ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΣΤΕΡΕΑΣ ΕΛΛΑΔΑΣ

ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΕΥΒΟΙΑΣ

ΔΗΜΟΣ ΚΥΜΗΣ-ΑΛΙΒΕΡΙΟΥ

ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΠΑΡΑΤΑΞΗ : "ΕΝΕΡΓΟΙ ΔΗΜΟΤΕΣ" ΕΠΙΚΕΦΑΛΗΣ: ΓΙΑΝΝΗΣ ΣΙΑΓΙΑΝΝΗΣ - ΑΡΧΙΤΕΚΤΩΝ

ΠΡΟΤΑΣΗ

Διερεύνηση δυνατοτήτων εφαρμογής ταχύρρυθμου

ειδικού εδαφικού προγράμματος Αγροτικής ανάπτυξης σε Πυρόπληκτες περιοχές του Δήμου Κύμης–Αλιβερίου

Η παρούσα πρόταση - μελέτη συντάχθηκε από ομάδα εργασίας της Δημοτικής Παράταξης των "ΕΝΕΡΓΩΝ ΔΗΜΟΤΩΝ" Δήμου Κύμης - Αλιβερίου

1

Διερεύνηση δυνατοτήτων εφαρμογής ταχύρρυθμου ειδικού εδαφικού προγράμματος αγροτικής ανάπτυξης

σε πυρόπληκτες περιοχές του Δήμου Κύμης – Αλιβερίου.

2

Ο Δήμος Κύμης- Αλιβερίου επλήγη πρόσφατα και για πολλοστή φορά από καταστροφικές πυρκαγιές.

Αυτή τη φορά η Δ. Ε. Αυλώνος και τμήμα της Δ. Ε. Δυστίων , παραδόθηκαν στις φλόγες της αποδόμησης του φυσικού περιβάλλοντος, της συρρίκνωσης της οικονομίας της

περιοχής και της καταστροφής του φυτικού και ζωικού αποθέματος. Μαζί με τα μεγάλα προβλήματα της παρούσας οικονομικής συγκυρίας της χώρας, για

τους κατοίκους της περιοχής και ειδικά για τους απασχολούμενους στον Πρωτογενή τομέα της παραγωγής, αλλα στο τομέα Τουρισμού και αναψυχής, τα προβλήματα απαιτούν άμεση αλλά και μακροπρόθεσμη παρέμβαση, σε νέα , στερεη , τοπική αναπτυξιακή προοπτική.

Οι υποδομές , η αποκατάσταση των φυσικών καταστροφών και τα αντιπλημμυρικά έργα, είναι το άμεσο και πρώτο επιβεβλημένο βήμα.

Δυσκινησία σε αυτό , ίσως μεγιστοποιήσει τη μέχρι τώρα σοβαρές βλάβες. Αρκεί όμως αυτό, σε ένα ευρύ γεωγραφικό , κοινωνικό και οικονομικό περιβάλλον, που αγωνιά να προσδιορίσει τον αναπτυξιακό οδικό του χάρτη ;

Τολμούμε να πούμε πως όχι. Πιστεύουμε ότι μέσα από τις ‘’στάχτες’’ μπορούμε κάνοντας μια νέα αρχή, αναπτυξιακά στοχευμένη , να βαδίσουμε ένα νέο δρόμο παρεμβάσεων και

ευκαιριών, προς όφελος της τοπικής οικονομίας. Ο Αγροτικός τομέας παραγωγής της περιοχής είναι ένα ‘’προνομιακό ‘’ πεδίο το οποίο

πρέπει να στηρίξουμε και να συνδράμουμε με νέες σύγχρονες και καινοτόμες πρωτοβουλίες. Στόχος της παρούσας πρότασης που καταθέτουμε, είναι να συμβάλει στη

δυνατότητα της φιλοσοφίας της επανεκκίνησης της ανάπτυξης, στην αγροτική οικονομία μιας πυρόπληκτης περιοχής.

Να διερευνηθούν οι δυνατότητες εφαρμογής, ειδικού εδαφικού προγράμματος Αγροτικής ανάπτυξης, στις πυρόπληκτες περιοχές του Δήμου μας , του Δήμου Κύμης Αλιβεριου.

Αυτή η πρόταση – προϊόν ομάδας εργασίας της Δημοτικής παράταξης μας «ΕΝΕΡΓΟΙ ΔΗΜΟΤΕΣ» στηρίχθηκε αφ΄ ενός στις νέες τάσεις που διαγράφονται

στον αγροτικό τομέα αφ’ ετέρου δε στην κατευθυντήριες γραμμές της

3

Περιφέρειας Στερεάς Ελλάδας μέσα από το επιχειρησιακό της σχέδιο για τον πρωτογενή τομέα.

Έχουν ληφθεί δε υπ’ όψη συμπεράσματα από μια σειρά Ημερίδων αλλά και προτάσεων του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών και μια σειρά λοιπών μελετών.

Καταθέτουμε λοιπόν την ‘’ πιλοτική ‘’ αυτή πρόταση μας , ελπίζοντας και προσδοκώντας να τύχει της δέουσας προσοχής.

Με τιμή Γιάννης Σιαγιάννης Αρχιτέκτων

Επικεφαλής ‘’Ενεργών Δημοτών Δήμου Κύμης Αλιβερίου

4

Περιεχόμενα

Πρόλογος σελ. 6

Εισαγωγή 8 Ανασκόπηση των ζημιών που προκλήθηκαν από πυρκαγιές – Ενέργειες της Διοίκησης

8

Πλαίσιο αναφοράς για την αντιμετώπιση ζημιών από πυρκαγιές 10 Ανασυγκρότηση της γεωργικής παραγωγής ως κινητήρια δύναμη της αγροτικής οικονομίας

11

Βασικές αιτίες υστέρησης της ανάπτυξης της γεωργίας στον τόπο μας 12

Γεωργική δραστηριότητα και προκλήσεις 13 Βασικά εργαλεία της νέας αγροτικής ανάπτυξης 14 Δυνατότητες εδαφικής αγροτικής ανάπτυξης περιοχών που ζημιώθηκαν από πυρκαγιές.

14

Προτεραιότητα 1 : Οριοθέτηση της πυρόπληκτης περιοχής – Αποτίμηση ζημιών.

14

Προτεραιότητα 2 : Ίδρυση Τοπικού Φορέα για την οργάνωση και λειτουργία « Τοπικού Δικτύου Προώθησης της Αγροτικής Ανάπτυξης Πυρόπληκτων Περιοχών ».

15 - Κοινωνική Συνεταιριστική Επιχείρηση 15

- Σκοπός της Κοινωνικής Συνεταιριστικής Επιχείρησης Συλλογικού και Παραγωγικού Σκοπού

15

- Πόσοι χρειάζεται να συμπράξουν για να ιδρυθεί μια Κοιν.Σ.Επ. 16 - Ποια είναι τα μέλη της Κοιν.Σ.Επ 16 - Ποια είναι τα κίνητρα για την ίδρυση μιας Κοιν.Σ.Επ 16

Προτεραιότητα 3 : Σύνταξη Επιχειρηματικού Σχεδίου Δράσης του Φορέα του « Τοπικού Δικτύου Προώθησης της Αγροτικής Ανάπτυξης Πυρόπληκτων Περιοχών ».

17

Ειδικό Εδαφικό Πρόγραμμα Αγροτικής Ανάπτυξης Πυρόπληκτων Περιοχών ( Ε.Ε.Π.Α.Α.Π.Π ).

18

Άξονας 1.: Αποκατάσταση ζημιών από της πυρκαγιές – Προστασία περιβάλλοντος.

18

- Μέτρο 1.1.: Αποκατάσταση ζημιών από της πυρκαγιές 18 - Δράση 1.1.1. : Αποκατάσταση ζημιών ελαιοκαλλιέργειας 18 - Δράση 1.1.2. : Αποκατάσταση ζημιών λοιπών δενδρωδών καλλιεργειών 19

- Δράση 1.1.3. : Αποκατάσταση ζημιών στην κτηνοτροφία 20 - Δράση 1.1.4. : Αποκατάσταση ζημιών στη μελισσοκομία 22

- Μέτρο 1.2.: Προστασία περιβάλλοντος και φυσικών πόρων 22 - Δράση 1.2.1. : Αντιδιαβρωτικά έργα 22 - Δράση 1.2.2. : Προστασία υδατικών πόρων 24

- Δράση 1.2.3. : Αποκατάσταση και Προστασία Δασών και Δασικών εκτάσεων 25 Άξονας 2.: Ενίσχυση της παραγωγικής διαδικασίας και του ανθρώπινου δυναμικού.

30

- Μέτρο 2.1.: Βελτίωση των γεωργικών διαρθρώσεων 30

- Δράση 2.1.1. : Βελτίωση και εκσυγχρονισμός των γεωργικών εκμεταλλεύσεων

30

- Δράση 2.1.2. : Ενθάρρυνση της προσβασιμότητας στις αγροτικές περιοχές 30 - Μέτρο 2.2.: Ανθρώπινο δυναμικό και απασχόληση 31 - Δράση 2.2.1. : Πρόγραμμα απασχόλησης προσωπικού στην αντιπυρική προστασία

31

- Μέτρο 2.3.: Προσέλκυση νέων επενδύσεων και επιδότηση θέσεων εργασίας 32

- Μέτρο 2.4.: Αναδιοργάνωση της αγροτικής παραγωγής 32

5

- Δράση 2.4.1. : Ενίσχυση της καλλιέργειας οσπρίων 32

- Δράση 2.4.2. : Ενίσχυση της καλλιέργειας κτηνοτροφικών φυτών 33 - Δράση 2.4.3. : Επέκταση της καλλιέργειας συκιάς 34 - Δράση 2.4.4. : Εγκατάσταση καλλιέργειας ροδιάς 34

- Δράση 2.4.5. : Εγκατάσταση καλλιέργειας αρώνιας 34 - Δράση 2.4.6. : Εγκατάσταση καλλιεργειών αρωματικών και φαρμακευτικών φυτών

35

- Δράση 2.4.7. : Εγκατάσταση ενεργειακών καλλιεργειών 36

- Δράση 2.4.8. : Εγκατάσταση δασογεωργικών συστημάτων χρήσης γης 38 Άξονας 3.: Άλλες ενέργειες 38 - Μέτρο 3.1.: Υποστηρικτικές δράσεις 38

- Δράση 3.1.1. : Αποκατάσταση ζημιών στις υποδομές του πρωτογενή τομέα 38 - Δράση 3.1.2. : Εφαρμογή προγράμματος ανάλυσης εδαφών αγροτεμαχίων και αρδευτικού νερού

38

- Δράση 3.1.3. : Εκπαίδευση – Κατάρτιση – Ενημέρωση - Πληροφόρηση 39 - Δράση 3.1.4. : Λειτουργία αγροτικών αγορών ( farmers markets ) 39

- Δράση 3.1.5. : Ενεργοποίηση του γεωτεχνικού δυναμικού της γεωργικής υπηρεσίας του Δήμου

39

- Μέτρο 3.2.: Ίδρυση μονάδας παραγωγής συσσωμάτων από βιομάζα 40 Συμπεράσματα 43

Επίλογος 44

6

Διερεύνηση δυνατοτήτων

εφαρμογής ταχύρρυθμου ειδικού εδαφικού προγράμματος αγροτικής ανάπτυξης

σε πυρόπληκτες περιοχές του Δήμου Κύμης – Αλιβερίου.

Ειδικό Εδαφικό Πρόγραμμα Αγροτικής Ανάπτυξης Πυρόπληκτων Περιοχών ( Ε.Ε.Π.Α.Α.Π.Π.)

Πρόλογος.

Οι πρόσφατες διαδοχικές πυρκαγιές που σημειώθηκαν στις 24/8/2012, 27/8/2012 και 4/9/2012 στο Δήμο Κύμης – Αλιβερίου και έπληξαν με ιδιαίτερη ένταση τις Τοπικές Κοινότητες Ορίου – Πυργίου – Οκτωνιάς – Αυλωναρίου – Αχλαδερής και

Πετριών, προξενώντας σοβαρές ζημιές στο οικοσύστημα της περιοχής αναφοράς ( γεωργία – κτηνοτροφία – περιβάλλον ) , ήταν η αφορμή, αφενός, για την εκπόνηση της παρούσας διερευνητικής πρότασης για την αποκατάσταση των ζημιών στην εν λόγω πυρόπληκτη περιοχή ( συνολικά ), στηριζόμενη στον πηγαίο, κατά κύριο λόγο,

προβληματισμό, για το πώς μπορούμε να επαναφέρουμε το οικοσύστημα που ζημιώθηκε σε μια ισόρροπη κατάσταση και αφετέρου να συμβάλλει πιο αποτελεσματικά στη χάραξη πολιτικών ανασυγκρότησης του αγροτικού περιβάλλοντος και στην ανάπτυξη της

αγροτικής οικονομίας της πυρόπληκτης αυτής περιοχής. Μια κατάσταση κρίσης, όπως αυτή των πυροπλήκτων περιοχών, δεν αντιμετωπίζεται με

συμβατικούς τρόπους, γιατί οι συνθήκες που βιώνουν οι πληγέντες δεν είναι οι συνήθεις. Αν και η επιστημονική δεοντολογία επιβάλλει την ενδελεχή μελέτη και τον ολοκληρωμένο σχεδιασμό για την εξασφάλιση μακροχρόνιας ανάπτυξης των περιοχών, η σκληρή

πραγματικότητα θέτει με πρωτόγνωρο και βίαιο τρόπο ερωτήματα που απαιτούν άμεσες απαντήσεις. Δηλαδή, λύσεις στα άμεσα – πιεστικά προβλήματα που προέκυψαν μετά τις πυρκαγιές και θέτουν τις βάσεις για ένα μεσομακροπρόθεσμο

σχεδιασμό και την ολοκληρωμένη αγροτική ανάπτυξη των περιοχών αυτών. Ένας από τους σημαντικότερους, ίσως, λόγους της τεράστιας έκτασης των καταστροφών που υπέστησαν οι πυρόπληκτες περιοχές, έγκειται και στο γεγονός ότι, κατά τον σχεδιασμό

και την εφαρμογή αναπτυξιακών πολιτικών, συνήθως, απουσιάζουν ολοκληρωμένες αντιλήψεις, με αποτέλεσμα οι εφαρμοζόμενες παρεμβάσεις να έχουν εκ των πραγμάτων αποσπασματικό χαρακτήρα.

Χαρακτηριστική περίπτωση αποτελεί η διαχείριση των δασών και των δασικών εκτάσεων και η σχέση τους με την κτηνοτροφική δραστηριότητα. Επίσης, η έννοια της βιώσιμης

ανάπτυξης, ως διαδικασία αλληλεξάρτησης κοινωνικών, οικονομικών και περιβαλλοντικών παραμέτρων, συνήθως απουσιάζει από τον σχεδιασμό, ή, ακόμα χειρότερα, θεωρείται από ορισμένους ως τροχοπέδη στην αναπτυξιακή διαδικασία μιας περιοχής. Γι’ αυτό, αποτελεί

ευκαιρία η προσέγγιση που θα ακολουθηθεί να υιοθετεί μια συνολική αντιμετώπιση των προβλημάτων, θέτοντας στο επίκεντρο της προσοχής τη βέλτιστη αξιοποίηση των

7

ανθρώπινων και φυσικών πόρων κι έτσι να υπερβαίνει μια στενά «τομεακή» αναπτυξιακή λογική. Πέραν τούτου, ζωτικής σημασίας θα αποδειχθεί ο συντονισμός των υπηρεσιών της Δημόσιας Διοίκησης, της Περιφέρειας και του Οργανισμού Τοπικής Αυτοδιοίκησης Κύμης -

Αλιβερίου, ώστε τα προγράμματα που θα ακολουθήσουν να υπερβούν μονομερείς στόχους και εφαρμογές. Η παρούσα πρόταση αποτελεί μια συμβολή στην αντιμετώπιση ενός πολύμορφου

ζητήματος που αφορά στην ορθολογική διαχείριση μέσων και πόρων , καθώς και στην εμπράγματη αποτελεσματικότητά τους ( λογική του κόστους – οφέλους ), για την αντιμετώπιση ζημιών που προκλήθηκαν από τις πυρκαγιές από τη μια πλευρά και από την

άλλη, στη δημιουργία προϋποθέσεων για την ανάπτυξη γεωργικών δραστηριοτήτων με στόχευση την άμεση αγροτική ανάπτυξη της περιοχής αναφοράς , του τόπου μας, που είναι σημαντική για την ανάπτυξη της υπαίθρου, ιδιαίτερα, σε μια κρίσιμη περίοδο, ύφεσης

και δυσπραγίας, που διανύουμε. Πιστεύουμε ότι οι προτεινόμενοι άξονες προτεραιότητας, τα μέτρα και οι δράσεις

μπορούν να μετουσιωθούν σε πράξεις εφαρμογής, μέσα από ένα πιλοτικό πρόγραμμα αγροτικής ανάκαμψης της εν λόγω πυρόπληκτης περιοχής και να αποτελέσουν τη βάση για την εφαρμογή του και σε όλες τις άλλες αγροτικές πυρόπληκτες περιοχές της χώρας μας,

με ανάλογη προσαρμογή στις τοπικές συνθήκες και ιδιαιτερότητες των περιοχών αυτών, που σε συνδυασμό με άλλες δημόσιες επενδύσεις στις ίδιες περιοχές προσδιορίζουν ένα ολοκληρωμένο πρόγραμμα παρέμβασης ,με στόχο την υποβοήθηση για την ανάπτυξη του αγροτικού χώρου, που θα συνάδει, ασφαλώς, και προς τις αρχές της αειφορίας των

φυσικών πόρων.

8

Εισαγωγή.

Η γεωργία, αναντίρρητα, είναι ιδιαίτερα σημαντική για την ανάπτυξη των αγροτικών περιοχών, καθόσον συντελεί στην επίτευξη της επισιτιστικής ασφάλειας του πληθυσμού, δημιουργεί οικονομική δραστηριότητα και κατά συνέπεια θέσεις εργασίας και, επιπλέον, δημιουργεί περιβάλλον διαβίωσης σε ικανοποιητικό βαθμό, αλλά και ανθρωπογενή τοπία

και παραδόσεις. Στη διάσταση αυτή, η πολύπλευρη και αειφόρος ανάπτυξη των αγροτικών περιοχών δεν νοείται χωρίς τη γεωργία 1.

Οι γεωργοί με τη δραστηριότητά τους και την παρουσία τους στις αγροτικές περιοχές είναι αναμφίβολα οι θεματοφύλακες των φυσικών πόρων και των περιβαλλοντικών αξιών, απαραίτητα δομικά στοιχεία που προσδιορίζουν την αειφορία και την ανταγωνιστικότητα

της αγροτικής υπαίθρου, γεγονός άξιας προσοχής , ιδιαίτερα, στις πολιτικές για μια ισορροπημένη εδαφική ανάπτυξη.

Στο πλαίσιο αυτό, η παρούσα πρόταση αποτελεί μια προσπάθεια διακρίβωσης των δυνατοτήτων των πυρόπληκτων περιοχών του Δήμου Κύμης – Αλιβερίου για την εφαρμογή ενός ταχύρρυθμου ειδικού εδαφικού προγράμματος αγροτικής ανάπτυξης , με

ενδεικτική διαστασιολόγισή του και με στόχευση στη διατήρηση της γεωργικής ικανότητας της υπαίθρου με μέτρα και δράσεις ευέλικτης και ολοκληρωμένης παρέμβασης για την αγροτική ανάπτυξη των εν λόγω περιοχών.

Η αγροτική ανάπτυξη θα πρέπει να αποτελέσει απόλυτη προτεραιότητα μιας στρατηγικής για βιώσιμη ανάπτυξη του τόπου μας, γιατί έχει πολλαπλασιαστική προστιθέμενη αξία, τόσο στην παραγωγή νέου πλούτου, η οποία εγκαταλείφτηκε τα τελευταία χρόνια, όσο και

στη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας, που λόγω της οξυμένης ύφεσης η ανεργία έχει ξεπεράσει το 23%, κινείται δηλαδή σε εφιαλτικά επίπεδα, με το μεγαλύτερο ποσοστό ανεργίας να καταγράφεται στους νέους ανθρώπους. Ωστόσο , η μικρή αλλά αυξανόμενη

επιστροφή νέων στα χωριά μας αποτελεί μια ενθαρρυντική προοπτική και ακόμη περισσότερο ενθαρρυντικό είναι όσοι το συζητούν, το θέτουν ως πιθανή διέξοδο από τα ποικίλα προβλήματα των πόλεων. Και φυσικά η δημιουργία νέων θέσεων εργασίας είναι

στόχος επιβίωσης της κοινωνικής συνοχής. Είναι εντυπωσιακό ότι πλέον το χωράφι και το μαντρί δεν είναι ταμπού για τους νέους. Η

γεωργία και η κτηνοτροφία είναι πια επιλογή απασχόλησης, αρκεί να υπάρχει ένας στρατηγικός σχεδιασμός επανασχεδιασμού του μέχρι σήμερα σαθρού παραγωγικού μας μοντέλου.

Ανασκόπηση των ζημιών που προκλήθηκαν από πυρκαγιές – Ενέργειες της Διοίκησης.

Εκρηκτικές διαστάσεις έχει προσλάβει η κατάσταση στον αγροτικού τομέα του Δήμου

Κύμης – Αλιβερίου, σε μια εδαφική περιοχή με αρκετά φυσικά και ειδικά μειονεκτήματα, που διαταράχθηκαν ακόμη περισσότερο ύστερα μάλιστα και από τις πρόσφατες μεγάλες

1 Γενικές παρατηρήσεις της Επιτροπής των Περιφερειών ( ΕτΠ ) στην 90η σύνοδο ολομέλειας στις 11 και 12

Μαΐου 2011.

9

πυρκαγιές που προκλήθηκαν στις Τοπικές Κοινότητες Ορίου – Πυργίου – Οκτωνιάς – Αλωναρίου – Αχλαδερής – Πετριών. Σύμφωνα με τις μέχρι σήμερα εκτιμήσεις των ζημιών, τόσο από την πλευρά της

Δημοτικής Αρχής 2, όσο και την πλευρά των αρμόδιων υπηρεσιών 3 της Π.Ε. Εύβοιας το μέγεθος τους είναι πολύ μεγάλο για το περιβάλλον και την εν γένει οικονομία της περιοχής αναφοράς. Οι πρώτες εκτιμήσεις των ζημιών που στάλθηκαν με τη διαδικασία του εξαιρετικά

επείγοντος προς τον ΕΛΓΑ – Τμήμα ΠΣΕΑ και το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων 4 παρουσιάζονται στον παρακάτω πίνακα.

Πίνακας με τις πυρκαγιές που προκλήθηκαν ανά Τοπική Κοινότητα, ζημιωθείσα έκταση και

ζημιές σε καλλιέργειες ή ζώα. Τοπική Κοινότητα Ζημιωθείσα έκταση Ζημιές σε καλλιέργειες/ ζώα

/ κυψέλες / σταυλικές εγκαταστάσεις και αποθήκες

Ορίου – Πυργίου – Οκτωνιάς – Αυλωναρίου – Αχλαδερής - Πετριών ( 24/8 και 27/8/2012 )

Περισσότερο από 28.000 στρ. βοσκοτόπου και καλλιεργειών

- Ελιές : 7.000 στρ. - Σιτηρά : 1.000 στρ. - Αμυγδαλιές :100 δένδρα - Κυψέλες με τα

μελισσοσμήνη : 200 τεμ. - Αιγοπρόβατα : 150 κεφ. - Σταυλικές εγκαταστάσεις

( μαντριά ): 4 - Βοσκότοπος : σε έκταση

πάνω από 28.000 στρ. Οκτωνιάς

( 4/9/2012 )

Περισσότερα από 5.000 στρ.

Θαμνώδους έκτασης με

καλλιέργειες

Περίπου 1.500 ελιές και 200 αμυγδαλιές. Δεν αναφέρθηκαν ζημιές σε ζωικό κεφάλαιο. Παρατήρηση : Σημειώνεται ότι η εν λόγω θαμνώδης έκταση, όπως και αυτή που ζημιώθηκε στις 24/8/2012 – 27/8/2012, αποτελούσε πολύτιμο βοσκότοπο για την κτηνοτροφία της περιοχής αναφοράς. Το γεγονός αυτό θα

πρέπει να ληφθεί ιδιαίτερα υπόψη για τις ανάγκες διατροφής των κοπαδιών της εν λόγω περιοχής, ενόψει της περιόδου κυοφορίας που διανύουν, της επερχόμενης περιόδου τοκετού και της μετέπειτα γαλακτοπαραγωγικής περιόδου, αλλά γενικά και του επερχόμενου χειμώνα εν μέσω περιόδου κρίσης.

2 Έγγραφο με αριθ. πρωτ.: 19893/28.8.2012 3 Πυροσβεστική Υπηρεσία, Διεύθυνση Αγροτικής Οικονομίας και Κτηνιατρικής Π.Ε. Εύβοιας 4 από το Γραφείο Αντιπεριφερειάρχη Αγροτικής Οικονομίας και Κτηνιατρικής Στερεάς Ελλάδας με α.π.

932/30.8.2012 και 969/5.9.2012

10

Γίνεται αντιληπτό ότι η προκληθείσα συνολική ζημιά ( περιβαλλοντική, οικονομική, κοινωνική ) έχει φέρει σε δυσχερή θέση τους ζημιωθέντες κατοίκους των περιοχών αναφοράς, διαταράσσοντας τον κοινωνικό και οικονομικό ιστό του τόπου.

Για το λόγο αυτό, η έγκαιρη ανακούφιση τους και η δυνατότητα πρόσβασης σε ενεργητικές δράσεις , για την ανάκαμψη της αγροτικής τους οικονομίας, θα πρέπει να αποτελέσει προτεραιότητα για την πολιτεία, λαμβάνοντας υπόψη και το γεγονός της δυσμενούς οικονομικής συγκυρίας που βιώνουμε.

Πλαίσιο αναφοράς για την αντιμετώπιση ζημιών από πυρκαγιές.

Στο πλαίσιο της γενικότερης πολιτικής της Ε.Ε. για την αντιμετώπιση έντονων φυσικών

φαινομένων που πλήττουν την αγροτική παραγωγή και όχι μόνο, αλλά και άλλων απρόσμενων καταστροφών, όπως πλημμύρες, φωτιές κ. ά ( φαινόμενα ανωτέρας βίας ), έχουν θεσπιστεί κατάλληλες διαδικασίες για την αποζημίωση των πληγέντων αγροτών.

Ειδικότερα σε ότι αφορά στην αγροτική παραγωγή, για το φυτικό και ζωικό κεφάλαιο, την φυτική και ζωική παραγωγή καθώς και για το πάγιο κεφάλαιο και τα αποθηκευμένα

προϊόντα, υπάρχει η δυνατότητα κάθε κράτος μέλος να υποβάλλει στα αρμόδια όργανα της Ε.Ε. πρόγραμμα κρατικών οικονομικών ενισχύσεων, για ζημιές που προκλήθηκαν από έντονα και σε μεγάλη έκταση καιρικά φαινόμενα, όπως παγετός, πλημμύρες, χιονόπτωση, χαλαζόπτωση, ξηρασία κ.ά., καθώς και για ζημιές που προκλήθηκαν στη

γεωργία από πυρκαγιές, όπως συνέβη πολύ πρόσφατα και στη περιοχή μας. Η ελληνική πολιτεία υλοποιεί την διαδικασία αυτή μέσω του ΕΛΓΑ. με την υποβολή

φακέλου ΠΣΕΑ – Πρόγραμμα κρατικών ενισχύσεων από ζημιές - προς την Ε.Ε για έγκριση, που στηρίζεται στις εκτιμήσεις των ζημιών ( θα πρέπει να στοιχειοθετείται ζημιά πάνω από το 30% σε κεφάλαιο και σε παραγωγή ), ενώ παράλληλα θα πρέπει να εξακριβώνεται η

οικονομική υγεία και βιωσιμότητα των πληγέντων αγροτικών εκμεταλλεύσεων στις πυρόπληκτες περιοχές ( αποτελεί νέο στοιχείο τεκμηρίωσης του ύψους της ζημιάς ).

Η διαδικασία που ακολουθείται, κατά πάγια τακτική , είναι η ακόλουθη : Πρώτη αποτίμηση των ζημιών από την τοπική αρχή Αποστολή στοιχείων ζημιών στον

ΕΛΓΑ – Τμήμα ΠΣΕΑ Αποτίμηση ζημιών από κλιμάκια του ΕΛΓΑ ( σε πολλές περιπτώσεις με τη συνδρομή των αρμόδιων υπηρεσιών της Περιφερειακής Αυτοδιοίκησης ) Σύνταξη φακέλου ΠΣΕΑ Υποβολή φακέλου στο Υπ. Οικονομικών για έγκριση Προώθηση

φακέλου από το Υπ. Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων στην Ε.Ε. προς εξέταση και έγκριση Δημοσιοποίηση του προγράμματος ενίσχυσης των ζημιωθέντων Υποβολή αιτημάτων από τους ζημιωθέντες Εξέταση των αιτημάτων από κλιμάκια του ΕΛΓΑ

Διακρίβωση και πιστοποίηση της ζημιάς Σύνταξη καταστάσεων πληρωμής Πληρωμή των ζημιωθέντων μέσω τραπεζικού τους λογαριασμού.

Η χρονική διάρκεια μέχρι την έναρξη υλοποίησης του προγράμματος κρατικών ενισχύσεων εκτιμάται σε περισσότερο από δύο (2) χρόνια. Κι’ ‘όλα αυτά στην καλύτερη των περιπτώσεων, χωρίς τις ενδεχομένως παρατηρήσεις και ενστάσεις από την πλευρά της

Ε.Ε.

11

Σημειώνεται ότι το ζωικό κεφάλαιο αποζημιώνεται από τον ΕΛΓΑ, σε αντίθεση με το φυτικό κεφάλαιο που καθυστερεί, γιατί πληρώνεται από εθνικούς πόρους και φυσικά έπειτα από έγκριση της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Στο μεταξύ χάνεται πολύτιμος χρόνος για την αποκατάσταση των ζημιών ,ενώ διαταράσσεται ακόμη περισσότερο η οικονομική και κοινωνική συνοχή των πυρόπληκτων περιοχών και βαθαίνει ανησυχητικά το αίσθημα αβεβαιότητας που επικρατεί στην τοπική

κοινωνία. Το πλαίσιο αυτό , όπως διατυπώνεται παραπάνω, αντικατοπτρίζει μια παρωχημένη

αντίληψη και τακτική απέναντι στις σημερινές επιτακτικές ανάγκες για ανάπτυξη και πρόοδο, γεγονός που ακυρώνει στην πλειονότητα των περιπτώσεων τη θέληση για ανάδειξη νέων ευκαιριών για επιχειρηματική δράση, ανάπτυξη και αποκατάσταση της

περιβαλλοντικής ισορροπίας. Γι’ αυτό θα πρέπει να σταθούμε περισσότερο υπεύθυνα απέναντι στην ανόρθωση του

κοινωνικο-οικονομικού ιστού του τόπου μας με μέτρα και δράσεις που θα μπορούν άμεσα να βρουν εφαρμογή και να ενθαρρύνουν τις όποιες προσπάθειες ανασύνταξης του δυναμικού της περιοχής αναφοράς, με βήματα προς τα εμπρός, στη βάση μιας νέας

αντίληψης για την ανάκαμψη της αγροτικής δραστηριότητας στις εν λόγω περιοχές και κατ’ επέκταση της αγροτικής ανάπτυξης αυτών. Επιβάλλεται, λοιπόν , άμεσα, να υιοθετήσουμε ένα ειδικό καθεστώς αποκατάστασης

της αγροτικής οικονομίας των περιοχών που επλήγησαν, όχι με τη γνωστή μέχρι σήμερα χρονοβόρα διαδικασία του προγράμματος ΠΣΕΑ, αλλά με ένα ρεαλιστικό πρόγραμμα τοπικής αγροτικής ανάπτυξης , ως ισοδύναμου μέτρου του

προγράμματος αποκατάστασης των ζημιών μέσω ΠΣΕΑ – Πρόγραμμα κρατικών ενισχύσεων, που κατά βάση, πέραν του γεγονότος ότι έχει γραφειοκρατικές και χρονοβόρες διαδικασίες, δεν παρέχει καμιά προοπτική ανάπτυξης, που τόσο πολύ

χρειάζεται ο τόπος μας. Η εφαρμογή ενός ειδικού εδαφικού προγράμματος για την αγροτική ανάπτυξη,

πιλοτικού χαρακτήρα, θα πρέπει να περιλαμβάνει μέτρα και δράσεις για την αγροτική δραστηριότητα, που θα συμπλέουν με τις προτάσεις του Επιχειρησιακού Προγράμματος για τον πρωτογενή τομέα της Περιφέρειας Στερεάς Ελλάδας 5 με

δυνατότητα εφαρμογής και σε άλλες πυρόπληκτες περιοχές με ανάλογη προσαρμογή. Ανασυγκρότηση της γεωργικής παραγωγής ως κινητήρια δύναμη της αγροτικής

οικονομίας.

Η ανασυγκρότηση της γεωργικής παραγωγής και η αξιοποίηση του δυναμικού της μεταποιητικής βιομηχανίας τροφίμων είναι αναπόσπαστα τμήματα του νέου οικονομικού μοντέλου που μπορεί να επαναφέρει την αγροτική οικονομία σε αναπτυξιακή τροχιά.

5 Με την συμβολική ονομασία « Καλάθι » Αγροτικών Προϊόντων Περιφέρειας Στερεάς Ελλάδας

( βλ. σχετικά : www.pste.gov.gr « Καλάθι » Αγροτικών Προϊόντων )

12

Η αγροτική οικονομία της χώρας μας και κατ’ επέκταση των περιοχών του Δήμου Κύμης – Αλιβερίου που επλήγησαν με σφοδρότητα από τις πρόσφατες πυρκαγιές βρίσκεται σε δεινή θέση. Οι γενικές οικονομικές συνθήκες, η αστάθεια των τιμών, η μείωση του

εισοδήματος των γεωργών, η τραγική μείωση της αγοραστικής δύναμης των καταναλωτών, η αλματώδης αύξηση της ανεργίας, κ.’α. συντελούν στην κατάρρευση των περισσότερων κλάδων της γεωργίας και κτηνοτροφίας μας, με αρνητικές επιπτώσεις στην αγορά εργασίας και στην κοινωνική συνοχή των περιοχών μας και καθιστούν πλέον

αναγκαία την αναδιαμόρφωση του μέχρι ακολουθούμενου παραγωγικού μοντέλου αγροτικής ανάπτυξης.

Το νέο μοντέλο αγροτικής ανάπτυξης θα πρέπει : (i) να στοχεύει σε μια πιο σύγχρονη πολιτική αγροτικής ανάπτυξης, πέραν από τη λογική

των εύκολων λύσεων, που οι στρεβλωτικές πολιτικές και πρακτικές επέβαλαν τις τελευταίες δεκαετίες, της επιβράβευσης , δηλαδή, της ήσσονος προσπάθειας, στη συνεχή διεκδίκηση χωρίς αντίστοιχη παραγωγική απόδοση, στο κέρδος χωρίς κόπο και

χωρίς ρίσκο, (ii) να έχει ως πυρήνα των γεωργικών δραστηριοτήτων την πραγματική οικονομία, (iii) να αξιοποιεί τα συγκριτικά πλεονεκτήματα του τόπου μας, τόσο σε φυσικό πλούτο ,

όσο και σε ανθρώπινο δυναμικό, (iv) να διατυπώνει σαφείς , εφικτές και απλοποιημένες προτάσεις πολιτικής, στηριζόμενες

στους άξονες της ανταγωνιστικότητας και της ασφάλειας του διατροφικού εφοδιασμού ,

(v) να μπορεί να ελέγχει τη λειτουργία της εσωτερικής αγοράς στα γεωργικά προϊόντα και τρόφιμα και γενικά

(vi) να προωθεί την γεωργική ανάπτυξη σε σχέση με άλλες πολιτικές , όπως της έρευνας ,

της καινοτομίας, της ποιότητας, της ενέργειας , του πολιτισμού, του αγροτουρισμού κλπ.

Το νέο μοντέλο αγροτικής παραγωγής δεν θα πρέπει να στηρίζεται πλέον στον όγκο των προϊόντων, δεν θα πρέπει ιδιαίτερα να εξαρτάται από τις εκάστοτε οικονομικές ενισχύσεις, αλλά θα πρέπει να έχει ως απόλυτη προτεραιότητα την ανάδειξη των αγροτικών προϊόντων

με την αύξηση της ανταγωνιστικότητάς τους με βάση την ποιότητα, την εξωστρέφεια και την καινοτομία, προσανατολισμένο στην αγορά και βασισμένο στην αξιοποίηση της επιχειρηματικής λειτουργίας των αγροτικών εκμεταλλεύσεων για την επάρκεια και την

κάλυψη των απαιτήσεων του καταναλωτή σε προϊόντα ασφαλή και υγιεινά και σε ανταγωνιστικές τιμές.

Βασικές αιτίες υστέρησης της ανάπτυξης της γεωργίας στον τόπο μας.

Ανάμεσα στις βασικές αιτίες υστέρησης στην ανάπτυξη της γεωργίας του τόπου μας είναι : η αδυναμία προσανατολισμού της αγροτικής παραγωγής στις απαιτήσεις της

αγοράς, το σχετικό μικρό μέγεθος της γεωργικής γης ανά εκμετάλλευση, η γήρανση και η αρνητική ηλικιακή διάρθρωση του αγροτικού πληθυσμού,

η μη οργανωμένη και περιορισμένη είσοδος νέων στον αγροτικό τομέα,

13

το σχετικό χαμηλό επίπεδο εκπαίδευσης και κατάρτισης και το έλλειμμα πληροφόρησης και ενημέρωσης,

η κατακερματισμένη και ανομοιογενής προσφορά γεωργικών προϊόντων,

ο περιορισμένος εκσυγχρονισμός της αγροτικής παραγωγής, η απουσία παρατήρησης και σχεδιασμού μιας αποτελεσματικής αγροτικής πολιτικής

σε μακροχρόνια βάση, η απουσία επίβλεψης εφαρμογής των μαζικά επιδοτούμενων αγροτών.

οι περιορισμένες σχέσεις και συνδετικοί κρίκοι ανάμεσα στους εμπλεκόμενους φορείς της αλυσίδας τροφίμων,

η απουσία στοχευμένης γεωργικής έρευνας, κ.α.

Γεωργική δραστηριότητα και προκλήσεις.

Η γεωργική δραστηριότητα είναι ιδιαίτερα στενά συνδεδεμένη με το περιβάλλον. Ως εκ

τούτου, η βιώσιμη αξιοποίηση των φυσικών πόρων δεν αποτελεί μόνο δίκαιο αίτημα της κοινωνίας, αλλά και ζωτικής σημασίας συμφέρον των ίδιων των γεωργών . Ταυτόχρονα συντελεί αφενός στη διατήρηση του γεωργικού παραγωγικού δυναμικού και

αφετέρου στη βελτιστοποίηση της παραγωγικότητας του, μέσα από την γεωργική έρευνα, την μεταφορά γνώσεων και την προώθηση των συνεργασιών και της καινοτομίας. Έτσι, λοιπόν, για να βελτιώσουμε την παραγωγικότητά μας , μεταξύ άλλων, θα πρέπει :

να αξιοποιήσουμε μελέτες για παραδοσιακά φυτά και βότανα της ελληνικής

χλωρίδας, που φημίζονται για τις ευεργετικές τους δράσεις στην υγεία και να

δώσουμε έμφαση στον τομέα της καλλιέργειας των αρωματικών και φαρμακευτικών φυτών που αφθονούν στον τόπο μας.

να προχωρήσουμε στη βελτίωση των παραδοσιακών καλλιεργειών ( σιτηρά, όσπρια,

κ.’α. ) με έλεγχο της καθαρότητας και ποιότητας του γενετικού υλικού, των σπόρων που χρησιμοποιούνται.

να ενθαρρύνουμε την εγκατάσταση νέων καλλιεργητικών πρακτικών και τεχνικών

να αξιοποιήσουμε τα υποπροϊόντα της αγροτικής μας παραγωγής για την παραγωγή εναλλακτικών στερεών καυσίμων και βιολιπάσματος.( Είναι απαράδεκτο π.χ. τα κλαδέματα της ελιάς που στον τόπο μας υπολογίζονται σε τόνους σε ετήσια βάση

να καίγονται στα χωράφια, αντί να μετατρέπονται σε βιολίπασμα ή φτηνή πηγή ενέργειας- πέλετς, μπριγκέτες – για θέρμανση.

να υποκαταστήσουμε σταδιακά τις εισαγωγές ζωοτροφών με την αξιοποίηση των υπολειμμάτων των εγχώριων αγροτοβιομηχανικών δραστηριοτήτων ( υπολείμματα

οινοποίησης, ελαιουργίας, κονσερβοποιϊας κ.’α. ) για την παραγωγή υψηλής ποιότητας και χαμηλού κόστους ζωοτροφών

να αναδείξουμε τις ιδιαιτερότητες των ελληνικών αγροτικών προϊόντων διατροφής

να προωθήσουμε την ελληνική κουζίνα ως ένα υγιεινό τρόπο διατροφής και να καθιερώσουμε την προσφορά ελληνικού πρωινού με τοπικά παραδοσιακά προϊόντα σε τουριστικές εκμεταλλεύσεις

14

Βασικά εργαλεία της νέας αγροτικής ανάπτυξης. Τα βασικά εργαλεία της νέας αγροτικής ανάπτυξης είναι :

οι νέες συλλογικές δράσεις στην παραγωγή και την εμπορία, με σχεδιασμό όλης της

αλυσίδας « από το χωράφι στο ράφι » έτσι ώστε να εξασφαλίζεται ομαλή , συνεχής παραγωγή, μέσω συμβολαιακής γεωργίας, αλλά και δυνητικό εισόδημα σε κάθε

εμπλεκόμενο στην αλυσίδα παραγωγής. η δημιουργία νέων, καινοτόμων διατροφικών προϊόντων, από τοπικά , αλλά και όσο

γίνεται μοναδικά προϊόντα, από τοπικές , κατά κύριο λόγο, πρώτες ύλες, με

δυνατότητα παραγωγής σε ευρεία κλίμακα και με βάση τις σύγχρονες αρχές πιστοποίησης

η ενίσχυση των υποστηρικτικών υποδομών για τους παραγωγούς

ένα αποτελεσματικό δίκτυο εφαρμοσμένης αγροτικής έρευνας και ενημέρωσης η αμοιβαία επωφελής διασύνδεση τουρισμού και πρωτογενή τομέα.

Δυνατότητες εδαφικής αγροτικής ανάπτυξης περιοχών που ζημιώθηκαν από πυρκαγιές.

Αφορά στην εφαρμογή ενός νέου , σύγχρονου και καινοτόμου προγράμματος αποκατάστασης των ζημιών με αναμορφωμένες δράσεις και αναπτυξιακή προοπτική , για τη μελλοντική εικόνα της αγροτικής οικονομίας των πυρόπληκτων περιοχών, στηριζόμενο

κατά κύριο λόγο στην αναδιοργάνωση της τοπικής γεωργίας, ώστε αυτή να αναπτυχθεί κατά τρόπο συμβατό με την ανταγωνιστικότητα, την περιβαλλοντική βιωσιμότητα και το κοινωνικό όφελος.

Η στόχευση αυτή κλιμακώνεται σε τρεις φάσεις :

Α. Αναλυτική αποτύπωση της προϋπάρχουσας και υφιστάμενης κατάστασης. Β. Διατύπωση κοστολογημένων προτάσεων ανασυγκρότησης σε επιμέρους τομείς

[περιβάλλον (προστασία εδαφών, προστασία υδατικών πόρων, αποκατάσταση και προστασία δασών), παραγωγικό σύστημα πρωτογενούς παραγωγής (αποκατάσταση ζημιών ελαιοκαλλιέργειας, αμπελουργίας, λοιπών δενδρωδών καλλιεργειών, μελισσοκομίας και

κτηνοτροφίας, καθώς επίσης και βελτίωση των γεωργικών διαρθρώσεων), μεταποίηση-υπηρεσίες, ανθρώπινο δυναμικό, υποδομές, κ.λπ.] Γ. Ολοκληρωμένη Ανάπτυξη της πυρόπληκτης περιοχής με βάση τα αποτελέσματα των

δύο προηγούμενων φάσεων. Στο πλαίσιο αυτό προτείνονται οι παρακάτω προτεραιότητες :

Προτεραιότητα 1 : Οριοθέτηση της πυρόπληκτης περιοχής – Αποτίμηση

ζημιών. Πρώτα απ’ όλα πρέπει να γίνει οριοθέτηση της πυρόπληκτης περιοχής με τη

συνδρομή της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, της Τοπικής Δασικής Υπηρεσίας, της Υπηρεσίας Αγροτικής Οικονομίας και Κτηνιατρικής , της Πυροσβεστικής Υπηρεσίας και της Υπηρεσίας

15

ΠΣΕΑ και να ρυθμιστούν θέματα που σχετίζονται με την αναδασωτέα έκταση ( π.χ εξαίρεση των γεωργικών εκτάσεων, δυνατότητα παρεμβάσεων σε κοινοτικούς βοσκοτόπους κατά παρέκκλιση των διατάξεων που ισχύουν, κ.ά. ), την έγκαιρη εκτίμηση

και αποτίμηση των ζημιών των πυρόπληκτων αγροτών από τον ΕΛΓΑ , κ.’α. Προτεραιότητα 2 : Ίδρυση Τοπικού Φορέα για την οργάνωση και λειτουργία

« Τοπικού Δικτύου Προώθησης της Αγροτικής Ανάπτυξης Πυρόπληκτων Περιοχών ».

Προτείνεται η ίδρυση Φορέα με τη μορφή Νομικού Προσώπου Κοινωνικής Οικονομίας ( Νόμος 4019/2011 – ΦΕΚ Α΄/ αρ. φύλλου 216 / 30 Σεπτεμβρίου 2011 ) με

δραστηριότητα 6 την επιδίωξη του συλλογικού οφέλους και την εξυπηρέτηση γενικότερων κοινωνικών συμφερόντων.

Ειδικότερα προτείνεται η ίδρυση Κοινωνικής Συνεταιριστικής Επιχείρησης ( Κοιν. Σ. Επ. ) Συλλογικού και Παραγωγικού Σκοπού7 με τομέα δράσης την προαγωγή του τοπικού και συλλογικού συμφέροντος στην ανάπτυξη της αγροτικής οικονομίας και στην

προκειμένη περίπτωση της δεδομένης πυρόπληκτης περιοχής. Σημειολογικά, αναφέρονται τα εξής :

1. Κοινωνική Συνεταιριστική Επιχείρηση ( Κοιν.Σ. Επ.).

Η Κοινωνική Συνεταιριστική Επιχείρηση (Κοιν.Σ.Επ.) είναι αστικός συνεταιρισμός κοινωνικού σκοπού με περιορισμένη ευθύνη των μελών του και διαθέτει εκ του νόμου

την εμπορική ιδιότητα. Η Κοιν.Σ.Επ. είναι επιχείρηση, η οποία διοικείται ισότιμα από τα μέλη της και η λειτουργία της βασίζεται στην επιδίωξη συλλογικού οφέλους, ενώ το κέρδος της προκύπτει από δράσεις που εξυπηρετούν αποκλειστικά το κοινωνικό συμφέρον.

2. Σκοπός της Κοινωνικής Συνεταιριστικής Επιχείρησης Συλλογικού και Παραγωγικού Σκοπού.

Η Κοινωνική Συνεταιριστική Επιχείρηση (Κοιν.Σ.Επ.) Συλλογικού και Παραγωγικού Σκοπού προσβλέπει στην προαγωγή του τοπικού και συλλογικού συμφέροντος, στην

απασχόληση, στην ενδυνάμωση της κοινωνικής συνοχής και της τοπικής ή περιφερειακής ανάπτυξης. Ενδεικτικά, μπορούν να δραστηριοποιείται σε τομείς όπως ο πολιτισμός, το περιβάλλον, η οικολογία, η εκπαίδευση, οι παροχές κοινής ωφέλειας, η

αξιοποίηση τοπικών προϊόντων, η διατήρηση παραδοσιακών δραστηριοτήτων και επαγγελμάτων κ.α.

6 οικονομική, επιχειρηματική, παραγωγική και κοινωνική 7 Κοινωνική Οικονομία ( βλ. σχετικά www.eykeko.gr )

Επικοινωνία: Ειδική Υπηρεσία για την Κοινωνική Ένταξη και την Κοινωνική Οικονομία (EYKEKO), τηλ.

Γραμματείας: 210-5271300, 210-5271350, e-mail: equal@mou.gr και στο διαδικτυακό τόπο

(www.startupgreece.gr/el.

16

3. Πόσοι χρειάζεται να συμπράξουν για να ιδρυθεί μια Κοιν.Σ. Επ.

Για την ίδρυση μιας Κοιν.Σ.Επ. Συλλογικού και Παραγωγικού Σκοπού, χρειάζονται τουλάχιστον 5 μέλη.

4. Ποια είναι τα μέλη της Κοιν.Σ. Επ.

Τα μέλη της Κοιν.Σ.Επ. μπορεί να είναι τόσο φυσικά, όσο και νομικά πρόσωπα. Η συμμετοχή των νομικών προσώπων στην επιχείρηση δεν μπορεί να υπερβαίνει το 1/3 του συνόλου των μελών της. Δεν επιτρέπεται η συμμετοχή στην επιχείρηση των

Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης (Ο.Τ.Α.) και των νομικών προσώπων δημοσίου δικαίου(Ν.Π.Δ.Δ.) που υπάγονται σε αυτούς.

5. Ποια είναι τα κίνητρα για την ίδρυση μιας Κοιν.Σ. Επ.

Μεταξύ άλλων :

Οι Κοιν.Σ.Επ δύνανται να εντάσσονται κατά την έναρξη της λειτουργίας τους σε συγχρηματοδοτούμενα ευρωπαϊκά προγράμματα που υλοποιούνται από την Γ.Γ.

Διαχείρισης Κοινοτικών και Άλλων Πόρων, τον ΟΑΕΔ και άλλους συναρμόδιους φορείς.

Οι Κοιν.Σ.Επ μπορούν να συνάπτουν Προγραμματικές Συμβάσεις με το Δημόσιο,

τον ευρύτερο δημόσιο τομέα και τους ΟΤΑ α’ και β’ βαθμού. Οι Κοιν.Σ.Επ μπορούν να εντάσσονται σε προγράμματα στήριξης της

επιχειρηματικότητας, σε προγράμματα του ΟΑΕΔ για τη στήριξη της εργασίας και

σε ενεργητικές πολιτικές απασχόλησης Οι Κοιν.Σ.Επ. μπορούν να έχουν πρόσβαση στη χρηματοδότηση από το Ταμείο

Κοινωνικής Οικονομίας (υπό σύσταση). Μπορούν να έχουν πρόσβαση στη χρηματοδότηση από το Εθνικό Ταμείο

Επιχειρηματικότητας και Ανάπτυξης. Μπορούν να εντάσσονται στο ν. 3908/2011 για την «Ενίσχυση των Ιδιωτικών

Επενδύσεων για την Οικονομική Ανάπτυξη, την Επιχειρηματικότητα και την Περιφερειακή Συνοχή.»

Η κύρια επιχειρηματική αποστολή του Φορέα είναι να υποστηρίξει τους μετόχους του, δηλ. τους πληγέντες από τις πυρκαγιές, αγρότες ,κατά κύριο λόγο, στην αναδιοργάνωση των αγροτικών τους εκμεταλλεύσεων και στην οργάνωσή τους σε

σχήματα συνεργασίας, που θα πρέπει να θεμελιώνεται σε υγιή επιχειρηματικά κριτήρια και έναν απολύτως σύγχρονο τρόπο διαχείρισης της επιχείρησής τους, προκειμένου να επιτυγχάνεται η εξασφάλιση επαρκών ποσοτήτων ποιοτικών προϊόντων ( κρίσιμη μάζα )

και να έχουν πρόσβαση στις μεγάλες αγροδιατροφικές αλυσίδες εντός της χώρας ή ακόμη και στις αγορές του εξωτερικού.

Ενδεικτικά αναφέρεται η υποστήριξη του Φορέα :

στην παροχή υπηρεσιών κατάρτισης και ενημέρωσης στη μαζική προμήθεια εισροών στη γεωργία, συμπεριλαμβανομένων και των

ζωοτροφών

στην οριοθέτηση, οργάνωση και διαχείριση των βοσκοτόπων και από κοινού χειρισμό

17

στην μεταποίηση και πώληση των αγροτικών προϊόντων στην οργάνωση των αγροτικών εκμεταλλεύσεων με την ένταξη επενδυτικών

σχεδίων βελτίωσης της αποτελεσματικότητάς τους σε προγράμματα συγχρηματοδότησης του επενδυτικού κόστους, κ.’α.

Ο Φορέας αυτός θα λειτουργήσει ως αναγνωρισμένη « Ομάδα Παραγωγών » 8, ενδεχόμενα με κλαδικούς τομείς, θα συνεργάζεται με το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων , το Υπουργείο Ανάπτυξης, το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Κλιματικής Αλλαγής, τον ΕΛ.Γ.Ο - ΔΗΜΗΤΡΑ και άλλους συναρμόδιους Φορείς, την Υπηρεσία

Αγροτικής Οικονομίας και Κτηνιατρικής Π.Ε. Εύβοιας, τον εδαφικό τους Οργανισμό Τοπικής Αυτοδιοίκησης, Ερευνητικά και Πανεπιστημιακά Ιδρύματα , ιδιώτες και μεταποιητικές επιχειρήσεις , για την καλύτερη δυνατή εξυπηρέτηση των αναγκών των

συμμετεχόντων στο εν λόγω σχήμα , αλλά και γενικότερα του κοινωνικού συνόλου της περιοχής αναφοράς του.

Ο Φορέας αυτός πρέπει να λειτουργήσει προσχεδιασμένα με βάση κοινής αποδοχής « Σχέδιο Επιχειρηματικής Δράσης », αυτό που προτείνεται ως Ειδικό Εδαφικό Πρόγραμμα Αγροτικής Ανάπτυξης Πυρόπληκτων Περιοχών ( Ε.Ε.Π.Α.Α.Π.Π ).

Προτεραιότητα 3 : Σύνταξη Επιχειρηματικού Σχεδίου Δράσης του Φορέα του

« Τοπικού Δικτύου Προώθησης της Αγροτικής Ανάπτυξης

Πυρόπληκτων Περιοχών ». Το Επιχειρηματικό Σχέδιο Δράσης πρέπει να συνταχθεί ταυτόχρονα με την ίδρυση του

Φορέα και πρέπει να περιλαμβάνει τους στρατηγικούς του στόχους, την τακτική που θα ακολουθήσει για την προσέγγιση των στρατηγικών του στόχων, τους επιμέρους άξονες, τα μέτρα και δράσεις, την εφικτότητα συγχρηματοδότησης των επενδύσεων και άλλων

δημόσιου συμφέροντος ενεργειών που πρέπει να πραγματοποιήσει, την οικονομική βιωσιμότητα αυτών και τις επιπτώσεις στα εισοδήματα των πληγέντων της περιοχής αναφοράς, στην βελτίωση της διαπραγματευτικής τους ικανότητας, στην κοινωνική τους

ένταξη και στην αειφορία των φυσικών πόρων της περιοχής εμβέλειάς του, την οργάνωση, στελέχωση και λειτουργία του, τις συνέργειές του με άλλους φορείς, κλπ.

8 Βλ. σχετικά Νόμος 4015 / 2011 ( ΦΕΚ. Α’ / αρ. φύλλου 210 / 21.9.2011 περί « Συνεταιριστικών

Οργανώσεων κλπ.»

18

Ειδικό Εδαφικό Πρόγραμμα Αγροτικής Ανάπτυξης Πυρόπληκτων Περιοχών ( Ε.Ε.Π.Α.Α.Π.Π ).

Με βάση την ανάλυση της υφιστάμενης κατάστασης στην περιοχή μελέτης, των παραμέτρων που καθορίζουν τις τάσεις αναδιοργάνωσης του αγροτικού τομέα και της γεωργικής δραστηριότητας, αλλά και της αποκατάστασης του φυσικού περιβάλλοντος προτείνονται ( ενδεικτικά ) οι παρακάτω άξονες προτεραιότητας.

Άξονας 1.: Αποκατάσταση ζημιών από της πυρκαγιές – Προστασία περιβάλλοντος.

Κύριος στόχος του Άξονα 1 είναι αφενός η αποκατάσταση των ζημιών και αφετέρου η προστασία του περιβάλλοντος.

Μέτρο 1.1.: Αποκατάσταση ζημιών από της πυρκαγιές.

Το Μέτρο 1.1. εντάσσεται στο γενικότερο πρόγραμμα αποκατάστασης ζημιών – ΠΣΕΑ, λόγω ανωτέρας βίας ( άκαιρα καιρικά φαινόμενα, πλημμύρες, πυρκαγιές ) και ακολουθείται

η διαδικασία που περιγράφεται στο κεφάλαιο « Πλαίσιο αναφοράς για την αντιμετώπιση ζημιών από πυρκαγιές» της παρούσας πρότασης.

Δράση 1.1.1.: Αποκατάσταση ζημιών ελαιοκαλλιέργειας Ο βαθμός ζημιάς των ελαιόδεντρων αλλά και το ποσοστό καταστροφής στις πληγείσες

εκτάσεις χαρακτηρίζονται από σημαντική παραλλακτικότητα μεταξύ περιοχών και πυρκαγιών ως αποτέλεσμα ενός φαινομένου πολυσύνθετης αλληλεπίδρασης και συνέργιας μιας πληθώρας παραγόντων που καθιστά και την εκτίμηση της ζημιάς ιδιαίτερα απαιτητική

διαδικασία σε εργασία, χρόνο και πάνω από όλα σε εμπειρία και γνώση σε θέματα φυσιολογίας του ελαιόδεντρου και ανταπόκρισης σε τέτοιας μορφής συνθήκες καταπόνησης.

Για την ακριβή εκτίμηση του βαθμού ζημιάς θα πρέπει να περιμένουμε μέχρι την Άνοιξη για να διαπιστωθεί αν η αναβλάστηση που εμφανίζεται είναι παροδική ή όχι .

Με βάση την εμπειρία των γεωπόνων για την ελαιοκομία, από την εκτίμηση ζημιών σε άλλες πυρόπληκτες περιοχές στο παρελθόν και την οπτική παρατήρηση των καμένων ελαιοδέντρων, καθορίζονται τρία επίπεδα για το χαρακτηρισμό του βαθμού ζημιάς των

ελαιόδεντρων: Α. Ελαφριές ζημιές: Ελαιόδεντρα με εμφανή σημεία και πράσινης κόμης χωρίς την

καταστροφή των βραχιόνων και του κορμού, όπου η κατάσταση μπορεί να διορθωθεί με ένα μέτριο κλάδεμα της κόμης,

Β. Μέτριου βαθμού ζημιές: Ελαιόδεντρα με καθολικό κάψιμο της κόμης και εγκαύματα στο κάμβιο, στο ξύλο, στους βραχίονες και στον κορμό <25%, όπου η κατάσταση μπορεί να αναστραφεί με κλάδεμα ανανέωσης στους βραχίονες ή στον κορμό.

19

Γ. Σοβαρές ζημιές: Ελαιόδεντρα με καθολικό κάψιμο της κόμης και των σκελετικών μερών (βραχίονες και κορμός) >25%, όπου είναι απαραίτητη είτε η αναγέννηση με καρατόμηση στο ύψος του λαιμού και εμβολιασμό είτε η αντικατάσταση των δέντρων με

επαναφύτευση όπου η επαναφύτευση θα πρέπει να γίνεται με τις ποικιλίες της περιοχής Πέραν όμως του προγράμματος ανασυγκρότησης και αποκατάστασης των ζημιωθέντων ελαιώνων, επιβάλλεται η περαιτέρω ανάπτυξη της ελαιοκαλλιέργειας στις πληγείσες

περιοχές με την εκπόνηση και την υλοποίηση ενός ολοκληρωμένου σχεδίου που θα βασίζεται στις εξελίξεις στο διεθνές περιβάλλον της πρωτογενούς παραγωγής, στην προώθηση και εμπορία ελαιοκομικών προϊόντων και στις σύγχρονες καλλιεργητικές

τεχνικές για παραγωγή ποιοτικών προϊόντων με μειωμένο κόστος παραγωγή ( π.χ. ολοκληρωμένη διαχείριση , βιολογική καλλιέργεια, χρήση μηχανικών μέσων συγκομιδής κ.’α. ).

Η περίπτωση ανάπτυξης βιολογικών καλλιεργειών ή καλλιεργειών ολοκληρωμένης διαχείρισης είναι δυνατή στις πυρόπληκτες περιοχές με κέντρο

αναφοράς την Οκτωνιά - Αυλωνάρι, όπου κυριαρχεί παραδοσιακά η καλλιέργεια της ελιάς, σ΄ ένα εξαιρετικά ορεινό – ημιορεινό αγροτικό τοπίο. Η υιοθέτηση του βιολογικού τρόπου καλλιέργειάς τους ή της ολοκληρωμένης διαχείρισης

στις περιοχές αυτές μπορεί να αποβεί πολλαπλά επωφελής ( προστιθέμενη αξία προϊόντος, αύξηση εισοδημάτων, προώθηση αειφορίας κλπ. ) Το κόστος για την αποκατάσταση του φυτικού κεφαλαίου των ελαιοδέντρων και το

συνολικό κόστος των ενισχύσεων για την απώλεια παραγωγής δεν είναι δυνατόν να προϋπολογιστούν στη παρούσα φάση ( βλ. σχετικά διαδικασία ΠΣΕΑ – κρατικές ενισχύσεις ).

Δράση 1.1.2.: Αποκατάσταση ζημιών λοιπών δενδρωδών καλλιεργειών

Οι προτάσεις για την αντιμετώπιση των ζημιών διαμορφώνονται ανάλογα με το επίπεδο της ζημιάς ( βλ. σχετικά βαθμό ζημιάς ελαιόδεντρων ) που προκλήθηκε και εξειδικεύονται κυρίως σε προτάσεις ανασυγκρότησης των ζημιωθέντων δεντρώνων και σε προτάσεις

ανασύστασης δεντρώνων με επαναφύτευση. Στην περίπτωση της ανασυγκρότησης των ζημιωθέντων δεντρώνων εμπίπτει μια σειρά

περιπτώσεων, όπως: (α) η περίπτωση των δένδρων που δεν έχουν καταστραφεί ολοσχερώς

(περιπτώσεις Α και Β), κατά την οποία συνιστάται κλάδευμα, εκτιμώντας κατά

περίπτωση το χρόνο εφαρμογής του και τον τρόπο κλαδέματος, (β) η διαχείριση των δέντρων που έχουν καταστραφεί ολοσχερώς (περίπτωση Γ)

ανάλογα με την εξειδίκευση κάθε περίπτωσης. Στην περίπτωση καμένου κορμού

συνιστάται καρατόμηση κοντά στο έδαφος ή εναλλακτικά επαναφύτευση μεταξύ των γραμμών των δένδρων, ενώ στην περίπτωση ολικής καταστροφής του δέντρου συνιστάται εκρίζωση και φύτευση νέων δέντρων ή φύτευση μεταξύ των γραμμών

των καμένων δέντρων χωρίς την εκρίζωση των παλιών, (γ) η αντιμετώπιση ειδικών περιπτώσεων, όπως είναι η περίπτωση των δέντρων

νεαρής ηλικίας (<3 ετών), των δέντρων μεγάλης ηλικίας (γέρικα δέντρα), των

δέντρων που δύσκολα ανανεώνονται από τους Βραχίονες ή και δέντρων που

20

εμφανίζουν δυσκολίες εμβολιασμού (π.χ. καρυδιά), ενώ ιδιαίτερη φροντίδα πρέπει να ληφθεί υπόψη στην περίπτωση των τομών κλαδέματος,

(δ) η μέριμνα για τη λίπανση των δέντρων που θα πρέπει να γίνει προς το τέλος

χειμώνα-αρχές άνοιξης και πάντοτε ανάλογα με το μέγεθος των ζημιών, και (ε) οι προφυλάξεις που πρέπει να ληφθούν υπόψη σχετικά με την κατεργασία του

εδάφους.

Οι παραγωγοί δεν πρέπει να εφαρμόσουν οργώματα ή άλλης μορφής κατεργασίας εδάφους μέχρι τα μέσα-τέλη χειμώνα οπότε θα έχει αναπτυχθεί ετήσια βλάστηση. Η επαναφύτευση (εγκατάσταση νέων δέντρων) στο ίδιο κτήμα προϋποθέτει τη θεώρηση

μιας σειράς παραμέτρων που αφορούν την εγκατάσταση ενός σύγχρονου οπωρώνα ( τοπικές εδαφοκλιματικές συνθήκες, ιστορικό καλλιέργειας κ.λ.π.), προβλήματα σχετικά με την επαναφύτευση του ίδιου είδους ( αξιοποίηση κατάλληλων υποκειμένων), θέματα

σχετικά με την εκρίζωση των δέντρων , το χρόνο εκρίζωσης – επαναφύτευσης και πλευρές της ειδικής φροντίδας που θα πρέπει να καταβληθεί στην περίπτωση των φυλλοβόλων, των αειθαλών δέντρων .

Ακόμη, ιδιαίτερη μέριμνα πρέπει να καταβληθεί για τη μελέτη μιας σειράς παραγόντων πριν την επαναφύτευση που έχουν σχέση κυρίως με το κλίμα ( θερμοκρασία, ύψος

βροχοπτώσεων κ.λ.π.), το έδαφος ( βάθος εδάφους, κλίση και προσανατολισμός κ.λ.π.) .αλλά και άλλες παραμέτρους της επαναφύτευσης ( υψόμετρο, επιλογή ποικιλίας, επιλογή υποκειμένου κ.λ.π.).

Το κόστος για την αποκατάσταση του φυτικού κεφαλαίου των ελαιοδέντρων και το συνολικό κόστος των ενισχύσεων για την απώλεια παραγωγής δεν είναι δυνατόν να προϋπολογιστούν στη παρούσα φάση ( βλ. σχετικά διαδικασία ΠΣΕΑ – κρατικές ενισχύσεις

). Δράση 1.1.3.: Αποκατάσταση ζημιών στην κτηνοτροφία.

Οι καταστροφές στην κτηνοτροφία αφορούν αφενός στο ζωϊκό κεφάλαιο και στις σταβλικές εγκαταστάσεις και λοιπούς βοηθητικούς χώρους ( σταβλο – υπόστεγα, αποθήκες

) και αφετέρου στην απώλεια βοσκήσιμων εκτάσεων ( βοσκοτόπια ), καθόσον θα απαγορευτεί πλήρως η βόσκηση σ’ αυτές για τουλάχιστον 2 χρόνια. Συνεπώς οι ανάγκες διατροφής των ζώων που πριν τις πυρκαγιές καλύπτονταν από την

βοσκή, πρέπει πλέον να καλυφθούν από συμπυκνωμένες και χονδροειδείς ζωοτροφές, που είναι αναγκαίο να διανεμηθούν στους κτηνοτρόφους. Εναλλακτική λύση από την χορήγηση χονδροειδών και συμπυκνωμένων ζωοτροφών θεωρείται η ξηρική καλλιέργεια χορτοδοτικών φυτών για παραγωγή χονδροειδών ζωοτροφών.

Να σημειωθεί ότι 1,5 στρέμμα αρκεί να καλύψει το 60%-70% των ετήσιων αναγκών μιας παραγωγικής προβατίνας ή αίγας, δηλαδή τις ανάγκες που υπό φυσιολογικές συνθήκες

κάλυπτε η βοσκή. Το κόστος εγκατάστασης καλλιέργειας χορτοδοτικών φυτών ανέρχεται σε 60-70 €/ στρέμμα ( πρόχειρη εκτίμηση ), που μπορεί να καλυφθεί από την πολιτεία, αλλά η ιδιοπαραγωγή ζωοτροφών θα συμβάλλει θετικά, μετά ένα εξάμηνο τουλάχιστον,

στη μείωση των διανεμόμενων ζωοτροφών. Βέβαια, η εγκατάσταση ανάλογων καλλιεργειών προϋποθέτει την εξεύρεση

καλλιεργήσιμων εκτάσεων εκ μέρους των κτηνοτρόφων και για το λόγο αυτό το ποσό που

21

αφορά στις δαπάνες εγκατάστασης καλλιεργειών χορτοδοτικών φυτών, δεν θεωρείται εξασφαλισμένο ότι θα δαπανηθούν (μη εγγυημένη δαπάνη).

Ακόμη θα μπορούσε να ενεργοποιηθεί πρόγραμμα μετεγκαταστάσεων κτηνοτροφικών μονάδων, ώστε να υποστηριχθούν όσες μονάδες επιθυμούν να μετακινηθούν σε περιοχές που διαθέτουν βοσκότοπους σε περίσσεια (εφόσον υπάρχουν).

Τα ζητήματα εξεύρεσης εδαφών για καλλιέργεια χορτοδοτικών φυτών ή εκτάσεων βοσκοτόπων σε περίσσεια δεν είναι δυνατόν να μελετηθούν σε βάθος, στην παρούσα φάση ώστε να υπάρχουν προτάσεις συγκεκριμένες και χωροθετημένες εξαιτίας του

περιορισμένου χρόνου της μελέτης και προτείνονται για το άμεσο μέλλον. Όσον αφορά την αντικατάσταση των απωλεσθέντων αιγοπροβάτων συνιστάται η

εισαγωγή ζώων υψηλών αποδόσεων (προερχόμενα από τα καλύτερα ποίμνια της ίδιας περιοχής ή από άλλες περιοχές) και ειδικότερα ζώα φυλών Καραγκούνικης και Μυτιλήνης για τα πρόβατα και Σκοπέλου για τις αίγες. Οπωσδήποτε πρέπει να αποφεύγεται η

προμήθεια ζώων ξένων φυλών αιγοπροβάτων ( κίνδυνος απώλειας του ΠΟΠ – Φέτα ). Οι σταβλικές εγκαταστάσεις των αιγοπροβάτων που επλήγησαν από τις πυρκαγιές ήταν

κυρίως παλαιού τύπου μαντριά από πέτρα ή τσιμεντόλιθους, με στέγη από λαμαρίνα στερεωμένη σε ξύλινους δοκούς. Οι εγκαταστάσεις στην πλειονότητά τους βρίσκονται σε δασικές ημιορεινές ή και ορεινές περιοχές και ως εκ τούτου δεν διαθέτουν άδειες εγκατάστασης και λειτουργίας. Για καλύτερη οργάνωση και λειτουργία των

κτηνοτροφικών μονάδων αιγοπροβάτων θα πρέπει να αναζητηθεί τρόπος αδειοδότησης, είτε με μετεγκατάστασή τους σε χώρους που να επιτρέπεται, είτε με μακροχρόνια παραχώρηση ενδεδειγμένου χώρου σε χαρακτηρισμένες ως δασικές περιοχές, σύμφωνα και

με τον πρόσφατο Ν. 4056/2012 « Ρυθμίσεις για την κτηνοτροφία και τις κτηνοτροφικές εγκαταστάσεις κι άλλες διατάξεις », που προβλέπει τη διαδικασία ρύθμισης της αδειοδότησης και νομιμοποίησης των πάσης φύσεως κτηνοτροφικών

εγκαταστάσεων και ιδίως εκείνων που χαρακτηρίζονται ως πρόχειρες σταβλικές εγκαταστάσεις.

Επίσης θα μπορούσε, και πρέπει, να διερευνηθεί η περίπτωση δημιουργίας κτηνοτροφικών πάρκων, μικρής σχετικά δυναμικότητας , κατά το πρότυπο της Τοπικής Κοινότητας Ανάβρας Μαγνησίας ( Η Κοινότητα Ανάβρας, παλιά Γούρα, είναι μια ορεινή Κοινότητα του Νομού Μαγνησίας στις δυτικές πλαγιές της Όθρυος , και συνορεύει με το Δήμο Δομοκού από την πλευρά της Π.Ε Φθιώτιδας . Η Ανάβρα έχει εξελιχθεί σε πρότυπο αγροτικό οικισμό. ). Η διερεύνηση αυτή δεν θα μπορούσε να γίνει στα πλαίσια αυτής της μελέτης λόγω περιορισμένου χρόνου και προτείνεται για το άμεσο μέλλον. Η ανακατασκευή των στάβλων και των λοιπών βοηθητικών χώρων θα πρέπει να γίνει

ώστε να καλύπτουν τις σύγχρονες προδιαγραφές. Το κόστος για την αποκατάσταση ζημιών στην κτηνοτροφία και το συνολικό κόστος των

ενισχύσεων για την απώλεια εισοδήματος δεν είναι δυνατόν να προϋπολογιστούν στη παρούσα φάση ( βλ. σχετικά διαδικασία ΠΣΕΑ – κρατικές ενισχύσεις και ενισχύσεις ΕΛΓΑ ).

22

Δράση 1.1.4.: Αποκατάσταση ζημιών στη μελισσοκομία. Αφορά ζημιές σε μελισσοσμήνη και των κυψελών τους, αλλά και στην απώλεια της

χλωρίδας της περιοχής αναφοράς, που περιορίζει τη δυνατότητα διατροφής των μελισσιών, οπότε πρέπει να δοθεί τροφή ( πρωτεϊνική και με υδατάνθρακες) στα ζημιωθέντα και εναπομείναντα μελίσσια μέχρι να μπορέσουν να συλλέξουν τροφή μόνα τους. Ειδικά την περίοδο αυτή, τα μελίσσια έχουν μεγάλη ανάγκη πρωτεϊνικής τροφής γιατί

πρέπει να ανανεώσουν τον πληθυσμό τους και να μπορέσουν να ξεχειμωνιάσουν με καλές συνθήκες. Σημειώνεται ότι εκτός από την αποκατάσταση των ζημιών που προκλήθηκε στις κυψέλες

και στα μελισσοσμήνη ( βλ. σχετικά διαδικασία ΠΣΕΑ – κρατικές ενισχύσεις και ενισχύσεις ΕΛΓΑ ), προτείνονται, επίσης, ειδικότερα μέτρα για την αποκατάσταση της μελισσοκομικής χλωρίδας :

1. Σπορά μελισσοκομικών φυτών σε ιδιόκτητες επίπεδες εκτάσεις, τα οποία θα προσφέρουν νωρίς την άνοιξη τροφή για τις μέλισσες (νέκταρ και γύρη) αλλά και σανό για

τα άλλα ζώα. Τέτοια φυτά είναι: συγκαλλιέργεια βίκου και κριθαριού, κτηνοτροφικό μπιζέλι, κτηνοτροφικό κουκί. 2. Φύτευση μελισσοκομικών θάμνων και δένδρων, τα οποία υπήρχαν στις καμένες περιοχές

και δεν μπορούν να αναβλαστήσουν μόνα τους, όπως κουμαριά, κουτσουπιά, θυμάρι, ακακία, σπάρτα, κ.ά. Προτείνεται να φυτευτούν στα πρανή των αγροτικών δρόμων. 3. Δημιουργία μελισσοκομικών πάρκων όπου αυτό είναι δυνατόν, δηλ. εκτάσεων με μελισσοκομικά φυτά και θέσεις τοποθέτησης μελισσιών, που μπορούν να δημιουργηθούν

σε καμένες εκτάσεις ή σε υπάρχουσες κενές θέσεις. 4. Κατασκευή ομβροδεξαμενών, οι οποίες να είναι ανοιχτές σε μελισσοκομικά πάρκα ή αλλού.

Το κόστος για την αποκατάσταση ζημιών στη μελισσοκομία και το συνολικό κόστος των ενισχύσεων για λοιπές παρεμβάσεις δεν είναι δυνατό να προϋπολογισθούν στη παρούσα

φάση ( βλ. σχετικά διαδικασία ΠΣΕΑ – κρατικές ενισχύσεις και ενισχύσεις ΕΛΓΑ ).

Μέτρο 1.2.: Προστασία περιβάλλοντος και φυσικών πόρων.

Δράση 1.2.1.: Αντιδιαβρωτικά έργα Οι πυρκαγιές έχουν προκαλέσει μεγάλες ζημιές στο περιβάλλον με αυξημένο κίνδυνο διάβρωσης σε ορισμένες εκτάσεις των πυρόπληκτων περιοχών. Για την αποκατάσταση των

ζημιών προτείνονται τα παρακάτω μέτρα ανάλογα με το είδος των περιοχών στις οποίες εμφανίζεται ο κίνδυνος (γεωργικές περιοχές /δασικές περιοχές / βοσκότοποι ) καθώς και μέτρα ελέγχου της διάβρωσης.

Η αντιμετώπιση του κινδύνου διάβρωσης και υποβάθμισης των εδαφών αναφέρεται :

α) σε επεμβάσεις αποκατάστασης και διαχείρισης της χλωρίδας στις γεωργικές και

δασικές εκτάσεις, αλλά και στους βοσκοτόπους, β) στην κατασκευή αντιδιαβρωτικών έργων, και γ) σε μέτρα ελέγχου της διάβρωσης.

23

Ειδικότερα στις γεωργικές περιοχές προτείνονται: 1. Αποφυγή άροσης ή άλλης καλλιεργητικής φροντίδας των γεωργικών εδαφών μέχρι το

τέλος της χειμερινής περιόδου. 2. Αποκλεισμός κάθε είδους βόσκησης για τη διευκόλυνση ανάπτυξης της αυτοφυούς βλάστησης, η οποία θα προστατεύσει το έδαφος από τη διάβρωση. 3. Εφαρμογή ελαφράς αζωτούχου λίπανσης (10-15 κιλά στο στρέμμα) με λιπάσματα ,

όπως θειϊκή αμμωνία, νιτρική αμμωνία για την διευκόλυνση ανάπτυξης της αυτοφυούς βλάστησης ή των μερικώς καταστραφέντων ελαιώνων ή άλλων οπωροφόρων δένδρων. 4. Διατήρηση της κόμης των καμένων δένδρων μέχρι αρχές ανοίξεως για μερική προστασία

του εδάφους από την ενέργεια της βροχής και τη μείωση της διάβρωσης. 5. Σε περιοχές με ήπιες κλίσεις (κλίση μικρότερη του 12%) επιτρέπεται μικρή παρέμβαση για τη σπορά αγρωστωδών ή ψυχανθών με ελαφρά αναμόχλευση του εδάφους (χρήση

εδαφοκαλλιεργητή). 6. Κατασκευή μικρών αναβαθμών γύρω από τον κορμό των δένδρων σε κεκλιμένο έδαφος μόνον όταν τούτο είναι τελείως απαραίτητο και με την ελάχιστη διαταραχή του εδάφους.

7. Διατήρηση και ανάπτυξη των ελαιώνων στις γεωργικές περιοχές διότι: (α) παρουσιάζουν μεγάλη ανθεκτικότητα στην ξηρασία, (β) εξασφαλίζουν επαρκή φυτοκάλυψη στο έδαφος,

(γ) έχουν χαμηλή ευαισθησία στις πυρκαγιές, (δ) δημιουργούν ιδιαίτερα μεγάλη βιοποικιλότητα.

Στις δασικές περιοχές προτείνονται:

1. Αυστηρός έλεγχος και αποκλεισμός κάθε είδους βόσκησης για τη διευκόλυνση ανάπτυξης της αυτοφυούς βλάστησης η οποία θα προστατεύσει το έδαφος από τη

διάβρωση. 2. Κατασκευή αντιδιαβρωτικών έργων στις χαράδρες και στα ρέματα των ευαίσθητων περιοχών για την επιβράδυνση της ροής των πλημμυρικών υδάτων και τη μείωση της

διαβρωτικής ενέργειάς των. 3. Διατήρηση της θέσης τουλάχιστον του 50% των καμένων δασικών δένδρων για δύο χρόνια.

4. Εφαρμογή αναχλοάσεων όπου η αναγεννώμενη φυσική βλάστηση δεν καλύπτει το ελάχιστο όριο του 45% της επιφανείας του καμένου εδάφους, παράλληλα με φυτεύσεις δένδρων για τη δημιουργία ανθεκτικών στη φωτιά συστάδων. Οι εργασίες αυτές θα πρέπει

να γίνουν με την ελάχιστη δυνατή διατάραξη του επιφανειακού εδάφους, ενώ, όπου κρίνεται σκόπιμο, θα πρέπει να φυτευτούν αμέσως πρόδρομα δασικά είδη ανθεκτικά στις δυσμενείς συνθήκες, που θα ακολουθήσουν την πυρκαγιά. 5. Τοποθέτηση κορμό-πλεγμάτων και κλάδο-πλεγμάτων με ελάχιστη διατάραξη της

επιφανείας του εδάφους, μόνο όπου η μορφολογία του εδάφους και η γεωλογία τα καθιστούν ικανά να περιορίσουν την επιφανειακή ροή του νερού της βροχής.

Στους βοσκοτόπους, που αποτελεί ένα ιδιαίτερο κεφάλαιο και τον σημαντικότερο παραγωγικό πόρο για την κτηνοτροφική δραστηριότητα στις πληγείσες και όχι μόνο ορεινές και ημιορεινές περιοχές ( συνήθως βρίσκονται υπό δημόσια κατοχή και διαχείριση )

προτείνονται: 1. Απαγόρευση της βόσκησης των καμένων βοσκοτόπων μέχρι να αναπτυχθεί

ικανοποιητική βλάστηση.

24

2. Ενίσχυση της φυσικής βλάστησης με σπορά καταλλήλων μειγμάτων φυτών που να εξασφαλίζουν την απαιτούμενη βιοποικιλότητα. Όπου είναι δυνατό θα πρέπει να υποστηρίζεται η βλάστηση με τις κατάλληλες λιπάνσεις.

3. Καθορισμός του αριθμού των ζώων με αυστηρότητα και ανάλογα με την εκάστοτε βοσκοϊκανότητα του βοσκοτόπου. Τέλος προτείνονται μέτρα ελέγχου της διάβρωσης:

1. Συνεχής παρακολούθηση των διαβρώσεων και άμεση εφαρμογή κατά περίπτωση μέτρων προστασίας.

2. Καθορισμός των γεωργικών ή δασικών περιοχών με μικρό βαθμό αναγέννησης της βλάστησης στο τέλος χειμώνα και άμεση δενδροφύτευση ή αναχλόαση με αγρωστώδη ή ψυχανθή.

3. Εγκατάσταση αυτόματων σταθμών παρακολούθησης της διάβρωσης των εδαφών σε επιλεγμένες αντιπροσωπευτικές λεκάνες απορροής.

Ο συνολικός προϋπολογισμός της συγκεκριμένης δράσης θα εκτιμηθεί ύστερα από σχετική μελέτη της υφιστάμενης κατάστασης και των προβλημάτων που προέκυψαν από τις πυρκαγιές.

Δράση 1.2.2.: Προστασία Υδατικών Πόρων

Κύριες Επιπτώσεις από τις Πυρκαγιές. Οι πυρκαγιές αναμένεται να υποβαθμίσουν την ποιότητα των υδάτων και να

προκαλέσουν τα παρακάτω προβλήματα: 1. Αύξηση της επιφανειακής απορροής κατά 10% και μείωση της ικανότητας κατείσδυσης

στους τομείς των πυρόπληκτων περιοχών, επηρεάζοντας όμως το σύνολο σχεδόν των επιφανειακών νερών των περιοχών αναφοράς και σημαντικό μέρος του υπόγειου νερού, έξω και μακριά από την πυρόπληκτη περιοχή.

2. Αρκετά διαδεδομένες κατολισθήσεις και γενικά αστοχίες γαιών σε οποιαδήποτε κλίμακα και ένταση. Η αύξηση της απορροής μπορεί να προκαλέσει σημαντικές πλημμύρες και καταστροφές στη κατάντη της καμένης περιοχής.

3. Αύξηση της διαβρωτικής ικανότητας του νερού, αύξηση της κατά βάθος διάβρωσης και μεταβολή της μορφής του υδρογραφικού δικτύου και σημαντική αύξηση της επικινδυνότητας για φαινόμενα εντατικής διάβρωσης, υψηλών στερεοπαροχών και

πλημμυρών - λασπορροών. Η συνολική αύξηση της στερεοπαροχής θα επηρεάσει σημαντικά και τις κατάντη περιοχές. Τα υλικά της διάβρωσης, είναι σίγουρο ότι θα αποτεθούν στους τομείς μικρών μορφολογικών κλίσεων, μειώνοντας τον όγκο των

ενεργών κοιτών των μεγάλης τάξεως υδρορεμάτων. Αυτό θα έχει σαν αποτέλεσμα την αύξηση των πλημμυρικών φαινομένων κοντά στους τομείς μικρών μορφολογικών κλίσεων επηρεάζοντας τις αρδευόμενες και καλλιεργούμενες εκτάσεις.

4. Ο συνολικός συντελεστής κατείσδυσης στις πυρόπληκτες περιοχές αναμένεται να μειωθεί, μειώνοντας ταυτόχρονα και τις παροχές των πηγών που εκφορτίζουν. 5. Σημαντικές μεταβολές στα φυσικά και χημικά χαρακτηριστικά των επιφανειακών νερών λόγω μεταφοράς σημαντικών ποσοτήτων υπολειμμάτων της καύσης σε περιοχές κατάντη.

Είναι σίγουρο ότι αναμένονται σημαντικές αλλαγές στη θολότητα, στο σύνολο των διαλυμένων και αιωρούμενων στερεών, στην οσμή και στο χρώμα. Μεταβολές αναμένονται

25

και στα χημικά χαρακτηριστικά του νερού, κυρίως σε ότι αφορά τη συγκέντρωση κύριων ιόντων (Ca, K, Mg, Na και __________SO4) και μετάλλων, ενώ αναμένονται και αυξημένες ποσότητες διοξινών από την καύση χώρων ανεξέλεγκτης διάθεσης αποβλήτων.

6. Σημαντικές μεταβολές των φυσικών και χημικών χαρακτηριστικών των υπόγειων νερών, παρόμοιες με τις αντίστοιχες των επιφανειακών, με μικρότερες όμως τιμές εξαιτίας των μηχανισμών «απορρύπανσης» από τα πετρώματα.

Προτάσεις Παρεμβάσεων-Έργων. Με βάση τα παραπάνω, στη συνέχεια γίνεται παράθεση των απαραίτητων πιθανών

παρεμβάσεων και νέων έργων, για την αντιμετώπιση συγκεκριμένων επιπτώσεων , προκειμένου να είναι δυνατή η βιώσιμη ανάκτηση του φυτικού και ζωικού κεφαλαίου που καταστράφηκε με τις πυρκαγιές. όπως :

Για την αντιμετώπιση της υποβάθμισης ποιότητας νερού για κτηνοτροφική χρήση. Για την αντιμετώπιση ολισθήσεων γαιών βοσκοτόπων και πιθανόν κτηνοτροφικών

μονάδων (που χρήζουν άμεσης αντιμετώπισης, αφού αναμένεται να αυξηθούν οι κίνδυνοι εξαιτίας της εντατικής αποψίλωσης της περιοχής από την πυρκαγιά).

Για την αντιμετώπιση ολισθήσεων γεωργικής γης, κ.ά .9

Ο συνολικός προϋπολογισμός της συγκεκριμένης δράσης θα εκτιμηθεί ύστερα από σχετική μελέτη της υφιστάμενης κατάστασης και των προβλημάτων που προέκυψαν από

τις πυρκαγιές. Δράση 1.2.3: Αποκατάσταση και Προστασία Δασών και Δασικών εκτάσεων.

Αφορά, κατά τεκμήριο, κυρίως, δασικές εκτάσεις, δηλ. τους κοινοτικούς βοσκότοπους 10. Οι βοσκόμενες δασικές εκτάσεις ανήκουν στην κατηγορία του λιβαδικού τύπου των θαμνολίβαδων αειφύλλων πλατυφύλλων ειδών. Τα τελευταία έχουν προέλθει

από επαναλαμβανόμενες πυρκαγιές ή υπερβόσκηση και αποτελούν τον κύριο λιβαδικό τύπο των καμένων δασικών εκτάσεων για απευθείας βόσκηση των αγροτικών ζώων. Τα αείφυλλα πλατύφυλλα έχουν προσαρμοσθεί σε επαναλαμβανόμενες πυρκαγιές και

αναβλαστάνουν σε γρήγορο χρονικό διάστημα μετά την πυρκαγιά, ώστε σε δύο έως πέντε έτη μετά από αυτή να μπορούν να βοσκηθούν. Όμως , αυτό εξαρτάται από την περιοχή, το κλίμα, το έδαφος και το τοπογραφικό ανάγλυφο.

Οι άμεσες ενέργειες σε Δάση και Δασικές Εκτάσεις περιλαμβάνουν :

(α) κατασκευή αντιδιαβρωτικών έργων (κλαδοπλέγματα, κορμοδέματα, κορμοπλέγματα) μετά την εφαρμογή υλοτομικών εργασιών και σύμφωνα με μελέτες που πρέπει να συντάσσονται άμεσα και με πρόβλεψη των λεπτομερειών για την κατασκευή των έργων και κατά περίπτωση των ενδεδειγμένων παρεμβάσεων,

(β) σύνταξη μελετών προσωρινών αντιπλημμυρικών έργων (ξύλινα φράγματα στις δευτερεύουσες κοίτες των χειμάρρων και άμεση κατασκευή των παραπάνω έργων με τη διαδικασία του κατεπείγοντος),

9 Για περισσότερες πληροφορίες υπάρχει σχετική μελέτη του ΓΠΑ , « Αποκατάστασης και Ανάπτυξης του

Αγροτικού Τομέα – των Δασών και της Προστασίας του Περιβάλλοντος στις πυρόπληκτες περιοχές » -

Αθήνα 2007. 10 Βλ. σχετικά και Δράση 1.1.

26

(γ) σύνταξη μελετών μονίμων αντιπλημμυρικών έργων (σκυρόδμητα ή λιθόδμητα φράγματα) και στη συνέχεια η κατασκευή των παραπάνω προβλεπόμενων έργων.

Ορισμένες πρόσθετες παρεμβάσεις αφορούν την προστασία της φυσικής αναγέννησης, τη σύνταξη μελετών αναδασωτικών έργων, ιδιαίτερα για περιοχές υποβαθμισμένες, κοντά σε οικισμούς και υλοποίηση των προβλεπόμενων από τις παραπάνω μελέτες έργων.

Οι παρεμβάσεις για τα δάση και τις δασικές εκτάσεις εμπερικλείουν τα παρακάτω μέτρα.

(α) οριοθέτηση που έχει σχέση με την προστασία των καμένων φυσικών εκτάσεων από καταπατήσεις (Κτηματολόγιο-Δασολόγιο), (β) μελέτη και οργάνωση της αντιπυρικής προστασίας,

(γ) προστασία της φυσικής αναγέννησης από τη βόσκηση ανάλογα με το είδος της δασικής βλάστησης και των ζώων που βόσκουν ( κυρίως των αιγών), (δ) αναδασώσεις σε συνδυασμό με τους παράγοντες κάθε φορά που πρέπει να ληφθούν

υπόψη (δασικό είδος υπό αναδάσωση, φυτευτικό υλικό κ.λ.π.) (ε) έρευνα του ρυθμού αποκατάστασης των διαφόρων δασικών καμένων οικοσυστημάτων, με περιοδικές καταγραφές (monitoring).

Επισημαίνεται ότι ενδείκνυται επίσης διαφορετική προσέγγιση στη διαχείριση των βοσκότοπων των πυρόπληκτων περιοχών και στη διαχείριση των άκαυτων βοσκοτόπων. Στην πρώτη περίπτωση ιδιαίτερη μέριμνα πρέπει να καταβληθεί σχετικά με τη λήψη

μέτρων για απαγόρευση της βόσκησης, για όσο χρονικό διάστημα κριθεί αναγκαίο, την καθιέρωση συστήματος βόσκησης στα καμένα λιβάδια, όταν αρθούν οι απαγορευτικές διατάξεις , καθώς και λήψη μέτρων σχετικά με τη βελτίωση των καμένων λιβαδιών με

σπορά ή φύτευση λιβαδικών φυτών και λίπανση. Σημειώνεται ότι η αντίδραση της βλάστησης της βοσκήσιμης ύλης ενός βοσκότοπου, σε

οποιοδήποτε στάδιο βόσκησης, παίζει σημαντικό ρόλο, γιατί προσδιορίζει τη μελλοντική δυνατότητα χρήσης της γης για περαιτέρω βόσκηση ή για άλλες χρήσεις. Διατήρηση του αριθμού των ζώων που βόσκουν σε ένα συγκεκριμένο βοσκότοπο σε

αειφόρα επίπεδα σημαίνει ότι μπορεί να υπάρχει ζωική παραγωγή χωρίς εξάλειψη των δυνατοτήτων της περιοχής για την ικανοποίηση των αναγκών της επόμενης γενιάς. Το γεγονός ότι η ισόρροπη αυτή σχέση έχει υπερβεί το φράγμα της ασυνέχειας στο

χρόνο και στο χώρο, καθώς και η απουσία συστηματικών καταγραφών και μελετών γενικότερα για το αγροτικό περιβάλλον και ειδικότερα για την κατάσταση των βοσκήσιμων εκτάσεων στην περιοχή αναφοράς, δημιουργούν προβλήματα στην προσπάθεια για ισχυροποίηση του κλάδου της αιγοπροβατοτροφίας, μέσω μιας σταθερής παροχής

βοσκήσιμης ύλης, καθόσον , πέραν των άλλων προβλημάτων του κλάδου, βασικότατο πρόβλημα στην οικονομική βιωσιμότητα και ανταγωνιστικότητά του, αποτελεί, κύρια , η διατροφή των ζώων, συμπληρούμενη στην περίπτωση της ποιμενικής ( κοπαδιάρικης )

κτηνοτροφίας από βοσκή, δηλαδή από τη φυσική ( αυτοφυή ) βλάστηση των βοσκοτόπων ( συνήθως από αγροστώδη ή άλλα ποώδη κτηνοτροφικά ή λιβαδικά φυτά ). Από μια γενική θεώρηση η ποιοτική κατάσταση των βοσκοτόπων στην περιοχή

αναφοράς είναι κατά το μεγαλύτερο μέρος υποβαθμισμένη, χαμηλής παραγωγικότητας και εν προκειμένω οι φυσικοί αυτοί τόποι αδυνατούν, στις περισσότερες περιπτώσεις και υπό

27

τις παρούσες συνθήκες να καλύψουν, σημαντικά, μέρος των αναγκών των ζώων, λόγω περιορισμένης δυνατότητας αξιοποίησης των νομευτικών τους πόρων 11. Στη δεύτερη περίπτωση η διαχείριση των διασωθέντων λιβαδιών στηρίζεται σε

συστήματα βόσκησης με την εφαρμογή ενδεδειγμένης βοσκοφόρτωσης που δεν θα πρέπει να ξεπερνά το ένα μικρό μηρυκαστικό (πρόβατο-αίγα) ανά στρέμμα και μήνα, τη βελτίωση των λιβαδιών αυτών με αύξηση της βοσκοϊκανότητάς τους και την παραγωγή βοσκήσιμης ύλης υψηλής ποιότητας.

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν και οι προτάσεις του Συνδέσμου Ελληνικής Κτηνοτροφίας ( ΣΕΚ ) για τον επανασχεδιασμό της κτηνοτροφίας της χώρας μας και της

διαχείρισης των βοσκοτόπων των ορεινών και ημιορεινών περιοχών και όχι μόνο, οι οποίες αντικατοπτρίζουν και τη δική μας αντίληψη για το ίδιο θέμα. Αφορά στην δημιουργία και εκμετάλλευση πολυφυτικών λειμώνων, κυρίως στις

πεδινές και αρδευόμενες εκτάσεις, καθώς και στην ολοκληρωμένη διαχείριση των ορεινών και ημιορεινών βοσκοτόπων.

Πολυφυτικοί λειμώνες. Για να επιτύχει αυτό θα χρειαστεί να ιδρυθεί ένα όργανο, ένας τοπικός

οργανισμός, ιδιωτικού δικαίου, όπως τα Τ.Ο.Ε.Β., μη κερδοσκοπικός και με ανταποδοτικά οφέλη προς τα μέλη του ( υπάρχει στη δική μας περίπτωση η Κοι. Σ. Επ. Συλλογικού και Παραγωγικού Σκοπού ). . Σκοπό θα έχει να συγκεντρώνει, όπου είναι εφικτό, εκτάσεις διαφόρων ιδιοκτητών

, συνενωμένες σε μια ενιαία έκταση, θύλακες 200 η 300 η παραπάνω στρεμμάτων, και να τα παραχωρεί προς εκμετάλλευση, σε όποιον κτηνοτρόφο έχει τις απαιτούμενες προϋποθέσεις.

Με βάση τα στοιχεία που υπάρχουν στον ΟΠΕΚΕΠΕ ( πρόγραμμα ΟΣΔΕ ) - ιδιοκτήτες, θέσεις, όρια, κωδικοί ,όλων των χωραφιών κ.λπ. - το προτεινόμενο εγχείρημα δεν είναι ανέφικτο.

Μπορεί μια ενιαία έκταση να μετατραπεί σε τεχνητό λιβάδι, η σπορά του οποίου να γίνει με σπόρους τεσσάρων ψυχανθών φυτών, δυο έως τριών αγρωστωδών και τριών-τεσσάρων αρωματικών και να δημιουργηθεί βοσκή, η όποια να είναι απόλυτα

ισορροπημένη τροφή χονδροειδών, για να αντικαταστήσει το ενσίρωμα καλαμποκιού και την αποξηραμένη μηδική, που κοστίζουν πάρα πολύ, και ήταν απαραίτητα στο σιτηρέσιο του ζώου.

Το κυριότερο είναι ότι δίνει λύση δια παντός στο κόστος των ζωοτροφών, που λόγω της σταδιακής μείωσης της παραγωγής και παράλληλα της αύξησης της ζήτησης, δεν πρόκειται να μειωθεί αλλά να αυξηθεί. Είναι γνωστό ότι το κόστος της διατροφής σε μια κτηνοτροφική μονάδα είναι σε

ποσοστό 60%-80% του συνολικού κόστους λειτουργίας της, οπότε η μείωση κατά 30%-50% είναι πολύ μεγάλη επιτυχία και μειώνεται επίσης, η εξάρτηση από το εμπόριο, τη ρευστότητα, τις τράπεζες κλπ.

11 Αναφορικά με του νομευτικούς πόρους, τα κτηνοτροφικά φυτά, τους βοσκήσιμους πόρους, τις

παραγωγικές δυνατότητες των βοσκοτόπων κατά κατηγορία,, την βοσκοϊκανότητα και βοσκοφόρτωση μιας

φυσικής περιοχής, υπάρχει σχετική μελέτη του κ. Αντώνη Παλαιολόγου , πρ. Γεωπόνου της Διέύθυνσης

Αγροτικής Ανάπτυξης της Ν.Α.Εύβοιας ( με αναφορά σε βοσκοτόπους της Καρύστου ) – Χαλκίδα 2005

28

Επίσης είναι ανυπολόγιστη σε αξία. α) η ευζωία των ζώων ,

β) η αύξηση παραγωγικότητας τους, γ) τα ποιοτικότερα προϊόντα, δ) ο μικρότερος μηχανολογικός εξοπλισμός, ε) οι λιγότεροι αποθηκευτικοί χώροι,

στ) η δυνατότητα παραγωγής ΠΟΠ προϊόντων και διάφορες πιστοποιήσεις. ζ) η μεγάλη συμβολή στους περιβαλλοντικούς στόχους, όπως μείωση κατανάλωσης νερού άρδευσης , μείωση νιτρικών, μείωση χημικών, και μείωση εκπομπής αέριων,

η) μεγάλη μείωση σε αγροτοώρες προσωπικού. θ) η άσκηση των ζώων ,η έκθεση τους στις ακτίνες του ήλιου , ι) τα οφέλη του βοσκήσιμου πράσινου,

κ) η αποσυμφόρηση του στάβλου και η μείωση προσβολής από ασθένειες όπως μαστίτιδες, κ.’α.

Με αυτόν τον τρόπο επιτυγχάνεται και μια μικρής κλίμακας αναδιάρθρωση καλλιεργήσιμης γης, προς όφελος της κτηνοτροφίας, αυξάνοντας κατά πολύ και την στρεμματική απόδοση αυτής της έκτασης, ενώ εξασφαλίζεται σε πολύ μεγάλο βαθμό η

ανταγωνιστικότητα και η βιωσιμότητα των κτηνοτροφικών εκμεταλλεύσεων. Ορεινός και ημιορεινός βοσκότοπος.

Αν η έκταση είναι ορεινή ή ημιορεινή πρέπει και στις δυο αυτές περιπτώσεις να εξασφαλιστεί πρωτίστως η αναγνώριση του βοσκότοπου. Οι βοσκότοποι αποτελούν τον σημαντικότερο παραγωγικό πόρο στον τομέα της

κτηνοτροφίας, ο οποίος συγχρόνως βρίσκεται και υπό δημόσια κατοχή και διαχείριση Το νομικό καθεστώς σύμφωνα με το οποίο ασκείται η οριοθέτηση και διαχείριση των βοσκοτόπων είναι δυσεφάρμοστο και ξεπερασμένο.

Η εφαρμογή της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής αλλοίωσε τον κύριο στόχο της διαχείρισης των βοσκοτόπων, που είναι η αύξηση της παραγωγικότητας, καθώς πλέον το κύριο κριτήριο με το οποίο πραγματοποιείται η κατανομή των βοσκοτόπων είναι η καταβολή των

επιδοτήσεων ( ενιαία ενίσχυση και δικαιώματα ). Παρόλο που στο παρελθόν έχουν δοθεί σημαντικά ποσά για μελέτες και έργα βελτίωσης σήμερα οι γνώσεις μας για ότι αφορά την βοσκοϊκανότητα των βοσκοτόπων είναι

ελάχιστες. Στην χώρα μας σήμερα δεν υπάρχει επίσημο Μητρώο βοσκοτόπων, ενώ η πολιτική για τη διαχείριση των βοσκοτόπων εξαντλείται στην εφαρμογή των πυκνοτήτων βόσκησης, που και αυτές με τη σειρά τους εξαρτώνται από τον αριθμό των ζώων που δηλώνονται στις

καταστάσεις βοσκής. Η κατανομή και αξιοποίηση των βοσκοτόπων στην Ελλάδα σήμερα γίνεται από τα δημοτικά συμβούλια με κριτήρια και διαδικασίες που βασίζονται σε νόμους 50 και πλέον

ετών. Δεν υπάρχει διαδικασία σύμφωνα με την οποία ορίζονται τα τέλη βοσκής ούτε ο τρόπος με τον οποίο αξιοποιούνται.

Ειδικότερα για το θέμα των βοσκοτόπων η πολιτική για τη διαχείρισή τους ξεκινά:

α) από την δημιουργία επισήμου μητρώου βοσκότοπων β) από την οριοθέτηση τους

29

γ) από τον προσδιορισμό της βοσκοϊκανότητάς τους. Για τη δημιουργία Μητρώου βοσκοτόπων απαραίτητη προϋπόθεση αποτελεί η

οριοθέτησή τους, θέμα για το οποίο στο παρελθόν υπήρξαν σημαντικότατες προστριβές και αντιπαραθέσεις που είχαν και ως αποτέλεσμα να κριθεί και ο Ν. 1734 ως αντισυνταγματικός. Το θέμα της οριοθέτησης περιπλέχτηκε εκ νέου με την εφαρμογή των συστημάτων

τηλεπισκόπησης για τον έλεγχο της Ενιαίας Ενίσχυσης καθώς στο θέμα της οριοθέτησης προστέθηκε και το κριτήριο της επιλεξιμότητας για την καταβολή των αγροτικών ενισχύσεων.

Σήμερα, η χρήση των ορθοφωτοχαρτών που διαθέτει ο ΟΠΕΚΕΠΕ, αλλά και η εταιρεία « Κτηματολόγιο» Α.Ε. για πολλές περιοχές της χώρας, προσφέρει ένα σημαντικό πλεονέκτημα στην οριοθέτηση των βοσκοτόπων.

Το έργο για τη δημιουργία του Μητρώου, την τήρησή του και τον καθορισμό της βοσκοϊκανότητας δεν είναι δυνατό να υλοποιηθεί από τις υπάρχουσες διοικητικές δομές και για τον λόγο αυτό προτείνεται

Η δημιουργία ανεξάρτητου φορέα διαχείρισης βοσκότοπων. Ο φορέας αυτός είναι δυνατό να έχει την μορφή νομικού προσώπου ( βλ. σχετικά Κοιν.Σ.Επ. ) με τις εξής αρμοδιότητες:

1. τη δημιουργία μητρώου βοσκοτόπων και την τήρηση του. 2. την οριοθέτηση τους. 3. τον προσδιορισμό της βοσκοϊκανότητας τους και επομένως της αξίας τους.

4. την θέσπιση κριτηρίων για την αξιοποίησή τους 5. τους τρόπους διαχείρισής τους

Αφού γίνουν όλα τα παραπάνω να δοθεί η χρήση η νομή και η διαχείριση στους Οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Οι Ο.Τ.Α να δημιουργήσουν επιτροπή που θα αποτελείται από έναν αντιδήμαρχο ,

έναν εκπρόσωπο κτηνοτροφικής οργάνωσης, έναν εκπρόσωπο τοπικού διαμερίσματος, και έναν γεωπόνο ή τεχνολόγο γεωπονίας κατά προτίμηση ζωικής κατεύθυνσης ή λιβαδοπόνο.

Έχοντας στην κατοχή τους από τον ανεξάρτητο φορέα βοσκότοπων όλα τα στοιχεία των βοσκότοπων της περιοχής ευθύνης τους, όπως χάρτες , όρια , βοσκοικανοτητα, μπορεί να προσδιοριστεί το είδος του ζώου για κάθε βοσκή ,

ο αριθμός των ζώων, τα τέλη βοσκής και ο τρόπος χρήσης τους. Η παραχώρηση-μίσθωση θα γίνεται για τουλάχιστον 10 έτη ,ώστε να μπορεί ο κτηνοτρόφος να κάνει πολυετή προγραμματισμό, σχεδία βελτίωσης και τυχόν βελτιώσεις στην βοσκή προς όφελος του ( ξεχερσώσεις ,λιπάνσεις ,σπορές.

αντιδιαβρωτικά, κ.ά.) Το 80% των τελών βόσκησης , όπου υπάρχουν, να διατίθενται για έργα βελτίωσης όπως περιφράξεις , ποτίστρες, δρόμοι ,αντιδιαβρωτικά , και έργα κατά των

πυρκαγιών και φυσικά να ελέγχεται συνεχώς ο κτηνοτρόφος ως προς την ορθολογική χρήση του βοσκοτόπου από τον γεωπόνο ή τεχνολόγο γεωπονίας ή λιβαδοπόνο, για να αποφευχθούν προβλήματα όπως , πυρκαγιά , ερημοποίηση,

διάβρωση, εγκατάλειψη. Παράλληλα η πολιτεία θα πρέπει να λάβει και μέτρα για τους κτηνοτρόφους

προκειμένου να αντιμετωπιστούν τα προβλήματα διατροφής των ζώων από την απαγόρευση βόσκησης στους καμένους βοσκοτόπους, όπως η επιδότηση ή δωρεάν

30

χορήγηση χονδροειδών ζωοτροφών και άλλων συμπληρωμάτων και η ενθάρρυνση μείωσης του ζωικού κεφαλαίου κάνοντας χρήση επιδοτήσεων ή προσφέροντας εναλλακτικές εργασιακές ευκαιρίες.

Μέτρα επίσης θα πρέπει να ληφθούν και από πλευράς των ιδίων των κτηνοτρόφων για την εύρεση εναλλακτικών πηγών διατροφής των ζώων τους μέσα από την εγκατάσταση λειμώνων με ετήσια κτηνοτροφικά φυτά. σε ιδιόκτητους αγρούς ή και αξιοποίηση όλων

των πιθανών υλικών φυτικής προέλευσης που μπορεί να προκύψουν ως αποτέλεσμα άλλων αγροτικών και δασικών δραστηριοτήτων

Ο συνολικός προϋπολογισμός της συγκεκριμένης δράσης θα εκτιμηθεί ύστερα από σχετική μελέτη της υφιστάμενης κατάστασης και των προβλημάτων που προέκυψαν από τις πυρκαγιές.

Άξονας 2.: Ενίσχυση της παραγωγικής διαδικασίας και του ανθρώπινου

δυναμικού. Μέτρο 2.1.: Βελτίωση των γεωργικών διαρθρώσεων.

Η συνέχιση άσκησης της γεωργικής δραστηριότητας στις πυρόπληκτες περιοχές και μάλιστα η εξασφάλιση πιθανώς ενός υψηλού και σταθερού εισοδήματος των αγροτών, ώστε να παραμείνουν στις περιοχές τους αποτελεί βασική παράμετρο για την ανάπτυξη της

αγροτικής οικονομίας των εν λόγω περιοχών. Επιπρόσθετα η διευκόλυνση προσβασιμότητας από τις αστικές στις αγροτικές περιοχές θα πρέπει να αποτελέσει θεμελιακό στοιχείο για τους νέους αγρότες και για τους ανθρώπους

που επιστρέφουν στην ύπαιθρο και θέλουν να ασχοληθούν με τη γεωργία. Δράση 2.1.1.: Βελτίωση και εκσυγχρονισμός των γεωργικών εκμεταλλεύσεων.

Για τις εκμεταλλεύσεις των πυρόπληκτων περιοχών που υπέστησαν ζημιές από τις πυρκαγιές και οι οποίες πραγματοποιούν Σχέδιο Βελτίωσης, θα πρέπει να προβλεφθεί μια

εύλογη χρονική παράταση (πενταετία) για την ολοκλήρωση του επενδυτικού τους σχεδίου. Κρίνεται σκόπιμη η χορήγηση χαμηλότοκων δανείων για την ευχερέστερη εξασφάλιση της ίδιας συμμετοχής στα νέα Σχ. Β. των πυρόπληκτων περιοχών.

Προτείνεται επίσης η αύξηση του ποσοστού επιδότησης των Σχ. Β. στις πυρόπληκτες περιοχές. Τέλος, πρέπει να αποφευχθεί η χρησιμοποίηση των Σχ. Β. ως μέσου για την αποκατάσταση ζημιών από τις πυρκαγιές σε εκμεταλλεύσεις, των οποίων ο αρχηγός δεν θα

πραγματοποιούσε Σχ. Β. εάν δεν είχαν προκληθεί οι ζημιές αυτές.

Για τις εκμεταλλεύσεις των Νέων Γεωργών που βρίσκονται σε πυρόπληκτες περιοχές και

υπέστησαν ζημιές από τις πυρκαγιές, πρέπει να προβλεφθεί μια εύλογη χρονική παράταση για την εκπλήρωση των υποχρεώσεων των δικαιούχων.

Δράση 2.1.2.: Ενθάρρυνση της προσβασιμότητας στις αγροτικές περιοχές. Η επιστροφή σε αγροτικές περιοχές και η ανάπτυξη γεωργικών δραστηριοτήτων αποτελεί

επιλογή μερίδας νέων, κυρίως, ανθρώπων με ικανοποιητικό επίπεδο μόρφωσης, αφήνοντας άλλες δραστηριότητες που είχαν σε αστικές περιοχές , λόγω του δυσμενούς

31

κλίματος που έχει διαμορφωθεί στη οικονομία της χώρα μας τα τελευταία χρόνια ( μετά το 2009 – έντονη παρουσία της οικονομικής κρίσης ) Προτείνεται , αφενός η ενίσχυση για την μετεγκατάστασή τους στις πυρόπληκτες

περιοχές ( κίνητρο μετεγκατάστασης ) και αφετέρου ειδικά κίνητρα για την δημιουργία γεωργικής εκμετάλλευσης και των διαρθρώσεων σ’ αυτή ( κίνητρο επαγγελματικής δραστηριότητας στη γεωργία ) .

Μέτρο 2.2.: Ανθρώπινο δυναμικό και απασχόληση Οι πυρκαγιές στις πυρόπληκτες περιοχές έπληξαν άμεσα το εισόδημα και την

απασχόληση του αγροτικού πληθυσμού των περιοχών αυτών. Ιδιαίτερα επλήγη το εισόδημα και η απασχόληση μεγάλου αριθμού γεωργών/ κτηνοτρόφων, που οι εκμεταλλεύσεις τους υπέστησαν ζημιές καθώς και το εισόδημα των μεταναστών που

απασχολούνταν μόνιμα ή εποχιακά στις γεωργικές εκμεταλλεύσεις των περιοχών αυτών. Παράλληλα η μείωση της γεωργικής παραγωγής αναμένεται να επηρεάσει αρνητικά και την απασχόληση των μονάδων μεταποίησης των γεωργικών προϊόντων που λειτουργούν στις

περιοχές αυτές (π.χ. ελαιουργεία ) Επιπλέον αναμένονται αρνητικές επιπτώσεις στην απασχόληση του πληθυσμού των

πυρόπληκτων περιοχών από την γενικότερη μείωση της οικονομικής δραστηριότητας. Εκτιμήσεις για την μείωση της απασχόλησης δεν είναι δυνατό να υπάρξουν, αφού απαιτείται γνώση των διασυνδέσεων των οικονομικών δραστηριοτήτων στις τοπικές πυρόπληκτες οικονομίες.

Με βάση τα παραπάνω κύρια προτεραιότητα στις πυρόπληκτες περιοχές πρέπει να είναι η στήριξη της απασχόλησης του αγροτικού πληθυσμού. Επομένως η ανασυγκρότηση των

πυρόπληκτων περιοχών και η αποκατάσταση των ζημιών στο παραγωγικό σύστημα και στο φυσικό περιβάλλον (αντιπλημμυρικά έργα, δασικά κλπ) πρέπει να διασυνδεθούν με την απασχόληση του αγροτικού πληθυσμού και κυρίως των γεωργών/ κτηνοτρόφων που

υπέστησαν σημαντικές ζημιές. Δράση 2.2.1.: Πρόγραμμα απασχόλησης προσωπικού στην αντιπυρική

προστασία . Η απασχόληση μονίμων κατοίκων πυρόπληκτων περιοχών, ασφαλιζομένων στον ΟΓΑ και

κατόχων γεωργικής και κτηνοτροφικής εκμετάλλευσης που υπέστη ζημιές (άνω του 50% της εκμετάλλευσης με βάση βεβαίωση Δήμου και τις Υπηρεσίας Αγροτικής Οικονομίας και Κτηνιατρικής Π.Ε. Εύβοιας ή του ΟΠΕΚΕΠΕ ) είναι δυνατή στα πλαίσια του Προγράμματος του ΟΑΕΔ « Επιχορήγησης Επιχειρήσεων Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης Α΄ και Β΄

βαθμού για την απασχόληση ανέργων ηλικίας 18-64 ετών » με τίτλο « Πρόγραμμα Αναδασώσεων και Αντιπλημμυρικών Έργων», όπως συνέβη σε παρόμοιες περιπτώσεις το 2007 12. με ένταξη στο πρόγραμμα και πυρόπληκτων γεωργών/κτηνοτρόφων και να

ύστερα από σχετικές τροποποιήσεις προγενέστερων αποφάσεων και με διάρκεια εφαρμογής για δύο χρόνια.

Η πρόταση αυτή θα έχει ως αποτέλεσμα, παράλληλα με την υλοποίηση των αντιπλημμυρικών έργων και των έργων αναδάσωσης και αποκατάστασης των καμένων

12 Βλ. σχετικά ΦΕΚ 1717/3/28-8-2007, Απόφαση υπ.Αρ. 31641/27-08-2007 του Υπουργού Απασχόλησης και

Κοινωνικής Προστασίας .

32

δασών και δασικών εκτάσεων, την άμεση εισροή εισοδήματος στους γεωργούς/ κτηνοτρόφους των πυρόπληκτων περιοχών και την στήριξη της απασχόλησης τους.

Φορέας υλοποίησης του Προγράμματος είναι ο ΟΑΕΔ και ο τελικός δικαιούχος προτείνεται να ορισθεί η Κοινωνική Συνεταιριστική Επιχείρηση ( Κοιν. Σ. Επ. ) Συλλογικού και Παραγωγικού Σκοπού της πυρόπληκτης περιοχής, όπως αυτή περιγράφεται στο κεφάλαιο προτεραιότητας 2, στην παρούσα πρόταση.

Το πρόγραμμα μπορεί να υλοποιηθεί με βάση το θεσμικό πλαίσιο των Προγραμματικών Συμβάσεων για τις πυρόπληκτες περιοχές με την συνεργασία της Δασικής Υπηρεσίας και του Δήμου.

Ο προσδιορισμός του κόστους του Προγράμματος σε επίπεδο πυρόπληκτης περιοχής θα πρέπει να αποτελέσει αντικείμενο εμπεριστατωμένης τοπικής έρευνας του τελικού δικαιούχου.

Μέτρο 2.3.: Προσέλκυση νέων επενδύσεων και επιδότηση θέσεων εργασίας

Στα πλαίσια του Αναπτυξιακού Νόμου 3908/2011 ( ΦΕΚ 8 Τεύχος Α, 1-2-2011 ) προτείνεται η επιδότηση θέσεων εργασίας που δημιουργούνται από τις επενδύσεις στις πυρόπληκτες περιοχές.

Προτείνεται οι επιχειρήσεις που επενδύουν στις πυρόπληκτες περιοχές να έχουν υψηλότερη επιχορήγηση και να επιδοτούνται οι θέσεις εργασίας που δημιουργούνται για δυο χρόνια. Η υλοποίηση μιας τέτοιας πρότασης προβλέπεται να ενισχύσει την απασχόληση και τα εισοδήματα στις πυρόπληκτες περιοχές. Στην φάση αυτή δεν είναι

δυνατή η εξειδίκευση της πρότασης και η εκτίμηση του κόστους της δεδομένου ότι απαιτείται συνεργασία με την Δ/νση Ιδιωτικών Επενδύσεων του Υπουργείου Ανάπτυξης.

Μέτρο 2.4.: Αναδιοργάνωση της αγροτικής παραγωγής. Η αναδιοργάνωση της αγροτικής παραγωγής θα πρέπει να αποτελέσει την επιζητούμενη

λύση στην προσπάθεια για μεταστροφή της παραγωγικής διαδικασίας από την αδράνεια στη δράση, που θα βασίζεται πλέον στη δημιουργία προϋποθέσεων για την ανάπτυξη γεωργικών δραστηριοτήτων με στόχευση την άμεση αγροτική ανάπτυξη της περιοχής

αναφοράς. Δράση 2.4.1.: Ενίσχυση της καλλιέργειας οσπρίων.

Η καλλιέργεια των οσπρίων στη χώρα μας και κατ’ επέκταση στην περιοχή αναφοράς έχει ακολουθήσει πτωτική πορεία τα τελευταία τριάντα (30 ) χρόνια περίπου, με αποτέλεσμα τη συρρίκνωση της καλλιεργούμενης έκτασης πλέον του 75%.13

Τα όσπρια , που για πολλά χρόνια αποτελούσαν τη βάση της διατροφής μας, σήμερα, δυστυχώς, η εγχώρια παραγωγή είναι πολύ μικρή , ενώ οι ανάγκες της κατανάλωσης πολύ μεγάλες, γεγονός που οδηγεί σε εισαγωγές μεγάλων ποσοτήτων από τρίτες χώρες με

αρνητικές συνέπειες επί του εμπορικού ισοζυγίου αγροτικών προϊόντων. Καθίσταται σαφές ότι αποτελεί εθνική ανάγκη ο περιορισμός της υφιστάμενης ελλειμματικότητας στην παραγωγή οσπρίων.

13 Βλ. σχετικά Επιχειρησιακό Σχέδιο Περιφέρειας Στερεάς Ελλάδας για τον Πρωτογενή Τομέα, με τη

συμβολική ονομασία «Καλάθι» Αγροτικών Προϊόντων, κεφ. 1.3.1.10. Όσπρια, σελ. 27.

33

Η άριστη ποιότητα των ελληνικών οσπρίων σε συνδυασμό με τη διεθνή αναγνώριση της διατροφικής τους αξίας αποτελεί αναντίρρητα καθοριστικούς παράγοντες για την καλλιέργεια τους, μέσα από συνεργασίες, συνενώσεις και ομάδες παραγωγών.

Εκτιμάται ότι η καλλιέργεια οσπρίων στην περιοχή αναφοράς, σε έκταση πλέον των 2.000 στρ., σε πρώτη φάση, θα επιφέρει αύξηση του εισοδήματος και της απασχόλησης στους δυνητικούς καλλιεργητές και της τοπικής οικονομίας.

Δράση 2.4.2.: Ενίσχυση της καλλιέργειας κτηνοτροφικών φυτών. Η παραγωγή κτηνοτροφικών φυτών σχετίζεται άμεσα με την κτηνοτροφία και αποτελεί

βασικό παραγωγικό συντελεστή στη διαμόρφωση του κόστους διατροφής των παραγωγικών ζώων και κατά συνέπεια στη διαμόρφωση του κόστους παραγωγής των κτηνοτροφικών προϊόντων.

Παρά το γεγονός ότι τα κτηνοτροφικά φυτά αποτελούν σημαντικό κλάδο για την αγροτική παραγωγή και είναι ξεχωριστής σημασίας καλλιέργεια, ιδιαίτερα η καλλιέργεια πρωτεϊνούχων κτηνοτροφικών φυτών, γιατί επηρεάζουν την αγροτική οικονομία του τόπου

μας, σημειώνεται σημαντική μείωση των καλλιεργουμένων εκτάσεων και της παραγωγής, με αποτέλεσμα να εισάγονται μεγάλες ποσότητες ζωοτροφών ( π.χ. σόγια , συνήθως, μεταλλαγμένη ) με αρνητικές συνέπειες επί του εμπορικού ισοζυγίου αγροτικών προϊόντων 14, ενώ δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις που η διατροφή των παραγωγικών ζώων, κύρια της αιγοπροβατοτροφίας, απέχει πολύ από ένα πλήρες σιτηρέσιο, στο οποίο συμπεριλαμβάνονται πέραν από τη βοσκή και τα κτηνοτροφικά φυτά, ιδιαίτερα τα κτηνοτροφικά ψυχανθή, όπως βίκος, ρόβι, κουκιά, κτηνοτροφικό ρεβίθι, ως εναλλακτικά

της σόγιας 15 Η καλλιέργεια ντόπιων πρωτεϊνούχων κτηνοτροφικών φυτών συμβάλλει στην προσπάθεια οικονομικής ανάκαμψης της χώρας, καθώς μειώνει το έλλειμμα του αγροτικού

ισοζυγίου και τις εκροές συναλλάγματος για την εισαγωγή ζωοτροφών, ενισχύοντας παράλληλα την βιώσιμη αγροτική παραγωγή. Ταυτόχρονα, τα ντόπια κτηνοτροφικά φυτά απαιτούν ελάχιστη ή καθόλου φυτοπροστασία, είναι ανθεκτικά στην ξηρασία, χρειάζονται

ελάχιστο πότισμα και δεν είναι μεταλλαγμένα, αφού οι σπόροι τους δεν ελέγχονται από πολυεθνικούς κολοσσούς βιοτεχνολογίας. Εκτιμάται ότι η στροφή τόσο των γεωργών , όσο και των κτηνοτρόφων της περιοχής

αναφοράς, μέσα από συνεργατικούς σχηματισμούς και συνεργειών, μπορούν να καλύψουν το έλλειμμα ζωοτροφών. αρχικά, σε τοπικό επίπεδο, ενώ παρέχεται η δυνατότητα, μέσω συμβολαιακής γεωργίας 16 ( όπου ο τελικός χρήστης από την αρχή της καλλιεργητικής

περιόδου θα είναι συμβολαιοποιημένος με οργανωμένους συμβολαιοπαρόχους , σε ότι αφορά στην τιμή του παραγόμενου από τον πρωτογενή τομέα προϊόντος ) επέκτασης της καλλιέργειας των κτηνοτροφικών φυτών σε επίπεδο οικονομίας κλίμακας και πέραν της χωρικής τους εμβέλειας.

Υπολογίζεται ότι η καλλιέργεια κτηνοτροφικών φυτών - ψυχανθών στην περιοχή αναφοράς, σε έκταση πλέον των 4.000 στρ., σε πρώτη φάση, θα επιφέρει αύξηση του εισοδήματος και της απασχόλησης στους δυνητικούς καλλιεργητές, θα συνδράμει τους

πυρόπληκτους κτηνοτρόφους, ενώ , ταυτόχρονα , θα ενισχύσει την βιώσιμη αγροτική

14 Βλ. σχετικά Επιχειρησιακό Σχέδιο Περιφέρειας Στερεάς Ελλάδας για τον Πρωτογενή Τομέα, με τη

συμβολική ονομασία «Καλάθι» Αγροτικών Προϊόντων, κεφ. 1.3.1.11. Κτηνοτροφικά φυτά, σελ. 29.

15 Βλ. σχετικά Ινστιτούτο Κτηνοτροφικών Φυτών και Βοσκών Λάρισας. 16 Βλ. σχετικά Επιχειρησιακό Σχέδιο Περιφέρειας Στερεάς Ελλάδας για τον Πρωτογενή Τομέα, με τη

συμβολική ονομασία «Καλάθι» Αγροτικών Προϊόντων, κεφ. 3.2.2 Συμβολαιακή Γεωργία, σελ. 68.

34

παραγωγή και την τοπική οικονομία και θα συμβάλει στην προστασία του περιβάλλοντος από την εφαρμογή γεωργίας χαμηλών εισροών..

Δράση 2.4.3.: Επέκταση της καλλιέργειας συκιάς. Αφορά στην επέκταση της καλλιέργειας ξηρών σύκων Κύμης που ως προϊόν ΠΟΠ είναι ήδη εξαγώγιμο σε αγορές της Ε.Ε. αλλά και τρίτων χωρών. Οι ιδιαίτερα ευνοϊκές

εδαφοκλιματικές συνθήκες της περιοχής αναφοράς, που εμπίπτει εντός των ορίων της ζώνης καλλιέργεια των ξηρών σύκων Κύμης, αλλά και η εξαιρετική βιοδυναμική συμπεριφορά της συκιάς σε αντίξοες συνθήκες ευνοούν την καλλιέργεια του είδους αυτού 17. Εκτιμάται ότι η καλλιέργεια συκιάς ( ξηρά σύκα Κύμης ) στην περιοχή αναφοράς, σε έκταση πλέον των 500 στρ., σε πρώτη φάση, θα επιφέρει αύξηση των εξαγώγιμων

ποσοτήτων του εκλεκτού αυτού τοπικού προϊόντος, αύξηση του εισοδήματος και της απασχόλησης στους δυνητικούς καλλιεργητές και της τοπικής οικονομίας. Η τεχνική της καλλιέργειας και η δυνατότητα απορρόφησης της παραγόμενης ποσότητας

θα υποστηριχθεί από την Ομάδα Παραγωγών του Α.Σ. Κύμης. Δράση 2.4.4.: Εγκατάσταση καλλιέργειας ροδιάς.

Η Ροδιά είναι μια νέα δυναμική καλλιέργεια, που με την ορθή καλλιεργητική τεχνική, μπορεί να αποφέρει ικανοποιητικό γεωργικό εισόδημα. Η καλλιέργειά της μπορεί να γίνει στη βάση συνεργατικού σχηματισμού, σε

οργανωμένους θύλακες στη περιοχή αναφοράς, με δυνατότητα άρδευσης και με την υποστήριξη του Αγροτικού Συνεταιρισμού Παραγωγών Οπωροκηπευτικών Αγίου Αθανασίου Δράμας 18 ( είναι αναγνωρισμένος ως Οργάνωση – Ομάδα – Παραγωγών (

ΟΠ ) στο πλαίσιο του Κανονισμού της Ε.Ε. 2200/96 ) οι δραστηριότητες του οποίου έχουν απλωθεί και στο νομό μας 19. Εκτιμάται ότι η καλλιέργεια της ροδιάς στην περιοχή αναφοράς, σε έκταση πλέον των

100 στρ., σε πρώτη φάση, θα επιφέρει αύξηση του εισοδήματος και της απασχόλησης στους δυνητικούς καλλιεργητές και της τοπικής οικονομίας.

Δράση 2.4.5.: Εγκατάσταση καλλιέργειας αρώνιας. Η Αρώνια είναι μια νέα - εναλλακτική καλλιέργεια, που με την ορθή καλλιεργητική

τεχνική, μπορεί να αποφέρει ικανοποιητικό γεωργικό εισόδημα. Η καλλιέργειά της μπορεί να γίνει στη βάση συνεργατικού σχηματισμού, σε οργανωμένους θύλακες στη περιοχή αναφοράς, με δυνατότητα άρδευσης και με την υποστήριξη του Ινστιτούτου Δασικών Ερευνών ( ΕΘΙΑΓΕ ) Θεσσαλονίκης 20.

17 Βλ. σχετικά Επιχειρησιακό Σχέδιο Περιφέρειας Στερεάς Ελλάδας για τον Πρωτογενή Τομέα, με τη

συμβολική ονομασία «Καλάθι» Αγροτικών Προϊόντων, κεφ. 2.2.3 Αιτιολόγηση επιλογής των

προϊόντων – Ξηρά Σύκα , σελ. 55.

18 Αγροτικός Συνεταιρισμός Παραγωγών Οπωροκηπευτικών ( ΑΣΟΠ ) Αγ. Αθανασίου Δράμας

( www.hellenic-rodi.com ) 19 Βλ. σχετικά Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Περιφέρειας Στερεάς Ελλάδας για τον Πρωτογενή Τομέα , με την

συμβολική ονομασία « Καλάθι » Αγροτικών Προϊόντων Περιφέρειας Στερεάς Ελλάδας , ακολουθώντας την

διαδρομή : www.pste.gov.gr « Καλάθι » Αγροτικών Προϊόντων Ενημερωτικές ημερίδες με θέμα :

Νέες ιδέες και προτάσεις για την Αγροτική Οικονομία του Τόπου μας , στη Χαλκίδα, στη Θήβα, στην

Λαμία η καλλιέργεια της ροδιάς ( εισήγηση ). 20

Βλ. σχετικά, ως άνω, υποσημείωση 19 η καλλιέργεια της αρώνιας ( εισήγηση ).

35

Εκτιμάται ότι η καλλιέργεια της ροδιάς στην περιοχή αναφοράς, σε έκταση πλέον των 50 στρ., σε πρώτη φάση, θα επιφέρει αύξηση του εισοδήματος και της απασχόλησης στους δυνητικούς καλλιεργητές και της τοπικής οικονομίας.

Η τεχνική της καλλιέργειας και η δυνατότητα απορρόφησης της παραγόμενης ποσότητας ( για ξηρό προϊόν – τύπου σταφίδα ) ,σε πρώτη φάση, είναι δυνατό να υποστηριχθεί από την Ομάδα Παραγωγών του Α.Σ. Κύμης ( διαθέτει κατάλληλο μηχανολογικό εξοπλισμό για ξήρανση προϊόντων ).

Δράση 2.4.6.: Εγκατάσταση καλλιεργειών αρωματικών και φαρμακευτικών

φυτών.21 Τα αρωματικά και φαρμακευτικά φυτικά είδη αποτελούσαν από τα αρχαία χρόνια

αντικείμενο εμπορίου με μεγάλα οικονομικά οφέλη. Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται αύξηση της χρήσης των προϊόντων των αρωματικών και φαρμακευτικών φυτών στην παγκόσμια βιομηχανία τροφίμων, ποτών, καλλυντικών και φαρμάκων.

Η χώρα μας έχοντας ως συγκριτικό πλεονέκτημα την πλούσια αρωματική και φαρμακευτική χλωρίδα, καθώς και τις ιδιαίτερες εδαφοκλιματικές συνθήκες της μπορεί να παίξει ηγετικό ρόλο στην παγκόσμια παραγωγή και εμπορία τους.

Η καλλιέργεια των αρωματικών και φαρμακευτικών φυτών μπορεί να βρει εφαρμογή στην περιοχή αναφοράς καθόσον οι εδαφοκλιματικές συνθήκες το επιτρέπουν. Η συγκεκριμένη μορφή καλλιέργειας δύναται να αξιοποιήσει πολλές κατηγορίες εδαφών, ακόμη και ορεινών αλλά και μειονεκτικών περιοχών, καθόσον η ανταγωνιστικότητα των

φυτών αυτών έναντι άλλων καλλιεργειών ( κυρίως σιτηρών ) είναι δεδομένη. Εκτιμάται ότι τα αρωματικά και φαρμακευτικά φυτά είναι δυνατό να καλλιεργηθούν με συνεργατικό σχηματισμό, σε οργανωμένους θύλακες και σε επιχειρηματική βάση, ώστε να

αποκτήσουν οι αγρότες ένα ικανό συμπληρωματικό εισόδημα, να ενισχυθούν οι ορεινές και μειονεκτικές περιοχές, να δημιουργηθούν εναλλακτικές καλλιέργειες, να ενισχυθεί η τοπική οικονομία και να συγκρατηθεί ο πληθυσμός στον τόπο του.

Τα αρωματικά φυτά χρησιμοποιούνται ως νωπά ή ξηρά φυτικά υλικά – ως έχουν ή έπειτα από σχετική επεξεργασία – ή προορίζονται για περαιτέρω προϊόντα μεταποίησης- υψηλής προστιθέμενης αξίας ( αιθέρια έλαια ).

Εκτιμάται ότι η καλλιέργεια αρωματικών φυτών 22 ( π.χ. λεβάντα, ρίγανη, θυμάρι, φασκόμηλο, κ.’α. ) στην περιοχή αναφοράς, σε έκταση πλέον των 100 στρ., σε πρώτη φάση, θα επιφέρει αύξηση του εισοδήματος και της απασχόλησης στους δυνητικούς

καλλιεργητές και της τοπικής οικονομίας. ,

21

Βλ. σχετικά Επιχειρησιακό Σχέδιο Περιφέρειας Στερεάς Ελλάδας για τον Πρωτογενή Τομέα, με τη

συμβολική ονομασία «Καλάθι» Αγροτικών Προϊόντων, κεφ. 1.3.1.9 Αρωματικά – Φαρμακευτικά Φυτά ,

σελ. 25. 22

Βλ. σχετικά Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Περιφέρειας Στερεάς Ελλάδας για τον Πρωτογενή Τομέα , με την

συμβολική ονομασία « Καλάθι » Αγροτικών Προϊόντων Περιφέρειας Στερεάς Ελλάδας , ακολουθώντας την

διαδρομή : www.pste.gov.gr « Καλάθι » Αγροτικών Προϊόντων Ενημερωτικές ημερίδες με θέμα :

Νέες ιδέες και προτάσεις για την Αγροτική Οικονομία του Τόπου μας , στη Χαλκίδα, στη Θήβα, στην

Λαμία η καλλιέργεια των αρωματικών φυτών ( εισηγήσεις ).

36

Δράση 2.4.7.: Εγκατάσταση ενεργειακών καλλιεργειών 23

Οι ενεργειακές καλλιέργειες είναι καλλιεργούμενα ή αυτοφυή είδη, παραδοσιακά ή νέα,

τα οποία παράγουν βιομάζα, ως κύριο προϊόν, που μπορεί να χρησιμοποιηθεί για διάφορους ενεργειακούς σκοπούς όπως παραγωγή θερμότητας και ηλεκτρικής ενέργειας, παραγωγή στερεών βιοκαυσίμων κ.ά.

Οι παραδοσιακές καλλιέργειες των οποίων το τελικό προϊόν θα χρησιμοποιηθεί για την

παραγωγή ενέργειας και βιοκαυσίμων θεωρούνται, επίσης ενεργειακές καλλιέργειες. Σε αυτήν την κατηγορία ανήκουν το σιτάρι, το κριθάρι, κ.ά.

Ο Τομέας Βιομάζας του ΚΑΠΕ έχει σημαντική εμπειρία (μέσω της πολυετούς εμπλοκής του σε ευρωπαϊκά κι εθνικά έργα) στην μελέτη και αξιολόγηση διαφόρων ενεργειακών

καλλιεργειών, μεταξύ των οποίων της Αγριαγκινάρας (Cynara cardunculus L.), που ενδείκνυται για την περιοχή αναφοράς.

Πρόκειται για μια πολυετή γεωργική ενεργειακή καλλιέργεια ( Cynara cardunculus L., γνωστή και ως cynara ). Το φυτό είναι βαθύρριζο, χειμερινό αλλά και ανοιξιάτικο,

μεσογειακής προέλευσης, που προσαρμόζεται άριστα σε ξηρο-θερμικές συνθήκες, με ενδιαφέρουσες παραγωγικές ιδιότητες. Η αγριαγκινάρα ( Cynara cardunculus L. ) αποτελεί ξεχωριστό φυτικό είδος και δεν

πρέπει να συγχέεται με το γαϊδουράγκαθο ( Silybum marianum ), το οποίο είναι ένα αυτοφυές ζιζάνιο καλλιεργήσιμων αλλά και χέρσων εκτάσεων ( χρήσιμο στη βοτανοθεραπευτική ) και έχει τα εξής χαρακτηριστικά :

Είναι φυτό λιτοδίαιτο. Αξιοποιεί άριστα τις βροχές του χειμώνα. Απαιτεί μικρές έως ελάχιστες ποσότητεςλιπασμάτων.

Καλλιεργείται σε ξηρικά χωράφια.Δεν απαιτεί ζιζανιοκτονία. Δεν έχει εχθρούς και ασθένειες.

Η απόδοση της καλλιέργειας κυμαίνεται από 1.200 έως 1.600 κιλά σε ξηρή ουσία / στρέμμα σε ξηρικά χωράφια, ενώ διπλασιάζεται η απόδοσή της με 2 – 3 αρδεύσεις την

άνοιξη. Μπορεί να καλλιεργηθεί και ως ποτιστική, δίνοντας 4-7 τόνους χλωρή μάζα. Η αγριαγκινάρα ( Κάρντο ) είναι πολυετές αναβλαστάνον φυτό και παράγει τρία είδη προϊόντων:

Ζωοτροφές ( με δυνατότητα υποβοήθησης της τοπικής κτηνοτροφίας )24.

Παρά το γεγονός ότι η αγριαγκινάρα προβλήθηκε αρχικά ως ενεργειακό φυτό, γιατί πραγματικά προσφέρει πολύ ενέργεια σε θερμίδες, είναι δυνατή η χρησιμοποίησή της στη

23 Βλ. σχετικά Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Περιφέρειας Στερεάς Ελλάδας για τον Πρωτογενή Τομέα , με την

συμβολική ονομασία « Καλάθι » Αγροτικών Προϊόντων Περιφέρειας Στερεάς Ελλάδας , ακολουθώντας την

διαδρομή : www.pste.gov.gr « Καλάθι » Αγροτικών Προϊόντων Ενημερωτικές ημερίδες με θέμα :

Νέες ιδέες και προτάσεις για την Αγροτική Οικονομία του Τόπου μας , στη Χαλκίδα, στη Θήβα,

Αγρο-ενέργεια : Μια μορφή ήπιας ενέργειας – Τοπικές πρωτοβουλίες αξιοποίησής της. ( εισήγηση

). 24 Βλ. σχετικά κτηνοτροφικά φυτά της παρούσας πρότασης, σελ. 31

37

διατροφή των ζώων λόγω ακριβώς του υψηλού θερμιδικού δυναμικού της ( αποδιδόμενη ενέργεια μέσω της πέψης 60-70% ). Έτσι, η αγριαγκινάρα μπορεί να αξιοποιηθεί, ως :

Βοσκήσιμη χλωρομάζα-λειμώνας. Ενσίρωμα όταν το φυτό έχει 70% υγρασία -κατά προτίμηση την εποχή της

καρπόδεσης - όπως το καλαμπόκι, με υψηλό συντελεστή πεκτικότητας. Παράγει 4 -

7 τόνους χλωρή μάζα το στρέμμα κατάλληλη για ενσίρωση. Αποξηραινόμενη χλωρομάζα που δένεται σε μπάλα όπως το τριφύλλι.

Ο σπόρος της που είναι ελαιούχος έχει διατροφικά χαρακτηριστικά παρόμοια με της σόγιας και χρησιμοποιείται σαν συμπύκνωμα στην διατροφή των ζώων. Η συγκομιδή για ζωοτροφή ξεκινάει στα τέλη Ιουνίου αρχές Ιουλίου.

Στερεά βιοκαύσιμα.

Τα προϊόντα των ενεργειακών καλλιεργειών μπορούν να χρησιμοποιηθούν είτε ως πρώτη

ύλη για θέρμανση και παραγωγή ενέργειας είτε ως στερεό καύσιμο, αναπτύσσοντας ουσιαστικά νέες και βιώσιμες διεξόδους προς τον αγροτικό κλάδο

Η στερεά βιομάζα χρησιμοποιείται όλο και περισσότερο σήμερα σαν ανανεώσιμο καύσιμο, για την παραγωγή στερεών βιοκαυσίμων, γνωστών ως pellets , σε υποκατάσταση των ορυκτών καυσίμων ( πετρέλαιο ). Δεδομένου ότι κατά την καύση της βιομάζας εκλύεται διοξείδιο του άνθρακα στην

ατμόσφαιρα, σε ποσότητα ίση με αυτή που δεσμεύεται κατά τη φωτοσύνθεση ισόποσης βιομάζας, η χρήση των καυσίμων θεωρείται ότι έχει μηδενική καθαρή συνεισφορά στην αύξηση της συγκέντρωσης διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα.

Η συγκομιδή στεγνής βιομάζας αγριαγκινάρας με ποσοστό υγρασίας > 16% υγρασία

ξεκινάει ανάλογα με τη χρονιά περίπου στα μέσα Αυγούστου.

Οι προσφερόμενες υπηρεσίες του Τομέα Βιομάζας του ΚΑΠΕ περιλαμβάνουν σειρά

εξειδικευμένων μελετών (τεχνικές, οικονομικές & περιβαλλοντικές) αξιολόγησης σχημάτων παραγωγής και διαχείρισης βιομάζας από ενεργειακές καλλιέργειες, ικανές για ανάπτυξη στις ελληνικές εδαφικές και κλιματολογικές συνθήκες.

Αποδέκτες των υπηρεσιών που προσφέρει το ΚΑΠΕ 25, δύναται να είναι τόσο αγροτικοί συνεταιρισμοί και τοπικοί φορείς όσο και βιομηχανικές μονάδες, οι οποίες εξετάζουν είτε

την ανάπτυξη νέων μονάδων επεξεργασίας και παραγωγής των ενεργειακών προϊόντων, είτε τη μετατροπή συμβατικών μονάδων παραγωγής σε αντίστοιχες συμβατές με τα προϊόντα των ενεργειακών καλλιεργειών για την τεχνολογική και οικονομική εκμετάλλευση των ιδιοτήτων τους.

Σύμφωνα με τα μέχρι σήμερα αποτελέσματα των ερευνών και την εμπειρία που έχει αποκτηθεί, ιδιαίτερα, μέσα από το πρόγραμμα Agro Industrial Research( A.I.R. 1991-1996)

25 Πληροφορίες : Τμήμα Βιομάζας ΚΑΠΕ – www.cres.gr και e-mail:infobiomass@cres.gr

38

από την καλλιέργεια ενεργειακών φυτών φαίνεται ότι η αγριαγκινάρα συγκεντρώνει σημαντικά πλεονεκτήματα για παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας και για θέρμανση.

Δράση 2.4.8.: Εγκατάσταση δασογεωργικών συστημάτων χρήσης γης 26. Πρόκειται για συγκαλλιέργεια δένδρων και ποωδών φυτών. Τα δασογεωργικά συστήματα

περιλαμβάνουν δένδρα εγκατεστημένα σε αραιό φυτευτικό σύνδεσμο μεταξύ των οποίων καλλιεργούνται ετήσια ή πολυετή ποώδη φυτά. Τα δένδρα μπορεί να είναι οπωροφόρα ( π.χ. ελιές, καρυδιές κλπ. ) ή δασικά ( π.χ. λεύκες, ακακία, κλπ. ), ενώ τα ποώδη φυτά

μπορεί να είναι γεωργικές καλλιέργειες, όπως σιτηρά, όσπρια , κ.’α. για παραγωγή καρπών ή σανοδοτικά φυτά ή λιβάδι για βόσκηση των ζώων ή ακόμη και αρωματικά φυτά. Εκτιμάται πως ένα τέτοιο σύστημα χρήσης γης στην περιοχή αναφοράς μπορεί να

συνεισφέρει πολλαπλά στην αγροτική της οικονομία και στο περιβάλλον.

Άξονας 3.: Άλλες ενέργειες Μέτρο 3.1..: Υποστηρικτικές δράσεις.

Αποτελούν δομικά στοιχεία για την υποστήριξη των δυνητικά εμπλεκομένων στην διαμόρφωση ενός νέου μοντέλου για την ανάπτυξη της αγροτικής οικονομίας της περιοχής αναφοράς.

Δράση 3.1.1.: Αποκατάσταση ζημιών στις υποδομές του πρωτογενή τομέα.

Κυρίως αφορά σε έργα αγροτικής οδοποιίας για τη βελτίωση της προσβασιμότητας των πληγέντων στις αγροτικές τους εκμεταλλεύσεις. Απαιτείται συνεργασία με τις αρμόδιες υπηρεσίες της Π.Ε. Εύβοιας.

Δράση 3.1.2.: Εφαρμογή προγράμματος ανάλυσης εδαφών αγροτεμαχίων και αρδευτικού νερού.

Είναι δυνατή η εφαρμογή προγράμματος ανάλυσης εδαφών αγροτεμαχίων και αρδευτικού νερού για τους αγρότες των πυρόπληκτων περιοχών με τη από κοινού

συνεργασία του Τμήματος Φυτουγειονομικού και Ποιοτικού Ελέγχου της Διεύθυνσης Αγροτικής Οικονομίας και Κτηνιατρικής της Περιφερειακής Ενότητας Εύβοιας και του αρμόδιου Ινστιτούτου Εδαφολογίας του Ελληνικού Γεωργικού Οργανισμού - ΔΗΜΗΤΡΑ ( πρώην ΕΘΙΑΓΕ ).

Σκοπός του προγράμματος είναι η παροχή οδηγιών λίπανσης προς τους αγρότες, μετά από εδαφολογική μελέτη των αγροτεμαχίων, με στόχο τη μείωση τους κόστους παραγωγής, βελτίωσης της ποιότητας των αγροτικών προϊόντων, αλλά και την προστασία

του περιβάλλοντος από την αλόγιστη χρήση λιπασμάτων.

26 Βλ. σχετικά Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Περιφέρειας Στερεάς Ελλάδας για τον Πρωτογενή Τομέα , με

την συμβολική ονομασία « Καλάθι » Αγροτικών Προϊόντων Περιφέρειας Στερεάς Ελλάδας , ακολουθώντας

την διαδρομή : www.pste.gov.gr « Καλάθι » Αγροτικών Προϊόντων Ενημερωτικές ημερίδες με

θέμα : Νέες ιδέες και προτάσεις για την Αγροτική Οικονομία του Τόπου μας , στη Χαλκίδα,

Δασογεωργικά συστήματα ( εισήγηση ).

39

Δράση 3.1.3.: Εκπαίδευση – Κατάρτιση – Ενημέρωση - Πληροφόρηση Ένα ιδιαίτερο χαρακτηριστικό του πρωτογενή τομέα είναι το χαμηλό επίπεδο κατάρτισης

των απασχολουμένων στον τομέα. Το στοιχείο αυτό συχνά αποτελεί ανασταλτικό παράγοντα στην υιοθέτηση καινοτόμων πρακτικών, εργαλείων και μεθόδων παραγωγής και κατ’ επέκταση αδυναμία ανταπόκρισης στις νέες ανάγκες της αγροτικής παραγωγής. Προς την κατεύθυνση της βελτίωσης του επιπέδου Εκπαίδευσης – Κατάρτισης –

Ενημέρωσης – Πληροφόρησης των παραγωγών προτείνεται, πέραν από τις υφιστάμενες ή σχεδιαζόμενες δημόσιες και ιδιωτικές δομές, η δημιουργία ενός μόνιμου μηχανισμού ανίχνευσης και αντιμετώπισης των αναγκών κατάρτισης των παραγωγών σε

τοπικό επίπεδο μέσα από την Ίδρυση Τοπικού Φορέα για την οργάνωση και λειτουργία « Τοπικού Δικτύου Προώθησης της Αγροτικής Ανάπτυξης Πυρόπληκτων Περιοχών » 27 ( τη σύναψη προγραμματικών συμφωνιών με τον ΕΛ.Γ.Ο

– ΔΗΜΗΤΡΑ ). Δράση 3.1.4.: Λειτουργία αγροτικών αγορών ( farmers markets )

Πρόκειται για νέα θεσμική παρέμβαση στον τομέα της εμπορίας των αγροτικών προϊόντων , πέραν της γνωστής διαδικασίας των λαϊκών αγορών, κατά την οποία οι

γεωργοί της περιφέρειας και οι γεωργοί άλλων περιφερειών, ύστερα από συμφωνία μπορούν να διαθέτουν μια συγκεκριμένη ημέρα της εβδομάδας απ’ ευθείας τα προϊόντα τους από το γεωργό στον καταναλωτή, για μείωση της ψαλίδας τιμών παραγωγού και καταναλωτή ( κατά τη λογική του κινήματος της πατάτας ).

Η πρωτοβουλία αυτή, η οποία θα πρέπει να αναληφθεί μέσα από Τοπικό Δίκτυο Προώθησης της Αγροτικής Ανάπτυξης Πυρόπληκτων Περιοχών 28, θα επιφέρει σημαντικά οφέλη στην τοπική κοινωνία και οικονομία της περιοχής αναφοράς.

Δράση 3.1.5.: Ενεργοποίηση του γεωτεχνικού δυναμικού της γεωργικής υπηρεσίας του Δήμου.

Η αποτελεσματική αξιοποίηση του γεωτεχνικού δυναμικού της γεωργικής υπηρεσίας του Δήμου ( Αλιβέρι, Κονίστρες ) και η συμβολή του στο σχεδιασμό, προγραμματισμό και

εφαρμογή του εν λόγω προγράμματος, αλλά και οι συνεργασίες και συνέργειες που θα αναπτυχθούν με δημόσιους και ιδιωτικούς φορείς, θα επιφέρουν μεγάλο όφελος στην αγροτική ανάπτυξη της περιοχής αναφοράς , αλλά και γενικότερα σ’ ολόκληρη την εδαφική

ενότητα του Δήμου Κύμης- Αλιβερίου. Απαιτείται άλλη αντίληψη και απελευθέρωση της γεωτεχνικής σκέψης για ένα νέο ξεκίνημα στην προσπάθεια ανόρθωσης της αγροτικής οικονομίας του τόπου μας.

27 Βλ. σχετικά Προτεραιότητα 2 , σελ. 13. της παρούσας πρότασης. 28 Βλ. σχετικά Προτεραιότητα 2 , σελ.13, της παρούσας πρότασης

40

Μέτρο 3.2 .: Ίδρυση μονάδας παραγωγής συσσωμάτων από βιομάζα 29 Πρόκειται για μια μονάδα παραγωγής στερεών βιοκαυσίμων από την αξιοποίηση της

οργανικής γεωργικής και δασικής ύλης ( αγρο- βιομάζα ), που αποτελεί και το πλέον υποσχόμενο απόθεμα της γης, αλλά και των ενεργειακών καλλιεργειών, για τις οποίες τελευταία γίνεται αρκετά λόγος. Η παραγωγή καυσίμων από αγρο- βιομάζα και υποκατάστασης με αυτά των ορυκτών

καυσίμων ( πετρέλαιο, λιγνίτη, φυσικό αέριο ) έχει περιβαλλοντικά οφέλη και συμβάλλει στην επίτευξη των στόχων της Ευρωπαϊκής οδηγίας 28/2009 για την αύξηση της χρήσης Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας, με χαμηλές εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου.

Η αγρο-βιομάζα που μπορεί να αξιοποιηθεί για παραγωγή ενέργειας προέρχεται κυρίως από :

τη γεωργική ύλη, η οποία διακρίνεται :

σε υπολείμματα γεωργικών καλλιεργειών, όπως : στελέχη, κλαδιά, φύλλα, άχυρο, κλαδέματα γενικά, ελαιοκλαδέματα , κλπ., και

σε υπολείμματα επεξεργασίας γεωργικών προϊόντων, όπως : πυρηνόξυλο,

στέμφυλα, κ.'α.

τη δασική ύλη, η οποία αφορά κυρίως : στα υπολείμματα καλλιέργειας των δασών ( αραιώσεων και υλοτομίας ) στα προϊόντα καθαρισμών των δασών για την προστασία τους από τις

πυρκαγιές, καθώς και στα υπολείμματα επεξεργασίας του ξύλου, όπως φλούδες, πριονίδια, κ.ά.

Επισημαίνεται ότι γενικά η περιοχή μας διαθέτει μεγάλο πλούτο σε ξυλώδη βιομάζα, λόγω των τεράστιων ποσοτήτων δασικών υπολειμμάτων, αλλά με μικρά ποσοστά αξιοποίησής της.

Η αξιοποίηση της αγρο-βιομάζας στον τομέα της ενέργειας θα μπορούσε να μειώσει τη συσσώρευση βιομάζας που παρατηρείται τα τελευταία χρόνια στην ύπαιθρο και είναι αιτία αρκετές φορές πρόκλησης πυρκαγιών με δυσάρεστες συνέπειες.

τις ενεργειακές καλλιέργειες ( βλ. σχετικά Δράση : 2.4.7: Εγκατάσταση ενεργειακών καλλιεργειών, σελ. 30. της παρούσας πρότασης )

τις δασικές ενεργειακές καλλιέργειες, όπως :

Eίδη ευκαλύπτων, κυρίως Eucalyptus globulus και Eucalyptus camaidulensis Η Ψευδακακία ( Robinia pseudoacacia L.

29 Βλ. σχετικά Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Περιφέρειας Στερεάς Ελλάδας για τον Πρωτογενή Τομέα , με την

συμβολική ονομασία « Καλάθι » Αγροτικών Προϊόντων Περιφέρειας Στερεάς Ελλάδας , ακολουθώντας την

διαδρομή : www.pste.gov.gr « Καλάθι » Αγροτικών Προϊόντων Ενημερωτικές ημερίδες με θέμα :

Νέες ιδέες και προτάσεις για την Αγροτική Οικονομία του Τόπου μας , στη Χαλκίδα, στη Θήβα,

Αγρο-ενέργεια : Μια μορφή ήπιας ενέργειας – Τοπικές πρωτοβουλίες αξιοποίησής της. ( εισήγηση

).

41

Να σημειώσουμε ότι η δημιουργία δασικών ενεργειακών φυτειών μπορεί να ενταχθεί σε ένα καινοτόμο πρόγραμμα ( π.χ. πρόγραμμα LIFE + ) χρησιμοποίησης των

επεξεργασμένων υγρών αστικών λυμάτων για την άρδευσή τους , που αποτελεί και μια ρεαλιστική μέθοδο διαχείρισής τους, καθώς, αφενός, ανακυκλώνονται υδάτινοι πόροι και άλλα συστατικά , αφετέρου, λόγω της φωτοσύνθεσης των δένδρων απορροφάται διοξείδιο του άνθρακα από την ατμόσφαιρα, ενώ η παραγόμενη βιομάζα χρησιμοποιείται επωφελώς

σε διάφορους τομείς, όπως είναι και ο τομέας της ενέργειας.

Μια μορφή στερεών βιοκαυσίμων είναι και τα pellets ή πελλέτες δηλ.,ι συμπιεσμένη αγρο- βιομάζα, ( ανανεώσιμο – ανεξάντλητο καύσιμο ) που δεν ρυπαίνει το περιβάλλον. Πρόκειται για μια άριστη , φθηνή και καθαρή ενεργειακή λύση για αντικατάσταση του

πετρελαίου θέρμανσης σε κτίρια , αγροβιομηχανίες, θερμοκηπιακές μονάδες, ενώ υπόσχεται να συμβάλει στην ενεργειακή απαγκίστρωση από τα ορυκτά καύσιμα και την αυτονομία των νοικοκυριών της υπαίθρου και των πόλεων.

Τα pellets έχουν σαν κύριο χαρακτηριστικό τη χαμηλή περιεκτικότητα σε υγρασία ( < 8% ) και έτσι κατά την καύση του παρέχει πολύ υψηλή απόδοση. Η εξέλιξη των τιμών των διαφόρων πηγών ενέργειας κατά τα τελευταία χρόνια αναδεικνύει ακόμη περισσότερο τα οφέλη από τη χρήση των στερεών βιοκαυσίμων ως φιλικά προς το περιβάλλον και

ελκυστικά από οικονομικής άποψης. Η ξηρά αγρο- βιομάζα της αγριαγκινάρας μπορεί να χρησιμοποιηθεί είτε απευθείας για καύση και παραγωγή θερμότητας ή ηλεκτρισμού, είτε να μετατραπεί σε στερεά

μορφοποιημένα καύσιμα ( πελλέτες ή μπριγκέτες ) κατόπιν συμπίεσης, σε ειδικές μονάδες τα “ πελλετάδικα “.

Η τεχνολογία μετατροπής των γεωργικών υπολειμμάτων και παραπροϊόντων αλλά και της ξηρής βιομάζας της αγριαγκινάρας σε pellets - πελλέτες είναι σχετικά απλή. Αφού μαζευτεί η αγριαγκινάρα σε μπάλες, οδηγείται στα “ πελλετάδικα “, περνάει από

σπαστήρες– τεμαχιστές όπου γίνεται ο τεμαχισμός σε λεπτά τεμαχίδια, ακολουθεί άλεση μετατρέποντας τα λεπτά τεμαχίδια σε “ ψιλοκομμένη “ μάζα, στη συνέχεια και ανάλογα με την πρώτη ύλη ακολουθεί ξήρανση της “ ψιλοκομμένης “ μάζας, η οποία συμπιέζεται σε

υψηλές πιέσεις και έτσι παράγονται μικρά εύκαμπτα κυλινδρικά τεμάχια, γνωστά ως pellets ή πελλέτες ( μήκος μέχρι 30 χιλ. και διάμετρο 6 χιλ. ), που θα αποτελέσουν την πρώτη ύλη καύσης, συσκευάζονται, μεταφέρονται και αποθηκεύονται εύκολα. Η αντιστοιχία με το πετρέλαιο είναι : 2 κιλά pellets αγριαγκινάρας είναι ίσο με 1 λίτρο

πετρέλαιο. Το μέγεθος μιας μονάδας παραγωγής pellets καθορίζεται κυρίως από τη διαθεσιμότητα της πρώτης ύλης, καθώς η μεταφορά της βιομάζας σε μεγάλες αποστάσεις επιβαρύνει το

κόστος της. Ένα ενδεικτικά κόστος μιας τέτοιας επένδυσης και για μία μονάδα δυναμικότητος 3 τν./ώρα ανέρχεται σε 2,1 εκατ. €, ενώ για μονάδα δυναμικότητος 10 τν./ώρα σε 6 εκατ.

€. Βέβαια ,υπάρχουν και μονάδες με δυναμικότητα πολύ μικρή, των 300 χλγ./ώρα, και το κόστος κατασκευής μιας τέτοιας μονάδας είναι πολύ χαμηλότερο.

Στη χώρα μας τα τελευταία τρία – τέσσερα χρόνια τα pellets αποκτούν μια ιδιαίτερη δυναμική για την οικονομία των νοικοκυριών και αποτελούν μια εναλλακτική και αναδυόμενη τεχνολογία που μπορεί να συμβάλλει στη διαφοροποίηση των ενεργειακών

πηγών με την ανάπτυξη των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας ( ΑΠΕ ) και στην οικονομική βιωσιμότητα του τόπου μας. Στην κεντρική και βόρεια Ευρώπη η αγορά pellets γνωρίζει μεγάλη ζήτηση ( pellet boom ).

42

Στις ευρωπαϊκές χώρες τα pellets χρησιμοποιούνται ευρέως εδώ και δύο δεκαετίες, αντικαθιστώντας το πετρέλαιο θέρμανσης και το φυσικό αέριο, με πολύ θετικά

αποτελέσματα για την οικονομία τους και το περιβάλλον.

Η πρότασή μας για την τοπική ανάπτυξη.

1. Ένταξη στο καλλιεργητικό πλάνο των αγροτών 5 – 7 στρέμματα αγριαγκινάρας,

ανάλογα με τις δυνατότητες κάλυψης των αναγκών τους σε θέρμανση. Δηλαδή ,κάθε αγροτικό νοικοκυριό μπορεί να αυτονομηθεί ενεργειακά από το πετρέλαιο,

αξιοποιώντας την αγριαγκινάρα , αλλά και τα υπολείμματα των καλλιεργειών του, υπό μορφή pellets. Απαιτείται η χρήση ατομικών μηχανών τεμαχισμού και πελλετοποίησης ( μικρής κλίμακας ) και φυσικά αλλαγή του καυστήρα εφόσον πρόκειται για κεντρική

θέρμανση ( ενεργειακοί καυστήρες pellet, υψηλής τεχνολογίας ). Υπάρχουν και ειδικές ενεργειακές σόμπες – αερόθερμα καύσης pellet.

2. Συλλογική διαχείριση ενεργειακών καλλιεργειών και μετατροπής τους σε στερεά καύσιμα – pellets από ομάδα παραγωγών.

3. Ανάπτυξη μικρού και μεσαίου μεγέθους μονάδων παραγωγής pellets, από την τοπική διοίκηση, κοντά στα κέντρα παραγωγής πρώτης ύλης ( αγρο-ενεργειακή περιοχή )

Τα οφέλη για την αγροτική οικονομία του τόπου μας . Είναι εύκολο να καταλάβει ο καθένας τι σημαίνει να παράγεις το καύσιμό σου ή τουλάχιστον ένα μέρος του.

1. Μείωση της εξάρτησης από τα διεθνή μονοπώλια ενέργειας για εισαγόμενες πρώτες

ύλες ( πετρέλαιο, φυσικό αέριο ).

2. Αύξηση της ενεργειακής ασφάλειας της χώρας μας. 3. Εξοικονόμηση πολύτιμου συναλλάγματος 4. Χρήση της αγριαγκινάρας στην παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας.

5. Η καλλιέργεια της αγριαγκινάρας σε μεγάλη κλίμακα ( > από 2 εκατ. στρέμματα ) θα λειτουργήσει ως καταλύτης και για τις υπάρχουσες καλλιέργειες ( μικρότερη παραγωγή – καλύτερες τιμές προϊόντων )

Τα οφέλη για τον καταναλωτή .

Μείωση του κόστους θέρμανσης περίπου κατά 40% σε σχέση με το πετρέλαιο θέρμανσης. Το οικονομικό όφελος από τη μείωση του κόστους θέρμανσης, γίνεται πολλαπλάσιο στην περίπτωση των μεγάλων κτιρίων ( σχολεία, νοσοκομεία, ξενοδοχεία, λοιπά δημόσια κτίρια, κ.’α. ) ή των αγροβιομηχανικών - μεταποιητικών και θερμοκηπιακών

μονάδων, ενώ μεγάλες είναι οι προοπτικές για τη χρήση των pellets στην τηλεθέρμανση οικισμών.

Διακριβώνει κανείς, ύστερα από όλα αυτά, το βασικό ρόλο που διαδραματίζει η γεωργία στον τομέα της παροχής ενέργειας αφού μπορεί να διασφαλίσει , σε σημαντικό βαθμό, την ενεργειακή επάρκεια, κατ’ αρχήν, σε τοπικό επίπεδο.

43

Να σημειώσουμε, ακόμη, τον καίριο ρόλο της στη μετατόπιση της ισορροπίας των πηγών ενέργειας προς περιβαλλοντικά βιώσιμους συνδυασμούς και φυσικά στην ενίσχυση του αγροτικού εισοδήματος σε περιόδους μάλιστα δύσκολων καιρών.

Στον τομέα της γεωργίας πέραν του στόχου που μπαίνει για την ασφάλεια των τροφίμων και της διατροφής, συνέπεια της αύξησης του πληθυσμού της γης στα επόμενα χρόνια, μπαίνει και η διασφάλιση της ενεργειακής επάρκειας της χώρας, γι ‘ αυτό θα πρέπει πολύ σοβαρά να δούμε και να αξιοποιήσουμε τις ευκαιρίες που παρουσιάζονται για την

οικονομική ανάπτυξη του τόπου μας, αλλά και την περιβαλλοντική του βιωσιμότητα. Προς αυτή την κατεύθυνση ο τομέας της ενεργειακής γεωργίας και ειδικότερα οι

ενεργειακές καλλιέργειες με κατεύθυνση τα στερεά βιοκαύσιμα μας δείχνουν το δρόμο, με δυνατότητα αύξησης της απασχόλησης και ορθολογικής διαχείρισης των φυσικών πόρων, προσφέροντας επικερδή απασχόληση σε μικροκαλλιεργητές, ενώ ταυτόχρονα θα

αποτελέσουν μια πηγή ανάκαμψης της οικονομίας του τόπου μας. Ο τομέας της ενέργειας αποτελεί κρίσιμο ζήτημα για την οικονομική βιωσιμότητα του τόπου μας , της χώρας μας.

Σημαντικό ρόλο προς την κατεύθυνση αυτή θα πρέπει να διαδραματίσει ο Δήμος υποστηρίζοντας καινοτόμες ενεργειακές προσεγγίσεις και εν προκειμένω αυτές που

βασίζονται στη βιομάζα. Συμπεράσματα.

Επιδίωξη του όλου εγχειρήματος θα πρέπει να αποτελεί :

η ανασυγκρότηση της γεωργικής παραγωγής, η ενίσχυση – βελτίωση του γεωργικού εισοδήματος, κυρίως με την ελαχιστοποίηση

της παρέμβασης των μεσαζόντων,

οι απαιτήσεις των καταναλωτών για προσφορά προϊόντων ποιότητας στη βάση βιώσιμων διατροφικών προτύπων, επωφελή για την υγεία και το περιβάλλον ( π.χ. η μεσογειακή διατροφή αποτελεί τέτοιο πρότυπο, με χαμηλό οικολογικό αποτύπωμα )

η καθιέρωση ενός νέου προτύπου γεωργο-κτηνοτρόφου με επιχειρηματική σκέψη, κοινωνική ευθύνη, συλλογικότητα και κοινωνική ένταξη.

Για την επίτευξη των στόχων του πιλοτικού προγράμματος αγροτικής ανάκαμψης πυρόπληκτων περιοχών θα πρέπει να επιδιωχθεί κατά προτεραιότητα η αξιοποίηση όλων των διαθέσιμων δυνητικών πηγών χρηματοδότησης επενδυτικών σχεδίων, όπως είναι :

το ΠΑΑ 2007-2013 ( υπόλοιπο διαθέσιμο ) το υπό διαμόρφωση νέο πρόγραμμα για την Αγροτική Ανάπτυξη 2014-2020 το πρόγραμμα για τις περιοχές ΟΠΑΑΧ

το τοπικό πρόγραμμα LEADER το πρόγραμμα LIFE + ο νέος Αναπτυξιακός Νόμος 3908/2011

το Ταμείο Ενίσχυσης Πυρόπληκτων Περιοχών το Πρόγραμμα ΠΣΕΑ – κρατικές ενισχύσεις το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα της Περιφέρειας Στερεάς Ελλάδας 2012-2014

η κινητοποίηση ιδιωτικών πόρων, και οι δυνατότητες δανεισμού για βιώσιμες παραγωγικές επενδύσεις μέσω ΕΤΕΑΝ.

44

Επίλογος.

Μια κινέζικη λαϊκή ρήση, λέει : …για να κάνεις ένα μεγάλο άλμα, πρέπει πρώτα να ξεκινήσεις την προσπάθεια από ένα μικρό …..

Λέει , όμως και η αρχαία ελληνική σκέψη : …ο δυνατός προχωρά όσο του επιτρέπει η δύναμή του, ενώ ο αδύνατος υποχωρεί όσο του

επιβάλλει η αδυναμία του … Ας φανούμε , λοιπόν, κι’ εμείς δυνατοί !

Ας δώσουμε νέα πνοή στον τόπο μας ! Ας επιστρέψουμε στη γη μας ! Ας τολμήσουμε……..μπορούμε !

Βιβλιογραφία : Πέραν των αναφορών σε πηγές που αναφέρονται ως υποσημειώσεις, η δομή της παρούσας πρότασης στηρίχθηκε και σε μελέτη του Γεωπονικού Πανεπιστημίου

Αθηνών, που είχε παρεμφερές θέμα για τις πυρόπληκτες περιοχές της χώρας κατά το έτος 2007. – « Μελέτη Αποκατάστασης και Ανάπτυξης του Αγροτικού Τομέα – των Δασών και της Προστασίας του Περιβάλλοντος στις Πυρόπληκτες Περιοχές» - Αθήνα 2007.