs jgufis wevrebis urTierTobebi. erTi wevris aqtivobasa da Zalauflebis ganmtkicebaze gavlenas axdens meore wevris pasuxi. magaliTad, Tu mTavari piloti gascems brZanebas da ekipaJis yvela wevri mas uyoymanod daeqvemdebareba, maSin ekipaJis danarCen wevrTa moqmedeba aZlierebs

pilotis avtoritetis ganmtkicebas. TiToeuli wevri „uyurebs“ sxva danarCen wevrTa moqmedebas. Tu isini pilotis brZanebas yovelgvari yoymanis gareSe eqvemdebarebian, es wonas matebs pilotis avtoritets. meore mxriv, warsulSi pilots SeiZleba ar hqonda gavlena ekipaJis wevrebze da wevrebs eWvi eparebodaT mis avtoritetulobaSi. Tu erT-erTi wevri SeewinaaRmdegeba mas, SesaZlebelia ekipaJis sxva wevrebmac gaiziaron misi pozicia. 4. Zalauflebis ganmtkicebas, cnobieris garda, aracnobieri safuZvelic aqvs. ganmtkicebas xSirad jgufi Riad ganixilavs da iRebs.

Page 78: შალვა აბზიანიძე   კონფლიქტის ფსიქოლოგია

78

am SemTxvevaSi, jgufis mier xdeba garkveuli unarebis, codnis an pirovnuli daxasiaTebebis Sefaseba. isini mxars uWeren am resursebis

legitimurobas. „Zalauflebiani“ individebi resursebs iyeneben jgufis moqmedebis ganmtkicebisaTvis. moqmedeba SeiZleba iyos, an ar iyos

sasargeblo, magram rogorc H. Arendt-i aRniSnavs, is „ekuTvnis jgufs“. Zalauflebis racionaluri buneba gvaiZulebs, vaRiaroT jgufSi resursebis statusi, romelic urTierTdamokidebulebis konteqstSi gamoiyeneba. Zalaufleba damokidebulia jgufze da arasodes ar kontroldeba jgufis erTi wevris mier. jgufis wevrebis pasuxi gansazRvravs Zalauflebis resursebs. rodesac jgufis wevrebi iyeneben resursebs, maTi aqtivobebi resursebis wonas anaxleben, inarCuneben, an asusteben. situaciisaTvis Seuferebeli aqtivobis ganxorcieleba ganapirobebs resursis sust ganmtkicebas da piriqiT. amis gacnobiereba ki xSirad ar xdeba. resursebis gamoyeneba aris eqstremalurad rTuli procesi. Zalauflebis gamomyeneblis ostatoba (unari Zalauflebis gamoyenebisa), masze sxva wevrebis pasuxi – es yvelaferi erTad gansazRvravs, Tu romeli resursi SeinarCunebs, an dakargavs konfliqtSi ganmtkicebas.

moqmedebebi da kontrmoqmedebebi konfliqtSi

realur konfliqtSi moqmedebebisa da kontrmoqmedebebis

ganxorcieleba Zalauflebis safuZvelze xdeba. jgufis wevrebis moqmedebebs ganixilaven ori TvalsazrisiT. pirveli, rodesac individualuri konfliqturi taqtika ganixileba, rogorc jgufis wevris mier arCeuli erTi moqmedeba da SesaZlo Sedegi. meore, rodesac jgufis wevrebi dakavebuli arian moqmedebaTa mTeli kursis ganxorcielebiT.

Zalauflebis gamoyeneba konfliqtur taqtikebSi M. E. Roloff-ma, G.Sharp-ma, R.Walton-ma mogvces konfliqturi taqtikebis tipologiuri CamonaTvali, romelic konfliqtSi Zalauflebis gamoyenebis SesaZlo variantebze miuTiTebs. sxvadasxva taqtikis gansxvavebis safuZvelze gamoikveTa Zalauflebis gamoyenebis oTxi modeli: 1. taqtika, romelSic igulisxmeba Zalauflebis pirdapiri gamoyeneba. am SemTxvevaSi is individebi, romlebic Zalauflebas floben (fizikuri, ekonomikuri, politikuri resursebi), aiZuleben jgufis wevrebs, miuxedavad maTi survilisa, daemorCilon maT; 2. taqtika, romelSic igulisxmeba pirdapiri da virtualuri Zalauflebis gamoyeneba. pirdapiria, rodesac jgufis wevrebi Zalauflebis potenciuri gamoyenebiT aiZuleben sxvebs, daemoCilon maT. Zalauflebis virtualuri gamoyeneba gulisxmobs jgufis wevrebis mier sakuTari resursebis gamovlenas sxvebis winaSe da maTi gamoyenebis unars. am taqtikis naTel magaliTs muqara warmoadgens; 3. taqtikaSi Zalaufleba SesaZlebelia arapirdapiri saxiT gamoviyenoT. es aris iseTi tipis urTierToba, romelSic jgufis wevrebi

Page 79: შალვა აბზიანიძე   კონფლიქტის ფსიქოლოგია

79

ar mimarTaven eqsplicitur Zalauflebas. am SemTxvevaSi Zalaufleba gamoiyeneba impliciturad da usityvod; 4. taqtika, romelic SeniRbulad axorcielebs Zalauflebis gamoyenebas. am dros xdeba potenciuri sakiTxis SeniRbva an saerTod, misi CaxSoba.

zogierTi taqtika iyenebs erT an met Zalauflebis models. TiToeuli modeli, romelSic vlindeba taqtika, miuTiTebs am taqtikis mniSvnelovan, specifikur Taviseburebebze. isini gansazRvraven, Tu qcevis ra stili aris aucilebeli, raTa efeqturad moxdes taqtikis gamoyeneba. magaliTad, muqara, romelic gulisxmobs pirdapir, virtualuri Zalauflebis gamoyenebas, moiTxovs fundamenturad gansxvavebul midgomas, vidre taqtika, romelSic xdeba Zalauflebis arapirdapiri gamovlena.

konfliqturi taqtika da Zalauflebis modeli 1) taqtika _ konfliqtis gadatana Sesaferis dromde

gansazRvreba: A ambobs: „me ar maqvs dro axla amaze sasaubrod. moicade xvalamde". taqtikaSi gamoyenebuli Zalauflebis modeli: arapirdapiri 2) taqtika _ konfliqtis araRiareba gansazRvreba: mxare ar aRiarebs, rom arsebobs konfliqti. mag., B-s

uTanxmoebaze A pasuxobs: „me ar vfiqrob, rom Cven realurad vewinaaRmdegebiT erTmaneTs". taqtikaSi gamoyenebuli Zalauflebis modeli: SeniRbuli (faruli). 3) taqtika _ miniSneba gansazRvreba: informaciis gacema winaswar, konfliqtze pirovnebis reaqciis gamovlena, A araverbalurad siZulvils avlens, konfliqtze

B-s miniSnebis gamo. taqtikaSi gamoyenebuli Zalauflebis modeli: pirdapiri, virtualuri. 4) taqtika _ Tavdasxma

Page 80: შალვა აბზიანიძე   კონფლიქტის ფსიქოლოგია

80

gansazRvreba: sxvebis dadanaSauleba da maT winaaRmdeg braldebebis wayeneba. taqtikaSi gamoyenebuli Zalauflebis modeli: pirdapiri 5) taqtika _ SeniRbuli gansazRvreba: kritikis mimarTva sxva mxares an mxolod misi nawilis aRiareba. A akritikebs B-s: "Sen gaafuWe es moxseneba, Sen yovelTvis

warumateblad moqmedeb.“ B niRbavs problemas pasuxiT: „diax, Cemi moxseneba naklebi srulyofilebiT gamoirCeoda". B ar amaxvilebs yuradRebas gakeTebul SeniSvnaze. taqtikaSi gamoyenebuli Zalauflebis modeli: arapirdapiri, faruli. 6) taqtika _ iarliyis miniWeba gansazRvreba: xdeba isec, rom partniors Seuferebel saxels arqmeven konfliqtis dros, magaliTad, A eubneba B-s: ,,nu iqnebi „moRalate." taqtikaSi gamoyenebuli Zalauflebis modeli: arapirdapiri. 7) taqtika _ koaliciis formireba gansazRvreba: ori an sami pirovnebis (jgufis) gaerTianeba, aliansi erTis winaaRmdeg. taqtikaSi gamoyenebuli Zalauflebis modeli: pirdapiri, virtualuri. 8) taqtika _ sakiTxis eqspansia gansazRvreba: jgufi amZafrebs konfliqts poziciis gaZlierebisTvis. taqtikaSi gamoyenebuli Zalauflebis modeli: arapirdapiri, virtualuri. 9) taqtika _ muqara da dapireba gansazRvreba: gancxadeba, romelic gulisxmobs X jgufis moTxovnebs Y -isadmi da Sedegis gansazRvras. Tu Y-i daemorCileba, muqaris SemTxvevaSi, Sedegi aris negatiuri, dapirebis SemTxvevaSi - pozitiuri (gulisxmobs dajildoebas). taqtikaSi gamoyenebuli Zalauflebis modeli: virtualuri

10) taqtika _ „raRacis micema sanacvlod" gansazRvreba: erTi jgufi meores aZlevs raRacas, samagieros miRebis sanacvlod. magaliTad, A ar dauyvirebs B-s imis gamo, rom B yuradRebiania A-s saCivris mimarT.

Page 81: შალვა აბზიანიძე   კონფლიქტის ფსიქოლოგია

81

taqtikaSi gamoyenebuli Zalauflebis modeli: arapirdapiri

11) taqtika _,,nawilebad daSla“ gansazRvreba: konfliqtis danawileba calkeul sakiTxebad, romelTa ganxilvac SemdgomSi cal-calke moxdeba. taqtikaSi gamoyenebuli Zalauflebis modeli: arapirdapiri, SeniRbuli.

Cven ganvixilavT taqtikaSi gamovlenil Zalauflebis modelebs

„muqaras da dapirebas, urTierTobisa da sakiTxis kontrolis" saxiT. muqara da dapireba. muqara da dapireba yovelTvis gvxvdeba konfliqtur situaciaSi. muqaras ganvsazRvravT, rogorc individis mier im qcevaze yuradRebis gamaxvilebas, romlis ganxorcielebac zians moutans sxva piris interesebs, Tu is ar daakmayofilebs moTxovnebs. rac Seexeba dapirebas, es aris individis mier Sesrulebuli qceva, romelsac sxva individisTvis moaqvs sargebloba im SemTxvevaSi, Tu es ukanaskneli eTanxmeba mis moTxovnebs. muqara da dapireba warmoadgens erTi da imave monetis or sxvadasxva mxares, sadac erTi aris negatiuri da meore _ pozitiuri. muqara da dapireba mniSvnelovania imdenad, ramdenadac isini warmoadgenen Zalauflebis pirdapiri da virtualuri gamoyenebis naTel magaliTebs, rac, Tavis mxriv, moqmedebs interaqciaze. muqara da dapireba erTmaneTTan akavSirebs resursebs – jildosa da dasjas. maTi efeqturad gamoyeneba damokidebulia individis unarsa da moxerxebulobaze_daarwmunos sxvebi, rom mas gaaCnia Sesabamisi resursebi da maTi gamoyenebis saxsrebi. pirovnebis mier dapirebisa da muqaris gamoyeneba efeqtiania maSin, rodesac is kontrols uwevs sxva pirovnebis resursebs. P.G. Burgess-i aRniSnavs, rom muqara efeqturia ara imitom, rom saqme exeba Zaladobis faqts, aramed imitom, rom piri, romelic imuqreba, sxva pirebis winaaRmdegobis SemTxvevaSi, qmnis SeuTanxmeblobis Sedegebis iseT cocxal suraTs, romelic TavisTavad warmoadgens Zaladobis faqtobriv formas. muqarisa da dapirebis efeqtianoba damokidebulia xuT faqtorze: specifikaze, pirovnebis sandoobaze, uSualobaze, samarTlianobasa da im klimatze, romelSic isini arseboben.

Tu urTierTobaSi muqara da dapireba gamoiyeneba im mizniT, rom moxdes sxva individis qcevis blokireba, saWiroa ufro specifikuri qcevis ganxorcieleba. radgan muqara da dapireba Tavis TavSi gulisxmobs virtualuri Zalauflebis gamoyenebas, isini axorcieleben sxvisi qcevis blokirebas specifikuri instruqciebis gacemis saSualebiT. arsebobs monacemi, romlis Tanaxmad, vinmes daqvemdebarebis TvalsazrisiT, muqara ufro efeqturia, vidre dapireba. ganvixiloT magaliTi, romelic gviCvenebs, rom muqara metad specifikuria, dapirebasTan SedarebiT. jgufis erT-erT wevrs surs, rom meore wevrma oTxi SesaZlo qcevidan ganaxorcielos erTi.

A hpirdeba B –s: „Tu Sen gaakeTeb X-s, me dagajildoeb.“

ganvixiloT A-s muqara B-s mimarT: „Tu Sen ar gaakeTeb X-s, me dagsji.“

Page 82: შალვა აბზიანიძე   კონფლიქტის ფსიქოლოგია

82

am SemTxvevaSi muqara gulisxmobs sxvisi qcevis met blokirebas, radgan

B oTxi qcevidan samisTvis daisjeba. amdenad, sxvisi qcevis blokirebisTvis ufro specifikur formas muqara warmoadgens, vidre dapireba. am SemTxvevaSi muqaris gamoyeneba ufro efeqtiani iqneba.

pirovnebis mier dapirebis an muqaris ganxorcielebis efeqtianoba damokidebulia mis sandoobaze. pirovnebis sandoobis dinamika gansxvavebulad gamoixateba muqarasa da dapirebaSi. muqaris SemTxvevaSi, sandooba gamoixateba dasjis unaris gamovleniT; magaliTad, samxedro dapirispirebis SemTxvevaSi, SeiaraRebuli Zalebis mobilizaciis demonstrirebiT. dapirebis dros, mniSvnelovania, moxdes piris keTilganwyobilebis aRqma, misi keTili ganzraxvebis aRiareba, rac ganapirobebs pirovnebis sandoobis gaZlierebas. P. G. Burgss-i aRniSnavs, rom muqara ufro efeqturia, vinaidan igi moiTxovs SezRudul dros da aiZulebs pirs, gaakeTos swrafi arCevani. magaliTad, Tofian mamakacTan pirispir Sexvedra individs gadawyvetilebis swrafad da uSualod miRebas aiZulebs. muqara an dapireba gulisxmobs Tavis SinaarsSi SezRudul dros.

muqarisa da dapirebis efeqturoba damokidebulia im xarisxze, ra xarisxiTac isini samarTlianad aRiqmebian. bevr SemTxvevaSi muqara an dapireba miiReba usamarTlod. Tu muqara arasamarTlianad aRiqmeba, maSin didi albaTobaa imisa, rom mas pirovnebisgan winaaRmdegoba Segvxvdes. S.A. Kaplowitz_ma aRniSna, rom subieqtis damorCileba damokidebulia imaze, Tu ramdenad samarTlianad aRiqvams individis muqaras. muqaris efeqturad gamoyeneba ganpirobebulia individis unariT, moiTxovos samarTliani, gonivruli, sasargeblo qcevebi. samarTlianoba aucilebel pirobas warmoadgens dapirebis efeqtianobis gazrdisaTvis. da bolos, rogorc aRvniSneT, muqarisa da dapirebis efeqturoba dakavSirebulia jgufis klimatze. N. Friedland-ma aRmoaCina, rom xelSekrulebis dadebisas subieqtebi muqaras gansxvavebulad ganixilaven. es damokidebulia im urTierTobaze, romelic am pirovnebebs akavSirebT. urTierTdamokidebuleba SeiZleba iyos TanamSromlobiTi an konkurenciuli (SejibrebiTi). TanamSromlobiTi klimatis dros subieqtis muqara aRiqmeba, rogorc sxva pirovnebaze gavlenis mcdeloba misTvis dadebiTi Sedegis miRebis mizniT. rac Seexeba SejibrebiT situaciebs, muqara aRiqmeba, rogorc Zaldatanebis mcdeloba. muqaris efeqturobas gansazRvraven ori saxis klimatis gansxvavebuli faqtori. TanamSromlobiT klimatSi muqaraze kompromisi damokidebulia rwmenaze, romelic aqvs subieqts muqaris gamomyenebeli piris mimarT. rwmenaSi, am SemTxvevaSi, igulisxmeba muqaris gamoyenebis mizezebi: pirma, romelic muqaras iyenebs, namdvilad icis, rom amiT orivesaTvis (sakuTari Tavisa da pirovnebisTvis, romelsac emuqreba) saukeTeso Sedegs miiRebs. SejibrebiT klimatSi kompromisi damokidebulia im rwmenaze, romelic individs aqvs muqaris gamomyenebeli piris mimarT da romelic gulisxmobs dasjis, iZulebis unars. dapireba, muqarasTan SedarebiT, upiratesobiT sargeblobs da aZlierebs individis Zalauflebas. is piri, romelic dapirebas iyenebs, sxvebis TvalSi aRiqmeba ufro sandod, ufro yuradRebian pirovnebad.

J.W. Bowers_i miuTiTebs, rom zogierTi adamiani iyenebs “ dapirebas _

Setyobinebas, romelic moicavs rogorc jildos, aseve dasjas.“

magaliTad, rodesac menejeri ambobs: „Cven namdvilad ver davisvenebT

Page 83: შალვა აბზიანიძე   კონფლიქტის ფსიქოლოგია

83

paraskevs, Tu ar davasrulebT am samuSaos dRes,“ is gvTavazobs jildos iseTi eniT, romelic xSirad gamoiyeneba muqarisaTvis. aseTi moqmedebiT menejeri arapirdapir miuTiTebs, rom mas surs paraskevs dasveneba. igi arapirdapir sTavazobs TanamSromlebs jildos, magram, amave dros, gansazRvravs maTi qcevebis Sekavebas.

imisaTvis, rom moxdes gacemuli dapirebisa Tu muqaris ganxilva (gansakuTrebiT im SemTxvevaSi, Tu muqara da dapireba implicituri an arapirdapiria), aucileblia am adamianis Rirebulebebis, ganzraxvebis Seswavla. gansxvavebul klimatebSi muqara da dapireba aRiqmeba specifikurobiT da damokidebulia im gavlenaze, romelic aqvs klimats urTierTdamokidebulebebze. klimati mniSvnelovan rols TamaSobs jgufis wevrebis mier subieqtis moqmedebis interpretaciaSi. urTierTobis kontroli. urTierTobis dros adamianebi mravaljer gansazRvraven da amowmeben sakuTar urTierTdamokidebulebebs. erTmaneTis mimarT gagzavnili Setyobineba sxvadasxva mniSvnelobiT dones moicavs: pirveli _ gancxadebis Sinaarss, meore _ brZanebiT aspeqts _Setyobinebas, romelic urTierTobas asaxavs.

individis mier urTierTdamokidebulebis gansazRvra warmoadgens Zalauflebis arapirdapir gamoyenebas, romlis saSualebiTac miiRweva kontroli konfliqtSi.

urTierTobis kontroli arapirdapiria im gagebiT, rom arsebobs molodini _ momavali urTierTobisTvis risi Tqma da arTqma aris dasaSvebi. am dros gamoiyeneba eqsplicituri gancxadebebi. urTierTobiTi Setyobinebebi, Tavisi bunebiT, implicituria. Cven TiTqmis yovelTvis viciT, rogori urTierTdamokidebulebebi gagvaCnia garSemomyofebTan (vis movwonvarT, ar movwonvarT da sxv.), yovelgvari eqsplicituri Setyobinebis gacvlis gareSe. urTierTobiTi Setyobinebebi, radgan isini implicituria, SesaZlebelia problemuric iyos, Semdegi faqtorebis gamo: 1) Setyobineba advilad SeiZleba uaryofili iyos, arasworad interpretirebuli an interaqciis Semdeg _ xelmeored interpretirebuli; 2) konfliqtis eskalacia moxdes im sakiTxebis safuZvelze, romlebic dakavSirebulia implicitur urTierTobiT SetyobinebebTan da gansazRvrebebTan; 3) urTierTobiTi Setyobinebis implicituri buneba xSirad akontrolebs urTierTobas, SeuZlia urTierTobis bunebis SeniRbva. msgavsad Zalauflebis yvelanairi tipis gamoyenebisa, urTierTobis kontroli moiTxovs sxvebisagan ganmtkicebas interaqciaSi; vinaidan urTierTobiTi Setyobineba implicituria, xSirad adamianebs ar SeswevT sakuTari urTierTobis gansazRvris unari. sakiTxis kontroli. konfliqtur urTierTobaSi yuradRebas iqcevs sakiTxis kontroli. sakiTxis kontrolis fsiqologiur axsnas Semdegi magaliTis saSualebiT SevecdebiT. SemTxveva 8. erT-erT fsiqiatriul savadmyofos ganyofilebaSi muSaobda sami fsiqiatri, fsiqologi da ori socialuri muSaki. ganyofilebis saqmianobaze pasuxs agebda mxolod erTi fsiqiatri _ irakli, romelic

Page 84: შალვა აბზიანიძე   კონფლიქტის ფსიქოლოგია

84

iyo avtokratuli pirovneba da erTpirovnulad iRebda gadawyvetilebas. danarCeni ori fsiqiatri abalansebda Zalauflebas, kargad acnobierebda ra iraklis agresiulobas da cdilobda mxari daeWira, gaemxnevebina fsiqologi da socialuri muSakebi. irakli - ganyofilebis ufrosi _ aris jgufSi dominanturi pirovneba, naTia da daTo (ori socialuri muSaki) _ daqvemdebarebuli pirebi. irakli iwvevda Sexvedrebs, Tavad gansazRvravda sakiTxebis ganxilvas, problemis wamoWrisa da misi gadaWris gadawyvetilebas. igi ganmartavda problemas sakuTari Sexedulebebis WrilSi, xolo is wevrebi, romlebisTvisac nacnobi iyo wamoWrili problema, cdilobdnen, Tavi SeekavebinaT sakuTari Tvalsazrisis gamoTqmisgan, ar dapirispirebodnen ganyofilebis ufross. sakiTxis ganxilvis dros iraklis SeeZlo SeeCerebina TanamSromeli azris gamoTqmisas, rac garkveul daZabulobas iwvevda jgufSi.

am ganyofilebis muSaobis analizidan gamomdinare, aRsaniSnavia, rom naTiasa da daTosaTvis mTavar problemas iraklis dominantoba warmoadgens, igi erTpirovnulad udgeba problemis analizsa da sakiTxs wyvets maTTan konsultaciebis gareSe, rac iwvevs socialuri muSakebis gaRizianebas. ganyofilebis saqmianobaSi gadawyvetilebas iRebs mxolod irakli, riTac zRudavs socialuri muSakebis monawileobas muSaobis procesSi. konfliqti warmoiSveba im sakiTxebze, romlebic ganyofilebis saqmianobasTan kavSirSia, magram im ZiriTadi problemis wamoWra, romelic gulisxmobs iraklis dominantobas, ar xdeba, Semdegi mizezis gamo _ jgufis wevrebi pativs scemen iraklis. igi aris sakuTar TavSi darwmunebuli, kompetenturi pirovneba. garda amisa, irakli Tavad ver acnobierebs sakuTar avtoritetulobasTan dakavSirebul problemas. mas ar SeuZlia an ar surs, dainaxos is da amitomac arasdros xdeba am problemis analizi. sakiTxis kontrolis dros mniSvnelovan rols TamaSobs Zalauflebis resursebis or tipi. 1. wevrebma unda gansazRvron is sakiTxebi, romlebsac jgufis yuradReba gadaaqvT konfliqtis ZiriTadi sakiTxidan. Tu wevrebi ver acnobiereben ZiriTad problemas, isini ver gadaWrian konfliqts; 2. jgufis wevrebi sakiTxis kontrols negatiurad axorcieleben, rac konfliqtis CaxSobaSi vlindeba. jgufis wevrebs ar surT konfliqtis sakiTxis jgufis winaSe ganxilva imitom, rom ar ician, danarCen wevrebs ra reaqcia eqnebaT.

sakiTxis kontrolTan dakavSirebiT gasaTvaliswinebelia misi unariani gakontroleba, rac imas niSnavs, rom dominanti wevrebis Zalaufleba rCeba damaluli. dominant mxares SeuZlia sakiTxis kontroli sxva sakiTxebis manipulirebiT, kerZod, im sakiTxebiT, romlebic arapirdapiraa dakavSirebuli muqaris gamoyenebasTan. erT-erTi mizezi, romlis gamoc organizaciaSi dominanti wevrebis mier ar xdeba Zalauflebis gamovlena, aris is, rom, isini opozicionerebad aRiqmebian. dominanti wevri jgufis wevrebze manipulirebiT axorcielebs maTze kontrols. swored am maneriT xdeboda ganyofilebis muSaoba. irakli sakiTxis garSemo akeTebda mokle gancxadebebs da mxolod amis Semdeg rTavda nebas jgufs, ganexila es sakiTxi. mis mier sakiTxis wamoyenebisa da gadawyvetis gzebis winaswari SeTavazeba moqmedebda jgufis mier gadawyvetilebis miRebaze.

Page 85: შალვა აბზიანიძე   კონფლიქტის ფსიქოლოგია

85

ase rom, sakiTxis kontrolis marTva damokidebulia dominanti wevris Zalauflebaze. am SemTxvevaSi taqtikaSi gamovlenili Zalaufleba aris SeniRbuli.

taqtikebi da konfliqturi epizodebis struqtura

taqtika arasodes ganixileba damoukidebel erTeulad. mas gansazRvraven im moqmedebebisa da kontrmoqmedebebis modelebTan erTad, romliTac konfliqtur interaqciaSi Sedis. am mizezis gamo, aucilebeli xdeba im Zalis ganxilva, romelic uSualod ayalibebs konfliqtur epizods da gavlenas axdens konfliqtis ganviTarebaze. epizodi aris moqmedebebis erToblioba. mas gaaCnia dasawyisi da dasasruli. mag., restoranSi SekveTis micema aris epizodis erTi magaliTi, megobrebs Soris saubari aris sxva epizodi. epizodebi SeiZleba iyos mokle an grZeli. konfliqti, msgavsad socialuri movlenisa, SeiZleba danawildes epizodebad. magaliTad, erTi konfliqti SesaZloa Sedgebodes Semdegi epizodebisagan: a) Sexvedra holSi; b) mokle dialogi, romlis drosac iniSneba Sexvedra; g) misvla Sexvedraze; d) diskusia, roca xdeba azrTa gacvla-gamocvla; e)mwvave kamaTi, romliTac Sexvedra mTavrdeba; v)momdevno dRes daniSnuli Sexvedra da orive mxaris Serigeba;

yovel epizods gaaCnia gansxvavebuli Tema da interesi, ganviTarebis gansxvavebuli modeli da monawileebis mier sxvadasxva taqtikis arCevnis SesaZlebloba. epizodi konfliqtis mTavar erTeuls warmoadgens. Zala, romelic konfliqtis mimarTulebaze zemoqmedebs, gavlenas epizodebis saSualebiT axorcielebs da moqmedebebisa da kontrmoqmedebebis modelebs ganixilavs or doneze:

konfliqturi moqmedebebis pirveli mTavari ganxilva epizodis specifikuri Sinaarsidan iwyeba. am SemTxvevaSi igulisxmeba is konteqsti, romelSic xdeba taqtikis interpretacia da im Zalis ganxilva, romelic mas gaaCnia.

taqtikis interpretaciaze moqmedebs konfliqturi epizodis oTxi konteqstualuri Tavisebureba. 1. erT taqtikas maSinve mihyveba meore taqtika. ori taqtikis erTmaneTTan Sedareba konfliqts TvalsaCinos xdis Sesafaseblad. magaliTad, Tu ganvixilavT TanamSromlobiT taqtikas, romelsac mosdevs SejibrebiTi taqtika, es ukanaskneli ufro SesamCnevi gaxdeba

da ufro „mtrulad“ aRiqmeba konfliqtis monawileebis mier; 2. konfliqtis faza taqtikis interpretacias gansazRvravs. D.Ellis-ma da B.Fisher-ma aRniSnes, rom erTi da imave aqtivobas gaaCnia gansxvavebuli funqcia da es damokidebulia im Tvalsazrisze, romliTac xdeba konfliqtis ganmavlobaSi funqciebis ganxilva. mag., muqara diferenciaciis adreul safexurze SeiZleba iyos konfliqturi eskalaciis signali, xolo integraciul safexurze niSnavdes xelSekrulebis dadebis signals; 3. konfliqtSi monawile erT-erTi mxaris mier aRebuli orientacia gavlenas axdens mxareebis mier taqtikis interpretaciaze. Tu mxares aqvs miRebuli SejibrebiTi orientacia, igi aagebs Tavis taqtikas Sesatyvisi situaciebis gamoyenebiT;

Page 86: შალვა აბზიანიძე   კონფლიქტის ფსიქოლოგია

86

4. taqtikis interpretaciaze moqmedebs mxareebis urTierTdamokidebuleba. didi xnis megobrebs Soris muqara gagebuli iqneba, rogorc xumroba. megobrebis mier gamoyenebul arapirdapir taqtikas ufro meti wona gaaCnia, vinaidan mas xangrZlivi urTierTobis gamocdileba aqvs da amxanagebis mier gamoyenebul iarliyebs gansakuTrebul mniSvnelobas aniWebs;

amrigad, konfliqtur situaciebSi taqtikis yvelaze uSualo determinantebs warmoadgens moqmedebaTa Tanmimdevroba, faza, orientacia da urTierTdamokidebuleba.

taqtikis meore ___ mTavar ganxilvas ganapirobebs epizodebis ganviTarebis formis Tvalsazrisi. am SemTxvevaSi igulisxmeba konfliqturi mimarTulebebis gavlena epizodebis ganviTarebaze da taqtikaSi gamoyenebuli Zalauflebis tipi. epizodebis ganviTarebaze gavlenas axdens Semdegi faqtorebi: 1. klimati, romelic moqmedebs konfliqturi epizodis Sefasebaze. jgufis klimati moqmedebs interaqciaze, aZlierebs zogierTi taqtikis gamoyenebas; 2. samuSao Cvevebi ayalibeben konfliqtur epizodebs. Tu jgufis mier gamoyenebuli taqtika destruqciuli mimarTulebiT muSaobs, maSin samuSao Cvevebi gavarjiSebul uunarobad iqceva; 3.stili da orientaciebi moqmedeben epizodebze. imis mixedviT, Tu rogori orientaciebi aqvT adamianebs, gansxvavebulad viTardeba epizodebi. mag., Tu konfliqtis monawile orive pirovneba amoirCevs TanamSromlobiT stils, epizodi problemis gadaWris safexurebis saSualebiT ganviTardeba, rogorc TanamSromlobiTi molaparakeba; 4. epizodis meoTxe determinanti xSirad ganixileba, rogorc mxareebis tendencia_Seadaron erTmaneTs TavianTi moqmedebebi. am tendenciis naTel magaliTs warmoadgens Cven mier ganxiluli T.Leary-is kvleva

„interpersonalur refleqsiaze“. Tu pirovneba TanamSromlobiT qcevas axorcielebs da sxvis mier es qceva aRiqmeva TanamSromlobad, es faqtori adekvatur pasuxs gamoiwvevs; 5. konfliqtis faza moqmedebs epizodis ganviTarebaze. konfliqtis TiToeul fazaSi jgufs gansxvavebuli interesebi aqvs da aqedan gamomdinare, Sesabamisi moqmedebebisa da pasuxebis tipi viTardeba. konfliqtis TiToeul fazaSi jgufis winaSe sxvadasxva moTxovnebi dgas da epizodebic gansxvavebulad warimarTeba; 6. Zalaufleba TavisTavad moqmedebs epizodebis Camoyalibebaze. jgufSi Zalauflebis balansis ganxilva metad mniSvnelovani determinantia konfliqturi interaqciis ganviTarebis gagebisTvis. amrigad, konfliqturi qcevebis gaTvlas, gansazRvravs konteqstualuri Taviseburebebisa da Zalauflebis gavlenis formebi.

Page 87: შალვა აბზიანიძე   კონფლიქტის ფსიქოლოგია

87

Zalauflebis tipebi J.French -ma da B. Raven-ma Zalauflebis xuTi kategoria daaxasiaTes: jildos sanacvlod miRebuli Zalaufleba

am tipis Zalauflebis gamovlena damokidebulia A-s potenciaze jildoTi uzrunvelyos B. jildos meSveobiT Zalauflebis gamoyenebis tipSi igulisxmeba yvelanairi tipis resursi. jildos Sedegad Zalauflebis gamoyeneba gavlenas axdens B-s qceviT aspeqtebze rac gulisxmobs A-sTan mis damokidebulebas. damsjeli Zalaufleba

damsjeli Zalaufleba damokidebulia A-s unarze, dasajos B. am SemTxvevaSi dasja moicavs ara mxolod fizikur saxes, aramed resursebis CamorTmevasac.

damsjeli Zalauflebis tipSi igulisxmeba resursis yvela tipi. misi gamoyeneba ufro rTulia, vidre dajildoebis Sedegad miRebuli Zalauflebisa. radgan B midrekilia, ganaxorcielos iseTi aqtivoba, romelic mas jildos moutans, is niRbavs im aqtivobas, romlis SesrulebisTvis, misi rwmeniT, igi daisjeba. xSirad jildo da dasja simbolur mniSvnelobas atarebs. profesionalizmis (eqspertobis ) Sedegad miRebuli Zalaufleba

am tipis Zalaufleba gulisxmobs im specialur codnasa Tu unarebs, romlebzec raRaca xarisxiT damokidebuli xdeba B. am tipis Zalauflebis magaliTs warmoadgens eqimsa da pacients Soris arsebuli urTierTdamokidebuleba, anda moswavlesa da maswavlebels Soris arsebuli urTierToba. profesionalizmis meSveobiT miRebuli Zalauflebis gamoyenebis efeqturoba gamowveulia ara mxolod A-s codnasa da unarze, ris gamoc B damokidebulia masze, aramed im pativiscemaze, romelic B-s aqvs A-s mimarT, rogorc profesionalisadmi. profesionalizmis meSveobiT miRebuli Zalaufleba gulisxmobs informaciis gacemas, rogorc es gvaqvs maswavlebel-moswavlis urTierTobaSi. aRsaniSnavia, rom A-s mier gamoyenebulma am tipis Zalauflebam SeiZleba Seasustos B-ze gavlenis unari momavalSi. avadmyofi pacienti ufro damokidebulia Tavis eqimze, vidre gamojanmrTelebuli. rac ufro mets aswavlis maswavlebeli moswavles, miT ufro nakleb damokidebuli xdeba moswavle maswavlebelze. kanoniT miniWebuli Zalaufleba

kanoniT miniWebuli Zalaufleba gamoixateba A-s mier B-ze ganxorcielebuli ZalauflebiT, rodesac B A-s avtoritetulobas iRebs. A-s avtoritetulobaSi SeiZleba igulisxmebodes misi asaki, B-sTan misi urTierTdamokidebuleba an is statusi, romelic mas sazogadoebaSi aqvs. B-s mier A-s statusis miReba damokidebulia im momaval jildoze an sasjelis Tavidan acilebaze, romelic mosalodnelia A-sa da B-s urTierTobis ganmavlobaSi. zogierT urTierTdamokidebulebaSi

Page 88: შალვა აბზიანიძე   კონფლიქტის ფსიქოლოგია

88

statuss SeiZleba arc hqondes mniSvneloba; mag., skolis gareT maswavleblisa da moswavlis Sexvedra. referentuli Zalaufleba

referentuli Zalaufleba dafuZnebulia B-s A-sTan identifikaciaze. B-s izidavs A, aRtacebulia A-Ti an Surs misi da amitomac aigivebs A-sTan sakuTar Tavs. B-ze gavlenas axdens A-s qceva. Tu A-s xedavs, rogorc Tavis msgavss, an surs, rom mas daemsgavsos, B ganaxorcielebs misi qcevis imitacias. A-s SesaZlebelia B-ze hqondes negatiuri referentuli Zalauflebis gavlena. es im SemTxvevaSia SesaZlebeli, rodesac B-sTvis A aris aramimzidveli; B-s SeuZlia qcevis Secvla, raTa ar hgavdes A-s, gansxvavdebodes misgan. referentuli Zalaufleba ar moiTxovs A-gan garkveuli danaxarjis gawevas. B-ze referentuli Zalauflebis ganxorcieleba SeiZleba moxdes A-s aryofnis SemTxvevaSic da A-s sikvdilis Semdegadac.

J. French-sa da B. Raven-is mier SemoTavazebuli klasifikacia gamoiyeneba yoveldRiur cxovrebaSi. gacvlis Teoriebis TvalsazrisiT, profesionalizmis meSveobiT miniWebuli Zalaufleba gansxvavdeba sxva tipis Zalauflebisgan gacvlili resursebis terminebis mixedviT. kanoniT miniWebuli Zalaufleba, Cveulebriv, xasiaTdeba sanqciebis gamoyenebis terminebiT. rac Seexeba referentul Zalauflebas, igi sxva tipis Zalauflebisagan ganirCeva jildos terminebiT. Kelvin-is Tvalsazrisis Tanaxmad, Zalauflebis es xuTi tipi gaerTianebulia or jgufSi, romelTa fsiqologiuri daxasiaTeba gansxvavdeba erTmaneTisgan. jildosa da dasjis gamoyenebiT mikuTvnebuli Zalaufleba eyrdnoba sanqciebis gamoyenebas. profesionalizmis safuZvelze miniWebuli Zalaufleba da referent- Zalaufleba damokidebulia subieqtis mier Zalauflebis miRebaze. profesionalizmi ar iqneba profesionalizmi, Tu vinmem ar aRiara, an ar miiRo. kanoniT miniWebuli Zalauflebac damyarebulia mimReblobaze.

Zalauflebis tipis gansxvaveba saSualebas gvaZlevs, gansvsazRvroT sxvadasxva tipis konfliqti. konfliqtur urTierTdamokidebulebebSi jgufis wevrebi erTmaneTisgan ganasxvaveben jildosa da dasjis sanacvlod miniWebul Zalauflebas. rac ufro naklebia sxvaoba jgufis wevrebis Zalauflebebs Soris, miT ufro didia albaToba konfliqtis ganviTarebisa. rac Seexeba profesionalizmis Sedegad miRebul Zalauflebas da referentul Zalauflebas, maTi gamoyeneba dakavSirebulia urTierTpativiscemaze, kanoniT miniWebuli Zalaufleba ki (legitimuri Zalaufleba), amcirebs konfliqts, vinaidan is konfliqturi mxareebis movaleobebisa da uflebebis specifikuri normebis gamoyenebasTan asocirdeba.

Page 89: შალვა აბზიანიძე   კონფლიქტის ფსიქოლოგია

89

V Tavis ZiriTadi terminebi • Zalauflebis aRmoceneba • undobloba, muqara, araswori aRqma • socialuri kategorizaciis procesi • konfliqturi taqtika • pirdapiri da virtualuri Zalaufleba • muqara da dapireba • pirovnebis sandooba • muqara da dapirebis specifikuroba, uSualoba, samarTlianoba • TanamSromlobiTi klimati • urTierTobis klimati • sakiTxis kontroli • konfliqturi epizodi • orientacia • moqmedebaTa Tanmimdevruloba • faza • orientacia • urTierTdamokidebuleba • urTierTobis kontroli • sakiTxis kontroli • jildos gacemis meSveobiT miRebuli Zalaufleba • damsjeli Zalaufleba • profesionalizmis (eqspertobis) meSveobiT miRebuli Zalaufleba • kanoniT miniWebuli Zalaufleba • referentuli Zalaufleba

Page 90: შალვა აბზიანიძე   კონფლიქტის ფსიქოლოგია

90

literatura:

1. ÜÀÒÊÅÉÀÍÉ, Ã. ×ÓÉØÏËÏÂÉÀ ÉÍÃÖÓÔÒÉÖË ÏÒÂÀÍÉÆÀÝÉÄÁÛÉ. ÈÁÉËÉÓÉ, 2001.

2..Futtd D Vt;uheggjdjt dpfbvjltqcndbt Vjcrdf. 1990.

3. C= V= Tvtkmzyjd= Ghfrnbrev gj rjyakbrnjkjubb= “Gbnth”= 2000 4. He,by, L., Ghebn, L., Rbv, C. Cjwbfkmysq rjyakbrn. Vjcrdf. Jkvf-Ghtcc".

2003. 5. Billing, M. Social psychology and intergroup relations. New York: Academic Press, 1976.

6. Blake, R.R. and Mouton, J.S. The managerial grid. Houston: Gulf Publishing, 1964.

7. Berkowitz, Leonard. A Survey of Social Psychology. Holt, Rinehart and Winston.1986.

8. Cramer, D . Close Relationships. The study of love and friendship . Arnold. 1992.

9. Canary, D. J. , Cupach, W. R., Messman, S. J. Relationship Conflict. SAGE Publications.

1995.

10. Deutsch, M., Coleman, P.T. The Handbook of Conflict Resolution. Jossey-Bass Publishers.

San Francisco. 2000.

11. Deutsch, M. The resolution of conflict. New Haven: Yale University Press, 1973.

12. Ellis, D., and Fisher, B.A. Phases of conflict ind small group development. Human

Communication Research. 1975.

13. Erikson, E. H. Childhood and society. New York: W.W. Norton, 1950

14. Folger, J. P., Poole, M. Working Through Conflict. 1984.

15. Filley, A. Interpersonal conflict resolution. Glenview, Scot Foresman, 1975.

16. Freud, S.[The ego and the id]. London: Hogarth Press, 1947.

17. Hinde, R. A. Towards Understanding Relationships Series Editor: Henri Tajfel 1979.

18. Lewin, K. Fild theory in social science, New York; Harper and Brothers, 1951.

19. Rapport, L., Conflict and Conflict Resolution. From Psychological Aspects of International

conflict by Ross Stagner. Wadsworth Publishing Company, California.1967.

20. Rubin, J.Z., and Brown, B. The social psychology of bargaining and negotiation. New York.

1975.

21. Taylor, D. M., Moghaddam, F.M. Theories of Intergroup Relations . New York, London

New York , London . Praeger. 1987.

22.Tajfel, H. Diferentiation between social groups: Studies in the social psychology of

intergroup relations. New york: Academic Press, 1981.

23. Thibaut, J. and Kelley, H.H. The social psuchology of groups. New York: John Wiley, 1959.

24. http://en.wikipedia.org/wiki/Kurt_Lewin

25. http://en.wikipedia.org/wiki/Force_field_analysis

26. http://en.wikipedia.org/wiki/Field_theory

27. http://www.valuebasedmanagement.net/methods_game_theory.html

28. http://www.valuebasedmanagement.net/methods_lewin_force_field_analysis.html

29. http://www.valuebasedmanagement.net/methods_french_raven_bases_social_power.html

Page 91: შალვა აბზიანიძე   კონფლიქტის ფსიქოლოგია

91