Zwierz ęta cz ęść II - JKK.edu.pl · ciało okrywa –wór powłokowo –mięśniowy, na...
Transcript of Zwierz ęta cz ęść II - JKK.edu.pl · ciało okrywa –wór powłokowo –mięśniowy, na...
5. PIERŚCIENICE
przegl ąd systematyczny środowisko życia i wymagania życiowe
� wieloszczety – nereida, afrodyta
tęczowa, nalepia,
� skąposzczety – dżdżownica ziemna,
rurecznik mułowy, wazonkowce,
� pijawki – lekarska, końska, rybia,
� morza, wilgotne gleby,
� wolno żyjące, pasożyty zewnętrzne,
� pijawki – lekarska, końska, rybia,
Budowa: ciało podzielone na segmenty (metamery), wyodrębnienie głowy,
ciało okrywa – wór powłokowo – mięśniowy, na zewnątrz jednowarstwowy
nabłonek – oskórek, mięśnie okrężne i podłużne, jama ciała – celoma
wypełniona płynem. Obecność parapodiów (nieczłonowane uwypuklenia
bocznych ścian).
PIERŚCIENICE - czynno ści życiowe
czynności życiowe charakterystyka
odżywianie jelito przednie (j. gębowa, gardziel – u drapieżców „zęby”, przełyk), środkowe,
tylne,
oddychanie cała powierzchnia ciała, niektóre wodne – skrzela zewnętrzne (wyrostki
parapodiów),
wydalenie nefrydium zbudowane jest z urzęsionego lejka otwierającego się do jamy ciała -
kanalik wydalniczy - otworem wydalniczym na zewnątrz,
krążenie zamknięty - z dwóch podłużnych naczyń głównych: kurczliwego grzbietowego
tłoczącego krew do przodu i brzusznego w którym krew płynie do tyłu - naczynia tłoczącego krew do przodu i brzusznego w którym krew płynie do tyłu - naczynia
główne połączone są naczyniami okrężnymi umieszczonymi w przedniej części
ciała, hemoglobinę lub chlorokruorynę (zielona), bezbarwna,
reakcja na bodźce typu drabinkowego - z parzystych zwojów nadgardzielowych tworzących mózg,
obrączki okołogardzielowe; brzuszny łańcuszek nerwowy składającego się z
parzystych zwojów rozmieszczonych w każdym segmencie,
rozmnażanie wieloszczety przechodzą rozwój złożony – rozdzielnopłciowe, skąposzczety i
pijawki są obojnakami,
Inne // znaczenie kształtowanie struktury gleby i jej użyźnianie, mineralizacja gleby, wzbogacanie
gleby w składniki organiczne, rozkład martwej materii organicznej.
Układ nerwowy pierścienicy Kopulacja dżdżownic
Jaja zbierane są w śluzowatej mufce wytworzonej na siodełku, podczas ruchu mufka przesuwa się z siodełka ku przodowi ciała i na wysokości żeńskich otworów płciowych składanych jest kilka komórek jajowych. Są one zapładniane plemnikami wyciskanymi ze zbiorniczków nasiennych w momencie kiedy do tego miejsca przesunie się mufka. Następnie mufka z zapłodnionymi jajami zsuwa się z dżdżownicy i zamyka na końcach tworząc kokon. Dalszy rozwój przebiega w ziemi.
6. STAWONOGI
przegląd systematyczny środowisko życia i wymagania
życiowe
� skorupiaki - oczlik, pąkla, rak, krab, homar, kiełż,
rozwielitka,
� wije – wij drewniak, krocionóg,
� owady – rybik cukrowy, karaluch, modliszka, pluskwa
� woda, lad, powietrze,
� wolno żyjące, pasożyty,
� owady – rybik cukrowy, karaluch, modliszka, pluskwa
domowa, pszczoła miodna, komar, mucha domowa,
stonka ziemniaczana, mszyce, wesz ludzka, ważka,
karaluch, mrówka, jedwabnik,
� pajęczaki – skorpiony, zaleszczotki, kosarze, pająk
krzyżak, kleszcz, świerzbowiec,
STAWONOGI – czynno ści życiowe
czynno ściżyciowe
charakterystyka
odżywianie jelito przednie i tylne schitynizowane, u pajęczaków umięśniona gardziel oraz
jelito środkowe posiada wyrostki zwiększające powierzchnię wchłaniania oraz
tzw. gruczoł wątrobowy, którego wydzielina wyrzucana na zewnątrz trawi ciało
ofiary, owady – aparaty gębowe: gryzące; gryząco-liżące; kłująco-ssące; ssące; liżąco ssące,
oddychanie skrzela (blaszkowate, u podstawy odnóży krocznych lub ukryte w jamach
skrzelowych), tchawki (ektodermalny system tchawkowy - rozgałęziona sieć rurek
oplatająca ciało, przetchlinki - po bokach głównie w odwłoku przetchlinki oplatająca ciało, przetchlinki - po bokach głównie w odwłoku przetchlinki
prowadzą do pni tchawkowych, płucotchawki (w odwłoku, rozgałęzienia pni
tchawkowych omywane przez hemolimfę),
wydalenie w wodzie - amoniak, przez pary zmodyfikowanych nefrydiów, zwanych
gruczołami czułkowymi lub szczękowymi, stawonogi lądowe - kwas moczowy lub
guaninę, które łatwo wytrącają się z wody funkcje wydalnicze pełnią cewki Malpighiego - palczaste uchyłki leżące na granicy jelita środkowego i tylnego,
krążenie otwarty - rurkowate serce po stronie grzbietowej, zamknięte w worku
osierdziowym, u owadów układ nie pełni funkcji oddechowych; serce
wspomagane przez mięśnie skrzydlaste; 8 komór, hemolimfa tchawkodysznych
jest bezbarwna, większe stawonogi posiada niebieską hemocyjaninę, rzadziej
hemoglobinę,
STAWONOGI – czynno ści życiowe
czynno ściżyciowe
charakterystyka
reakcja na bod źce
zwoje nadgardzielowe osiągają znaczne rozmiary; podział mózgu na trzy
części (przodomóżdże - ośrodki analizy wzrokowej; śródmóżdże - dotyk i węch; tyłomóżdże - funkcje wegetatywne), u owadów społecznych - ciałka grzybkowate odpowiedzialne za ich zachowanie społeczne, u pajęczaków
mózg składa się tylko z dwóch części, koncentracja elementów brzusznych
łańcuszka nerwowego,
oczy złożone z oczek prostych – omatidiów, narządy strydulacyjne - służą do
wydawania dźwięków,wydawania dźwięków,
rozmna żanie rozwój u owadów z przeobrażeniami – niezupełnym – polega na tym, że z jaja
wykluwa się larwa podobna do postaci dorosłej (jest mniejsza i pozbawiona
skrzydeł i niedojrzała płciowo, może żyć w innym środowiska niż forma
dorosła). Przeobrażenie zupełne – larwa całkowicie niepodobna do postaci
dorosłej - inna budowa ciała, inny tryb życia (np.: motyl odżywia się
nektarem, a jego gąsienica jest roślinożerna),
Inne//znaczenie owady roślinożerne, saprofity, wytwarzanie jedwabiu, miodu, wosków,
pasożyty innych owadów, wykorzystywane w walce z innymi owadami
(roślinożercami), pasożyty człowiek.
Typy przeobrażeń owadów:
A – niezupełne (larwa może żyć w
innym środowisku, mniejsza od
postaci dorosłej, pozbawiona
skrzydeł, niedojrzała płciowa, ,
postać dorosła IMAGO,
np.:
B – zupełne (całkowicie niepodobne
do postaci dorosłej, inna budowa
ciała i tryb życia, poczwarka – nie
pobiera pokarmu, wewnątrz
poczwarki – przeobrażenia
narządów, procesami kierują
hormony), np.:
STAWONOGI – czynno ści życiowe (tabela zbiorcza)
cecha skorupiaki owady pajęczaki
przedstawiciel rak rzeczny motyl, mucha, pająk topik, krzyżak
środowisko woda lądowo-powietrzne ląd (woda)
części ciałagłowotułów i odwłok głowa, tułów i odwłok głowotułów i odwłok
narząd ruchu
odnóża (5 par
krocznych + 14 par
innych)
odnóża (2 pary
krocznych) i skrzydła
odnóża (4 pary
krocznych)
układ układ
krwionośnyotwarty, serce po stronie grzbietowej
układ
oddechowy
skrzela tchawki płuco-tchawki
układ
wydalniczy
gruczoł czułkowy -
zielonycewki Malpighiego
układ nerwowy łańcuszkowyscentralizowany
rozmnażanie rozwój prosty złożony prosty
Stawonogi są najliczniejszą i najbardziej zróżnicowaną grupą bezkręgowców. Są wśród
nich formy wolno żyjące, pasożyty, symbionty.
Do charakterystycznych cech stawonogów zaliczamy:
� pokrycie ciała – jednowarstwowy nabłonek (hypoderma), który wydziela na
powierzchnię chitynowy oskórek (kutikula) – funkcja szkieletu zewnętrznego, Na
powierzchni oskórka - wyrostki, włoski, łuski (motyl), które powstają z wydzieliny
nabłonka.
� odnóża – parzyste, członowane i połączone stawowo (kroczne, skoczne, pływne,
chwytne, grzebane),
� aparaty gębowe – (gryzące, kłująco-ssace, ssący, gryząco-liżący)� aparaty gębowe – (gryzące, kłująco-ssace, ssący, gryząco-liżący)
� ciało podzielone: głowa, tułów i odwłok – owady, głowotułów i odwłok –
skorupiaki i pajęczaki,
� oczy – proste lub złożone, np.: u owadów składa się z wielu małych jednostek
(oczek) widzących oddzielnie. Widziany obraz jest mozaiką pojedynczych obrazów,
� narząd węchu i dotyku (czułki),
� mięśnie poprzecznie prążkowane co umożliwia precyzyjne poruszanie się ,
� układ dokrewny – hormony wzrostu i linienie,
7. MIĘCZAKI
przegl ąd systematyczny środowisko życia i wymagania życiowe
� ślimaki (ślimak winniczek, błotniarka
stawowa, pomrów wielki),
� małże (skójka, omułek jadalny, ostryga,
sercówka),
� głowonogi (mątwa, kałamarnica,
� głównie wolno żyjące (rzadko pasożyty),
� większość żyje w środowisku wodnym,
przydenny tryb życia, zagrzebują się w
piasku, mule, inne aktywnie pływają, ląd –
ślimaki płucodyszne,� głowonogi (mątwa, kałamarnica,
łodzik),
ślimaki płucodyszne,
Budowa: ciało och jest miękkie i można tu wyróżnić: głowę (brak u małży), nogę (brak
u głowonogów – przekształcona w ramiona i lejek) i worek trzewiowy.
Noga – mięsisty nieparzysty narząd.
Worek trzewiowy – tu znajduje się większość narządów wewnętrznych, okrywa go fałd
ściany (powłoki) ciała, zwany płaszczem.
Przestrzeń pomiędzy płaszczem, a workiem trzewiowym tworzy jama płaszczowa – tu
mieszczą się narządy wymiany gazowej i ujście przewodu pokarmowego, wydalniczegomieszczą się narządy wymiany gazowej i ujście przewodu pokarmowego, wydalniczego
i płciowego.
Wszystkie przestrzenie między narządami wypełnia tkanka łączna.
U większości z wydzieliny gruczołów płaszcza powstaje muszla. Zewnętrzna warstwa
muszli jest zbudowana z białka – konchioliny (konchiny), a kolejne warstwy muszli to
porcelanowa i perłowa z węglanu wapnia.
8. MIĘCZAKI – czynno ści życiowe
czynności życiowe charakterystyka
odżywianie jelito przednie, środkowe i tylne, jama gębowa z gardzielą, chitynowe szczęki,
język z tarką (brak u małży), gruczoły ślinowe, wątroba,
oddychanie skrzela (wyrostki w jamie płaszczowej), u lądowych – silnie unaczynione ściany jamy płaszczowej,
wydalenie nerki (utrzymuje ciśnienie osmotyczne) z reguły nieparzyste (przekształcone
metanefrydium), długi moczowód zakończony otworem wydalniczym, lądowe
– kryształki kwasu moczowego, wodne – amoniak i mocznik,
krążenie otwarty, krew – hemolimfa (najczęściej bezbarwna, niebieska = krążenie otwarty, krew – hemolimfa (najczęściej bezbarwna, niebieska =
hemocyjanina), serce (komora 1 lub 2 przedsionki), aorta,
reakcja na bodźce kilka par zwojów głowowych (mózgowych), nożnych, płaszczowych i trzewiowych – połączonych pniami nerwowymi, najbardziej rozwinięty u
głowonogów a słabo u małż (brak głowy). Oczy o prostej budowie, brodawki węchowe, smakowe i dotykowe (głowa, czułki, krawędź nogi i płaszcza),
narząd równowagi – statocysty,
rozmnażanie płciowo, obojnaczo, rozwój prosty (głowonogi, ślimaki płucodyszne) i złożony
(małże, niektóre ślimaki skrzelodyszne – larwa trochofora lub żeglarek),
inne // znaczenie pokarm dla zwierząt, ogniwo w obiegu substancji organicznych, pokarm dla
człowieka, do wapnowania gleby, perły.
MIĘCZAKI– czynno ści życiowe (tabela zbiorcza)cecha ślimaki małże głowonogi
przedstawiciel winniczek, żyworódka,
błotniarka
skójka, omułek perłopław,
sercówka
mątwa, ośmiornica, kalmar, łodzik
środowisko woda, ląd woda woda
budowazewnętrzna
głowa, noga, worek trzewiowy,
muszla
noga, worek trzewiowy,
muszla dwuklapkowa,
połączone elastycznymi
więzadłami
głowa, noga – przekształcona w ramiona i
lejek, worek trzewiowy, wapienna płytka
krwionośny otwarty, krew może być bezbarwna, niebieska ze względu na
obecność – hemocyjanina.
prawie zamknięty
oddechowy skrzela lub płuca (bogato
unaczyniona ściana jamy
płaszczowej)
skrzela skrzela
płaszczowej)
nerwowy 3 pary zwojów: głowowy,
nożny i trzewiowy
zwój nożny i trzewiowy silnie skoncentrowany w części głowowej
wydalniczy nieparzysta nerka parzyste nerki nazywane
organami Bojanusa
nerka
rozmnażanie wyłącznie płciowo, rozwój
prosty – ślimaki płucodyszne
lub złożony – niektóre ślimaki
skrzelodyszne, jajożyworodne -
żyworódka
rozwój złożony – występuje
wolno pływająca larwa
trochofora lub żeglarek
rozwój prosty, rozmnażają się tylko raz w
ciągu życia, zazwyczaj zaznaczony
dymorfizm płciowy.
inne cechy tarka, język, krótkie czułki –
narząd dotyku, na dłuższych -
oczy, podeszwa - śluz
syfon wpustowy i
wyrzutowy, bisiorowy,
worek czernidłowy – wydzielina zwana
sepią