ukvor*¾trsKd;orD;rsm;a&;&mtzGJY? 2017 ckESpf

jrefrmEdkfifiH\

zuf'&,fpepf

tkyfcsKyfa&;yHkpHtwGif;

usm;? r wef;wlnDrQrIudk

jr§ifUwifjcif;

UN Women သည ကား/မတနးတညမေရးႏင အမသမးစြမးပကားျမငမားေရးအတြက အဓကလပငနး ေဆာငရြကေနသည ကလသမဂၢ အဖြ ႕အစညးတစချဖစသည။ အမးသမးမားနင မနးကေလးငယမား အားလးအတြက ကမာၻခနပယထပသးအဖြ႔အစညးျဖစေသာ ကလသမဂၢ အမးသမးမားအဖြ႔က ကမၻာနင အ၀မး အမးသမးမား ရပငခြင အခြငအေရးမား ျပညမတးတကေရး အရနအဟတျမငတငေပးရန အလ႔ငာ တညေထာငခသည။ ၄ငးသည ကမၻာကလသမဂၢ အဖြ႕၀ငနငငမားအေနနင ကား/မတနးတညမေရး ၾကးပမးေဆာငရြကေအာငျမငမႈ ျဖစထြနး ေစရန ကမာၻ႔စႏႈနးမား သတမတရာတြငလညးေကာငး၊ ထသ႔ သတမတစႏႈနးမား အေကာငအထညေဖာရာတြင မျဖစမေနလအပေသာ ဥပေဒမား မ၀ါဒေပၚလစမား အစအစဥမား ၀နေဆာငမႈမားက ပစခေရးဆြရာတြငလညးေကာငး၊ အစးရမား အရပဘကအဖြ႕အစညး မားနင ပးေပါငးေဆာငရြကမႈျပသည။ ၄ငးသည အလးစဘ၀ေရးရာအျဖာျဖာတြင အမးသမးမား၏ တနးတပါ၀ငေဆာငရြကနငေရး အတြက အမးသမးမားေနာကမ မားမားမတမတရပတညေပးေနသည။ ထသ႔ရပတညေပးေနရာတြင ေအာကပါဦးစားေပးနယပယ ငါးရပ၌အထး အာရစကေဆာငရြကလကရသည။ အမးသမးမား၏ ေခါငးေဆာငမႈနင ပါ၀ငေဆာငရြကခြငက တးျမငေပးျခငး၊ အမးသမးမားအေပၚ အၾကမးဖကမႈက အဆးသတေစျခငး၊ အမးသမးမားအား ၿငမးခမးေရးနင လျခေရးလပငနးစဥမားပါ၀ငခြငရေရး၊ အမးသမးမား၏စးပြား ေရးဆငရာ စြမးရညနင လပပငခြငျမငတငေပးျခငး၊ အမးသားဖြၿဖးေရးစမကနးနင အသးစရတဘတဂကေရးဆြရာတြင ကား/မတနးတည မေရးက ဗဟျပေဆာငရြကေရးတ႔က အဓကထား၍ ေဆာငရြကျခငး ျဖစပါသည။ ထ႔အျပင ကလသမဂၢအမးသမးမားအဖြ႔သည ကလသမဂၢ ယႏရား၏လပငနးမားတြင ကား/မ တနးတညမမႈ ပမအားေကာငးလာေစေရးတြငလညး ေပါငးစပညႏႈ ငးျမငတငေဆာငရြကလကရပါသည။

ျမနမာႏငင၏ ဖယဒရယစနစ အပခပေရးပစအတြငး ကား/မတနးတညမမႈက ျမငတငျခငး

ပႏပထတေ၀သ - ကလသမဂၢ အမးသမးမားအဖြ႔ ၂၀၁၇

မပငခြင - ကလသမဂၢ ကား/မတနးတညမေရးနင အမးသမးမား စြမးရညႏင လပပငခြငျမငတငေရးအဖြ႔ (UN Women)က မပငခြငအား လးရရသည။ ဤစာတမးျပနလညကးယထတေ၀ျခငးက ပညာေရးနင စးပြားျဖစမဟတေသာ ကစၥရပမားအလ႔ငာျဖစလင ေဖာျပပါအဖြ႔ အစညးထမ စာျဖင ၾကတငခြငျပခကမလဘ လပခြငရေစရမည။ ယခထတေ၀သည စာတမးက ျပနလညေရာငးခရနျဖစေစ အျခားစးပြားေရး အလ႔ငာျဖစေစ ျပနလညကးယထတလပလင အထကပါအဖြ႔အစညးထမ ၾကတငခြငျပခကမရဘ ကးယမႈက တားျမစသည။ ခြငျပခကရရရန ေလာကလႊာမားက ေအာကပါ info.th@unwomen.org သ႔ လပမေပးပ ႔ရမည။

ISBN No. 978-974-680-418-9

လပစာအျပညအစမာ -

United Nations Entity for Gender Equality and the Empowerment of Women (UN Women) Myanmar

အမတ ၂၃ (က)၊ အငးယားျမငလမး ေရႊေတာငၾကား (၂) ရပကြက

ဗဟနးျမ႕နယ၊ ရနကနျမ႕၊ ၁၁၂၀၁၊ ျမနမာႏငင

တယလဖနး +၉၅ ၁ ၂၃၀ ၅၉၆၀ - ၆၉

ဤထတေ၀စာတမးတြင ေဖာျပထားသည အျမငသေဘာထားမားသည စာေရးသ၏ အျမငသေဘာထားမားသာျဖစျပး စာေရးသ၏ အျမင သေဘာထား၊ ကလသမဂၢ၏ အျမငသေဘာထား သ႔မဟတ ၄ငးလကေအာကခအဖြ႔အစညးတစခခ၏ အျမငသေဘာထားမား မဟတေၾကာငး ကယစားမျပေၾကာငး -

ထတေ၀သ - UN Women, Myanmar

စာေရးသ: - Christine Mary Forster

စာမတညးျဖတသ - Jeffrey Stern

ဂရကဖစဒဇငး - Kung Termvanich

ပႏပ - Spectrum Printing House

jrefrmEdkifiH\ zuf'&,fpepf

tkyfcsKyfa&;yHkpHtwGif;

usm;? r wef;wlnDrQrIudk

jr§ifUwifjcif;

ukvor*¾trsKd;orD;rsm;a&;&mtzGJ Y? 2017 ckESpf

4

jrefrmEdkifiH\ zuf'&,fpepf tkyfcsKyfa&;yHkpHtwGif; usm;? r wef;wlnDrQrIudk jr§ih fwifjcif;

rmwdum

ေကးဇးတငလႊာ ၆စာေရးသႏငစပလဥး၍ ၆အႏစခပ ၇အပငး ၁ ၇အပငး ၂ ၈အပငး ၃ ၉ အေျခခလ႔အခြငအေရးမား ၉ ဥပေဒျပေရးအာဏာႏင အပခပေရးတာဝနမားအား ခြေဝျခငး ၉ ဘ႑ာေရးအစအစဥမား ၁၄ အစးရအဖြ႕အစညးမားတြင အမးသမးမား ကယစားျပမႈ ၁၅ အမးသမးႏင မနးကေလးမား၏ လၿခေရး ၁၇

အမးသမးအခြငအေရးမားအား အငစတကးရငးအဆငျဖင ကာကြယေစာငေရာကေရး ၁၇ လြတလပေသာတရားစရငေရးစနစတစရပ ထေထာငျခငး ၁၈အပငး ၁ ။ နဒါနးႏငေနာကခအေျခအေန ၁၉ေနာကခအေျခအေန ၁၉နယပယႏငရညရြယခက ၂၁စာေပမားအားျပနလညသးသပျခငး ၂၁ ျမနမာႏငင၏ ဖကဒရယစနစဆငရာစာေပမားအား ျပနလညသးသပျခငး ၂၂ ကား၊ မေရးရာႏင ဖကဒရယစနစဆငရာ စာေပမားအား ျပနလညသးသပျခငး ၂၄အစရငချခငး နညးစနစ ၂၈အစရငခစာပသဏၭာန ၂၈အပငး ၂ ။ ျမနမာႏငင၏ေနာကခအေျခအေနႏငဖကဒရယစနစ ၃၀လကရအပခပေရးစနစပစ ၃၀အပခပေရးစနစ၏ အေျခခသေဘာတရားမားအား မတဆကျခငးႏငအဓပၸာယဖြငဆျခငး ၃၃ အပခပေရးစနစပစမား ၃၃ ဖကဒရယစနစပစမား ၃၄ကား၊ မတနးတညမမႈက ျမငတငေပးေသာဖကဒရယစနစပစတစခအားညႇႏႈငးဆးျဖတျခငး ၃၇အပငး ၃ ။ ျမနမာႏငင၏ ကား၊ မေရးရာႏင ဖကဒရယစနစ ၄၁ ၄၀အေျခခလ႔အခြငအေရးမား ၄၀ဥပေဒျပေရးအာဏာႏင အပခပေရးတာဝနမားအား ခြေဝျခငး ၄၁ ကား၊ မ တနးတညမေရးကစၥရပမားအား လႊမးၿခၾကညျခငး ၄၁ မသားစဥပေဒႏင အေမြဆကချခငး ၄၃ ပညာေရး ၄၆ ကနးမာေရး ၄၈ အလပအကငႏင စးပြားေရးအခြငအလမးမား ၅၀ အမားျပညသဆငရာ ကနပစၥညးႏငဝနေဆာငမႈမား ၅၃

5

jrefrmEdkifiH\ zuf'&,fpepf tkyfcsKyfa&;yHkpHtwGif; usm;? r wef;wlnDrQrIudk jr§ih fwifjcif;

ဘ႑ာေရးအစအစဥမား ၅၆ ႏငငဝငေငြအရငးအျမစမား ၅၆ ႏငငဝငေငြေကာကချခငးနညးလမးမား ၅၇ ႏငငဝငေငြခြေဝျခငးနညးလမးမား ၅၈ ဘ႑ာေရးအစအစဥမားျဖင ကား၊ မတနးတညမမႈက ျမႇငတငျခငး. ၅၉အစးရအဖြ႕အစညးမားတြင ကား၊ မတနးတကယစားျပမႈ ၆၆ ေရြးေကာကခအစးရအဖြ႕အစညးမားရအမးသမးမားအေရအတြက ၆၆ အစးရအဖြ႕အစညးမားတြင အမးသမးမားကယစားျပမႈဆငရာ အတားအဆးမား ၆၈ အစးရအဖြ႕အစညးမားတြင အမးသမးမားကယစားျပမႈ၏ အေရးပါမႈ ၇၀ ဖကဒရယစနစပစအစးရအဖြ႕အစညးမားတြင ကား၊ မေရးရာကယစားျပမႈက

ျမႇငတငျခငး ၇၀အမးသမးႏင မနးကေလးမား၏ လၿခေရး ၇၃အမးသမးအခြငအေရးမားအား အငစတကးရငးအဆငျဖင ကာကြယေစာငေရာကေရး ႏင အေကာငအထညေဖာေဆာငရြကေရး ၇၅လြတလပေသာတရားစရငေရးစနစတစရပ ထေထာငျခငး ၇၇

ကမးကးစာရငး ၇၉

6

jrefrmEdkifiH\ zuf'&,fpepf tkyfcsKyfa&;yHkpHtwGif; usm;? r wef;wlnDrQrIudk jr§ih fwifjcif;

aus;Zl;wifvTm

pma&;olESih f

pyfvsOf;í

ဤထတေဝမႈတြင လမားစြာ၊ အဖြ႕အစညးမားစြာတ႔က ပါဝငကညခၾကပါသည။ အထးသျဖင ေအာကေဖာျပပါပဂၢလမားႏင အဖြ႕အစညးမားအား ၎တ႔၏ ပါဝငကညမႈမားအတြက ကြႏပတ႔က အသအမတျပ၊ ေကးဇးမတတမးျပလပါသည။

အဖးမျဖတႏငေသာ ထငျမငယဆခကမားႏင ႐ႈေထာငအျမငမားအားေပးခသည သေတသႏင ဤအစရငခစာကေရးသားသ ခရစၥတငးေဖာစတာ၊ အရပဘကလမႈအဖြ႕အစညးမားမ အဓကသတငးအခကအလက ေပးႏငသမားအားေတြ႕ဆေမးျမနးမႈတြင ပါဝငေျဖဆခၾကသမား၊ သေတသနအဖြ႕အစညးမားႏင ပညာရငမား အဖြ႕တ႔အားလညးေကာငး၊ ဤထတေဝမႈတြင ပါဝငသည သတငးအခကအလကမားႏင သေဘာထားအျမငမားအား အေထာကအကျဖစေစခသည ရနကနၿမ႕တြင အမးသမး ေခါငးေဆာငမားအတြက၂၀၁၆ ခႏစက ကငးပခေသာ ကား၊ မေရးရာႏင ဖကဒရယစနစဆငရာ အလပ႐ေဆြးေႏြးပြက စစဥေပးခသည ကလသမဂၢအမးသမးမားေရးရာအဖြ႔ႏင ဟနးဆကဒယလေဖာငေဒးရငး၊ ျမနမာတ႔အားလညးေကာငး၊ ထတေဝထားသည စာအပစာတမးမား၊ သတငးအခကအလကႏင ေလလာဆနးစစမႈတ႔အတြက ျပညေထာငစအငစတက အားလညးေကာငး၊ ထတေဝမႈအစမအဆး ေဆြးေႏြးမႈႏင ေဝဖနအႀကျပခကမားေပးခသည ကလသမဂၢ အမးသမးမားေရးရာ အဖြ႔၊ ျမနမာ၏အႀကးအကျဖစသ ေဒါကတာဂငးဒကးနားႏင ဤအစရငခစာထတေဝႏငရန အရငးအျမစမား ပပးေပးခေသာ ကလသမဂၢအမးသမးမားေရးရာအဖြ႔မ စမအပခပမႈ၊ ၿငမးခမးေရးႏင လၿခေရးရာ ေဒသဆငရာအႀကေပးျဖစသဟနန ေကြဗားဘတကတာတ႔အားလညးေကာငး၊ ထတေဝေရးတြင ကညေပးၾကသည ကလသမဂၢအမးသမးမားေရးရာအဖြ႔မ စႏၵာဝငး၊ ၿဖးသနႏၵာေအာငႏင ကတဆာရာေနာငးေပါငတ႔အားလညးေကာငး၊ ျပငဆငတညးျဖတေပးသည ဂကဖရစတနး၊ အျပငအဆငႏင ဒဇငး ျပလပေပးသည ကြနးတမဗားနစခ ဘာသာျပနဆေပးသည ဦးတးေကာလႈင ႏင ပႏပထတေဝေပးသည စပကထရမပႏပလပငနးတ႔အားလညးေကာငး အထးေကးဇးတငရပါေၾကာငး။

ဆြဒငႏငငအစးရႏင ၿငမးခမးေရးအေထာကအပရပေငြအဖြ႔၊ ျမနမာတ႔၏ ေစတနာထကသနေသာ ကညေထာကပမႈ သာမရခ လင ဤအစရငခစာက ထတေဝႏငခမညမဟတပါ။

ခရစၥတငးေဖာစတာသည ဆစဒနၿမ႕၊ နယးေဆာကသေဝးလစတကသလမ ဥပေဒဌာန တြဘကပါေမာကၡ တစဦးျဖစၿပး၊ အမးသမးမားအား နညးမးစျဖင ခြျခားဆကဆမႈပေပာကေရး ကြနဗငးရငး (CEDAW)၊ အမးသမးမား၏ လ႔အခြငအေရးမားႏင စမအပခပမႈဆငရာ ကြမးကငသတစဦးျဖစပါသည။ ခရစၥတငးသည CEDAW အား ဥပေဒေၾကာငးအရ အေကာငအထညေဖာ ေဆာငရြကရာတြင အေတြ႕အႀကမားစြာရသျဖစၿပး၊ ထနယပယတြင စာအပမားစြာေရးသားခသျဖစပါသည။ ၂၀၀၇ ခႏစတြင ကလသမဂၢအမးသမးမားေရးရာအဖြ႔(ပစဖတ)ႏင ကလသမဂၢဖြ ႔ၿဖးေရးအစအစဥ၊ ပစဖတစငတာတ႔မ ထတေဝသည "CEDAW အား ဥပေဒအျဖစ ကးေျပာငးဖြငဆျခငး"ႏင ၂၀၁၀ ခႏစတြင ကလသမဂၢအမးသမးမားေရးရာအဖြ႔မ ထတေဝသည "ကား၊ မတနးတညမေရးဥပေဒမား၊ ကမၻာတစဝနးအေကာငးဆးလပနညးလပဟနမားႏင အေရ႕ေတာငအာရ ၅ ႏငငအား သးသပခက" စာအပတ႔က ပးတြေရးသားခသတစဦးျဖစပါသည။ ၂၀၁၁ ခႏစတြင ကလသမဂၢဖြ ႔ၿဖးေရးအစအစဥ၊ ပစဖတ စငတာမ ထတေဝသည "ကြတခကြနးစမားတြင CEDAW အား အေကာငအထညေဖာမႈျမႇငတငျခငး၊ ႏငငသားမသားစ ဥပေဒဆငရာ အေကာငးဆးလပနညး လပဟနခဥးကပမႈမား" စာအပႏင ၂၀၁၆ ခႏစတြင ကလသမဂၢဖြ ႔ၿဖးမႈအစအစဥမ ထတေဝသည "ဖြ ႕စညးပ အေျခခဥပေဒမားတြင ကား၊ မတနးတညမေရးႏင အမးသမးအခြငအေရးမား ျမႇငတငျခငးဆငရာ အေကာငးဆးလပနညးလပဟနမား" စာအပတ႔က ေရးသားခသျဖစပါသည။

tydkif; 1

ဤအစရငခစာ၏ အပငး ၁ တြင ျမနမာႏငင၏ ႏငငေရးအေျခအေန ေနာကခအကဥးခပႏင ဒမကေရစ ႏင ၿငမးခမးေရးဆသ႔ ဆကလကေလာကလမးေနသည ျမနမာႏငင၏ အပခပေရးစနစတြင အသငေတာဆးနညးစနစအျဖစ ဖကဒရယစနစပစအား အေျခခအျဖစထားရေရးဆငရာ အေျခအတငေဆြးေႏြးမႈျဖင စတငထားပါသည။ စာေပမားအား ျပနလညသးသပျခငးႏင အစရငချခငးနညးစနစဆငရာ ၿခငသးသပခက အကဥးခပကလညး အပငး ၁ တြင ေဖာျပထားပါသည။

၂၀၁၅ ခႏစတြင၊ ႏစေပါငး ၅၀ ေကာၾကာျမငခသည စစအပခပေရးေနာကပငး၊ အမးသားဒမကေရစအဖြ႕ခပသည ႏငငေတာသမၼတအျဖစဦးထငေကာႏင ႏငငေတာ၏ အတငပငခပဂၢလအျဖစ ေဒၚေအာငဆနးစၾကညတ႔ဦးေဆာငသည အစးရတစရပက ဖြ ႕စညးခပါသည။ အပခပေရးစနစပစသစတစမးက ညႇႏႈ ႈငးေရြးခယရမညျဖစၿပး၊ ျမနမာႏငင၏ လမး၊ ဘာသာစကားႏင ယဥေကးမႈအရ မတကြျပားမႈမားက အျပညအဝ အသအမတျပၿပး၊ အမးသမးႏင မနးကေလးမားအပါအဝင အားလး၏ လ႔အခြငအေရးမားက လၿခေစသည၊ အာမခေပးသည၊ ႏငငေတာအေပၚ ျမနမာႏငငသားမား ဂဏယေစမည ပစ မးျဖစရမညျဖစပါသည။ ေရြးခယရနျဖစႏငသည ဖကဒရယစနစပစသည ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးမားအား ဥပေဒျပ ေရးႏင မဝါဒေရးရာနယပယအခ႕တြင ဖြ ႔စညးပအေျခခဥပေဒအရ အာမခခကေပးထားေသာ ကယပငျပ႒ာနးခြငက ရရေစ မညျဖစၿပး၊ သေဘာတထားသည စညးမဥးမားႏငအည အျခားနယပယမားတြငလညး အာဏာခြေဝမႈက ရရခစားေစႏင မညျဖစပါသည။

ကား၊ မတနးတညမေရး ကစၥရပမားအား အငစတကးရငးႏင ဖြ ႕စညးပအေျခခဥပေဒဆငရာ ျပနလညတညေဆာကေရးႏင ျပျပငေျပာငးလေရးျဖစစဥ၏ ကနဦးအစတြင ပမထေရာကစြာ ေျဖရငးေဆာငရြကေလရပါသည။ သ႔ျဖစရာ ျမနမာႏငငတြင အပခပေရးစနစပစသစတစရပက ညႇႏႈငးေရြးခယသညအခနတြင ထးျခားသည အခြငအလမးရေနၿပး အမးသမးအခြင အေရးမားက လၿခေစသည နညးစနစမားအား စတငမတဆကရနႏင ကား၊ မတနးတညမမႈက ျမႇငတငရန အခြငအလမးတစရပ ျဖစပါသည။ ျမနမာႏငင၏ ေနာကခအေျခအေနတြင ကား၊ မေရးရာႏင ဖကဒရယစနစက ယေန႔အခနအထ ပထမဆးျဖစ သည ေလလာဆနးစစမႈအားျဖင ဤအစရငခစာသည ထျဖစစဥအားအေထာကအကျဖစေစပါသည။

7

jrefrmEdkifiH\ zuf'&,fpepf tkyfcsKyfa&;yHkpHtwGif; usm;? r wef;wlnDrQrIudk jr§ih fwifjcif;

tESpfcsKyf

ျမနမာႏငငသည ဒမကေရစအသြငကးေျပာငးေရး၊ ၿငမးခမးေရး၊ စးပြားေရးႏင လမႈေရးဖြ ႔ၿဖးတးတကမႈတ႔ဆသ႔ ဆကလက ေလာကလမးေနသညနငအမ၊ ဥပေဒေရးရာ အေျခခအတျမစမားတြင ကား၊ မတနးတညမေရးႏင အမးသမးအခြငအေရး မားအား ခငမာစြာထညသြငးရန အေရးႀကးပါသည။ သ႔ျဖစရာ ဖကဒရယစနစပစအမးမးတြင ကား၊ မတနးတညမမႈ ျမႇငတငေရးအတြက ပစတစခခငးစ၏ အခြငအလမးမား ႏင အားနညးခကမားက ရာေဖြေဖာထတရန ဤအစရငခစာက ရညရြယပါသည။ ထ႔အျပင အမးသမးႏင မနးကေလးမား၏ အခြငအေရးမားအား ျမႇငတငေရးက အာမခႏငသည နညးစနစ မားအား အဆျပႏငေရးအတြက အျခားေသာ စရငပငခြငနယေျမမားမ ဥပမာမားအားလညး ဤအစရငခစာတြင အသးျပထား ပါသည။

tydkif; 2

အစရငခစာ၏ အပငး ၂ တြင ဖကဒရယစနစက ျမနမာႏငငေနာကခအေျခအေနတြင သးသပတငျပထားပါသည။ ၎တြင ျမနမာႏငင၌ ကငသးေနေသာ လကရ(အမညခအားျဖငဖကဒရယ) အပခပေရးစနစအေပၚ ေဆြးေႏြးခကႏင ၿခငသးသပ ခကတ႔ျဖင စတငထားပါသည။ ဤအပငးတြင ဖကဒရယစနစဆငရာ အေျခခသေဘာတရားမားအား စတငမတဆက၊ အဓပၸာယဖြငဆထားၿပး အထးသျဖင ျမနမာႏငငႏင ပထဝအေနအထား၊ ယဥေကးမႈႏင ႏငငေရးေနာကခတေသာ အျခားႏငငမားတြင ကငသးေနသည ဖကဒရယစနစပစမားအား တငျပထားပါသည။ ဤအပငးတြင ေယဘယအားျဖင အပခပေရးဆငရာ ဖကဒရယပစအမးမးႏင လကေလာညေထြ ညႇႏႈငးဆးျဖတရမည ကား၊ မ တနးတညမေရးဆငရာ အဓကကစၥရပမားအား သးသပတငျပထားပါသည။

ျပညေထာငစသမၼတျမနမာႏငငေတာ ဖြ ႕စညးပအေျခခဥပေဒ၊ ၂၀၀၈ ခႏစျဖင ေဘာငခတထားသည ျမနမာႏငင၏ လကရအပခပေရးစနစပစသည ကား၊ မတနးတညမေရးႏင အမးသမးအခြငအေရးမားအား ျမႇငတငႏငစြမးက ကန႔သတ ထားပါသည။ ဤသညမာ ဗဟခပကငမႈ အလြနအားေကာငးသည အပခပေရးစနစပစတစချဖစၿပး၊ ျပညေထာငစအစးရအား အပခပေရး၊ ဥပေဒျပေရးႏင တရားစရငေရးက႑ မားတြင အာဏာအမားစက အပႏငးထားပါသည။ ျပညနယႏင တငးေဒသ ႀကး ၁၄ ခ၊ ကယပငအပခပခြငရတငးတစခႏင ကယပငအပခပခြငရ နယေျမ ၅ ခတ႔တြင ျပညေထာငစအစးရမ အာဏာႏင လပပငခြငအနညးငယသာ အပႏငးထားပါသည။

ဖကဒရယစနစပစမားသည ႀကးမားစြာ ကြျပားျခားနားၾကပါသည။ အခ႕တြင တငးျပညအား ထနးေကာငး ေမာငးႏငႏငရန ဗဟအစးရအား အာဏာအမားအျပား အပႏငးထားၿပး၊ အခ ႕တြင ျပညနယႏငတငးေဒသႀကးမားအား ကယပငအပခပခြင ပမအပႏငးထားပါသည။ အခ႕တြင ဗဟအစးရႏင ျပညနယႏငတငးေဒသႀကးမားအၾကား တကရငးလငးေသာ အာဏာခြေဝ သတမတမႈရၿပး၊ အခ ႕တြင ႏစခစလးကကငသးႏငေသာ၊ သ႔မဟတ မေဝကငသးႏငေသာအာဏာမား ရၾကပါသည။ အမးအစားအားျဖင ဖကဒရယစနစ ပစ ၄ မး ခြျခားသတမတႏငပါသည။ ၎တ႔မာ ဗဟအစးရက အခြငအေရးမားႏင အရငး အျမစမား ပမရရၿပး၊ မဝါဒႏင ဥပေဒမားျပ႒ာနးရာတြင လႊမးမးထားႏငေသာ ဗဟအေျချပ ဖကဒရယစနစ၊ ဗဟႏငျပညနယႏင တငးေဒသႀကးအဆင ႏစခစလးတြင ၿပးျပညစေသာ အငစတကးရငးမား ထေထာငထားၿပး၊ တစခခငးစတြင သးျခားျဖစ၍ တကစြာသတမတထားေသာ တာဝနႏင လပပငခြငမားရသည ဒြစဖကဒရယစနစ၊ ဗဟႏင ျပညနယႏငတငးေဒသႀကး အဆငႏစခစလးတြင ၿပးျပညစေသာ အငစတကးရငးမားရၿပး၊ တစခခငးစတြင သးျခားျဖစ၍ တကစြာသတမတထားေသာ တာဝနႏငလပပငခြငမားရသည (ျပညနယႏငတငးေဒသႀကးမားသည အရငးအျမစမားႏင ႏငငသားမားအတြက အၿပင အဆငယဥၿပငၾကသည) ယဥၿပငဖကဒရယစနစႏင ဗဟအစးရႏင ျပညနယ၊ တငးေဒသႀကး အစးရမားအၾကား ဆးျဖတ ခကမားပးတြခမတသည ပးတြဖကဒရယစနစတ႔ ျဖစပါသည။

ကား၊ မတနးတညမမႈျမႇငတငေရးအေပၚ မတေသာဖကဒရယစနစပစမား၏ သကေရာကမႈႏင စပလဥး၍ ေယဘယသအရ မရပါ။ ကား၊ မေရးရာ ပညာရငအခ ႕က ဖကဒရယစနစသည ဗဟအစးရ၏အာဏာက အကန႔အသတျဖစေစၿပး၊ အမးသမးႏင မနးကေလးမားအား အကးျဖစေစသည ကယကယျပန႔ျပန႔ လပေဆာငရမည လမႈေရးမဝါဒမားအား အေကာငအထည ေဖာႏငစြမးက အစတစတအမႊာမႊာ ျဖစေစသညဆသည အေျခချဖင ကား၊ မတနးတညမေရးအတြက ၎သည ထေရာကေသာ ပစမဟတေၾကာငး ျငငးခကထတၾကပါသည။ ဆန႔ကငဘကအားျဖင အျခားေသာ ကား၊ မေရးရာ ပညာရငမားက ဖကဒရယ စနစပစသည ကား၊ မတနးတညမေရး တကတြနးလႈ႕ေဆာသမားအတြက လကလမးမသည အေျခအေန အမားအျပားက

8

jrefrmEdkifiH\ zuf'&,fpepf tkyfcsKyfa&;yHkpHtwGif; usm;? r wef;wlnDrQrIudk jr§ih fwifjcif;

ဖနတးေပးျခငး၊ ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးမားအၾကား အျပသေဘာေဆာငေသာ ယဥၿပင မႈကျဖစေစျခငးႏင အမးသမးမား ပ၍လြယကစြာ လကလမးမေသာ၊ ပါဝငႏငေသာ ေဒသႏရအစးရမားက ထေထာငေပးျခငးအားျဖင ကား၊ မတနးတညမမႈ ျမႇငတငေရးက ပမအားေကာငးေစသညဟဆၾကပါသည။

ကား၊ မတနးတညမမႈ ျမႇငတငေရးအေပၚ ဖကဒရယစနစအပခပမႈပစ၏ ထေရာကမႈသည ဗဟႏင ျပည နယ၊ တငးေဒသႀကး အစးရမား၏ ႏငငေရးစတဆႏၵ၊ လဦးေရအရြယအစား၊ ႏငငရလဦးေရ၏ လမးအရကြျပားျခားနားမႈ၊ ပဋပကၡရျခငး၊ မရျခငး၊ စးပြားေရးၾကြယဝမႈအဆငႏင ကား၊ မတနးတညမေရးက ဆန႔ကငသည ႐းရာအစဥအလာမား၊ ယဥေကးမႈႏႈနးစမား၏ အားေကာငးမႈအပါအဝင အေၾကာငးအရာမားစြာအေပၚမတညေနပါသည။

tydkif; 3

ျမနမာႏ ငငတြင ဖကဒရယစနစအပခပေရးပစက စတငမတဆကရာမ ေပၚေပါကလာေသာ ကား၊ မတနးတညမေရးဆငရာ အဓကအေရးကစၥမားအား အေၾကာငးအရာအလက အပငး ၃ တြင ေလလာေဖာထတ ထားပါသည။

tajccHvlYtcGihfta&;rsm;

ဖကဒရယစနစပစတြင အစးရမားစြာ ရေနသညအတြက တနးတညမေရးႏင ခြျခားဆကဆမႈမရေစေရးတ႔အား အာမခခက အပါအဝင အျပညျပညဆငရာ လ႔အခြငအေရးႏႈနးစမားအား ႏငင၏ ဖြ ႕စညးပအေျခခဥပေဒတြင ထညသြငးေရးဆြထားရန အေရးႀကးပါသည။ ျပညနယႏငတငးေဒသႀကး အစးရတငးသည ႏငငတကာစႏႈနးမားအတငး လကနာေစရနႏင အကယ၍ ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးမားအတြက သးျခားဖြ ႕စညးပမားရခလင၊ ၎တ႔တြငလညး အျပညျပညဆငရာ လ႔အခြငအေရး ႏႈနးစမားအား ေပါငးစပထညသြငးထားေစရမည ျဖစပါသည။

t"dutBuHjyKwdkufwGef;csufrsm;

/ အၾကြငးမတနးတညမေရးႏင တက႐ကႏင သြယဝက၍ ခြျခားဆကဆျခငးမားအား ထပမထညသြငးႏငေရးအတြက ဖြ႕ စညးပအေျခခဥပေဒတြငပါရသညတနးတညမေရးႏင ခြျခားဆကဆမႈမရေစေရးဆငရာ ျပ႒ာနးခကမားအား တးခ႕ရန။

/ အမးသမးမား၏ ဘဝနယပယအားလးတြင အထးေဆာငရြကခကမားအား ခြငျပေပးႏငရနအတြက ဥပေဒမားတြင ယာယအထးေဆာငရြကခကမားအား ေရးဆြျပ႒ာနးေပးရန။

/ ကနးမာေရး၊ ပညာေရး၊ လမႈေရး၀နေဆာငမႈမား၊ လမႈဖလေရးစသည အခြငအေရးမားအား တနးတညမရရခြင၊ အစးရ အဖြ႕အစညးမားတြင တနးတညမကယစားျပခြငႏင အလပအကငဆငရာ က႑အားလးတြင တနးတညမအခြငအေရး မားရရခြင အာမခခကမားအား ထညသြငးရန။

Oya'jyKa&;tmPmESihf tkyfcsKyfa&;wm0efrsm;tm; cGJa0jcif;

ျပညေထာငစအစးရႏင ျပညနယ၊ တငးေဒသႀကးအစးရမားအၾကား ဥပေဒျပေရးအာဏာႏင အပခပေရး တာဝနမားခြေဝျခငး က ညႇႏႈငးေဆာငရြကရမညျဖစပါသည။ ကား၊ မတနးတညမမႈ ျမႇငတငေရးအတြက ဤသ႔ခြေဝျခငးသည အလြနအေရးႀကးၿပး၊ အစးရအဖြ႕၏ မညသညအဆငသည မညသညအာဏာႏငလပ ပငခြငမားအေပၚ စရငဆးျဖတႏငသညက ထညသြငးစဥးစားရာ တြင အမးသမးအဖြ႕မားက လကတြလပေဆာငၾကရန အေရးႀကးပါသည။ ျပစမႈဆငရာ၊ မသားစႏင အလပအကငဆငရာ ဥပေဒမားအပါအဝင ျမနမာႏငင၏ ဥပေဒမားအျပားသည အမးသမးမားအား ခြျခားဆကဆေလရပါသည။ အမားျပညသ ဆငရာ ကနပစၥညးႏင ဝနေဆာငမႈမား၊ လမႈဖလေရးႏင ခစားခြငမား၊ ကနးမာေရး၊ ပညာေရးႏင အၾကမးဖကခရသမား

9

jrefrmEdkifiH\ zuf'&,fpepf tkyfcsKyfa&;yHkpHtwGif; usm;? r wef;wlnDrQrIudk jr§ih fwifjcif;

အား ကညေထာကပေရးအပါအဝင ဝနေဆာငမႈအမားအျပားသည ျပညစလေလာကမႈမရပါ။ ျပညနယႏင တငးေဒသႀကး အစးရမားက ျပ႒ာနးသည ဥပေဒမားႏင လပေဆာငသညအစအစဥမားအား ႀကက၊ မႀကက သ႔မဟတ အခ ႕ေသာေနရာမား တြင စခနစညႊနးမားအား တသတမတတညးေရးဆြၿပး လကနာေစရန ျပညေထာငစအစးရအား ပ၍လအပ၊ မလအပ စသညတ႔က အမးသမးမားက ဆးျဖတရမညျဖစပါသည။ ဤအစရငခစာတြင အဓကေနရာမား၌ အာဏာႏငလပပငခြင တာဝနမားအား ခြေဝခြငဆငရာ ေရြးခယစရာနညးလမးမားအား အစဥအလကတငျပထားၿပး၊ တစခခငးစ၏ အားသာခကႏင အား နညးခကမားအား ေဆြးေႏြးေဖာျပထားပါသည။

မသားစတြင တနးတအခြငအေရးမားအား သတမတေပးထားသည မသားစဥပေဒသည ကား၊ မတနးတညမမႈျမႇငတငေရး အတြက အေရးႀကးပါသည။ သမငးအစဥအလာအားျဖင မသားစဥပေဒတြင အမးသားမားအား မသားစအတြငး လပပငခြင အာဏာ အမားအျပားေပးအပထားၿပး၊ မသားစဥပေဒစနစမားတြင အမးသမးႏင မနးကေလးမားအား ခြျခားဆကဆ ျခငးအားျဖင ၎တ႔အား မသားစအတြငး အမးသားမား၏ လကေအာကခအျဖစသ႔ ေရာကရသြားေစပါသည။ ဤသ႔ေသာ မညမမႈက စးပြားေရးကစၥမား၊ ႏငငသားျဖစမႈႏင အမားျပညသဆငရာ ဆးျဖတခကခမတသည နယပယအားလးတြင အလားတထပမျဖစပြားလကရပါသည။ သ႔ျဖစရာ ဖကဒရယစနစပစမားအတြငး မသားစဥပေဒႏင အေမြဆကချခငးတြင ဥပေဒျပေရးအာဏာႏင အပခပေရးတာဝနမား ခြေဝျခငးဆငရာ မတညေသာခဥးကပမႈမား၏ ကား၊ မတနးတညမေရးအေပၚ သကေရာကမႈမားအား ေသခာစြာထညသြငးစဥးစားရနႏင အဆပါခြေဝမႈအား ညႇႏႈငးဆးျဖတႏငရန အေရးႀကးပါသည။

ေရြးခယစရာနညးလမး ၁ သည ျပညနယႏငတငးေဒသႀကးမားက အေကာငအထညေဖာ ေဆာငရြကရမည မသားစဥပေဒအား တသမတတညး ျပ႒ာနးႏငသညအာဏာက ျပညေထာငစအစးရအားအပႏငးရနျဖစပါသည။ တသမတတညးျဖစေသာ ဥပေဒသည မသားစဥပေဒ၏ ေကာငးေသာလပနညးလပဟနမားဆငရာ စခနစညႊနးမားျပညမၿပး၊ ႏငငတကာစခနစညႊနး (အထးသျဖင အမးသမးမားနညးမးစျဖင ခြ ျခားဆကဆမႈပေပာကေရး သေဘာတစာခပ CEDAW အပဒ ၁၆)ႏင ကကညလင ဤနညးလမးသည ကား၊ မတနးတညမေရးအတြက အျပသေဘာေဆာငပါသည။ ေရြးခယစရာနညးလမး ၂ သည ဥပေဒျပ ေရးအာဏာႏင အပခပေရးတာဝနမားအား ခြေဝရနျဖစၿပး၊ ျပညေထာငစအစးရသည မသားစဥပေဒ၏ အခ႕နယပယမားတြင ဥပေဒျပ႒ာနးခြငႏင ျပညနယႏငတငးေဒသႀကး အစးရမားသည အျခားေသာနယပယမားတြင ဥပေဒျပ႒ာနးခြငရေစမည ျဖစပါသည။ ေရြးခယစရာနညးလမး ၃ သည ျပညေထာငစအစးရ ႏင ျပညနယ၊ တငးေဒသႀကးအစးရမားအၾကား ဥပေဒျပ ေရးအာဏာႏင အပခပေရးအာဏာမားအား မေဝကငသးရနျဖစသညအတြက အစးရမားအေနျဖင မသားစဥပေဒဆငရာ နညးဥပေဒမားအား ညႇႏႈငးဆးျဖတၾကရမညျဖစပါသည။ အထးသျဖင ဘ႑ာေရးဆငရာလပပငခြငသည ျပညေထာငစအဆင တြငရေနပါက ဤနညးလမးသည ဆးျဖတခကမားတြင ျပညေထာငစအစးရအား အေရးပါသညအာဏာမားရယထားေစႏင ပါသည။ ေရြးခယစရာနညးလမး ၄ သည ျပညနယႏငတငးေဒသႀကး အစးရမားအား မသားစဥပေဒဆငရာက႑အားလး ႏငစပလဥး၍ အျပညအဝလပပငခြငေပးထားပါသည။ ျပညနယႏင တငးေဒသႀကး အစးရမားက ႐းရာအစဥအလာမားႏင အမးသမးမားအား ခြျခားဆကဆေသာ ကးကြယယၾကညမႈဆငရာစနစမားအား ဆကလကလပေဆာငေနပါက ဤနညး လမးအားျဖင ျပျပငေျပာငးလေရးအား ညႇႏႈငးေရြးခယရနႏင အမးသမးမားအတြက ဤအဓကနယပယတြင တနးတအခြင အေရးမားရရရန ခကခမညျဖစပါသည။

t"dutBuHjyKwdkufwGef;csufrsm;

/ ျပညေထာငစအစးရအေနျဖင မသားစဥပေဒ၏ အနမဆးစခနစညႊနးမားအား CEDAW အပဒ ၁၆ ႏငအည သတမတ ျပ႒ာနးေပးရနႏင ျပညနယႏငတငးေဒသႀကး အစးရမားအေနႏင အဆပါ အနမဆးစခနစညႊနးမားမအပ မသားစဥပေဒ ႏင အေကာငအထညေဖာျခငးတြင လပပငခြငအျပညအဝ ရရေစရန။

/ ဓေလထးတမး ဥပေဒမားသည တရားဝငဥပေဒေရးရာ စခနစညႊနးမားႏင အဆကအစပရေၾကာငး ေသခာေစမည ယႏရားမားအား တညေထာငရန။

ကား၊ မတနးတညမမႈျမႇငတငေရးတြင ပညာေရးဆငရာ တရားဝငနညးဥပေဒႏင ၎၏ထေရာကေသာ ဝနေဆာငမႈက အေရးႀကးပါသည။ အမးသမးႏင မနးကေလးမားအား ပညာသငၾကားေပးျခငးသည စးပြားေရးတြင လပအားအသးျပမႈက

10

jrefrmEdkifiH\ zuf'&,fpepf tkyfcsKyfa&;yHkpHtwGif; usm;? r wef;wlnDrQrIudk jr§ih fwifjcif;

ျမငမားေစၿပး ထတလပမႈကျမႇငတငေပးပါသည။ ဆငးရႏြမးပါးမႈက ေလာကေစျခငး၊ လ႔သကတမးပမျမငမားျခငး၊ ေမြးကငးစ ကေလးေသဆးမႈႏင ေရာဂါျဖစပြားမႈကေလာနညးေစျခငး၊ သမ႐းကစေဆာငးေငြက ပမမားျပားေစျခငး၊ လယယာထြကကန ျမငမားေစျခငး၊ အေသးစားစးပြားေရးလပငနးမားအား ဖြ ႔ၿဖးေစျခငးတ႔အျပင ကေလးသငယမား၏ လသားအရငးအျမစတြင ပမရငးႏးျမႇပႏ လာေစႏငသညအတြက လပသားမးဆကသစ၏ ထတလပမႈစြမးအားက ပမျမငမား လာေစႏငပါ သည။

ေရြးခယစရာနညးလမး ၂ သည ျပညေထာငစႏင ျပညနယ၊ တငးေဒသႀကးႏင ေဒသႏရအစးရမားအၾကား ပညာေရးနညး ဥပေဒႏင ဝနေဆာငမႈဆငရာ တာဝနယမႈအား ခြေဝသတမတရနျဖစပါသည။ ပညာ ေရးဝနေဆာငမႈအတြက အေျခခစခနစညႊနး မားအား ျပညေထာငစအစးရက သတမတႏငသည အခြငအေရးရေစႏငၿပး၊ အေထြေထြ ေကာငးသးသင႐းကေဒသႏရ သင႐း ႏငအတ ယဥတြျဖန႔ေဝျခငးျဖင အမားစ ျဖစသည ဗမာလမးမားအတြက သင႐းညႊနးတမးမားအား တငးရငးသားလမးမားလညး တနးတရရေစေရး အာမခခကရေစမညျဖစပါသည။ ေရြးခယစရာနညးလမး ၂ သည ျပညေထာငစႏင ျပညနယ၊ တငးေဒသႀကး ႏင ေဒသႏရအစးရမားအၾကား ပညာေရးဝနေဆာငမႈဆငရာ တာဝနယမႈက မေဝကငသးရနျဖစၿပး၊ ႏငငတစဝနး ပညာေရးအဆငအတနး ျမႇငတငေရးတြင ျပညေထာငစအစးရ၏ ပါဝငပတသကမႈလအပႏငသညအတြက ဤသညက ကား၊ မတနးတညမမႈျမႇငတငေရးအတြက ေကာငးကးျဖစေစႏငပါသည။ ေရြးခယစရာနညးလမး ၃ တြင ပညာေရးဆငရာ နညးဥပေဒ၊ စမခန႔ခြမႈႏင ဝနေဆာငမႈတ႔အတြက ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးမားအား လပပငခြငအျပညအဝ လႊအပေပး ထားျခငးျဖစပါသည။ ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးတစခစတြင မတကြျပားေသာ လအပခကမားရၾကၿပး၊ ဤနညးလမးသည သငၾကားမည အေၾကာငးအရာမားအေပၚ အျပညအဝထနးခပထားႏငၿပး၊ ဥပမာအားျဖင ေဒသဆငရာ ဘာသာစကားမားျဖင ေရြးခယသငၾကားခြငက တစခခငးစအား ေပးအပထားျခငးျဖစပါသည။ ထ႔အျပင လနညးစတငးရငးသားမား၏ သမငး၊ ယဥေကးမႈႏင ဝေသသလကၡဏာမားအား အျပသေဘာကယစားျပသည ျပ႒ာနးခကမား ရလာေစႏငပါသည။ သ႔ရာတြင၊ လအမားစရရေနေသာ အခြငအလမးမားမ ၎တ႔အား ဖယထတထားျခငးမရေစရန ႏ ငငတစဝနးတြင အမးသမးႏင မနးကေလးမားအတြက စဥဆကမျပတ ပညာသငၾကားခြင လကလမးမေစေရး အာမခခကရေစမည အကာအကြယမားအား စတငမတဆကရန လအပပါသည။

အမးသမးႏင မနကေလးမား၏ ကနးမာေပာရႊငမႈႏင တနးတညမမႈတ႔အတြက ကနးမာေရးဆငရာ တရားဝငနညးဥပေဒႏင ၎၏ထေရာကေသာ ဝနေဆာငမႈတ႔က အေရးႀကးပါသည။ ကနးမာေရးေကာငးျခငးသည ဆငးရႏြမးပါးမႈေလာကေရး၊ ထတလပမႈစြမးအား ျပညဝေစေရးတ႔က အေထာကအကျဖစေစၿပး၊ လေနမႈအဆငအတနးက ျမငမားေစပါသည။

t"dutBuHjyKwdkufwGef;csufrsm;

/ ျပညေထာငစအစးရႏင ျပညနယႏငတငးေဒသႀကး အစးရမားအေနျဖင ပညာေရးဆငရာ နညးဥပေဒႏင ဝနေဆာငမႈ တာဝနမားအား မေဝကငသးရန။

ေရြးခယစရာနညးလမး ၁ သည ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈဆငရာ တရားဝငနညးဥပေဒႏင ဝနေဆာငမႈတာဝနက ျပညေထာငစ ႏင ျပညနယ၊ တငးေဒသႀကးအစးရမားအၾကား ခြေဝသတမတရနျဖစပါသည။ မတကြျပားေသာ ခြေဝ သတမတမႈမား၏ အကးဆကမားအား ေသခာစြာထညသြငးစဥးစားရမညျဖစၿပး၊ အထးသျဖင ဥပေဒႏင ကနးမာေရး ေစာငေရာကမႈဝနေဆာငမႈတ႔က ေပါငးစပညႇႏႈငးရန ထညသြငးစဥးစားရမညျဖစပါသည။ ဥပမာ- အကယ၍ကယဝနဖကခ ျခငးက ျပညေထာငစအစးရက ထနးခပထားေသာလညး၊ သားဆကျခားစမကနးမားႏင ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈက ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးအစးရမားက ထနးခပစမခန႔ခြမညဆပါက၊ တစခႏငတစခ ပဋပကၡျဖစလာႏငပါသည။ ေရြးခယစရာနညးလမး ၂ တြင ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈဆငရာ တရားဝငနညးဥပေဒႏင ဝနေဆာငမႈတာဝနမားက မေဝ ကငသးရနျဖစသညအတြက ျပညေထာငစႏင ျပညနယ၊ တငးေဒသႀကးမားက ညႇႏႈငး၍ လကတြလပေဆာငရမည ျဖစပါသည။ ကယျပန႔ျပညစေသာ ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈစနစက ျပညနယ သ႔မဟတ တငးေဒသႀကးအေနျဖင ေရးဆြႏငစြမးမရသညအတြက ျပညေထာငစအေနျဖင ျပညနယ၊ တငးေဒသႀကးမားႏငလကတြ၍ သငေတာေသာ မေဘာငတစရပက ေရးဆြေဖာေဆာငရန လအပႏငပါသည။ ေရြးခယစရာနညးလမး ၃ သည ျပညနယႏငတငးေဒသႀကး အစးရမားအား ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈဆငရာ တရားဝငနညးဥပေဒႏင ဝနေဆာငမႈအား အျပညအဝ လပပငခြငေပးျခငး

11

jrefrmEdkifiH\ zuf'&,fpepf tkyfcsKyfa&;yHkpHtwGif; usm;? r wef;wlnDrQrIudk jr§ih fwifjcif;

ျဖစပါသည။ အထးသျဖင အမးသမးမားႏငသကဆငသည ကနးမာေရးလအပခကမားအျပင၊ ျပညနယႏငတငးေဒသႀကး တစခခငးစတြင မတညေသာ ကနးမာေရးလအပခကမားရပါသည။ ကယျပန႔ျပညစေသာ ကနးမာေရးေစာငေရာက မႈစနစတစရပက မျဖစမေန ေရးဆြေဖာေဆာငေရးအတြက ျပညနယႏငတငးေဒသႀကး တစခခငးစသည လေလာကေသာ ဝငေငြႏင နညးပညာအေထာကအပရရမညျဖစပါသည။

သမား႐းကႏင သမား႐းကမဟတေသာ အလပအကငက႑မားတြင အလပသမားမားအျဖစႏင သမား႐းကႏင သမား႐းက မဟတေသာ စးပြားေရးလပကငသမားအျဖစ စးပြားေရးတြင အမးသမးမား၏ပါဝငမႈသည ျမနမာႏငင၏စးပြားေရး ဖြ ႔ၿဖးတးတကမႈႏင ကား၊ မတနးတညမေရးအတြက အေရးႀကးပါသည။ ျမနမာႏငငတြင သမား႐းကမဟတေသာ က႑မား ၌ အလပလပကငေနသမားအား လႊမးၿခမည အလပအကငဆငရာ ဆကဆေရးမားႏငစပလဥးသည ခငမာေသာ ဥပေဒမေဘာငတစရပ လအပေနပါသည။ အဘယေၾကာငဆေသာ အတငးအတာတစခအထရေနေသာ အမးသမးမား၏ စးပြားေရးလပေဆာငခကမားသည အေသးစားငါးဖမးလပငနး၊ စားေသာကကနထတလပေရး၊ အထညခပလပငနး၊ လယယာစကပးေရး၊ ဧညခေဖာေျဖေရးႏင ခရးသြားလပငနးမား၏ သမား႐းကမဟတေသာ က႑မားတြငရေနသည အတြကျဖစပါသည။ အေသးစားစးပြားေရးလပငနးမား၊ အထးသျဖင သနပခါး၊ ပနးပပစၥညးမား၊ ေရႊခညထး၊ ႐ပေသးႏင ေကာကမကရတနာစသည လကမႈအႏပညာပစၥညးမား ထတလပေရာငးချခငးႏင လယယာထြကကနမား စကပေရာငးခ ျခငးတ႔ကသ႔ေသာ ျမနမာႏငင ေနရာအႏ႔အျပားတြင လညပတေနသည ေစးကြကမားတြငလညးအမးသမးမားပါဝငလက ရပါသည။ သမား႐းကျဖစေစ၊ သမား႐းကမဟတေသာ စးပြားေရးလပငနးမားတြငျဖစေစ အလပသမားမား၏ အခြငအေရး မားအား ကာကြယေပးသညဥပေဒမား မရျခငးသည ခြျခားဆကဆမႈ၊ လငပငးဆငရာ ၿခမးေျခာကေႏာငယကမႈႏင မလေလာက ေသာ မးဖြားျခငးဆငရာ အကာအကြယမား၏ သားေကာငမားျဖစၾကသည အမးသမးမားအတြက ျပနာတစရပျဖစပါသည။

t"dutBuHjyKwdkufwGef;csufrsm;

/ ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈ ဝနေဆာငမႈတာဝနမားအား ျပညေထာငစအစးရႏင ျပညနယႏငတငးေဒသႀကးအစးရမား အၾကား မေဝကငသးရန။

/ သားဆကျခားျခငး၊ ကယဝနေဆာငမခင ေစာငေရာကျခငးႏင ကယဝနဖကချခငးစသည ဝနေဆာငမႈမား ရရေစေရး အတြက တရားဝငစခနစညႊနးမားအား ျပညေထာငစအဆငက သတမတျပ႒ာနးေပးရန။

သမား႐းကမဟတေသာ စးပြားေရးက႑တြင အေသးစားစးပြားေရးလပငနမား လပကငေနၾကသည အမးသမးမားအတြက စနေခၚမႈမားတြင ေစးကြကမတညၿငမမႈ၊ မလေလာကေသာ၊ မလၿခေသာ သယယပ ႔ေဆာငေရး၊ သမား႐းကက႑ႏင ကးသနးေရာငးဝယေရးအခကအခ၊ ဘ႑ာေရးဆငရာ အကးဝငမႈႏႈနးနညးပါးျခငး၊ သမား႐းက၊သ႔မဟတ ရရႏငေသာ ဘ႑ာေငြအား လကလမးမမျခငး၊ သတငးအခက အလကမရရျခငး၊ စးပြားေရးလပကငမႈဆငရာ ကြမးကငမႈႏငသငတနးမား မရရျခငးတ႔ပါဝငပါသည။ အစးရႏင အလရငအဖြ႕အစညးမား၏ ေထာကပေငြမားက ရရရနမာ ပမနအားျဖင စးပြားေရး လပငနးအား မတပတငရနလအပၿပး၊ ဘဏမေခးေငြရရနမာလညး တရားဝငလပငနးျဖစရန လအပပါသည။ သမား႐း ကမဟတေသာက႑တြင လပကငေနၾကေသာ အမးသမးမားသည ၎တ႔၏ စးပြားေရးလပငနးမားအား တရားဝငျဖစ ေအာငလပျခငးျဖင ဘ႑ာေရး၊ ေစးကြက၊ သငတနးႏင ကြနရကမားအား ပမလြယကစြာ လကလမးမျခငးအပါအဝင အကး ေကးဇးမားက ေယဘယအားျဖင မသနားမလညၾကပါ။

ေရြးခယစရာနညးလမး ၁ သည အလပအကငဆငရာ ဆကဆေရးမားႏင စပလဥးသည၊ ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးမား အားလး လကနာရမည အနမဆးစခနစညႊနးမားအား သတမတၿပး၊ တသမတတညးျဖစေသာ ဥပေဒတစရပက ျပ႒ာနး ႏငသညအာဏာက ျပညေထာငစအစးရအား အပႏငးရနျဖစပါသည။ အဆပါစခနစညႊနးမားတြင အနမဆးလပခလစာ၊ တနးတညမလပခလစာ အာမခခက၊ မးဖြားခြငႏင ကေလးထနးရကခြင၊ အသငးအပငးဖြ ႕စညးခြင၊ လပငနးခြငအေျခအေနမား တနးတညမျဖစျခငး၊ လပငနးခြငကနးမာေရးေစာငေရာကမႈ၊ ေဘးအႏရာယကငးရငးေရး စခနစညႊနးမားႏင လငပငးဆငရာ ၿခမးေျခာကေႏာငယကမႈႏင စပလဥးသည အကာအကြယမားပါဝငပါသည။ အမးသမးမားအား ေခးေငြေခးယခြင ပမလြယကစြာ လကလမးမေစရန တသမတတညးျဖစေသာ၊ ခငမာသည ကးသနးေရာငးဝယေရး ဥပေဒတစရပ ျပ႒ာနးရန

12

jrefrmEdkifiH\ zuf'&,fpepf tkyfcsKyfa&;yHkpHtwGif; usm;? r wef;wlnDrQrIudk jr§ih fwifjcif;

လညး ျပညေထာငစအစးရအား အာဏာအပႏငးရနျဖစပါသည။ တသမတတညးျဖစေသာ ဥပေဒမားသည အလပအကင ဆငရာ ႏငငတကာ လပနညးလပဟနေကာငးမားႏင စပလဥးသည စခနစညႊနးမား၊ အထးသျဖင CEDAW ၏ အပဒ ၁၁ ႏငလကေလာညေထြ ျဖစမညဆပါက ကား၊ မတနးတညမေရးအတြက ဤသညက အျပသေဘာေဆာငေသာ နညးလမး တစခ ျဖစႏငပါသည။ အလပအကငဆငရာ ဥပေဒမားတြင အမးသမးႏင မနးကေလးမား ခြျခားဆကဆမခရေစေရး ေသခာေစရမညအျပင၊ ဤနညးလမးသည ျမနမာႏငငတစဝနးတြင တရားဝငဥပေဒ၏ တသမတတညးျဖစမႈက ေသခာေစ မညျဖစပါသည။ ေရြးခယစရာနညးလမး ၂ သည ျပညနယႏငတငးေဒသႀကးမားအား ဥပေဒျပေရးႏင အလပအကငဆငရာ ဥပေဒႏင စးပြားေရးအခြငအလမးမားဆငရာ စမခန႔ခြမႈ တာဝနမားအား အျပညအဝ လပပငခြင အပႏငးေပးရနျဖစပါသည။ ဤနညးလမးသည ၎တ႔၏ စးပြားေရးဖြ ႔ၿဖးမႈႏင စြမးရညျမႇငတငမႈတ႔အေပၚ ကယပငျပ႒ာနးခြငရရလၾကသည ျပညနယ ႏငတငးေဒသႀကးမား၏ လလားခကႏင ကကညႏငပါသည။ စးပြားေရးလပငနးမား မတပတငျခငးအားထနးခပျခငး ႏင ေဒသအေျခအေနမားႏင ေလာညစြာ စးပြားေရးလပငနးလငစငမား ထတေပးျခငးစသည အခြငအာဏာက ျပညနယႏင တငးေဒသႀကး အစးရမားအား ေပးအပျခငးက အကးေကးဇးျဖစေစပါသည။ သ႔ရာတြင ျမနမာႏငငတစဝနးလး၌ တသမတ တညးျဖစေသာ အလပအကငဆငရာအနမဆးစခနစညႊနးမားအား မျဖစမေန စတငကငသးေစေရးအတြက အကာအကြယ မားအား စတငမတဆကရမညျဖစပါသည။

t"dutBuHjyKwdkufwGef;csufrsm;

/ ျပညေထာငစအစးရႏင ျပညနယႏငတငးေဒသႀကး အစးရမားအေနျဖင အလပအကငဆငရာ ဆကဆေရးမားႏင စပလဥးသည ဥပေဒျပေရးႏင စမခန႔ခြေရး တာဝနမားအား ခြေဝရန။

/ အလပအကငဆငရာ ဆကဆေရးမားႏငစပလဥးသည အနမဆး စခနစညႊနးမားအား CEDAW အပဒ ၁၁ ႏငအည ျပညေထာငစအစးရက သတမတေပးရန။

/ စးပြားေရးလပငနး မတပတငျခငး၊ စးပြားေရးလပငနးလငစငမား ဘ႑ာေရးဆငရာ အကးဝငမႈ မဝါဒမားအား ႐းရငး လြယကေအာင လပေဆာငေပးျခငးႏင သမား႐းကက႑မား၌ အမးသမးမား ဝငေရာကလပကငေရးတြင အေထာက အကျဖစေစမည အစအစဥမား ေဆာငရြကေပးျခငးတ႔က ျပညနယႏငတငးေဒသႀကး အစးရမားက တာဝနယရန။

လမးပနးဆကသြယေရး၊ သန႔ရငးေသာေရေပးေဝမႈ၊ စြမးအင၊ ပတဝနးကငသန႔ရငးေရးႏင ဆကသြယေရးစသည အမား ျပညသဆငရာ ကနပစၥညးႏင ဝနေဆာငမႈမားႏင စပလဥးသည ျပ႒ာနးခကသည စဥဆကမျပတ စးပြားေရးဖြ ႔ၿဖးတးတက မႈႏင ဆငးရႏြမးပါးမႈေလာခေရးတ႔အတြက သာမက၊ ကား၊ မတနး တညမမႈ ျမႇငတငေရးအတြကပါ လြနစြာအေရးႀကးပါသည။ အမားျပညသဆငရာ ကနပစၥညးႏငဝနေဆာငမႈမားအား လေလာကစြာျဖညဆညးေပးရန ပကကြကျခငးသည အမးသမးႏင မနးကေလးမားအေပၚ တစဖကေစာငးနငး သကေရာကေစပါသည။ ဥပမာ- စဥဆကမျပတျဖစေသာ စြမးအငရငးျမစမားႏင လမးလမးမေသာ ေရေပးေဝမႈမားအား ျဖညဆညးေပးရန ပကကြကျခငးသည အမးသမးမား၏ အမမႈကစၥမားက ပမမားျပား လာေစၿပး၊ ဝငေငြရာရမည ၎တ႔၏ အခနႏင အခြငအလမးမားအား ေလာနညး ေစပါသည။ အမားျပညသဆငရာ ကနပစၥညး ႏင ဝနေဆာငမႈမားေပးျခငး တာဝနက ျပညေထာငစႏင ျပညနယ၊ တငးေဒသႀကး အစးရမားၾကား ခြေဝသတမတျခငးသည ကား၊ မတနးတညမမႈျမႇငတငေရးအတြက အျပသေဘာေဆာငေသာခဥးကပမႈျဖစပါသည။ မးေဘးကာကြယေရး၊ အမႈကသမးျခငးႏင လမးသန႔ရငးေရး၊ ေဘးအႏရာယကငးေသာ ေစးအေဆာကအအမား၊ စာၾကညတက၊ ပနးၿခမားႏင အပနးေျဖစရာေနရာမား၊ ေဒသတြငးကားလမးမား၊ ေဒသတြငး သယယပ ႔ေဆာငေရး၊ လမးမးလငးေရး၊ အမားျပညသသး သန႔စငခနးမားႏင ေဒသတြငးေသာကေရျဖန႔ေဝေရးဌာနမား စသည အေသးစားေဒသတြငး ဝနေဆာငမႈမားအား ျဖညဆညး ေပးရာတြင ေဒသႏရအစးရမားက ပ၍သငေလာပါသည။ အမားျပညသဆငရာ ကနပစၥညးႏင ဝနေဆာငမႈမားအား ျမနမာႏငငသားအားလးက ညတညမလအပၾကပါသည။ အဆပါဝနေဆာငမႈမား (ဥပမာ- ေဒသတြငးႏင ႏငငတစဝနး အေဝးေျပးလမးမႀကးမား၊ ေလဆပမား၊ ရထားပ ႔ေဆာငေရးႏင မဟာဓာတအားလငးမား)သည ကနဦးတပဆငရာတြင ကနကစရတမားျပားၿပး၊ အေရးပါသည အေျခခအေဆာကအအမား လအပသညအျပင၊ ၎တ႔က ဗဟအစးရကသာ အေကာငးဆး စမခန႔ ခြႏငမညျဖစပါသည။ သ႔ရာတြင ျမနမာႏငငတစဝနးလးတြင တသမတတညးေသာ ျပ႒ာနးခကျဖစေစရန အကာအကြယမားအား စတငမတဆကရမညျဖစပါသည။

13

jrefrmEdkifiH\ zuf'&,fpepf tkyfcsKyfa&;yHkpHtwGif; usm;? r wef;wlnDrQrIudk jr§ih fwifjcif;

t"dutBuHjyKwdkufwGef;csufrsm;

/ အမားျပညသဆငရာ ကနပစၥညးႏင ဝနေဆာငမႈမားေပးျခငးက ျပညေထာငစအစးရႏင ျပညနယႏငတငးေဒသႀကး အစးရမားၾကား ခြေဝသတမတရန။

/ ျပညေထာငစအစးရအေနျဖင ႀကးမားေသာအေျခခအေဆာကအအ စမကနးမားအား ေငြေၾကးေထာကပျခငးႏင ကမကထျပလပေဆာငျခငးတ႔က တာဝနယၿပး၊ ျပညနယႏငတငးေဒသႀကး အစးရမားက အေျခခအေဆာကအအမား မြမးမထနးသမးေရးက တာဝနယေဆာငရြကရန။

/ အေသးစား ေဒသတြငးဝနေဆာငမႈမားအား ျပညနယႏငတငးေဒသႀကး အစးရမားက တာဝနယေဆာငရြကရန။

b@ma&;tpDtpOfrsm;

ဖကဒရယစနစအပခပေရးပစ ထေရာကေအာငျမငစြာ လညပတႏငေရးတြင ဘ႑ာေရးအစအစဥမားသည အထးသျဖင အဓကကၿပး၊ ကား၊ မတနးတညမမႈ ျမႇငတငေရးအတြက ေသာခကလညးျဖစပါသည။ ျပညနယႏငတငးေဒသႀကး အစးရမား အေနျဖင ၎တ႔အားအပႏငးထားသည တာဝနႏငလပပငခြငမား က ထထေရာကေရာက ထမးေဆာငႏငရန လေလာကေသာ ဘ႑ာေငြလကလမးမခြင ရရမညျဖစပါသည။ အဆပါဘ႑ာေငြက မညသ႔အသးျပမညဆသညအေပၚ ဆးျဖတႏငသည အခြငအာဏာလညးရရမညျဖစပါသည။ ျပညနယႏငတငးေဒသႀကး တစခခငးစအတြက ခြေဝသတမတေပးသည ဘ႑ာေငြ သည ၎တ႔၏ ဝနေဆာငမႈတာဝနမား၊ လပငနးေဆာငရြကမႈမားႏင လကေလာည ေထြရရနလအပပါသည။ သ႔မသာ ၎တ႔၏ တာဝနယမႈက ျဖညဆညးေပးႏငမညျဖစၿပး၊ ေပးထားသညကတကဝတမားအတငး လပေဆာငႏငမညျဖစပါသည။ ကား၊ မတနးတညမမႈျမငတငေရးအတြက ဘ႑ာေရးအစအစဥဆငရာ နညးလမး ၅ ခက ဤအစရငခစာတြင အႀကျပတကတြနးထားပါသည။ ပထမနညးလမးမာ ဘ႑ာေငြမေဝသးစြမႈ ညမေစျခငးျဖစၿပး၊ တစ နညးအားျဖင ေဒသတြငးရ ျပညသမားအား တနးတညမျဖစသည ဝနေဆာငမႈမားက ျပညနယႏငတငးေဒသႀကးတစခခငးစက ေပးႏငစြမးရေစရန ဘ႑ာေငြအား ျပညနယႏငတငးေဒသႀကးမားအၾကား ခြေဝေပးသညလပငနးစဥျဖစပါသည။ ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈ၊ အးအမ၊ သန႔ရငးေရးစသညတ႔အား လကလမးမခြင၊ ေသာကေရ၊ လပစစမး၊ လမႈဖလေရးႏင အၾကမးဖကခရသမားအတြက ဝနေဆာငမႈမားအား လကလမးမရရခြငတ႔က ႏငငတစဝနး တေျပးည ျဖညဆညးေဆာငရြကေပးေရးတ႔ အပါအဝင အမးသမးမားအတြက မရမျဖစအေရးႀကးသည ဝနေဆာငမႈမားအား ဘ႑ာေငြမေဝသးစြမႈ ညမေစျခငးျဖင ျဖညဆညး ေပးႏငပါသည။ ဒတယနညးလမးမာ သဘာဝသယဇာတမားမရရေသာ ဘ႑ာေငြက ခြေဝျခငးနညးလမးျဖစၿပး၊ ၎တ႔ ၏ ျပညနယႏငတငးေဒသႀကးအတြငး၌ရေသာ သဘာဝအရငးအျမစမားႏင စပလဥးသည ထနးခပမႈ၊ စမခန႔ခြမႈ၊ ထတလပမႈႏင အျမတအစြနးဆငရာမားတြင လနညးစတငးရငးသားမား၏ အျမငသေဘာထားမားအား ေလးစားရာ၊ အေလးထားရာေရာကပါသည။ တတယနညးလမးမာ အခြနေကာကခ ျခငးပစျဖစၿပး၊ ကား၊ မတနးတညမေရးက ပမအား ေကာငးေစသညအျပင၊ အမးသမးမားအေပၚ မညမေသာ၊ မတနတဆျဖစေသာ ဝနထပဝနပးမားအား မျဖစေစပါ။ စတတနညးလမးမာ အမးသမးႏငမနးကေလးမားအတြက အသးစရတႏင ဘ႑ာေငြမားအား အမးသားႏငေယာကား ေလးမားအတြက အသးစရတမားႏင ႏႈငးယဥေလလာၿပး၊ မညမမႈဟသမက ကစားေပးသည ကား၊ မေရးရာ ဘတဂက သတမတျခငးျဖစပါသည။ ဖကဒရယစနစပစတြင ကား၊ မေရးရာ ဘတဂကသတမတျခငးသည ျပညေထာငစႏင ျပညနယ၊ တငးေဒသႀကးအဆငမားတြင ေဆာငရြကသငၿပး၊ ဥပေဒျဖင ျပ႒ာနးသတမတေပးသငပါသည။ ပဥၥမနညးလမးမာ စးပြားေရးလပငနးမားႏင ရငးႏးျမႇပႏမႈမားအား လ႔အခြငအေရးမား၊ ဒမကေရစနညးက အပခပေရးတ႔က ေလးစားေသာ ယဥေကးမႈမေဘာငအတြငးမ တာဝနယမႈရစြာျဖင ေဆာငရြကေစရနႏင ကား၊ မ တနးတညမေရး ရညမနးခကက ပမ ျမႇငတငေပးႏငမည ပစမားျဖင လပေဆာငေစရန စးပြားေရးလပငနးမား၏ အဆငတငး၌ ထေရာကေသာ ႀကတငေလလာ ဆနးစစမႈမား ရရမညျဖစပါသည။

14

jrefrmEdkifiH\ zuf'&,fpepf tkyfcsKyfa&;yHkpHtwGif; usm;? r wef;wlnDrQrIudk jr§ih fwifjcif;

ျပညနယႏငတငးေဒသႀကး အစးရမားအားလးအတြက ဥပေဒျပ႒ာနးရန ကလသမဂၢ၏ စးပြားေရးလပငနးႏင လ႔အခြငအေရး မားဆငရာ လမးညႊနအေျခခမမားက ျပညေထာငစအစးရအား စခနစညႊနးမားအျဖစ အေထာကအက ျဖစေစႏငပါသည။

စးပြားေရးလပငနးမားအေနျဖင လ႔အခြငအေရးမားအား မျဖစမေန ေလးစားလကနာေစေရးအျပင၊ ၎တ႔ လပငနးေဆာငရြက သညေဒသသ႔မဟတ ရပရြာ (သ႔မဟတထထကေကာလြန၍) မားတြင အေျခခအေဆာကအအ သ႔မဟတ အမားျပညသ ဆငရာ ဝနေဆာငမႈမားအတြက ရပေငြေထာကပရန စးပြားေရးလပငနးမားအား ဖအားေပးႏငပါသည။ အမတငးအတြက အမသာမားေဆာကလပေပးေရး၊ သားဖြားမခငမားအတြက ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈဌာနမား ထေထာငျခငး သ႔မဟတ သားဆကျခားကနးမာေရးဌာနမားထေထာငျခငးစသည အမးသမးမား ေရြးခယေသာ အေျခခအေဆာကအအဆငရာ စမခကမားအား ဦးစားေပးေဆာငရြကႏငပါသည။ တစနညးအားျဖင၊ ၎တ႔၏ လမႈတာဝနသမႈ တစစတတစပငးအျဖစ အေျခခ အေဆာကအအ သ႔မဟတ အမားျပညသဆငရာ ဝနေဆာငမႈမားအတြက ရပေငြေထာကပရန စးပြားေရးလပငနးမားအား တကတြနးအားေပးႏငပါသည။

t"dutBuHjyKwdkufwGef;csufrsm;

/ ရငးလငးတက၍ ပြငလငးျမငသာၿပး၊ ေဖးမ၍ တနးတညမေစေသာ ဝငေငြေကာကချခငးႏင ခြေဝသးစြျခငးနညးစနစမား အား စတငမတဆကရန။

/ ပမျမငမားသည အခြနကငးလြတခြငအဆငႏငအတ အခြနေကာကချခငးပစက ပမအားေကာငးေစေရး လပေဆာငရန၊ အေသးစားႏင အလတစား စးပြားေရးလပငနးမားအတြက အခြနကငးလြတခြင ခစားခြငက ထပမတးခ႕ရနႏင မခသ အမေထာငဖကအတြက ေပးေဆာငရမည အခြနေငြထမ ႏတယႏငသည ပမာဏက ဖကသမးရန။

/ ႏငငတစဝနးတြင ကား၊ မတနးတညမေရး လပေဆာငခကမားအား တသမတတညး ျဖစေစႏငမည ဘ႑ာေငြမ ေဝသးစြမႈ ညမေစျခငး သ႔မဟတ ဘ႑ာေငြေထာကပျခငးမားအား စတငမတဆကရန။

/ ကား၊ မတနးတညမေရး ရညမနးခကမားအား ျပညမေအာင ေဆာငရြကေရးတြင အပေဆာငးရပေငြကသ႔ ကား၊ မ တနးတညမေရးအတြက မကလးမားအသးျပျခငးက ထညသြငးစဥးစားရန။

/ အစးရအဖြ႕အစညးအဆငအားလးတြင ကား၊ မေရးရာဘတဂကသတမတေရးက စတငမတဆကရန။

/ ကလသမဂၢ၏ စးပြားေရးလပငနးႏင လ႔အခြငအေရးဆငရာ လမးညႊနအေျခခမမားႏငအည စးပြားေရးလပငနးမားႏင ကမၸဏမား၏ ႀကတငေလလာဆနးစစမႈမားအား ဥပေဒျဖငသတမတရန။

/ သဘာဝသယဇာတ အရငးအျမစမားအား ထတယေရးလပငနး ေဆာငရြကေနေသာ ကမၸဏမားႏင ႏငငပင စးပြားေရး လပငနးမားအေနျဖင ကား၊ မတနးတညမေရး အေျခခအေဆာကအအ ဆငရာစမကနးမားအား ရပေငြေထာကပရန ႏင ကား၊ မတနးတညမေရး အလပအကငခန႔ထားမႈ ဦးတညသတမတခကမားအား ျပညမေအာင ေဆာငရြကေပးရန။

tpdk;&tzGJ htpnf;rsm;wGif trsKd;orD;rsm; udk,fpm;jyKrI

၂၀၁၅ ခႏစ အေထြေထြေရြးေကာကပြအၿပး၊ ျပညေထာငစ၊ ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးအဆငမားတြင အမးသမးမားပါဝငမႈ ျမငမားလာေသာလညး၊ ျမနမာႏငင၏ အစးရအဖြ႕အစညး အဆငဆငတြင အမး သမးမားကယစားျပမႈ နညးပါးေနပါေသးသည။ ရပကြက/ေကးရြာ အပခပေရးမးမားႏင ေရြးေကာကတငေျမႇာကခမဟတေသာ ေကးရြာႏငၿမ႕နယမားရ ေဒသႏရအဆင

15

jrefrmEdkifiH\ zuf'&,fpepf tkyfcsKyfa&;yHkpHtwGif; usm;? r wef;wlnDrQrIudk jr§ih fwifjcif;

အပခပေရးက႑မားကသ႔ပင ျပညေထာငစ၊ ျပညနယႏငတငးေဒသႀကး လႊတေတာမားတြင အမးသမးမား၏တနးတ ကယစားျပမႈက အေရးႀကးပါသည။ အမးသမးမား တနးတကယစားျပမႈသည ကေလးသငယမား၏ ပညာေရး၊ ေသာကေရ ရရေရးႏင နာမကနးသႏင သကႀကးရြယအမားအား ျပစေစာငေရာကေရးတ႔ အပါအဝင မဝါဒနယပယအမားအျပားတြင ပမေကာငးမြနေသာ ရလဒမားအား ဦးတညေစမည ျမနမာအမးသမးမား၏ အျမငသေဘာထားႏင အေတြ႕အႀကမားက ဆးျဖတ ခကခမတရာတြင အေသအခာ ထငဟပေစပါသည။ အဆပါနယပယမားတြင အမးသားမားျဖငသာ ခမတေရးဆြထား သည ဥပေဒႏင မဝါဒမားသည အဆပါနယပယမားတြင ရေနသည ျပနာႏင အေရးကစၥမားအား ျပညျပညဝဝ၊ ထထ ေရာကေရာက ထငဟပ၊ တ႔ျပနႏငမညမဟတပါ။ သ႔ျဖစရာ ဖကဒရယစနစအပခပေရးပစ တစရပလး၌ ႏငငေရးတြင တနးတညမကယစားျပမႈ ေအာငျမငေရးက အေရးႀကးပါသည။

ဖကဒရယစနစပစတြင ျပညနယႏငတငးေဒသႀကးအဆင၌ ေနရာမားပ၍ရရႏငေသာေၾကာင၊ အပခပေရး တြင အမးသမးမား ပါဝငႏငသညအခြငအလမးမား ပမမားျပားလာေစပါသည။ အမးသမးမားအေနျဖငလညး ျပညနယႏငတငးေဒသႀကး လႊတေတာမားတြင ပါဝငရန ပမလြယကႏငပါသည။ အေၾကာငးမာ ၎ ရာထးမားသည ၎တ႔၏မသားစႏင မခြရသညအတြက အမမႈတာဝနမားႏင မသားစႏင ခြခြာေနရသည အခနမားကေလာနညးေစၿပး ခရးသြားရသညအခန(ႏငဆကစပေနသညလ ၿခေရးျပနာမားကပါ) ေလာနညးေစပါသည။ ထ႔အျပင အမးသမးမားသည ၎တ႔ေနထငရာရပရြာႏင နးစပသည ဆးျဖတခကခမတျခငးက႑တြင ပ၍သကေသာငသကသာ ပါဝငႏငၾကၿပး၊ တစခနတညးမာပင၊ အျခားေသာရပရြာ ႏင ေဒသခမားကလညး အာဏာႏငလပပငခြငနညးေသာ အဆပါအမားျပညသ ဆငရာက႑မားတြင အမးသမးမား ပါဝငအားျဖညျခငးက ပမလကခႏငၾကပါသည။ အဆငနမေသာ အပခပေရးတာဝနမားသည အမးသမးမားအတြက ေလကငေရးကြငးတစခသဖြယျဖစႏငၿပး၊ ေနာငတြင ျပညေထာငစအဆငလႊတေတာရာထးမား၌ ဝငေရာကယဥၿပငရန ယၾကညမႈႏငကြမးကငမႈမား ရရေစႏငပါသည။

ဖကဒရယစနစပစတြင အစးရအဖြ႕အစညးမား၌ အမးသမးမား ပမကယစားျပေရး အာမခခကအတြက ဤအစရငခစာတြင ေအာကပါနညးလမးမားအား အႀကျပတကတြနးထားပါသည။ ပထမနညးလမးမာ ျပညေထာငစ၊ ျပညနယႏငတငးေဒသႀကး လႊတေတာမားအတြက ကား၊ မေရးရာ ခြတမးစနစျဖစပါသည။ ဒတယနညးလမးမာ အမးသမးမားမေပးခြငႏင ဝငေရာက ယဥၿပငခြင အာမခခကအတြက ၂၀၁၂ ခႏစ ရပကြကႏင ေကးရြာအပခပေရးဥပေဒက ျပငဆငရနျဖစပါသည။ လကရအေန အထားတြင အပခပေရးမးရာထးအတြက အမေထာငဦးစးမားသာ မေပးရမညဟ ကန႔သတထားရာ၊ အမးသမးမား မေပးခြငႏင ဝငေရာကေရြးခယခပငခြင မရေစရန တမငရညရြယထားသကသ႔ ျဖစေနပါသည။ တတယနညးလမးမာ အမးသမးမားအား ကယစားလယေလာငးမားအျဖစ ေရြးေကာကပြမားတြင ဝငေရာကယဥၿပငႏငေရးအတြက သာမက၊ အကယ၍ ေရြးေကာကခရပါက ျပညေထာငစအဆငႏင ေဒသႏရအဆင အပခပေရး အဖြ႕အစညးမားတြင အဓပၸာယျပညဝစြာ ပါဝငႏငေရးအတြကပါ စြမးရညျပညဝေစမည ကြမးကငမႈသငတနးအမးမး စစဥေပးျခငးျဖစၿပး၊ ၎သည ကား၊ မ ခြတမးစနစႏင အျခားေသာ လပေဆာငခကမားအား ပမျပညစေစမည အေရးပါေသာ နညးလမးတစရပ ျဖစပါသည။ ဖကဒရယစနစပစေၾကာင ရရလာမည ႏငငေရးအရ ကယစားျပမႈဆငရာ ပမမားျပားသည အခြငအလမးမားအား အမးသမး မား ဆပကငႏငေရးအတြက ဤနညးလမးျဖင ႀကတငျပငဆငေပးႏငပါသည။

t"dutBuHjyKwdkufwGef;csufrsm;

/ ႏငငေတာဖြ ႕စညးပ အေျခခဥပေဒျဖင ျပ႒ာနးထားသည ကယစားလယေလာငးမား၏ ကား၊ မေရးရာခြတမးစနစမားက ျပညေထာငစ၊ ျပညနယႏငတငးေဒသႀကး ေရြးေကာကပြမားတြင စတငမတဆကကငသးရန။

/ အပခပေရးမးရာထးအတြက အမးသမးမား မေပးႏငေရးႏင ဝငေရာကယဥၿပငႏငေရးအတြက ၂၀၁၂ ခႏစ၊ ရပကြက ႏငေကးရြာအပခပေရးဥပေဒကျပငဆငရန။

/ အစးရအဖြ႕အစညးမားတြင တာဝနထမးေဆာငႏငေရးအတြက စြမးရညျပညဝေစရန အမးသမးမားအား သငတနးမား စစဥေပးရန။

16

jrefrmEdkifiH\ zuf'&,fpepf tkyfcsKyfa&;yHkpHtwGif; usm;? r wef;wlnDrQrIudk jr§ih fwifjcif;

trsKd;orD;ESihf rdef;uav;rsm;\ vHkNcHKa&;း

ျမနမာႏငငတစဝနးတြင ပဋပကၡအတြငး လငပငးဆငရာ အၾကမးဖကမႈအပါအဝင၊ အမးသမးႏင မနးကေလးမားအား အၾကမးဖကမႈမားသည ကယကယျပန႔ျပန႔ ျဖစပြားေနပါသည။ ကနးမာေရး၊ အးအမ၊ ပညာေရး ႏင အလပအကငအပါအဝင အမးသမးႏငမနးကေလးမား၏ ဘဝနယပယအားလးတြင အၾကမးဖကမႈက သကေရာကေစပါသည။ အၾကမးဖကမႈေၾကာင ျပငးထနေသာ ႐ပပငးဆငရာဒဏရာမားက ျဖစေစသညအျပင၊ စတကေရာဂါ၊ စတဒဏရာလြနဖစးမႈႏင အျခားစတက စဥကလားျဖစမႈမား၊ အပမေပာျခငး၊ အစားစားလစတမရျခငးႏင မမကယကယေသေၾကာငးႀကစညမႈမားထ ျဖစေစ ႏငပါသည။ အကးဆကအားျဖင အမးသမးမားသည အလပမလပႏင၊ ပညာမသငၾကားႏငေတာဘ၊ ၎တ႔ကယတင ႏင ၎တ႔၏ သားသမးမားအား ျပစေစာငေရာကႏငသည စြမးရညေလာနညးသြားေစႏငပါသည။ သ႔ျဖစရာ ျမနမာႏငင တစဝနးလးတြင ဥပေဒေရးရာ အကာအကြယမားႏင ဝနေဆာငမႈမား တသမတတညး ျဖစေစေရးအတြက အားေကာငး ေသာလပေဆာငခကမားအား ေရးဆြအတညျပၿပး၊ ဖကဒရယစနစ အပခပေရးပစတြငေပါငးစပထညသြငးရမညျဖစပါသည။ အမးသမးမားအေပၚ အၾကမးဖကမႈအား ဖြ ႕စညးပအေျခခဥပေဒျဖင ကန႔သတတားျမစရမညျဖစၿပး၊ ျပညေထာငစအစးရအေန ျဖငအမးသမးမားအေပၚ အၾကမးဖကမႈတကဖကေရး ဥပေဒတစရပက ျပ႒ာနးရမညျဖစပါသည။ အဆပါျပ႒ာနးခကမားႏင ဥပေဒမားသညအမတြငးအၾကမးဖကမႈ၊ လငပငးဆငရာအၾကမးဖကမႈ၊ လငပ ငးဆငရာ ၿခမးေျခာကေႏာငယကမႈ ပသဏၭာန အားလးႏင အျခားမညသညအၾကမးဖကမႈမးကမဆ တားဆးရမညျဖစၿပး၊ အၾကမးဖကခရသမားအား အကအညေပးေရး အစအစဥမား (ဥပမာ-ႏစသမေဆြးေႏြးေရးဌာနမား၊ အထးရတပဖြ ႕မား၊ ယာယနားခစရာေနရာမား ဖနတးေပးျခငးႏင သးသန႔ ေဆးကသေရးဌာနမား)အတြက ရပေငြ သတမတေပးရမညလညးျဖစပါသည။

t"dutBuHjyKwdkufwGef;csufrsm;

/ အမးသမးမားအေပၚ အၾကမးဖကမႈအား ႏငငေတာဖြ ႕စညးပအေျခခဥပေဒျဖင တားျမစေပးရန။

/ CEDAW ႏငလကေလာညေထြျဖစေသာ အမးသမးမားအေပၚ အၾကမးဖကမႈတကဖကေရးႏင ကာကြယေစာငေရာက ေရးဥပေဒတစရပက အလငအျမန အတညျပျပ႒ာနးရန။

/ ပဋပကၡအတြငး အမးသမးမားအေပၚ ကးလြနသည ရာဇဝတမႈမားအတြက ႏငငေတာအစးရ၏ တာဝနရမႈမားက ကငးလြတခြငျပထားေသာ ႏငငေတာ ဖြ ႕စညးပအေျခခဥပေဒ အပဒ ၄၄၅ ကပယဖကရန။

/ ယာယေနထငစရာေနရာမား၊ ေဆးဝါးကသေရးဌာနမားႏင ႏစသမေဆြးေႏြးျခငး ဝနေဆာငမႈမားအပါအဝင အၾကမး ဖကမႈ ကးလြနခရသမားအတြက ဝနေဆာငမႈမားေပးႏငရန သးျခားဘတဂက သတမတသးစြရန။

trsKd;orD;rsm;tm; tifpwDusL;&Sif;tqifhjzifh umuG,fapmihfa&Smufa&;

အစးရအဖြ႕အတြငး ကား၊ မ တနးတညမေရးကစၥရပမားအား ထထဝငဝင ပါဝငေဆြးေႏြးႏငေစမည အမး သမးေရးရာဝနႀကးဌာနမား၊ ဌာနခြမားႏင ဌာနမားထေထာငေရးသည ဖကဒရယစနစပစတြင အေရးပါေသာ နညးလမးတစရပ ျဖစပါသည။ လပပငခြငရေသာ အဖြ႕အစညးမား ပ၍ထေထာငျခငး၊ ထမတစဆင ဝငေပါကမား ပမမားျပားလာျခငးျဖင အမးသမးေရးရာဝနႀကးဌာနမား ဖြ႕စညးႏငေရးႏင အခြငအလမးမားအား ဖကဒရယစနစပစက လြနစြာျမငမားေစပါသည။ အမးသမးေရးရာဝနႀကးဌာနမားအား ဥပေဒျဖင ျပ႒ာနးထေထာငရမညျဖစၿပး၊ အရငးအျမစမား ခြေဝသတမတ၍၊ ဥပေဒျပေရးလပပငခြငအပႏငးရာတြင တက ရငးလငးေသာ၊ ကယျပန႔ေသာ လပငနးတာဝနမား ထညသြငးသတမတေပးရမညျဖစပါသည။ ျပညေထာငစ၊ ျပညနယ ႏငတငးေဒသႀကး အစးရမားတြင အမးသမးေရးရာဝနႀကးဌာနမား ထေထာငျခငးသည ကား၊ မတနးတညမေရးကစၥရပမားအား ပ၍အေလးထားလာေစၿပး ထမတစဆင ကား၊ မ တနးတညမေရး တကတြနးလႈပရားသမားအတြက သကဆငရာျပညနယအတြငး လပငနးေဆာငရြကႏငသညအခြငအလမး ပမရရေစပါသည။

17

jrefrmEdkifiH\ zuf'&,fpepf tkyfcsKyfa&;yHkpHtwGif; usm;? r wef;wlnDrQrIudk jr§ih fwifjcif;

t"dutBuHjyKwdkufwGef;csufrsm;

/ ႏငငေတာဖြ ႕စညးပအေျခခဥပေဒအရျဖစေစ၊ ဥပေဒျပ႒ာနး၍ျဖစေစ၊ ျပညေထာငစ၊ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးအစးရ မားတြင အမးသမးေရးရာဝနႀကးဌာနမားတညေထာငရန။

/ ဥပေဒျဖငျပ႒ာနး၍ အမးသမးေရးရာ ဝနႀကးဌာနမား၏ ကယျပနေသာလပပငခြငမားအား သတမတေပးရန။

/ အမးသမးေရးရာဝနႀကးဌာနမားအတြက လေလာက၍ တကစြာသတမတထားၿပး ပမနျဖစေသာ ဘတဂကသတမတ ေပးရန။

vGwfvyfaom w&m;pD&ifa&;pepf xlaxmifjcif;

ဖကဒရယစနစပစတြင ျပညေထာငစ၊ ျပညနယႏငတငးေဒသႀကးမားတြင လြတလပေသာ တရားစရငေရးစနစ ပါဝငရမညျဖစပါ သည။ လြတလပ၍၊ လကလမးမၿပး မတေသာ တရားစရငေရးစနစသည ႏငငေတာ ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒႏင ဥပေဒမားတြငပါရေသာ ႏငငသားမား၏ အခြငအေရးမားအား ကာကြယေစာင ေရာကရန၊ ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒႏင ႏငငတကာဥပေဒ (CEDAW အပါအဝင) တ႔ႏင ကကညမႈရ၊ မရ ဥပေဒမားအား ျပနလညသးသပျခငးႏင ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒႏင အျခားဥပေဒမားတြင သတမတထား ေသာ လပပငခြင၊ တာဝနမားႏငစပလဥးသည လပေဆာငခကမားအား ႏငငေတာအစးရမ တာဝနခေစျခငးတ႔အတြက အေရး ႀကးပါသည။ လြတလပေသာ တရားစရငေရးစနစက လြတလပေသာ ခန႔ထားမႈလပငနးစဥႏင အာမခခကရေသာ ခန႔ထားမႈ သကတမးတ႔ျဖင ဝၿဂဟျပပါသည။

သ႔ျဖစရာ ဤအစရငခစာတြင အႀကျပတကတြနးထားသညမာ ႏငငေတာသမၼတအေနျဖင ျပညေထာငစတရားလႊတေတာခပ ႏင ျပညနယႏငတငးေဒသႀကး တရားလႊတေတာမားတြင တရားသႀကးမားခန႔ထားရာ၌ ပမကယျပန႔စြာ သေဘာထားရယ ညႏႈငးရနလအပေၾကာငး ႏင ႏငငေတာဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒဆငရာခ႐းတြင တရားသႀကးမားခန႔အပရာ၌ ပ၍ကယကယျပန႔ျပန ညႏႈငးေဆာငရြကသည နညးလမးတစရပ ထေထာငရနျဖစပါသည။ ထ႔အျပင ႀကးေလးေသာအကငပက မႈမားအား ကးလြနမသာ တရားသႀကးမားအား အပခပေရးပငးက ထတပယခြင ရသငေၾကာငးကလညး ဤအစရငခစာတြင အႀကျပတကတြနးထားပါသည။

t"dutBuHjyKwdkufwGef;csufrsm;

/ အဆငအားလး၌ တရားသႀကးမားအား လြတလပစြာ ခန႔အပႏငေရးအတြက ညႇႏႈငး၍သေဘာထားရယသည နညးလမး တစရပအား တညေထာငရန။

18

jrefrmEdkifiH\ zuf'&,fpepf tkyfcsKyfa&;yHkpHtwGif; usm;? r wef;wlnDrQrIudk jr§ih fwifjcif;

19

jrefrmEdkifiH\ zuf'&,fpepf tkyfcsKyfa&;yHkpHtwGif; usm;? r wef;wlnDrQrIudk jr§ih fwifjcif;

tydkif; 1

ed'gef;ESihf

aemufcHtajctae

aemufcHtajctae

ႏစေပါငး ၅၀ ေကာၾကာ စစအပခပေရးႏင ၆၅ ႏစေကာၾကာ တငးရငး သားလကနကကင ပဋပကၡမားအလြန ၂၀၀၈ ခနစတြင ဒမကေရစလမးျပေျမပ၏ တစစတတစပငးအျဖစ၊ တပမေတာအစးရသည ျပညေထာငစသမၼတျမနမာႏငငေတာ ဖြ ႕စညးပ အေျခခဥပေဒက ေရးဆြျပ႒ာနးခၿပး၊ ျမနမာႏငငအေနျဖင ဒမကေရစျပျပငေျပာငးလေရး၊ ၿငမးခမးေရးတညေဆာကမႈႏင လမႈ ဖြ ႔ၿဖးတးတကမႈမားဆသ႔ ကနဦးေျခလမးမားစတငခပါသည။ ဖြ ႕စညးပအေျခခဥပေဒသည အသြငသဏၭာနအားျဖငဖကဒရယ စနစအပခပေရးပစက စတငမတဆကထားေသာလညး၊ ဗဟဦးစးခပကငမႈ အလြနအမငးမားျပားသည အပခပေရးစနစပစ ျဖစပါသည။ ၂၀၁၁ ခႏစတြင စစအပခပေရးခပၿငမးသြားခၿပး၊ အရပသားတစပငးျဖစေသာ ျပညေထာငစလႊတေတာအသစ က ကငးပႏငခသညအျပင၊ ဗဟဦးစးခပကငမႈ ေျဖေလာေရးလပငနးစဥက တျဖညးျဖညးခငး စတငႏငခပါသည။

၂၀၁၅ ခႏစ ႏဝငဘာလ ၈ ရကတြင ၁၉၉၀ ခႏစေနာကပငး ပထမဆးျဖစသည အေထြေထြေရြးေကာကပြက ကငးပခၿပး၊ (ေဒၚေအာငဆနးစၾကညဦးေဆာငသည) အမးသားဒမကေရစအဖြ႕ခပ (NLD)သည လႊတေတာေနရာ ၄၄၀ ရသည ေအာက လႊတေတာ(ျပညသ႔လႊတေတာ)တြင (တပမေတာအတြကလႊတေတာ ကယစားလယေနရာ ၁၁၀ သးသန႔ဖယထားၿပး) ေရြးေကာကခလႊတေတာ ကယစားလယ ၃၃၀ ေနရာအနက ၂၅၅ ေနရာ အႏငရခၿပး၊ (တပမေတာ အတြက ၅၆ ေနရာ သးသန႔ဖယထားၿပး) အထကလႊတေတာ (အမးသားလႊတေတာ)တြင လႊတေတာကယစားလယစစေပါငး ၁၆၈ ေနရာ အနက ၁၃၅ ေနရာ အႏငရခသညအတြက ျပညေထာငစလႊတေတာ၏ လႊတေတာႏစရပစလးတြင မအမားစျဖင ျပတျပတသားသား အႏငရခပါသည။ ႏငငေတာသမၼတအျဖစ ဦးထငေကာႏင ႏငငေတာ၏ အတငပငခပဂၢလအျဖစ ေဒၚေအာငဆနးစၾကညတ႔ဦးေဆာင၍ NLD က အစးရသစက ဖြ ႕စညးခပါသည။

အစးရ၊ တပမေတာႏင တငးရငးသားလကနကကင အဖြ႕အစညးမားအၾကား ၂၀၁၁ ခႏစကတညးက စတငခသည ၿငမးခမး ေရးေဆြးေႏြးမႈမားသည အစးရသစလကထကတြင အရနအဟနပေကာငးလာခပါသည။ ျမနမာႏငငသားမားအား မမတ႔ ႏငငအေပၚ ဂဏယလစတကျဖစေစေသာ၊ ျမနမာႏငင၏လမး၊ ဘာသာစကားႏင ယဥေကးမႈမတကြျပားမႈတ႔က အသ အမတျပေသာ၊ အမးသမးႏင မနးကေလးမားအပါအဝင အားလး၏လ႔အခြငအေရးမားအား လၿခမႈႏင အာမခခကေပးေသာ အပခပေရးစနစပစသစတစခက ညႏႈငးေရြးခယၾကရမည ျဖစပါသည။ ေဒသႏရေခါငးေဆာငမား အရပဘကအဖြ႕အစညးမား၊ အခ ႕ေသာ အစးရအဖြ႕ဝငမားႏင ႏငငတကာမပညာရငမားက ေဒသႏရအဆငအား အာဏာႏငလပပငခြငမား အပႏငးေသာ၊ ေဒသႏရႏင ျပညနယ၊ တငးေဒသႀကးအဆင ကယစားလယမားသည ဗဟအစးရတြင အထငကရအခနးက႑တြငရေသာ၊

1 ဖကဒရယျပညေထာငစ အေျခခမမားႏငအည သဘာဝသယဇာတ အရငးအျမစမားထတယျခငးမ ရရေသာအကးအျမတမားအား မတစြာ ခြေဝသးစြေရးက ဦးစားေပးလပေဆာငမည"ဟ အမးသားဒမကေရစအဖြ႕ခပက လသရငၾကား ကတျပထားပါသည။ ျပညေထာငစႀကခငေရး ႏင ဖြ ႔ၿဖးေရးပါတ၏ သေဘာထားမတခကမားတြငလညး ၾကညပါ။ http://www.mmtimes.com/index.php/national-news/21839-former-president-pledges-usdp-support-for-federal-union.html. ျပညေထာငစၿငမးခမး ေရးေဆြးေႏြးပြ၌ ၂၀၁၆ ခႏစ ဇနနဝါရလတြင တပမေတာမ တငသြငးသညစာတမးတြငလညး ၾကညပါ။

2 Helene Graves and Mikael Graves ၊ “ေပါငးစညးပါဝငျခငးႏင အာဏာခြေဝမႈ၊ ျမနမာႏ ငင၏ ၿငမးခမးေရး လပငနးစဥတြင တငးရငးသား လကနကကငအဖြ႕မား၏ အနာဂတအတြက ေရြးခယစရာနညးလမးမားမာ အဘယနညး"၊ (၂၀၁၅ ခႏစ) ၄(၁)၊ လၿခေရးႏငဖြ ႔ၿဖးမႈ ဆငရာ ႏငငတကာဂာနယ၊ စာ-၅၇။

3 ဖကဒရယစနစပစက အျပညအဝေထာကခေၾကာငး ညႊနျပေသာ အရပဘကအဖြ႕အစညးမားမ ကယစားလယမားႏင စာေရးသ၏ ေတြ႕ဆေမး ျမနးမႈမား၊ Alexander Niedermeier and Wolfram Ridder ၊ ဗဟခပကငမႈေျဖေလာျခငး၊ ဖကဒရယစနစႏင ဒမကေရစ၊ အမးသားႏင ေဒသႏရအဆင အခငးအကငးမားတြင ႏငငေရး၊ အပခပေရးႏင ျပညသ႔ေရးရာ စမခန႔ခြမႈ၊ ဂာမန၊ အာရႏင အျခားေဒသမား၏ အေတြ႕အႀကမား၊ (Hanns Seidel Foundation ၊ ဒတယအႀကမတညးျဖတသည၊ ၂၀၁၆ ခႏစ)၊ စာ-၉၃ တြငလညးၾကညပါ။ Hanns Seidel Foundation ၊ ေဒသအသးသးမ ႏငငေရးပါတမားႏင အရပဘကအဖြ႕အစညးမားအား ကယစားျပတကေရာကသည ကယစားလယ ၂၀၀ ေကာအနက ၈၀ ရာခငႏႈနးႏင မြနျပညနယမ အျခားေသာ ကယစားလယမားက ျမနမာႏငငတြင လကနကကငပဋပကၡမားအား ေျဖရငးရာ၌ ဖကဒရယစနစပစက အေရးႀကးေၾကာငး သေဘာတဆးျဖတခၾကသည သေတသနအစရငခစာ၊ ဖကဒရယစနစ၊ ၿငမးခမးေရးလပငနးစဥႏင ႏငငေရးပါတမားႏင အရပဘကအဖြ႕အစညးမားအၾကား ေပါငးစပညႏႈငးမႈဆငရာ ေဆြးေႏြးပြ၊ ၂၀၁၇ ခႏစ၊ စာ-၃ တြငလညးၾကညပါ။

4 Neidermeier ၊ စာညႊနး - ၃၊ ၁၅။5 Achim Munz and Micael Siegner ၊ “ျမနမာႏငင၏ ဖကဒရယစနစ၊ မလအေျခအေန၊ ရပတညခကမားႏင သေဘာထားအျမငမား"၊

(၂၀၁၂ ခႏစ)၊ ဖကဒရယစနစဂာနယ၊ စာ-၂၉၁။

20

jrefrmEdkifiH\ zuf'&,fpepf tkyfcsKyfa&;yHkpHtwGif; usm;? r wef;wlnDrQrIudk jr§ih fwifjcif;

ဗဟႏင ျပညနယ/တငးေဒသႀကးအဆငတြင အငစတကးရငးအသစမားထေထာငေပးေသာ ဗဟဦးစးခပကငမႈေျဖေလာျခငး ပစတစရပက အဆျပၾကပါသည။

ျဖစႏငေသာေရြးခယမႈျဖစသည ဖကဒရယစနစပစသည တငးေဒသႀကးႏငျပညနယအစးရမားအား အခ႕ေသာဥပေဒျပေရး ႏင မဝါဒေရးရာမားတြင ကယပငျပ႒ာနးခြငက ဖြ ႕စညးပအေျခခဥပေဒတြင အာမခထားသညအတငကငသးေဆာင ရြကႏငေစမညျဖစၿပး၊ သေဘာတထားသည စညးမဥးစညးကမးမားအတငး အျခားေသာနယပယမားတြင လပပငခြငအာဏာခြေဝသးစြႏငေစမညျဖစပါသည။ အစးရႏငတပမေတာက ျမနမာႏငငတြငသငေတာေသာ ဖကဒရယအဖြ႕အစညး တစရပေပၚထြနးေရး ကတကဝတႏင ႀကးပမးမႈအသစမားကျပသခၿပး၊1 တငးရငးသားလကနကကငအဖြ႕အစညးမားက လညး ခြထြကျခငးထကစာလင ဖကဒရယစနစပစအား လကေတြ႕ကေသာ အေျပာငးအလတစခအျဖစအသ အမတျပၾက သညနညးတ၊2 ျပညနယ၊ တငးေဒသႀကးအစးရမားႏင အရပဘကလမႈအဖြ႕အစညးမားက ဖကဒရယပစအပခပေရးစနစအား စတငမတဆကရနျဖစႏငသည အလားအလာအေပၚ လလလားလား တ႔ျပနၾကပါသည။3

ဖကဒရယစနစမားသည လဦးေရမားေသာ (ဥပမာ-အႏၵယ)၊ ေျမမကႏာသြငျပငအားျဖင ကယျပန႔ေသာ (ဥပမာ-ကေနဒါ) ႏငငမား၊ သ႔မဟတ လမး၊ ယဥေကးမႈႏင ကးကြယရာဘာသာ မတကြျပားေသာ (ဥပမာ-ဘယလဂယ)ႏငငမားတြင လႀကကမားေသာ ေရြးခယမႈတစချဖစပါသည။ အထးသျဖင၊ ဖကဒရယစနစပစသည ဗဟဦးစးခပကငမႈ ေျဖေလာျခငးႏင ေဒသအလက သ႔မဟတ ဝနႀကးဌာနမားအလကသကဆငသည လပပငခြငအာဏာမား အပႏငးျခငးတ႔အားျဖင အတြငး ပဋပကၡက ခပၿငမးေစႏငၿပး၊ တငးျပညတစခအား ႏငငတစႏငငအျဖစ ဆကလကစစညးႏငေစေရးအတြက အစြမးထကေသာ နညးလမးတစချဖစသညဟ ယဆၾကပါသည။4 ျမနမာႏငငတြင တငးရငးသားလနညးစမားသည ခန႔မနးေျခအားျဖင စစေပါငး လဦးေရ၏ ၃၀ မ ၄၀ ရာခငႏႈနးရၿပး၊ တငးရငးသားလမးမားေနထငရာ ျပညနယႏငတငးေဒသႀကးမားသည စစေပါငး ေျမမကႏာသြငျပင၏ ၅၇ ရာခငႏႈနးျဖစ၍၊ အမားအားျဖင ႏငင၏နယစပမဥးတစေလာကတြင တညရၾကပါသည။ ယခငတပမေတာအစးရႏင တငးရငးသားလနညးစ အသးသးအၾကား ပဋပကၡျဖစခသည ျမနမာသမငးေၾကာငးႏငအတ၊ ျမနမာႏငင၏ျပျပငေျပာငးလေရးလပငနးစဥမားႏငအနာဂတခမးသာၾကြယဝမႈက ပမအားေကာငးေစေရးအတြက ၿငမးခမးစြာ အေျဖရာရနလအပေၾကာငးကအားလးက အသအမတျပ လကခထားၾကသညျဖစရာ၊ ဖကဒရယစနစသည အပခပေရး ပစသစ အျဖစ အလားအလာေကာငးေသာ ေရြးခယမႈတစရပ ျဖစလာပါသည။5

6 Louise Chappell၊ “အသကဖြ ႕ထားေသာ အသစျဖစမႈႏင အငစတကးရငးဆငရာ တထြငဆနးသစမႈ၊ အျပညျပညဆငရာ ရာဇဝတ ခ႐း၏ တရားေရးခ႕ထြငမႈ" (၂၀၁၁ ခႏစ) ၊ Mona Krook and Fiona Mackay(တ႔တညးျဖတသည) ကား၊ မေရးရာ၊ ႏငငေရးႏင အငစတကးရငးမား၊ အမးသမးဝါဒ အငစတကးရငစနစဆသ႔၊ (Palgrave၊ ၂၀၁၁ ခႏစ) စာ-၁၆၃၊ ၁၆၇။

21

jrefrmEdkifiH\ zuf'&,fpepf tkyfcsKyfa&;yHkpHtwGif; usm;? r wef;wlnDrQrIudk jr§ih fwifjcif;

e,fy,fESifh&nf&G,fcsuf

ကား၊ မတနးတညမေရးသည အမးသမးမားအား ႏငငတကာျပ႒ာနးခကမားႏင လကေလာညေထြျဖစသည အေရးပါေသာ အခြငအေရးမားက ရရေစပါသည။ ထ႔အျပင ထတလပမႈ၊ စးပြားေရးဖြ ႕ၿဖးမႈႏငအားလးအတြက လမႈအေျခအေနမားက ပမေကာငးမြနေစပါသည။ ကား၊ မတနးတညမမႈက ျမႇငတငျခငးျဖင ပမကနးမာသနစြမးေသာ မသားစမား၊ ကေလးသငယ မားအတြက ပမေကာငးမြနေသာပညာေရး၊ မသားစဝငေငြ၊ စေဆာငးေငြႏင ျပနလညရငးႏးျမႇပႏမႈမား ျမငမားလာျခငး၊ ပ၍ေဘးကငးလၿခေသာ ရပရြာေဒသမား ႏင ပမခငမာ အားေကာငးသည စးပြားေရးစသည အကးအျမတမားရေစသညဟ သေတသနမားကညႊနျပေနပါသည။ ကား၊ မတနးတညမေရး ကစၥရပမားအား အငစတကးရငးဆငရာႏင ဖြ ႕စညးပ အေျခခ ဥပေဆငရာ ျပနလညတညေဆာကေရးႏင ျပျပငေျပာငးလေရး လပငနးစဥတစရပ၏ ကနဦးအစတြင ပမထ ေရာကစြာ ေျဖရငးေဆာငရြကၾကေလရပါသည။6 အပခပေရးစနစပစသစတစရပက ညႏႈငးဆးျဖတသညအခနအခါ တြင ျမနမာႏငင၌ အမးသမးအခြငအေရးမားအား အာမခႏငရနႏင ကား၊ မတနးတညမမႈက ျမႇငတငရနနညးလမးမားအား စတငမတဆကႏငမည ထးကေသာ အခြငအလမးတစရပ ေပၚေပါကလာခၿပျဖစပါသည။

ကား၊ မတနးတညမမႈျမႇငတငေရးတြင ႏငငေတာအစးရ၏ ဖြ႕စညးမႈပသဏၭာနက အထးအေရးႀကးပါသည။ အေၾကာငးမာ ဥပေဒျပေရး၊ ႏငငဝငေငြႏငအရငးအျမစမား ေကာကခေရးႏင ျပနလညခြေဝျခငး၊ မဝါဒမားေရးဆြခမတျခငးႏင အေကာင အထညေဖာျခငးမားတြင ႏငငေတာအစးရက အခရာျဖစေသာေၾကာငျဖစပါသည။ မညသကႏငငသားျဖစသည၊ မေပးခြင ရသည၊ ေရြးေကာကပြစနစပစ၊ မညသက ပညာသငၾကားခြငရသည၊ မညသညကနးမာေရးကစၥရပမားအား ဦးစားေပး ေဆာငရြကမညႏင မညသည အမားျပညသဆငရာ ဝနေဆာငမႈမားအားေပးမည (ႏငမညသတ႔ကေပးမည) စသညတ႔က ႏငငေတာအစးရက ဆးျဖတျခငးျဖစပါသည။

ဤအစရငခစာ၏ ရညရြယခကမားတြင ဖကဒရယစနစပစအမးမးအား ရာေဖြေဖာထတျခငး၊ ကား၊ မ တနးတညမမႈ ျမႇငတငေရးအတြက တစခခငးစ၏ အားသာခကႏင အားနညးခကမားအား စးစမးေလလာျခငးႏင ဖကဒရယပစ အပခပေရးစနစတြင ေရးဆြ၊ ျပ႒ာနးႏငသည နညးစနစမားအား အဆျပျခငးတ႔ပါဝငပါသည။ ကား၊ မတနးတညမမႈျမႇင တငေရးႏင အမးသမးႏင မနးကေလးမား၏ အခြငအေရးမားအား အာမခခကေပးထားသည အျခားႏငငမားမ နမနာမားက ဤအစရငခစာတြင ထညသြငးအသးျပထားပါသည။

pmayrsm;tm; jyefvnfoHk;oyfjcif;

ျမနမာႏငင၏ ေနာကခအေျခအေနတြင၊ ကား၊ မေရးရာႏင ဖကဒရယစနစက ေလလာဆနးစစရန စာေပမားအားသးသပရာ၌ ျမနမာႏငငတြင ကား၊ မေရးရာႏင ဖကဒရယစနစက သးျခားအေလးေပးေဖာျပေသာ စာေပမရသညက ေတြ႕ရပါသည။ ဤအစရငခစာသည ကား၊ မေရးရာ႐ႈေထာငမ ျမနမာႏငင၏ ဖကဒရယစနစက ပထမဆးအႀကမ ကယကယျပန႔ျပန႔ ေလလာ ဆနးစစခကတစရပ ျဖစလာဖြယရပါသည။ ဤအစရငခစာႏငသကဆငေသာ စာေပအမးအစား ႏစရပရၿပး၊ ၎တ႔အား ဤအခနးတြင ျပနလညသးသပ တငျပထားပါသည။ ပထမအမးအစားမာ ျမနမာႏငငတြင ဖကဒရယစနစဆငရာ စာေပအနညး ငယရၿပး၊ ၎စာေပမားတြင ကား၊ မေရးရာက သးျခားအေလးထားေဖာျပျခငးမရပါ။ ဒတယအမးအစားမာ ကမာၻတစဝနး ကား၊ မေရးရာႏင ဖကဒရယစနစဆငရာ ေနာကခအေျခအေနမားအား ေဖာျပထားသညစာေပအမားအျပားရပါသည။ သ႔ျဖစရာ၊ ဤအခနးတြင ျပနလညသးသပထားေသာ စာေပမားအား ေအာကပါအေၾကာငးအရာႏစမးျဖင တငျပထားပါသည။ ပထမအပငးတြင၊ ျမနမာႏငင၏ ေနာကခအေျခအေနတြင ဖကဒရယစနစအား ေလလာဆနးစစထားေသာ စာေပအနညး ငယက အကဥးခပၿခငသးသပခက ပါဝငပါသည။ ဒတယအပငးတြင ျမနမာႏငငအတြက သးျခားမရညရြယဘ မၾကာေသး

7 တပမေတာ၊ ဖကဒရယစနစဆငရာ အေျခခမမား (တရားဝငမဟတေသာ ဘာသာျပနဆမႈ)၊ ျပညေထာငစ ၿငမးခမးေရးေဆြးေႏြးပြသ႔ ၂၀၁၆ ခႏစ ဇနနဝါရလက တငသြငးသညစာတမး။

8 Achim Munz and Micael Siegner ၊ “ျမနမာႏငင၏ ဖကဒရယစနစ၊ မလအေျခအေန၊ ရပတညခကမားႏင သေဘာထားအျမငမား"၊ (၂၀၁၂ ခႏစ)၊ ဖကဒရယစနစဂာနယ၊ စာ-၂၉၁။

22

jrefrmEdkifiH\ zuf'&,fpepf tkyfcsKyfa&;yHkpHtwGif; usm;? r wef;wlnDrQrIudk jr§ih fwifjcif;

မကထြကရေသာ၊ အေရးပါေသာ ကမာၻတစဝနး ေနာကခအေျခအေနရ ကား၊ မေရးရာႏင ဖကဒရယစနစႏငစပလဥးသည စာေပမား အား ေရြးခယေဖာျပထားပါသည။ အေၾကာငးအရာဆငရာ က႑ႏစမးစလးတြင ေရြးခယထားသညစာေပမားသည ဖကဒရယအပခပေရးစနစပစ၏ ေကာငးကးမားႏင အားနညးခကမားဆငရာ သတငးအခကအလကမားစြာပါဝငၿပး၊ ဖကဒရယစနစပစအသးသးတြင အမးသမးအခြငအေရးမားႏင ကား၊မတနးတညမမႈျမႇငတငေရးက အာမခသည မဟာဗဟာ မား ေရးဆြရာတြင ထညသြငးစဥးစားရမည အဓကျပနာမားအား မးေမာငးထးျပထားပါသည။

jrefrmEdkifiH\ zuf'&,fpepfqdkif&m

pmayrsm;tm; jyefvnfoHk;oyfjcif;

ျမနမာႏငင၏ ဖကဒရယစနစဆငရာ စာေပအနညးငယထမ အမားအျပားသည ၿငမးခမးေရးလပငနးစဥက အေလးေပးေဖာျပ ထားပါသည။ ၿငမးခမးေရးအတြက တငးရငးသားလနညးစမားတြင အတငးအတာတစခအထ ကယပငျပ႒ာနးခြင မရမျဖစ လအပၿပး၊ ၿငမးခမးေရးရရရနမာ ဖကဒရယစနစက အသငေတာဆးအပခပေရးစနစပစျဖစပါသည။ အဓကအားျဖင ပဋပကၡမားအတြငး တငးရငးသားလနညးစအမးသမးမားႀကေတြ႕ရေသာ လၿခေရးရာကစၥရပမား၊ ဖကဒရယစနစပစတြင တငးရငးသားလနညးစ အမးသမးမား၏ေနရာႏင အခနးက႑တ႔ႏင ၿငမးခမးေရးလပငနးစဥတြင ဖကဒရယစနစေၾကာင ရရလာမည အခြငအလမးမား စသညတ႔က မးေမာငးထးျပရန ၎စာေပမားက ဤအစရငခစာအတြကအသးဝငပါသည။

တပမေတာ(ျမနမာတပမေတာ)က ၂၀၁၆ ခနစ ဇနနဝါရလတြင ျပညေထာငစၿငမးခမးေရး ေဆြးေႏြး၌ တငသြငးခသညစာတမး7တြင ျမနမာႏငင၏ အနာဂတဖကဒရယစနစပစဆငရာ တပမေတာ၏ အျမင႐ႈေထာငက ေဖာျပထား ပါသည။ ဖကဒရယပစကလလားျခငးမာ အဓကအားျဖင ႏငင၏ဖြ႔ၿဖးတးတကမႈႏင ႏငငသားမား၏ ခမးသာၾကြယဝမႈ တ႔သည ျမနမာႏငငအတြငးေနထငၾကေသာတငးရငးသားလမးမား၏ စညးလးညညြတမႈအေပၚတြင မတညေနသညဟ တပမေတာက ႐ႈျမငေသာေၾကာင ျဖစပါသည။ ၎တ႔ေထာကခသည ဖကဒရယစနစပစတြင ဗမာလမးမား ဥးေဆာငသည ခငမာအားေကာငးေသာ ျပညေထာငစအစးရရၿပး၊ ျမနမာႏငင၏ေအာငျမငေသာ ဖြ႔ၿဖးတးတကမႈအတြက ၎ကအဓက ျဖစသညဟ တပမေတာကဆပါသည။ ျပညေထာငစအဆငသည ကာကြယေရး၊ အမးသားလၿခေရး၊ ၿငမးခမးေရး၊ ႏငငျခားေရး၊ ဘဏလပငနး၊ ဘ႑ာေရး၊ ႏငငျခားကနသြယေရး၊ အခြနႏငႏငငဝငေငြအျပင အေရးပါေသာ အခြနအခမားႏငစပလဥးသည ဥပေဒျပေရးအာဏာရသငသညဟ ၎တ႔က စြကငထားပါသည။ ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးအစးရမားသည ၿငမဝပပျပားေရး၊ အကဥးေထာငႏင ျပနလညထေထာငေရးဌာနမား၊ ျပညသ႔ကနးမာေရး၊ ပညာေရး၊ လယယာစကပးေရး၊ ေျမယာ၊ သစေတာ၊ ျပညတြငးကနသြယေရးႏင ေျမခြန၊ သးႏခြနမားႏငစပလဥးသည ဥပေဒျပေရးအာဏာရသငသညဟ ၎တ႔က အဆျပထားပါသည။ ျပညနယ ႏငတငးေဒသႀကးမားအား လမး အလကထက ပထဝအေနအထားအေပၚ အေျခခ၍ ပငးျခား ဖြ ႕စညးသငေၾကာငး၊ တငးရငးသားလမးမား အားလးတနးတ အခြငအေရးရသငေၾကာငး၊ ျပညေထာငစႏင ျပညနယ၊ တငး ေဒသႀကးအစးရမားက အာဏာက ခြေဝသးစြသငေၾကာငးႏင ျပညနယႏငတငးေဒသႀကးမားအား တေျပးည ဖြ႔ ၿဖးတးတကေစ သငေၾကာငးတ႔က အႀကျပတကတြနးထားပါသည။

၂၀၁၂ ခႏစတြင အာခငမန႔ဇႏင မကကယဆနာ8တ႔က ၂၀၁၅ ခႏစ ေရြးေကာကပြမတငမကာလတြင၊ ၿငမးခမးေရး ေအာငျမငရနႏင ဖြ ႔ၿဖးတးတကမႈက အေထာကအကျဖစေစေသာ နညးလမးတစခအျဖစ ျမနမာႏငငတြင ဖကဒရယစနစ ပစတစရပအား စတငမတဆကကငသးျခငးႏင စပလဥးသည ႏငငေရးေခါငးေဆာငမားႏင တငးရငးသားလနညးစမား၏ အျမငသေဘာထားမားက ေလလာေဖာထတႏႈငးယဥခၾကပါသည။ ျမနမာႏငင၏ အပခပေရးသမငးေၾကာငးက ျပနလည

9 Nehginpao Kipgen ၊ “တငးရငးသားလမးမားႏင ျမနမာႏ ငင၏ ၿငမးခမးေရးလပငနးစဥ"၊ (၂၀၁၅ ခႏစ)၊ ၈၂(၂)၊ လမႈသေတသန၊ ႏငငတကာ သးလတစႀကမထတစာေစာင၊ စာ-၃၉၉-၄၂၅။

10 Andre Bauer, Paul Shortell and Lorenzo Delesgues ၊ ခမးသာၾကြယဝမႈက ေဝမခစားျခငး၊ ျမနမာသဘာဝသယဇာတ အရငးအျမစ မားဆငရာ ဘ႑ာေငြခြေဝေရး လမးျပေျမပ၊ သဘာဝသယဇာတ အရငးအျမစမား စမခန႔ခြမႈ အငစတက၊ ၂၀၁၆ ခႏစ။

23

jrefrmEdkifiH\ zuf'&,fpepf tkyfcsKyfa&;yHkpHtwGif; usm;? r wef;wlnDrQrIudk jr§ih fwifjcif;

သးသပၿပး၊ လကရအပခပေရးစနစ ပစႏငစပလဥး၍ အေသးစတ ရငးလငးေဖာျပၿပးသညေနာကတြင ဖကဒရယစနစပစ အေပၚ တငးရငးသားလနညးစ မား၏အခငအမာတြနးအားေပးမႈ ႏင ႏငငေရးေခါငးေဆာငမား၏ တျဖညးျဖညးခငး ပမလကခ လာမႈတ႔က မန႔ဇ ႏငဆနာတ႔က သတျပမခၾကပါသည။ ႏငငေရးေခါငးေဆာငမား၏ အဓကဦးစားေပးမႈသည အပစအခတ ရပစေရးက ညႏႈငးေစစပရနျဖစေသာလညး၊ တငးရငးသားလနညးစ ေခါငးေဆာငမားကမ ၿငမးခမးေရးသည ဖြ ႕စညးပ အေျခခ ဥပေဒ အေျပာငးအလအားျဖင ခငမာေစေသာ ဗဟဦးစးခပကငမႈေျဖေလာျခငး အေပၚမတညေနေသာေၾကာင မေရမရာျဖစ ေနသညဟ ႐ႈျမငၾကပါသည။

တငးေဒသႀကးႏင ျပညနယအဆငမား၌ စမခန႔ခြမႈစြမးရညမား ပမအားေကာငးေစသည ႏငငေရးေခါငးေဆာငမား၏ လပေဆာငခကမားအား ၎တ႔က ခးကးေျပာဆၾကေသာလညး၊ ဗဟဦးစးခပကငမႈက ထပမေျဖေလာရနႏင ဗဟဦးစး ခပကငမႈေျဖေလာျခငးျဖင ၿငမးခမးေရးလပငနးစဥ မေအာငျမငမ၊ ျပညနယႏငတငးေဒသႀကးရ တငးရငးသားလနညးစ မားအား ကယပငျပ႒ာနးခြငပမေပးႏငမညျဖစေၾကာငး စာေရးသမားက သးသပထားပါသည။ ေနဂငေပါငကစပဂန9က လညး ၿငမးခမးေရးလပငနးစဥအေပၚ အေလးထားၿပး၊ ဖကဒရယစနစပစတစခတညေထာငျခငး၊ စစေရးလႈပရားမႈမားရပတန႔ ျခငး၊ စးပြားေရးျပနလညထေထာငျခငး၊ (အေျခခလတနးစားႏငငသားမားအား ဖြ ႔ၿဖးေရးလပငနးစဥမားတြင ပါဝငေစျခငး)၊ တငးရငးသား လကနကကငမားအတြက ျပနလညထေထာငေရးႏင ျပနလညေပါငးစညးေရးတ႔ အပါအဝင ေရရညတညတ ေသာ ၿငမးခမးေရးေအာငျမငေစရန အေရးပါေသာ အေၾကာငးအရာမားစြာအား ရာေဖြေဖာထတတငျပခပါသည။ ထ႔အျပင၊ ျမနမာႏငငအေနျဖင လ႔အခြငအေရးမားအား ကာကြယေပးသညစနစမားႏင အမးသမးႏင လနညးစမားအား ကာကြယေပး သည အစအစဥမားအား စနစတက လပေဆာငရမညဟလညး ၎ကဆပါသည။

ျမနမာႏငင၏ သဘာဝသယဇာတ အရငးအျမစမားမ ရေသာႏငငဝငေငြက ခြေဝသးစြရန လအပခကက အေလးထား၍၊ အနဒေရဘယာ၊ ေပါလေရာတလႏင လရနဇဒလဂးစ10တ႔က ေအာငျမငေသာ ဖကဒရယစနစပစတစချဖစရနမာ ျမနမာ ႏငင၏ သဘာဝသယဇာတ အရငးအျမစမားမရေသာ ႏငငဝငေငြက ကြမးကငလမၼာစြာ၊ မတစြာ၊ ပြငလငးျမငသာစြာ ခြေဝသးစြျခငးက အဓကျဖစသညဟ ဆပါသည။ ျမနမာႏငင၏ သဘာဝသယဇာတ အရငးအျမစမားမ ရေသာ ႏငငဝငေငြက ေအာငျမငစြာ ခြေဝသးစြႏငေရးအတြက အဓကအဆင ၇ ဆငက ၎တ႔က ရာေဖြေဖာထတတငျပထားၿပး၊ ၎တ႔မာ- ျပညနယႏငတငးေဒသႀကးတစခခငးစ၏ ဘ႑ာေရးလအပခကမားအား ျပညမေအာင ႏငငဝငေငြအားခြေဝေပးျခငး၊ မည သည ႏငငဝငေငြစးေၾကာငးမားအား ခြေဝေပးမညက သတမတေဖာထတျခငး၊ အညႊနးကနးအေျချပနညးလမးက အသး ျပ၍ ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးမားအၾကား ႏငငဝငေငြခြေဝျခငး၊ ႐းရာအစဥအလာႏငေဒသႏရအာဏာပငမား၊ ေျမပငရင မား၊ ေဒသချပညသမား၊ (ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးအစးရမား သာမက)ႏင အရငးအျမစမားအား ခြေဝသးစြျခငး၊ ဆြေဆာငမႈမားအား ပမအသးျပျခငး၊ ပြငလငးျမငသာမႈက ကငသးၿပးႀကးၾကပေရးနညးစနစမားထားရျခငးႏင မတေသာ လပငနးစဥတစရပႏင အေကာငအထညေဖာေရးအတြက ဘကလကမႈကငးေသာ ေနရာတစခအား ညႇႏႈငးဆးျဖတျခငး တ႔ျဖစပါသည။

11 Gwendolyn Gray ၊ “ဖကဒရယစနစ၊ အမးသမးဝါဒႏင အဆငအသးသး စမအပခပမႈ၊ ေတြ႕ႏငခေသာ သအရရာေဖြမႈ"၊ Melissa Haussman, Marian Sawer and Jill Vickers (တ႔တညးျဖတသည) ဖကဒရယစနစ၊ အမးသမးဝါဒႏင အဆငအသးသး စမအပခပမႈ (အကရဂတ၊ ၂၀၁၀ ခႏစ)၊စာ-၁၉။

12 Sabine Lang and Birgit Sauer ၊ “ဖကဒရယစနစက ကား၊ မေရးရာ သေဘာသဘာဝမားအေပၚ သက ေရာကေစသလား၊ ဂာမနႏင ၾသစႀတးယားမ အမးသမးမဝါဒေရးရာ ေအဂငစမားအား ေလလာ ခက"၊ (၂၀၁၄ ခႏစ)၊ ၄၃ (၁)၊ ဖကဒရယစနစဂာနယ၊ စာ-၆၈။

24

jrefrmEdkifiH\ zuf'&,fpepf tkyfcsKyfa&;yHkpHtwGif; usm;? r wef;wlnDrQrIudk jr§ih fwifjcif;

usm;? ra&;&mESihf zuf'&,fpepfqdkif&m

pmayrsm;tm; jyefvnfoHk;oyfjcif;

ကား၊ မေရးရာစာေပအမားအျပားက ကား၊ မတနးတညမမႈျမႇငတငေရးအတြက မတေသာဖကဒရယစနစ ပစမား၏ ေကာငးကးမားက ေလလာေဖာထတ တငျပထားပါသည။ အခ႕ေသာစာေပမားတြင ဖကဒရယစနစပစမားေၾကာငျဖစေသာ အခြငအလမးမားႏင အတားအဆးမားအား ကယကယျပန႔ျပန႔ အေလးထား ေဖာျပၾကၿပး၊ အမားစကဖကဒရယႏငငမား၏ ကား၊ မတနးတညမေရးကစၥရပမားက အထးသျဖငအသားေပးေဖာျပၾကပါသည။ အဆပါကစၥရပမားတြင အစးရ၏ဖြ႔စညးမႈ ပသဏၭာနမား၌ အမးသမးေရးရာဌာနမားအား အငစတကးရငးမားအဆင အသကသြငးေရး၊ အမးသမးမား ႏငငေရးတြငကယစားျပပါဝငေရး (အထးသျဖင ကား၊ မေရးရာခြတမးစနစက အသးျပ၍)၊ ကေလးသငယေစာငေရာကေရး၊ မးဆကပြား ကနးမာေရးအခြငအေရးမားႏင ဘ႑ာေရးဆငရာအစအစဥမား ပါဝငပါသည။

ဖကဒရယပစမား၏ ေကာငးကးႏငဆးကးမားအား ကယကယျပန႔ျပန႔ေလလာစးစမးသ ဂငဒလငဂေရး11၏ အဆအရ ကား၊ မတနးတညမေရး တက တြနးလႈပရားသမားသည သမငးအစဥအလာအားျဖင အမးသမးအခြငအေရးမား ျမႇငတငေရးအတြက ဖကဒရယစနစက အထေရာကဆးေသာ အပခပေရးစနစပစျဖစသညက မေထာကခခၾကပါ။ အေၾကာငးမာ၊ ၎သည ဗဟအစးရ၏ လပပငခြငနယပယက ကန႔သတသည စနစျဖစသညအတြက၊ တးတကေသာလမႈ အေျပာငးအလလမးေၾကာငးက အဟန႔အတားျဖစေစသညဟ ယဆၾက၍ျဖစပါသည။ သ႔ရာတြင၊ ကား၊ မတနးတညမမႈ ျမႇငတငေရးတြင ဖကဒရယစနစသည တထြငဆနးသစေသာ မဝါဒမား၊ ဥပေဒမားႏင လပေဆာငခကမားအား အေထာကအကျဖစေစသညေကာငးကး အမန တကယရသညဟ မကေမာကကာလ ကား၊ မေရးရာ ကြမးကငသမားကဆၾကပါသည။ ႏႈငးယဥမႈနမနာမားအျဖစ ကေနဒါႏင ၾသစေၾတးလတ႔က ဂေရးက အေလးထားေဖာျပခၿပး၊ အဆပါႏစႏငငတြင ေလလာမႈမားအား ၿခငသးသပျပထားပါသည။ ကား၊ မတနးတညမမႈ ျမႇငတငေရးအတြက ဖကဒရယစနစ၏ ေကာငးကးႏငစပလဥး၍ ေရာျပြမးသည ရလဒမားေတြ႕ ရရသညဟ ၎ကဆပါသည။ ႏငငေရး၊ စးပြားေရး၊ အငစတကးရငး၊ လမႈေရးႏင ယဥေကးမႈဆငရာ အေၾကာငးတရားမား အျပနအလန တန႔ျပနျခငးက ကား၊ မတနးတညမေရးတးတကမႈက လႊမးမးသကေရာကေစသညျဖစရာ၊ အျပသေဘာ ေဆာငေသာ အေျပာငးအလက လႊမးမးသကေရာကေစသည အဓက အေၾကာငးတရားအျဖစ အပခပေရးစနစပစက ေရြးခယထတႏႈတျပရနမာ ခကခသညအျပင၊ မျဖစႏငဟပငဆႏငေၾကာငး သမက ရငးျပထားပါသည။

မမတ႔လကချပ႒ာနးသည ပစအေပၚမတည၍၊ ဖကဒရယစနစသညပင အမးသမးအခြငအေရးမားအား အသအမတျပလကခ ျခငးက တစခါတစရ အဟန႔ အတားျဖစေစၿပး၊ တစခါတစရ အေထာကအကျဖစေစ သညဟ သမကဆပါသည။ ဗဟဦးစးခပကငမႈ အလြနျမငမားသည ဖကဒရယစနစပစကငသးေသာ ၾသစေၾတးလႏငငတြင ဗဟအစးရသည ျပျပငေျပာငးလေရးလပငနး စဥမားအား အေကာငအထညေဖာရန အာဏာႏငအရငးအျမစမား ပရသညအတြက၊ ၎ကသာဦးေဆာငမညဆလင၊ ကား၊ မ တနးတညမေရးဆငရာ ျပျပငေျပာငးလမႈက ပမေအာငျမငစြာ အေကာငအထညေဖာႏငဖြယရသညဟ သမက သးသပ ျပထားပါသည။

ဂာမနႏင ၾသစႀတးယားႏစႏငငအား ႏႈငးယဥၿပး၊ အမးသမးေရးရာမဝါဒ အငစတကးရငးမား (ဥပမာ- အမးသမးေရးရာ ဝနႀကးဌာနႏင ဦးစးဌာနမား)အေပၚ အေလးထားေလလာသမားျဖစေသာ ဆာဘငးလနးဂ ႏင ဘရစဂစေဆာယာ12တ႔က ဖကဒရယစနစပစ၊ အထးသျဖင ယဥတြဖကဒရယစနစပစသည အမးသမးေရးရာမဝါဒ အငစတကးရငးမား ဖနတးျခငး၊ အားေကာငးမႈႏင ထေရာကမႈတ႔အေပၚ လႊမးမးသကေရာကမႈရ၊ မရ ထညသြငးစဥးစားခၾကပါသည။ ဗဟ၊ ျပညနယ၊ တငးေဒသ ႀကးႏင ေဒသႏရအဆငမား၌ အမးသမးေရးရာမဝါဒ အငစတကးရငးမား ထေထာငရန အခြငအလမးမား ဖနတးျခငးျဖင

13 Susan Franceschet and Jennifer Piscopa ၊ “အာဂငတးနားႏင ခလတ႔၏ ဖကဒရယစနစ၊ ဗဟခပကငမႈေျဖေလာျခငးႏင မးဆက ပြားအခြငအေရးမား" (၂၀၁၂ ခႏစ)၊ ဖကဒရယဂာနယ၊ ၁။

14 Fernanda Correa ၊ မကစက၏ ဖကဒရယစနစႏင ကား၊ မေရးရာ ခြတမးစနစမားအား ေလလာခက"၊ (၂၀၁၄ ခႏစ)၊ ၅၀(၃) ၊ Representation ၊ စာ-၃၂၁၊ ၃၂၂။

25

jrefrmEdkifiH\ zuf'&,fpepf tkyfcsKyfa&;yHkpHtwGif; usm;? r wef;wlnDrQrIudk jr§ih fwifjcif;

ကား၊ မတနးတညမမႈျမႇငတငေရးက ဖကဒရယစနစက အေထာကအကျဖစေစသညဟ ၎တ႔ကဆပါသည။

သ႔ရာတြင ဖကဒရယစနစအျပင အျခားအေၾကာငးတရားမားက ဖကဒရယ ျပညေထာငစအဆငအားလးတြင အမးသမးေရး ရာ မဝါဒအငစတကးရငးမား ထေထာငျခငးကဆးျဖတရာ၌ အေရးပါေသာအခနးက႑မပါဝငေနပါသည။ အဆပါအငစတ ကးရငးမားအား အပႏငးေသာ အာဏာ၊လပပငခြငႏင တာဝနမား၏ အားေကာငးခငမာမႈက ဆးျဖတသည အျခားအေၾကာငး တရားမားလညးရေနပါသည။ ဥပမာ- လကဝ/ ဗဟအေျချပ ႏငငေရးပါတမား၏ အစးရအဖြ႕အတြငး အခနးက႑ႏင ရာထးပ၍ ႀကးေလေလ၊ ႏငင၏ စးပြားေရးတညၿငမမႈ ပမခငမာေလေလျဖစၿပး၊ အေရးပါေသာ လပပငခြငအာဏာမားရသည အမးသမး ေရးရာ မဝါဒအငစတကးရငးမားအား ပ၍ဖနတးႏင၊ ေရရညတညတေစႏငမည ျဖစပါသည။

ဖကဒရယအာဂငတးနားႏင ဗဟအေျချပခလတ႔အား ႏႈငးယဥၿပး၊ ဆဇနဖရနဆကခကႏင ဂနဖာပစကပါ13တ႔သည ထႏစႏငငတြင အမးသမးမား၏ မးဆကပြားအခြငအေရးမားအား ကာကြယေစာငေရာကမႈ၊ အထးသျဖင သေႏၶတားသည နညးလမးမားရရမႈက ေလလာစးစမးခၾကပါသည။ ထႏစႏငငစလးတြင ဗဟအစးရအေနျဖင တညေသာလပပငခြင – အခမ၊ လကလမးမေသာသေႏၶ တားသညနညးလမးမား –ေပးထားေသာလညး တစႏငငခငးစ၏ရလဒမား မတညၾကပါ။ ရပေငြႏင ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈ ဝနေဆာငမႈဆငရာ အေရးပါသည လပပငခြငမားအား ျပညနယႏင ေဒသႏရအဆငမားအား ေပးအပျခငးျဖင၊ ႏစႏငငစလးတြင ဗဟခပကငမႈေျဖေလာျခငး ရေနသညက စာေရးသတ႔က သတထားမေၾကာငး စတငေဖာ ျပခၾကပါသည။

သ႔ရာတြင၊ ထ(ကကသလစ) ႏငငႏစႏငငစလးတြင သေႏၶတားျခငးကဆန႔ကငမႈမားရခေသာလညး၊ ၎သည ဘ႑ာေရး အကန႔အသတမားထက၊ ကယကငတရားႏင ေရး႐းစြအယအဆမားေၾကာငသာျဖစၿပး၊ အာဂငတးနား၏ ဖကဒရယစနစ ပစက ဗဟအစးရ၏ လပပငခြငကဆန႔ကငႏငသည အခြငအလမးပမားျခငးသည ႏငငေရးသမားမားအား ေဒသႏရအဆင၏ ေတာငးဆမႈႏင ဖအားမားအတငး လကနာေစရန ဆြေဆာငမႈပမားသညအျပင၊ ဗဟအစးရႏင ပးေပါငးမႈနညးၿပး၊ ၎အေပၚ မခမႈ နညးသညအတြကလညး ျဖစပါသည။ ဆန႔ကငဘကအားျဖင၊ ခလတြင ေဒသႏရေခါငးေဆာငမားအေနျဖင ဗဟအစးရ၏ အစအစဥအတငး လကနာေဆာငရြကရန ဆြေဆာငမႈတစခရပါသည။ အေၾကာငးမာ အပခပေရးစနစပစ၏ သဘာဝအားျဖင ဗဟအစးရတြငႏငငေရး အာဏာရေနေသာေၾကာငျဖစပါသည။ ေရး႐းစြဆနေသာ ေဒသႏရေခါငးေဆာငမားက တးတကေသာ အမးသားေရးမဝါဒမားက ဆန႔ကငႏငသည၊ ေရး႐းစြမဆနေသာ ေဒသႏရေခါငးေဆာငမားအေနျဖငလညး ေရး႐းစြဆနေသာ ဗဟအစးရ၏ လပပငခြငမားအား ဆန႔ကငႏငသည အခြငအလမးမားအား ဖကဒရယစနစက ဖနတးေပးစြမးႏငသညဟစာေရး သတ႔က မတခကျပထားပါသည။

မကဆက၏ ကား၊ မခြတမးစနစမားႏင ႏ ငင၏ဖကဒရယပစႏင ၎တ႔အၾကား ဆကႏြယမႈက ဖာနနဒါေကာရယာ14က ေလလာစးစမးထားပါသည။ ေရြးေကာကခ အစးရအဖြ႕အဆငတငးတြင ကား၊ မခြတမးစနစမား ကငသးျခငးက ဗဟ အစးရကခပကငထားေသာလညး၊ ကား၊ မခြတမးစနစပစက ဆးျဖတသတမတရန ျပညနယမားအားလြတလပခြင ေပးထားပါသည။ သ႔ျဖစရာ ခြတမးစနစအမးမးေတြ႕ရၿပး၊ ႏငငတစဝနးအစးရဌာနမားတြင မညမေသာ ကား၊ မေရးရာ ကယစားျပမႈက ျဖစေပၚေစပါသည။ သ႔ရာတြင၊ အခ ႕ေသာျပညနယမား၌ ဥပေဒျပ႒ာနးႏငျခငး မရေသာေၾကာင ကနဦးတြင ရလဒမားမေကာငးခ ေသာလညး၊ အစးရဌာနမားတြင ေရြးေကာကခအမးသမးအေရအတြက တျဖညးျဖညး ပမမားျပား လာခ ၿပး၊ အခနႏငအမ ျပညနယမားတြင ဥပေဒျပ႒ာနးျခငးမရသညတင အမးသမးမား ရာထးမားရလာခ ေၾကာငး စာေရးသက သတျပမခပါသည။ ကား၊ မခြတမးစနစမားက စတငအေကာငအထညေဖာရာတြင ဖကဒရယစနစေၾကာင ႏငငတစဝနး တေျပးညမျဖစခေသာလညး၊ ေအာငျမငေသာ ျပညနယမား၏ ကား၊မေရးရာ ကယစားျပမႈႏငစပလဥးသည အျပသေဘာ ေဆာငေသာ ရလဒမားက အျခားျပညနယမားအတြက စနမနာ ျဖစလာေစခၿပး၊ ေနာကဆးတြင ဖကဒရယစနစက ကား၊ မ ေရးရာ ခြတမးစနစမား တသမတတညးျဖစေရးက အေထာကအကျဖစေစခေၾကာငး စာေရးသက သးသပထားပါသည။

15 Deborah Brennan ၊ “ဖကဒရယစနစ၊ ၾသစေၾတးလ၏ ကေလးသငယေစာငေရာကေရးႏင အဆငအသးသး စမအပခပမႈ၊” Melissa Haussman, Marian Sawer and Jill Vickers (တ႔တညးျဖတသည) ဖကဒရယစနစ၊ အမးသမးဝါဒႏင အဆငအသးသး စမအပခပမႈ (အကရဂတ၊ ၂၀၁၀ ခႏစ)။

16 Rianne Mahan and Cheryl Collier ၊ “ကေနဒါ၏ ဖကဒရယစနစ ေရတမပငးတြငေမာငးႏငျခငး"၊ Melissa Haussman, Marian Sawer and Jill Vickers (တ႔တညးျဖတသည) ဖကဒရယစနစ၊ အမးသမးဝါဒႏင အဆငအသးသး စမအပခပမႈ (အကရဂတ၊ ၂၀၁၀ ခႏစ)။

17 Gopika Solanki ၊ “ေကာငးေသာထနးညႇမႈလား၊ အဆငအသးသး စမအပခပမႈႏင အႏၵယ၏ အမးသမး အဖြ႕အစညးမား"၊ Melissa Haussman, Marian Sawer and Jill Vickers (တ႔တညးျဖတသည) ဖကဒရယစနစ၊ အမးသမးဝါဒႏင အဆငအသးသး စမအပခပမႈ (အကရဂတ၊ ၂၀၁၀ ခႏစ)။

26

jrefrmEdkifiH\ zuf'&,fpepf tkyfcsKyfa&;yHkpHtwGif; usm;? r wef;wlnDrQrIudk jr§ih fwifjcif;

အျပသေဘာေဆာငေသာ ကား၊ မတနးတညမေရး ရလဒမားေအာငျမငေစရန ကား၊ မတနးတညမေရး တကတြနးလႈပရားသမားအေနျဖင ၎တ႔၏ ႏ ငငမားတြင ဖကဒရယစနစ ပသဏၭာနမားအား ညႏႈငးဆးျဖတရာတြင မညမကြမးကငေၾကာငးက ပေပၚေစရန စာေရးဆရာ ၃ ဦးက မတကြျပားေသာ ဥပမာမားက အသးျပထားပါသည။ ဒကဘရာဘရနနန15 က ၾသစေၾတးလ၏ ကေလးသငယျပစေစာငေရာကေရး ဝနေဆာငမႈမားအား အထးအေလးထား ေလလာခၿပး၊ ဖကဒရယစနစပစသည အမးသမး မားအား ႏ ငငေရးဆငရာ အခြငအလမးပသဏၭာနမားႏင အကန႔အသတႏစမးစလးက ေပးသညဟဆပါသည။ ကား၊ မ တနးတညမေရး တကတြနးလႈပရားသမားအေနျဖင ဗဟအစးရသည တးတကေသာအျမငရပါက ၎အား တကတြနး စညး႐းျခငးႏင ဗဟအစးရသည ေရး႐းစြဆနေနပါက ျပညနယမားအား တကတြနးစညး႐းျခငးျဖင အဆငႏစဆင ရေသာ မဟာဗဟာက အသးျပၾကရပါသည။

ကား၊ မ တနးတညမေရး တကတြနးလႈပရားသမားအေနျဖင ဗဟမျပညနယအဆငသ႔ အေလးထားမႈ ကးေျပာငးရာတြင မညမ ကြမးကငေၾကာငး သကေသျပရန ဘရနနနက ကေလးသငယမားအတြကဝနေဆာငမႈမားအားဥပမာအျဖစ အသးျပ ထားပါသည။ ကေလးသငယတစဦးခငးစ၏ မႀကသငတနးတစႏစစာ (မႀကသငတနးသည ယခငကျပညနယ၏ လပပငခြင အတြငးရၿပး၊ အားလးအတြကညတညမမျဖစခပါ) အတြက ရပေငြေထာကပျခငးျဖင ပညာေရးတြင ၎၏အခနးက႑က တးခ႕ရနႏင ကေလးသငယေစာငေရာကေရး ဝနေဆာငမႈမားအတြက ရပေငြစတငမတညေပးရန တးတကေသာ ဗဟအစးရ အား တကတြနးလႈပရားသမားက ေဖာငးဖစညး႐းႏငခပါသည။ တစခနတညးမာပင၊ ကား၊ မတနးတညမေရး တကတြနး လႈပရားသမားက ျပညနယႏင ေဒသႏရအစးရမားအား ကေလးသငယေစာငေရာကေရးက ပပးေရးအတြက၎တ႔၏ ကယပင အစအစဥမား ေရးဆြရန တကတြနးအားေပးခၾကပါသည။ သ႔ရာတြင ေနာကဆး၌ ျပညနယႏင ဗဟအဆငႏစခစလးတြင ကေလးသငယေစာငေရာကေရးအတြက ပဂၢလက ေကာပေရးရငးမားအေပၚ မခအားထားမႈပမမားျပားလာသညအတြက၊ ကား၊ မတနးတညမေရး လႈပရားသမားေၾကာင ယခငကရရခေသာ အကးေကးဇးမား ေလာနညးသြားခပါသည။

ကေလးသငယေစာငေရာကမႈသည ေဒသဆငရာလပပငခြငအတြငးရသည ကေနဒါႏငငကအထးျပ ယာနမာဟနႏငခာရငးလ ေကာလေယး16တ႔ကလညး ကေလးသငယေစာငေရာကမႈက ဥပမာအျဖစအသးျပထားပါသည။ ဖကဒရယ ပသဏၭာနကညႏႈငးဆးျဖတရနမာ မျဖစႏငေလာကေအာင ခကခသညဟ ေသာ မတခကျဖင ကား၊ မတနးတညမ ေရး တကတြနးလႈပရားသမားသည အမားျပညသရပေငြျဖင ႏ ငငတစဝနး မေအာငျမငေသာ ကေလးသငယ ေစာငေရာကေရး အစအစဥက စညး႐းလႈ႕ေဆာခၾက ဖးပါသည။ သ႔ရာတြင ကေနဒါမ ကား၊ မတနးတညမေရး တကတြနးလႈပရားသမားသညရရလာသည အခြငအလမး မားက အသးခရာတြင ကြမးကငၾကသညဟ မာဟန ႏငေကာလေယးတ႔က ဆပါသည။ ဥပမာ-ေကးဘကေဒသမ ကား၊ မ ေရးရာ တကတြနးလႈပရားသမားသည ႏငငလးဆငရာအဆငတြင မေအာငျမငခေသာလညး၊ ေကးဘကေဒသတြင ေဒသ ဆငရာအဆင အမားျပညသရပေငြျဖင ကေလးသငယေစာငေရာကမႈအစအစဥက ေအာငျမငစြာညႏႈငးေရြးခယႏငခ ၾကပါသည။

အႏၵယ၏ အလြနအမငးဗဟဦးစးခပကငမႈမားေသာပစမ အလြနအမငး ဗဟခပကငမႈေျဖေလာေပးေသာ ဖကဒရယစနစ ပစအျဖစသ႔ တးတကမႈက ဂပကာဆ လနက17က ေျခရာခၾကညရာတြင၊ ဖြ ႔ၿဖးမႈကအားေပးရနႏင ဆငးရႏြမးပါးမႈက ကငတြယ ေျဖရငးရန ရညရြယခကျဖင အႏၵယသည ေဒသႏရအဆငမားသ႔ အာဏာပမအပႏငးေပးထားသညက ေတြ႕ရပါသည။ အႏၵယမ ကား၊ မတနးတညမေရး တကတြနးလႈပရားသမားသည ဖကဒရယစနစပသဏၭာနက ညႏႈငးဆးျဖတရာတြင ကြမးကငၾကၿပး၊ ၎တ႔၏ရညမနးခကမား ေအာငျမငေစေရးအတြက အဆပါကြမးကငမႈက မဟာဗဟာေျမာက အသးခ ခၾကသညဟ ဘရနနန၊ မာဟနႏင ေကာလေယးတ႔နညးတ ဆလနကကလညးမတခက ျပထားပါသည။ ေဒသႏရႏင ျပညနယ အဆငမားတြင စတငခၿပး ေအာငျမငသညအတြက အျခားျပညနယမားတြင အလားတလပေဆာငခသညအမးသမးႏင

18 Andrea Chandler ၊ “႐ရား၏အမးသမးမား၊ ကား၊ မေရးရာႏင ဖကဒရယစနစ၊ နားကြလမတတကယေလာင ေသာ တတဆတမႈ၊” Melissa Haussman, Marian Sawer and Jill Vickers (တ႔တညးျဖတသည) ဖကဒရယစနစ၊ အမးသမးဝါဒႏင အဆငအသးသး စမအပခပမႈ (အကရဂတ၊ ၂၀၁၀ ခႏစ)၊ စာ - ၁၄၁။

19 Abhishek Anand and Lekha Chakraborty ၊ “ဘ႑ာေရးဆငရာ ဖကဒရယစနစတြင ကား၊ မတနးတညမေရးက သတမတဆးျဖတျခငး၊ ေလလာဆနးစစျခငးဆငရာ ကစၥရပမားႏင အႏၵယမ မကျမငလကေတြ႕အေထာကအထားမား” ၊ နညးပညာဆငရာစာတမး၊ စာ-၅၉၀၊ ၂၀၁၀ ခႏစ၊ http://www.levyinstitute.org/publications/determining-gender-equity-in-fiscal-federalism-analytical-issues-and-empirical-evidence-from-india

20 L Amede Obiora and Sarah Toomey ၊ “ႏငဂးရးယား၏ ဖကဒရယစနစႏင ကား၊ မေရးရာႏငငေရး" Melissa Haussman, Marian Sawer and Jill Vickers (တ႔တညးျဖတသည) ဖကဒရယစနစ၊ အမးသမးဝါဒႏင အဆငအသးသး စမအပခပမႈ (အကရဂတ၊ ၂၀၁၀ ခႏစ)၊ စာ-၂၁၁။

27

jrefrmEdkifiH\ zuf'&,fpepf tkyfcsKyfa&;yHkpHtwGif; usm;? r wef;wlnDrQrIudk jr§ih fwifjcif;

ကေလးသငယမားအတြက သးျခားအခပခနး (ရစခနးမားတြငအမး သမးမားအတြက သးသန႔ဌာန)၊ နာရအာဒါလတစဟ ေခၚသည အမးသမးတရား႐း မားႏင မာဟလာဆမာၾကာ အစအစဥ (ပညာေရးျဖင အမးသမးမားအား စြမးရညျမႇငတငေပးျခငး)စသည တထြငဆနးသစေသာ အစအစဥ ၃ မးက ဆလနကက ဥပမာအျဖစ အသးျပထားပါသည။ ေဒသတစခ၏ မဝါဒေရးရာ တထြငဆနးသစမႈသည အဆပါမဝါဒအား ေနာကထပေဒသတစခတြင အလားတ လကပါကငသးေစႏငေၾကာငးက ထဥပမာ မားက ျပသေနပါသည။

ဖကဒရယစနစသည ကား၊ မတနးတညမမႈ ျမႇငတငေရးက အေထာက အကမျဖစေစေၾကာငး ႐ရားႏငငက ရညညႊနး၍ အနဒေရ ယာခနဒလာက18 ျငငးခက ထတထားပါသည။ အမးသမးမားစာတတေျမာကမႈ၊ ေန႔ကေလး ထနးဆငရာ အေထာကအပမား ပညာေရးအခြငအလမးမားႏင မသားစအတြငးတနးတညမမႈတ႔တြင တးတကမႈမားရေသာလညး၊ အဆပါအကးေကးဇး မားသည အဓကအားျဖင ဘတဂကခြေဝမႈဆငရာ ျပ႒ာနးခကမားေၾကာငျဖစၿပး၊ ဖကဒရယပသဏၭာနႏင သကဆငသညဟ မဆႏငပါ။ ဆဗယကျပညေထာငစ ၿပကြသြားျခငးေၾကာင ႐ရား၏ဘတဂက သးႏငစြမးကဆငးသြားသညအခါ၊ လမႈဖလေရး၊ မးဖြားခြငႏင ကေလးသငယေစာငေရာကေရး မဝါဒမားအတြက ဘ႑ာေငြသသသာသာ ေလာနညးသြားပါသည။ ထ႔အျပင ၁၉၉၀ ခႏစမားက ထေထာငခေသာ အမးသမးေရးရာဌာနမားသည ဗလာဒမယာပတငသမၼတ ျဖစလာသညအခနတြင လမသသမသ ၿပကြပကစးသြားခပါသည။ ကား၊ မတနးတညမေရး ကစၥရပမားအား အမားအားျဖင ေျဖရငးမရႏငဘ ရေန ဆျဖစေသာ၊ မေသခာ၊ မေရရာေသာ လပပငခြငအာဏာပစျဖင ျပညနယအဆင၌ လပပငခြငေပးအပခပါသည။

အႏၵယကရညညႊနး၍ ဘ႑ာေရးဆငရာ ဗဟခပကငမႈေျဖေလာျခငးႏငကား၊ မေရးရာၾကားအဆက အစပမားႏငစပလဥး၍ အာဘရကအာနနႏင လကခါခာကရာေဘာတ19တ႔က ရားရားပါးပါး ေဆာငးပါးတစပဒက ပႏပထတေဝခပါသည။ ကား၊ မ တနးတညမေရးရလဒမား ေအာငျမငေစရနေဒသ ဆငရာႏင ျပညနယအစးရမားအား ႀကတငေပးအပထားသည ဘ႑ာေရး အေထာကအပမားက အႏၵယ၏လကရနညးစနစတြင ေပါငးစပထညသြငးသငေၾကာငး ၎တ႔ကေထာကျပထားပါသည။ အေထာကအပေပးေနသည လကရနညးစနစမာ လအပခကအေျချပျဖစၿပး၊ ေဘးတကတနးတညမမႈ၊ ထေရာကမႈအတြက မကလးမား၊ လဦးေရႏင ဆငးရႏြမးပါးမႈအဆငစသည အေျခခသတမတခကမားက အသးျပထားပါသည။ အႏၵယႏငင တစဝနး အမးသားမားအား ဦးစားေပးေသာ ကား၊ မအခးႏငစပလဥး၍၊ စာေရးသမားက အျပသေဘာေဆာငေသာ ကား၊ မအခးကအေျချပသည ဘ႑ာေရးအေထာကအပေပးျခငးပစက အႀကျပတကတြနးထားပါသည။ ဥပမာ- ျပညနယ တစခ တြင ေမြးလာသည ကေလးသငယမားတြင ကား၊ မ အေရအတြက တညလင၊ အဆပါျပညနယသည ဘ႑ာေငြ အပဆ ရရမညျဖစပါသည။ ဘ႑ာေရးအေထာကအပမားအတြက ကေလးသငယ ကား၊ မအခးအညႊနးကနးက ေပါငးစပထည သြငးျခငးျဖင ရလာႏငေသာရလဒမားအား ေလလာဆနးစစၿပးေနာက၊ ကား၊ မတနးတညမေရး ရညမနးခကအတြက ၎သည မကလးတစချဖစႏငသညအျပင၊ ကား၊ မအခးႏႈနး ပ၍တနးတညမျဖစေသာ ဆငးရသညျပညနယမားအတြက ၎က အကးေကးဇးရေစႏငသညဟ စာေရးသမားက သးသပျပထားပါသည။

ႏငဂးရးယားတြင အေကာငအထညေဖာခသည ဖကဒရယစနစတြင အမးသမးမားအတြက ေရာျပြမးေနေသာ ရလဒမား ရခသညဟ ႏငဂရးယားအား ဥပမာေပး၍ အယလအာမဒအဘယရာႏင ဆာရာတြမေမး20 တ႔က ျငငးခကထတၾကပါသည။ ဖကဒရယစနစသည အမးသမးမားအား၊ အထးသျဖင ႏငငေရးတြင ကယစားျပမႈစသည အခြငအလမးအခ ႕က ရရေစခ ၿပး တငးျပညအား ႏငငတစခအျဖစ တစစတစစညးတညး ရေစခပါသည။ သ႔ရာတြင ႏ ငင၏ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒ တြင ကား၊ မ ခြျခားဆကဆျခငးက အျပငးအထန တားျမစထားေသာလညး၊ ကား၊ မတနးတညမမႈျမငတငေရးအတြက

28

jrefrmEdkifiH\ zuf'&,fpepf tkyfcsKyfa&;yHkpHtwGif; usm;? r wef;wlnDrQrIudk jr§ih fwifjcif;

ႏငငေရးစတဆႏၵမရေသာ ဗဟအစးရ၏ အားနညးခကေၾကာင ၎က အာဏာသကေရာကေစရန ထထေရာကေရာကမေဆာင ရြကႏငခပါ။ ထ႔အျပင ဖကဒရယစနစပစက အခ႕ေဒသမားတြင လမးေရးႏင ဘာသာေရးအစြနးေရာကဝါဒက ေခါငး ေထာငလာေစခၿပး၊ အမးသမးမားအား ခြျခားဆကဆျခငးကပ၍ အျမစတြယခငမာေစသညအျပင၊ ကား၊ မေရးရာျပျပင ေျပာငးလမႈမားအား အတားအဆးျဖစေစခပါသည။

tpD&ifcHjcif;enf;pepf

စာေပအမးအစား ၂ မးအား ျပနလညသးသပျခငး၊ အဓကသတငးအခကအလက ေပးႏငသမားအား ေတြ႕ဆေမးျမနးချခငးႏင အမးသမးေခါငးေဆာငမားအတြက ၂၀၁၆ ခႏစက ရနကနၿမ႕တြငကငးပခေသာ ကား၊ မေရးရာႏင ဖကဒရယစနစဆငရာ အလပ႐ေဆြးေႏြးပြမ သငတနးတကေရာကသ ၃၀ ဦးတ႔၏ အျမငသေဘာထားမားအေပၚတြင ဤအစရငခစာအား အေျချပ ထားပါသည။ စာေပအမးအစား ပထမတစခမာ ႏငငတကာ ကား၊ မေရးရာ ကြမးကငသမား၏ ကမာၻတစဝနး ေနာကခအေျခ အေနတြင ကား၊ မ ေရးရာႏင ဖကဒရယစနစဆငရာ စာေပမားျဖစပါသည။ စာေပအမးအစား ဒတယတစခမာ ျမနမာႏငင တြင ဖကဒရယစနစအပခပေရး ပစတစရပ စတငမတဆကေရးအတြက ျဖစႏငေျခဆငရာ အေရးကစၥမားက ရညညႊနးသည ႏငငတကာႏင ျပညတြငးမ ပညာရငမား၏စာေပမားျဖစပါသည။ ျပနလညသးသပခသည စာေပမားတြင ဂာနယမားမ ပညာရငမား၏ေဆာငးပါးမား၊ စာအပမား၊ အစးရမဟတေသာအဖြ႕ အစညးမား၏ အစရငခစာမား၊ သတငးစာႏငမဂၢဇငးမားတြင ေဖာျပခေသာ သတငးေထာကမား၏ ေဆာငးပါးမားပါဝငပါသည။ ထ႔အျပင၊ ပ၍အေရး ႀကးသညမာ၊ ရနကနၿမ႕တြင အဓက သတငးအခကအလကေပးႏငသမားႏင လေတြ႕ေတြ႕ဆေမးျမနးမႈမားႏင ႏငငတကာ NGOs အဖြ႕မား၊ တငးရငးသားေခါငး ေဆာငမား၊ ကယစားလယမားႏင ႏငငတကာ ပညာရငမားအား စကကပႏင အးေမးလတ႔မတစဆင ေတြ႕ဆေမးျမနးမႈမား ျပလပချခငး ျဖစပါသည။ ေတြ႕ဆေမးျမနးခသမားႏင သငတနးတကေရာကသ ၃၀ ဦးတ႔၏ သေဘာထားအျမငမားအား ဤအစရငခစာ အစမအဆး ေပါငးစပထညသြငးထားပါသည။

tpD&ifcHpmyHko@mef

ဤအစရငခစာက အပငး ၃ပငးခြထားပါသည။

အပငး ၁ တြငအစရငခစာက စတငမတဆကထားပါသည။ ၎တြငျမနမာႏငင၏ ႏငငေရးအေျခအေန ေနာကခအကဥးခပ ႏင ျပညေထာငစသမၼတျမနမာႏငငေတာ ဖြ ႕စညးပအေျခခ ဥပေဒ၊ ၂၀၀၈ ခႏစက အေျချပ၍ ဖကဒရယစနစအား ျမနမာႏငင အတြက အသငေတာဆး အပခပေရးနညးစနစအျဖစ အႀကျပခကက ဦးတညေစေသာအေျခအတငေဆြးေႏြးမႈတ႔ပါဝငပါသည။ ထ႔အျပင စာေပမားအား ျပနလညသးသပျခငးႏင အစရငချခငးနညးစနစအား အကဥးခပၿခငသးသပခကလညး ပါဝငပါသည။

အပငး ၂ တြင ျမနမာႏငင၏ ေနာကခအေျခအေနတြင ဖကဒရယစနစအားသးသပတငျပထားပါသည။ ျမနမာႏငငတြင လကရကငသးေနေသာ အပခပေရးစနစပစအား ၿခငသးသပျခငးႏင ေဆြးေႏြးျခငးျဖင ဤအပငးကစတငထားပါသည။ ထ႔ေနာကတြင ဖကဒရယစနစ၏ အေျခခသေဘာတရားမားအား စတငမတဆက၍ အဓပၸာယဖြငဆရငးလငးထားၿပး၊ အျခား ႏငငမား(အထးသျဖင ျမနမာႏငငႏင ပထဝအေနအထား၊ ယဥေကးမႈႏင ႏငငေရးအရ တညမႈမားရေသာ)တြင ကငသးေနေသာ ဖကဒရယစနစပစ အမ းမးကရငးလငးတငျပထားပါသည။ မတကြျပားေသာ ဖကဒရယစနစ အပခပေရးပစမားတြင ညႏႈငး ဆးျဖတရမညအဓက ကား၊ မတနးတညမေရး ကစၥရပမားအား ေယဘယသေဘာ သးသပတငျပထားပါသည။

အပငး ၃ တြင ျမနမာႏငင၌ ဖကဒရယစနစ အပခပေရးပစက စတငမတ ဆကႏငသည အလားအလာမ ေပၚေပါကလာေသာ အေရးပါသည ကား၊ မ တနးတညမေရးကစၥရပမားအား အေၾကာငးအရာအလက ေလလာစးစမး တငျပထားပါသည။ အဆပါ အေၾကာငးအရာအလက ကစၥရပမားတြင ႏငင၏ ဖြ ႕စညးပအေျခခဥပေဒတြင ခငမာအားေကာငးေသာ အေျခခလ႔အခြငအေရးမား ၏အေရးပါမႈ ျပညေထာငစအစးရႏင ျပညနယႏငတငးေဒသႀကးမားအၾကား ဥပေဒျပေရးအာဏာႏင အပခပေရးတာဝန

29

jrefrmEdkifiH\ zuf'&,fpepf tkyfcsKyfa&;yHkpHtwGif; usm;? r wef;wlnDrQrIudk jr§ih fwifjcif;

မားအားခြေဝျခငး (အထးသျဖင မသားစဥပေဒႏင အေမြဆကချခငး၊ ကနးမာေရး၊ ပညာေရး၊ အလပအကငႏငစးပြားေရးအခြငအလမးမားဆငရာ နယပယမားႏင အမားျပညသဆငရာ ဝနေဆာငမႈမားေပးျခငးႏင အေျခခအေဆာကအအမား ျဖညဆညးေပးျခငး)ဆငရာ မတညေသာနယပယမား၏ သကေရာကမႈမားအား ထညသြငးစဥးစားျခငး၏ အေရးပါမႈတ႔ပါဝင ပါသည။

အပငး ၃ တြငေဖာျပထားေသာ အျခားအေၾကာငးအရာအလက ကစၥရပမားတြင စးပြားေရး ဖြ ႔ၿဖးတးတကမႈ၊ အမးသမးမား၏ စးပြားေရးစြမးရညျမငတငမႈ၊ အမး သမးအခြငအေရးႏင ကား၊ မတနးတညမေရးဆငရာ တသမတတညးျဖစေသာ စခနစညႊနး မားေအာငျမငမႈႏင အစးရအဖြ႕အစညးမား၏ အဆငတငးတြင အမးသမးမား ကယစားျပမႈအား အဓကထားျခငးတ႔အတြက ဘ႑ာေရးအစ အစဥမား၏ အေရးပါမႈပါဝငပါသည။ အမးသမးႏငမနးကေလးမား ေဘးကငးလၿခေရး၏ အေရးပါမႈ၊ ျပညေထာငစ၊ ျပညနယႏငတငးေဒသႀကးအစးရမား၏ အဆငအားလးတြင ဦးစးဌာနမားႏငဌာနခြမား ထေထာငျခငးျဖင အမးသမးအခြငအေရးမားအား အငစတကးရငးအဆငျဖင ကာကြယေစာငေရာကျခငး၏တနဖးႏင လြတလပေသာတရားေရးစနစ တစရပထေထာငမႈ၏ အေရးပါမႈတ႔သည အပငး ၃ တြင အေၾကာငးအရာအလကပါဝငေသာ ေနာကဆးကစၥရပမားျဖစ ပါသည။

21 Melissa Crouch ၊ “တငးရငးသားအခြငအေရးမားႏင ဖြ ႕စညးပအေျခခဥပေဒ အေျပာငးအလ၊ ျမနမာႏငငတြင တငးရငးသားလမးမားအား ဖြ ႕စညးပအေျခခဥပေဒအရ အသအမတျပမႈ" (၂၀၁၅ ခႏစ)၊ Online at:http://www.academia.edu/10040071/_Ethnic_Rights_and_ Constitutional_Change_The_Constitutional_Recognition_of_Ethnic_Nationalities_in_Myanmar

22 ဝ ကယပငအပခပခြငရေဒသတြင ၿမ႕နယ ၆ ၿမ႕နယ ပါဝငၿပး (ဟပန၊ မကမနး၊ မနးမ၊ နာဖနး၊ ပနဆနး(ပနခမး)ႏင ပနဝနးစသည) ရမးျပည နယမ ၿမ႕နယမားျဖစပါသည။ ဝ လမးမားကယတင အပခပသညေဒသ ျဖစပါသည၊ ျပညေထာငစသမၼတျမနမာႏငငေတာ ဖြ ႕စညးပအေျခ ခဥပေဒ၊ ၂၀၀၈ ခႏစ၊ အပဒ ၅၆ (စ)။

23 ကယပငအပခပခြငရနယေျမ ၅ ခအနက ၄ ခ (ဓႏ၊ ကးကန႔၊ ပေလာငႏင ပအဝ)သည ရမးျပညနယတြငရၿပး တစခ (နာဂ)သည စစကငး တငးေဒသႀကးတြင ရပါသည။ ျပညေထာငစသမၼတျမနမာႏငငေတာ ဖြ ႕စညးပအေျခ ခဥပေဒ၊ ၂၀၀၈ ခႏစ၊ အပဒ ၅၆ (ဂ)မ (င)။

24 Marte Nilson and Stean Tonnesson ၊ တငးရငးသားလမးမား၏ ဆႏၵႏင ေမာလငခကမား ျပညဝေစရန ျမနမာ ႏ ငင၏ ၂၀၀၈ ခႏစ ဖြ ႕စညးပအေျခခဥပေဒက ျပငဆငႏငမညလား၊ ၿငမးခမးေရးသေတသသန အငစတက၊ ေအာစလ၊ မဝါဒအကဥးခပ၊ ၂၀၁၂ ခႏစ။

30

jrefrmEdkifiH\ zuf'&,fpepf tkyfcsKyfa&;yHkpHtwGif; usm;? r wef;wlnDrQrIudk jr§ih fwifjcif;

tydkif; 2

jrefrmEkdifiH\ aemufcH

tajctaeESihf zuf'&,fpepf

vuf&SdtkyfcsKyfa&;pepfyHkpH

ျပညေထာငစသမၼတ ျမနမာႏငင၏ ၂၀၀၈ ခႏစ ဖြ ႕စညးပအေျခခဥပေဒျဖင ေဘာငခတထားေသာ လကရအပခပေရးစနစ ပစသည ကား၊ မတနး တညမေရးႏင အမးသမးအခြငအေရးမား ျမႇငတငေရး အလားအလာက ကန႔သတထားပါသည။ ၎သည အလြနအမငး ဗဟဦးစးခပကငမႈမားေသာ အပခပေရးစနစပစျဖစ၍၊ ျပညေထာငစအစးရ၏ အဓက အကငးအခကမားျဖစေသာ အပခပေရး (ႏငငအား ေန႔စဥစမအပခပေရးတာဝန)၊ ဥပေဒျပေရး (ဥပေဒမားအားျပ႒ာနး၊ ျပငဆင၊ ပယဖကႏငသည အာဏာရေသာလႊတေတာ)ႏင တရားစရငေရး (ႏငငေတာ၏ကယစား ဥပေဒမားအား အဓပၸာယဖြငဆရနႏင ကငသးရန အာဏာရေသာ တရားစရငေရးစနစ)21 တ႔က အဓကအာဏာမားက ခပကငထားပါသည။

ျပညေထာငစအစးရမ ျပညနယႏငတငးေဒသႀကး ၁၄ ခ၊ ကယပငအပခပခြငရ တငးတစခ 22 ႏင ကယပငအပခပခြငရ နယေျမ ၅ ခ23 တ႔အား အာဏာႏငလပပင ခြငတာဝနမားက အကန႔အသတျဖင ခြေဝအပႏငးထားပါသည။ ျပညနယ ႏငတငးေဒသႀကး အစးရမား၏ လပပငခြငအာဏာက ျပညေထာငစအစးရမ ခန႔အပထားသမားကအဓကအားျဖင ခပကင ထားပါသည။ ေဒသတစခခငးစတြင တရားစရငေရးစနစရေသာလညး၊ မလြတလပဘ တရားသႀကးမားအား အမားအားျဖင ျပညေထာငစအစးရ တာဝနရသမားက ခန႔အပထား ျခငးျဖစ ပါသည။24

25 ဤရာထးက လႊတေတာက အတညျပေပးရပါသည။ သ႔ရာတြင၊ ဖြ ႕စညးပအေျခခဥပေဒတြင ေဖာျပထားသည အရညအခငးမားႏင မကက ညမသာလင ကယစားလယေလာငးအား ျငငးပယႏငပါသည။

26 Paul Minoletti ၊ ျမနမာႏငင၏ အပခပေရးစနစတြင ကား၊ မ တနးတညမၽမႈ (မ)ရျခငး၊ အတတ၊ ပစၥပၸနႏင အေျပာငးအလအတြက ျဖစႏငေသာ မဟာဗဟာမား၊ အာရေဖာငေဒးရငး၊ ၂၀၁၆ ခႏစ၊ ဧၿပလ။

27 ျပညေထာငစသမၼတ ျမနမာႏငငေတာ ဖြ ႕စညးပ အေျခခဥပေဒ၊ ၂၀၀၈ ခႏစ၊ အပဒ - ၁၀၉။ 28 ျပညေထာငစသမၼတ ျမနမာႏငငေတာ ဖြ ႕စညးပ အေျခခဥပေဒ၊ ၂၀၀၈ ခႏစ၊ အပဒ - ၁၄၁။ 29 ျပညေထာငစသမၼတ ျမနမာႏငငေတာ ဖြ ႕စညးပ အေျခခဥပေဒ၊ ၂၀၀၈ ခႏစ၊ ေနာကဆကတြဇယား - ၁။ 30 ျပညေထာငစသမၼတ ျမနမာႏငငေတာ ဖြ ႕စညးပ အေျခခဥပေဒ၊ ၂၀၀၈ ခႏစ၊ အပဒ - ၁၆၁။

31

jrefrmEdkifiH\ zuf'&,fpepf tkyfcsKyfa&;yHkpHtwGif; usm;? r wef;wlnDrQrIudk jr§ih fwifjcif;

ျပညေထာငစအစးရအဖြ႕က သမၼတႏငဝနႀကးမားျဖင ဖြ ႕စညးထားပါသည။ ျပညနယ ႏငတငးေဒသႀကး မားတြင အစးရအဖြ႕အား ဝနႀကးခပ (ျပညေထာငစအစးရမ ေရြးခယခန႔အပသ)25 ႏင ဝနႀကးမားျဖငဖြ ႔စညးထားပါသည။ ဝနႀကးအဖြ႕ကအပခပေရး အဖြ႔ဝငမားထမ ေရြးခယဖြ ႔စညးပါသည။

ျပညနယသ႔မဟတ တငးေဒသႀကးတစခ၏ အပခပေရးအာဏာသည၎အေနျဖင ျပ႒ာနးခြငရေသာ အနညးငယေသာ ဥပေဒ မားအား စမခန႔ခြျခငးႏငအေကာင အထညေဖာျခငး၊ ျပညေထာငစဥပေဒမားအားစမ ခန႔ခြျခငးႏင အေကာငအထညေဖာျခငး ႏင ျပညေထာငစကလပကငခြငျပေသာ အျခားကစၥရပမားစသညျဖင ကန႔သတထားပါသည။ ျပညနယႏင တငးေဒသႀကး အစးရအဖြ႕မားသည ျပညေထာငစက ၎တ႔ထေပးပ ႔သည ဘတဂကအေပၚအေျခခ၍ တငးေဒသႀကးသ႔မဟတ ျပညနယ၏ ဘတဂကမၾကမးက တငျပၾကရပါသည။

သ႔ရာတြင၊ အရပသားတစပငး အစးရသစက ဖြ ႕စညးခသည ၂၀၁၁ ခႏစမ စ၍၊ ျပညေထာငစအစးရက ျပညနယႏင တငးေဒသ ႀကးအစးရမားသ႔ ဘတဂကေရးရာႏင စမခန႔ခြမႈဆငရာ လပပငခြငႏငတာဝနမား ပမခြေဝ ေပးအပလာခပါသည။ ဥပမာ-ၿမ႕နယမားအား ဆးျဖတပငခြငအာဏာပမေပး အပျခငး၊ ရပကြကႏင ေကးရြာအပခပေရးမး ရာထးမားအတြက (တက႐ကခန႔ အပျခငးမဟတဘ) ေရြးေကာကပြမားကငးပျခငး၊ ျပညနယ ႏငတငးေဒသႀကး အစးရမားအား ကနးမာေရးႏငပညာေရး က႑မားအတြက ဘ႑ာေငြ ပမခြေဝေပးျခငး26 တ႔ ျဖစပါသည။

အမးသားအဆင ဥပေဒျပေရး (ျပညေထာငစလႊတေတာ)တြင လႊတေတာႏစရပရပါသည။ ေအာကလႊတေတာသည ျပညသ႔ လႊတေတာျဖစၿပး၊ လႊတေတာ ကယစားလယ ၄၄၀ ေနရာရသညအနက၊ ေရြးေကာကခ ကယစားလယ ၃၃၀ ျဖစ၍၊ ၁၁၀ သည ကာကြယေရးဦးစးခပက အမညစာရငးတငသြငးေသာ တပမေတာသား ကယစားလယမားျဖစပါသည။27 အထကလႊတေတာသည အမးသားလႊတေတာျဖစၿပး၊ လႊတေတာကယစားလယ ၂၂၄ဦးအနက ၁၆၈ဦးမာ ေရြးေကာကခ ကယစားလယမားျဖစ၍၊ ၅၆ ဦးသည ကာကြယေရးဦးစးခပက အမညစာရငးတငသြငးေသာ တပမေတာသား ကယစား လယမားျဖစပါသည။28 ျပညေထာငစအစးရ၏ ဥပေဒျပေရးလပပငခြငမားသည ကယျပန႔ၿပး၊ ႏငငျခားေရး၊ ကာကြယေရး၊ ေငြေၾကးစနစဆငရာ၊ စာတကႏငေၾကးနနးလပငနးမား သေဘၤာပ ႔ေဆာငေရး၊ ရထားပ ႔ေဆာငေရး၊ ေရေၾကာငးပ ႔ေဆာငေရး၊ လမႈေရးက႑၊ တရားစရငေရး၊ စးပြားေရးက႑၊ ၿမ႕နယႏငေကးရြာပငေျမမား၊ အကဥး ေထာငမားအပါအဝင စမခန႔ခြမႈက႑ႏင နယစပေဒသမားဖြ ႔ၿဖးေရးတ႔ပါဝငပါသည။29

ျပညနယႏငတငးေဒသႀကးအစးရ ၁၄ ခတြင လႊတေတာတစရပတညးရေသာ ဥပေဒျပေရးပစ (လႊတေတာ)ရၿပး၊ ၿမ႕နယ တစၿမ႕နယစမ ေရြးေကာကခလႊတေတာကယစားလယႏစဦးစ၊ တပမေတာသားကယ စားလယမားႏင ေရြးေကာကခ တငးရငး သားလမးစ ကယစားလယမား (တငးရငးသားစလမးစ ကယစား လယမားအား ျပညေထာငစတစခလး လဦးေရ၏ အနညးဆး ၀.၁ ရာခငႏႈနး လဦးေရရေသာ တငးရငးသားလမးတစမးခငးစမ ေရြးေကာကတငေျမႇာကျခငးျဖစပါသည) ပါဝငပါသည။ ျပညနယႏင တငးေဒသႀကး တစခခငးစ၏ လႊတေတာကယစားလယ အေရအတြကသည ၎တြငရသည ၿမ႕နယမားအေရ အတြကႏင တငးရငးသားလမးစ ကယစားလယမား အေရအတြကေပၚတြင မတညပါသည။30

လႊတေတာကယစားလယ ေနရာစစေပါငး၏ ၄ ပ ၁ပက ကာကြယေရးဦးစးခပက အမညစာရငးတငသြငးေသာ တပမေတာသား ကယစားလယမားက ရယထားပါသည။ လႊတေတာကယစားလယ အေရအတြက အမားဆးျဖစေသာလႊတေတာမားမာ ရမးျပည နယလႊတေတာ (၁၄၃ ေနရာ)ႏင ရနကနတငးေဒသႀကး လႊတေတာ (၁၂၃ ေနရာ)တ႔ျဖစၿပး၊ ကယစားလယအေရအတြက

32

jrefrmEdkifiH\ zuf'&,fpepf tkyfcsKyfa&;yHkpHtwGif; usm;? r wef;wlnDrQrIudk jr§ih fwifjcif;

အနညးဆးလႊတေတာမားမာ ကယား ျပညနယလႊတေတာ (၂၀ ေနရာ)ႏင ကရငျပညနယလႊတေတာ (၂၂ ေနရာ)တ႔ျဖစပါသည။

ျပညနယႏငတငးေဒသႀကးမား၏ ဥပေဒျပေရးလပပငခြငမားမာ ကဥးေျမာငးၿပး၊ အမနတကယ လအပေသာဥပေဒမားက ျပ႒ာနးႏငသည အခြငအလမး မရသေလာကနညးပါးပါသည။ ဥပမာအားျဖင၊ ျပညနယ ႏငတငးေဒသႀကးမားတြင "ေကာက မကရတနာမားက ျဖတေတာကျခငးႏင အေရာငတငျခငး"တ႔က ဥပေဒျပ႒ာနးခြငအာဏာရေသာလညး၊ ျပညေထာငစ အဆငက ေကာကမက ရတနာႏငပလမားတးေဖာေရး၊ ထတလပေရာငးခေရးႏင အျခားေသာကစၥရပမားအားလးက ထနးခပ ထားသကသ႔ျဖစပါသည။ ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးမားက တငးရငးေဆးဆငရာ ဥပေဒျပပငခြငရေသာလညး၊ အမးသား ကနးမာေရး၊ သားဖြားမခငႏငကေလးသငယ၊ လငယ၊အမးသမး၊ မသနစြမးမား၊ သကႀကးရြယအမားႏင အမယာမမား၏ လမႈဖလေရးကစၥရပ မားအား ထနးခပထားပါသည။ ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးမားသည "ျပညေထာငစ၏ထနးခပမႈမကငး လြတေသာ စကမႈလပငနးမား"ဆငရာ ဥပေဒျပခြငရေသာလညး အမနတကယတြင ျပညေထာငစအဆငကကးသနးေရာငး ဝယေရး၊ ခရးသြားလပငနး၊ သစေတာမားႏင စကမႈဇနမားအပါအဝင စကမႈလပငနးဆငရာကစၥရပအမားစအား တာဝနယ ထားပါသည။31

(တရားစရငေရးဆငရာ) တရား႐းစနစ ၃ မးရပါသည။ ျမနမာႏငငတစဝနး အဓကတရားစရငေရးစနစတြင တရား႐းမားအား ျမငရာမနမရာသ႔ အစဥလကစထားၿပး၊ ျပညေထာငစ တရားလႊတေတာခပသည အျမငဆးေသာ တရားလႊတေတာ ျဖစပါသည။32 ျပညေထာငစတရားလႊတေတာခပတြင တရားသႀကးခပ တစဦးႏင တရားသႀကး ၇ ဦး မ ၁၁ ဦးအထ ရပါသည။ ၎သည ကယျပန႔ေသာ အျမငဆးတရားစရင ပငခြငအာဏာရၿပး၊ ကယပငအပခပခြငရတငးႏင ကယပငအပခပခြင ရနယေျမမား၏ တရား႐းတစ႐းက ခမတေသာ ဆးျဖတခကမား၊ ဒဂရမား၊ သ႔မဟတ အမန႔မားအပါအဝင တရား႐းအားလး အတြက ေနာကဆးအယခဝငႏငသည ႐းေတာျဖစပါသည။ ျပညနယႏငတငးေဒသႀကး တစခစတြင ျပညေထာငစ တရား လႊတေတာခပ၏ လကေအာကချဖစေသာ တရားလႊတေတာမားရပါသည။

ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးအဆငတြင တရားလႊတေတာ ၁၄ ခသည အျမငဆးျဖစၿပး၊ တရားသႀကး ၃ ဦးမ ၇ ဦးႏင တရားသႀကးခပတစဦး (ျပညေထာငစတရားလႊတေတာခပ၏ တရားသႀကးခပထမ သေဘာထားေတာငးခ၍ ႏငငေတာ သမၼတက အမညစာရငးတငသြငးေသာ) ပါဝငပါသည။ တရားလႊတ ေတာ တစခခငးစသည အျမငဆး ရာဇသတႀကးဆငရာ တရားစ ရငပငခြင၊ ပဋပကၡျဖစပြားသည ပမာဏ၊ သ႔မဟတ အေၾကာငးအရာအလက တနဖးအားျဖင ကပသနး ၅၀၀၀ ထကေကာလြနေသာ အမႈအခငးမားအား ၾကားနာျခငး၊ ဆးျဖတျခငးတ႔က ေဆာငရြကပငခြငရပါသည။

သးျခားအေျခအေနမားေၾကာင ထသ႔ျပလပရန လအပသညမလြ၍၊ ျပညနယ ႏင တငးေဒသႀကး တရားလႊတေတာသည ရာဇဝတမႈမားအား ဦးစြာစတငၾကားနာေလမရပါ။ တရားလႊတေတာ၏ လကေအာကရ ခ႐ငတရား႐းမားမ အယခမားအား ၾကားနာပါသည။ ခ႐ငတရား႐းသည ပဋပကၡျဖစပြားသညပမာဏ သ႔မဟတ အေၾကာငးအရာအလက တနဖးအားျဖင ကပသနး ၅၀၀၀ ထကမေကာလြနေသာ ရာဇဝတမႈႏင တရားမမႈဆငရာတ႔တြင အျမငဆးတရားစရငပငခြငရပါသည။ ခ႐ငတရား႐း လကေအာကရ ၿမ႕နယတရား ႐းမားမ တရားမႏင ရာဇဝတမႈဆငရာ အယခမားအား ၎ကၾကားနာပါသည။ ၿမ႕နယတရား႐းသည တရားမႏင ျပစမႈဆငရာ တရားစရငပငခြငရေသာ မလအဓကတရား႐းျဖစၿပး ရာဇဝတမႈမားအတြက ေထာငဒဏ ၇ ႏစ မပေသာျပစဒဏက ခမတပငခြငႏင ပဋပကၡျဖစပြားသညပမာဏ သ႔မဟတ အေၾကာငးအရာအလက တနဖးအားျဖင ကပသနး ၁၀၀ ထက မပေသာ တရားမမႈမားအား ဆးျဖတပငခြငရပါသည။33

ဒတယတရားစရငေရးစနစသည ႏငငေတာဖြ ႕စညးပအေျခခဥပေဒဆငရာခ႐းျဖစၿပး၊ ဥကဌတစဦးႏငအဖြ႕ဝင ၈ ဦး (ဥပေဒ ကြမးကငသမား)ပါဝင၍ ၅ ႏစသကတမး တာဝနထမးေဆာငၾကပါသည။ ခ႐းအဖြ႕ဝငမားအား ႏငငေတာသမၼတ၊ ျပညသ႔ လႊတေတာႏင အမးသားလႊတေတာ (ေအာကလႊတေတာႏငအထကလႊတေတာ)တ႔က အခးက ေရြးေကာကတငေျမႇာကၾက ျခငးျဖစပါသည။ ႏငငေတာ ဖြ ႕စညးပအေျခခဥပေဒက အဓပၸာယဖြငဆျခငးႏင ျပညနယ ႏင တငးေဒသႀကးမား၏ ဥပေဒမား

31 ျပညေထာငစသမၼတ ျမနမာႏငငေတာ ဖြ ႕စညးပ အေျခခဥပေဒ၊ ၂၀၀၈ ခႏစ၊ ေနာကဆကတြဇယား - ၂။ 32 တရားစရငေရးဥပေဒ၊ ၂၀၁၀ ခႏစ။ 33 တရားစရငေရးဥပေဒ၊ ၂၀၁၀ ခႏစ။

33

jrefrmEdkifiH\ zuf'&,fpepf tkyfcsKyfa&;yHkpHtwGif; usm;? r wef;wlnDrQrIudk jr§ih fwifjcif;

သည ႏငငေတာဖြ ႕စညးပအေျခခ ဥပေဒႏင လကေလာညေထြရေစေရးတ႔အတြက ႏငငေတာဖြ ႕စညးပအေျခခဥပေဒခ႐း တစခတညးတြငသာ တာဝနႏင လပပငခြငအာဏာရပါသည။

တတယတရားစရငေရးစနစမာ စစဘကဆငရာ တရား႐းမားျဖစၿပး၊ အမားျပညသဆငရာ တရားစရငေရးစနစ၏ ျပငပတြင ရ၍၊ တပမေတာသားမား၏ လပရပမားအား စစေဆးဆးျဖတပါသည။ ႏငငေတာဖြ ႕စညး ပအေျခခဥပေဒျဖင စစဘကဆင ရာတရား႐စနစက ထေထာငခေသာလညး၊ ဖြ ႕စညးမႈပသဏၭာနႏင လပပငခြငတာဝနမားႏင စပလဥး၍ အေသးစတသးျခား ေဖာျပျခငး မရပါ။34

tkyfcsKyfa&;pepf\ tajccHoabmw&m;rsm;tm;

pwifrdwfqufjcif;ESihf t"dyÜm,fzGihfqdkjcif;

tkyfcsKyfa&;pepfyHkpHrsm;

ကမၻာတစဝနး လႊမးမးပ႕ႏ ႔ေနသည ဗဟအေျချပအပခပေရးစနစပစတြင ဗဟအစးရသညအပခပေရးဆငရာ အာဏာႏင လပပငခြငတာဝနမားအားလးက ခပကငထားၿပး၊ အျပညအဝတာဝနရေသာအဖြ႕အစညးျဖစပါသည။ ဗဟအေျချပႏငငတြင ေဒသႏရအပခပေရးအဆငမားအားအာဏာႏငလပပငခြငမား ေရြးခယအပႏငးျခငးျဖင ဗဟခပကငမႈကတစစတတစပငး ေျဖေလာေပးႏငပါသည။ သ႔ရာတြငဗဟအေျချပႏငင၏ ဝေသသလကၡဏာမာ အဆပါလပပငခြငအာဏာက ျပနလည႐ပသမး ႏငျခငးျဖစပါသည။ ခြေဝအပႏငးထားေသာ အာဏာႏင လပပငခြငမားအား ဗဟအစးရက ဆက၍တာဝနခထားျခငး (လပပငခြင အာဏာအခ႕အား ေျဖေလာေပးျခငးဟ ေခၚၾကပါသည)၊ သ႔မဟတ ေဒသႏရ အပခပေရးအဆငမားအား ခြေဝအပ ႏငးထားေသာ အာဏာႏင လပပငခြငမားအား တာဝနခမႈကပါ အပႏငးျခငး (လပပငခြငအာဏာအခ႕အား အျပညအဝ ေျဖေလာေပးျခငးဟေခၚၾကပါသည)တ႔က ဗဟအစးရက ေဆာငရြကႏငပါသည။

ထသ႔ ခြေဝအပႏငးေပးႏငေသာ အာဏာႏင လပပငခြငမားမာဘ႑ာေရးဆငရာ(ဝငေငြခြနမား ေကာကချခငးႏင ခြေဝ သးစြျခငးက ရညညြနးသည)၊ စမခန႔ခြေရးဆငရာ (စခနစညႊနးမားသတမတျခငးႏင မဝါဒအေကာငအထည ေဖာျခငးတ႔က ရညညႊနးသည)၊ ဥပေဒျပေရးဆငရာ (ဥပေဒမားျပ႒ာနးျခငးကရညညႊနးသည)၊ သ႔မဟတ တရားစရငေရးဆငရာ (တရားစ ရငေရးစနစမားက ရညညႊနးသည)35တ႔ ျဖစႏငပါသည။ ဗဟအေျချပပစႏငဆန႔ကငဘကျဖစေသာ ဖကဒရယစနစတြင ျပညနယႏငတငးေဒသႀကး အစးရမားအားအာဏာႏငလပပငခြငမားက အၿမတေစခြေဝအပႏငးထားၿပး၊ ဗဟအစးရကျပနလည ႐ပသမးျခငး သ႔မဟတ ျပနလညပယဖကျခငးမား မျပလပႏငပါ။ ခန႔မနးေျခအားျဖင ႏငငေပါငး ၂၈ ႏငငတြင ဖကဒရယ အပခပေရးစနစပစရပါသည။36

34 Justice Base n ၊ ဆမတဆမအသမား၊ ျမနမာႏငင၏ မားျပားေသာ တရားစရငေရးစနစမားတြင အမးသမးမား၏ တရားမတမႈ လက လမးမခြင၊ ကလသမဂၢ အမးသမးမားေရးရာအဖြ႕၊ ၂၀၁၆ ခႏစတြငၾကညပါ။

35 Hamish Nixon, Cindy Joeline, Kyi Pyar Chit Saw, Thet Aung Lynn and Mathew Arnold ၊ ျမနမာႏငင၏ ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးအစးရမား၊ အာရေဖာငေဒးရငး၊ ၂၀၁၃ ခႏစ၊ စာ-၂။

36 အာဂငတးနား (ျပညနယ ၂၃ ခႏင ကယပငအပခပခြငရၿမ႕ေတာ (ဗႏေအးရးစ)တစၿမ႕)၊ ၾသစေၾတးလ (ျပညနယ ၆ ခႏင သးျခားနယေျမ ၂ ခ)၊ ၾသစႀတးယား (ျပညနယ ၉ ခ)၊ ဘယလဂယ (ေဒသႀကး ၃ ခႏင ဘာသာစကားအေျချပ နယေျမ ၃ ခ)၊ ေဘာစနးယားႏင ဟာဇဂဗးနား (သးျခားနယေျမ ၂ ခႏင ခ႐င ၁ ခ)၊ ဘရာဇး (ျပညနယ ၂၆ ခႏင ဖကဒရယခ႐င)၊ ကေနဒါ (ျပညနယ ၁၀ ခႏင သးျခားနယေျမ ၃ ခ)၊ ကမေရာစ (အနဂအန၊ ဂရနဒကေမာႏင မဟယလ)၊ အသယပးယား (ေဒသႀကး ၉ ခႏင ပဋညာဥၿမ႕ေတာ ၂ ၿမ႕)၊ ဂာမန (ျပညနယ ၁၆ ခ)၊ အႏၵယ (ျပညနယ ၂၉ ခႏင ျပညေထာငစနယေျမ ၇ ခ)၊ အရတ (ျပညနယ ၁၈ ခႏင ကာဒစစတန ေဒသ ၁ ခ)၊ မေလးရား (ျပညနယ ၁၃ ခႏင ဖကဒရယနယေျမ ၃ ခ)၊ မကဆက (ျပညနယ ၃၁ ခႏင ဖကဒရယခ႐င (မကဆကစးတး)တစခ)၊ မကခ႐နးရား ဖကဒရယျပညေထာငစ (ခ႕က၊ေကာစေရး၊ ပေပႏင ရတပ)၊နေပါလ(ျပညနယ ၇ ခ)၊ ႏငဂးရးယား (ျပညနယ ၃၆ ခႏင ဖကဒရယနယေျမ (ဖကဒရယၿမ႕ေတာနယေျမ) ၁ ခ)၊ ပါကစၥတန (ျပညနယ ၄ ခ၊ ကယပငအပခပခြငရနယေျမ ၂ ခႏင သးျခားနယေျမ ၂ ခ)၊ ႐ရား ( ျပညနယ ၄၆ ခ၊ ရပတဘလစ ၂၂ ခ၊ ဖကဒရယနယေျမ ၉ ခ၊ ကယပငအပခပခြငရခရင ၄ ခ၊ ဖကဒရယၿမ႕ေတာ ၃ ခ၊ ကယပငအပခပခြငရျပညနယ ၁ ခ)၊ စန႔ကစႏင နာဗစ (ျပညနယ ၂ ခ)၊ ေတာငဆဒန (ျပညနယ ၁၀ ခ)၊ ဆဒန (ျပညနယ ၁၇ ခ)၊ ဆြစဇာလန (ျပညနယ ၂၆ ခ)၊ အာရပေစာဘြားမားျပညေထာငစ (ျပညနယ ၇ ခ)၊ အေမရကနျပညေထာငစ (ျပညနယ ၅၀၊ ထပမထညသြငးထားသည သးျခားနယေျမ ၁ ခ၊ ဖကဒရယခ႐င (ကလနဘယာဖက ဒရယခရင) ၁ ခ၊ ဗငနဇြလား (ျပညနယ ၂၃ ခ၊ ၿမ႕ေတာခ႐င ၁ ခႏင အျခားႏငငကအပခပသည ဖကဒရယနယေျမ ၁ ခ)။

34

jrefrmEdkifiH\ zuf'&,fpepf tkyfcsKyfa&;yHkpHtwGif; usm;? r wef;wlnDrQrIudk jr§ih fwifjcif;

zuf'&,fpepfyHkpHrsm;

ဖကဒရယစနစ ပစမားသည ႀကးမားစြာ ကြျပားျခားနားၾကပါသည။ အခ႕တြင တငးျပညအား ထနးေကာငး ေမာငးႏငႏငရန ဗဟအစးရအား အာဏာအမားအျပား အပႏငးထားၿပး၊ အခ ႕တြင ျပညနယႏငတငးေဒသႀကးမားအား ကယပငအပခပခြင ပမအပႏငးထားပါသည။ အခ႕တြင ဗဟအစးရႏင ျပညနယႏငတငးေဒသႀကးမားအၾကား တက၊ ရငးလငးေသာ အာဏာခြေဝ သတမတမႈရၿပး၊ အခ ႕တြင ႏစခစလးကငသးႏငေသာ သ႔မဟတ မေဝကငသးႏငေသာအာဏာမားရၾကပါသည။

အမးအစားအားျဖင ဖကဒရယစနစပစ ၄ မးခြျခားသတမတႏငၿပး၊ ၎တ႔မာ ဗဟအေျချပ၊ ဒြစ၊ ယဥၿပငႏင ပးတြဖကဒရယ စနစတ႔ ျဖစၾကပါသည။

ဗဟအေျချပ ဖကဒရယစနစတြင၊ ဗဟအစးရသည လပပငခြငႏင အရငးအျမစမား ပမရရၿပး၊ မဝါဒႏငဥပေဒမားေရးဆြ ျခငးက လႊမးမးထားပါသည(ဥပမာ- ၾသစေၾတးလတြင ျပညေထာငစအစးရသည အခြနေကာကချခငး၊ ကာကြယေရး၊ ႏငငျခား ေရး၊ စာတကႏငဆကသြယေရးလပငနးမားအား လပပငခြငအာဏာရၿပး၊ ျပညနယမားသည ၎တ႔၏ နယနမတအတြငး ျဖစေသာ ရတပဖြ ႔၊ ေဆး႐မား၊ ပညာေရးႏင လမးပနးဆကသြယေရးတ႔အပါအဝင အျခားကစၥ ရပမားအားလးအတြက လပပင ခြငအာဏာရပါသည)။ ဗဟအေျချပ ဖကဒရယစနစတြင ကား၊ မတနးတညမမႈျမႇငတငေရးအတြက ဗဟအစးရ၏ပြငလငးမႈက အဓကကပါသည။

ဒြစဖကဒရယစနစ (ဥပမာ-အေမရကနျပညေထာငစ)တြင ဗဟ၊ျပညနယႏငတငးေဒသႀကးအဆငမားတြင ၿပးျပညစေသာ အငစတကးရငးမားထေထာငထားၿပး၊ တစခခငးစတြင သးျခားျဖစ၍၊ တကစြာ သတမတထားေသာ တာဝနႏင လပပငခြင မားရပါသည။ ဤပစတြင ကား၊ မတနးတညမေရး တကတြနးလႈပရားသမားအေနျဖင ျပျပငေျပာငးလေရး လပေဆာငခက မားအတြက ျပညနယႏငတငးေဒသႀကး တစခခငးစအား သးျခားစ တကတြနးစညး႐းရမညျဖစသညအတြက တသမတ တညးျဖစေသာ ကား၊ မတနးတညမေရး ျပျပငေျပာငးလမႈမားႏင အမးသမးအဖြ႕မားႏငစတဝင စားသမားအၾကား မဟာမတ ျဖစမႈမားေအာငျမငရန ပမခကခႏငပါသည။ ဥပမာ- တသမတတညးျဖစေသာ အမးသားအဆင ကား၊ မေရးရာ အၾကမးဖကမႈ ဥပေဒအတြက တကတြနး လႈ႔ေဆာရမညအစား၊ ကား၊ မေရးရာ တကတြနးလႈပရားသမားအေနျဖင ျပညနယႏငတငးေဒသႀကးတစခခငးစတြင ဥပေဒျပေရးအတြက တကတြနးလႈ႔ေဆာၾကရမညျဖစပါသည။

ယဥၿပငဖကဒရယစနစ (ဥပမာ- ကေနဒါႏငအႏၵယ)တြငဗဟႏင ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးအဆငမားတြင ၿပးျပညစေသာ အငစတကးရငးမား ထေထာငထားၿပး၊ တစခခငးစတြင သးျခားျဖစ၍၊ တကစြာသတမတထားေသာ တာဝနႏင လပပငခြင မားရပါသည (ဒြစဖကဒရယစနစပစတြငကသ႔)။ သ႔ရာတြငျပညနယႏင တငးေဒသႀကးမားသည အရငးအျမစမားႏင ဝငေငြမားအတြက အၿပငအဆင ယဥၿပငၾကရပါသည။ ဥပမာ- ျပညနယတစခမ ျပညသ႔ရပေငြျဖင ကေလးသငယ ေစာငေရာက ေရး အစအစဥက စတငမတဆကၿပး၊ ဗဟမရပေငြ၊ ပဂၢလက ရငးႏးျမႇပႏမႈႏင ႏငငသားမား၏ ေထာကခမႈတ႔ရရေရးအတြက အျခားေသာ ျပညနယမားႏင ယဥၿပငၾကရႏငပါသည။ ဒြစဖကဒရယစနစတြငကသ႔ပင၊ ဤပစ တြငလညး အမးသမးမား၏ လႈပရားေဆာငရြကမႈမားက အစတစတအမႊာမႊာ ကြသြားေစႏငၿပး၊ တစဦးခငး၏ တနးတအခြငအေရးႏင လအစအဖြ႕တ႔၏ တနးတအခြငအေရးတ႔အၾကား တငးမာမႈကျဖစေစႏငပါသည။ အဘယေၾကာငဆေသာ၊ ယဥၿပငသည သဘာဝရေသာ ဤပစသည အမးသမးအဖြ႔မားအား အျခားျပညနယႏင တငးေဒသႀကးမားရ အျခားေသာအမးသမးအဖြ႕မားႏင မဟာမတဖြ ႔ ျခငးထက၊ ၎တ႔၏ တငးေဒသႀကး၊ သ႔မဟတ ျပညနယအတြငးမာပင ျပျပငေျပာငးလမႈမားက အေလးထားေစရန တကတြနးအားေပးသညအတြကျဖစပါသည။

ပးတြဖကဒရယစနစ (ဥပမာ- ဂာမန)တြင ဗဟအစးရႏင ျပညနယႏငတငးေဒသႀကးအစးရမားသည ပးတြဆးျဖတခကမား ခမတၾကၿပး၊ အရငးအျမစမားႏင စမခန႔ခြမႈတာဝနမားအား မေဝကငသးၾကျခငးျဖစပါသည။ ဥပမာ- ဗဟအစးရႏင ျပညနယႏငတငးေဒသႀကးမားသည အေဝးေျပးလမးမသစႀကးတစခေဖာကလပရန အတတကြ လပေဆာငၾကျခငးျဖစပါသည။ ဗဟအစးရက ရပေငြအဓက ထညဝငၿပး၊ ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးမားက ေရရညတညတေအာင ထနးသမးေရးက တာဝန ယျခငးျဖစပါသည။

35

jrefrmEdkifiH\ zuf'&,fpepf tkyfcsKyfa&;yHkpHtwGif; usm;? r wef;wlnDrQrIudk jr§ih fwifjcif;

ဖကဒရယစနစအမားအျပားသည ဤပစမား ေရာျပြမးေနေလရပါသည။ ဖကဒရယစနစမားအားလးသည ဗဟအစးရ၊ ဖကဒရယ စနစ၏ ကန႔သတခကမေဘာငမားအား သတမတျပ႒ာနးေပးေသာ ေရးသားထားသည ဖြ ႕စညးပအေျခခဥပေဒ၊ အစစအမန အာဏာရေသာ တငးေဒသႀကးႏင ျပညနယအစးရမား၊ ဖြ ႕စညးပ အေျခခဥပေဒဆငရာ အျငငးပြားမႈမားအား ေျဖရငးရန လပထးလပနညးမား၊ တရားစရငေရးတြင အစးရမား၏ ဝငေရာကစြကဖကမႈက တားဆးသည တရားစရငေရးဆငရာ ျပနလညသးသပခက ပစႏင ျပညနယ၊ တငးေဒသႀကးႏင ဗဟအစးရမားၾကား ပဋပကၡမားအား ေျဖရငးေရးနညးစနစ စသည တ႔အပါအဝင တညေသာ ဝေသသလကၡဏာအမားအျပားရပါသည။

လ႔အဖြ႕အစညးအမးအစားက ေရြးခယသည ဖကဒရယစနစအမးအစားက သတမတေပးပါသည။ နယေျမအရ သးျခားပငး ျခားထားေသာ ရပရြာေဒသမားမရဘ၊ ခငမာအားေကာငးေသာ လမးတစမးတညးသာရသည ႏငငတစႏငငသည ဗဟအေျချပ ဖကဒရယစနစပစက ေရြးခယႏငဖြယရပါသည။ လမးမားစြာစေပါငးေနထငၿပး၊ နယေျမအရ သးျခားေတာငးဆမႈမားရ၍၊ ေဒသဆငရာအစအစဥမား ပမအားေကာငးေစေရးအတြက ဖအားမားရေသာ ႏငငတစႏငငတြင ဒြစသ႔မဟတယဥၿပင ဖကဒရယစနစပစက ေရြးခယဖြယရပါသည။ ျမနမာႏငငတြင ျပညနယႏငတငးေဒသႀကး အစးရမားအား ဘ႑ာေရး၊ ဥပေဒျပ ေရးႏင အပခပမႈအာဏာမား ထထေရာကေရာကခြေဝအပႏငးေပးေသာ ဖကဒရယစနစမးက တငးရငးသားလနညးစ အမား အျပားက ပ၍လလားႏစသကၾကပါသည။37 သ႔ရာတြင လကရအေျခအေန၌၊ေနထငသည တငးရငးသားလဦးေရအရ ျပညေထာငစအား ျပညနယႏငတငးေဒသႀကးမားအျဖစ ပငးျခားသတမတထားေသာလညး (ျပညနယ ၇ ခအား တငးရငး သား လမးမားျဖစေသာ ခငး၊ ကခင၊ ကယား၊ ကရင၊ မြန၊ ရခင၊ ရမးတ႔၏ အမညမားျဖင မညေခၚထားပါသည)၊ ျပညနယ တစခခငးစ အတြငး၌ လမးႏငကးကြယရာဘာသာမတသည လ႔အဖြ႕အစညးမားအတ ယဥတြရေနၾကပါသည။ ဥပမာအားျဖင၊ မြနျပညနယတြငေနထငၾကသအမားစသည မြနလမးမားျဖစေသာလညး ဗမာလမး အမားအျပား၊ ကရငႏင ပအဝ တငးရငးသား လမးမားႏင အနညးငယသာရ၍ တျဖညးျဖညးခငး ပ၍နညးပါးလာၿပျဖစေသာ အဂၤလ- ျမနမာလမးမားလညးရ ေနပါသည။ ေနာကထပ ဥပမာအေနျဖင ခငးျပညနယရ ခငးလမးမားတြင လမးစေပါငးမားစြာပါဝငေနၿပး သမငးအစဥ အလာအားျဖင ဆကစပေနၾကေသာလညး၊ ယခအခနတြင ဘာသာစကားမား မတညၾကဘ၊ မတထးျခားေသာ ယဥေကးမႈႏင သမငးဆငရာ ဝေသသမား ရၾကပါသည။ ဒြစ သ႔မဟတယဥၿပင ဖကဒရယပစက ေရြးခယပါက၊ ျပညနယႏငတငးေဒသႀကးမားအတြငးေနထငသည တငးရငးသားလနညးစမား၏ အခြငအေရးမားအား ကာကြယေစာငေရာကေပးရန အေရးႀကးပါသည။

37 တငးရငးသားလကနကကငအဖြ႕အစညးမား၊ ျပညေထာငစၿငမးခမးေရးညလာခ (၂၁ရာစ ပငလ)၊ ၂၀၁၆ ခႏစ၌တငသြငးေသာ ဒမကရကတစ ဖကဒရယျပညေထာငစတညေဆာကေရးဆငရာ လပငနးစဥ။

36

jrefrmEdkifiH\ zuf'&,fpepf tkyfcsKyfa&;yHkpHtwGif; usm;? r wef;wlnDrQrIudk jr§ih fwifjcif;

ဇယား ၁ ။ ေအာငျမငေသာ ဖကဒရယစနစ ပစတစခ၏ အဓကအျခငးအရာမား38

ျပညနယႏငတငးေဒသႀကးမားတြင ေနထငသမား အတြက လကခႏငဖြယျဖစေသာ ျပညနယႏငတငး ေဒသႀကးမား၏ နယနမတစညးမား

ပါဝငျခငး၊ ထညသြငးျခငးႏင ယၾကညမႈဆငရာ ႏငငေရး ယဥေကးမႈ

ေဒသခမားအား တနးတညမ ဝနေဆာငမႈမားေပးႏငေစရန ျပညနယႏငတငးေဒသႀကးမားအၾကား ႏငင ဝငေငြခြေဝေပး သည ဘ႑ာေငြမေဝသးစြမႈ ညမေစေရးသ႔မဟတ ဘ႑ာ ေငြခြေဝေရးစနစ

အားလးအတြက သးျခားေကာပရတဆငရာ အခြငအေရးႏင တရားဥပေဒစးမးေရးကသ႔ေသာ ဒမကရကတစ အငစတ ကး ရငးမား

ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးမားအၾကားႏင ျပညနယ၊ တငး ေဒသ ႀကးမားႏင ဗဟအစးရအၾကား ပဋပကၡ မားအတြက ထကျမကထေရာကေသာ ပဋပကၡ ေျဖရငးေရး နညးစနစ တစရပ

အၾကမးဖကမႈ တားဆးေရးႏင ထသ႔တားဆးေရးကအာဏာ သကဝငေစမည တကခငမာေသာ နညးစနစမား

လ႔အခြငအေရးမားအား ေလးစားလကနာျခငး စးပြားေရးတညၿငမမႈ

အမနးခငးျပညနယမား၏ ဝငေရာကစြကဖကမႈ မရျခငး အတလကတြ လပေဆာငလသည စတဆႏၵ

ထကျမကထေရာက၍ အကငပကခစားမႈကငးေသာ စမ အပခပမႈ

ဗဟခပကငမႈႏင ဗဟခပကငမႈေျဖေလာျခငး၊ ကယပင အပခပခြငႏင ခြေဝအပခပခြငအၾကား သငေတာေသာ ထနးညႇမႈ

38 Alexander Niedermeier and Wolfram Ridder ၊ ဗဟခပကငမႈေျဖေလာျခငး၊ ဖကဒရယစနစႏင ဒမကေရစ၊ Hanns Seidel ေဖာငေဒးရငး၊ ၂၀၁၆ ခႏစ၊ စာ-၂။

37

jrefrmEdkifiH\ zuf'&,fpepf tkyfcsKyfa&;yHkpHtwGif; usm;? r wef;wlnDrQrIudk jr§ih fwifjcif;

usm;? rwef;wlnDrQrIudk jr§ihfwifay;aom zuf'&,fpepf

yHko@mefwpfcktm; n§dEdIif;a&G;cs,fjcif;

ကား၊ မတနးတညမမႈ ျမႇငတငေရးအေပၚ မတေသာ ဖကဒရယပစမား၏ သကေရာကမႈႏင စပလဥး၍ ေယဘယ သအရ မရပါ။ ကား၊ မတနးတညမမႈျမႇငတငေရးတြင ဗဟအေျချပပစ အပခပေရးစနစထက ဖကဒရယစနစပစက ပ၍အေထာက အကျဖစေစသညလားဆသညအေပၚ ကား၊ မေရးရာပညာရငမားတြင မတေသာ သေဘာထားအျမငမား ရၾကပါသည။39

သမငးအစဥအလာအားျဖင၊ ကား၊ မေရးရာပညာရငမားက ဖကဒရယစနစသည ဗဟအစးရ၏အာဏာက အကန႔အသတ ျဖစေစၿပး၊ အမးသမးႏင မနးကေလးမားအား အကးျဖစေစသည ကယကယျပန႔ျပန႔ လပေဆာငရမည လမႈေရးမဝါဒမားအား အေကာငအထညေဖာႏငစြမးက အစတစတအမႊာမႊာျဖစေစသညဆသည အေျခချဖင၊ ၎သည ကား၊ မတနးတညမမႈ ျမႇငတငေရးအတြက ထေရာကေသာ ပစမဟတေၾကာငး ျငငးခကထတၾကပါသည။40 ဥပမာ- ပညာေရးဝနေဆာငမႈအတြက ျပညနယႏင တငးေဒသႀကး တစခခငးစတြင သးျခားတာဝနရသညဆပါက၊ အမးသမးႏင မနးကေလးမားအတြက အေထာက အပမားႏင အခြငအလမးမားသည ျပညနယ ႏငတငးေဒသႀကးတစခခငး၏ ခမးသာၾကြယဝမႈႏင ဦးစားေပးမႈမား အေပၚမ တည၍ ကြျပားျခားနားမႈရႏငပါသည။ သ႔ရာတြင၊ အခ ႕ေသာအေျခအေနမား၌ ဖကဒရယစနစပစသည ကား၊ မတနး တညမမႈျမႇငတငေရးက အေထာကအက ျဖစေစႏငသညဟ ကား၊ မေရးရာ ပညာရငမားက မၾကာေသးမက ျငငးခကထတ ထားပါသည။ သ႔ရာတြင၊ မညသညအပခပေရးစနစ ပစတြငမဆ၊ အခ ႕ ေသာျပနာမားသည ေျဖရငးရနခကခပါသည။ ဥပမာ- အမးသမးႏင ကေလးသငယမားအား ခြျခားဆကဆေသာ ႐းရာအစဥအလာမားအား ဗဟအေျခ ျပႏင ဖကဒရယႏငင ႏစမးစလးတြင ဆန႔ကငေနၾကပါသည။

ေနာကဆးအားျဖင၊ ဗဟအေျချပျဖစေစ၊ ဖကဒရယျဖစေစ၊ ကား၊ မတနးတညမမႈ ျမႇငတငေရးတြင အပခပေရးစနစ ပစတစ ခခ၏ ထေရာကမႈသည ဗဟအစးရႏင ျပညနယ၊ တငးေဒသႀကးအစးရမား၏ ႏငငေရးစတဆႏၵ (ဥပမာ- ၎တ႔သည တးတက ေသာ သ႔မဟတ ေရး႐းစြဆနေသာ အစးရမားျဖစသလား)၊ ႏငငသားမား၏ လမးႏင ယဥေကးမႈဆငရာမတကြျပားမႈ (ဥပမာ- ေဒသတစခအတြငး သ႔မဟတ ပ႕ႏ ႔ ေနထငၾကသလား)၊ လဦးေရအရြယအစား၊ ပဋပကၡမားရျခငး၊ မရျခငး၊ စးပြားေရး ၾကြယဝမႈအဆငႏင ကား၊ မတနးတညမေရးက တားဆး ပတပငထားေသာ ႐းရာအစဥအလာမားႏင ယဥေကးမႈႏႈနးစမား၏ အားေကာငးမႈတ႔ အပါအဝင အျခားေသာ အေၾကာငးတရားမားစြာအေပၚ မတညေနပါသည။41 ဗဟအေျခ ျပႏငငတစခတြင မေအာငျမငေသာ မဝါဒတစခသည ဖကဒရယ ႏငငတစခတြင ပ၍ထေရာကစြာအလပျဖစ၊ မျဖစက သႏငသည နညးလမး မရေသာလညး၊ ဝနးရထားသည ႏငငေရး၊ စးပြားေရး၊ ယဥေကးမႈႏင လမႈေရးဆငရာ အေျခအေနမားသည အေပါငးလကၡဏာ ေဆာငေသာ အေထာကအပျဖစေစၿပး၊ သငေတာေသာ နညးစနစမားက စစဥထားရမညဆပါက ကား၊ မတနးတညမမႈ ျမႇငတင ေရးအတြက ဖကဒရယစနစမား၏ ေကာငးကးမားအား ေထာကခေၾကာငး စာေပမားတြင အားေကာငးသညေဆြးေႏြးခကမား ရပါသည (ဇယား ၂ တြငၾကညပါ)။

39 Gwendolyn Gray ၊ “ဖကဒရယစနစ၊ အမးသမးဝါဒႏင အဆငအသးသး စမအပခပမႈ၊ ေတြ႕ႏငခေသာ သအရရာေဖြမႈ"၊ Melissa Haussman, Gwendolyn Gray ၊ “ဖကဒရယစနစ၊ အမးသမးဝါဒႏင အဆငအသးသး စမအပခပမႈ၊ ေတြ႕ႏငခေသာ သအရရာေဖြမႈ"၊ Melissa Haussman, Marian Sawer and Jill Vickers (တ႔တညးျဖတသည) ဖကဒရယစနစ၊ အမးသမးဝါဒႏင အဆငအသးသး စမအပခပမႈ (အကရဂတ၊ ၂၀၁၀ ခႏစ)၊စာ-၁၉၊ ၂၀။

40 Gwendolyn Gray ၊ “အမးသမးမား၊ ဖကဒရယစနစႏင အမးသမးမားအတြက မတဖကမဝါဒမား" (၂၀၀၆ ခႏစ)၊ ၆၅ (၁)၊ ၾသစေၾတးလ ျပညသ႔ေရးရာစမခန႔ခြမႈဂာနယ၊ စာ-၂၅။

41 Gwendolyn Gray ၊ “ဖကဒရယစနစ၊ အမးသမးဝါဒႏင အဆငအသးသး စမအပခပမႈ၊ ေတြ႕ႏငခေသာ သအရရာေဖြမႈ"၊ Melissa Haussman, Marian Sawer and Jill Vickers (တ႔တညးျဖတသည) ဖကဒရယစနစ၊ အမးသမးဝါဒႏင အဆငအသးသး စမအပခပမႈ (အကရဂတ၊ ၂၀၁၀ ခႏစ)၊စာ-၃၉။

38

jrefrmEdkifiH\ zuf'&,fpepf tkyfcsKyfa&;yHkpHtwGif; usm;? r wef;wlnDrQrIudk jr§ih fwifjcif;

42 Gwendolyn Gray၊ “ဖကဒရယစနစ၊ အမးသမးဝါဒႏင အဆငအသးသး စမအပခပမႈ၊ ေတြ႕ႏငခေသာ သအရရာေဖြမႈ"၊ Melissa Haussman, Marian Sawer and Jill Vickers (တ႔တညးျဖတသည) ဖကဒရယစနစ၊ အမးသမးဝါဒႏင အဆငအသးသး စမအပခပမႈ (အကရဂတ၊ ၂၀၁၀ ခႏစ)၊စာ-၃၂။

ဖကဒရယစနစ၏ အခြငအလမးမား ဖကဒရယစနစ၏ အကန႔အသတမား

တရားစရငပငခြင နယေျမမားအားလးတြင မဝါဒေရးရာ လကဆင ကမးျခငးနင ေလလာမႈ မားအား အေထာကအက ျဖစေစမည ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးမားအၾကား ယဥၿပင မႈက ဖကဒရယစနစက ဖနတးေပးႏငပါသည။

ဖကဒရယစနစတြင ျပညနယႏင တငးေဒသႀကး တစခခငး စတြင ဥပေဒႏင မဝါဒမား လအပသညျဖစရာ ႏငငတစဝနး အမးသမးအခြငအေရးမား အားျဖညဆညးေပးရာတြင တသမတတညး မျဖစေစႏငပါ။

ျပျပငေျပာငးလေရး လပေဆာငခကမားအတြကတကတြနး လႈ႔ေဆာရန အမးသမးမား လကလမးမသည အေျခအေန အမားအျပားက ဖကဒရယစနစက ဖနတးေပးပါသည။ ႏငင သားမားအတြက ဒမက ရကတစ အခငးအကငးႏငလပပငခြင က ၎က ျမႇငတငေပးႏငပါသည။ အထးသျဖင တငးေဒသ ႀကးအဆငတြင ပတဆ႔မႈတစစတစရာ ရလာပါက၊ အမးသမး အဖြ႕အစညးမားအေနျဖငအျခားေသာျပညနယမား သ႔မဟတ တငးေဒသႀကးမား သ႔မဟတ ဗဟအစးရအဆငအထ တက တြနး လႈ႔ေဆာ ႏငပါသည။

ဖကဒရယစနစတြင အမးသမးမားသည ၎တ႔၏ အခန၊ အရငးအျမစမားႏင စြမးအား တ႔က အမားအျပားအသးျပ၍၊ ျပညနယႏငတငး ေဒသ ႀကးအသးသးတြင တသမတတညး ျဖစ ေသာ စခနစညႊနးမား ရလာေစရန ႀကးပမး ၾကရပါသည။ ဗဟအေျချပႏင ငတစႏငင တြင၊ ကား၊ မတနးတညမမႈက ျမႇငတင ေပးမည၊ ႏငငတစဝနးတြင တသမတတညးကင သးမည ဥပေဒသ႔မဟတ မဝါဒတစခအတြက ဗဟအစးရက သာ တကတြနးလႈ႔ေဆာရန အဆပါႀကး ပမးမႈမားအားပေအာ ႏငပါသည။

ဖကဒရယစနစသည "ပ၍အားေကာငးေသာ"အစးရကရရေစပါ သည။ အဘယေၾကာငဆေသာ ျပည နယႏငတငးေဒသႀကး အစးရမားသည ေရြးေကာကပြတြင လထေထာကခမႈ ရရရန ႏငဂဏ သကၡာတ႔အတြက ယဥၿပငၾကရသညျဖစရာ၊ အစအ စဥမား၊ အခြငအလမးမား (ကား၊ မတနးတညမေရး ကစၥရပမားအား တ႔ျပနေဆာငရြကျခငးအပါအဝင) ပမမား ျပားလာေသာေၾကာင ျဖစပါသည။

ဖကဒရယစနစသည ကယျပန႔႐ႈပေထြးေသာ အပခပေရး စနစ ပသဏၭာနျဖစၿပး၊ အငစတကးရငးအမားအျပားႏင အာဏာခြေဝမႈမား ရသညျဖစရာ၊ ႏငငသားမားအတြက နား လညရနႏင လကပါ ကငသး ရန ခကခႏငပါသည။

ကယပငျပ႒ာနးခြင၊ ကယပငအပခပခြငႏင ကယပငဆးျဖတ ခြငဆငရာအခြငအလမးမားအား ဖနတးေပးျခငးျဖင ဖကဒ ရယစနစသညတငးရငးသား လမးမားအၾကားမတကြျပားမႈ ႏင ပဋပကၡမားက ပမေကာငးမြနစြာတ႔ျပနႏငပါသည။ ပဋပကၡေၾကာင တစဖကေစာငးနငး ထခကခစားရသည အမးသမး ႏင မနးကေလး မားအတြက ၿငမးခမးေရးႀကးပမး မႈက အကး ေကးဇးမား ရရေစမညျဖစပါသည။

အမးသမးမားအား ၎တ႔၏ ျပညနယႏငတငးေဒသႀကးမား အတြငး ျပျပငေျပာငးလေရးမား ေအာငျမငေစရန အာ႐စက ေစျခငးျဖင၊ ဖကဒရယစနစသည မဝါဒရညမနးခကတေသာ အမးသမးမားအၾကား ႏငငေရးအရ ေသြးစညး ညညြတမႈတြင အတားအဆးျဖစေစပါသည။ ဤသ႔ အစတစတအမႊာမႊာ ကြျပားေနျခငးက အမးသမးမား တစစတစစညးတညးျဖစေစ ေရးက ပမခကခေစပါသည။42

ဇယား ၂ ။ ကား၊ မတနးတညမမႈ ျမႇငတငေရးအတြက ဖကဒရယစနစ၏ အခြငအလမးမား ႏင အကန႔အသတမား

39

jrefrmEdkifiH\ zuf'&,fpepf tkyfcsKyfa&;yHkpHtwGif; usm;? r wef;wlnDrQrIudk jr§ih fwifjcif;

ဖကဒရယစနစ၏ အခြငအလမးမား ဖကဒရယစနစ၏ အကန႔အသတမား

ဖကဒရယစနစတြင အာဏာက ခြေဝကင သးျခငးအားျဖင ဗဟအစးရ၏ အာဏာက ကန႔သတထား ႏငသညျဖစရာ၊ ေရး႐းစြဆနေသာ ဗဟအစးရ၏ အမးသမးမားအေပၚ ခြျခားဆကဆျခငးက ကာကြယေပးႏငပါသည။

ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးအစးရ တစခခငးစတြင ဥပေဒ ျပေရးႏငမဝါဒမားအတြက အာဏာရလင၊ ႏငငတကာ ႏႈနးစမားအား ႏငင တစဝနးတြငကင သးရမည အားလး တနးတ အခြငအေရးမားအျဖစ တေျပးည အေကာင အထညေဖာရန ဖကဒရယစနစက ခကခေစမညျဖစပါ သည။

အေျခခ ကား၊ မတနးတညမေရး မဝါဒမားအား စတငမတ ဆကျခငးက ဖကဒရယစနစက အေထာကအကျဖစေစႏင ပါသည။ အဘယေၾကာငဆေသာ တကတြနးလႈ႕ေဆာသမား အေနျဖင တစႏငငလး အတငးအတာထကတငးေဒသႀကး တစခ သ႔မဟတ ျပညနယတစခတြင သေဘာတညခက ရရနသာလအပေသာေၾကာငျဖစပါသည။43

ဖ က ဒ ရ ယ စ န စ တြ င အ စး ရ မား စြာ ရေ န သ ည အ တြ က ၊ အျငငးပြားဖြယျဖစေသာ ကား၊ မတနး တညမေရးျပျပငေျပာငး လမႈမား (ဥပမာ- ကား၊ မေရးရာခြတမးစနစ)အား အားလ တေျပးည စတငမတဆကေရး တြင ေအာငျမငရန ပ၍ခကခ ေစႏငပါသည။

ဖကဒရယစနစသည အစးရ အဖြ႕အစညးမားတြင အမးသမး မား၏ ကယစားျပမႈ အခြငအလမးမားက ပမဖနတးေပးႏင မညျဖစရာ၊ ဦးစားေပးမႈမား၊ မဝါဒမားႏင လပေဆာငခက မား ခမတေရးတြင အမးသမးမားပါဝငမႈက ပ၍ျမငမားေစ ႏငပါသည။

ဖကဒရယစနစတြင အမးသမးမားႏင သကဆငေသာ ပညာ ေရး၊ ကနးမာေရးကသ႔ေသာ ကစၥရပမားအား ျပညနယႏင

တငးေဒသႀကးအစးရမားက လပပငခြငအာဏာအပႏငးထား ေလရပါသည။ အဆပါလပနညးလပဟနကကား၊မတနးတညမေရးဆငရာႏငငတကာစခနစညႊနးမားေအာငျမငေစရနပ၍ခကခေစႏငပါသည။44သ႔ရာတြငအဆပါကန႔သတခကက ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးမားအားလး လကနာရမည အားေကာငးေသာအေျခခ လ႔အခြငအေရးမား ဥပေဒျဖင ေျဖရငးႏငပါသည။ ဥပမာ- တနးတညမ စခနစညႊနးမား ျဖစေစသည ခငမာအားေကာငးေသာတနးတညမေရးႏငခြျခားဆကဆမႈ မရေစေရး ျပ႒ာနးခကက ျပညေထာငစ အစးရက ျပ႒ာနး ၿပး၊၎အားျပညနယႏငတငးေဒသႀကးမားကလကနာေစရ မညျဖစပါသည။

ဖကဒရယစနစက အမားျပညသဆငရာ ကနပစၥညး ႏင ဝနေဆာင မႈမားအား ေဒသအလက စမခန႔ခြေစ ႏငပါ သည။ သ႔ျဖစရာ ပထဝေဒသအားျဖင ျပညသမားႏငပ၍ နးစပၿပး၊ အမးသမးႏင မနးကေလးမားအတြက အကးရ ေစပါသည။

အငစတကးရငးႏင လပထးလပနညးမား ပမမား ျပားလာ သညအတြကဖကဒရယစနစကကနကစရတမားႏ င သည ျဖစရာ ကား၊ မတနး တညမေရး ျပျပငေျပာငးလမႈႏင လပေဆာငခကမားအတြက သးႏငသည ပမာဏ ပ၍ နညးသြားေစႏငပါသည။

ေဒသ၏လအပခကမား၊ အထးသျဖင အမးသမးမားႏင သကဆငေသာ ကစၥရပမားအား ပ၍ေကာငးစြာ သရေသာ ေဒသႏရအစးရမားအား ဖကဒရယစနစက ဖနတးေပးပါ သည။

ယဥေကးမႈအေလအထမား၊ အထးသျဖင မသားစဆကဆ ေရး မားႏ င သ က ဆ ငေ သာ စ ခ န စ ညႊ နး မား အား သ တ မတခြငအာဏာကတငးေဒသႀကး သ႔မဟတ ျပညနယ တစခခငးစအားအပႏငးပါက၊ အမးသမးမားအားခြျခား ဆကဆေသာ ႐းရာအေလအထမားႏင ယဥေကးမႈႏႈနးစမားအား တားျမစရန ဖကဒရယစနစတြင ပမခကခေစ မညျဖစ ပါသည။

43 Gwendolyn Gray ၊ “ဖကဒရယစနစ၊ အမးသမးဝါဒႏင အဆငအသးသး စမအပခပမႈ၊ ေတြ႕ႏငခေသာ သအရရာေဖြမႈ"၊ Melissa Haussman, Marian Sawer and Jill Vickers (တ႔တညးျဖတသည) ဖကဒရယစနစ၊ အမးသမးဝါဒႏင အဆငအသးသး စမအပခပမႈ (အကရဂတ၊ ၂၀၁၀ ခႏစ)၊စာ-၂၇။

44 Susan Franceshet and Jennifer Piscopo ၊ “အာဂငတးနားႏင ခလတ႔၏ ဖကဒရယစနစ၊ ဗဟခပကငမႈေျဖေလာျခငးႏင မးဆကပြားအခြင အေရးမား" (၂၀၁၂ ခႏစ)၊ ဖကဒရယဂာနယ၊ ၁၊ ၂။

40

jrefrmEdkifiH\ zuf'&,fpepf tkyfcsKyfa&;yHkpHtwGif; usm;? r wef;wlnDrQrIudk jr§ih fwifjcif;

tydkif; 3

jrefrmEkdifiH\ usm;? r

a&;&mESihf zuf'&,fpepf

tajccHvlYtcGihfta&;rsm;

ဗဟအစးရႏင ျပညနယႏငတငးေဒသႀကး အစးရမားအၾကား အာဏာႏင လပပငခြငတာဝနမား ခြေဝအပႏငးေသာ ဖကဒရယ စနစပစတြင၊ ႏငင၏ အေျခခဥပေဒ၌ အျပညျပညဆငရာ လ႔အခြငအေရးမားႏင ႏႈနးစမားအား အာမခခကမားက အေလးထား ထညသြငးရန အေရးႀကးပါသည။ဤသ႔ျဖင ျပညနယႏငတငး ေဒသႀကးအစးရ တစခခငးစအား ႏငငတကာ လ႔အခြငအေရး ႏႈနးစမားက မျဖစမေန လကနာေစမညျဖစပါသည။ ထနညးတစြာ၊ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးမားတြငသးျခားဖြ ႕စညးပအေျခခဥပေဒမားရလငလညး၊ ၎တ႔တြငထသ႔ေသာအာမခခကမားအား အေလးထားထညသြငးျခငးျဖင ၎တ႔၌လညး အျပညျပည ဆငရာ လ႔အခြငအေရးႏႈနးစမား ေပါငးစပပါဝငေစမညျဖစပါသည။

ျမနမာႏငင၏ အပခပေရးစနစပစအျဖစ ေရြးခယထားေသာ ဖကဒရယစနစပစတြင ႏငငေတာဖြ ႕စညးပအေျခခဥပေဒ တြငပါရသည အေျခခလ႔အခြငအေရးမားအား ပမအားေကာငးေစႏငပါသည။ သ႔မသာ ျမနမာႏငငအေနျဖင ႏငငတကာ ျပ႒ာနးခကမားအား ျဖညဆညးႏငၿပး၊ ႏငငတစဝနးလးတြင တသမတတညးျဖစေသာ ကား၊ မေရးရာ ႏႈနးစမားအား မျဖစမေန အတညျပျပ႒ာနးႏငမည ျဖစပါသည။ အထးသျဖင အပဒ ၃၄၇ ႏင ၃၄၈ တြင ပါရေသာ တနးတညမေရးႏင ခြျခားဆကဆမႈမရေစေရး ျပ႒ာနးခကမားတြင အၾကြငးမတနးတညမေရး၊တကရကႏငသြယဝက၍ခြျခားဆကဆျခငးမားက ထပမျဖညစြက၍ ပမကယျပန႔စြာ အဓပၸာယသကေရာကေစၿပး၊ အာဏာသကဝငေစေရးအတြက ထေရာကေသာစနစတစရပ ရရမည ျဖစပါသည။

ထ႔အျပင တနးတညမေရးႏင ခြျခားဆကဆမႈမရေစေရးတ႔က လကေတြ႕အားျဖင ေအာငျမငစြာ ေဆာငရြကႏငရနအတြက အျခားေသာဥပေဒမားတြင ယာယျပ႒ာနးခကတစရပအား ေရးဆြထညသြငးျခငးျဖင အထးေဆာငရြကခကမား အသးျပမႈက ခြငျပျခငး၊ လအပလင ပညာေရး၊ စးပြားေရးႏင အလပအကငဆငရာတ႔တြင အမးသမးမား ေပါငးစပပါဝငမႈက ပမျမငမားေစျခငး၊ အမးသမးမားအေနျဖင ၎တ႔၏ အစးရမားအား ႏငငတကာအဆငတြင ကယစားျပေရးအတြက တနးတအခြငအလမးမား ဖနတးေပးျခငးႏင အမားျပညသဆငရာဘဝ၏ က႑အားလးတြင အမးသမးမား တနးတညမ ပါဝငေရးက တကတြနးအားေပးျခငးတ႔က အေထာကအကျဖစေစႏငပါသည။

ယာယအထးေဆာငရြကခကမားဆငရာ ျပ႒ာနးခကတစရပအား ထညသြငးျခငးသည ၎တ႔အား အသးျပျခငးအားျဖင အမးသမးမားအတြက ဘဝနယပယအားလးတြင အၾကြငးမတနးတညမေရး ေအာငျမငေစရန အရနျမႇငေပးသညလအပေသာ

41

jrefrmEdkifiH\ zuf'&,fpepf tkyfcsKyfa&;yHkpHtwGif; usm;? r wef;wlnDrQrIudk jr§ih fwifjcif;

မဟာဗဟာ၏ တစစတတစပငးျဖစသညက အသအမတျပျခငးျဖစပါသည။ ပ မအားေကာငးခငမာသည အေျခခလ႔အခြငအေရး မားတြင ထညသြငးသငေသာ အျခားအေရးပါသညအာမခခကမားတြင ကနးမာေရး၊ ပညာေရး၊ လမႈေရးဝနေဆာငမႈမား၊ လမႈဖလေရးစသည အခြငအေရးမားအား တနးတညမရရခြင၊ အစးရအဖြ႕အစညးမားတြင တနးတညမ ကယစားျပခြငႏင အလပအကငဆငရာ က႑အားလးတြင တနးတညမအခြငအေရးမား ရေစျခငးတ႔ပါဝငပါသည။45

t"dutBuHjyKwdkufwGef;csufrsm;

/ အၾကြငးမတနးတညမေရးႏင တက႐ကႏင သြယဝက၍ ခြျခားဆကဆျခငးမားအား ထပမထညသြငးႏငေရးအတြက ဖြ ႕စညးပအေျခခဥပေဒတြင ပါရသည တနးတညမေရးႏင ခြျခားဆကဆမႈမရေစေရးဆငရာ ျပ႒ာနးခကမားအား တးခ႕ရန။

/ အမးသမးမား၏ ဘဝနယပယအားလးတြင အထးေဆာငရြကခကမားအား ခြငျပေပးႏငရနအတြက ဥပေဒမားတြင ယာယအထးေဆာငရြကခကမားအား ေရးဆြျပ႒ာနးေပးရန။

/ ကနးမာေရး၊ ပညာေရး၊ လမႈေရး၀နေဆာငမႈမား၊ လမႈဖလေရးစသညအခြငအေရးမားအား တနးတညမရရခြင၊ အစးရအဖြ႕အစညးမားတြငတနးတညမ ကယစားျပခြငႏင အလပအကငဆငရာ က႑အားလးတြင တနးတညမ အခြငအေရးမားရရခြင အာမခခကမားအား ထညသြငးရန။

Oya'jyKa&;tmPmESihf

tkyfcsKyfa&;wm0efrsm;tm; cGJa0jcif;

usm;? rwef;wlnDrQa&; udpö&yfrsm;tm; vTrf;NcHKMunfUjcif;

ျပညေထာငစအစးရႏင ျပညနယႏငတငးေဒသႀကး အစးရမားအၾကားဥပေဒ ျပေရးအာဏာႏင အပခပေရးတာဝနမားအား ခြေဝျခငးက ညႇႏႈငးအေျဖရာရမညျဖစပါသည။ ဥပေဒျပေရးအာဏာႏင အပခပေရး တာဝနမားအား ခြေဝျခငးသည ကား၊ မတနးတညမေရးအေပၚ အေရးပါသညသကေရာကမႈကျဖစေစၿပး၊ ေသခာစြာထညသြငးစဥးစားရမညျဖစပါသည။ ဖကဒရယ စနစ ပစအမားအျပားတြင၊ ဗဟအေျချပ၊ ဒြစ၊ယဥၿပငႏင ပးတြဖကဒရယစနစ မညသညပစတြငမဆ ဗဟအစးရသည ႏငင၏အခပအျခာအာဏာ၊ ႏငငျခားေရး၊ကာကြယေရး၊(ေလဆပမား၊အေဝးေျပးလမးမႀကးမားႏင ဆပကမးမားစသည) ႀကးမားသည အေျခခအေဆာကအအ တညေဆာကေရးစမကနးမားႏင တသမတတညးျဖစေသာ စညးမဥးမား လအပေသာ နယပယမားႏင စပလဥး၍ အျပညအဝလပပငခြငအာဏာ ရပါသည။

ဗဟအေျချပ ဖကဒရယစနစပစတြင ဗဟအစးရသည (အာဂငတးနား၊ ၾသစႀတးယားႏင ဂာမနႏငငတ႔တြငကသ႔) ဥပေဒ ျပေရးအတြက အဓက တာဝနရသညအတြက၊ ျပညနယႏငတငးေဒသႀကး အစးရမားအေနျဖင မဝါဒက ပေဖာႏငေစရန

45 Christine Forster ၊ ဖြ ႕စညးပအေျခခဥပေဒမားမ အမးသမးအခြငအေရးမား၊ ကား၊ မတနးတညမမႈ ျမႇငတငေရး ကမၻာတစဝနး လပနညးလပဟနေကာငးမားႏင ဖြ ႕စညးပအေျခခဥပေဒမားတြငပါရသည အမးသမးမား စြမးရညျမႇငတငေရး (ကလသမဂၢ ဖြ ႔ၿဖးေရးအစအစဥ၊ နယးေယာကခ၊ ၂၀၁၆ ခႏစ)၊ စာ - ၁၄၂၊ Online at: http://iknowpolitics.org/en/learn/knowledge-resources/report-white-paper /womens-rights-constitutions-global-good-practices ဤသညမာ အဓကသတငးအခကအလကေပးႏငသအမားအျပား၏ အျမငသေဘာထားျဖစပါသည။

42

jrefrmEdkifiH\ zuf'&,fpepf tkyfcsKyfa&;yHkpHtwGif; usm;? r wef;wlnDrQrIudk jr§ih fwifjcif;

ဥပေဒဆငရာမေဘာငတစရပက ဗဟအစးရက ဆးျဖတသတမတေပးရပါသည။ တးတကေသာ ဗဟအစးရကအပခပသည ႏငငမားတြင ကား၊ မေရးရာ ကြမးကငသအမားအျပားက ကယျပန႔ေသာ ဥပေဒျပေရးႏင အပခပေရးအာဏာမားရသည ဗဟအေျချပဖကဒရယစနစ ပစက ေထာကခ ၾကပါသည။ အေၾကာငးမာ၊ ၎အားျဖင အားလးအတြက တနးတအခြင အေရးမား၊ တသမတ တညးျဖစေသာလမႈဖလ ေရးအစအစဥမား ႏင တသမတ တညးျဖစေသာ မသားစဥပေဒတ႔က အေကာငအထညေဖာႏငသညအတြက ျဖစပါသည။ သ႔ရာတြင ဗဟအစးရသည ေရး႐းစြဆနပါက၊ သ႔မဟတ တးတကေသာ အစးရတစရပအား အစားထးရန ေရး႐းစြဆနေသာ အစးရအား ေရြးေကာကတငေျမႇာကခပါက၊ ဗဟအေျချပစနစပစသည ကား၊ မတနးတညမမႈ ျမႇငတငေရးက ပကစးေစႏငၿပး၊ ရၿပးသားအကးအျမတမားအား ေလာနညး သ႔မဟတ ပေပာက သြားေစႏငပါသည။

ပးတြဖကဒရယစနစပစတြင ဥပေဒျပေရးႏင အပခပေရးတာဝနမားအား ခြေဝကင သးၾကပါသည။ စနမနာအားျဖင၊ ဤစနစ ပစတြင ဗဟ၊ ျပညနယႏငတငးေဒသႀကး အစးရမားသည ေယဘယကေသာ ျပနာမားအားေျဖရငးရန အတတကြ လကတြ၍၊ အျပနအလန ပးေပါငးေဆာငရြကၾကပါသည။ သ႔ရာတြင ပးတြ ဖကဒရယစနစပစတြင ဗဟအစးရသည အစအစဥမားအတြက ေထာကပေပးေသာ ရပေငြပမာဏအားျဖင ျပညနယႏငတငးေဒသႀကးအစးရမား၏ မဝါဒမားအေပၚ ျပငးထနစြာ လႊမးမးေလရပါသည။ ဗဟအေျချပ ဖကဒရယစနစပစတြငကသ႔ပင၊ တးတကေသာ ဗဟအစးရျဖစပါက ကား၊ မတနးတညမေရး ရညမနးခကမားအား လြယကစြာ အေကာငအထညေဖာႏငဖြယ ရေသာလညး၊ ဗဟအစးရသည ေရး႐းစြဆနပါက ကား၊ မတနးတညမမႈက ျမႇငတငရန ပမခကခႏငဖြယရပါသည။

ကား၊ မေရးရာ ကြမးကငသမားက ဒြစႏငယဥၿပင ဖကဒရယစနစပစမားထက ဗဟအေျချပႏင ပးတြဖကဒရယစနစပစမားက ပ၍ႏစသကၾကပါသည။ သ႔ရာတြင တငးရငးသားလနညးစ အမးသမးမားအေနျဖင ဖကဒရယစနစအား ခဥးကပမႈႏင အေတြ႕အႀကတ႔တြင တငးရငးသားလမားစ အမးသမးမားႏင မတညဘ ကြျပားႏငပါသည။ နယေျမအရ လနညးစတြင ပါဝငေနေသာ တငးရငး သားလနညးစ အမးသမး မားအေနျဖင ျပညနယႏငတငးေဒသႀကး အစးရမားအား ခငမာအားေကာငး ေစေသာ ဒြစ သ႔မဟတ ယဥၿပငဖကဒရယစနစပစက ပ၍ ႏစသကၾကဖြယရပါသည။46

အမးသမးမား၏ လႈပရားမႈတြင တငးရငးသားလနညးစ အမးသမးမားပါဝငေဆာငရြကမႈႏင ၎တ႔၏ မရငးတငးရငးသား လ႔အဖြ႕အစညးမားအၾကားႏင ဤသ႔ေသာ ေနာကခအေျခအေနတြင ၎တ႔ႀကေတြ႔ၾကရသည ခြျခားဆကဆမႈႏင ဖႏပမႈ မားအၾကား တငးမာမႈမား ျဖစေလရပါသည။47 ၎တ႔၏ ထးျခားေသာ ဝေသသမား၊ ယဥေကးမႈမား၊ ဘာသာစကား စသညတ႔က ထနးသမးေပးႏငသည နညးလမးတစခအျဖစေသာလညးေကာငး၊ ၎တ႔၏လ႔အဖြ႕အစညးမားက ၎တ႔၏ ဘဝရငသနမႈမားအေပၚ ပ၍ထနးခပႏငေစမည နညးလမးတစခအျဖစေသာလညးေကာငး ယဆၾကသညအတြကကယပငအပ ခပခြင အယအဆက တငးရငးသားလနညးစ လ႔အဖြ႕အစညးမားမ အမးသမးအမားအျပားက ေထာကခၾက ပါသည။ သ႔ရာတြင ဒြစႏငယဥၿပင ဖကဒရယစနစပစမားသည ႏငငတစဝနးရ အမးသမးမားအတြက ထငသာျမငသာ တနးတညမမျဖစေသာ ရလဒမားအား ဦးတညေစႏငပါသည။ ဥပမာ- အေမရကနျပညေထာငစ၊ ဝငအမငျပညနယတြင အမးသမးမားအား စးပြားကး သနးလပပငခြငက ၁၈၆၉ ခႏစကတညးက ခြငျပေပးခၿပး၊ ႏငငတစဝနးတြင ေနာကထပ ၅၁ ႏစၾကာမ ခြငျပချခငးျဖစပါသည။48 ဆြစဇာလနႏငငတြင ၁၉၇၁ ခႏစ၌ အမးသမးမားမေပးခြငက ႏငငတစဝနး ျပ႒ာနးခေသာလညး၊ ျပညနယတစခတြင ေနာကထပႏစေပါငး ၂၀ ခန႔ အမးသမးမားအား မေပးခြငထပမပတပငထားခပါသည။49 ဒြစႏငယဥၿပင ဖကဒရယစနစ ပစႏစမးစလးတြင ကား၊ မတနးတ ညမေရးႏင စပလဥး၍ လကနာရမည CEDAW ၏ အနမဆးစခနစညႊနးမားအား လကနာ ေစာငထနးေၾကာငး ေသခာေစမည အကာအကြယမား ရထားရမည ျဖစပါသည။

ဖကဒရယစနစပစမားတြင ကား၊ မတနးတညမေရး ရညမနးခကမားအတြက ဥပေဒျပေရးအာဏာႏင အပခပေရးတာဝနမား ခြေဝျခငးသည လြနစြာ အေရးႀကးပါသည။ အစးရ၏ မညသညအဆငက မညသညအေရးကစၥမားအားစရငဆးျဖတပင ခြငရသညက စဥးစားဆးျဖတရာတြင အမးသမးအဖြ႕အစညးမား အတတကြ လကတြအလပလပၾကရန အေရးႀကးပါသည။ ျမနမာႏငငတြင ျပစမႈဆငရာ၊ မသားစႏင အလပအကငဆငရာ ဥပေဒတ႔အျပင၊ အမးသမးမားအား ခြျခား ဆကဆေသာ

46 ဤသညမာ အဓကသတငးအခကအလကေပးႏငသအမားအျပား၏ အျမငသေဘာထားျဖစပါသည။47 Jenny Hedstom ၊ “ကား၊ မေရးရာကစၥမားအား ကြႏပတ႔ နားမလညခပါ။ ထ႔ေၾကာင ၎သည ေကာငးေသာ စတကးတစချဖစသည

ဟထငခ သည" (၂၀၁၅ ခႏစ)၊ ၁၈(၁)၊ ႏငငေရးဆငရာ ႏငငတကာ ဖကဒရယဂာနယ၊ စာ- ၆၁၊ ၆၂။48 Pamela Paxton and Melanie M. Hughes ၊ အမးသမးမား ႏငငေရးႏငအာဏာ၊ A Global Perspective (CQ Press ၊ ၂၀၁၆ ခႏစ)။49 Online at: http://history-switzerland.geschichte-schweiz.ch/chronology-womens-right-vote-switzerland.html

43

jrefrmEdkifiH\ zuf'&,fpepf tkyfcsKyfa&;yHkpHtwGif; usm;? r wef;wlnDrQrIudk jr§ih fwifjcif;

ဥပေဒအမားအျပားရပါသည။50 အမားျပညသဆငရာ ကနပစၥညး ႏင ဝနေဆာငမႈမား၊ လမႈဖလေရးႏငခစားခြငမား၊ ကနးမာေရး၊ ပညာေရး ႏင အၾကမးဖကခရသမားအား ကညေထာကပေရးအပါအဝင ဝနေဆာငမႈ အမားအျပားမာ လေလာကမႈ မရသညက ေတြ႕ရပါသည။

ျပညနယႏငတငးေဒသႀကး အစးရမား၏ ဥပေဒမားႏငအစအစဥမားသည စတေကနပဖြယျဖစ၊ မျဖစ၊ သ႔မဟတသးျခားနယပယ တစခတြင တသမတတညးျဖစေသာ စခနစညႊနးမားအား ျပညေထာငစအစးရက ျပ႒ာနးသကဝငေစရန သင၊ မသင စသညတ႔က ျမနမာအမးသမးမားက ဆးျဖတသတမတေပးၾကရမညျဖစပါသည။51 ဖကဒရယအစအစဥသစတြင ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးမား၏ လပပငခြငအာဏာက တးျမႇငေပးရမညျဖစၿပး၊ ထမေဘာငအတြငး ကား၊ မတနး တညမမႈျမႇငတငေရး နညးလမးမားအား ေသခာစြာ သတမတေပးရမညမာ အထငအရားျဖစပါသည။

ေအာကေဖာျပပါအခနးမားတြင မသားစဥပေဒႏင အေမြဆကချခငး၊ကနးမာေရး၊ ပညာေရး၊ အလပအကငႏင စးပြားေရး အခြငအလမးမားႏင အမားျပညသဆငရာ ကနပစၥညးႏငဝနေဆာငမႈမားႏင စပလဥးသည ျပ႒ာနးခကမား၏ အဓက နယ ပယမားအား ေလလာဆနးစစထားပါသည။ အဆပါအခနးမားတြင ဥပေဒျပေရး အာဏာႏင အပခပေရးတာဝနမားအား ခြေဝႏငသည မတေသာ နညးလမးမားႏင အဆပါနညးလမးတစခခငးစ၏ ကား၊ မေရးရာေပၚ သကေရာကမႈမားအား ေဆြးေႏြးတငျပထားပါသည။

rdom;pkOya'ESihf tarGqufcHjcif;

မသားစအတြငး တနးတအခြငအေရးေပးသည မသားစဥပေဒသည ကား၊ မတနး တညမမႈ ျမႇငတငေရးႏင အမးသမးမားအား စြမးရညျမႇငတငေရးတ႔အတြက အေရးႀကးပါသည။ သမငးအစဥအလာအားျဖင ဥပေဒတြင အမးသားမားအားလပပငခြင အာဏာ အမားအျပားေပးထားၿပး၊ မသားစဥပေဒစနစမားတြင အမးသမးႏင မနးကေလးမားအား ခြျခားဆကဆေလရသညအျပင၊ မသားစအတြငး ၎တ႔အား အမးသားမား၏ လကေအာကခအျဖစ သတမတထားေလရရာ၊ ၎အေလအထအား အမားျပညသ ဆငရာ နယပယမားျဖစသည စးပြားေရး၊ ႏငငသားျဖစမႈႏင ဆးျဖတခကခမတရာ နယပယအားလးတြင အလားတထပမ ကငသးၾကပါသည။

မသားစဥပေဒတြင တနးတညမေရးဆသညမာ အျပညအဝလြတလပေသာ လကထပထမးျမားမႈဆငရာ သေဘာတညမႈလအပ ခက၊ အသက ၁၈ ႏစတြင တနးတညမ လကထပထမးျမားခြင၊ အျပစတစစတစရာ မရဘ သးျခားခြေနခြငႏင ကြာရငးခြင၊ သား၊ သမးမား၏ အေကာငးဆးအကးစးပြားက အေျချပသည သား၊ သမးမား ျပစေစာငေရာကခြငႏင စပလဥးသညဆးျဖတ ခကမားဆငရာ ဥပေဒမေဘာင၊ အမေထာငဖက ႏင သားသမးမားအား ေထာကပေရးဆငရာ တနးတညမမႈႏင လအပခက အေျချပမေဘာင၊ ကြာရငးၿပး သ႔မဟတ သးျခားခြ ေနၿပးေနာကပငး လကထကပြားပစၥညးမားအား တနးတညမခြေဝေရးႏင အမးသား ႏင အမးသမးမားအတြက တနးတညမ အေမြဆကခခြငရေစသည အေမြဆကခမႈဆငရာ ဥပေဒမေဘာင စသညတ႔ ပါဝငပါသည။ သ႔ျဖစရာ ဖကဒရယစနစပစ တစခအတြငး မသားစဥပေဒႏင အေမြဆကချခငး ဆငရာ ဥပေဒျပေရးအာဏာႏင အပခပေရးတာဝနမားအား ခြေဝျခငးႏငစပလဥး၍ မတညေသာနညး လမးမား၏ ကား၊ မတနးတညမေရးအေပၚ သကေရာကမႈ မားအား ဂ႐တစက ထညသြငးစဥးစားရနႏင ထသ႔ေသာခြေဝမႈက အထး သတထား၍ ညႇႏႈငးဆးျဖတရန အေရးႀကးပါသည။ ေရြးခယစရာနညးလမးအမားအျပားရၿပး၊ တစခခငးစတြင ကား၊ မတနးတညမေရးအေပၚ သကေရာကမႈမားရပါသည။

50 ကား၊ မတနးတညမေရးကြနရက (GEN)၊ ျမနမာႏငငဥပေဒမားႏင CEDAW ၊ အမးသမးမား အၾကမးဖကမႈ တကဖကေရးဥပေဒ၊ ၂၀၁၃ ခႏစ အား ေလလာခက၊ Online at: www.burmalibrary.org/docs20/Myanmar_Law CEDAW-en-red.pdf

51 Marian Sawer and Jill Vickers ၊ ၊ “ၾသစေၾတးလႏင ကေနဒါႏ ငငမား၌ အမးသမးမား၏ ဖြ႕စညးပအေျခခ ဥပေဒေျပာငးလေရး လႈပရားမႈ"၊ (၂၀၀၂ ခႏစ)၊ ၁၃ (၁)၊ ကေနဒါအမးသမးမားႏင ဥပေဒဂာနယ၊ ၁၊ ၃၃။

44

jrefrmEdkifiH\ zuf'&,fpepf tkyfcsKyfa&;yHkpHtwGif; usm;? r wef;wlnDrQrIudk jr§ih fwifjcif;

a&G;cs,fp&menf;vrf; 1

တသမတတညးျဖစေသာ ဥပေဒတစရပက ျပ႒ာနးရန ျပညေထာငစအစးရအား အာဏာအပႏငးထားၿပး၊ ျပညနယႏငတငးေဒသ ႀကးမားက ထအတငးလကပါ အေကာငအထညေဖာရသည နညးလမးျဖစပါသည။ တသမတတညးျဖစေသာ ဥပေဒသည မသားစဥပေဒ၏ လပနညးလပဟနေကာငးမား ဆငရာစခနစညႊနးမားႏငကကညၿပး၊ ႏငငတကာ စခနစညႊနးမား (အထးသျဖင CEDAW ၏ အပဒ ၁၆)ႏငလညး လကေလာညေထြရလင ဗဟအေျချပ ႏငငတစခတြငကသ႔ပင ဤနညးလမး သည ကား၊ မတနးတညမေရးအတြက အေပါငးလကၡဏာေဆာငေစႏငပါသည။ မသားစဥပေဒတြင အမးသမးႏငမနးကေလး မားအား ခြျခားဆကဆျခငး မရေစေရးအျပင၊ ျမနမာႏငငတစဝနးလးတြင တသမတတညးျဖစေသာ တရားဝင ဥပေဒရလာ ေစေရးတ႔အတြက ဤနညးလမးအားျဖင ေသခာေစမညျဖစပါသည။ ျပညေထာငစ အစးရအေနျဖင ျပညနယႏငတငးေဒသ ႀကးမားႏင လကေလာညေထြျဖစသည အနမဆးစခနစညႊနးမားအား သတမတျပ႒ာနးေပးၿပး၊ အဆပါ အနမဆး စခန စညႊနးမားမအပ၊ ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးမားအေနျဖင ၎တ႔၏ ကယပငယဥေကးမႈ ဓေလထးစမားႏင အည မသားစဥပေဒက ျပ႒ာနး အေကာငအထညေဖာခြငရေစရန အဆပါနညးလမးက ျပျပငမြမးမႏငပါသည။ ဥပမာ-ျပညေထာငစ အစးရအေနျဖင အသက၁၈ ႏစတြင တနးတညမ လကထပထမးျမားခြငႏင ႏစဦးႏစဖက အျပညအဝ လြတလပေသာလကထပထမးျမားမႈဆငရာသေဘာ တညမႈျဖစရမညဆသညတ႔က သတမတေပးႏငပါသည။ ျပညနယ ႏင တငးေဒသႀကးမားအေနျဖင အဆပါ အနမဆးသတမတခက ႏစရပႏငကကညေသာ ဓေလထးတမးအရ လကထပ ထမးျမားျခငးမားအား အသအမတျပျခငး၊ လကထပထမးျမားမႈမားအား တရားဝငမညသကေဆာငရြကပငခြငရသညဆ သညႏင လကထပထမးျမားမႈတြင မညသ႔ေသာ အခမးအနားပစမား သတမတျခငး စသညတ႔တြင လြတလပစြာ လပပင ခြငရေစမညျဖစသည။ ဓေလထးတမး အစဥ အလာမားအား ျပနလည သးသပရနႏင တရားဝငဥပေဒက အေကာငအထညေဖာ ေဆာငရြကမႈအား အာမခခကရေစရန ယႏရားမားလ အပမညျဖစၿပး သ႔မသာ အခတအဆကရေစမညျဖစပါသည။

a&G;cs,fp&menf;vrf; 2

ဥပေဒျပေရးအာဏာႏင အပခပေရးတာဝနမားအား ခြေဝျခငးျဖင ျပညေထာငစအစးရက မသားစဥပေဒ၏ အခ႕ေသာ အပငးမားက ဥပေဒျပၿပး၊ျပညနယ ႏငတငးေဒသႀကး အစးရမားက အျခားေသာအပငးမားအား ဥပေဒျပႏငမညျဖစ ပါသည။ အာဏာႏငတာဝနမားအား ခြေဝျခငးသည အႏတလကၡဏာေဆာငေသာ (ရညရြယသညျဖစေစ၊ မရညရြယသညျဖစေစ)၊ ႐ႈပေထြးေသာသကေရာကမႈမား ရေစႏငသညအတြက မတညေသာ တာဝန ခြေဝမႈမား၏ သကေရာကမႈမားအား ေသခာစြာ ထညသြငးစဥးစားၾကရမည ျဖစပါသည။ ဥပမာ- ၾသစေၾတးလတြင ဗဟအစးရသည လကထပထမးျမားျခငး၊ ကြာရငးျခငး၊ သား၊ သမး မားအား ျပစေစာငေရာကျခငး၊ ပငဆငမႈခြေဝျခငးႏင အမေထာငဖကအား ဆကလက ေထာကပေရးဆငရာမားတြင အျပညအဝ လပပငခြငအာဏာရၿပး၊ ျပညနယႏင ေဒသဆငရာမားတြင ကေလးသငယကာကြယေစာငေရာကေရးႏငမသားစ အတြငး အၾကမးဖကမႈဆငရာမားတြင အျပညအဝ စရငဆးျဖတပငခြင အာဏာရပါသည။ ရလဒအားျဖင မသားစ ဥပေဒမား၏ ႐ႈပေထြးေသာအခငးအကငးသည မသားစအတြငး ဆကဆေရးကစၥရပမားအား အမးသမးမားအေနျဖင နားလညလကပါရန ႐ႈပေထြးခကခ၍ အခနကနေစပါသည။52

52 ၾသစေၾတးလ ဖကဒရယမသားစ အကဥပေဒ၊ ၁၉၇၅ ခႏစတြင ကြာရငးျခငး၊ သားသမးမား ေစာငေရာကခြင၊ ပငဆငမႈခြေဝျခငး၊ အမေထာငဖကအား ဆကလကေထာကပျခငးႏင ဆကစပေသာ ကစၥရပမားက လႊမးၿခထားပါသည။ ၂၀၀၉ ခႏစ မတလ ၁ ရကမစတင၍(ၾသစေၾတးလ ေတာငပငးတြင ၂၀၁၀ ခႏစ ဇလငလ ၁ ရက)၊ တရားမဝငေပါငးသငးေနထငမႈမားဆငရာ ၎တ႔၏လပပငခြငက ဗဟအစးရ၏ စရငဆးျဖတ ပငခြငအျဖစလႊအပထားေသာ ျပညနယႏငသးျခားနယေျမမားရ တရားဝငမဟတေသာ လငမယားမားသညလညး ဤမသားစအကဥပေဒတြင အႀကးဝငပါသည။ ၾသစေၾတးလ အေနာကပငးေဒသမလြ၍ စရငဆးျဖတပငခြငအားလးတြင ထလပပငခြငအာဏာက အပႏငးထားပါသည။

45

jrefrmEdkifiH\ zuf'&,fpepf tkyfcsKyfa&;yHkpHtwGif; usm;? r wef;wlnDrQrIudk jr§ih fwifjcif;

a&G;cs,fp&menf;vrf; 3

ဥပေဒျပေရးႏင အပခပေရးတာဝနမားအား မေဝကငသးျခငးျဖင ျပညေထာငစ အစးရႏင ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးမားသည မသားစဥပေဒဆငရာ စညးမဥးမားအား ညႇႏႈငးဆးျဖတၾကရမညျဖစပါသည။ လကေတြ႕အားျဖင ဤနညးလမးသည ဗဟ အစးရ အား အေရးပါေသာအာဏာမားက ခပကငခြငရရေစပါသည။ အထးသျဖင ဗဟအစးရတြင ဘ႑ာေရးဆငရာ ဆးျဖတပင ခြငရေနလငျဖစပါသည။ ဥပမာ- ၾသစေၾတးလတြင မသားစဥပေဒ၏ က႑အသးသးအတြက လပပငခြငက မေဝကငသးၾကေသာလညး၊ ဗဟအစးရက မသားစဥပေဒ၏ က႑အမားစအားထနးခပထားပါသည။53

a&G;cs,fp&menf;vrf; 4

မသာစဥပေဒႏင အေမြဆကချခငးဆငရာ ဥပေဒျပေရးႏင အပခပေရးတာဝနတ႔က ျပညနယႏငတငးေဒသႀကးမားအားအျပညအဝလပပငခြင ေပးထားျခငးျဖစပါသည။ အကယ၍ ျပညနယႏငတငးေဒသႀကးမားသည အမးသမးမားအားခြျခား ဆကဆသည ႐းရာအစဥအလာမားႏင ကးကြယယၾကညမႈစနစမားအား ဆကလကကငသးေနပါက၊ ျပျပငေျပာငးလ ေရးအတြက ညႇႏႈငးအေျဖရာရနႏင ဤအဓကနယပယတြင တနးတအခြငအေရးမား ရရေစရန အမးသမးမားအတြက ခကခႏငဖြယရပါသည။ ဥပမာ- ႏငဂးရးယားတြင မသားစဥပေဒႏငစပလဥး၍ ျပညနယမားအား လပပငခြငအမားအျပား ေပးထားရာ အခ႕ေသာျပညနယမားတြင အမးသမးႏင မနးကေလးမားအား ခြျခားဆကဆေသာ ႐းရာအစဥအလာမားက ပမအားေကာငးေစသည ဆးရြားျပငးထနေသာ ဥပေဒမားအား အေကာငအထညေဖာခၾကပါသည။54 ဤနညးလမး သည ျမနမာႏငငတစဝနး တသမတတညးမျဖစေစႏငဘ၊ ရလဒအားျဖင အခ ႕ေသာ ျပညနယႏငတငးေဒသႀကးမား တြင မသားစဆငရာ အေရးကစၥမား၌ အမးသမးႏင မနးကေလးမားသည တနးတအခြငအေရး ရရမညျဖစၿပး၊ အျခားေသာ ျပညနယမားႏင တငးေဒသႀကးမားတြင ထသ႔ တနးတရရမညမဟတပါ။55

a&G;cs,fp&menf;vrf; 5

ဓေလထးတမးႏင ေရြးခယစရာနညးလမးမားအေပၚ အေျခခ၍ ကးကြယရာဘာသာ တစခခငးစအတြက မတညေသာ လပဂၢလဆငရာ ဥပေဒမားရသည အႏၵယႏငငတြငကသ႔ပင၊ မသားစဥပေဒအား ဘာသာေရးေခါငးေဆာငမား၏ လပပင ခြငအာဏာအျဖစ အပႏငးထားျခငးျဖစပါသည။ ဥပမာ- ဟႏၵဘာသာဝငမား၏ လကထပထမးျမားျခငးအား ၁၉၅၅ ခႏစ၊ ဟႏၵလကထပထမးျမားျခငး အကဥပေဒျဖင စမခန႔ခြၿပး၊ ခရစယာနဘာသာဝငမား၏ လကထပထမးျမားျခငးက ၁၈၇၂ ခႏစ၊ ခရစယာနလကထပထမးျမားျခငး အကဥပေဒျဖင စမခန႔ခြပါသည။ ကးကြယယၾကညမႈက အေျချပေသာ အႏၵယ၏ လပဂၢလဆငရာ ဥပေဒအမားအျပားသည အမးသမးႏင မနးကေလးမားအား ခြျခားဆကဆသညအျပင၊ CEDAW ႏငလညး ကကညမႈမရဘ၊ ၎တ႔၏ ကးကြယရာဘာသာအလက မတညေသာ စညးမဥးစညးကမးမားျဖင အပခပမႈေအာကတြင အမးသမးႏင မနးကေလးမားအတြက တသမတတညးမျဖစပါ။ အႏၵယႏငင၏ ဖြ ႕စညးပ အေျခခဥပေဒ တြင တသမတတညးျဖစေသာ လပဂၢလဆငရာ ဥပေဒမားက သတမတျပ႒ာနးထားေသာလညး၊ အမားအားျဖင ကးကြယ ယၾကညမႈမတ ကြျပားျခငးႏင ဓေလထးတမး အစဥအလာမားအား မဖယရားႏငျခငး အေျခခမားေၾကာင ၎တ႔က အျပငးအထန ဆန႔ကငကန႔ကြကၾကသညအတြက လကေတြ႕အားျဖင အေကာငအထညမေဖာခၾကျခငးျဖစပါသည။56 အေလာအတငး ညႇႏႈငးမႈတစရပအေနျဖင အႏၵယႏငငတြင ၁၉၈၄ ခႏစ၌ ကးကြယရာဘာသာႏငမဆငေသာ အထးလကထပထမးျမားျခငး အကဥပေဒက ျပ႒ာနးခပါသည။ မသားစဥပေဒအား ဘာသာေရးေခါငးေဆာငမား၏ လပပငခြငအျဖစ အပႏငးျခငးသည ျမနမာႏငငအတြက အသငေတာဆးနညးလမးမျဖစႏငပါ။

53 Marian Sawer ၊ ကယကငတရား ႏငငေတာ၊ ၂၀၀၃ ခႏစ၊ စာ - ၁၁၇။54 L. Amede Obiora and Sarah Toomey ၊ “ႏငဂးရးယား၏ ဖကဒရယစနစႏင ကား၊ မေရးရာႏငငေရး" Melissa Haussman, Marian

Sawer and Jill Vickers (တ႔တညးျဖတသည)ဖကဒရယစနစ၊ အမးသမးဝါဒႏင အဆငအသးသး စမအပခပမႈ (အကရဂတ၊ ၂၀၁၀ ခႏစ)၊ စာ-၂၁၁-၂၁၆။

55 Franceschet and Piscopao ၊စာညႊနး - ၁၃၊ ၁၈။.56 Nivedita Menon ၊ "တသမတတညးျဖစေသာ အႏၵယ၏ ရာဇသတႀကးဥပေဒ၊ ၂၀၁၄ ခႏစ အေျခအတငေဆြးေႏြးမႈ အေျခအေန"၊

အမးသမး ဝါဒဆငရာ ေလလာမႈမား၊ ၄၀.၂ (၂၀၁၄ ခႏစ)၊ စာ-၄၈၀-၄၈၆။

46

jrefrmEdkifiH\ zuf'&,fpepf tkyfcsKyfa&;yHkpHtwGif; usm;? r wef;wlnDrQrIudk jr§ih fwifjcif;

t"dutBuHjyKwdkufwGef;csufrsm;

/ ျပညေထာငစအစးရအေနျဖင မသားစဥပေဒ၏ အနမဆးစခနစညႊနးမားအား CEDAW အပဒ ၁၆ ႏငအည သတမတျပ႒ာနးေပးရနႏင ျပညနယ ႏငတငးေဒသႀကး အစးရမားအေနႏင အဆပါ အနမဆးစခနစညႊနးမားမအပ မသားစဥပေဒ ႏင အေကာငအထညေဖာျခငးတြင လပပငခြငအျပညအဝ ရရေစရန။

/ ဓေလထးတမးဥပေဒမားသည တရားဝငဥပေဒေရးရာ စခနစညႊနးမားႏင အဆကအစပရေၾကာငး ေသခာေစမည ယႏရားမားအား တညေထာငရန။

ynma&;

ပညာေရးဆငရာ တရားဝငနညးဥပေဒႏင ၎၏ထေရာကေသာဝနေဆာငမႈသည အမးသမးႏင မနးကေလးမား၏ကနးမာ ေပာရႊငမႈႏင တနးတညမေရးတ႔အတြက အေရးႀကးပါသည။ အမးသမးမားအားပညာသငၾကားေပးျခငးႏင ၎တ႔၏ဝငေငြ ရာေဖြႏငစြမးက အမးသားမားႏငတနးတ အသးျပျခငးသည စးပြားေရးအတြက လပအားက အေကာငးဆးအသးျပ ႏငေစသညအျပင၊ ထတလပမႈက ျမႇငတငေပးႏငပါသည။ ၎သည ဆငးရႏြမးပါးမႈက ေလာကေစျခငး၊ လ႔သကတမး က ပမျမငမားေစျခငး၊ ေမြးကငးစက ေလးေသဆးမႈႏင ေရာဂါျဖစပြားမႈႏႈနးက ေလာကေစျခငး၊ သမား႐းက စေဆာငးေငြ က ပမမားျပားေစျခငး၊ လယယာက႑ထတလပမႈက ျမငမားေစျခငး၊ အေသးစားစးပြားေရးလပငနးမားအား ဖြ ႔ၿဖးေစျခငး တ႔57အျပင ကေလးသငယမား၏ လသားအရငးအျမစတြင ပမရငးႏးျမႇပႏလာေစႏငသညအတြက လပသား မးဆကသစ၏ ထတလပ မႈစြမးအားက ပမျမငမားလာေစႏငပါသည။58

မၾကာေသးမ ဆယစႏစမားအတြငး ျမနမာႏငင၏ ပညာေရးႏင ၎က စမခန႔ခြသည မဝါဒမားအေပၚ အျငငးပြားမႈမားသည ျမနမာဘာသာစကားႏင ယဥေကးမႈက အေလးေပးမႈတ႔ေၾကာင ျဖစပါသည။ ဤသညက ေနရာေဒသအမားအျပားတြင အစးရမဟတေသာ အဖြ႕အစညးမား ဦးေဆာငသည စာသငေကာငးမားက ေပၚထြကလာေစခပါသည။59၂၀၁၁ခႏစမ စ၍ ႏငငတကာအကအညမား ႐တခညး ပမမားျပားလာျခငးႏငအတ ပညာေရးႏငစပလဥး၍ အစးရ၏အသးစရတမား သသသာသာ ပမမားျပားလာပါသည။ လတငးအတြက အခမႏင မသငမေနရ ပညာေရးအစအစဥမား၊ ဝနထမးမား လပခလစာ တးျမႇငျခငးႏင စာသငေကာငးမားေဆာကလပျခငးတ႔က ရညရြယသည မဝါဒသစမားက ထပမေရးဆြခ မတခၾကပါသည။60 ဗဟခပကငမႈေျဖေလာျခငးအခ ႕ (အကန႔အသတျဖင) လညးရလာခၿပး၊ တငးရငးသားေဒသမားတြင မခငဘာသာစကားျဖင သငၾကားမႈမား စတငကငသးလာျခငးႏင အေျခခပညာေရးစနစက တးခ႕ၿပး မႀကစနစကပါ ထညသြငးျခငးႏင ၁၂ တနးအထ အခမပညာေရးအျဖစ သတမတျခငးတ႔က စတငေဆာင ရြကလာေစႏငခပါသည။61

57 Naila Kabeer & Luisa Natali၊ကား၊ မတနးတညမေရးႏင စးပြားေရးဖြ ႔ၿဖးမႈ၊ သႏင-ကယႏင အေျခအေနလား။ IDS နညးပညာဆငရာစာတမး၊ စာ-၄၁၇၊ ဖြ ႔ၿဖးတးတကမႈ သေတသနမား အငစတက၊ ၂၀၁၃ ခႏစ။ John Ward, Bernice Lee, Simon Baptist & Helen Jackson ၊ တစခခ လပေဆာငရန အေထာကအထားမား၊ ကား၊ မတနးတညမေရးႏင စးပြားေရးဖြ ႔ၿဖးမႈ၊ ၂၀၁၀ ခႏစ စကတငဘာလ။

58 ၾသစေၾတးလအစးရ၊ ဝနေဆာငမႈမဟာဗဟာ၊ ၿငမးခမးေသာဖြ႔ၿဖးတးတကမႈက ပေဖာသည ၿငမးခမးေသာအမးသမးမား၊ ၂၀၁၂-၂၀၂၂ ခႏစ၊ ၈။ http://www.pacificwomen.org/resources/reports/delivery-strategy-pwspd-2012-2022/

59 Kim Jolliffe and Emily Mears ၊ မတကြျပားမႈ၏အငအား၊ ျမနမာႏ ငင၏ တငးရငးသားေဒသမားတြင အားလးအတြက ပညာေရးဆသ႔၊ အာရေဖာငေဒးရငး၊ ၂၀၁၆ ခႏစ၊ စာ-၁၃။

60 Jolliffe and Mears ၊စာညႊနး-၅၉၊ ၂၉။61 အမးသားပညာေရးဥပေဒ၊ ၂၀၁၅ ခႏစ။

47

jrefrmEdkifiH\ zuf'&,fpepf tkyfcsKyfa&;yHkpHtwGif; usm;? r wef;wlnDrQrIudk jr§ih fwifjcif;

ကန႔ကြကဆႏၵျပမႈ အမားအျပားရလာခၿပးေနာက ျပညေထာငစအစးရသည ျပညနယႏငတငးေဒသႀကးမားအား၎တ႔ ကယတင သင႐းညႊနးတနးမား ေရးဆြရန၊ တငးရငးသားဘာသာစကားမားက အသးျပ ရန၊ ၎တ႔၏ယဥေကးမႈ၊ အႏပညာ၊ ႐းရာ အစဥအလာမားႏင အမးသားအေမြအႏစမားအား တနဖးထား၊ ကာကြယေစာငေရာကသည သငၾကားမႈနညးလမးမားအား စတင မတဆကကငသးရနတ႔က ခြငျပေပးခပါသည။62 မနးကေလးမားအတြက ေကာငးပညာေရးၿပးေျမာကျခငးသည လပသားအငအားစတြင ပါဝငမႈ အဆင ပမျမငမားလာျခငး၊ ဝငေငြပမျမငမားလာျခငး၊ အၾကမးဖကမႈမား ေလာနညးလာ ျခငးႏင ကနးမာေရး ပမေကာငးမြနလာျခငးစသည ရလဒမားအား ရရေစပါသည။

သ႔ျဖစရာ ပညာေရးႏငစပလဥးသည ဥပေဒျပေရးအာဏာႏင အပခပေရး တာဝနမားအား ခြေဝျခငးဆငရာ မတညေသာ နညးလမးမား၏ ကား၊ မတနး တညမေရးအေပၚ သကေရာကမႈမားအား ဂ႐တစက ထညသြငးစဥးစားရနႏင ထသ႔ေသာခြေဝမႈက အထးသတထား၍ ညႇႏႈငးဆးျဖတရန အေရးႀကးပါသည။ ေရြးခယစရာနညးလမး အမားအျပားရပါသည။

a&G;cs,fp&menf;vrf; 1

ပညာေရးတြင ဥပေဒျပေရးအာဏာႏင အပခပေရးတာဝနမားႏင ၎၏ ဝနေဆာငမႈတ႔က ျပညေထာငစ အစးရႏငျပညနယႏင တငးေဒသႀကးအစး ရမားအၾကား ခြေဝျခငးျဖစပါသည။ မတညေသာ တာဝနခြေဝမႈမား၏သက ေရာကမႈမားအား ေသခာစြာ ထညသြငးစဥးစားရမညျဖစပါသည။အထးသျဖင၊ ဥပေဒႏငဝနေဆာငမႈမားအၾကား ေပါငးစပညႇႏႈငးမႈက ထညသြငးစဥးစားရန ျဖစပါသည။ ျမနမာႏငင၏ ေနာကခအေျခအေနတြင၊ ပညာေရးဝနေဆာငမႈအတြက အေျခခစခနစညႊနးမားအား ျပညေထာငစ အစးရကသတ မတ ႏငသညအခြငအေရး ရေစႏငၿပး၊ အေထြေထြ ေကာငးသးသင႐းက ေဒသႏရသင႐းႏငအတ ယဥတြျဖန႔ ေဝျခငးျဖင အမားစျဖစသည ဗမာလမးမားအတြက သင႐းညႊနးတမးမားအား တငးရငးသားလမးမားလညး တနးတရရေစ ေရး အာမခခကရမညျဖစပါသည။

ပညာသငၾကားမႈက မခငဘာသာစကားျဖင စတငသငၾကားႏငေသာ ကေလးသငယမားသည ဘာသာစကားအသစတစချဖင စတငသငၾကားျခငးထက ပညာသငၾကားမႈ ဘဝတစေလာကလးတြင ပမထးခၽြနၾကသညဟ သေတသန မားက ေဖာျပၾကပါသည။ သ႔ရာတြင မနးကေလးမားအေနျဖင ၎တ႔၏ တငးရငးသားဘာသာစကားမားအျပင (အမားစ၏ ဘာသာစကားျဖစသည) ဗမာစကားက ကြမးကြမးကငကင ေျပာဆႏငျခငးႏင ဗမာတ႔၏ ယဥေကး မႈက သရနားလညျခငးသည ျမနမာႏငငတစဝနး ၎တ႔၏အလပအကင အခြငအလမးမားက ပမေကာငးမြနေစၿပး၊ ျပညေထာငစအဆင လႊတေတာမားတြင ဝငေရာက ေရြးေကာကခႏငခြငက ပမျမငမားေစ႐သာမက၊ (လအပပါက တပမေတာႏငထေတြ႕ဆကဆႏငသည ၎တ႔၏ စြမးရည အပါအဝင) ၎တ႔၏ အခြငအေရးမားက နားလညၿပး၊ ျမႇငတငေပးႏငသည စြမးရညကပါ ပမ ျမငမားလာေစမညျဖစပါသည။

a&G;cs,fp&menf;vrf; 2

ဥပေဒျပေရးႏင အပခပေရးတာဝနမားအား မေဝကငသးျခငးျဖစသညအတြက၊ ဗဟအစးရႏငျပညနယႏငတငးေဒသႀကးမားသည ပညာေရးဆငရာနညးဥပေဒႏင၎၏ဝနေဆာငမႈမားအား ညႇႏႈငးဆးျဖတၾကရမညျဖစပါသည။ ကား၊မတနးတညမမႈ ျမႇငတငေရးအတြက ျမနမာႏငင၏ေနာကခအေျခအေနတြင ဤနညးလမးက ေကာငးကးျဖစေစႏငပါသည။ အေၾကာငးမာႏငငတစဝနးလးတြငပညာေရးစခနစညႊနးမားအား တသမတတညးသတမတျပ႒ာနးေရးတြင ျပညေထာငစအစးရ၏ ပါဝငမႈႏင ပးေပါငးေဆာငရြကမႈတ႔ကလအပႏငေသာေၾကာငျဖစပါသည။ ၎တ႔၏ "ဒမကရကတစဖကဒရယျပညေထာငစတညေဆာကေရးဆငရာလပငနးစဥ"တြင ေဖာျပထားသညအတငးတငးရငးသား လကနကကင အဖြ႕အစညးမားက ဤပစက အဆငျမင ပညာေရး က႑အတြက ႏစသကၾကပါသည။

62 Jolliffe and Mears ၊စာညႊနး-၅၉၊ ၃၂။

48

jrefrmEdkifiH\ zuf'&,fpepf tkyfcsKyfa&;yHkpHtwGif; usm;? r wef;wlnDrQrIudk jr§ih fwifjcif;

a&G;cs,fp&menf;vrf; 3

ပညာေရးဆငရာ နညးဥပေဒ၊ စမခန႔ခြမႈႏင ဝနေဆာငမႈတ႔အတြက ျပညနယႏငတငးေဒသႀကးမားအား လပပငခြငအျပညအဝ လႊအပေပးထားျခငးျဖစပါသည။ ျပညနယႏငတငးေဒသႀကး တစခခငးစတြင မတကြျပားေသာ လအပခကမားရၾကၿပး၊ ဤနညးလမးသည ျပညနယႏငတငးေဒသႀကးမားအား ပညာေရး သင႐းညႊနးတမးပါ အေၾကာငးအရာမားအေပၚ အျပညအဝ ထနးခပထားေစႏငၿပး၊ ဥပမာအားျဖင ပညာေရးဝနေဆာငမႈက ေဒသဆငရာဘာသာစကားမားျဖင ေပးႏငမညျဖစသညအျပင၊ လနညးစလမးမား၏ သမငး၊ ယဥေကးမႈႏင ဝေသသလကၡဏာမားအား အျပသေဘာကယစားျပသည ျပ႒ာနးခကမား ရလာ ေစႏငပါသည။ သ႔ရာတြင ႏငငတစဝနး၌ အမးသမးႏင မနးကေလးမားအတြက ပညာေရးလကလမးမမႈ တသမတတညး မျဖစျခငးကလညး ျဖစေစႏငပါသည။ ထ႔အျပင လမားစ ဗမာမားရရေသာ ပညာေရးအခြငအလမးမားအား တငးရငးသား လနညးစ မနးကေလးမား တနးတမရရျခငး ဆးကးကလညးျဖစေစႏငပါသည။ ၎တ႔၏ "ဒမကရကတစ ဖကဒရယ ျပညေထာငစ တညေဆာကေရးဆငရာ လပငနးစဥ"တြင ေဖာျပထားသညအတငး တငးရငးသားလကနကကင အဖြ႕အစညး မားက အေျခခပညာေရးက႑အတြက ဤပစက ႏစသကၾကေသာလညး၊ ဆးကးမားရမလာေစရန ပညာေရးဆငရာ နညးဥပေဒႏငဝနေဆာငမႈဆငရာ အျခားက႑မားတြင လပပငခြငမေဝကငသးျခငးကလညး ၎တ႔က ေထာကခၾကပါ သည။

t"dutBuHjyKwdkufwGef;csuf

/ ျပညေထာငစအစးရႏင ျပညနယႏငတငးေဒသႀကး အစးရမားအေနျဖင ပညာေရးဆငရာ နညးဥပေဒႏင ဝနေဆာငမႈ တာဝနမားအား မေဝကငသးရန။

usef;rma&;

အမးသမးႏင မနးကေလးမား၏ ကနးမာေပာရႊငမႈႏင တနးတညမမႈတ႔အတြက ကနးမာေရးဆငရာ တရားဝငနညးဥပေဒႏင ၎၏ထေရာကေသာဝနေဆာငမႈက အေရးႀကးပါသည။ ကနးမာေရးေကာငးျခငးႏင ကနးမာေပာရႊငျခငးတ႔သည ဆငးရ ႏြမးပါးမႈ ေလာခေရးအတြက အေရးပါၿပး၊ ထတလပမႈလပငနးမားတြင အမးသမးမားအား ပမပါဝငလာေစႏငသည သာမက ပညာေရးအခြင အလမးမား လကလမးမမႈက ပမျမငမားလာေစပါသည။ သ႔ျဖစရာ ဖကဒရယစနစပစတစခအတြငး ဥပေဒျပ ေရးအာဏာႏင အပခပေရး တာဝနမားအား ခြေဝျခငးဆငရာ မတညေသာ နညးလမးမား၏ ကား၊ မတနးတညမေရး အေပၚသက ေရာကမႈမားအား ဂ႐တစက ထညသြငးစဥးစားရနႏင ထသ႔ေသာခြေဝမႈက အထးသတထား၍ ညႇႏႈငးဆး ျဖတရန အေရးႀကးပါသည။ ေရြးခယစရာနညးလမး အမားအျပားရၿပး၊ တစခခငးစတြင ကား၊ မတနးတညမေရးအေပၚ သကေရာကမႈ မားရပါသည။

a&G;cs,fp&menf;vrf; 1

ကနးမာေရးက႑ဆငရာ ဥပေဒျပေရးအာဏာႏင အပခပေရးတာဝနမားအား ျပညေထာငစအစးရႏင ျပညနယႏငတငး ေဒသႀကး အစးရမားအၾကား ခြေဝျခငး ျဖစပါသည။ မတကြျပားေသာ ခြေဝမႈမား၏ သကေရာကမႈအကးဆကမားအား ေသခာစြာ ထညသြငးစဥးစားရမညျဖစၿပး၊ အထးသျဖင ဥပေဒႏင ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈ ဝနေဆာငမႈတ႔က ေပါငးစပညႇႏႈငးျခငး၏ အေရးပါမႈက ထညသြငးစဥးစားရန ျဖစပါသည။ ဥပမာ-အကယ၍ အမးသမးတစဦး၏ ကနးမာေရးအတြက အႏရာယရလင၊ ကယဝနဖကချခငးက ျပညေထာငစအစးရက ခြငျပထားေသာလညး၊ သားဆကျခားစမကနးမားႏင ကနးမာေရးေစာငေရာက မႈမားက ျပညနယႏငတငးေဒသႀကး အစးရမားက ထနးခပစမခန႔ခြမညဆပါက တစခႏငတစခ ပဋပကၡ ျဖစလာႏငပါသည။ ဥပမာ- ကေနဒါႏငငတြင ႏငငလးဆငရာဥပေဒ၌ ကယဝနဖကချခငးက တားျမစထား ျခငးမရပါ။ သ႔ရာတြင ျပညနယမားက

49

jrefrmEdkifiH\ zuf'&,fpepf tkyfcsKyfa&;yHkpHtwGif; usm;? r wef;wlnDrQrIudk jr§ih fwifjcif;

ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈ ရပေငြႏင အေထာကအပမားအား ထနးခပထားသညအတြက၊ အမးသမးအမားအျပား ကယဝန ဖကချခငးက ဥပေဒအရ တားျမစထားျခငး မရေသာလညး၊ သကဆငရာျပညနယက လေလာကေသာ အေထာကအပမား မေပးသညအတြက လကေတြ႕တြင တားဆးထားသကသ႔ျဖစပါသည။

a&G;cs,fp&menf;vrf; 2

ဥပေဒျပေရးအာဏာႏင အပခပေရးတာဝနမားအားမေဝကငသးျခငးျဖစသညအတြက၊ ျပညေထာငစအစးရႏငျပညနယႏငတငးေဒသႀကးအစးရမားအၾကား ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈဆငရာ တရားဝငနညးဥပေဒႏငဝနေဆာငမႈတာဝနမားက ညႇႏႈငး ဆးျဖတၿပး၊ လကတြေဆာငရြကၾကရမညျဖစပါသည။ ကယျပန႔ျပညစေသာ ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈ စနစတစရပက ျပညနယ သ႔မဟတ တငးေဒသႀကးတစခအေနျဖင ေရးဆြႏငစြမးမရသည အတြက၊ ျပညေထာငစအေနျဖင ျပညနယႏငတငးေဒသႀကးမား ႏင လကတြ၍ သငေတာေသာ မေဘာငတစရပက ေရးဆြေဖာေဆာငရန လအပႏငပါသည။ ျပညေထာငစအစးရအေနျဖင ေဆး႐ မားႏင ကနးမာေရး ေစာငေရာကမႈ ဌာနမားအတြက အနမဆးစခနစညႊနးမားရေစေရးက အာမခသည ေယဘယ စညးမဥး စညးကမးမား သတမတျပ႒ာနးေပးႏငၿပး၊ ျပညနယႏငတငးေဒသႀကး အစးရမားက ၎တ႔၏ သးျခားလအပခကမားအား ျဖညဆညးေဆာငရြကေပးႏငရန သးျခားစညးမဥးစညးကမးမား ျပ႒ာနးႏငခြငရပါသည။ ျပညေထာငစႏင ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးမား အၾကားတထြငဆနးသစမႈ ႏင ေလလာသငယမႈဆငရာ အခငးအကငးႏငအခြငအလမးမားအား ဤနညး လမးက ဖနတးေပးပါသည။ ဥပမာ- အႏၵယႏငင၊ မာဒရာပရာဒကရျပညနယတြင တထြငဆနးသစေသာ SMS စနစကသး၍ ေမြးကငးစ ကေလး ၁၂၀၀ ခန႔က ေျခရာခေစာငၾကညျခငးျဖင ေမြးကငးစကေလးေသဆးမႈက ေလာကသြားေစခပါသည။ အျခားေသာျပညနယမားက အဆပါ ေအာငျမငေသာ တထြငဆနးသစမႈက နမနာယ၍ လကပါကငသးခၾကပါသည။ ၎တ႔၏ "ဒမကရကတစ ဖကဒရယျပညေထာငစ တညေဆာကေရးဆငရာ လပငနးစဥ"တြင ေဖာျပထားသညအတငး တငးရငးသားလကနကကင အဖြ႕အစညးမားက အဆငျမငကနးမာေရးေစာငေရာကမႈ၊ သေတသနႏင ကးစကေရာဂါမား တားဆးကာကြယေရးတ႔အတြက ဤပစကႏစသကၾကပါသည။

a&G;cs,fp&menf;vrf; 3

ျပညနယႏငတငးေဒသႀကးအစးရမားအား ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈဆငရာဥပေဒျပေရးႏင အပခပေရးတာဝနမားက အျပည အဝလပပငခြငေပးထားျခငးျဖစပါသည။ အထးသျဖငအမးသမးမားႏငသကဆငသည ကနးမာေရးလအပခကမား အျပင၊ ျပညနယႏငတငးေဒသႀကး တစခခငးစတြငမတညေသာကနးမာေရးလအပခကမားရေနၿပး၊ ျပညနယႏငတငးေဒသ ႀကးမား အေနျဖင ကယျပန႔ျပညစေသာ ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈ စနစတစရပက ေရးဆြျပ႒ာနးႏငစြမးမရေသာလညး၊ ဤနညးလမးအားျဖင ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈဝနေဆာငမႈမားအား ၎တ႔အေနျဖင ထနးခပထားေစႏငပါသည။ ထ႔အျပင သားဆကျခားစမကနးႏင မးဆကပြားဝနေဆာငမႈမား (ဥပမာ- သေႏၶတားျခငးႏင ကယဝနဖကချခငးဝနေဆာငမႈမား)အား လကလမးမမႈစသည နယပယမားတြင ဤနညးလမးအားျဖင အခ ႕ေသာျပညနယႏင တငးေဒသႀကးမားတြငခြျခား ဆကဆေသာအေလအထမား ရလာေစႏငပါသည။ ဥပမာ- အာဂငတးနားႏငငတြင အခမသေႏၶတားျခငးအားအားလး လကလမးမေစရန ဗဟအစးရ၏ မဝါဒခမတ ေဆာငရြကမႈက ေရး႐းစြဆနေသာေခါငးေဆာငမားအား ထမဝါဒက ဆန႔ကင ခြငေပးေသာ ဥပေဒျပေရးအာဏာက ခြေဝျခငးျဖင ဟန႔တားေႏာငယကခၾကပါသည။ ၎တ႔၏ "ဒမကရကတစဖကဒရယ ျပညေထာငစတညေဆာကေရး ဆငရာလပငနးစဥ"တြင ေဖာျပထားသညအတငး တငးရငးသားလကနကကင အဖြ႕အစညးမား က အေျခခကနးမာေရးေစာငေရာကမႈ က႑အတြက ဤပစက ႏစသကၾကပါသည။

50

jrefrmEdkifiH\ zuf'&,fpepf tkyfcsKyfa&;yHkpHtwGif; usm;? r wef;wlnDrQrIudk jr§ih fwifjcif;

t"dutBuHjyKwdkufwGef;csufrsm;

/ ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈ ဝနေဆာငမႈတာဝနမားအား ျပညေထာငစအစးရ ႏင ျပညနယႏငတငးေဒသႀကးအစးရမား အၾကား မေဝကငသးရန။

/ သားဆကျခားျခငး၊ ကယဝနေဆာငမခင ေစာငေရာကျခငးႏင ကယဝနဖကချခငးစသည ဝနေဆာငမႈမား ရရေစေရး အတြက တရားဝငစခနစညႊနးမားအား ျပညေထာငစအဆငက သတမတျပ႒ာနးေပးရန။

tvkyftudkifESifh pD;yGm;a&; tcGifhtvrf;rsm;

သမား႐းကႏင သမား႐းကမဟတေသာ အလပအကငက႑မားတြင အလပသမားမားအျဖစႏင သမား႐းကႏင သမား႐းက မဟတေသာ စးပြားေရးလပငနးရငမားအျဖစ စးပြားေရးတြင အမးသမးမား၏ ပါဝငမႈသည ျမနမာႏငင၏ စးပြားေရး ဖြ ႔ၿဖးတးတကမႈႏင ကား၊ မတနးတညမမႈ ျမႇငတငေရးတ႔အတြက အေရး ႀကးပါသည။ အလပအကငဆငရာ ဆကဆေရးမားႏင စပလဥးသညအခ ႕ေသာ နယပယမားအား ထနးခပေရးအတြက ဥပေဒသစမားအား ေရးဆြျပ႒ာနးလကရေသာလညး၊ ျမနမာႏငငတြင အလပအကငဆငရာ ဆကဆေရးမားႏင စပလဥးသည ခငမာေသာဥပေဒျပေရးမေဘာငတစရပမရပါ။63—အလပအကငဆငရာ ဥပေဒအမားအျပားသည ေခတေနာက ကေနၿပ ျဖစပါသည။64 အလပအကငဆငရာ ကာကြယေစာင ေရာကမႈမား မရျခငးသည အလပသမားအားလးက ထခကနစနာေစၿပး၊ လစာအားျဖငျဖစေစ၊ လပငနးခြငအေျခအေနမားအရျဖစေစ၊ သ႔မဟတ လငပငးဆငရာ ၿခမးေျခာကေႏာငယကမႈမား၏ သားေကာငမားအျဖစျဖစေစ ခြျခားဆကဆမႈက ခရႏငေျခပမားေသာ အမးသမးမားအေပၚတစဖကေစာငးနငး သကေရာကမႈမားက ျဖစေစပါသည။ ထ႔အျပင မးဖြားခြငႏင ကေလးထနးရကခြငဆငရာ ျပ႒ာနးခကမားတြင အဓကအကးေကးဇး ခစားရမညသမားမာ အမးသမးမား ျဖစပါသည။ ဥပမာ-တညေသာ အလပအကငမားအတြက တညေသာလပခလစာက ဖြ ႕စညးပအေျခခဥပေဒတြင အာမခထားေသာလညး လယယာစကပးေရးက႑တြင အမးသမးႏင အမးသားမားအားေပးေသာ လပခလစာမားမတညၾကပါ။

အမးသမးမား၏ စးပြားေရးလပေဆာငခက ပမာဏတစစတစရာသည သမား႐းကမဟတေသာ က႑တြငရၿပး(၎တြင အမးသမးမားသညႀကရာ ကပနး အလပသမားမားအျဖစ သမား႐းကမဟတေသာ အေသးစားငါးဖမး လပငနး၊ စားေသာက ကနထတလပျခငး၊ အထညခပလပငနး၊ လယယာစကပးေရး၊ ဧညခေဖာေျဖေရးႏင ခရးသြားလပငနးမားတြင လပကင ေနၾကပါသည)၊ ၎တ႔၏ အခြငအေရးမားအား ဥပေဒျဖင ကာကြယေပးမႈ တစစတစရာမရပါ။ အမးသမးမားသည တစႏငတစပင လယယာစကပးေရး၊ ေရအငမားႏငျမစမားတြင ငါး၊ ပစြနဖမးျခငးႏင မႈ၊ သစသး သစဥမားႏင ဟငးသးဟငးရြကမား အပါအဝင ေတာထြကပစၥညးမား ခးျခငး၊ ေကာကျခငးတ႔ကလညး လပကငၾကပါသည။ အဆပါက႑မားမ အမးသမးမား၏ ထတလပမႈအမားစက မသားစအတြငး စားသးၾကၿပး၊ ပလသညမားကအမးသမးမားကေဒသတြငး ေစးမား၌ ေရာငးခၾက ပါသည။ တစခနတညးမာပင အမးသမးမားသည အမမႈကစၥအမားစကလညး စမခန႔ခြ လပကငၾကရပါသည။65

63 လမႈဖလေရးဥပေဒ၊ ၂၀၁၂ ခႏစ၊ အလပသမားအျငငးပြားမႈ ဥပေဒ၊ ၂၀၁၂ ခႏစ၊ အလပအကငႏင ကြမးကငမႈဖြ ႔ၿဖးေရးဥပေဒ၊ ၂၀၁၂ ခႏစ။

64 ခြငရကႏငအားလပရကမားအကဥပေဒ၊ ၁၉၅၁ ခႏစ၊ စက႐မားအကဥပေဒ၊ ၁၉၅၁ ခႏစ၊ အလပသမားေလာေၾကးအကဥပေဒ၊ ၁၉၂၃ ခႏစ၊ အလပအကငႏင သငတနးမားအကဥပေဒ၊ ၁၉၅၀ ခႏစ။

65 ျပညေထာငစသမ ၼတျမနမာႏ င င ၊လမႈဝနထမး ၊ကယဆယေရးႏငျ ပနလညေနရာခထားေရးဝန ႀကးဌာန ၊လမႈဝနထမးဦးစးဌာန ၊ အာရဖြ ႔ၿဖးေရး ဘဏ ႏင ကလသမဂၢ၊ ျမနမာတ႔၏ ျမနမာႏငင၏ ကား၊ မတနးတညမေရးႏင အမးသမးအခြငအေရးမား အေျခအေန ေလလာ ဆနး စစ ခက၊ ၂၀၁၆ ခႏစ၊ စာ- ၆၃၊ ၆၅၊ ၆၇။

51

jrefrmEdkifiH\ zuf'&,fpepf tkyfcsKyfa&;yHkpHtwGif; usm;? r wef;wlnDrQrIudk jr§ih fwifjcif;

အေသးစားစးပြားေရးလပငနးမား၊ အထးသျဖင သနပခါး၊ ပနးပပစၥညးမား၊ ေရႊခညထး၊ ႐ပေသး၊ ေကာကမကရတနာစသည လကမႈအႏပညာပစၥညးမား ထတလပေရာငးချခငးႏင လယယာထြကကနမား စကပးေရာငးချခငးစသည ျမနမာႏငင ေနရာအႏ႔အျပားတြင လညပတေနေသာ ေစးကြကမားတြငလညး အမးသမးမား ပါဝငလကရပါသည။ ေစးသညမားအတြက ၎တ႔အလြယတက သြားလာႏငသည ေဒသတြငးေစးမားသည အနးအနားတြငမရပါက ကနကစရတပမားႏငၿပး၊ ခရးသည တငကားမား ပမနမလာ ေရာကခလင ခကခမညျဖစပါသည။ ထ႔အျပင အကယ၍ စေန၊ တနဂၤေႏြ ႏစရကသာဖြငသည ေစးျဖစၿပး၊ ေနရာထငခငး အကန႔အသတရ၍ ျပညစလေလာကမႈမရပါက ျပစေစာငေရာကရမည ကေလးငယမားႏင သကႀကးရြယအမားရသည အမးသမးမားအေနျဖင လာေရာကေရာငးခရန ခကခႏငပါသည။အခ႕ေသာ ေစးမားတြင အခန ျပညေရာငးခသည ေစးသညမားအတြကသာဆငခနးမားရၿပး၊ ပမနမဟတဘ ၎တ႔ ၏ထြကကနမားက လာေရာက ေရာငးခ ေသာ အမးသမးမားအား ဆငခနးမေပးသညအတြက အမးသမးမားသည ၎တ႔၏ ထြကကနမားက လမးေဘးတြငခေရာငး ၾကရပါသည။

သမား႐းကမဟတေသာ စးပြားေရးက႑တြင အေသးစားစးပြားေရးလပငနးမား လပကငေနၾကသည အမးသမးမားအတြက စနေခၚမႈမားတြင ေစးကြကမတညၿငမမႈႏင ေစးကြကလကလမးမမျခငး (အထးသျဖင ဝနးကငေဒသအတြငးႏင ႏငငတကာ ေစးကြကမား)၊ မလေလာကေသာ၊ မလၿခေသာ လမးပနးဆက သြယေရး၊ သမား႐းကက႑ႏင ကးသနးေရာငးဝယေရး အခက အခ၊ ဘ႑ာ ေရးဆငရာ အကးဝငမႈ ႏႈနးနညးပါးျခငး၊ သမား႐းက၊ သ႔မဟတ ရရႏငေသာ ဘ႑ာေငြအား လကလမးမမျခငး၊ သတငးအခက အလကမရရျခငး၊ စးပြားေရး လပကငမႈဆငရာ ကြမးကငမႈႏင သငတနးမား မရရျခငးတ႔ ပါဝငပါသည။ အ စးရႏင အလရငအဖြ႕အစညးမား၏ ေထာကပမႈမားက ရရရနမာ ပမနအားျဖင စးပြားေရးလပငနးအား မတပတငရနလအပၿပး၊ ဘဏမေခးေငြေခးယႏငရနမာလညး တရားဝငလပငနးျဖစရန လအပပါသည။ သမား႐းကမဟတေသာ က႑တြငလပကငေနၾက ေသာ အမးသမးမားသည ၎တ႔၏ စးပြားေရးလပငနးမားအား တရားဝငျဖစေအာငလပျခငးျဖင ဘ႑ာေရး၊ ေစးကြက၊ သငတနးႏင ကြနရကမားအား ပမ လြယကစြာ လကလမးမျခငးအပါအဝငရရလာမည အကးေကးဇးမားက ေယဘယအားျဖင မသနားမလညၾကပါ။66

အမးသမးမား စးပြားေရးလပငနးမားတြင ပါဝငမႈအတြက အဓကအတားအဆး မားတြင ၎တ႔၏စးပြား ေရးလပငနးမားအား တရားဝငျဖစေစျခငး၊ လပငနးလညပတျခငးႏင ဖြ ႔ၿဖးေစျခငးဆငရာ စနေခၚမႈမားပါ ဝငပါသည။ စးပြားေရးလပငနး လငစငရရရန ခကခ႐ႈပေထြးမႈႏင ကနကစရတ၊ စးပြားေရး တြငလကနာရမည လအပခကမား (ႏစစဥအစရငခစာႏင အခြနေပးေဆာငျခငး စညးမဥးမားအပါအဝင) စသညတ႔သည အမးသမးမားအတြက ခကခ႐ႈပေထြးၿပး ကနကစရတမားႏငပါသည။ ျမနမာႏငငမ အမးသမးမားသည ေျမယာႏင အျခားအရငးအႏးပစမားအား လကလမးမမႈ နညးပါးသညျဖစရာ၊၎တ႔အတြက အေပါငထား ေငြေခးၿပး အေသးစားစးပြားေရးလပငနးတစခအား စတငရနသ႔မဟတ တးခ႕ရန ခကခပါသည။ ေခးေငြလကလမးမရနမာလညး အမးသမးမားအတြက ခကခပါသည။ အေၾကာငးမာ ေခးေငြအာမခခကအျဖစ ေျမယာသ႔မဟတ စာခပစာတမးမားအား အမးသမးမားက မတငျပႏငသညအတြကျဖစပါသည။ ေငြေခးငားျခငးဆငရာဥပေဒအားျဖင မညသညပငဆငမႈပစၥညး (လကဆပလကကငျပႏငသညျဖစေစ၊ မျပႏငသညျဖစေစ)ကမဆအာမခအျဖစေငြေခးသက အသးျပႏငေစၿပး၊ အမးသမးမားအား ေခးေငြရရေစရန ကညေပးႏငပါသည။

ထသ႔ေသာဥပေဒတြငပါရသည ေခးေငြအာမခပစၥညးမားတြင လကရႏငအနာဂတတြင ပငဆငသည ပစၥညးမား၊ စကပစၥညးမား၊ စာရငးဇယားမား၊ အေရာငးစာရငးမား၊ ပ ႔ကန၊အပကနမား၊ အာမခပစၥညးေရာငးရေငြ၊ ကြနးသစ သ႔မဟတ ဓာတသတ ပစၥညးမား၊ ငားရမးထားသည ကနပစၥညးမား၊ သ႔မဟတ အေဆာကအဦ၊ သ႔မဟတ အာမခပစၥညးဆငရာခစားခြင ရေသာ၊ သ႔မဟတ ငားရမးထားေသာ ေျမႏင ၎ေျမေပၚတြငရသညအေဆာကအဦႏင အျခားပစၥညးမားအားလးစသည တ႔ပါဝငႏငပါသည။ ႏစဦးႏစဖကအေနျဖင သေဘာတညႏငသညမာ ေငြေခးသအေနျဖင ေခးေငြအာမခပစၥညးမားက ဆကလကပင ဆငခြင ရရမညျဖစၿပး၊ ၎တ႔ကေရာငးခပငခြင၊ အေရာငးအဝယ လပပငခြငျပမျပ၊ သ႔မဟတ ၿမရင၏သရမႈ၊ သ႔မဟတ သေဘာတညခကမရဘ အာမခပစၥညးအား ေရာငးခပငခြငျပ၊ မျပ တ႔ျဖစပါသည။ ၎၏ ေအာငျမငမႈသည ၎တ႔၏အခြငအေရး မားအား လငျမနစြာ သကဝငေစသည ၿမရင၏ လပေဆာငႏငစြမးမားအေပၚ မတညေနသညအတြက ေငြေခးငားျခငးဆငရာဥပေဒအတငး၊ ေၾကြးၿမအား ျပနလညေပးဆပရန ပကကြကပါက သမးယခြငႏင ေရာငးခပငခြငတ႔အပါအဝင ၿမရင၏ အခြငအေရးမားအား ကာကြယေပးႏငသည စနစတစရပက သတမတျပ႒ာနးရမညျဖစပါသည။

66 K Dayaram, M Rola-Rubzen and J Burgess ၊ ျမနမာႏငငတြင ကား၊ မေရးရာ ဖြ ႕ၿဖးတးတကမႈ၊ အမးသမးမား၏ ဦးေဆာငမႈဆငရာ အနာ ဂတအလားအလာက ေလလာစးစမးျခငး၊ M Rola-Rubzen and J Burgess (တညးျဖတသည) လသားဖြ ႕ၿဖးမႈႏင စြမးရညျမႇငတငေရး။ အာရ ပစဖတအလားအလာမား၊ အနာဂတအတြက စနေခၚမႈမားႏင အခြငအလမးမား (႐သလကဂ ၊ ၂၀၁၆ ခႏစ)။

52

jrefrmEdkifiH\ zuf'&,fpepf tkyfcsKyfa&;yHkpHtwGif; usm;? r wef;wlnDrQrIudk jr§ih fwifjcif;

အမးသမးမား၏ အလပအကငႏင စးပြားေရး အခြငအလမးမားတြငႏငငေတာ အစးရသည အဓကအခနး က႑မ ပါဝငပါသည။ သ႔ျဖစရာ ဖကဒရယ စနစပစတစခအတြငး အလပအကငႏင စးပြားေရးအခြငအလမးမားဆငရာ ဥပေဒျပေရးအာဏာႏင အပခပေရးတာဝနမားအား ခြေဝျခငးတြင မတညေသာနညးလမးမား၏ ကား၊ မတနးတညမေရးအေပၚ သကေရာကမႈ မားအား ဂ႐တစက ထညသြငးစဥးစားရနႏင ထသ႔ခြေဝမႈက အထးသတထား၍ ညႇႏႈငးဆးျဖတရန အေရးႀကးပါသည။ ေရြးခယစရာ နညးလမးအမားအျပားရၿပး၊ တစခခငးစတြင ကား၊ မတနးတညမေရးအေပၚ သကေရာကမႈမားရပါသည။

a&G;cs,fp&menf;vrf; 1

အလပအကငဆငရာ ဆကဆေရးမားႏင စပလဥးသည ဥပေဒျပေရးအာဏာ ႏင အပခပေရးတာဝနမားက ျပညေထာငစ အစးရက ခြေဝျခငးျဖစပါသည။ အနမဆးလပခလစာ အာမခခက၊ တနးတညမျဖစေသာ လပငနးခြငအေျခ အေနမား၊ တနးတ ညမ လပခလစာအာမခခက၊ အသငးအပငးဖြ ႕စညးခြငႏင လပငနးခြငဆငရာ ကနးမာေရးႏင လၿခေရးစခနစညႊနးမား၊ မးဖြားခြငႏင ကေလးထနးရကခြငႏင လငပငးဆငရာ ၿခမးေျခာကေႏာငယကမႈ အကာအကြယမား အပါအဝင ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးမားက လကနာေဆာငရြကရမည အနမဆးစခနစညႊနးမားအား ျပညေထာငစအစးရက သတမတျပ႒ာနးေပးရ မညျဖစပါသည။ အနမဆး စခနစညႊနးမားႏငကကညေသာ အလပအကငဆငရာ ဥပေဒအား ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးမား က ထပမျဖညစြက ျပ႒ာနးႏငပါသည။ တသမတတညးျဖစေသာ ေငြေခးငားျခငးဆငရာ ဥပေဒတစရပျပ႒ာနးရနလညး ျပညေထာငစ အစးရအား အာဏာ အပႏငးရန ျဖစပါသည။ တသမတတညးျဖစေသာ ဥပေဒမားသည အလပအကငဆငရာ ႏငငတကာ လပနညးလပဟနေကာငးမားႏင စပလဥးသည စခနစညႊနးမားအျပင ႏငငတကာ စခနစညႊနးမား (CEDAW အပဒ ၁၁) ႏင ကကညမညဆပါက ကား၊ မတနးတညမေရးအတြက ဤနညးလမးက အျပသေဘာေဆာငေသာ နညးလမး တစချဖစႏငပါသည။ အလပအကငဆငရာ ဥပေဒမားအရ အမးသမးႏင မနးကေလးမားအား ခြျခားဆကဆျခငးမရေၾကာငး ေသခာေစေရးအျပင၊ ျမနမာႏငငတစဝနးလးတြင တရားဝငဥပေဒအား တသမတတညး ျဖစေစေရးအတြက ဤနညးလမးက အာမခေပးႏငမညျဖစပါသည။

a&G;cs,fp&menf;vrf; 2

ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးမားတြင အလပအကငဆငရာ ဥပေဒႏင စးပြားေရးအခြငအလမးမားႏင စပလဥးသညဥပေဒျပေရး အာဏာႏင အပခပေရးတာ၀နမားအားလပပငခြင အျပညအ၀အပႏငးထားျခငးျဖစပါသည။ ဤနညးလမးသညျမနမာ ႏငင၏ ထတလပမႈအလားအလာတစခလးက ျမႇငတငေပးႏငဖြယမရပါ။ ထ႔အျပငအမးသမးမားအတြက ျပျပငေျပာငးလ ေရးက ညႇႏႈငးဆးျဖတရန၊ သ႔မဟတ ဤအဓကနယပယတြင အမးသမးမားအတြက တနးတအခြငအေရးမား ရရေစရန ခကခႏငပါသည။ စးပြားေရးလပငနးမား မတပတငျခငးအား ထနးခပျခငးႏင ေဒသအေျခအေနႏငေလာညစြာ စးပြားေရး လပငနးလငစငမားထတေပးျခငး အခြငအာဏာက ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးအစးရမားအား အပႏငးေပးထားလင ဤနညးလမးက အကးရေစႏငၿပး၊ ျပညေထာငစအစးရက အလပအကငဆငရာ အနမဆးစခနစညႊနးမားအား သတမတေပး လင ကား၊ မ တနးတညမေရးက ပမျမႇငတငေပးႏငဖြယရပါသည။

53

jrefrmEdkifiH\ zuf'&,fpepf tkyfcsKyfa&;yHkpHtwGif; usm;? r wef;wlnDrQrIudk jr§ih fwifjcif;

67 Asian Development Bank, UNDP, UNPF UN Entity for Gender Equality and the Empowerment of Women ၊ ျမနမာႏငင၏ ကား၊ မတနးတညမေရးႏင အမးသမးအခြငအေရးမား။ အေျခအေန ေလလာဆနးစစခက၊ ၂၀၁၆ ခႏစ၊ စာ- ၅၈။

t"dutBuHjyKwdkufwGef;csufrsm;

/ ျပညေထာငစအစးရႏင ျပညနယႏငတငးေဒသႀကး အစးရမားအေနျဖင အလပအကငဆငရာ ဆကဆေရးမားႏငစပလဥး သည ဥပေဒျပေရးႏင စမခန႔ခြေရး တာဝနမားအား ခြေဝရန။

/ အလပအကငဆငရာ ဆကဆေရးမားႏငစပလဥးသည အနမဆး စခနစ ညႊနးမားအား CEDAW အပဒ ၁၁ ႏငအည ျပညေထာငစအစးရက သတမတေပးရန။

/ စးပြားေရးလပငနး မတပတငျခငး၊ စးပြားေရးလပငနးလငစငမား ဘ႑ာေရး ဆငရာ အကးဝငမႈ မဝါဒမားအား ႐းရငး လြယကေအာင လပေဆာငေပးျခငးႏင သမား႐းကက႑မား၌ အမးသမးမား ဝငေရာကလပကငေရးတြင အေထာက အကျဖစေစမည အစအစဥမား ေဆာငရြကေပးျခငးတ႔က ျပညနယႏငတငးေဒသႀကး အစးရမားက တာဝနယရန။

trsm;jynfolqdkif&m ukefypönf;ESihf 0efaqmifrIrsm;

လမးပနးဆကသယေရး၊ သန႔ရငးေသာေရေပးေ၀မႈ၊ စြမးအင၊ သန႔ရငးေရးႏင ဆကသြယေရးစသည အမားျပညသဆငရာ ကနပစၥညးႏင ၀နေဆာငမႈမား ေပးျခငးသည စဥဆကမျပတစးပြားေရး ဖြ ႔ၿဖးတးတကမႈ၊ ဆငးရႏြမးပါးမႈေလာခေရးႏင ကား၊ မ တနးတညမမႈ ျမငတငေရးတ႔အတြက လြနစြာအေရးႀကးပါသည။ အမားျပညသဆငရာ ကနပစၥညးႏင ၀နေဆာင မႈမားသည လႏငကနပစၥညးမားေရႊ႕ေျပာငးမႈက ပမလြယကေစျခငး၊ ၀နးကငေဒသအတြငးႏင ကမာၻတစ၀နးေစးကြကမားအား လကလမးမေစျခငး၊ အလပအကငအခြငအလမးမားအား ဖနးတးေပးျခငးႏင ကနးမာေရး၊ ပညာေရးႏင ဖြ ႔ၿဖးတးတကမႈက ပမေကာငးမြနးေစျခငး စသညအကးေကးဇးမားရရေစပါသည။ ထေရာကေသာ အေျခခအေဆာကအအဆငရာ ရငးႏးျမပႏ မႈမားသည ေစးကြကအခြငအလမးမားက ပမပြငလနးေစႏငၿပး၊ ကနသြယေရး၊ စးပြားေရး၊ ရငးႏးျမပႏမႈႏင အလပအကင က႑မားတြင အခြငအလမးမား ပမရရေစႏငပါသည။ လေလာကေသာ အေျခခအေဆာကအအမရဘ၊ ထသ႔ေသာ အမား ျပညသဆငရာ ကနပစၥညးႏင ၀နေဆာငမႈမားေပးျခငးျဖင ျမနမာႏငငသည ၎၏ စးပြားေရးအလားအလာမားက ျဖညဆညးေဆာငရြကႏ ငစြမးရလမမည မဟတသညအျပင၊ ဖြ ႔ၿဖးတးတကမႈ၏ အသးအပြငမားအား ဆငးရသားလတနးစား သ႔မဟတ ေ၀းလေသာ ေနရာေဒသမားထသ႔ ပ႕ႏ ႔ေရာကရေစႏငမညမဟတပါ။ အထးသျဖင အမားျပညသဆငရာ ကနပစၥညးႏင ၀နေဆာငမႈမားေပးျခငးသည အမးသမးမား၏ လမႈေရးႏင စးပြားေရးဖြ ႔ၿဖးတးတကမႈအတြက အေရးပါၿပး ၎သည လ႔အခြင အေရးတစရပျဖစသညအျပင၊ အမးသမးမား၏ စးပြားေရးလပေဆာငခကမားအား ျမငတငေပးျခငးျဖင ျမနမာႏငင၏ စးပြားေရး ဖြ ႔ၿဖးတးတကမႈက ႀကးမားစြာ အေထာကအကျဖစေစႏငပါသည။

အမားျပညသဆငရာ ကနပစၥညးႏင ဝနေဆာငမႈမားအား လေလာကစြာျဖည ဆညးေပးရန ပကကြကျခငးသည အမးသမးႏင မနးကေလးမားအေပၚ တစဖကေစာငးနငး သကေရာကေစပါသည။ ဥပမာ- စဥဆကမျပတဖြ ႔ၿဖးေသာ စြမးအငရငးျမစမား ေထာကပေပးျခငးသည အမးသမးမား၏ အမမႈကစၥတာဝနမားက ေလာနညးသြားေစၿပး၊ အကးဆကအားျဖင အမးသမး မားအတြက ဝငေငြရာရန အခနႏငအခြငအလမးမား ပမရရေစပါသည။ ျမနမာႏငငရ လဦးေရ၏ ၄ ပ ၁ ပသာလင လပစစမး ပမနရရၿပး၊ ေကးလကေဒသမားတြင ႏငငတစဝနးရ မဟာဓာတအားလငးကြနရကသည ေကးရြာမားအားလး၏ ၇ ရာခငႏႈနး ကသာ လႊမးၿခႏငပါသည။67

54

jrefrmEdkifiH\ zuf'&,fpepf tkyfcsKyfa&;yHkpHtwGif; usm;? r wef;wlnDrQrIudk jr§ih fwifjcif;

သ႔ျဖစရာ အမေထာငစအမားအျပားသည ခကေရးျပတေရးႏင အေႏြးဓာတ ရရေရးတ႔အတြက ထငး၊ မးေသြးစသည ေလာငစာမားအေပၚ မခေနရၿပး၊ မးလငးေရးအတြက ဒဇယမးအမမား၊ ဘကထရႏင ဖေယာငးတငတ႔က အားကးေနၾကရ ပါသည။ ဤသညက အခနမားစြာေပး၍ ထငးရာရေသာ၊ မးေမႊးရေသာ၊ မးဖ၍ ခကျပတရေသာ အမးသမးႏင မနးကေလးမား အတြက ႀကးမားေသာ ဝနထပဝနပးက ျဖစေစပါသည။ ၎တ႔၏ အမမႈကစၥ တာဝနမားက ေလာပါးသကသာေစရန လပစစဓာတ အားျဖငသးရေသာ ပစၥညးမား (ဥပမာ- ႀကတခြစကမား၊ မးဖႏင ေရစပစကမား)က မခ၍မရႏငသညက ေတြ႕ရပါသည။ ၿခ၍ ၾကညလင၊ ျမနမာႏငငအတြငးရ အမေထာငစမားအား စြမးအငလေလာကစြာ ေထာကပမေပးႏငသညအတြက အမးသမး မား၏ ဝငေငြရာႏငစြမးက ေလာနညး ေစၿပး ၎တ႔၏ အမမႈတာဝနမားက ပ၍ဝနထပဝန ပးျဖစေစသညအျပင၊ အမမႈကစၥမားက ဝငး၍ကညရန အေၾကာငးျပခကျဖင ေကာငးမတကရသည မနးကေလးမား၏ အေရအတြကက ပမမားျပားလာေစပါသည။68

အမားျပညသဆငရာကနပစၥညးႏင ဝနေဆာငမႈမား ေပးျခငးသည အမးသမးႏင မနးကေလးမား၏ ေသာကသးေရရရေရး လကလမးမမႈအေပၚ သကေရာက ေစပါသည။ ျမနမာအမေထာငစမား၏ ၇၂ ရာခင ႏႈနးတြင အမးသမးႏင မနးကေလးမားသည ေရခပသညတာဝနက ယၾကရပါသည။ ေကးလကေနအမ ေထာငစမား၏ ၂၈ ရာခငႏႈနးသည အဓကေသာကေရရငးျမစအျဖစ ေရကနမား၊ ေခာငးမား၊ ျမစမား သ႔ မဟတ မးေရတ႔အေပၚ မခအားကးၾကရပါသည။ ပမးမအားျဖင ေန႔စဥေရခပရနၾကာခနသည ၁၆.၈ မနစ ျဖစေသာလညး၊ အခ ႕ေသာေကးလကေဒသမားတြင မားစြာပ၍ ၾကာျမငႏငပါသည။ ဤသညက အမးသမးႏင မနးကေလးမား၏ အမမႈတာဝနဝနထပဝနပးက ပမမားျပားေစၿပး၊ ထတလပမႈလပငနးမားအတြက ၎တ႔၏အခနက ေလာနညးေစသညအျပင၊ ထသ႔ ေရခပသြားသညအခါ လၿခေရးအႏရာယမားကလညး ျဖစလာေစပါသည။

သန႔ရငးေရးဆငရာ အသးအေဆာငမားေပးျခငးသညလညး အမးသမးႏင မနးကေလးမားအေပၚ တစဖကသက ထခကသက ေရာကမႈမားကျဖစေစ ပါသည။ ျမနမာႏငငရ အမေထာငစမား၏ ၇၄ ရာခငႏႈနးသည ေရေလာငးအမသာ သ႔မဟတ အဆငျမင ယငလအမသာမား ရေသာလညး၊ ကနအမေထာငစမားသည ရးရာအရအသးျပေသာ ကငးအမသာမား သ႔မဟတ အမသာ လးဝမရသညမားလညး ရပါသည။ အမသာအတြက အသးအေဆာငပစၥညးမားသည အမးသမးႏင မနးကေလးမား၏ ကနးမာေရးက ပမေကာငးမြနေစၿပး၊ လယကြငးမားႏင အျခားေနရာမားတြင အမသာသြားစရာ မလေတာသညအတြက ပမ ေဘးကငးလၿခေစပါသည။

နဂးခပအားျဖင ေဘးကငးလၿခ၍ယၾကညအားကးရေသာ လမးပနးဆကသြယေရး ဝနေဆာငမႈမားအား လကလမးမျခငး သည အမးသမးႏင မနးကေလးမားအား ပမေရႊ႕လားသြားလာႏငေစၿပး၊ေစးကြကစသည အလပအကငႏင စးပြားေရးအခြင အလမးမားအား လကလမးမေစသညအတြက လြနစြာအေရးႀကးပါသည။ အမားျပညသသယယ ပ ႔ေဆာငေရးစနစမားသည ျမနမာႏငင ေကးလကေဒသမားတြင ပမနမရဘ၊ ယၾကညအားကး၍ မရႏငသညျဖစရာ၊ ကားရပရာေနရာမားတြင အမးသမး မားအေနျဖင ကာလၾကာရညေစာငဆငးၾကရသညအတြက လၿခေရးအႏရာယက ပမျမငမားလာေစပါသည။ ထ႔အျပင ေကးလက ေဒသအမားအျပား၌ လသြားလမးမား၊ လသြား လမးကးတတားမားႏင လေလာကေသာ အလငးေရာင စသညတ႔ မရၾကပါ။ အမးသမးမားအေနျဖင လမးပနးဆကသြယေရး ညဖငးသညအတြက အလပအကင အခြငအလမးမားက ျငငးပယ ၾကရေလရပါသည။

သငေတာေသာ စမကနးမား၊ ဘတဂကခြေဝျခငး၊ ဝယယေရး၊ ႀကးၾကပကြပကေရးႏင တစဦးခငးစြမးရည စမခန႔ခြမႈတ႔က ေဆာငရြကႏငေစရန ျမနမာႏငင တစဝနးလးတြင အမားျပညသဆငရာ ဝနေဆာငမႈမားေပးရာ၌ ထေရာကေသာ အပခပေရး စနစ ပစတစရပေရးဆြသတမတျခငးက လြနစြာအေရးႀကးပါသည။ အမးသမးမား၏ အမမႈကစၥ ဝနထပဝနပးမားက ေလာနညး ေစရန၊ ဆငးရႏြမးပါးမႈကေလာခရန၊ ကနးမာေရးပမေကာငးမြနေစရန၊ အမးသမးႏင မနးကေလးမားအတြက ပ၍လၿခ ေဘးကငးေစရနႏင ထတလပေရးႀကးပမးမႈမားအတြက အခနပမရရေစရနတ႔အတြက အေျခခအေဆာကအအ ဖြ ႔ၿဖးတး တကမႈတြင ကား၊ မတနးတညမေရး ကစၥရပမားအား ေပါငးစပထညသြငးျခငးက လြနစြာအေရးႀကးပါသည။ သ႔ျဖစရာ ဖကဒရယစနစ ပစတစခအတြငး အမားျပညသဆငရာ ကနပစၥညးႏင ဝနေဆာငမႈမားေပးျခငးႏင စပလဥးသည မတညေသာ နညးလမးမား၏ ကား၊ မတနးတညမေရးအေပၚ သကေရာကမႈမားအား ဂ႐တစကထညသြငးစဥးစားရနႏင ထသ႔ေသာ ခြေဝမႈက အထးသတထား၍ ညႇႏႈငးဆးျဖတရန အေရးႀကးပါသည။ ေရြးခယစရာ နညးလမး အမားအျပားရၿပး၊ တစခခငးစတြင ကား၊ မတနးတညမေရးအေပၚ သးျခားသကေရာကမႈမားရပါသည။

68 အာရဖြ ႔ၿဖးေရးဘဏ၊စာညႊနး - ၆၇၊ ၅၉။

55

jrefrmEdkifiH\ zuf'&,fpepf tkyfcsKyfa&;yHkpHtwGif; usm;? r wef;wlnDrQrIudk jr§ih fwifjcif;

a&G;cs,fp&menf;vrf; 1

အမားျပညသဆငရာ ကနပစၥညးႏင ဝနေဆာငမႈမားေပးျခငး တာဝနကခြေဝ ျခငးျဖစၿပး၊ ျပညေထာငစ အစးရအေနျဖင အခ႕ေသာ နယပယမားတြင အမား ျပညသဆငရာ ကနပစၥညးႏင ဝနေဆာငမႈမားေပးျခငးကေဆာငရြကၿပး၊ ျပညနယႏငတငးေဒသႀကး အစးရမားက အျခားေသာနယပယမားတြငေဆာငရြကၾကရနျဖစပါသည။ မးေဘးကာကြယေရး၊ အမႈကသမးျခငးႏငလမးသန႔ ရငးေရး၊ ေဘးအႏရာယကငးေသာ ေစးအေဆာကအအမား၊ စာၾကညတက၊ ပနးၿခမားႏင အပနးေျဖစရာေနရာမား၊ ေဒသတြငး ကားလမးမား၊ ေဒသတြငး သယယပ ႔ေဆာငေရး၊ လမးမးလငးေရး၊ အမားျပညသသး သန႔စငခနးမားႏင ေဒသတြငးေသာကေရ ျဖန႔ ေဝေရးဌာနမား စသည အေသးစား ေဒသတြငး ဝနေဆာငမႈမားအား ျဖညဆညးေပးေရးအတြက ေဒသႏရအစးရမားကပ၍ သငေလာပါသည။ ျမနမာႏငငသားမားအားလးက ခြေဝသးစြၾက၊ လအပၾကၿပး၊ တပဆငအသးျပရန ကနကစရတ မားျပားသညအျပင အေရးပါေသာ အေျခခအေဆာကအအဆငရာရငးႏးျမႇပႏမႈမား လအပေသာ(ေဒသတြငးႏင ႏငငတစဝနး အေဝးေျပးလမးမႀကးမား၊ ေလဆပမား၊ ရထားပ ႔ေဆာငေရးႏင ႏငငတစဝနး မဟာဓာတအားလငးမားစသည) အမားျပညသ ဆငရာ ကနပစၥညးႏင ဝနေဆာငမႈမားအား ဗဟအစးရကသာလင အေကာငးဆး စမခန႔ခြႏငမညျဖစပါသည။69 ျမနမာ ႏငငတစဝနးလးတြင အမားျပညသဆငရာ ကနပစၥညးႏင ဝနေဆာငမႈမားအား တသမတတညး ေပးႏငေစေရးအတြက အေျခခအေဆာကအအ ဖြ ႔ၿဖးတးတကမႈက အလငအျမနျဖစေစသည ပစတစချဖင ကား၊ မတနးတညမေရးက ျမငမားလာ ေစမညျဖစပါသည။ ၎တ႔၏ "ဒမကရကတစဖကဒရယ ျပညေထာငစ တညေဆာကေရးဆငရာလပငနးစဥ"တြင ေဖာျပ ထားသညအတငး တငးရငးသားလကနက ကငအဖြ႕အစညးမားက စာတက၊ ေၾကးနနးႏင ဆကသြယေရးစနစမားအတြက ဤပစကႏစသကၾကပါသည။

a&G;cs,fp&menf;vrf; 2

အမားျပညသဆငရာ ကနပစၥညးႏင ဝနေဆာငမႈမားေပးျခငးတြင ျပညနယႏငတငးေဒသႀကးမားအား အျပညအဝ လပပငခြင အာဏာ အပႏငးျခငးျဖစပါသည။ ကား၊ မတနးတညမမႈ ျမႇငတငေရးအတြက ဤ သညက အထေရာကဆးေသာ ပစမျဖစႏငပါ။ အထကတြင ေဆြးေႏြးခသညအတငး၊ အမားျပညသဆငရာ ကနပစၥညးႏင ဝနေဆာငမႈမားေပးျခငးသည အမးသမးႏင မနးကေလးမား အတြက မရမျဖစအေရးပါၿပး၊ လကရအေနအထားတြင ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးမား၌ အဓကကေသာ အေျခခအေဆာကအအဖြ ႕ ၿဖးတးတကမႈက ေဆာငရြကႏငစြမးမရပါ။

t"dutBuHjyKwdkufwGef;csufrsm;

/ အမားျပညသဆငရာ ကနပစၥညးႏင ဝနေဆာငမႈမားေပးျခငးက ျပညေထာငစ အစးရႏင ျပညနယႏငတငးေဒသႀကး အစးရမားၾကား ခြေဝသတမတရန။

/ ျပညေထာငစအစးရအေနျဖင ႀကးမားေသာအေျခခအေဆာကအအ စမကနးမားအား ေငြေၾကးေထာကပျခငးႏင ကမကထျပ လပေဆာငျခငးတ႔က တာဝနယၿပး၊ ျပညနယႏငတငးေဒသႀကး အစးရမားက အေျခခအေဆာကအအမား မြမးမထနးသမးေရးက တာဝနယေဆာငရြကရန။

/ အေသးစား ေဒသတြငးဝနေဆာငမႈမားအား ျပညနယႏငတငးေဒသႀကး အစးရ မားက တာဝနယေဆာငရြကရန။

69 Gerard McCarthy ၊ ရေနသည အရာမားအေပၚတြင တညေဆာကျခငး၊ ျမနမာႏငင အေရ႕အလယပငးမ လမႈကာကြယေစာငေရာကမႈႏင အမားျပညသဆငရာ ကနပစၥညးႏင ဝနေဆာငမႈမားေပးျခငးအေပၚ အျမင၊ ၂၀၁၆ ခႏစ။ Online at https://www.theigc.org/wp-content/uploads/2016/09/McCarthy-2016-working-paper.pdf 12-14 ျမနမာႏငင အေရ႕အလယပငးမ ပါဝငေျဖဆသ လ ၁၀၀၀ အား စစတမးေကာကယရာတြင၊ လပစစမးႏင လမးမားေဖာကလပေရးတ႔က ျပညေထာငစအစးရက တာဝနယသငသညဟ အမားစက ယဆၾက ပါသည။

56

jrefrmEdkifiH\ zuf'&,fpepf tkyfcsKyfa&;yHkpHtwGif; usm;? r wef;wlnDrQrIudk jr§ih fwifjcif;

b@ma&;tpDtpOfrsm;

အမးသမးမား၏ စးပြားေရးစြမးရညျမႇငတငမႈအပါအဝင ျမနမာႏငင၏ စးပြားေရးဖြ ႔ၿဖးတးတကမႈသည အေနာကႏငငမား၏ စးပြားေရးပတဆ႔မႈမား၊ ဗဟ ဦးစးခပကငမႈ၊ အရငးအျမစမားအား ပငဆငမႈႏင ခြေဝမႈတနးတညမမျဖစျခငး၊ စးပြားေရးက လႊမးမးထားေသာ ႏငငပငလပငနးမား၏ လပငနး စြမးေဆာငမႈ မျပညမျခငး၊ ထတကနမား ကယျပန႔မားျပားမႈမရျခငး ႏင အေျခခအေဆာကအအဆငရာ ရငးႏးျမႇပႏမႈမရျခငးတ႔ေၾကာင ေႏာငေႏးခရပါသည။ သ႔ရာတြင မၾကာေသးမကရခ သည ျပျပငေျပာငးလမႈမားႏငအတ စးပြားေရးစတငဖြ ႔ၿဖးလာခပါသည။ ဗဟအစးရႏင ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးအစးရ မားအၾကား ႏငငဝငေငြခြေဝျခငးအပါအဝင ဘ႑ာေရးအစအစဥမားႏင သတမတထားသည အခြနေကာကချခငးစနစပစ တ႔သည ဖကဒရယစနစပစတစခ ထေရာက၊ ထကျမကစြာ လပငနးလညပတႏငျခငးႏင ကား၊ မတနးတညမမႈျမႇငတငေရး တ႔အတြက အဓကျဖစပါသည။

အခြနေကာကချခငးစနစမားသည ကား၊ မေရးရာ ဘကလကမႈမကငးဘ၊ ႏငငဝငေငြက မညသ႔ေကာကခၿပး၊ ျပညေထာငစႏင ျပညနယႏငတငးေဒသႀကး အစးရမားအၾကား မညသ႔ခြေဝသးစြျခငးတ႔သည ကား၊ မတနးတညမမႈ ျမႇငတငေရးအပါအဝင ၎တ႔အား လပပငခြငေပးထားေသာ တာဝနမားက ထေရာကစြာ ထမးေဆာငႏငေရးတြင ျပညနယႏငတငးေဒသႀကး အစးရ မား၏ လပေဆာငႏငစြမးအတြက လြနစြာအေရးႀကးပါသည။

EdkifiH0ifaiG&if;jrpfrsm;

ျပညေထာငစႏင ျပညနယႏငတငးေဒသႀကး အစးရမားက ႏငငဝငေငြ ေကာကခ သည အဓကရငးျမစႏစခရၿပး၊ ဖကဒရယ စနစပစတြငပါ ဝငေငြရငးျမစမားအျဖစ ၎တ႔အား ဆကလက အသးျပၾကမညျဖစပါသည။ ပထမရငးျမစမာ အခြနႏင ကနပစၥညးခြနမား ျဖစပါသည။ ဒတယရငးျမစမာ ႏငငပင စးပြားေရး လပငနးမားမ ထညဝငေငြမားျဖစပါသည။70 ေခးေငြမား ႏငငတကာအကအညႏင ေငြစကမား႐ကႏပျခငးတ႔မလညး ႏငငဝငေငြ ရရႏငေသာလညး၊ အဆပါရငး ျမစမားအား ထညသြငးေဆြးေႏြးမထားပါ။

tcGefESihf ukefypönf;cGefrsm;

အမးအစား ၄ မးခြထားေသာ အခြနႏငကနပစၥညးခြန ၁၈ မးက အဓကအားျဖင ျပညေထာငစအစးရက ေကာကခၿပး၊ ျပညနယႏငတငးေဒသႀကး အစးရမားကလညး အနညးငယေကာကခပါသည။ ပထမအမး အစားမာ ဝငေငြခြနျဖစၿပး ဖြ ႔ၿဖးၿပး ႏငငမားတြင ၎သည အမးသားဝငေငြ၏ ၄၀ မ ၇၅ ရာခငႏႈနးအထရပါသည။ သ႔ရာတြင ဖြ ႔ၿဖးဆႏငငမား၌ အဆပါရာခင ႏႈနးထကမားစြာ ပ၍ေလာနညးႏငပါသည။ အေၾကာငးမာ အခြနေကာကချခငး ယႏရားမား လေလာကေကာငးမြနစြာမရျခငး၊ သမား႐းကမဟတေသာ စးပြားေရးလပငနးမား ကယျပန႔စြာရေနျခငးႏင တစဦးခငးဝငေငြလြနစြာနညးပါးျခငးတ႔ေၾကာငျဖစပါ သည။71

ျမနမာႏငငတြင ဝငေငြခြနကအဆငအလကခြျခားေကာကခသညပစျဖင ၀ ရာခငႏႈနးမ ၂၅ ရာခငႏႈနးအထ အဆင ၆ ဆင ခြထားၿပး၊ ဝငေငြမား၊ အလပအကင၊ စးပြားေရး၊ ပစၥညးဥစၥာႏင အျမတေငြမား ပါဝငပါသည။ တစႏစဝငေငြ ကနဦးကပ ၄.၈ သနးအတြက အခြနေပးေဆာငစရာမလပါ။72 အမေထာငဖက သ႔မဟတ မခင၊ ဖခငတစဦးအတြက အခြနကငးလြတခြငရေသာ

70 ႏငငပငစးပြားေရး လပငနးက႑စြမးေဆာငမႈ ျမငမားေစေရးအတြက မဝါဒေရးရာေရြးခယစရာနညးလမးမား၊ Online at : https://www. iseas.edu.sg/images/pdf/ISEAS_Working_Paper_2015_No.%201_Policy_Options_for_Improving_the_Performance_of_the_State_Economic_Enterprise_Sector_in_Myanmar.pdf

71 Niedermeier and Ridder ၊စာညႊနး၊ ၃၊ ၅၅ တြငၾကညပါ။72 ျပညေထာငစအခြန အကဥပေဒ ၊ ၂၀၁၆ ခႏစ။ Online at: http://www.mof.gov.mm/en/content/internal-revenue-

department

57

jrefrmEdkifiH\ zuf'&,fpepf tkyfcsKyfa&;yHkpHtwGif; usm;? r wef;wlnDrQrIudk jr§ih fwifjcif;

မသားစအသးစရတ ကပတစသနးႏင ၁၈ ႏစေအာက ကေလးတစဦးအတြက အခြနကငးလြတခြင ကပ ၅ သနးျဖစပါသည။ အခြန ၂၅ ရာခငႏႈနးက စးပြားေရးလပငနးစႀကးမား၊ ကမၸဏမားအားလးႏင ႏငငပင စးပြားေရးလပငနးမားႏင သမဝါယမ လပငနးမားအေပၚ သတမတျခငးျဖစပါသည။ အေသးစားႏင အလတစား စးပြားေရး လပငနးမားအတြက ဝငေငြ ကပ ၁၀ သနး ထကနညးလင အခြနကငး လြတခြင ကာလ ၃ ႏစ သတမတေပးထားပါသည။ ၂၀၁၄-၂၀၁၅ အခြနႏစအတြငး ဝငေငြခြနသည အခြနႏင ကနပစၥညးခြနမားမ ေကာကခရရေသာ စစေပါငး ႏငငဝငေငြ၏ ၄၈ ရာခငႏႈနးရပါသည။

ဒတယအခြနအမးအစားမာ ျပညတြငးထတလပမႈႏင အမားျပညသစားသးမႈတ႔အေပၚ ေကာကခသညအခြနျဖစပါသည။ ဤအမးအစားတြင အေရးအႀကးဆးေသာ အခြနသည ကနသြယလပငနးခြနျဖစၿပး၊ ကနပစၥညးႏင ဝနေဆာငမႈႏစမး စလးအတြက ကယျပန႔စြာအေျချပသည အေရာငးခြန ၅ ရာခငႏႈနးျဖစပါသည။ ေဆးလပႏငေဆးရြကႀကး၊ အရက၊ သစ၊ ေကာကမကရတနာ၊ ကားႏင ေလာငစာဆတ႔အေပၚ အခြနႏႈနး ပမျမငမားစြာ သတမတေလရပါသည။ အဓက စားေသာကကန မား၊ အေျခခအမသးပစၥညးမား၊ ေဆးဝါး သ႔မဟတ အျခားေသာ မရမျဖစ လအပသည ကနပစၥညးမားအေပၚတြင ကနသြယလပ ငနးခြန ေကာကချခငးမရပါ။ ၂၀၁၄-၂၀၁၅ အခြနႏစတြင ကနသြယလပငနးခြန ေကာကခရရမႈသည အခြနႏင ကနပစၥညးခြန မားမရရေသာ စစေပါငးႏငငဝငေငြ၏ ၄၀ ရာခငႏႈနးရပါသည။

တတယအခြနအမးအစားမာ အေကာကခြနမားျဖစၿပး၊ ပ ႔ကနႏင သြငးကနမား အေပၚ ေကာကချခငးျဖစပါသည။ စတတႏင ေနာကဆး အခြနအမးအစားမာ ေျမ၊ ေရ၊ တမဖ ႔ျခငး၊ သစေတာထြကပစၥညးမား ထတယျခငး၊ ဓာတသတပစၥညးမား၊ ငါးဖမးလပ ငနးမား၊ ရာဘာ၊ ေရနႏငဓာတေငြ႕၊ ေကာကမကရတနာ၊ တယလဖနး ဆကသြယေရးႏင လပစစဓာတအား စသညတ႔အပါအဝင အမားျပညသဆငရာ ဝနေဆာငမႈ လပငနးမားမ ေကာကခရရေသာ အခြနျဖစပါသည။

EdkifiHydkif vkyfief;rsm;

ႏငငပငလပငနးမား၊ အထးသျဖင သဘာဝသယဇာတ အရငးအျမစမား၊ ေရန၊ သဘာဝဓာတေငြ႔၊ သစ၊ ေကာကမကရတနာႏင အျခားေသာ ဓာတသတ ပစၥညးမားအား စမခန႔ခြသည လပငနးမားသည ႏငငဝငေငြ၏ အေရးပါေသာ အစတအပငးျဖစပါသည။ အခ႕ေသာဝငေငြမားက အထကတြငေဖာျပခေသာ ၂၅ ရာခငႏႈနးအခြနမတစဆင ေကာကခရရျခငးျဖစပါသည။ သ႔ရာတြင ႏငငပငလပငနးမားအေနျဖင ႏငငဝငေငြအတြက အခြနမဟတေသာ ထညဝငမႈမားကလညး ျပလပၾကပါသည။ ထ႔အျပင အခ ႕ေသာ ျပညနယ ႏငတငးေဒသႀကး အစးရမား သည သဘာဝသယဇာတ အရငးအျမစမားႏင စပလဥးသည အခြနမားႏင သးျခားအခေၾကးေငြမားက သတမတေကာကခၾကပါသည။ အခ႕ေသာ ကမၸဏမားအေနျဖင လမႈတာဝနသမႈဆငရာ ေငြေၾကးထညဝငမႈမားကလပေဆာငၾကပါသည။73

EkdifiH0ifaiGaumufcHjcif; enf;vrf;rsm;

ဖကဒရယစနစပစသစတစခတြင ျပညေထာငစ၊ ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးမား သ႔မဟတ ႏစခစလးသည မညသညအဖြ႕ အစညးမားက အခြနႏငအျခားေသာဝငေငြရငးျမစမားအား ေကာကခမညက ညႇႏႈငးဆးျဖတၾကရမညျဖစပါသည။ ႏငင၀ငေငြေကာကချခငးသည ဗဟခပကငမႈပစျဖငျဖစေစ၊ ႏစခစလးေပါငးစပေသာ ပစျဖငျဖစေစေဆာငရြကႏငပါသည။ ျပညနယ သ႔မဟတ တငးေဒသႀကးတစခခငးစသည ၎၏ဝငေငြအမားစက သတမတေကာကခႏငသည။ သ႔မဟတ ဗဟ အစးရက ဝငေငြေကာကခမႈအမားစက တာဝနယေဆာငရြကႏငပါသည (ဗဟအစးရကႏငငဝငေငြစစစေပါငး၏ ၆၀ မ ၇၅ ရာခငႏႈနးအထက တာဝနယေကာကခသည ၾသစေၾတးလႏင ဂာမနတ႔တြငကသ႔)။ အျခားတစနညးအားျဖင ဗဟအစးရႏင ျပညနယႏငတငးေဒသႀကးမား ႏစခစလးက သးျခားသတမတထားသည ႏငငဝငေငြမားက ေကာကခႏငပါသည။

73 သကေအာငလငးႏင Mari Oye ၊ သဘာဝသယဇာတ အရငးအျမစမားႏင ျမနမာႏငင၏ ျပညနယ၊ တငးေဒသႀကးအစးရမား၊၂၀၁၄ ခႏစ၊ စာ-၇၊ Online at: https://asiafoundation.org/resources/pdfs/NaturalResourcesandSubnationalGovernmentsinMyanmar.pdf

58

jrefrmEdkifiH\ zuf'&,fpepf tkyfcsKyfa&;yHkpHtwGif; usm;? r wef;wlnDrQrIudk jr§ih fwifjcif;

ျပညနယႏငတငးေဒသႀကးမားအေနျဖင ၎တ႔၏ကယပငဝငေငြႏင အရငး အျမစမားမ ရရေသာဘ႑ာေငြျဖင ၎တ႔၏ တာဝနဝတရားမားအား ပ၍ ေဆာငရြကေပးႏငေလေလ၊ ၎တ႔၏ လပပငခြငအာဏာပ၍ ႀကးမားေလေလ ျဖစပါသည။ သ႔ရာ တြင ဖကဒရယစနစပစ၌ ျပညနယႏငတငးေဒသႀကးမား သည ဝငေငြရငးျမစမားက ပငဆငၾကၿပး ၎တ႔၏ ဝငေငြရာခငႏႈနး အမားစက ပမနအားျဖင အဆပါရငးျမစမားမ ရရျခငးျဖစ၍၊ အားလးတြင သဘာဝ သယဇာတရငးျမစမား ပငဆငမႈႏင ဝငေငြရရႏငမႈ အလားအလာ မတညၾကပါ။ သဘာဝသယဇာတအရငးအျမစမား ေနရာအႏ႔ ျပန႔ကတညရၿပး၊ ခမးသာေသာ ေနရာေဒသမား ႏင ဆငးရေသာေနရာေဒသမားအၾကား ကြာဟမႈရေသာ ဖကဒရယႏငင အမားအျပားအေနျဖင ဗဟအစးရက ႏငငဝငေငြအမားစက ေကာကခၿပး၊ ျပညနယႏငတငးေဒသႀကး အစးရမားက အေျခခႏငဥစၥာပစၥညး ပငဆငမႈဆငရာအခြန မား၊ ယစမးလငစငမား၊ တရား႐းစရတမား၊ ယာဥေမာငး လငစငမား၊ စးပြားေရး လပငနးလငစငမား၊ ေစးမားမ ေစးသညမား၊ ငါးဖမး လပငနး၊ အမလကျခငးႏင ေဒသႏရအစးရအဖြ႕အစညးမားမ အမေထာငစမားအား ေရေပးေဝျခငး၊ လပစစဓာတအား ျဖန႔ျဖးျခငးႏင အေထြေထြဝနေဆာငမႈမား အေပၚ ေကာကခေသာ အခေၾကးေငြမားစသည အေသးစားရငးျမစမားမ ဝငေငြမား ကေကာကခၾကပါသည။

သ႔ရာတြင ျမနမာႏငင၏ ေနာကခအေျခအေန၌ ေဒသဆငရာမား၏ ကယပင ျပ႒ာနးခြင ေတာငးဆမႈမားအားေကာငးသည အတြက ပ၍တနးတညမ ထနးညႇထားေသာ အခြနေကာကချခငးပစက သငေလာဖြယရ ပါသည။ ျပညနယႏငတငးေဒသႀကးမား တြင အေျခခအခြနႏင ဝငေငြေကာကခပငခြငရလင၊ ကား၊ မတနး တညမေရး ရညမနးခကအား ဥပေဒျဖင ျပ႒ာနးထားေပးရ မညျဖစပါသည။ ၎တ႔၏ "ဒမကရကတစ ဖကဒရယ ျပညေထာငစတညေဆာကေရးဆငရာ လပငနးစဥ"တြင တငးရငးသား လကနက ကင အဖြ႕အစညးမားက ႏငငဝင ေငြေကာကချခငးသည မေဝကငသးရမညအာဏာျဖစသငသညဟ အႀကျပတက တြနးထားပါသည။

EdkifiH0ifaiGcGJa0jcif;enf;vrf;rsm;

ဖကဒရယစနစ ေအာငျမငစြာလပငနးလညပတႏငေရးအတြက ေကာကခရရေသာ ႏငငဝငေငြမားအား ခြေဝသးစြျခငးနညးလမး မားက အဓကကပါသည။ ထ႔အျပင ကား၊မတနးတညမမႈျမႇငတငေရးအတြကလညး အခရာျဖစပါသည။ ဟနခကညေသာ၊ ျပညနယႏငတငးေဒသႀကးမား၏ လပပငခြငအာဏာက မေပာကပကေစေသာ၊ စးပြားေရးအရထေရာက၍၊ မတေသာ စနစ တစရပက ပေဖာႏငရနအေရးႀကးပါသည။ စးပြားေရးက႑တြင ကား၊ မတနးတညမမႈ မရျခငးႏင အဆပါမညမမႈမားက အျခားေသာ လမႈေရးဆငရာ ဖယထတ ထားျခငးပစမားႏင မညသ႔အျပနအလန ဆကစပေနသညက ထညသြငးစဥးစားရမည ျဖစပါသည။ လယယာ စကပးေရးႏင သမား႐းကမဟတေသာ စးပြားေရးက႑တ႔ကသ႔ အမးသမးမား အဓကလပကငၾက သညက႑မားတြင အရငး အျမစမားအားခြေဝသးစြရမညျဖစပါသည။ ဖကဒရယစနစပစတြင ဘ႑ာေငြခြေဝသးစြျခငးဆငရာ အေသးစတမားသည ႐ႈပေထြးကယျပန႔ေသာလညး၊ ေယဘယအားျဖင ဘ႑ာေငြခြေဝသးစြရာတြင ေဒါငလကဘ႑ာေငြ ခြေဝသးစြမႈႏင အလားလက ဘ႑ာေငြခြေဝ သးစြမႈဟ၍ ပစႏစမးရပါသည။

ေဒါငလကဘ႑ာေငြခြေဝသးစြမႈသည ဗဟအစးရက တငးျပည၏ ဝငေငြတစစတ တစေဒသ သ႔မဟတ အားလးက ေကာကခ ၿပးေနာက ဗဟအစးရက ျပညနယ ႏငတငးေဒသႀကး အစးရမားသ႔ ဘ႑ာေငြခြေဝေပးျခငးျဖစပါသည။ ေဒါငလက ဘ႑ာေငြ ခြေဝသးစြမႈသညအေျခအေနေပၚမတည၍ မေျပာငးလႏငဘ၊ျပညနယ ႏငတငးေဒသႀကး တစခခငးစအား ၎တ႔၏ အေထြေထြ ဘ႑ာေရးသတမတခကမားက ျပညမေစရန ႀကတငသတမတထားသည ေန႔ရကတြင ပမန အားျဖငခြေဝေပးသည ဝငေငြ ပမာဏက ဆလပါသည။ အျခားတစနညးအားျဖင၊ ၎တ႔သည အေျခအေနေပၚမတည၍ ေျပာငးလႏငၿပး တကရငးလငးစြာ ႀကတငခမတထားသည ရညရြယခကမားအတငး သးျခားလပငနးတာဝနမားအား ျဖညဆညးေဆာငရြကႏငရန ျပညနယ သ႔မဟတ တငးေဒသႀကးတစခအား ခြေဝေပးသည ဝငေငြပမာဏက ဆလျခငးျဖစပါသည။

ေဒါငလကဘ႑ာေငြခြေဝသးစြမႈတြင ပ၍ေယဘယကေသာ ရညရြယခကမားအတြက ဘ႑ာေငြခြေဝျခငး၊ စမကနးတစခခငးစ အတြက ပးတြဘ႑ာေငြေထာကပ ျခငး (ဗဟအစးရႏငျပညနယ သ႔မဟတ တငးေဒသႀကးအစးရတ႔ကစမကနးတစခအတြကကနကစရတကမေဝကချခငး)၊သ႔မဟတကနးမာေရးစသည ကယျပန႔ေသာနယပယမားအတြကဘ႑ာ ေငြခြေဝသးစြျခငး (သးျခားဆးျဖတခကခမတျခငးက ဗဟအစးရက ဆကလကကငထားၿပး)စသညျဖင အျခားေသာပစအမားအျပား ရပါသည။ လကရတြင ဗဟအစးရက အေျခအေန ေပၚမတည၍ ေျပာငးလႏငေသာႏင မေျပာငးလႏငေသာ ဘ႑ာေငြခြေဝသးစြမႈ ႏစမး

59

jrefrmEdkifiH\ zuf'&,fpepf tkyfcsKyfa&;yHkpHtwGif; usm;? r wef;wlnDrQrIudk jr§ih fwifjcif;

စလးက ေဆာငရြကပါသည။74

အလားလက ဘ႑ာေငြ ခြေဝသးစြျခငးသည ျပညနယသ႔မဟတ တငးေဒသႀကးတစခက ေကာကခရရထားေသာဝငေငြက အျခားပ၍ဆငးရႏြမးပါးေသာ ျပညနယသ႔မဟတ တငးေဒသႀကးတစခအား ျပနလညမေဝေပးျခငးျဖစပါသည။ ျပညနယ ႏင တငးေဒသႀကးမားအၾကား စးပြားေရးမညမမႈ၊ ကြာဟမႈမားသည တစႏငငလး၏ စးပြားေရးဖြ ႔ၿဖးတတကမႈအေပၚ လႊမးၿခ သကေရာကေစသညျဖစရာ၊ ဖကဒရယပစအမားစတြင အလားလကဘ႑ာေငြခြေဝသးစြျခငး ယႏရားမားရၾကပါသည။ ႏငငအမားအျပားတြင အလားလကဘ႑ာ ေငြခြေဝသးစြမႈက ဗဟအစးရက စမခန႔ခြေလရပါသည။ အလားလကဘ႑ာ ေငြခြေဝသးစြမႈတြင နညးစနစသးခရပါသည။ ပထမနညးစနစမာ ရရေသာ ဝငေငြက ေနထငသမား၏ လအပခကမားက ထင ဟပေစသည သးျခားအျခငး အရာမားအေပၚ အေျချပ၍ ျပနလညမေဝေပးျခငးျဖစပါသည။ အဆပါအျခငးအရာမားတြင ပမနအားျဖင ေနထငသလဦးေရ (လဦးေရမားေလေလ၊ မေဝေပးသည ဝငေငြပမာဏ ပမားေလေလ)၊ ဆငးရႏြမးပါးမႈႏႈနး (ပ၍ဆငးရႏြမးပါးေလေလ၊ မေဝေပးသည ဝငေငြပမာဏပမားေလေလ)ႏင ေဒသဆငရာ ဂဒပတ႔ ပါဝငပါသည။ ဒတယ နညးစနစမာ အားနညးေသာျပညနယမားက ဦးစားေပး၍ အျခားျပညနယႏငတငးေဒသႀကးမားမ ေကာကခရရေသာဝငေငြမား ကသးၿပး ဗဟအစးရက စမကနးမားအလက ဘ႑ာေငြေထာကပေပးသည သတမတေရြးခယသးစြျခငးအစအစဥမား ျဖစပါ သည။ တတယနညးစနစမာ ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးမားမ ေကာကခရရေသာ ဝငေငြမားအား ဗဟအစးရကအျခား ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးမားအား ျပနလညမေဝေပးၿပး အားလးတြင စးပြားေရးၾသဇာ တနးတည မျဖစေစသည ဘ႑ာေငြ မေဝသးစြမႈ ညမေစျခငးစနစျဖစပါသည။

b@ma&;tpDtpOfrsm;jzihf

usm;? rwef; wlnDrQrIudk jr§ihfwifjcif;

b@maiGrQa0oHk;pGJrI nDrQapjcif;

ဘ႑ာေငြမေဝသးစြမႈ ညမေစျခငးသည ျပညနယႏငတငးေဒသႀကးမားအားလးတြင စးပြားေရးၾသဇာ တနးတညမျဖစေရးက ရညရြယျခငးျဖစပါသည။ ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈ အေထာကအပမား၊ အးအမ၊ သန႔ရငးေရး၊ ေသာကေရ၊ လပစစမး၊ လမႈဖလေရးႏင အၾကမးဖကခရသမားအတြက ဝနေဆာငမႈမားစသညတ႔အား လကလမးမျခငးအပါအဝင အမးသမးမား အတြကဝနေဆာငမႈမားအား ဘ႑ာေငြမေဝ သးစြမႈ ညမေစျခငးျဖင ႏငငတစဝနး တေျပးည တနးတညမျဖစေစပါသည။ ဆငးရ ေသာေဒသမားတြင ဝငေငြမလေလာကသည အတြက ကား၊ မတနးတညမမႈ ျမႇငတငေရးက မေဆာငရြကႏငျခငးမရေစရန ဤနညးလမးက အာမခေပးထားပါသည။

ပ၍ခမးသာေသာ ျပညနယႏငတငးေဒသႀကးမားမ အရငးအျမစမားႏငဝငေငြမား အား ပ၍ဆငးရႏြမးပါးေသာ ျပညနယႏငတငး ေဒသႀကးမားထသ႔ ျပနလည မေဝေပးေသာ အလားလက ဘ႑ာေငြခြေဝသးစြျခငးသည ဖကဒရယစနစ ပစတစခတြင ကား၊ မတနးတညမမႈ ျမႇငတငေရးဆငရာ ဘ႑ာေရးအစအ စဥမားတြင အသငေတာဆး နညးလမးျဖစပါသည။ အလားလက ဘ႑ာ ေငြခြ ေဝသးစြမႈတြင ဘ႑ာေငြခြေဝျခငးအတြက ပြငလငးျမငသာရေသာ အညႊနးကနးမား သတမတထားရန လအပပါသည။ ဥပမာေပးထားေသာ အညႊနးကနးမားတြင မသားစဝငေငြျဖင တငးတာေသာ ဆငးရႏြမးပါးမႈအဆင၊ အႏရာယကငးေသာ ေသာကသးေရ ရရႏငမႈ၊ သန႔ရငးေရးအသးအေဆာငမားႏင ကနးမာေရးႏင ပညာေရးအဆငအတနးတ႔ပါဝငပါသည။

74 Cindy Joelene ၊ “ဘ႑ာေရးဆငရာ ဗဟခပကငမႈေျဖေလာေရး ျပျပငေျပာငးလမႈ”၊ ျမနမာႏငင၏ ဘ႑ာေရးက႑ဆငရာ စာတမးမားစ စညးမႈ၊ ၂၀၁၆ ခႏစ၊ စာ-၁၂ မ။

60

jrefrmEdkifiH\ zuf'&,fpepf tkyfcsKyfa&;yHkpHtwGif; usm;? r wef;wlnDrQrIudk jr§ih fwifjcif;

ကား၊ မတနးတညမ မရျခငးမားအား အေျချပ၍ အခ႕ေသာဘ႑ာေငြခြေဝသးစြမႈမားအား ေမာငးႏငရန သးျခားပေဖာထား ေသာ ကား၊ မေရးရာ အညႊနကနးမားအား ထညသြငးေရးက အာနနႏင ခာကရာေဘာတတ႔က အႀကျပတကတြနးထားပါ သည။ အႏၵယႏငင၏ အခ႕ေသာျပညနယမားတြင သားေယာကားေလးက ပမလလားၾကျခငးေၾကာငျဖစေသာ လငအခး အစား မညမမႈက ဥပမာအျဖစ ၎တ႔က အသးျပထားပါသည။ လငအခးႏႈနးျမငမားေသာ ျပညနယမားအား ဆခးျမႇငျခငး ျဖင ထအေျခအေနက ပမတးတကေကာငးမြနေအာငလပေဆာငေရးအတြက ျပညနယမားအား မကလးေပးျခငးက ၎တ႔က အဆျပထားပါသည။ အျခားေသာ ကား၊ မေရးရာ အညႊနးကနးမားတြင သားဖြားမခငေသဆးမႈ၊ အမးသမးႏင မနးကေလးမား ၏ ပညာေရးအဆငအတနးမားႏင အမးသမးမား ႏငငေရးတြင ကယစားျပမႈအဆင စသညတ႔ပါဝငႏင ပါသည။ ၿငမးခမးေရး လပငနးစဥက ေခာေမြ႕ေျဖာငျဖးေစရန ျပညနယႏငတငးေဒသႀကးမား၏ လြတလပစြာ လပပငခြင လြနစြာအေရးတႀကး လအပသညက အသအမတျပၿပး၊ ဘ႑ာေငြခြေဝသးစြမႈ ညမေစျခငးအဆငက သတမတဆးျဖတရနအတြက ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးမားအားလပပငခြငေပးရန လအပႏငဖြယရပါသည။ ဤသ႔ေသာ နညးလမးတြင အနမဆးေသာ အလားလက ဘ႑ာေငြခြေဝသးစြျခငးအတြက ရငးလငးတက၍ မတေသာ ယႏရားမားက သတမတထားရမညျဖစပါသည။ အစးရအဖြ႕ အစညးမား၊ အရပဘကအဖြ႕အစညးမားႏင မြနျပညနယမ အျခားေသာ ကယစားလယမား အပါအဝင တကေရာကသ ၂၀၀ ဦးအား မၾကာေသးမက သေတသနျပခရာတြင၊ ပ၍ခမးသာေသာ ျပညနယႏငတငးေဒသႀကးမားက ပ၍ႏြမးပါးေသာ ျပညနယ ႏငတငးေဒသႀကးမား၏ ဖြ႔ၿဖးတးတကေရးအတြက ကညေထာကပေပးျခငးက ၉၆ ရာခငႏႈနးက ႏစသကေၾကာငး မတသားဖြယ ေတြ႕ရရပါသည။75

obm0o,HZmwt&if;tjrpfrsm;

ဖကဒရယစနစပစတြင ညႇႏႈငးဆးျဖတရနလအပၿပး၊ ကား၊ မတနးတညမေရး ျပျပငေျပာငးလမႈမားအား စတငမတဆကရနႏင ေရရညတညတေစရနတ႔အတြက ျမနမာႏငင၏ လပေဆာငႏငစြမးအေပၚ(သြယဝက၍) သကေရာကေစမည ဘ႑ာေရး အစ အစဥမား၏ အျငငးပြားဖြယအျဖစဆး၊ သ႔ေသာ အဓက အကဆးေသာ အပငးသည သဘာဝသယဇာတ အရငးအျမစမားမ ရရေသာ ဝငေငြက ခြေဝျခငးျဖစပါသည။ ႏငငေတာဖြ ႕စညးပ အေျခခဥပေဒတြင ျပညေထာငစအစးရသည သဘာဝသယဇာတ အရငးအျမစမားအားလး၏ မလပငရငျဖစေၾကာငး ဖြငဆထားပါသည။76 ျမနမာႏ ငငတြင ဆယစႏစေပါငးမားစြာပင သဘာဝ သယဇာတ အရငးအျမစမားအား သကဆငရာဝနႀကးဌာနမားႏင ႏငငပငလပငနးႀကးမားမတစဆင ျပညေထာငစအစးရကသာ စမခန႔ခြၿပး အခြနေကာကခခပါသည။ သ႔ရာတြင သဘာဝသယဇာတအရငးအျမစ အမားအျပားသည ျပညနယမားတြင ရေနပါသည။ ေဒသခလ႔အဖြ႕အစညးမားအေနျဖင အဆပါသဘာဝ သယဇာတ အရငးအျမစမားႏင စပလဥး၍ ရရလာေသာ အကးအျမတမားက ခစားပငခြငမရသညအတြက ၎တ႔တြင ထနးခပခြင၊ စမခန႔ခြခြငမရဟ လြနခေသာ ႏစေပါငးမားစြာ ကတညးကပင ယဆခၾကပါသည။ အကးအျမတ ခစားရမညအစား ျပညေထာငစအစးရကသာ အကးအျမတမား ရရေနခန တြင ထတလပမႈဆငရာ ဝနထပဝနပးမားက ၎တ႔က ခစားေနၾကရပါသည။77

သ႔ျဖစရာ ျပညနယႏငတငးေဒသႀကးမားအေနျဖင ၎တ႔၏ ျပညနယသ႔မဟတ တငးေဒသႀကးမ ထတယေသာ သယဇာတ အရငးအျမစမားမ ရရေသာဝငေငြက မေဝသးစြေရးအား လကမခၾကျခငးမာ နားလညႏငဖြယျဖစပါသည။ ၿပးခသညဆယစႏစ မားအတြငး သဘာဝသယဇာတမားအား ပငဆငခြငမရခၾကေသာ ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးမားအေနျဖင ျပညေထာငစ အစးရကေကာကခသည သဘာဝသယဇာတမားမ ဝငေငြမားက အေျချပသည အလားလကဘ႑ာေငြခြေဝ သးစြျခငးစနစက လလလားလား ေထာကခၾကဖြယမရပါ။ ဤအစရငခစာအတြက ေတြ႕ဆေမးျမနးခေသာ လနညးစ တငးရငးသား အမးသမး ေခါငးေဆာငအမားစက သဘာဝသယဇာတမားမ ရရေသာဝငေငြအား ခြေဝသးစြျခငးက အေျချပသည ဘ႑ာေငြမေဝသးစြမႈ ညမေစျခငးဆငရာ မဝါဒမားအား မေထာကခၾကပါ။ ေတြ႕ဆေမးျမနးမႈတြင ပါဝငေျဖၾကား သအခ႕က သဘာဝ သယဇာတဆင ရာ မေဝသးစြျခငးက အတငးအတာတစခအထ ေထာကခၾကေသာ လညး ပါဝငေျဖဆခသအားလးက ၎တ႔၏ ရပရြာေဒသမား၊ လ႔အဖြ႕အစညးမား၏ ဘတညေသာလအပခကမားသည ျမနမာႏငငတစဝနးလးတြင ကား၊ မတနး တညမေရး ေအာငျမငမႈ ထက ပ၍အဓကကသညဟ တညတညႊတတညး ျငငးခကထတခၾကပါသည။

75 Hanns Seidel Foundation ၊ သေတသန အစရငခစာ၊ ဖကဒရယစနစ၊ ၿငမးခမးေရးလပငနးစဥႏင ႏငငေရးပါတမားႏင အရပဘကအ ဖြ႕အစညးမားအၾကား ေပါငးစပညႏႈငးမႈဆငရာ ေဆြးေႏြးပြ၊ ၂၀၁၇ ခႏစ၊ စာ-၃။

76 ျပညေထာငစသမၼတ ျမနမာႏငငေတာ ဖြ ႕စညးပ အေျခခဥပေဒ၊ ၂၀၀၈ ခႏစ၊ အပဒ- ၃၇။77 သကေအာငလငးႏင Mari Oye ၊ သဘာဝသယဇာတ အရငးအျမစမားႏင ျမနမာႏငင၏ ျပညနယ၊ တငးေဒသႀကးအစးရမား၊ ခမးသာၾကြယ

ဝမႈ ေဝမခစားေရးအတြက အဓကထညသြငးစဥးစားခကမား၊ မဝါဒေဆြးေႏြးမႈအကဥးခပ အတြအမတ ၄၊ အာရေဖာငေဒးရငး၊ ၂၀၁၄ ခႏစ၊ စာ-၁၀။

61

jrefrmEdkifiH\ zuf'&,fpepf tkyfcsKyfa&;yHkpHtwGif; usm;? r wef;wlnDrQrIudk jr§ih fwifjcif;

သ႔ရာတြင ျမနမာႏငငတစဝနး လေနမႈအဆငအတနး ျမငမားေစေရး စးပြားေရးအခြငအလမးမား ျမႇငတငေပးေရးႏင ပဋပကၡ ႏင အၾကမးဖကမႈမား ေလာနညးေစေရးတ႔အတြက ကား၊ မတနးတညမေရးသည သဘာဝသယဇာတ အရငအျမစမားမ ရရေသာ ဝငေငြအား ထနးညႇျခငးႏင မေဝသးစြျခငးပစ တစခခအေပၚ မတညေနပါသည။78 အျခားျပညနယႏငတငးေဒသႀကးမား ႏင တနးတဝငေငြမရရႏငေသာ သ႔မဟတ သဘာဝသယဇာတအရငးအျမစ ၾကြယဝခမသာမႈမတညေသာ ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးမားအား စေပါငးထညဝငထားေသာ အရငးအျမစရပေငြထမ ကညေထာကပေပးရမညျဖစပါသည။ မသားစက ေစာငေရာကရသမားႏင စးပြားေရးအရ မခရသမားျဖစသည အမးသမးမားအေနျဖင တနးတညမမရေသာ လေနမႈ အဆငအတနး၏ ဒဏက တစဖကေစာငးနငး ခစားၾကရၿပး၊ မညသညေနရာေဒသတြင ေနထငသညျဖစေစတနးတအကး ေကးဇး ခစားခြငလကလမးမေစရမညျဖစပါသည။ သဘာဝ သယဇာတ အရငးအျမစမားမ ရရေသာ ဝငေငြစးေၾကာငးမားအား မေဝသးစြမႈ ညမေစျခငးက အဆငတစဆင သတမတဆးျဖတႏငရန ျပညနယႏငတငးေဒသႀကးမားအား လပပငခြငတစစ တစရာအပႏငးေပးရန လအပႏငပါသည။ အနမဆးဘ႑ာေငြ ခြေဝသးစြမႈ ညမေစျခငးဆငရာ ရငးလငးတက၍ မတေသာ ယႏရားမားအား သတမတျပ႒ာနးရမည ျဖစပါသည။

tcGefaumufcHjcif;

အခြနႏင ခစားခြငစနစမားသည အမးသမးႏင အမးသားမားအေပၚ မတကြျပားစြာ သကေရာကေစၿပး၊ အမးသမးႏငအမးသား မားၾကား ရေနသည စးပြားေရး တနးတညမ မျဖစမႈမားအား ပမႀကးထြားေစႏငပါသည။ ျမနမာႏငငတြင ဝငေငြခြန၊ ကနသြယ လပငနးခြနႏင စးပြားေရးလပငနးခြနမား အားလးသည ကား၊ မေရးရာအေပၚ သကေရာကမႈမားရၿပး၊ ၎တ႔အား ဖကဒရယ အပခပေရးစနစ ပစအသစတြင ထညသြငးစဥးစားသငပါသည။

ျမနမာႏငင၏ ဝငေငြခြနတြင ကား၊ မတနးတညမမႈ ျမႇငတငေရးအတြက အျပသေဘာေဆာငေသာ သြငျပငလကၡဏာမား ပါရပါသည။ ပထမဦးစြာ၊ ၎သည တစဦးခငးေပးေဆာငရသည စနစျဖစသညအတြက အခြနေပးေဆာငရန ရညရြယခကျဖင အမးသမးမား၏ဝငေငြက ၎တ႔၏ ခငပြနးႏင မသားစဝငေငြမား ႏင တစေပါငးတညး သတမတမထားပါ။ ဝငေငြမားအား တစေပါငးတညးသတမတျခငးျဖင ဒတယဝငေငြျဖစေသာ အမးသမးမား၏ ဝငေငြအေပၚ အတးႏႈနး ပမားေစေသာေၾကာင အမေထာငဖကသ႔မဟတ မသားစ၏ဝငေငြမားႏင တစေပါငးတညး သတမတသည စနစမားသည အမးသမးမားအေပၚ တစဖကေစာငးနငး သကေရာကေစသညျဖစရာ ဤပထမပစက အကးရေစပါသည။

ဒတယအေနျဖင၊ ဝငေငြခြနက အဆငဆင ခြထားသညအတြက ဝငေငြပရသမားက ဝငေငြနညးသမားထက အခြနဝနထပ ဝနပးက ပ၍ထမးၾကရပါသည။ အခြနေပးေဆာငရေသာ ဝငေငြပထမအဆငတြင ၅ ရာခငႏႈနး သတမတပါသည။ အမသမးမားသည အမးသားမားထက ဝငေငြပနညးသညျဖစရာ ၎တ႔အေနျဖင ဝငေငြခြနေပးေဆာငရသညမာ ေလာနညးၿပး ဝငေငြအျမငဆး ရသမားက ပ၍အခြနမားမား ေပးေဆာငၾကရပါသည။ တတယပစမာ ၂၀၁၆ ခႏစတြင အခြနေပးေဆာငရနမလေသာ တစႏစဝငေငြကကပ ၄.၆ သနး သ႔ တးျမႇငသတမတလကျခငးျဖစၿပး၊ ကား၊ မတနးတညမမႈ ျမႇငတငေရးအတြကႀကဆ ရမည လပေဆာငခကတစရပျဖစပါသည။ အေၾကာငးမာ ဝငေငြနညးသည အမးသမးမားအေနျဖင အခြနကငး လြတခြငရသည ပမာဏျမငလာသညအတြက အကးေကးဇး ရရေစႏငေသာေၾကာငျဖစပါသည။ စတတပစမာ အေသးစားႏင အလတစား စးပြားေရးလပငနးမားအား ကနဦးအခြန ကငးလြတခြင ၃ ႏစ ေပးျခငးသည အေသးစားစးပြားေရး လပငနးမားတြင ပမဝင ေရာကလပကငလၾကသည အမးသမးမားအတြက အကးရေစပါသည။ အေသးစား စးပြားေရးလပငနးမား လပကငၾကေသာ အမးသမးမားအား ၎တ႔၏လပငနးမား ပစတကျဖစေစေရးအတြကလညး ဤသညက တြနးအားျဖစေစပါသည။ၿခ၍ၾကည လင အခြနေပးေဆာငျခငးက ေအာငျမငစြာ အဆငဆငခြျခားသတမတျခငးျဖင ဝငေငြပမျမငမားသမားသည အခြန ပမေပး ေဆာငၾကရၿပး အခြနကငးလြတမႈပမာဏက တးျမႇငသတမတလက ျခငးေၾကာင အမးသမးမားအတြက အကးေကးဇးမား ရရေစမညျဖစပါသည။

78 Online at: https://resourcegovernance.org/sites/default/files/documents/nrgi_undp_resource-sharing_web_0.pdf

62

jrefrmEdkifiH\ zuf'&,fpepf tkyfcsKyfa&;yHkpHtwGif; usm;? r wef;wlnDrQrIudk jr§ih fwifjcif;

ကား၊ မေရးရာ ဘကလကမႈက ျဖစေစႏငေသာ ဝငေငြခြနပစ၏ အဓကသြငျပင လကၡဏာမာ အဓကဝငေငြရာသအေနျဖင မခသအမေထာငဖက၊ မခင၊ ဖခငႏင သားသမးမားအတြက အျမငဆးအခြနကငးလြတခြငက ရရျခငးျဖစပါသည။ စနစတစခ လး၏ မတမႈက ပမအားေကာငးေစရန ရညရြယ၍ ထသ႔ သတမတျခငးျဖစေသာလညး မသားစအေနျဖင အဆပါ ျပ႒ာနးခက၏ အကးေကးဇး တစစတစရာ သ႔မဟတ အားလးက ဆး႐ႈးသြားႏငသညအတြက ဒတယေျမာက ဝငေငြရာသမား၊ ပမနအားျဖင အမးသမးမားအတြက လပငနးခြငဝငရာတြင ဤသညက စတပကအားေလာေစသည အတားအဆးတစရပလညး ျဖစပါ သည။ ရလဒအားျဖင ဒတယလ (မခသ) အမေထာငဖကအားမသားစတြင လစာမရေသာ အမမႈကစၥမားကသာ လပကင လစတ သ႔မဟတ လစာဝငေငြရေသာအလပထက မသားစစးပြားေရးကသာ လပလစတက ျဖစေစပါသည။ ဤသညက အမးသမးမားအား အခနပငး သ႔မဟတ လစာနညးေသာအလပမားႏင လစာမရေသာအလပမားက ပ၍လပျဖစရနတကတြနး ျခငးအပါအဝင ကား၊ မေရးရာ အခနးက႑သတမတခကမားအား ထပေလာငးအားျဖညေပးပါသည။79 သ႔ရာတြင မသားစ ခစားခြငက ဖယရားလကျခငးက အမေထာငဖကတစဦးဦးအေနျဖင သားသမးငယမားအား ျပစေစာငေရာကရန အမတြင မျဖစမေန ေနရသည မသားစမားအတြက ဆးကးျဖစေစႏငပါသည။

ကနသြယလပငနးခြနသည ဆငးရသားမားအေပၚ ပမႀကးမားစြာ သကေရာကေစပါသည။ အေၾကာငးမာ ကနပစၥညးႏင ဝနေဆာငမႈမားအတြက ဆငးရသားမားသည ဝငေငြအရငးအျမစ ပမမားျပားသမားထက ၎တ႔ဝငေငြ၏ ပမားေသာ အစတအပငးကသးစြၾကရေသာေၾကာငျဖစပါသည။ ထ႔အျပင အမးသမးမားသည မသားစအတြက အကးျဖစေစေသာ ကနးမာေရး၊ ပညာေရးႏင အဟာရစသည ဝနေဆာငမႈမားအတြက ၎တ႔၏ဝငေငြက ပမသးစြၾကၿပး၊ အမးသားမားမာမ တစကယရညလအပေသာပစၥညးမားအတြက ၎တ႔၏ဝငေငြက ပ၍အသးျပၾကသည80ဟ သေတသနတစခတြင ေဖာျပထားပါသည။ သ႔ျဖစရာ အေျခခ လအပခကမားႏင ေဆးဝါးမားစသည လမႈေရးအရ မရမျဖစလအပေသာ ကနပစၥညးမားအေပၚ အခြနကငးလြတခြငျပၿပး စးကရကႏင အရကတ႔အေပၚ အခြနတးျမႇငေကာကချခငးသည ကား၊ မတနးတညမမႈ ျမႇငတငေရးအတြက အျပသေဘာေဆာင ေသာ ေျခလမးတစရပ ျဖစပါသည။ ျမနမာႏငငတြင အမးသမးမားအား အကးျဖစေစသည မရမျဖစေသာ၊ အဓကကေသာ ကနပစၥညးအမားအျပားအပါအဝင ကနသြယလပငနးခြန ကငးလြတခြငရထားသည ကနပစၥညးအမားအျပားရပါသည။ ကနပစၥညးမားအေပၚ ပ၍ ကနသြယလပငနးခြန ကငးလြတခြငေပးျခငးသည အမးသမးမားအား အကးရေစၿပး ကား၊ မတနးတ ညမေရးက ျမႇငတငေပးပါသည။

စးပြားေရးလပငနးခြနက ႏစသကၾကေသာလညး၊ အလြနေလာနညးစြာေကာကခ ရရပါသည။ ဤက႑တြင အမးသားမား လႊမးမးထားသညျဖစရာ(အမသမး စးပြားေရး လပကငသမားက ကမၸဏမဟတေသာ က႑က လႊမးမး ထားပါသည)၊ ၎က အမးသမးမားအတြက အေရးပါသညဆးကးမားက ျဖစေစပါသည။ ျမနမာႏငငတြင စးပြားေရးလပငနးခြနက ၂၅ ရာခငႏႈနး သတမတထားေသာလညး၊ ကမၸဏမဟတေသာ စးပြားေရးလပငနးမားသည လညး အမားဆး ၂၅ ရာခငႏႈနးအထ အဆငဆငခြ ၍ ေပးေဆာငၾကရပါသည။ ဆလသညမာ အေသးစားႏငအလတစား ကယပငလပငနးမား လပကငေနၾကေသာ အမးသမးမား အတြက တက႐ကဆးကးျဖစေစသညမဟတပါ။ သ႔ရာ တြင ဤသညက အမးသမးႏင အမးသားမားအတြက အရငးအႏး စပမႈ ကြာျခားမႈမားက ဦးတညေစၿပး၊ အမးသမး စးပြားေရးလပငနးရငမားအား တရားဝငကမၸဏအျဖစမဟတဘ ဆကလက ရပတညေရးကတြနး အားေပးႏငပါသည။81 သ႔ရာတြင အေသးစားႏင အလတစား စးပြားေရးလပငနးမားအတြက အခြနကငး လြတခြင ၃ ႏစေပးျခငးသည အေသးစားစးပြားေရးလပငနးမား ဖြ ႔ၿဖးတးတကေရး ေဆာငရြကေနၾကသည အမးသမးမားအတြက အျပသေဘာလပေဆာငခကတစရပျဖစပါသည။

79 UN Women ၊ ဗယကနမ၏ ကား၊ မတနးတညမေရးႏင အခြနေကာကချခငး။ ျပနာမားႏင အႀကျပတကတြနးခကမား၊ ၂၀၁၆ ခႏစ၊ စာ- ၃၀။ Online at http://www2.unwomen.org/media/field%20office%20eseasia/docs/publications/2016/12/gender%20and% 20tax%20_final%20_print_en.pdf?vs=1812

80 Caren Grown ၊ အခြနေကာကချခငးႏငစပလဥး၍ ကား၊ မတနးတညမေရး လႈပရားသမား သထားသငေသာအရာမား၊ ၂၀၀၅ ခႏစ၊ စာ- ၁၇။

81 Alaistar Thomas and Pierce O’Reilly ၊ “အခြနႏင ခစားခြငစနစမား၏ လပသားအငအားစတြင အမးသမးမားပါဝငေရး မကလးမားအေပၚ သကေရာကမႈမား”၊ OECD ၏ အခြနေကာကချခငး၊ နညးပညာဆငရာစာတမး၊ အမတ၊ ၂၉၊ ၂၀၁၆ ခႏစ ၊ OECD Publishing, Paris. Online at http://dx.doi.org/10.1787/d950acfc-en

63

jrefrmEdkifiH\ zuf'&,fpepf tkyfcsKyfa&;yHkpHtwGif; usm;? r wef;wlnDrQrIudk jr§ih fwifjcif;

usm;? ra&;&m bwf*sufowfrSwfjcif;

ကား၊ မေရးရာဘတဂကသတမတျခငး ဆသညမာ ဘတဂကေရးရာမားအား စဥးစားျခငး၊ အစအစဥေရးဆြျခငး၊ အတညျပ ျခငး၊ သးစြျခငး၊ ေလလာေစာငၾကညျခငး၊ ဆနးစစအကျဖတျခငးႏင စာရငးစစျခငးစသည လပငနးစဥ တစခလးတြင ကား၊ မတနး တညမေရးက အေလးထား ဂ႐ျပေသာနညးလမးျဖင ေဆာငရြကျခငးျဖစပါသည။ အမးသားႏင ေယာကားေလးမားႏင ႏႈငးယဥ၍ အမးသမးႏင မနးကေလးမားအတြက အစးရက အမနတကယသးေသာ အသး စရတႏင ၎တ႔ထမ ေကာကခရရ ေသာ ဝငေငြက ေလလာဆနးစစၿပး၊ မညမမႈ တစစတစရာရပါက ျပငဆငေျပာငးလရန ျဖစပါသည။ ဖကဒရယစနစပစတြင ကား၊ မတနးတညမမႈ ျမႇငတငေရးက အာမခႏငရနႏင လ႔အဖြ႕အစညးတစရပလးက အကးျဖစထြနးေစရန ကား၊ မေရးရာ ဘတဂကသတမတျခငးက အေရးပါေသာ နညးလမးတစရပျဖစပါသည။82

ကား၊ မေရးရာ ဘတဂကသတမတျခငးက အစးရမားက အေကာငအထညေဖာေဆာငရြကရန သငေတာပါသည။ အေၾကာငးမာ ထသ႔လပေဆာငျခငးျဖင ရရႏငေသာ အျပသေဘာေဆာငသည ရလဒမားအား ပမနအားျဖင မသားစအတြက အေရးတႀကးလအပခကမားက ပ၍ဦးစားေပးေလရေသာ ႏငငသားတစဦးခငးစက ေအာငျမငေအာငလပေဆာင ႏငဖြယမရ ေသာေၾကာငျဖစပါသည။ ဥပမာ- မခငမားအား ပညာေပးျခငးသည ကနးမာေရးႏင ပ၍ကကညေသာအစားအစာမားႏင ကေလးသငယမား၏ ပမကနးမာေသာ ဘဝေနထငမႈတ႔က ရရေစသညအျပင၊ ကေလးသငယမား၏ ကနးမာေရးအတြက သးရေသာ ျပညသ႔ဘ႑ာေငြ အသးစရတလအပခကက ေလာနညးေစေၾကာငး သေတသနတစခတြင ေဖာျပထားပါသည။83 အကယ၍ မနးကေလးမား ေကာငးေနခြငရပါက ၎တ႔တြင ထတလပမႈအလားအလာႏင အရညအခငးမား ပမရရလာႏင ေသာေၾကာင လ႔အဖြ႕အစညးအား အကးျဖစထြနးေစေၾကာငးလညး သေတသနတြင ေဖာျပထားပါသည။84

ဖကဒရယစနစပစတြင၊ ကား၊ မေရးရာ ဘတဂကသတမတျခငးက ျပညေထာငစ၊ ျပညနယႏငတငးေဒသႀကးအဆငမား၌ လပေဆာငႏငၿပး၊ ဥပေဒျဖင သတမတ ျပ႒ာနးထားသငပါသည။ ဥပမာ- အႏၵယႏငငတြင ကား၊ မေရးရာဘတဂက သတမတျခငး က ဗဟအဆငတြငျပ႒ာနးၿပး ျပညနယအဆငတြငသးျခားျပ ႒ာနးရန မလအပပါ။ သ႔ရာတြင အႏၵယ၏ ျပညနယအမားစတြင မညသ႔ပငျဖစေစ၊ အျပသေဘာေဆာငေသာ ရလဒမားျဖင ကား၊ မေရးရာ ဘတဂက ကသတမတခၾကပါသည။85

82 Jasmine Burnley (Oxfam)၊ Melanie Hilton (ActionAid)၊ ပးအျဖ (Oxfam) ႏင နလာထြနး (CARE)၊ ျမနမာႏငင၏ ကား၊ မေရးရာက အေလးထားတ႔ျပနေသာဘတဂကသတမတျခငး၊၂၀၁၆ခႏစ။onlineat: https://myanmar.oxfam.org/sites/myanmar.oxfam.org/files/file_ attachments/GRbudget%20policy%20brief%20ENG%2011MARCH2016%20FOR%20PRINT.pdf

83 Janet Stotsky (IMF) ၊ ကား၊ မေရးရာ ဘတဂကသတမတျခငး၊ ဘ႑ာေရးေနာကခအေျခအေနႏင လကရရလဒမား၊ ၂၀၁၆ ခႏစ၊ စာ-၉။ Online at https://www.imf.org/external/pubs/ft/wp/2016/wp16149.pdf

84 Stotsky ၊စာညႊနး- ၈၄၊ ၉ တြငၾကညပါ။ 85 Janet Stotsky and Asad Zamin (IMF) ၊ အႏၵယရျပညနယမားတြင ကား၊ မေရးရာ ဘတဂကသတမတျခငး၏ ကား၊ မ တနးတညမမရျခငး

ႏင ဘ႑ာေငြသးစြမႈအေပၚ လႊမးမးသကေရာကမႈ၊ ၂၀၁၆ ခႏစ။ Online at: https://www.imf.org/external/pubs/ft/wp/2016/ wp16227.pdf

64

jrefrmEdkifiH\ zuf'&,fpepf tkyfcsKyfa&;yHkpHtwGif; usm;? r wef;wlnDrQrIudk jr§ih fwifjcif;

wm0ef,lrI&Sdaom pD;yGm;a&;ESihf

wm0ef,lrI&Sdaom &if;ESD;jr§KyfESHrI

အမးသားႏင အမးသမးမား၏ စြမးရညမားအား အသးျပျခငးျဖငစးပြားေရး လပငနးမား၏ ဖြ႔ၿဖးတးတကမႈ၊ အျမတအစြနးရရမႈႏင ေယဘယအားျဖင လ႔အဖြ႕အစညးတစရပလးအတြက အကးျဖစထြနးေစေၾကာငး အေထာကအထားအမားအျပားကညႊနျပ ေနပါသည။ အမးသမးမားသညအလြနအၾသဖြယ စြမးရည အစအေဝးႏင ႏငငလးဆငရာ အရငးအျမစတစရပက ကယစားျပ ပါသည။86 ျမနမာႏငငတြင ရငးႏးျမႇပႏမႈႏင စးပြားေရးလပငနးမား ဖနတးျခငးဆငရာ အခြငအလမးမားသည ရငးႏးျမႇပႏမႈက လလားအားေပးသညဥပေဒမား ျပ႒ာနးမႈ၊ ေစးကြကႀကးမား ကယျပန႔လာမႈတ႔ႏင အတလငျမနစြာ မားျပားတးတကလာခပါ သည။ အစးရမား၊ ကမၸဏမား၊ စးပြားေရးလပငနးမားႏင လပငနးရငမားအေနျဖင စးပြားေရးလပငနးမားတြင အမးသမး မား အခးက ကယစားျပႏငေအာင အလပခန႔ျခငး သ႔မဟတ အခးကကယစား ျပမႈရ ေစရန ကညေပးျခငးျဖင စးပြားေရး အကးအျမတမား ပမရရေစသညက နားလညသေဘာေပါကရန လြနစြာအေရးႀကးပါသည။ ထ႔အျပင စးပြားေရး လပငနးမားႏင ရငးႏးျမႇပႏမႈမားအား လ႔အခြငအေရးက ေလးစားလကနာေသာ ယဥေကးမႈ၊ ဒမကေရစနညးက အပခပေရးႏင ကား၊ မတနး တညမမႈ ျမႇင တင ေရးက ေအာငျမငေစသညပစမား စသည မေဘာငမားအတြငးမေန၍ တာဝနယမႈရရျဖင လပေဆာငေစ ျခငးျဖင ျမနမာႏငင၏ စးပြားေရးဖြ ႔ၿဖးမႈက ပမအားေကာငးခငမာေစမည ျဖစပါသည။87

ျမနမာႏငငတြင အသးမျပရေသးေသာ သဘာဝသယဇာတ အရငးအျမစ ၾကြယဝမႈ ႏင အတ လယေျမမားအားအဓမၼသမးယျခငး ႏင လ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈ သမငးေၾကာငးမား ရေနပါသည။ ရငးႏးျမႇပႏမႈပမာဏ ႀကးမားေသာ စမကနးမားေၾကာင ေျမသမး၊ ယာသမးျခငးမားက ျဖစေပၚေစၿပး အးအမ၊ ကနးမာေရး၊ ပညာေရးႏင အသကေမြးဝမးေကာငး စသညတ႔အေပၚဆးကး သကေရာကေစသညအျပင အမးသမးႏင မနးကေလးမားအေပၚ တစဖကေစာငးနငး ထခကေစပါသည။88 စးပြားေရးလပငနးမား ၏ အဆငတငးတြငစခနစညႊနး မားႏင ည၊ မည ထေရာကေသာ ေလလာဆနးစစမႈမား လပေဆာငရမည ျဖစပါသည။ ကလသမဂၢ၏ စးပြားေရးလပငနးႏင လ႔အခြငအေရးမားဆငရာ လမးညႊနအေျခခမႈမားအား ျပညေထာငစအစးရက စခနစညႊနးမားအျဖစ အသးျပ၍ ျပညနယႏငတငးေဒသႀကးမား အားလးအတြက ဥပေဒျပ႒ာနး ေပးႏငပါသည။89 အဆပါအေျခခမမားအရ ရငးႏးျမႇပႏေသာ စးပြားေရးလပငနးမားသည လ႔အခြငအေရးမားအား ေလးစားလကနာေၾကာငး မဝါဒဆငရာ ကတကဝတ၊ လ႔အခြငအေရး မားဆငရာ တာဝနယမႈရေသာ လပေဆာငခကမား ဟတ၊ မဟတ ေလလာေစာငၾကညေရး လပငနးစဥမား၊ သဘာဝပတဝနးကငအေပၚ သကေရာကမႈမားအား ရာေဖြေဖာထတ၊ တားဆးကာကြယၿပး ေလာနညး ေစေရးအတြက အျပညအဝ တာဝနယမႈႏင ၎တ႔ေၾကာငျဖစေသာ ဆးကးသကေရာကမႈမားအတြက ကစားေရးလပငနးစဥမား သ႔မဟတ ကား၊ မ အေျချပႏငလငပငးဆငရာ အၾကမးဖကမႈမားအပါအဝင ဆးကးသကေရာကမႈမားအတြက ကစားေရးလပငနးစဥက ေငြေၾကး အားျဖင ကညျခငး စသညတ႔က လပေဆာငၾကရမညျဖစပါသည။90

စးပြားေရးလပငနးမားအေနျဖင လ႔အခြငအေရးမားက ေလးစားလကနာေရး အာမခခကအျပင၊ စးပြားေရး လပငနးႀကးမားႏင ႏငငျခားရငးႏးျမႇပႏမႈမား၏ အကးအျမတမားအား ေဒသခရပရြာမား၊ လ႔အဖြ႕အစညးမားအား ခြေဝခစားေစႏငသည နညးလမး မားလညး ရပါသည။ ေဒသတြငးလပငနး လပကငေနသည ကမၸဏတစခ၊ ဥပမာအားျဖင သဘာဝသယဇာတမားတးေဖာ ထတယျခငးက လပကငေနေသာ ကမၸဏတစခအား ၎တ႔ လပငနးေဆာငရြကေနသည ရပရြာေဒသ သ႔မဟတ လ႔အဖြ႕အစညး အတြငးတြငျဖစေစ၊ ထထကေကာလြန၍ျဖစေစ၊ အေျခခအေဆာကအအႏင အမားျပညသဆငရာ ဝနေဆာငမႈမားအတြက

86 Katrin Elborgh-Woytek, Monique Newiak, Kalpana Kochhar, Stefania Fabrizio, Kangni Kpodar, Philippe Wingender, Benedict Clements, and Gerd Schwartz ၊ အမးသမးမား၊ အလပအကငႏင စးပြားေရး၊ ကား၊ မေရးရာတနးတညမေစျခငးမ ရရေသာ ေမက႐ေဘာဂေဗဒ အကးအျမတမား ။ ၂၀၁၃ ခႏစ။ Online at https://www.imf.org/external/pubs/ft/sdn/2013/sdn1310.pdf

87 https://www.ihrb.org/pdf/Occasional-Paper-1-Burma-Myanmar-FINAL.pdf

88 Myanmar Centre for Responsible Business and the Danish Institute for Human Rights ၊ ျမနမာႏ ငင၏ လ႔အခြငအေရးႏင စးပြား ေရးဆငရာ ႏငငလမးညႊန၊ Online http://www.humanrights.dk/projects/myanmar-centre-responsible-business

89 ကလသမဂၢ၏ လမးညႊနအေျခခမ အမတ-၇၊ စးပြားေရးလပငနးႏင လ႔အခြငအေရးမားဆငရာ ကလသမဂၢ၏ လမးညႊနအေျခခမမား။ Online at: http://www.ohchr.org/Documents/Publications/GuidingPrinciplesBusinessHR_EN.pdf

90 ကလသမဂၢ၏ လမးညႊနအေျခခမ၊ အမတ-၇၊ စာညႊနး- ၉၀။

65

jrefrmEdkifiH\ zuf'&,fpepf tkyfcsKyfa&;yHkpHtwGif; usm;? r wef;wlnDrQrIudk jr§ih fwifjcif;

ရပေငြေထာကပရန ဖအားေပးႏငပါသည။ အမသာပါသညေနအမမား ေဆာကလပေပးျခငး(ေနအမမား၏ ၂၅ ရာခငႏႈနးသည အမသာမပါရပါ)၊ သားဖြားမခင ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈ ဌာနမားတည ေထာငေပးျခငး (ေကးလကေဒသမားတြင မရပါ)91၊ သ႔မဟတ သားဆကျခားကနးမာေရးဌာနမား တညေထာငျခငး (ေကးလကေဒသမားတြင လကရအားျဖင သေႏၶတားျခငးက လကလမးမမႈ အားနညးေနပါသည)စသည ေဒသခအမးသမးမားက သတမတေပးေသာ အေျခခအေဆာကအအဆငရာ စမကနးမားအား ဦးစားေပး ေရြးခယႏင ပါသည။

အျခားတစနညးအားျဖင၊ ၎တ႔၏ လမႈတာဝနသမႈ တစစတတစပငးအေနျဖင အေျခခအေဆာကအအႏင အမားျပညသဆငရာ ဝနေဆာငမႈမားအားရပေငြ ေထာကပေပးရနလညး ၎တ႔အား တကတြနးအားေပးႏငပါသည။ ဥပမာ- သဘာဝဓာတေငြ႕က ေစးႏႈနး သကသာစြာျဖင လကလမးမအသးျပခြငစသညျဖင ေဒသခရပရြာမားအား သဘာဝအရငးအျမစမား မေဝသးစြခြင ေပးႏငပါသည။ ကား၊ မတနးတညမေရး႐ႈေထာငမ ေဒသတြငးအလပခန႔ထားျခငးဆငရာ ဦးတညသတမတခကမားအား ျပညမေစရနလညး ကမၸဏမားအား ဖအားေပးႏငပါသည။ ဥပမာ- အလပခန႔ထားျခငးဆငရာ ဦးတညသတမတခကမားတြင အမးသမးမားအတြက ခြတမးစနစက ထညသြငးျပ႒ာနးႏငပါသည။92

t"dutBuHjyKwdkufwGef;csufrsm;

/ ရငးလငးတက၍ ပြငလငးျမငသာၿပး၊ ေဖးမ၍ တနးတညမေစေသာ ဝငေငြေကာကချခငးႏင ခြေဝသးစြျခငးနညးစနစ မားအား စတငမတဆကရန။

/ ပမျမငမားသည အခြနကငးလြတခြငအဆငႏငအတ အခြနေကာကချခငးပစက ပမအားေကာငးေစေရး လပေဆာငရန၊ အေသးစားႏင အလတစား စးပြားေရး လပငနးမားအတြက အခြနကငးလြတခြင ခစားခြငက ထပမတးခ႕ရနႏင မခသ အမေထာငဖကအတြက ေပးေဆာငရမည အခြနေငြထမ ႏတယႏငသည ပမာဏက ဖကသမးရန။

/ ႏငငတစဝနးတြင ကား၊ မတနးတညမေရး လပေဆာငခကမားအား တသမတ တညး ျဖစေစႏငမည ဘ႑ာေငြမ ေဝသးစြမႈ ညမေစျခငး သ႔မဟတ ဘ႑ာ ေငြေထာကပျခငးမားအား စတငမတဆကရန။

/ ကား၊ မတနးတညမေရး ရညမနးခကမားအား ျပညမေအာင ေဆာငရြကေရး တြင အပေဆာငးရပေငြကသ႔ ကား၊ မ တနးတညမေရးအတြက မကလးမား အသးျပျခငးက ထညသြငးစဥးစားရန။

/ အစးရအဖြ႕အစညးအဆငအားလးတြင ကား၊ မ ေရးရာဘတဂကသတမတ ေရးက စတငမတဆကရန။

/ ကလသမဂၢ၏ စးပြားေရးလပငနးႏင လ႔အခြငအေရးဆငရာ လမးညႊန အေျခခ မမားႏငအည စးပြားေရးလပငနးမားႏင ကမၸဏမား၏ ႀကတငေလလာ ဆနးစစမႈမားအား ဥပေဒျဖငသတမတရန။

/ သဘာဝသယဇာတ အရငးအျမစမားအား ထတယေရးလပငနး ေဆာငရြက ေနေသာ ကမၸဏမားႏင ႏငငပင စးပြားေရး လပငနးမားအေနျဖင ကား၊ မတနး တညမေရး အေျခခအေဆာကအအ ဆငရာစမကနးမားအား ရပေငြေထာကပရန ႏင ကား၊ မတနးတညမေရး အလပအကငခန႔ထားမႈ ဦးတညသတမတခကမားအား ျပညမေအာင ေဆာငရြကေပးရန။

91 ညညလတႏင အျခား၊ "ျမနမာႏငင၏ ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈ"၊ (၂၀၁၆ ခႏစ)၊ ၇၈(၂)၊ နာဂယာ ေဆးသပၸဂာနယ၊ စာ-၁၂၃-၁၃၄။ 92 Andrew Bauer, Paul Shortell and Lorenzo Delesgues ၊ ခမးသာၾကြယဝမႈက ေဝမခစားျခငး၊ ျမနမာသဘာဝသယဇာတ

အရငးအျမစမား ဆငရာ ဘ႑ာေငြခြေဝေရး လမးျပေျမပ၊ သဘာဝသဘယဇာတ အရငးအျမစမား စမခန႔ခြမႈ အငစတက၊ ၂၀၁၆ ခႏစ၊ စာ-၇။

66

jrefrmEdkifiH\ zuf'&,fpepf tkyfcsKyfa&;yHkpHtwGif; usm;? r wef;wlnDrQrIudk jr§ih fwifjcif;

tpdk;&tzGJ htpnf;rsm;wGifusm;? rwef;wl udk,fpm;jyKrI

a&G;aumufcH tpdk;&tzGJ htpnf;rsm;&Sd

trsKd;orD;rsm;ta&twGuf

ျမနမာႏငငတြင ဗဟအစးရတစရပ (ျပညေထာငစအဆင)ႏင ျပညနယႏင တငးေဒသႀကး ၁၄ ခတြင ေဒသဆငရာ အစးရအဖြ႕ မား၊ ကယပငအပခပခြငရ နယေျမ ၅ ခႏင ကယပငအပခပခြငရ တငးတစခတ႔ရပါသည။ ျပညနယႏင တငးေဒသႀကး တစခ ခငးစတြင ခ႐ငမား (အလယအလတအဆင အပခပေရးပစ)ျဖင ဖြ ႕စညးထားၿပး၊ ၎တ႔တြင ၿမ႕ေပၚရပကြကမား၊ ၿမ႕မားႏင ေကးရြာအပစမား စစညးထားေသာ ၿမ႕နယမားပါဝငပါသည။ အနမဆးအဆင အစးရ႐းအဖြ႕မားသည ၿမ႕နယမားတြငရၿပး၊ အစးရ၏လပငနး ေဆာငရြကမႈ အမားအျပား (ေမြးစာရငးမတပတငျခငး၊ ေျမယာမတပတငျခငးႏင ေဒသတြငး အခြနေကာက ချခငး စသညျဖင)သည ၿမ႕နယအဆငတြင ေဆာငရြကၾကျခငးျဖစပါသည။93

၂၀၁၅ ခႏစ အေထြေထြေရြးေကာကပြမား အၿပးတြင ျပညေထာငစ၊ ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးအဆငမားတြင အမးသမးမား ကယစားျပမႈ ပမျမငမားလာေသာလညး၊ အစးရအဖြ႕အစညးမားတြင ၎တ႔၏ကယစားျပမႈမာ နညးပါးေနပါေသးသည။ ျပညေထာငစလႊတေတာတြင ယခအခါ အမးသမးမားသည ေရြးေကာက ခလႊတေတာေနရာမား၏ ၁၃ ရာခငႏႈနးက ရရထားၿပး အေရးပါ ေသာ ေအာငျမငမႈျဖစေသာလညး၊ ကယစားလယေလာငး ၁၇၃၃ ဦး အနက အမးသမး ၂၃၁ ဦးသာပါရပါသည။94 ဇယား ၃ တြင ျပထားသညအတငး၊ ျပညသ႔လႊတေတာတြင အမးသမး လႊတေတာကယစားလယ ၄၃ ဦးႏင အမးသားလႊတေတာ တြင ၂၃ ဦး ျဖင ျပညေထာငစအဆင လႊတေတာေနရာ စစေပါငး၏ ၁၀ ရာခငႏႈနးရပါသည။95

သမငးအစဥအလာအားျဖင၊ ျပညေထာငစလႊတေတာရ တပမေတာသား ကယစားလယအားလးသည အမးသားမားျဖစခေသာ လညး၊ ၂၀၁၄ ခႏစ ဇနနဝါရလတြင တပမေတာကခန႔အပသည ျပညသ႔လႊတေတာ ကယစားလယမားအနက အမးသမး ၂ ဦး ပါဝငလာပါသည။96 လ႔ပဂၢလ ၂၀ ဦးပါဝငသည ဝနႀကးအဖြ႕တြင ေဒၚေအာငဆနးစၾကညသည တစဦးတညးေသာ အမးသမး ျဖစပါသည။97 ျပညသ႔လႊတေတာႏင အမးသားလႊတေတာ ႏစရပစလးတြင ဥက႒မားႏင ဒ-ဥက႒မားအားလးသည အမးသားမားျဖစၾကပါသည။98 ျမနမာႏငင၏ ျပညေထာငစလႊတေတာတြင အမးသမးမား ကယစားျပမႈက အေရ႕ေတာင အာရ ႏငငမားႏင ႏႈငးယဥၾကညႏငၿပး၊ ထငးႏငငတြင ၆ ရာခငႏႈနး၊ ကေမာၻဒးယားတြင ၁၉ ရာခငႏႈနးႏင ဖလစပငႏငငတြင ၂၇ ရာခငႏႈနး (အေရ႕ေတာငအာရ ႏငငမားအနက အမးသမး လႊတေတာကယစားလယရာခငႏႈနး အျမငဆး)တ႔ ျဖစပါ သည။99 ကမာၻတစဝနးပမးမသည ၂၂ ရာခင ႏႈနးျဖစၿပး၊ ႏငငေပါငး ၆ ႏငငတြင အမးသမးလႊတေတာကယစားလယ တစဦးမမပါရပါ။ ရဝမဒါႏငငတြင အမးသမး လႊတေတာကယစားလယ (၆၄ ရာခငႏႈနးျဖင)အမားဆးျဖစပါသည။100

၂၀၁၅ ခႏစ ေရြးေကာကပြအၿပးတြင ျပညနယႏငတငးေဒသႀကး လႊတေတာမား၌ အမးသမးမား၏ ကယစားျပမႈသည ျပညေထာငစ လႊတေတာႏင အတတ ျဖစပါသည။ ၿခငၾကညလင၊ ေရြးေကာကခေနရာမား၏ ၁၃ ရာခငႏႈနးႏင လႊတေတာႏစရပ

93 အာရေဖာငေဒးရငး၊ ျမနမာႏငင၏ ျပညနယႏငတငးေဒသႀကးအစးရမား၊ မဝါဒေဆြးေႏြးမႈအကဥးခပ အတြအမတ ၁ ၊ ၂၀၁၃ ခႏစ၊ စာ-၂။94 Paul Minoletti ၊ ျမနမာႏငင၏ အပခပေရးစနစတြင ကား၊ မ တနးတညမၽမႈ (မ)ရျခငး၊ အတတ၊ ပစၥပၸနႏင အေျပာငးအလအတြက

ျဖစႏင ေသာ မဟာဗဟာမား၊ အာရေဖာငေဒးရငး၊ ၂၀၁၆ ခႏစ၊ ဧၿပလ၊ စာ-၇။ 95 Minoletti ၊စာညႊနး- ၉၅၊ ၇။96 Myanmar Times. Online at http://www.mmtimes.com/index.php/national-news/17910-woman-mps-up-but-

hluttaw-still- 90-male.html တြငၾကညပါ။97 Online at: http://www.president-office.gov.mm/en/?q=cabinet/union-government&page=1

98 Online at: http://www.president-office.gov.mm/en/?q=cabinet/union-government&page=1

99 လႊတေတာမားရ အမးသမးမား၊ ၂၀၁၆ ခႏစ ဒဇငဘာလ ၃၀ ရကအထ၊ Online at: http://www.ipu.org/WMN e/classif.htm

100 လႊတေတာမားရ အမးသမးမား၊ ၂၀၁၆ ခႏစ ဒဇငဘာလ ၃၀ ရကအထ၊ Online at: http://www.ipu.org/WMN-e/classif.htm

67

jrefrmEdkifiH\ zuf'&,fpepf tkyfcsKyfa&;yHkpHtwGif; usm;? r wef;wlnDrQrIudk jr§ih fwifjcif;

စစေပါငး၏ ၁၀ ရာခငႏႈနးက အမးသမးမားက ရရထားပါသည။101 သ႔ရာတြင ျပညနယႏငတငးေဒသႀကးမား၌ သသသာသာ အေျပာငးအလရေနၿပး၊ မြနျပညနယလႊတေတာတြင အမးသမး ၂၅ ရာခငႏႈနးႏင ခငး၊ ကယားႏင ရခငျပညနယ လႊတေတာ မားတြင လႊတေတာကယစား လယအမးသမးတစဦး မမပါရပါ။ မြနျပညနယလႊတေတာသည အမးသမးလႊတေတာ ဥက႒ ရသည တစခတညးေသာ ျပညနယႏငတငးေဒသႀကး လႊတေတာျဖစပါသည။102 အမးသမးဝနႀကးခပႏစဦး (တနသၤာရတငး ေဒသႀကးတြငတစဦးႏင ကရငျပညနယတြငတစဦး) ရပါသည။103

ေအာကေျခအဆင ေဒသႏရ အပခပေရးတြင အမးသမးကယစားျပမႈ ေလာနညးပါသည။ ဦးသနးစနအစးရကရပကြကႏင ေကးရြာအပခပေရးဥပေဒ၊ ၂၀၁၂ ခႏစက ျပ႒ာနးၿပးသညအခါ ရပကြက/ေကးရြာအပခပေရးမး ရာထးသည ေရြးေကာက တငေျမႇာကခ ရာထးတစချဖစလာခပါသည။ အပခပေရးမးမား၏ အခနးက႑သည ကယျပန႔၍အလားအလာအားျဖင ၾသဇာအာဏာရပါသည။ အပခပေရးမးသည မသားစအတြငး မေျဖရငးႏငေသာ ေသးေသးမႊားမႊား ရာဇဝတမႈမား ႏင လမႈေရးပဋပကၡမားတြင အဓက ညႇႏႈငးျဖနေျဖသျဖစပါသည။ ထ႔အျပင ေကးရြာတြငေနထငသမားအေနျဖင အလပအကင အသစ ေလာကထားလသညအခါ၊ အမေထာငစစာရငး၊ ႏငငသားစစစ ေရးကဒျပား ရရလသညအခါ သ႔မဟတ အမ၊ ၿခ၊ ေျမ ေရာငးဝယလသည အခါတ႔တြင ၎တ႔၏ရပကြက ႏင ေကးရြာအပခပေရးမးထမ ေထာကခ စာရရေရးအတြက ဦးစြာခဥးကပၾကရပါသည။ အဆပါဥပေဒအရ ရပကြက/ ေကးရြာအပခပေရးမး တစဦးအား ဆယအမေခါငးမားက လ႕ဝကမစနစျဖင ေရြးေကာကတငေျမႇာကျခငးျဖစၿပး၊ ၎တ႔အားလညး အမေထာငဦးစးမားက လ႕ဝကမျဖငပင ေရြး ေကာကတငေျမႇာကျခငးျဖစပါသည။ သကတမးမာ ၅ ႏစ ျဖစပါသည။ ယခအခနအထ အမးသမးအနညးငယသာ ေရြးေကာကခရပါသည။ မလြမေသြ အမးသားမားသာျဖစသည အမေထာငဦးစးမားအား မေပးပငခြငရသမားအျဖစ သတမတ ထားသညအတြက ထသ႔ ကယစားျပမႈနညးပါးျခငးမာ အၾသစရာမဟတပါ။ ရလဒအားျဖင၊ တရားဝငမဟတေသာလညး အမးသမးမားအား မေပးျခငး ႏင ေရြးခယခပငခြငတ႔မ ဖယထတထားျခငးျဖစပါသည။104

သမား႐းက တရားစရငေရးစနစ၏ အနမဆးအဆငတြင အမးသမးတရားသႀကးမားက အမးသားတရားသႀကးမားထက အနညးငယ ပမမားျပားပါသည။105 ဤသညမာ အျပသေဘာေဆာငေသာလညး ေဒသႏရအဆငတြင ပဋပကၡအမားစက သမား႐းကတရားစရငေရးစနစ၏ ျပငပတြငျဖစေသာ သမား႐းကမဟတသည ရပရြာအေျချပ ပဋပကၡေျဖရငးေရး ယႏရား မားျဖငသာ ေျဖရငးေလရၾကၿပး၊ ၎တ႔တြငအမားစက အမးသားမားျဖင ဖြ ႕စညးထားျခငးျဖစပါသည။106 အမးသမး အခြငအေရးမားအတြက ဥပေဒသကဝငေစေရးေဆာငရြကမည အဓကတရားစရငေရးအဖြ႕အစညးတစချဖစေသာ ႏငငေတာ ဖြ ႕စညးပအေျခခ ဥပေဒဆငရာ ခ႐းတြင အဖြ႕ဝင ၉ ဦးပါဝငၿပး၊ ၂ ဦးသည အမးသမးမားျဖစပါသည။ ျပညနယႏင တငးေဒ သႀကး တရားလႊတေတာမားရ တရားသႀကးမား၏ ၃ ပ ၁ ပသည အမးသမး မားျဖစပါသည။ သ႔ရာတြင ျပညေထာငစတရားလႊတေတာခပတြင တရားသႀကး ၇ ဦးမ ၁၁ ဦးၾကားရၿပး၊ လကရတြင ၎တ႔အားလး သည အမးသားမားျဖစပါသည။ ႏငငေတာဖြ ႕စညးပ အေျခခဥပေဒက ထနးသမးေစာငေရာကရနႏင အာဏာသကေရာကေစေရးအျပင တရားစရငေရး အဆငစနစ အားလးတြင အမးသမးမား၏ လ႔အခြငအေရးမားအား ကာကြယေစာငေရာကရန တရားစရငေရးစနစက အဓက အခနးက႑တြငရေနပါသည။

မတကြျပားေသာ ဆငျခငဆးျဖတမႈမား ရလာေစရနႏင အခြငအလမးႏငကယစားျပမႈ တနးတညမျဖစေစရန တရားစရငေရး စနစတြင အမးသမးမား၏ ကယစားျပမႈကအေရးႀကးပါသည။ တရားသႀကးမားခန႔အပမႈ လပငနးစဥႏငလအပသည အရညအခငးမားက တရားစရငေရးတြင အမးသမးမားအား ကယစားလယေလာငးမားအျဖစ အားေပးျခငးမရသညက ေတြ႕ရပါသည။ ျပညေထာငစ တရားလႊတေတာခပႏင ႏငငေတာဖြ႕စညးပ အေျခခ ဥပေဒဆငရာ ခ႐း တ႔၌ ခန႔အပတာဝနေပးသည

101 Minoletti ၊စာညႊနး-၉၅၊ ၇။102 Online at: http://www.irrawaddy.com/news/burma/mon-state-elects-parliaments-first-female-speaker.html

103 Online at: http://www.mmtimes.com/index.php/national-news/19818-meet-your-chief-ministers.html

104 Helene Kyed, Annika Harrison & Gerard McCarthy ၊ ျမနမာႏငင၏ ေဒသႏရဒမကေရစ၊ ၂၀၁၆ ခႏစ ရပကြကႏငေကးရြာအပစ ေရြး ေကာကပြမားအားသးသပျခငး၊ (ႏငငတကာေလလာမႈမားဆငရာ ဒနးမတအေျခစက အငစတက၊ ၂၀၁၆ ခႏစ)၊ Available at http:// pure.diis.dk/ws/files/663836/Myanmar_Elections_WEB.pdf

105 Justice Base ၊ ဆမတဆမအသမား၊ ျမနမာႏငင၏ မားျပားေသာ တရားစရငေရးစနစမားတြင အမးသမးမား၏ တရားမတမႈ လကလမးမခြင၊ ကလသမဂၢ အမးသမးမားေရးရာအဖြ႕၊ ၂၀၁၆ ခႏစ၊ စာ-၃၃။

106 Justice Base ၊ ဆမတဆမအသမား၊ ျမနမာႏငင၏ မားျပားေသာ တရားစရငေရးစနစမားတြင အမးသမးမား၏ တရားမတမႈ လကလမးမခြင၊ ကလသမဂၢ အမးသမးမားေရးရာအဖြ႕၊ ၂၀၁၆ ခႏစ၊ စာ-၄၁။

68

jrefrmEdkifiH\ zuf'&,fpepf tkyfcsKyfa&;yHkpHtwGif; usm;? r wef;wlnDrQrIudk jr§ih fwifjcif;

အရညအခငးမားတြင တငးေဒသႀကးသ႔မဟတျပညနယ တရားလႊတေတာမားတြင တရားသႀကးအျဖစ အနညးဆး ၅ ႏစ တာဝန ထမးေဆာငခသ၊ သ႔မဟတ တရားလႊတေတာေရ႕ေနအျဖစ အနညးဆး ႏစ ၂၀ အမႈလကပါေဆာငရြကခသ၊ သ႔မဟတ "ထငေပၚေကာၾကားသည ဂဏသတငးရေသာ ဥပေဒပညာရငအျဖစ ႏငငေတာသမၼတက ယဆသ"ဟ ပါဝငပါသည။107

ျပညနယသ႔မဟတ တငးေဒသႀကး တရားလႊတေတာမား၌ခန႔အပ တာဝနေပးရာတြင တရားလႊတေတာေရ႕ေနအျဖစ အနညးဆး ၁၅ ႏစ အမႈလကပါေဆာငရြကခသ ျဖစရမညဟ ဆထားပါသည။108 အဆပါ အရညအခငး သတမတခကမားက အမးသမး မားအား နစနာေစပါသည။ အမးသမးမားသည ကေလးေမြးဖြားသညအခါ ၎တ႔၏ လပသကမား ျပတေတာက သြားေလရပါ သည။

tpdk;&tzGJ htpnf;rsm;wGif trsKd;orD;rsm; udk,fpm;jyKrIqdkif&m

twm;tqD;rsm;

ျမနမာႏငင၏ ျပညေထာငစ၊ ျပညနယ၊ တငးေဒသႀကးႏင ေဒသႏရအဆငမားရ ေရြးေကာကခအစးရအဖြ႕ အစညးမားတြင အမးသမးမားကယစားျပမႈ နညးပါးရျခငးအေၾကာငးတရားမားစြာ ရပါသည။

၁။ ျပညေထာငစ၊ ျပညနယႏငတငးေဒသႀကး လႊတေတာမား၏ လႊတေတာ ေနရာ ၂၅ ရာခငႏႈနးအား တပမေတာသားမားက ရယျခငးက ဖြ ႕စညးပ အေျခခဥပေဒျဖင သတမတျပ႒ာနးေပးထားပါသည။ တပမေတာတြင အမးသမးမားပါဝငမႈလြနစြာ နညးပါးသညအတြက၊ ဤသတမတခကသည ၎တ႔ရယႏငေသာ လႊတေတာေနရာ အေရအတြကက သသသာသာ ေလာနညးသြားေစပါသည။

၂။ "၎တ႔ႏင ေလာကနသငျမတျခငးမရေသာ" အစးရအဖြ႕အစညးဆငရာ ရာထးမားတြင အမးသမးမားအားဖြ ႕စညးပ အေျခခဥပေဒအရ ဖယထတထားျခငးသည109 အစးရအဖြ႕အစညးဆငရာရာထးမားသည အမးသမးမားႏငေလာကန သငျမတျခငးမရဟ သတမတထားေသာ လမႈေရးဆငရာ ပေသကားက အယအဆမားႏင စႏႈနးမားအား ထပေလာငး အားျဖညေပးၿပး၊ အစးရအဖြ႕အစညးမားတြင အမးသမးမား၏ပါဝငမႈက အတားအဆးျဖစေစပါသည။110

၃။ ႏငငေတာဖြ ႕စညးပအေျခခဥပေဒ၌ အစးရအဖြ႕အစညးမားတြင အမးသမးမား ကယစားျပမႈနညးပါးျခငးက ေျဖရငးေဆာင ရြကေပးမည ခြတမးစနစမား မပါရပါ။ အမးသမးကယစားလယေလာငးမားအတြက ခြတမးစနစမားႏင အျခားေသာကည ေထာကပ မႈမား (ဘ႑ာေရးႏင နညးပညာဆငရာ)အား အမးသမးမားအတြက မဆြယစညး႐းေရးဆငရာ ကြမးကငမႈ မားႏင အစးရအဖြ႔ အစညးရာထးမားတြင ဝငေရာကယဥၿပငႏငေစမည လအပေသာအရငးအျမစမားျဖငကညေထာက ပေပးရာတြင အသးျပႏငပါသည။

၄။ ရပကြက၊ ေကးရြာႏင ေကးရြာအပစအဆငတြင ေဒသဆငရာလ႔အဖြ႕အစညးမား၌ ၾသဇာအာဏာရေသာ ရာထးတာဝန တစချဖစသည အပခပေရးမး ေရြးေကာကပြမားတြင အမေထာငဦးစးမားကသာ မေပးခြငအာဏာေပးထားျခငးျဖင သြယဝက၍ အမးသမးမားအား ခြျခားဆကဆျခငးက ျဖစေစပါသည။

107 ျပညေထာငစသမၼတျမနမာႏငငေတာ ဖြ ႕စညးပအေျခခဥပေဒ၊ ၂၀၀၈ ခႏစ၊ အပဒ-၃၀၁၊ ၃၁၀၊ ၃၃။108 ျပညေထာငစသမၼတျမနမာႏငငေတာ ဖြ ႕စညးပအေျခခဥပေဒ၊ ၂၀၀၈ ခႏစ၊ အပဒ- ၃၁၀။109 ျမနမာႏငင ေရ႕ေနမားေကာငစ၊ ျမနမာအမးသမးမားအတြက စတပကဖြယရာျမငကြငး၊ Online at: http://www.socialwatch.org/

node/ 11603 110 Oxfam, CARE and ActionAid ၊ ျမနမာႏငငတြင အမးသမးမားႏင ဦးေဆာငမႈ၊ ၂၀၁၄ ခႏစ။ Online at: https://www.care.org.au/

wp-content/uploads/2014/12/Myanmar-Women-and-Leadership-in-Myanmar-Report.pdf 14.

69

jrefrmEdkifiH\ zuf'&,fpepf tkyfcsKyfa&;yHkpHtwGif; usm;? r wef;wlnDrQrIudk jr§ih fwifjcif;

၅။ ျမနမာႏငငတြင အမမႈတာဝနအမားစက အမးသမးမားက ထမးေဆာငၾကမညဟ သတမတေမာလငထားၾကၿပး၊ အထး သျဖင အမေထာငစမား၏ ၂၄ ရာခငႏႈနးသာလင ေနအမတြင ေသာကသးေရရရၿပး၊ အမေထာငစမား၏ ၃၄ ရာခငႏႈနး သာလင လပစစမးရရေသာ ၿမ႕ ျပမဟတသညေဒသမားတြင ပ၍သသာျမငသာပါသည။111 ရပရြာေဒသအမား အျပား၌ ႏငငေရးလႈပရားမႈ မားတြငပါ ဝငၾကသည အမးသမးမား၏ အမမႈတာဝနမားက အမးသားမားက မေဝလပေဆာင ေပးလစတ မရၾကဘ၊112 အမးသမးမားအား မသားစ၊ အမမႈ တာဝနမားႏင အစးရအဖြ႕အစညးမားက သတမတထား သည ေလးပငေသာလပငနးတာဝနမားအၾကား မလးသာမလြန႔သာျဖင ခကခပငပနးေစပါသည။113 အမေထာငမႈ တာဝနမားထက ႏငငေရးလပေဆာငမႈမားအား ပ၍ ဦးစားေပးသညဟဆကာ အမးသမးမားအေနျဖငေဝဖနမႈမားက လညး ရငဆငၾကရၿပး ကယစားလယေလာငးမားအျဖစ ၎တ႔ဘာသာ ရပတညရနႏင အမမႈကစၥမားအၾကား ညႇႏႈငးေျဖရငးႏငစြမး နညးပါးလကရပါသည။

၆။ အစးရအဖြ႕အစညးဆငရာ တာဝနဝတရားမားႏင စပလဥး၍၊ အမးသမးမားတြင အေတြ႕အႀက ႏင ကြမးကငမႈမားမရၾကဘ၊ ၎တ႔၏ စြမးေဆာငရညအေပၚ ယၾကညမႈလညးမရၾကသညက ေတြ႕ရပါသည။ ႐းရာအစဥအလာႏႈနးစမားက အမးသမး မားထက အမးသားမားအား လပပငခြငအာဏာ ပမအပႏငး ထားပါသည။ အမးသမးမားသည ဘာသာေရး၊ လမႈေရးႏင ယဥေကးမႈဆငရာ လပေဆာငခကမားတြင နမကသညအဆငမ ပါဝငၾကရၿပး ပမနအားျဖင ၎တ႔၏တာဝနမာ ဧညသညမား အား ႀကဆေနရာခထားျခငး၊ အခမးအနားျပငဆငျခငးႏင အစားအေသာကမား ျပငဆငေပးရျခငးတ႔ျဖစ၍ အမးသားမားက ဦးေဆာငမႈႏငစမခန႔ခြမႈတာဝနမားက ရယထားၾကပါသည။

111 ျမနမာႏငင ေရ႕ေနမားေကာငစ၊စာညႊနး - ၁၁၀၊ ၂၆။112 ျမနမာႏငင ေရ႕ေနမားေကာငစ၊စာညႊနး - ၁၁၀၊ ၂၆။113 Devin Joshi and Kara Kingma ၊ “အာရတစဝနး လႊတေတာမားတြင အမးသမးမား၏ မညမေသာကယစားျပမႈ၊ ေဒသတစဝနး

မတကြလြမႈ မားအား ရငးလငးျခငး”၊ (၂၀၁၃ ခႏစ)၊ စာ-၁၂(၄)၊ အာဖရကႏင အာရေလလာမႈမား၊ စာ-၃၅၂။

ဇယား ၃ ။ ေရြးေကာကခအစးရအဖြ႕အစညးမားတြင အမးသမးမား၏ ကယစားျပမႈ

အစးရအဖြ႕အစညး အဆင

ေနရာ စစေပါငး အမးသမးမားစစေပါငး အမးသမး

မား%

ျပညေထာငစ

ျပညသ႔လႊတေတာ ေရြးေကာကခ ၃၃၀ ၄၃ ၁၃%

ခန႔အပ ၁၁၀ ၂ ၂%

အမးသား

လႊတေတာေရြးေကာကခ ၁၆၈ ၂၃ ၁၃%

ခန႔အပ ၅၆ ၂ ၄%

စစေပါငး ေရြးေကာကခ ၄၉၈ ၆၆ ၁၃%

ခန႔အပ ၁၆၆ ၄ ၂%

အစးရအဖြ႕ဝနႀကး ၂၀ ၁ ၅%

ျပညနယႏင

တငးေဒသႀကး

လႊတေတာ

ကယစားလယ၆၅၉ ၈၄ ၁၃%

ျပညေထာငစ/ျပညနယ/

တငးေဒသႀကး စေပါငး

လႊတေတာ

ကယစားလယ၁၁၅၀ ၁၅၁ ၁၃%

ၿမ႕နယ* အပခပေရးမး ၃၃၀ ၀ ၀%

ရပကြက/ေကးရြာ

အပစ**အပခပေရးမး ၁၆၇၈၅ ၄၂ ၀.၂၅%

70

jrefrmEdkifiH\ zuf'&,fpepf tkyfcsKyfa&;yHkpHtwGif; usm;? r wef;wlnDrQrIudk jr§ih fwifjcif;

၇။ အၾကမးဖကမႈ၊ လငပငးဆငရာကးလြနမႈႏင လငပငးဆငရာ ၿခမးေျခာက ေႏာငယကမႈတ႔က စးရမေၾကာကရြ ႕ေနရျခငးက အမးသမးမား၏ ခရးအနး၊ အေဝးသြားလာႏငစြမးက အဟန႔အတား ျဖစေစပါသည။ အစးရ အဖြ႕အစညးဆငရာ ရာထးအမား အျပား၊ ေဒသႏရအဆင ရာထးမားတြငပင သငတနးႏငအစညးအေဝးမား တကေရာကရန ခရးသြားရျခငးမားရပါသည။ လၿခေရးစးရမမႈေၾကာင အမးသမးမား၏ ခရးသြားလာမႈအေပၚ ကန႔သတထားျခငးသညအစးရအဖြ႕အစညးမား၊ အထးသ ျဖင ေဝးလေသာေနရာမား ႏင ေတာငေပၚေဒသမားတြင အမးသမးမား၏ပါဝငမႈက အတားအဆးျဖစေစပါသည။

tpdk;&tzGJ htpnf;rsm;wGif

trsKd;orD;rsm;udk,fpm;jyKrI\ ta&;ygrI

ရပကြက/ေကးရြာအပခပေရးမးမားႏင ေရြးေကာကတငေျမႇာကခမဟတေသာ ေဒသႏရအဆင၊ ေကးရြာႏငၿမ႕နယ အပခပ ေရးမး ရာထးမားကသ႔ပင ျပညေထာငစ၊ ျပညနယႏငတငးေဒသႀကးလႊတေတာမားအပါအဝင အစးရအဖြ႔အစညးမားတြင အမးသမးမား တနးတညမ ကယစားျပမႈက အေရးႀကးပါသည။ အမးသမးမားတနးတညမ ကယစားျပျခငးသည အပခပေရး ႏင ဆးျဖတခကခမတေရးတ႔တြင ျမနမာအမးသမးမား၏ အျမငသေဘာထားႏင အေတြ႕အႀကမားအား ထငဟပေစေၾကာငး ေသခာေစမညျဖစပါသည။114 ဥပမာ-ေစးထတြင ထြကကနသးႏမားေရာငးချခငး၊ အေသးစားေငြေခး လပငနး၊ သားသမးမား၏ ပညာေရး၊ ေသာကေရရငးျမစမား လကလမးမမႈ၊ ေလာဖြတေရးႏင သန႔ရငးေရးသးပစၥညးမား ႏငနာမကနးသ ႏင သကႀကးရြယအမားအား ျပစေစာငေရာကျခငး စသညတ႔တြင အမးသမးမားသည အမးသားမား ထက ပ၍အခနေပးၾကၿပး၊ အဆပါကစၥရပမားတြင အမးသမးမားသည ဗဟသတႏင နားလညမႈပရၾကပါသည။ ရနကန တငးေဒသႀကး လႊတေတာဆငရာ သေတသနတစခတြင လႊတေတာကယစားလယ အမးသားမားသည လမးေဖာကလပေရး က ဦးစားေပးၾကၿပး၊ လႊတေတာကယစားလယ အမးသမးမား၏ ဦးစားေပးကစၥရပမားျဖစသည ပညာေရး၊ ကနးမာေရးႏင သကႀကးရြယအမား ျပစေစာငေရာကေရး စသညတ႔အတြက ဘ႑ာေငြက လႊေျပာငးသးစြလစတမရၾကေၾကာငးေတြ႕ရပါသည။115 ျမနမာႏငငဆငရာအျခားသေတသနတစခတြင၊ အမးသမးမားသည ထပတကရငဆငလ စတနညးပါးေၾကာငး၊ အားလးေက နပေစမည အေျဖမားရရေစရန ပမအရညအခငးရေသာ ေစစပညႇႏႈငးသမားျဖစေၾကာငး၊ ရြာသရြာသား မားႏငလညး ပမေကာငးမြနေသာ ဆကဆေရးကထေထာငႏငေၾကာငးႏင ပ၍စတရညသညးခၿပး၊ ၾကငနာစတရေၾကာငးညႊနျပထား ပါသည။116 သေတသနမားအရ အမးသမးမားပါဝငျခငးျဖင ရထားေသာ ဥပေဒမားအား ပ၍ေလးစားလကနာေစပါသည။117

zuf'&,fpepfyHkpHwGif tpdk;&tzGJ htpnf;rsm;ü

usm;? ra&;&mudk,fpm;jyKrIudk jr§ihfwifjcif;

ဖကဒရယစနစပစတြင ျပညနယႏငတငးေဒသႀကးအဆင၌ ေနရာမားပ၍ရရႏငေသာေၾကာင အပခပေရးတြငအမးသမးမား ပါဝငႏငသည အခြငအလမးမား ပမမားျပားလာေစပါသည။ အမးသမးမားအေနျဖငလညး ျပညနယႏင တငးေဒသႀကး လႊတေတာမားတြငပါဝငရန ပမလြယကႏငပါသည။ အေၾကာငးမာ၊ ၎ရာထးမားသည အမႏငမခြခြာဘ ထမးေဆာငႏင သညအတြက အမးသမးမား၏ အမမႈတာဝနမားႏင မသားစႏငခြခြာေနရသညအခနက ေလာနညးေစၿပး၊ ခရးသြားရျခငးက ေလာနညးေစသညသာမက၊ ခရးသြားျခငး ႏင ဆကစပေနသည လၿခေရးျပနာမားကပါ ေလာပါးေစပါသည။

114 Paul Minoletti ၊ ျမနမာႏငင၏ ေဒသႏရအပခပေရးတြင အမးသမးမားပါဝငမႈ၊ အာရေဖာငေဒးရငး၊ ၂၀၁၄ ခႏစ၊ စာ-၂၀။115 Minoletti ၊စာညႊနး-၁၁၆၊ ၁၆။116 Minoletti ၊စာညႊနး-၁၁၆၊ ၁၆။117 Minoletti ၊စာညႊနး-၁၁၆၊ ၃၂။

71

jrefrmEdkifiH\ zuf'&,fpepf tkyfcsKyfa&;yHkpHtwGif; usm;? r wef;wlnDrQrIudk jr§ih fwifjcif;

118 Minoletti ၊စာညႊနး-၁၁၆၊ ၃၂။119 CEDAW ေကာမတ၏ အႀကျပသးသပခကမား၊ ျမနမာ (၂၀၀၈ ခႏစ)၊ ၄၂ ႀကမေျမာကအစညးအေဝး (UN Doc CEDAW/C/MMR/CO/3)

[10].120 အမးသမးမား ဖြ ႕ၿဖးတးတကေရး အမးသားအဆင မဟာဗဟာလပငနးစဥ၊ ၂၀၁၃-၂၀၂၂ ခႏစ၊ စာ-၂၃။ Online at: http://myanmar.

unfpa.org/sites/asiapacific/files/pub-pdf/NSPAW2013-2022_0.pdf .121 Minoletti ၊စာညႊနး - ၁၁၆၊ ၃၄။122 David Williams ၊ “ျမနမာႏငင၏ ၂၀၀၈ ခႏစ အေျခခဥပေဒတြင ဘာေတြက အရမးဆးရြားေနသလ"၊ Melissa Crouch and Tim

Lindsey (တ႔တညးျဖတသည) ျမနမာႏငင၏ဥပေဒ လ႔အဖြ႕အစညးႏင အသြငကးေျပာငးေရး၊ (Oxford: Hart Publishing ၊၂၀၁၄ ခႏစ)။123 Sang Hnin Lian ၊ “ကား၊ မ ကြာဟခကႏင ျမနမာအမးသမးမား၏ ႏငငေရးတြငပါဝငမႈ"၊ (၂၀၁၅ ခႏစ)၊ http://burmalibrary.org/

show.php?cat=2235

အမးသမးမားသည ၎တ႔ေနထငရာရပရြာႏငနးစပသည ဆးျဖတခကခမတျခငး က႑မားတြငလညး ပ၍သကေသာငသက သာ ပါဝငႏငၾကပါသည။ ထနညးတပင၊ အျခားေသာ ရပရြာႏငေဒသခမားကလညး အာဏာႏငလပပငခြငနညးေသာ အဆပါ အမားျပညသဆငရာ က႑မားတြင အမးသမးမား ပါဝငအား ျဖညျခငးက ပ၍လကခႏငၾကပါသည။ အဆငနမေသာ အပခပေရး တာဝနမားသည အမးသမးမား အတြက ေလကငေရးကြငးတစခသဖြယ ျဖစႏငၿပး၊ ေနာငတြင ျပညေထာငစလႊတေတာအဆင၌ ဝငေရာကယဥၿပငရန ယၾကညမႈႏင ကြမးကငမႈမားက ရရေစႏငပါသည။ အမးသမးေခါငးေဆာငမားအား အေတြ႕အႀကရ ရန အခနႏငအခြငအလမးေပးသညႏင ၎တ႔၏ စြမးရညႏငကြမးကငမႈမား လငျမနစြာ တးတကလာေၾကာငးအေထာက အထားမားက ညႊနျပေနပါသည။ ထ႔အျပင၊ ျမနမာႏငငဆငရာ သေတသနတစခတြင၊ အမးသမးစနမနာျပပဂၢလမား ရေနျခငးသည ေဒသတြငးမ အမးသမးမားအား ဦးေဆာငမႈတာဝနမားကထမးေဆာငရန ေစေဆာေပးေၾကာငး ေဖာျပထားပါ သည။118

သ႔ရာတြင ဒမကေရစအသြငကးေျပာငးမႈ၊ ဗဟဦးစးခပကငမႈ ေျဖေလာျခငးႏင ၎ကေပးေသာ အခြငအလမးမား ပမမား ျပားလာျခငးတ႔ႏငယဥတြ၍ ဖကဒရယစနစပစသကသကျဖင အစးရအဖြ႕အစညးမားတြင အမးသမးမား၏တနးတညမ ကယစားျပမႈအတြက လေလာကေသာ အာမခခကေပးႏငမညမဟတပါ။ အစးရအဖြ႕အစညးမားတြင ကား၊ မေရးရာ ကယစား ျပမႈျမႇငတငေရးအတြက လလားႏစသကဖြယျဖစေသာ ႏငငေရးအခြငအလမးဆငရာ ဖြ ႔စညးမႈ ပသဏၭာနသည အပခပေရးပစ ေရြးခယမႈထက ပ၍မေရမရာဆနေနပါသည။ သ႔ျဖစရာ ေအာကပါလပေဆာငခကမားအား အႀကျပတကတြနးထားပါသည။

၁။ ျပညေထာငစ ၊ ျပညနယႏငတငးေဒသႀကးလႊတေတာမားအတြက ကား၊မေရးရာခြတမးစနစျဖစပါသည။ ႏငငေတာ ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒတြင ခြတမးစနစကငသးျခငးက ခြငျပမထားေသာလညး၊ ၂၀၀၈ ခႏစတြင CEDAW ေကာမတ၏ ျမနမာႏငငအတြက အႀကျပသးသပခကမားတြင ကား၊ မေရးရာ ခြတမးစနစမားက သတမတျပ႒ာနးရန အႀကျပ တကတြနးထားၿပး၊119 အမးသမးမားဖြ႔ ၿဖးတးတကေရး အမးသားအဆင မဟာဗဟာလပငနးစဥ၊ ၂၀၁၃-၂၀၂၂ ခႏစ(ျမနမာ)တြင "ဥပေဒျပေရး၊ တရားစရငေရးႏင အပခပေရးအဖြ႕အစညးမား၏ ဆးျဖတခကခမတျခငးတြင အမးသမးမား ပါဝငမႈက ေသခာေစရန" ခြတမးစနစအား အႀကျပတကတြနးထားပါသည။120

ကား၊ မေရးရာ ခြတမးစနစမားသည ျမနမာႏငငအတြက အသစအဆနး မဟတပါ။ အခ ႕ေသာ အပခပေရးအဖြ႕အစညး မားက ၎တ႔က ျပ႒ာနးခၾကဖးပါသည။ CARE၊ ျမနမာ၏ ေကးရြာေကာမတအဖြ႕ဝငမားတြင အမးသမးမားကယစားျပမႈ အနညးဆ ၃၀ ရာခငႏႈနးသတမတထား ၿပး ၊ ႏငငတစဝနးရပရြာကဦးေဆာငသည ဖြ ႔ ၿဖးေရးစမကနးတြင ေကးရြာ ေကာမတအဖြ႕ဝငမား၏ ၅၀ ရာခငႏႈနးသည အမးသမးမားျဖစရမညဟ သတမတထားပါသည။121 ခြတမးစနစမား သည အစးရအဖြ႕အစညးမားတြင အမးသမးမား၏ အေရအတြကက ပမမားျပားေစ႐သာမက၊ အမးသမးမားသည အပခပေရးပစ၏ တစစတတစပငးျဖစသငသညဆသည ေမာမနးခကက ဖနတးေပးပါသည။122 အမးသမးေခါငး ေဆာင မားအား အေတြ႕အႀကရရန အခနႏင အခြငအလမးေပးသည ႏင ၎တ႔၏စြမးရညႏင ကြမးကငမႈမား လငျမနစြာ တးတကလာေၾကာငး အေထာကအထားမားက ညႊနျပေနပါသည။123

ဖကဒရယစနစ ပစသစတစရပက ထေထာငရာတြင၊ ႏငငေတာဖြ ႕စညးပအေျခခဥပေဒတြငပါရ သည ေရြးေကာကပြစနစက အသစျပနလညေရးဆြျခငးျဖစေစ သ႔မဟတ အေရးပါေသာ ျပငဆငေျပာငးလမႈျဖစေစ ျပလပရမညျဖစပါသည။ အမးသမးမား၏ ႏငငေရးအရ ကယစားျပမႈအတြက ခြတမးစနစတစရပက ႏငငေတာဖြ ႕စညးပအေျခခဥပေဒတြင

72

jrefrmEdkifiH\ zuf'&,fpepf tkyfcsKyfa&;yHkpHtwGif; usm;? r wef;wlnDrQrIudk jr§ih fwifjcif;

124 စတဝငစားသအမားအျပားက ခြတမးစနစမားက အႀကျပတကတြနးၾကၿပး၊ ေတြ႕ဆေမးျမနးခသအမားစ ႏစသကသည နညးစနစျဖစပါ သည။

125 Fernanda Correa ၊ မကစက၏ ဖကဒရယစနစႏင ကား၊ မေရးရာ ခြတမးစနစမားအား ေလလာခက"၊ (၂၀၁၄ ခႏစ)၊ ၅၀(၃) ၊ Representation ၊ စာ-၃၂၁-၃၂၂။

126 Correa ၊စာညႊနး-၁၂၆၊ ၃၂၁။

ထညသြငးေရးဆြရန ဤသညက အခြငအလမးတစချဖစေစပါသည။124 အပခပေရးဆငရာ အဆငအားလး အတြက ေရြးေကာကပြမားတြင ကား၊ မေရးရာ ခြတမးစနစက သတမတ ျပ႒ာနးေပးႏငၿပး၊ သ႔မဟတပါက အျခားတစနညးအေနျဖင ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးမားအား ခြတမးစနစမားက ၎တ႔ဘာသာ မတဆက ကငသးရန ခြငျပေပးႏငပါသည။125 မကဆကႏငငတြင၊ ဗဟအစးရက ေရြးေကာကခ အစးရအဖြ႕ အဆငအားလးအတြက ခြတမးစနစက သတ မတေပးခၿပး၊ ခြတမးစနစပစႏင ဥပေဒအတငးသကဝငေစေရးက ျပညနယမားအား ဆးျဖတပငခြငေပးထားပါသည။ ဤသညက ျပညနယမားအတြငး အမးသမးမားကယစားျပမႈတြင ႀကးမားေသာ ကြျပားခကမားက ျဖစေစခပါသည။ သ႔ရာတြင၊ မတညေသာနညးလမးမားျဖင ေဆာငရြကခသညတင အခနႏငအမ၊ ျပညနယမားအားလးတြင ကယစားျပမႈ ျမငမားလာ ခပါသည။126

လႊတေတာဆငရာ ကား၊ မေရးရာ ခြတမးစနစ ၂ မးရပါသည။ ပထမတစမးမာ သးသန႔ေနရာ ဖယထားေပးသည ခြတမးစနစျဖစၿပး၊ လႊတေတာ ေနရာအေရ အတြကအခ႕က အမးသမးမားအတြကသးသန႔ ေနရာဖယထားေပးျခငးျဖစပါ သည။ အနမဆး ၃၀ ရာခငႏႈနး သးသန႔ေနရာဖယထားေပးရန အႀကျပတက တြနးထားၿပး၊ အေရးပါေသာစဖြ ႔မႈျဖစသည အနညးဆး ၃၀ ရာခငႏႈနး ျပညမခလင၊ အမးသမးမား ပမပါဝငလာဖြယရၿပး၊ ကား၊ မတနးတညမေရး အစအစဥမားအား ပမတကၾကြစြာ ရာေဖြႏငၾကဖြယရပါသည။

ဒတယတစမးမာ ကယစားလယေလာငးခြတမးစနစျဖစၿပး၊ ႏငငေရးပါတ တစခခငးစက အနမဆး အမးသမးလႊတေတာကယစားလယေလာငး ရာခငႏႈနးက သတမတရနျဖစပါသည။ ႏငငေရးပါတမားသည ၎တ႔၏ ကယပငသမငးေၾကာငး၊ အစဥအလာမား၊ စညးမဥးစညးကမးမားႏင လပထးလပနညးမား ရၾကသညျဖစရာ၊ ကား၊ မတနးတညမေရး ျပျပင ေျပာငးလမႈမားအား ကန႔သတ ျခငး၊ ပတဆ႔တားဆးျခငးမား ျပလပႏငဖြယရပါသည။ အမးသမးမား၏ ႏငငေရးဆငရာ အခြငအလမးမားသည ပါတေခါငးေဆာငမား၏ ဦးစားေပးမႈအေပၚ မတညေနေလရပါသည။ ကယစားလယေလာငး ခြတမးစနစသည ပါတတြငးကယစားလယေလာငး ေရြးခယရာတြင ဆးျဖတပငခြငရသမားအား အမးသမးမားက အမညစာရငးတငသြငးရန ဖအားေပးျခငးျဖစၿပး၊ ပါတတစခအတြငး အမးသားမား၏ လႊမးမးမႈက စနေခၚႏငပါသည။

ျမနမာႏငငတြင လကရကငသးေနေသာ"မအမားဆးရသ အႏငရသည "ေရြးေကာကပြစနစတြင၊ ကယစားလယေလာငး ခြတမးစနစသည လႊတေတာေနရာခြတမးစနစေလာက ထေရာကမႈ မရႏငပါ။ အမးသမးမားအား ႏငေခမရေသာေနရာ မားတြင ေခာငထးထားျခငး၊ သ႔မဟတ ႐း႐းသားသားပင၊ အႏငရရနလေလာကသည မအေရအတြကမရရျခငးတ႔ ျဖစေစႏငပါသည။ အမးသမးမား အစးရအဖြ႕အစညးမားတြငတာဝနယျခငးက ဆန႔ကငပါက ထသ႔ ျဖစေလရပါသည။ သ႔ရာတြင ဝငေရာကယဥၿပငသည အမးသမးကယစားလယေလာငးမား၏ ရာခငႏႈနးႏင ထပတ ေရြးေကာက တငေျမႇာကခခရသည ၂၀၁၅ ခႏစ အေထြေထြေရြးေကာကပြရလဒမားက ကယစားလယေလာငးခြတမးစနစသည ျမနမာႏငင၏ ေနာကခအေျခအေနတြင ေအာငျမငႏငေၾကာငး ျပသေနပါသည။

၂။ လတငးမေပးခြင အာမခခကရရေစရန ၂၀၁၂ ခႏစ၊ ရပကြကႏငေကးရြာ အပခပေရးဥပေဒက ျပျပငေျပာငးလရမည ျဖစပါသည။ လကရတြင အပခပ ေရးမးရာထးအတြက မေပးျခငးစနစသည အမးသမးမားအား မေပးခြငႏင ေရြးခယခ ပငခြင ၂ မးစလးမ ထေရာကစြာဖယထတထားျခငး ျဖစၿပး၊ အမေထာငဦးစးမားအတြကသာ ကန႔သတထားျခငးျဖစပါသည။

၃။ ခြတမးစနစႏင အျခားေသာလပေဆာငခကမားအား ကြမးကငမႈဆငရာ သငတနးအသးသးႏင တြဖက၍၊ အမးသမးမား အား ကယစားလယေလာငးမာအျဖစ ေရြးေကာကပြမားတြင ဝငေရာကယဥၿပင႐သာမက၊ ေရြးေကာကခရပါက ျပညေထာငစ၊ တငးေဒသႀကး၊ ျပညနယႏင ေဒသႏရ အစးရအဖြ႕အစညးမားတြင အဓပၸာယျပညဝစြာ ပါဝငႏငေရး အတြကပါ ျဖညဆညးေဆာငရြကေပးရန အေရးႀကးပါသည။ ဖကဒရယစနစတြင ရရလာမည ႏငငေရးအရကယစားျပမႈႏင

73

jrefrmEdkifiH\ zuf'&,fpepf tkyfcsKyfa&;yHkpHtwGif; usm;? r wef;wlnDrQrIudk jr§ih fwifjcif;

127 Minoletti ၊စာညႊနး - ၁၁၆၊ ၃၇။128 Minoletti ၊စာညႊနး - ၁၁၆၊ ၂၉။129 ကား၊ မတနးတညမေရးကြနရက (GEN)၊ တတဆတမႈ၏ေနာကကြယ၊ အမးသမးမားအေပၚ အၾကမးဖကမႈႏင ၎တ႔၏ ခႏငရညစြမးအား၊

ျမနမာႏငငဆငရာ သေတသနစာတမး၊ ၂၀၁၅ ခႏစ၊ ရနကန။ ၎တြင ရနကနႏငေမာလၿမငမ နမနာေရြးခယေလလာခေသာ အမးသမးမား ၏ ၅၀ ရာခငႏႈနးေကာသည လငပငးဆငရာႏင အျခားေသာအၾကမးဖကမႈမားက ေတြ႕ႀကဖးၾကေၾကာငး ေတြ႕ရရပါသည။ ျမနမာတပမေတာ ႏင တငးရငးသားလကနကကငအဖြ႕အစညးမားအၾကား ပဋပကၡႏင ပဋပကၡလြန အခငးအကငးမားတြင လငပငးဆငရာ အၾကမးဖကမႈမတ တမးမားလညး ရပါသည။ ျမနမာႏငငအမးသမးမားအဖြ႕ခပ (WLB)၊ တညေသာကငးလြတခြင၊ တညေသာပစမား၊ ၂၀၁၄ ခႏစ။ Online at: http://womenofburma.org/wp-content/uploads/2014/01/SameImpunitySamePattern_English-final.pdf ျမနမာႏငငအမးသမး မားအဖြ႕ခပ (WLB)၊ ေမာလငခကသာရခလင၊ သတ႔ေျပာျပၾကလမမည၊ ၂၀၁၄ ခႏစ။ http://womenofburma.org/wp-content/ uploads/2014/11/VAW_Iftheyhadhope_TheywouldSpeak_English.pdf.

130 ျမနမာႏငငအမးသမးမားအဖြ႕ခပ (WLB)၊ တညေသာကငးလြတခြင၊ တညေသာပစမား၊ ဇနနဝါရလ၊ ၂၀၁၄ ခႏစ၊ စာ- ၈၊ ၁၁။ Engy Abdelkader ၊ "ျမနမာဒမကေရစေရးလႈပရားမႈ၊ ႐ဟငဂာအမးသမးႏင လငယမားအေပၚ လမးေရးအၾကမးဖကမႈ၏သကေရာကမႈ" (၂၀၁၄ ခႏစ)၊ ၂၃(၃)၊ ပစဖတကမး႐းတနးႏင မဝါဒဥပေဒဂာနယ၊ စာ- ၅၁၁၊ ၅၂၄။

စပလဥးသည ပမႀကးမားေသာအခြငအလမးမားအား အမးသမးမား ရယႏငရန ဤနညးအားျဖင ျပငဆငေပးႏငပါသည။ အမးသမးမား ေဘးကငးလၿခစြာသြားလာႏငသည အေျခအေနႏင အခနအခါ မားတြင သငတနးမားအား စစဥေပးရမည ျဖစပါသည။127 အမားျပညသႏင ထေတြ႕ဆကဆရသည အေျခအေနမားတြင ပါဝငႏငရန အမးသမးမားအားကြမးကငမႈ မား၊ အေတြ႕အႀကႏင ယၾကညမႈတ႔က ရေစသညအတြက အစးရ မဟတေသာအဖြ႕အစညး (NGOs)မားတြင ပါဝငၾကရန အမးသမးမားအား တကတြနးအားေပးသငပါသည။128

t"dutBuHjyKwkdufwGef;csufrsm;

/ ႏငငေတာဖြ ႕စညးပ အေျခခဥပေဒျဖင ျပ႒ာနးထားသည ကယစား လယေလာငးမား၏ ကား၊ မေရးရာ ခြတမးစနစမားက ျပညေထာငစ၊ ျပညနယႏငတငးေဒသႀကး ေရြးေကာကပြမားတြင စတင မတဆကကငသးရန။

/ အပခပေရးမးရာထးအတြက အမးသမးမား မေပးႏငေရးႏင ဝငေရာက ယဥၿပငႏငေရးအတြက ၂၀၁၂ ခႏစ၊ ရပကြက ႏငေကးရြာအပခပေရး ဥပေဒကျပငဆငရန။

/ အစးရအဖြ႕အစညးမားတြင တာဝနထမးေဆာငႏငေရးအတြက စြမးရညျပညဝေစရန အမးသမးမားအား သငတနးမား စစဥေပးရန။

trsKd;orD;ESihf rdef;uav;rsm;\ vHkNcHKa&;

အမးသမးမားအေပၚ အၾကမးဖကမႈက အမးသမးမားတနးတညမေရး၏ ဗဟခကျဖစလာပါသည။ ျမနမာႏငငတြင အမးသမး မားအေပၚ အၾကမးဖကမႈက လႊမးမးပ႕ႏ ႔လကရပါသည။129 တရားစြဆမႈ အနညးငယမျဖင၊ တငးရငးသားလနညးစေဒသမားတြင လကနကကငတပဖြ ႕မားက ကးလြနသည အမးသမးႏင မနးကေလးမားအေပၚ အၾကမးဖကမႈဆငရာ ရညလားသည သမငးေၾကာငးရပါ သည။130 ကနးမာေရး၊ အး အမ၊ ပညာေရးႏင အလပအကငတ႔အပါအဝင အမး သမးႏင မနးကေလးမား၏ ဘဝနယပယအားလးအေပၚ အၾကမးဖကမႈက သကေရာကေစပါသည။ လငပငးဆငရာ ကးလြနမႈ(အထးသျဖင ပဋပကၡ ျဖစပြား ရာေဒသမားတြင ကန႔သတခကမားရေနၿပး)ႏင လငပငးဆငရာ ၿခမးေျခာက ေႏာငယကမႈတ႔က စးရမ ေၾကာကရြ ႕ေန ရျခငးက အမးသမးမား၏ ခရးအနးအေဝး သြားလာႏငစြမးက တားျမစထားပါသည။ အလပလပႏငစြမး၊ NGOs မားတြင ပါဝငခြင၊ အစးရအဖြ႕အစညးမားတြင ဝငေရာကယဥၿပငေရြးခယခပငခြင ႏင မသားစဝငမား၊ ေဆြမးသားခငးမားႏင ၎တ႔၏ ဆကဆေရးက ထနးသမးထားႏငေရးတ႔အေပၚ ဤ သညက အတားအဆးျဖစေစပါသည။

74

jrefrmEdkifiH\ zuf'&,fpepf tkyfcsKyfa&;yHkpHtwGif; usm;? r wef;wlnDrQrIudk jr§ih fwifjcif;

131 "ယငးအဖြ႕၊ သ႔မဟတ အဖြ႕ဝငတစဦးဦး၊ သ႔မဟတ အစးရအဖြ႕ဝငတစဦးဦး၏ တာဝနအရေဆာငရြကခကမားအေပၚ အေၾကာငးျပလက ယငးတ႔အား တရားစြဆျခငး၊ အေရးယျခငးမရေစရ။" ျပညေထာငစသမၼတ ျမနမာႏငငေတာ ဖြ ႕စညးပအေျခခဥပေဒ၊ ၂၀၀၈ ခႏစ၊ အပဒ-၄၄၅။

ပဋပကၡေျဖရငးေရး နညးလမးတစခအျဖစ ဖကဒရယစနစက ႏစသကၾကျခငးမာ တငးရငးသားလနညးစမားအား ကယပင ဆးျဖတခြငအပႏငးေပးသည ၎၏ အားသာခကေၾကာငျဖစၿပး၊ ထသ႔လပေဆာငျခငးျဖင တငးရငးသားေရးရာပဋပကၡမား အား ခပၿငမးေစပါသည။ ျမနမာႏငငအတြက ဖကဒရယစနစပစက ေထာကခရာတြင ဤသညက အဓကအေၾကာငးအရငးတစခ ျဖစပါသည။ သ႔ရာတြင ဖကဒရယစနစပစသစအတြငး အမးသမးႏငမနးကေလးမားအေပၚ အၾကမးဖကမႈက ကာကြယတားဆးႏင မည ယႏရားမားအား ညႇႏႈငးဆးျဖတၾကရန အေရးႀကးပါသည။ ဖကဒရယစနစ အပခပေရးပစျဖင ကားကနေပးထားသည ၿငမးခမးေရးသေဘာတညခကဆငရာ ေစစပညႇႏႈငးမႈမားက အမးသမးႏင မနးကေလးမား တစဖကသတေတြ႔ႀကခစားရသည ပဋပကၡႏင ဆကစပေနေသာ အၾကမးဖကမႈမားအား ေလာနညးသြားေစမညျဖစပါသည။ သ႔ရာတြင တပမေတာႏငတငးရငးသား လကနကကင အဖြ႕အစညးႏစရပစလး၏ ပဋပကၡ ျဖစပြားရာ နယေျမမားတြင ဆယစႏစေပါငးမားစြာရခသည အၾကမးဖကမႈအစဥ အလာက ၿငမးခမးေရးသေဘာတညခကႏင ဖကဒရယစနစ အပခပေရးစနစပစတ႔သကသကျဖင ေျဖရငးရႏငဖြယမရပါ။ ထ႔အျပင၊ ပဋပကၡအေျခအေနမား၏ ျပငပတြင ရေနသည အမးသမးႏငမနးကေလးမားအေပၚ အၾကမးဖကမႈမား ဆကလက ရေနမညျဖစၿပး၊ အမတြငးအၾကမးဖကမႈ၊ လငပငးဆငရာ ၿခမးေျခာက ေႏာငယကမႈ ႏင လငပငးဆငရာ အၾကမးဖကမႈတ႔ ေလာနညးေစမညလပေဆာငခကမားအား စတငမတဆကကငသးရမညျဖစပါသည။ သ႔ျဖစရာ အလပျဖစ၍ အားေကာငး ခငမာေသာ လပေဆာငခကမားအား ေရးဆြျပ႒ာနးၿပး၊ ျမနမာႏငင တစဝနးလးတြင ဥပေဒ၏ အကာအကြယႏင ဝနေဆာငမႈ လပငနးမား တေျပးညျဖစေစရန ၎က ဖကဒရယစနစပစတြင ေပါငးစပထညသြငးရမညျဖစပါသည။

အမးသမးမားအေပၚ အၾကမးဖကမႈ တားဆးကာကြယေရးက ထညသြငးျခငးျဖင ႏ ငငေတာဖြ ႕စညးပအေျခခဥပေဒအား လြနစြာအားေကာငးခငမာေစမညျဖစပါသည။ ႏငငေတာဖြ ႕စညးပ အေျခခဥပေဒ၏အပဒ ၄၄၅131 တြင ပဋပကၡအတြငးအမးသမး မားအေပၚ ကးလြနသည ရာဇဝတမႈမားအတြက ႏငငေတာအစးရ၏ တာဝနရမႈက ကငးလြတခြငျပထားသည သေဘာ ျဖစရာ၊ အမးသမးမားအား အၾကမးဖကမႈအႏရာယ ပမကေရာကေစၿပး အမးသမးမားအေပၚ လငပငးဆငရာႏင အျခားေသာ အၾကမးဖကမႈမားအား လကခသညဆသည သတငးစကားက ျဖစေစပါသည။ အမးသမးမားအေပၚ အၾကမးဖကမႈက ႏငငေတာအစးရအေနျဖင အေလးအနကထားရမည ကစၥတစခအျဖစမတယၿပး၊ အမးသမးမားအေပၚ အၾကမးဖကမႈကး လြနသ မားအား ျပစမႈႏငျပစဒဏမားျဖင ကငတြယရနမာ အစးရ၏ပရပအတြက အေရးႀကးပါသည။ အပဒ ၄၄၅ အား ဖယရားျခငးသည အမးသမးမားအေပၚ အၾကမးဖကမႈ တားဆးကာကြယေရးအတြက ျမနမာအစးရ၏ ကတကဝတျဖစေၾကာငး အခကေပးရာေရာကေစမညျဖစပါသည။

ထ႔အျပင၊ ျမနမာႏငငအေနျဖင CEDAW ႏငလကေလာညေထြျဖစေသာ အမတြငးႏင လငပငးဆငရာအၾကမးဖကမႈ၊ လငပငး ဆငရာ ၿခမးေျခာက ေႏာငယကမႈ ပစအမးမးႏင အျခားေသာ ကား၊ မ အေျချပ အၾကမးဖကမႈ မညသညပစကမဆတားျမစၿပး၊ အၾကမးဖကခရသမားအား ကညေထာကပ ေရးအစအစဥမား (ႏစသမေဆြးေႏြးရာဌာနမား၊ အထးရတပဖြ ႕၊ ယာယေနထငစရာ ေနရာမားဖနတးေပးျခငးႏင ၎တ႔အတြက သးျခားကနးမာေရးႏင ေဆးကသ ေရးဌာနမားစသညျဖင)အတြက သးျခားရပေငြ တစရပထားရေစမည အမးသမးမားအား အၾကမးဖကမႈတကဖကေရး ဥပေဒက အမးသားအဆငတြင ျပ႒ာနးသငပါသည။

75

jrefrmEdkifiH\ zuf'&,fpepf tkyfcsKyfa&;yHkpHtwGif; usm;? r wef;wlnDrQrIudk jr§ih fwifjcif;

132 လမႈဝနထမးဝနႀကးဌာန၊ Online at http://www.mswrr.gov.mm/

133 Sabine Lang and Birgit Sauer ၊ “ဖကဒရယစနစက ကား၊ မေရးရာ သေဘာသဘာဝမားအေပၚ သကေရာကေစသလား၊ ဂာ မနႏင ၾသစႀတးယားမ အမးသမးမဝါဒေရးရာ ေအဂငစမားအား ေလလာခက"၊ (၂၀၁၄ ခႏစ)၊ ၄၃ (၁)၊ ဖကဒရယစနစ ဂာနယ၊ စာ-၆၈၊ ၈၂။

t"dutBuHjyKwdkufwGef;csufrsm;

/ အမးသမးမားအေပၚ အၾကမးဖကမႈအား ႏငငေတာဖြ ႕စညးပအေျခခဥပေဒျဖင တားျမစေပးရန။

/ CEDAW ႏငလကေလာညေထြျဖစေသာ အမးသမးမားအေပၚ အၾကမးဖကမႈ တကဖကေရးႏင ကာကြယေစာငေရာက ေရးဥပေဒတစရပက အလငအျမန အတညျပျပ႒ာနးရန။

/ ပဋပကၡအတြငး အမးသမးမားအေပၚ ကးလြနသည ရာဇဝတမႈမားအတြက ႏ ငငေတာအစးရ၏ တာဝနရမႈမားက ကငးလြတခြငျပထားေသာ ႏငငေတာ ဖြ ႕စညးပအေျခခဥပေဒ အပဒ ၄၄၅ ကပယဖကရန။

/ ယာယေနထငစရာေနရာမား၊ ေဆးဝါးကသေရးဌာနမားႏင ႏစသမေဆြးေႏြး ျခငး ဝနေဆာငမႈမားအပါအဝင အၾကမး ဖကမႈ ကးလြနခရသမားအတြက ဝနေဆာငမႈမားေပးႏငရန သးျခားဘတဂက သတမတသးစြရန။

trsKd;orD;tcGihfta&;rsm;tm;tifpwDusL;&Sif;tqihfjzihf

umuG,fapmihfa&Smufa&;ESihf taumiftxnfazmfaqmif&Gufa&;

အစးရအဖြ႕အတြငး ကား၊ မ တနးတညမေရးကစၥရပမားအား ထထဝငဝင ပါဝငေဆြးေႏြးႏငေစမည အမးသမးေရးရာ ဝနႀကးဌာနမား၊ (ဌာနခြမားႏင ဌာနမား)ထေထာငေရးသည ဖကဒရယစနစပစတြင အေရးပါေသာ နညးလမးတစရပျဖစပါ သည။ လပပငခြငရေသာ အဖြ႕အစညးမားပ၍ထေထာငျခငး၊ ထမတစဆင ဝငေပါကမား ပမမားျပားလာျခငးျဖင အမးသမး ေရးရာ ဝနႀကးဌာနမား ဖြ ႕စညးႏငေရးႏင အခြငအလမးမားအား ဖကဒရယစနစပစက လြနစြာျမငမားေစပါသည။

အမးသမးေရးရာ ဝနႀကးဌာနမားအား မညသညအတငးအတာအထ စနစတက ဖြ ႕စညးထားသည၊ အဆပါဝနႀကးဌာနမား ဖြ ႕စညးေရးႏင ေရရညတညတေရး အတြက အစးရမားက မည၍မညမ အရငးအျမစမား ပပးေပးထားသညႏင ၎တ႔အား အပႏငးထားေသာ အာဏာႏငတာဝနမား မည၍မညမ အားေကာငး ခငမာသညတ႔အေပၚတြင ထေရာကမႈက မတညပါသည။ လကရတြငလမႈဝနထမး ဦးစးဌာနသည ျမနမာႏငငတြင ကား၊ မတနးတညမေရးႏင အမးသမး အခြငအေရးမားအတြက အဓကတာဝနယခတဆကေနသည ဌာနျဖစပါသည။ ၎၏လပပငခြငမာ အကန႔အသတရၿပး အမးသမးမားႏင သးျခားလမႈေရး ျပနာမား ျဖငရငဆငေနၾကရသည ေဘးဖယခထားရေသာ အျခားေသာလအစအဖြ႕မားအတြက "တားဆးကာ ကြယေရး၊ ကာကြယေစာငေရာကေရးႏင ျပနလညထေထာငေရး"လပေဆာငခကမားက အဓကအားျဖင အေလးထား ေဆာငရြကပါသည။132 ျပညေထာငစ၊ျပညနယႏငတငးေဒသႀကး အစးရအဖြ႕မားတြင အမးသမးေရးရာဌာနမား ဖြ ႕စညးျခငးသည ကား၊ မတနးတညမေရး ျပနာမားက ပမအာ႐စကလာေစမညျဖစၿပး၊ ကား၊ မတနးတညမေရးလႈပရားသမားအေနျဖင သကဆငရာျပညနယအတြငး လပငနးေဆာငရြကရန အခြငအလမး ပမေကာငးမြနလာေစမညျဖစပါသည။ 133

76

jrefrmEdkifiH\ zuf'&,fpepf tkyfcsKyfa&;yHkpHtwGif; usm;? r wef;wlnDrQrIudk jr§ih fwifjcif;

134 Lang and Sauer ၊စာညႊနး-၁၃၃၊ ၇၉။135 CEDAW ေကာမတ၏ အမးသားလ႔အခြငအေရး အငစတကးရငးမားႏင ၎၏ ဆကဆေရးအေပၚ သေဘာထားေၾကညာခက၊ ၂၀၀၈

ခႏစ၊ အႀကမ ၄၀ ေျမာက အစညးအေဝး၊ စာပဒ-၃ (UN Doc E/CN.6/2008/CRP.1).136 Lang and Sauer ၊စာညႊနး - ၁၃၃၊ ၇၆။

ဘ႑ာေရးအကပအတညးကာလမားအတြငး၊ ျပနလညဖြ ႕စညးျခငး၊ သ႔မဟတ ေရး႐း စြဆနေသာ အစးရေရြးေကာကတင ေျမႇာကခရလင၊ ဝနေဆာငမႈလပငနးစ ဝနႀကးဌာနမားႏင မေပါငးစညးေစရန၊ အျခားေသာ အစအစဥ အမးမးေအာကသ႔ မထည သြငးရန၊ သ႔မဟတ ဖကသမးျခငးမျပလပရန အာမခခကရေရးအတြက၊ အမးသမးေရးရာ ဝနႀကးဌာနမားအားဥပေဒျဖင ျပ႒ာနး၍ဖြ႕စညးတည ေထာငသငပါသည။134 စးပြားေရးတညၿငမေသာ အခနမားတြငအမးသမးေရးရာ ဝနႀကးဌာနမားတည ေထာငေရးက အဆငေျပႏငေသာလညးဘ႑ာေရးအရစနေခၚမႈရေသာ ကာလမားတြင၊ ပ၍အဓကကသညဟ ယဆေသာ အျခားကစၥရပမားႏင အရငးအျမစရရေရးအတြက အႀကတအနယယဥၿပငရေသာေၾကာင အမးသမးမား တနးတညမေရး အစအစဥမားအား ဦးစားမေပးျခငး၊ ေဘးဖယထားျခငးတ႔ ျဖစေလရပါသည။135

ႏငငေတာဖြ ႕စညးပအေျခခဥပေဒအရ၊ အမးသမးေရးရာဝနႀကးဌာန တစခဖြ ႕စညးျခငးသည စနစတကျဖင အခငမာဆး အငတကးရငးပစျဖစပါသည။ ထ႔အျပင၊ဖြ ႕စညးပအေျခခဥပေဒျဖငျဖစေစ၊ ဥပေဒျပ႒ာနး ခကျဖငျဖစေစ၊အာမခထားသည ဥပေဒတစရပက ဦးေဆာငတငျပႏငခြင၊ ဥပေဒျပေရးအေပၚ ေဝဖနအႀကျပပငခြင၊ အမးသမးမားအတြက အျပသေဘာမ ေဆာငေသာ ဥပေဒမားအား အခနဆြျခငးႏင ျပငဆငပငခြငစသည ကယျပန႔ေသာ လပပငခြငက အမးသမးေရးရာ ဝနႀကးဌာန မားအား အပႏငးေပးရမညျဖစပါသည။ ကား၊ မတနးတညမေရး ဥပေဒမားအား အေကာငအထညေဖာခြင၊ ကား၊ မတနးတညမေရးစမကနးမားအား လပေဆာငခြငႏင အမးသမးအခြငအေရးမားအား ပမကယျပန႔ေအာင လပေဆာင ခြငအာဏာမား ထပမရရျခငးသည အကးရေစမညျဖစပါသည။ ဂာမနႏင ၾသစႀတးယားတြင အမးသမးေရးရာ ဝနႀကးဌာန မားအား စနစတကျဖစေသာ အငတကးရငးမားျဖင ခငမာစြာ ဖြ ႕စညးတညေထာငျခငးျဖင အားေကာငးခငမာေသာ ကား၊ မတနးတညမေရး ကြနရကအမားအျပား ေပၚေပါကလာခၿပး၊ ကား၊ မတနးတညမမႈ ျမႇငတငေရးအတြက ေဒသႏင ေဒသႏရဆငရာ စမကနးမားရလာေစရန ႏငငေရး အခြငအလမးအား ဖနတးေပးပါသည။136

t"dutBuHjyKwdkufwGef;csufrsm;

/ ႏငငေတာဖြ ႕စညးပအေျခခဥပေဒအရျဖစေစ၊ဥပေဒျပ႒ာနး၍ျဖစေစ၊ ျပညေထာငစ၊ ျပညနယႏငတငးေဒသႀကး အစးရမားတြင အမးသမးေရးရာဝနႀကးဌာနမားတညေထာငရန။

/ ဥပေဒျဖငျပ႒ာနး၍ အမးသမးေရးရာ ဝနႀကးဌာနမား၏ ကယျပနေသာလပပငခြငမားအား သတမတေပးရန။

/ အမးသမးေရးရာဝနႀကးဌာနမားအတြက လေလာက၍ တကစြာသတမတ ထားၿပး ပမနျဖစေသာ ဘတဂက သတမတေပးရန။

77

jrefrmEdkifiH\ zuf'&,fpepf tkyfcsKyfa&;yHkpHtwGif; usm;? r wef;wlnDrQrIudk jr§ih fwifjcif;

137 Bernd Hayo and Stefan Voigt ၊ “ဖြ ႔စညးပအေျခခဥပေဒျဖင ကာကြယထားေသာ တရားစရငေရးဆငရာ လြတလပမႈအား ေလလာျခငး— ကမာၻတစဝနးစစတမး” (၂၀၁၄ ခႏစ)၊ 11 Journal of Empirical Legal Studies ၊ စာ-၁၅၉။

138 ျပညေထာငစသမၼတျမနမာႏငငေတာ ဖြ ႔စညးပအေျခခဥပေဒ၊ ၂၀၀၈ ခႏစ၊ အပဒ- ၂၉၉ (ဂ)(စ)။139 ျပညေထာငစသမၼတျမနမာႏငငေတာ ဖြ ႔စညးပအေျခခဥပေဒ၊ ၂၀၀၈ ခႏစ၊ အပဒ- ၂၉၉ (ဃ)(စ)၊ အပဒ - ၃၀၈။

vGwfvyfaom w&m;pD&ifa&;pepf wpf&yfxlaxmifjcif;

တရားစရငေရးစနစ၏ တာဝနမားမာ ႏငငေတာဖြ ႕စညးပအေျခခဥပေဒႏင ဥပေဒမားတြငပါရသည ႏငငသားမား၏ အခြငအေရး မားအား ကာကြယေစာငေရာကျခငး၊ ဥပေဒမားသည ႏငငေတာ ဖြ ႕စညးပအေျခခဥပေဒႏင ႏငငတကာဥပေဒ (CEDAW အပါအဝင)မားႏင ကကညမႈရ၊ မရျပနလည သးသပျခငး ႏင ႏငငေတာဖြ ႕စညးပအေျခခဥပေဒႏင အျခားေသာဥပေဒမားအရ ၎အားအပႏငးထားေသာ တာဝနမားႏငစပလဥးသည ေဆာငရြကခကမားအေပၚ ႏငငေတာအစးရအေနျဖင တာဝနယ၊ တာဝနခမႈ ရေစျခငးတ႔ ျဖစပါသည။

လကလမးမၿပး၊ တရားမတ၍ လြတလပေသာ တရားစရငေရးစနစတစရပမရဘ၊ အမးသမးမားအေနျဖင ႏငငေတာဖြ ႕စညးပ အေျခခဥပေဒႏင ဥပေဒမားတြငပါရေသာ ၎တ႔၏ အခြငအေရးမားအား အာဏာသကဝငေစႏငမညမဟတပါ။ ဖကဒရယစနစ ပစတြင အမးသမးႏင မနးကေလးမား၏အခြငအေရးမားအား ကညအားျဖညေပးၿပး၊ အေျခခလ႔အခြငအေရးမားအား အာဏာ သကဝငေစေသာ လြတလပသည တရားစရငေရးစနစတစရပက ထေထာငရမညျဖစပါသည။ လြတလပေသာ ခန႔အပျခငး လပငနးစဥ၊ ခန႔အပၿပးသညႏင တရားသႀကးမားအား အပခပေရးပငးႏင ကငးကငးရငးရငး ခြျခားထားျခငး၊ ခန႔အပသည သကတမးခင မာမႈႏင ႀကးေလးေသာ အကငပကမႈမားမလြ၍၊ အပခပေရးပငးက တရားသႀကးမား အား ထတပယခြငမရျခငးတ႔ အပါအဝင သကတမးအားျဖင လၿခမႈတ႔ျဖင လြတလပေသာတရားစရငေရးစနစက ဝၿဂဟျပၾကပါသည။137

အဆငတငး၌ တရားသႀကးမားအား ျပညေထာငစအစးရက ခန႔အပျခငးျဖစသည အတြက ျမနမာႏငင၏ လကရတရားစရငေရး စနစသည လြတလပမႈမရပါ။ ျပညေထာငစတရားလႊတေတာခပ၏ တရားသႀကးခပအား ႏငငေတာသမၼတက အမညစာရငး တငသြငးျခငးျဖစၿပး၊138 ႏငငေတာသမၼတက "ျပညေထာငစ တရားသႀကးခပ၏ သေဘာထားက ညႇႏႈငးရယ၍" ျပညေထာငစ တရားလႊတေတာခပ၏ တရားသႀကးမားအားလးက အမညစာရငးတငသြငးျခငး ျဖစပါသည။139 ျပညနယႏင တငးေဒသႀကး တရားလႊတေတာမား၏ တရားသႀကးမားအားလညး ျပညေထာငစတရားသႀကးခပ၏ သေဘာထားက ညႇႏႈငးရယ၍ ႏငငေတာသမၼတကပင အမညစာရငးတငသြငးျခငးျဖစပါသည။ ျပညေထာငစ တရားလႊတေတာခပက ခ႐ငတရားသႀကးမား အားခန႔ အပပါသည။ အလပ ပမာဏအေပၚမတည၍ ဒတယခ႐ငတရားသႀကးမားကလညး ျပညေထာငစ တရားလႊတေတာခပက ခန႔အပႏငပါသည။ ၿမ႕နယတရား႐းမားတြငလညး တရားသႀကး မားအား ျပညေထာငစတရားလႊတေတာခပက ခန႔အပပါသည။ တြဖကၿမ႕နယတရားသႀကး သ႔မဟတ ဒတယ ၿမ႕နယတရားသႀကးမားအားလညး အလပပမာဏအေပၚမတည၍ ျပညေထာငစတရားလႊတေတာခပကပင ခန႔အပႏငပါသည။ ႏငငေတာဖြ ႕စညးပ အေျခခဥပေဒဆငရာခ႐း၏ အဖြ႕ဝငမားအား ႏငငေတာ သမၼတက ၃ ဦး၊ ျပညသ႔လႊတေတာဥက႒က ၃ ဦးႏင အမးသား လႊတေတာဥက႒က ၃ ဦးစ ခန႔အပျခငးျဖစပါသည။

တရားလႊတေတာမား၏ တရားသႀကးမားအား အာဏာရအစးရအဖြ႕က ခန႔အပျခငးသည ဒမကေရစႏငငမားတြင လပ႐း လပစဥျဖစပါသည။ သ႔ရာတြင ပမနအားျဖင အဆပါခန႔အပမႈမားက တရားစရငေရးအဖြ႕ဝငမား၊ ဥပေဒပညာရငမားႏင ညႇႏႈငး ၍ သေဘာထားရယေဆာငရြကျခငး သ႔မဟတ တရားစရငေရးအဖြ႕ ဝငမားႏင ဥပေဒပညာရငမားပါဝငသညတရားေရး ဆငရာ ေကာမရငစသည အဖြ႕အစညးတစခက ေဆာငရြကျခငးျဖစပါသည။ လြတလပေသာ ခန႔အပျခငး လပငနးစဥအားျဖင တရားသႀကးမားသည ဘကလကမႈကငး၍ ဓမၼဓ႒ာနကၿပး၊ သးျခားသေဘာထားအျမငတစစတစရာက ေထာကခသမားမျဖစရန အာမခခကရေစပါသည။ ခန႔အပမႈလပငနးစဥသည အစးရအဖြ႕အႀကးအကမား၏လကထတြင အျပညအဝရေနလင၊ တရားသႀကးမားအား ႏငငေရးအရ သစၥာခမႈအေပၚ အေျချပ၍ ခန႔အပႏငေျခ ပမျမငမားလာမညျဖစၿပး အကးဆကအားျဖင လြတလပမႈကငးမေသာ တရားစရငေရး ျဖစလာႏငဖြယရပါသည။

78

jrefrmEdkifiH\ zuf'&,fpepf tkyfcsKyfa&;yHkpHtwGif; usm;? r wef;wlnDrQrIudk jr§ih fwifjcif;

t"dutBuHjyKwdkufwGef;csuf

/ အဆငအားလး၌ တရားသႀကးမားအား လြတလပစြာ ခန႔အပႏငေရးအတြက ညႇႏႈငး၍သေဘာထားရယသည နညးလမး တစရပအား တညေထာငရန။

ဇယား ၄ ။ ဖကဒရယစနစပစတြင အမးသမးေရးရာ ကစၥရပမားအား အငစတကးရငးအဆငျဖင ေဆာငရြကျခငးဆငရာ ဥပမာ

ဂာမန နေပါလ

ဂာမနသည ျပညနယ ၁၆ ခရသည ဖကဒရယ ႏငငျဖစပါ သည။ မသားစ၊ သကႀကးရြယအမား၊ အမးသမးႏင လငယေရးရာ ဝနႀကးဌာနသည ကား၊ မတနးတညမမႈ ျမႇငတငေရး အစအစဥ ႏင လပငနးစမခကမားခ မတေဆာငရြကရန၊ အမးသမးမားအေပၚ အၾကမးဖကမႈ ေလာနညးေစေရး အစအစဥမားေရးဆြရန၊ ပေသကားက ကား၊ မေရးရာ အယ အစြမားအား တကဖကေရး အစအစဥမားေရးဆြရန၊ ကား၊ မ တနးတညမေရး မဝါဒေရးရာကစၥရပမားႏင နညးစနစ မားဆငရာ သေတသနႏင စမးသပစမကနးမားအား အေကာငအထညေဖာရန၊ ရလဒမားအားထတျပနေၾကညာ ေပးရန ႏင ႏငငတစဝနး အေကာငအထညေဖာမႈမားအား ကညေထာကပေပးရန၊ မလၿခေသာ ႏင ပဋပကၡအေျခအေန မားတြင ရသည ကယဝနေဆာငမခငမားအား ကညေစာင ေရာကေရး၊ ဥေရာပသမဂၢ၊ ဥေရာပ ေကာငစ ႏငကလသမဂၢ အဖြ႕အစညးမားတြင ကား၊ မတနးတညမေရး ကစၥရပမား ႏင လပေဆာငခကမားအား ညႇႏႈႈငးအေျဖရာျခငး၊ ႏငငတကာ အဆငတြင ကား၊ မ တနးတညမေရးအတြက တကတြနးႏႈးေဆာျခငးမား စသညတ႔က လပပငခြငရေသာ အစးရအဖြ႕အဆငဝန ႀကးဌာနတစချဖစပါသည။ ဖကဒရယ အဆင ဝနႀကးဌာနတငးတြင တနးတညမေရးအတြက အၾက ေပး တစဦးထားရၿပး၊ ျပညနယ ၁၆ ခႏင ေဒသႏရအစးရ မားတြင အမးသမးေရးရာ ကစၥရပမားအား လႈ႔ေဆာျမႇငတင ေပးသည တနးတညမေရးအရာရတစဦး ထားရရမညျဖစပါ သည။

နေပါလသည ျပညနယ ၇ ခႏင ခ႐င ၇၅ ခရသည ဖကဒရယ ႏငငျဖစပါသည။ အမးသမးႏင ကေလးသငယမားေရးရာ ဌာနက ဖကဒရယအစးရေအာကတြင ထားရပါသည။ အမးသမးမား ဖြ႔ၿဖးတတကေရးဆငရာ မဝါဒႏင ဥပေဒမား ခမတေရးတြငကညေပးျခငး၊ အမးသမးမား စြမးရည ျမႇငတင ေရးႏငဆကစပသည တာဝနမားအားထမးေဆာငျခငး ၊ မနးကေလးမားအား လကနကးျခငး၊ ျပညတနဆာလပငနး၊ အမတြငးအၾကမးဖကမႈႏင အမးသမးမားအေပၚ ကးလြန သည အျခားေသာျပစမႈမားအား ထနးခပေရးႏင ဆကစပ သည တာဝနမားအား ထမးေဆာငျခငး၊ အမးသမး ေရရာႏင စပလဥးသည ႏငငတြငးႏင ႏငငတကာညလာခမား၊ ႏးေႏာဖလယပြမား၊ကြနဖရငမားႏင ဆကစပသညတာဝနမားအား ထမးေဆာငျခငးႏင အမးသမးမားဖြ႔ၿဖးတးတကေရးဆငရာ သတငးအခက အလကမားေကာကယျခငးႏင ထတျပန ျခငးတ႔အပါအဝင ကယျပန႔ေသာလပပငခြငမားရပါသည။ ျပညနယအစးရမားတြင သးျခားတာဝနခ ခတဆကသည ဌာနမား မရေသာလညး၊ ခ႐င ၇၅ ခစလးတြင ႐းခြမား ရပါသည။

79

jrefrmEdkifiH\ zuf'&,fpepf tkyfcsKyfa&;yHkpHtwGif; usm;? r wef;wlnDrQrIudk jr§ih fwifjcif;

usrf;udk;pm&if;

Abdelkader E၊ "ျမနမာဒမကေရစေရးလႈပရားမႈ၊ ႐ဟငဂာအမးသမးႏင လငယမားအေပၚ လမးေရးအ ၾကမးဖကမႈ၏သကေရာကမႈ" (၂၀၁၄ ခႏစ)၊ ၂၃(၃)၊ ပစဖတကမး႐းတနးႏင မဝါဒဥပေဒဂာနယ၊ စာ - ၅၁၁။

Anand A and Lekha Chakraborty ၊“ဘ႑ာေရးဆငရာ ဖကဒရယစနစတြင ကား၊ မတနးတညမေရးက သတမတဆးျဖတျခငး၊ ေလလာဆနးစစျခငးဆငရာ ကစၥရပမားႏင အႏၵယမ မကျမငလကေတြ႕အ ေထာကအထားမား”၊ နညးပညာဆငရာစာတမး၊စာ-၅၉၀၊၂၀၁၀ခႏစ။ http://www.levyinstitute.org/publications/determining-gender-equity-in-fiscal-federalism-analytical-issues-and-empirical-evidence-from-india

Aung Lynn T and Mari Oye ၊ သဘာဝသယဇာတ အရငးအျမစမားႏင ျမနမာႏငင၏ ျပညနယ၊ တငးေဒသႀကးအစးရမား၊ ခမးသာၾကြယဝမႈ ေဝမခစားေရးအတြက အဓကထညသြငးစဥးစားခက မား၊ မဝါဒေဆြးေႏြးမႈအကဥးခပ အတြအမတ ၄၊ အာရေဖာငေဒးရငး၊ ၂၀၁၄ ခႏစ။

Bauer A, Paul Shortell and Lorenzo Delesgues ၊ ခမးသာၾကြယဝမႈက ေဝမခစားျခငး၊ ျမနမာသဘာဝ သယဇာတ အရငးအျမစမားဆငရာ ဘ႑ာေငြခြေဝေရး လမးျပေျမပ၊ သဘာဝသယဇာတ အရငး အျမစ မား စမခန႔ခြမႈ အငစတက၊ ၂၀၁၆ ခႏစ။

Brennan D၊ “ဖကဒရယစနစ၊ ၾသစေၾတးလ၏ ကေလးသငယေစာငေရာကေရးႏင အဆငအသးသး စမအပခပမႈ၊” Melissa Haussman, Marian Sawer and Jill Vickers (တ႔ တညးျဖတသည) ဖကဒရယစနစ၊ အမးသမးဝါဒႏင အဆငအသးသး စမအပခပမႈ (အကရဂတ၊ ၂၀၁၀ ခႏစ)။

ျမနမာႏငင ေရ႕ေနမားေကာငစ၊ ျမနမာအမးသမးမားအတြက စတပကဖြယရာျမငကြငး။

Online at: http://www.socialwatch.org/node/11603

Chandler A ၊ “႐ရား၏အမးသမးမား၊ ကား၊ မေရးရာႏင ဖကဒရယစနစ၊ နားကြလမတကကယေလာင ေသာ တတဆတမႈ၊” Melissa Haussman, Marian Sawer and Jill Vickers (တ႔ တညးျဖတသည) ဖကဒရယစနစ၊ အမးသမးဝါဒႏင အဆငအသးသး စမအပခပမႈ (အကရဂတ၊ ၂၀၁၀ ခႏစ)၊ စာ - ၁၄၁။

Chappell L ၊ “အသကဖြ ႕ထားေသာ အသစျဖစမႈႏင အငစတကးရငးဆငရာ တထြငဆနးသစမႈ၊ အ ျပညျပညဆငရာ ရာဇဝတခ႐း၏ တရားေရးခ႕ထြငမႈ" (၂၀၁၁ ခႏစ) ၊ Mona Krook and Fiona Mackay (တ႔ တညးျဖတသည) ကား၊ မေရးရာ၊ ႏငငေရးႏင အငစတကးရငးမား၊ အမးသမးဝါဒ အငစတကးရငစနစဆသ႔၊ (Palgrave၊ ၂၀၁၁ ခႏစ) စာ-၁၆၃။

Correa F ၊ မကစက၏ ဖကဒရယစနစႏင ကား၊ မေရးရာ ခြတမးစနစမားအား ေလလာခက"၊ (၂၀၁၄ ခႏစ)၊ ၅၀(၃) ၊ Representation ၊ စာ-၃၂၁။

80

jrefrmEdkifiH\ zuf'&,fpepf tkyfcsKyfa&;yHkpHtwGif; usm;? r wef;wlnDrQrIudk jr§ih fwifjcif;

Crouch M ၊ “ျမနမာႏငင၏ ဖြ ႕စညးပအေျခခဥပေဒ၊ အေရးေပၚအာဏာမားႏင တရားဥပေဒစးမးေရး”၊ Online at: http://www.academia.edu/5549827/The_Constitution_Emergency_Powers_and_ the_Rule_of_Law_in_Myanmar

Crouch M ၊ “တငးရငးသားအခြငအေရးမားႏင ဖြ ႕စညးပအေျခခဥပေဒ အေျပာငးအလ၊ ျမနမာႏငငတြင တငးရငးသားလမးမားအား ဖြ ႕စညးပအေျခခဥပေဒအရ အသအမတျပမႈ" (၂၀၁၅ ခႏစ)၊ Online at: http://www.academia.edu/10040071/_Ethnic_Rights_and_Constitutional_Change_The_Constitutional_Recognition_of_Ethnic_Nationalities_in_Myanmar

Davis R & George Williams ၊ “တရားသႀကးမားခန႔ထားေရး လပငနးစဥ ျပျပငေျပာငးလေရး၊ ကား၊ မေရးရာႏင ၾသစေၾတးလႏငင ဗဟတရား႐း၏ တရားသႀကးမား" (၂၀၀၃ ခႏစ)၊ Online at: http://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=638341

Blanca Delgado-Márquez B, A López-Carmona & V Ramírez-González ၊ “Zipper နညးစနစသစ ျဖင လႊတေတာတြငး ကား၊ မတနးတညမေရးက အာမချခငး၊ ဖငလနႏငငတြင အသးျပမႈ" (၂၀၁၄ ခႏစ)၊ လမႈအညႊနးကနး သေတသန၊ ၁၁၆ (၂)၊ စာ-၄၇၅။

Correa F ၊ “မကစက၏ ဖကဒရယစနစႏင ကား၊ မေရးရာ ခြတမးစနစမားအား ေလလာခက"၊ (၂၀၁၄ ခႏစ)၊ ၅၀(၃) ၊ Representation ၊ စာ-၃၂၁။

Deininger K, S Jin, H Nagarajan & F Xia (၂၀၁၅ ခႏစ)၊ “အမးသမးမားအတြက ေနရာသးသန႔ဖယ ထားေပးျခငးက ေရရညႏငငေရးရလဒမားအေပၚ သကေရာကေစသလား၊ အႏၵယေကးလကမ အေထာကအထားမား"၊ (၂၀၁၅ ခႏစ)၊ ၅၁(၁)၊ ဖြ ႔ၿဖးမႈေလလာခကဂာနယ၊ စာ- ၃၂။

Faxon H ၊ လကလမးမမႈကငထး၊ ျမနမာႏငင အမးသားေျမအသးခမႈ မဝါဒႏင ကား၊ မေရးရာ" ၂၀၁၅ ခႏစ၊ စာ- ၆၊ Online at: http://www.iss.nl/fileadmin/ASSETS/iss/Research_and_projects/Research_networks/LDPI/CMCP_17-_Faxon.pdf

Fletcher G ၊"ယဥေကးမႈဆငရာ ေအာဂလဆနျခငးအေၾကာငးတရား၊ ျမနမာႏငငတြင ကား၊ မေရးရာ၊ လငစတႏင HIV ကာကြယတားဆးေရး ဆမတမား"၊ (၂၀၁၁ ခႏစ)၊ ၃၅ (၂)၊ အာရေလလာေရး ရဗး၊ စာ-၁၈၉။

Forster C ၊ ဖြ ႕စညးပအေျခခဥပေဒမားမ အမးသမးအခြငအေရးမား၊ ကား၊ မတနးတညမမႈ ျမႇငတငေရး ကမာၻတစဝနး လပနညးလပဟနေကာငးမားႏင ဖြ ႕စညးပအေျခခဥပေဒမားတြင ပါရသည အမးသမးမား စြမးရညျမႇငတငေရး (ကလသမဂၢ ဖြ ႕ၿဖးေရးအစအစဥ၊ နယးေယာကခ၊ ၂၀၁၆ ခႏစ)၊ စာ - ၁၄၂။ Online at: http://iknowpolitics.org/en/learn/knowledge-resources/report-white-paper/womens-rights-constitutions-global-good-practices

Franceshet S and Jennifer Piscopo ၊ “အာဂငတးနားႏင ခလတ႔၏ ဖကဒရယစနစ၊ ဗဟခပကငမႈ ေျဖေလာျခငးႏင မးဆကပြားအခြငအေရးမား" (၂၀၁၂ ခႏစ)၊ ဖကဒရယဂာနယ၊ ၁။

ကား၊ မတနးတညမေရးကြနရက (GEN)၊ ျမနမာႏငငဥပေဒမားႏင CEDAW ၊ အမးသမးမား အၾကမးဖကမႈ တကဖကေရးဥပေဒ၊ ၂၀၁၃ ခႏစအား ေလလာခက၊ Online at: www.burmalibrary.org/docs20/Myanmar_Law CEDAW-en-red.pdf

Gray G ၊ “အမးသမးမား ဖကဒရယစနစႏင အမးသမးမားအတြက မတဖကမဝါဒမား" (၂၀၀၆ ခႏစ)၊ ၆၅ (၁)၊ ၾသစေၾတးလ ျပညသ႔ေရးရာစမခန႔ခြမႈဂာနယ၊ စာ-၂၅။

81

jrefrmEdkifiH\ zuf'&,fpepf tkyfcsKyfa&;yHkpHtwGif; usm;? r wef;wlnDrQrIudk jr§ih fwifjcif;

Gray G ၊ “ဖကဒရယစနစ၊ အမးသမးဝါဒႏင အဆငအသးသး စမအပခပမႈ၊ ေတြ႕ႏငခေသာ သအရရာေဖြမႈ"၊ Melissa Haussman, Marian Sawer and Jill Vickers (တ႔ တညးျဖတသည) ဖကဒရယစနစ၊ အမးသမးဝါဒႏင အဆငအသးသး စမအပခပမႈ (အကရဂတ၊ ၂၀၁၀ ခႏစ)၊စာ-၃၉။

Hanns Seidel Foundation ၊ သေတသန အစရငခစာ၊ ဖကဒရယစနစ၊ ၿငမးခမးေရးလပငနးစဥႏင ႏငငေရးပါတမားႏင အရပဘကအဖြ႕အစညးမားအၾကား ေပါငးစပညႏႈငးမႈဆငရာ ေဆြးေႏြးပြ၊ ၂၀၁၇ ခႏစ။

Haydena M & R Martin ၊ "ျမနမာႏငင၏ ပညာေရးစနစ ျပနလညေကာငးမြနလာျခငး" (၂၀၁၃ ခႏစ)၊ ၂(၂)၊ ႏငငတကာႏင ႏႈငးရပညာေရးဂာနယ၊ စာ-၄၇။

ကနးမာေရးသတငး အခကအလကစနစ လပငနးအဖြ႕၊ ျပနလညေကာငးမြနလာျခငး ခရးရည၊ ျမနမာႏငင အေရ႕ပငးေဒသတြင ကနးမာေရးပမေကာငးမြနေစေရး ဦးေဆာငလမးျပေပးေနသည တငးရငးသားရပရြာအေျချပ ကနးမာေရးအဖြ႕အစညးမား၊ ၂၀၁၅ ခႏစ။ Online at: www.bmahealth.org/wp-content/uploads/pdf/ebrmsreport.pdf

Hedstom J ၊ “ကား၊ မေရးရာကစၥမားအား ကြႏပတ႔ နားမလညခပါ။ ထ႔ေၾကာင ၎သည ေကာငးေသာ စတကးတစချဖစသညဟ ထငခသည" (၂၀၁၅ ခႏစ)၊ ၁၈(၁)၊ ႏငငေရးဆငရာ ႏငငတကာ ဖကဒရယဂာနယ၊ စာ- ၆၁။

Hénault C ၊ "အာဏာေျမပမားအျဖစ ခႏၶာကယမား"၊ တငးရငးသားလနညးစ အမးသမးမား၏ ႐ပပငးဆငရာ ဒကၡမား၊ (၂၀၁၂ ခႏစ)။

Hendrix C and Marcus Noland ၊ ျမနမာႏငင၊ အပခပေရးဆငရာ စနေခၚမႈမားအား ပငးျခားစတျဖာ ၾကညျခငး၊ ၂၀၁၅ ခႏစ၊ ႏငငတကာ စးပြားေရးဆငရာ ပကတာဆန အငစတက။

Hnin Lian S ၊ “ကား၊ မ ကြာဟခကႏင ျမနမာအမးသမးမား၏ ႏငငေရးတြငပါဝငမႈ"၊ (၂၀၁၅ ခႏစ)၊ Online at: http://burmalibrary.org/show.php?cat=2235

Holliday I ၊ "ျမနမာႏငင၏ လမးေရးႏင ဒမကေရစအသြငကးေျပာငးမႈ"၊ (၂၀၁၀ ခႏစ)၊ ၁၈(၂)၊ အာရဆငရာ ႏငငေရးသပၸဂာနယ၊ စာ-၁၁၁ ။

Jolliffe K and Emily Mears ၊ မတကြျပားမႈ၏အငအား၊ ျမနမာႏ ငင၏ တငးရငးသားေဒသမားတြင အားလးအတြက ပညာေရးဆသ႔၊ အာရေဖာငေဒးရငး၊ ၂၀၁၆ ခႏစ။

Justice Base ၊ ဆမတဆမအသမား၊ ျမနမာႏငင၏ မားျပားေသာ တရားစရငေရးစနစမားတြင အမးသမးမား၏ တရားမတမႈ လကလမးမခြင၊ ကလသမဂၢ အမးသမးမားေရးရာအဖြ႕၊ ၂၀၁၆ ခႏစ။

Kipgen N ၊ “တငးရငးသားလမးမားႏင ျမနမာႏ ငင၏ ၿငမးခမးေရးလပငနးစဥ"၊ (၂၀၁၅ ခႏစ)၊ ၈၂(၂)၊ လမႈသေတသန၊ ႏငငတကာ သးလတစႀကမထတစာေစာင၊ စာ-၃၉၉-၄၂၅။

Kyed H Annika Harrisson & Gerard McCarthy ၊ ျမနမာႏငင၏ ေဒသႏရဒမကေရစ၊ ၂၀၁၆ ခႏစ ရပကြကႏငေကးရြာအပစ ေရြးေကာကပြမားအား သးသပျခငး၊ (ႏငငတကာေလလာမႈမားဆငရာ ဒနးမတအေျခစက အငစတက၊ ၂၀၁၆ ခႏစ)၊ Available at http://pure.diis.dk/ws/files/663836/Myanmar_Elections_WEB.pdf

82

jrefrmEdkifiH\ zuf'&,fpepf tkyfcsKyfa&;yHkpHtwGif; usm;? r wef;wlnDrQrIudk jr§ih fwifjcif;

Kyed H and Mikael Graves ၊ “ေပါငးစညးပါဝငျခငးႏင အာဏာခြေဝမႈ၊ ျမနမာႏငင၏ ၿငမးခမးေရး လပငနးစဥတြင တငးရငးသားလကနကကငအဖြ႕မား၏ အနာဂတအတြက ေရြးခယစရာနညး လမးမားမာ အဘယနညး"၊ (၂၀၁၅ ခႏစ) ၄(၁)၊ လၿခေရးႏငဖြ ႕ၿဖးမႈဆငရာ ႏငငတကာဂာနယ။

Lall M & A South ၊ “တငးရငးသားလကနကကငအဖြ႕မား၏ ပညာေရးပစမားအား ႏႈငးယဥၾကညျခငး၊ မြနႏငကရင အမးသားပညာေရးနစမား"၊ (၂၀၁၄ ခႏစ)၊ ၄၄(၂)၊ အာရေခတၿပငဂာနယ၊ စာ-၂၉၈။

Lang S and Birgit Sauer ၊ “ဖကဒရယစနစက ကား၊ မေရးရာ သေဘာသဘာဝမားအေပၚ သက ေရာကေစသလား၊ ဂာမနႏင ၾသစႀတးယားမ အမးသမးမဝါဒေရးရာ ေအဂငစမားအား ေလလာ ခက"၊ (၂၀၁၄ ခႏစ)၊ ၄၃ (၁)၊ ဖကဒရယစနစဂာနယ၊ စာ-၆၈။

ညညလတႏင အျခား၊ "ျမနမာႏငင၏ ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈ"၊ (၂၀၁၆ ခႏစ)၊ ၇၈(၂)၊ နာဂယာ ေဆးသပၸဂာနယ၊ စာ-၁၂၃-၁၃၄။

Lian S H ၊ “ကား၊ မ ကြာဟခကႏင ျမနမာအမးသမးမား၏ ႏငငေရးတြငပါဝငမႈ"၊ (၂၀၁၅ ခႏစ)၊ http://burmalibrary.org/show.php?cat=2235

Lorch J ၊ “အစးရအားနညးေသာ နယပယမားတြင အရပဘကအဖြ႕အစညးမား (ျပနလည) ေပၚေပါက လာျခငး၊ ျမနမာႏငင၏ ပညာေရးအား ေလလာခက"၊ (၂၀၀၈ ခႏစ)၊ စာ-၁၅၁။

Loyer A, M Ali & D Loyer ၊ "ႏငငေရးသစ၊ ျမနမာႏငငအေရ႕ပငးတြင မခငကနးမာေရးျမႇငတငမႈ အခြငအလမး၊ ဘကေပါငးစေလလာသးသပခက"၊ (၂၀၁၄ ခႏစ)၊ ၃၂(၃)၊ ကနးမာေရး၊ လဦးေရ ႏင အဟာရဂာနယ၊ စာ-၄၇၁။

MacDonald A ၊ "စစအပခပေရးမ ေရြးေကာကခအာဏာရငစနစဆသ႔၊ ျမနမာႏငငတြင အာဏာက သးသန႔ျပနလညထားရျခငးႏင ၎၏အနာဂတ"၊ (၂၀၁၃ ခႏစ)၊ ၄၀(၁)၊ အာရေရးရာ၊ အေမရကန ရဗး၊ စာ-၂၀။

Mahan R and Cheryl Collier ၊ “ကေနဒါ၏ ဖကဒရယစနစ ေရတမပငးတြငေမာငးႏငျခငး"၊ Melissa Haussman, Marian Sawer and Jill Vickers (တ႔ တညးျဖတသည) ဖကဒရယစနစ၊ အမးသမးဝါဒႏင အဆငအသးသး စမအပခပမႈ (အကရဂတ၊ ၂၀၁၀ ခႏစ)။

Menon N ၊ "တသမတတညးျဖစေသာ အႏၵယ၏ ရာဇသတႀကးဥပေဒ၊ ၂၀၁၄ ခႏစ အေျခအတငေဆြး ေႏြးမႈအေျခအေန"၊ အမးသမးဝါဒဆငရာ ေလလာမႈမား၊ ၄၀.၂ (၂၀၁၄ ခႏစ၊ စာ-၄၈၀-၄၈၆။

Minoletti P၊ ျမနမာႏ ငင၏ ေဒသႏရအပခပေရးတြင အမးသမးမားပါဝငမႈ၊ အာရေဖာငေဒးရငး၊ ၂၀၁၄ ခႏစ။

Milio S, E Garnizova & A Shkreli ၊ ျမနမာႏငင၏ နညးပညာႏင အသကေမြးဝမးေၾကာငးပညာေရးႏင ေလကငသငတနးေပးေရး (TVET) အစအစဥအား ေလလာဆနးစစခက၊ ၂၀၁၄ ခႏစ၊ အမတ- ၄၈၇၀၅၁၊ ILO။

ပညာေရးဝနႀကးဌာန၊ ပညာေရးလကလမးမမႈႏင အရညအေသြးမပညာေရး၊ ျမနမာႏငင၏ အားလး အတြကပညာေရး၊ ၂၀၁၂ ခႏစ၊ ေနျပညေတာ။

83

jrefrmEdkifiH\ zuf'&,fpepf tkyfcsKyfa&;yHkpHtwGif; usm;? r wef;wlnDrQrIudk jr§ih fwifjcif;

ျပညေထာငစသမၼတ ျမနမာႏငင၊ လမႈဝနထမး၊ ကယဆယေရးႏင ျပနလညေနရာခထားေရး ဝနႀကးဌာန၊ လမႈဝနထမးဦးစးဌာန၊ အာရဖြ ႔ၿဖးေရးဘဏႏင ကလသမဂၢ၊ ျမနမာတ႔၏ ျမနမာႏငင၏ ကား၊ မ တနးတညမေရးႏင အမးသမးအခြငအေရးမား အေျခအေန ေလလာဆနးစစခက၊ ၂၀၁၆ ခႏစ။

Maung M ၊ ျမနမာႏငင၏ဥပေဒႏင ဓေလထးတမးႏင ျမနမာမသားစ၊ (Springer ၊ ၂၀၁၂ ခႏစ)။

Minoletti P ၊ ျမနမာႏ ငင၏ ေဒသႏရအပခပေရးတြင အမးသမးမားပါဝငမႈ၊ အာရေဖာငေဒးရငး၊ ၂၀၁၄ ခႏစ။ Online at: http://www.asiafoundation.org/publications/pdf/1368

Munz A and Micael Siegner ၊ “ျမနမာႏငင၏ ဖကဒရယစနစ၊ မလအေျခအေန၊ ရပတညခကမားႏင သေဘာထားအျမငမား"၊ (၂၀၁၂ ခႏစ)၊ ဖကဒရယစနစဂာနယ၊ စာ-၂၉၁။

Niedermeier A and Wolfram Ridder ၊ ဗဟခပကငမႈေျဖေလာျခငး၊ ဖကဒရယစနစႏင ဒမကေရစ၊ အမးသားႏင ေဒသႏရအဆင အခငးအကငးမားတြင ႏငငေရး၊ အပခပေရးႏင ျပညသ႔ေရးရာ စမခန႔ခြမႈ၊ ဂာမန၊ အာရႏင အျခားေဒသမား၏ အေတြ႕အႀကမား၊ (Hanns Seidel Foundation ၊ ဒတယအႀကမ တညးျဖတသည၊ ၂၀၁၆ ခႏစ)။

Nilson M & S Tonnesson ၊ တငးရငးသားလမးမား၏ ဆႏၵႏင ေမာလငခကမား ျပညဝေစရန ျမနမာ ႏငင၏ ၂၀၀၈ ခႏစ ဖြ ႕စညးပအေျခခဥပေဒက ျပငဆငႏငမညလား၊ ၿငမးခမးေရးသေတသသနအငစတက၊ ေအာစလ၊ မဝါဒအကဥးခပ၊ ၂၀၁၂ ခႏစ။

Nixon H , Cindy Joeline, Kyi Pyar Chit Saw, Thet Aung Lynn and Mathew Arnold ၊ ျမနမာႏငင၏ ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးအစးရမား၊ အာရေဖာငေဒးရငး၊ ၂၀၁၃ ခႏစ။

Obiora L and Sarah Toomey ၊ “ႏငဂးရးယား၏ ဖကဒရယစနစႏင ကား၊ မေရးရာႏငငေရး" Melissa Haussman, Marian Sawer and Jill Vickers (တ႔တညးျဖတသည) ဖကဒရယစနစ၊ အမးသမးဝါဒႏင အဆငအသးသး စမအပခပမႈ (အကရဂတ၊ ၂၀၁၀ ခႏစ)၊ စာ-၂၁၁။

Oxfam ၊ ျမနမာႏငင၏ အပပငးေဒသတြင ခမးသာၾကြယဝမႈတ႔က ေဆာငကညးေပးျခငး၊ အေသးစား စကပးေမြးျမေရး လပကငသမား၏ စးပြားေရးအလားအလာမားအား အေကာငအထညေဖာျခငး ဆငရာ မႏေလးႏင မေကြးတ႔မသငခနးစာမား၊ ၂၀၁၀ ခႏစ။

Oxfam, CARE and ActionAid ၊ ျမနမာႏငငတြင အမးသမးမားႏင ဦးေဆာငမႈ၊ ၂၀၁၄ ခႏစ၊ Online at: https://www.care.org.au/wp-content/uploads/2014/12/Myanmar-Women-and-Leadership-in-Myanmar-Report.pdf

Sawer M and Jill Vickers ၊ “ၾသစေၾတးလႏင ကေနဒါႏငငမား၌ အမးသမးမား၏ ဖြ႕စညးပအေျခခ ဥပေဒေျပာငးလေရး လႈပရားမႈ"၊ (၂၀၀၂ ခႏစ)၊ ၁၃ (၁)၊ ကေနဒါအမးသမးမားႏင ဥပေဒဂာနယ၊ ၁၊ ၃၃။

Shee N ၊ ျမနမာႏငင၏ မလတနးပညာသငၾကားေရးတြင မခငဘာသာစကားအစား ႐းသးဘာသာစကား က အသးျပျခငး၏ သကေရာကမႈအား ေလလာဆနးစစျခငး၊ ၂၀၁၂ ခႏစ။

Sheehy G, A Yadanar & A Foster ၊ “ကယဝနဖကချခငးေၾကာင ကြႏပတ႔အသကဆး႐ႈးႏငသည၊ ျမနမာႏငင၊ ရနကနၿမ႕၏ ဆငေျခဖးေဒသမားတြင ကယဝနဖကချခငးဆငရာ ေစာငေရာကမႈက ပေဖာသည အလားအလာမားအား စးစမးရာေဖြျခငး"၊ ၂၀၁၅ ခႏစ၊ သေႏၶတားျခငး။

84

jrefrmEdkifiH\ zuf'&,fpepf tkyfcsKyfa&;yHkpHtwGif; usm;? r wef;wlnDrQrIudk jr§ih fwifjcif;

Solanki G ၊ “ေကာငးေသာထနးညႇမႈလား၊ အဆငအသးသး စမအပခပမႈႏင အႏၵယ၏ အမးသမး အဖြ႕အစညးမား"၊ Melissa Haussman, Marian Sawer and Jill Vickers (တ႔ တညးျဖတသည) ဖကဒရယစနစ၊ အမးသမးဝါဒႏင အဆငအသးသး စမအပခပမႈ (အကရဂတ၊ ၂၀၁၀ ခႏစ)။

တပမေတာ၊ ဖကဒရယစနစဆငရာ အေျခခမမား (တရားဝငမဟတေသာ ဘာသာျပနဆမႈ)၊ ျပညေထာငစ ၿငမးခမးေရးေဆြးေႏြးပြသ႔ ၂၀၁၆ ခႏစ ဇနနဝါရလက တငသြငးသညစာတမး။

Than T ၊ ေခတသစျမနမာႏငငမ အမးသမးမား၊ (႐သလကဂ ၊ ၂၀၁၄ ခႏစ)။

Thin A A ၊ ေကးလကမ ဆရာ၊ ဆရာမမားအား စြမးရညျမႇငတငျခငးႏင ျမနမာႏငင၏ ေကာငးျပငပ ပညာေရး၊ ၂၀၁၂ ခႏစ။

Transnational Institute ၊ ျမနမာႏငငတြင အမးသမးမားႏငေျမယာအား ဆကစပၾကညျခငး၊ အမးသား ေျမအသးခမႈ မဝါဒတြင ကား၊ မေရးရာ အသအမတျပျခငး၊ ၂၀၁၅ ခႏစ၊ Online at: https://www.tni.org/files/download/tni-nlup-gender_0.pdf

ကလသမဂၢ အေထြေထြအတြငးေရးမးခပ၏ အမးသမးမားအေပၚ အၾကမးဖကမႈ အေသးစတေလလာခက (၂၀၀၆ ခႏစ)၊ (A/61/122/Add.1)။

Vanderhule W ၊ ကလသမဂၢ လ႔အခြငအေရးစာအပအဖြ႕မား၏ အျမငအရ ခြျခားဆကဆမႈမရျခငးႏင တနးတညမေရး၊ (Antwerp: Intersentia၊ ၂၀၀၅ ခႏစ)။

ကမၻာကနးမာေရးအဖြ႕ (WHO)၊ ျမနမာႏငင၏ ကနးမာေရး၊ ၂၀၁၂ ခႏစ။

Williams D ၊ “ျမနမာႏငင၏လမးေရး၊ ေရြးေကာကပြမားႏင ျပျပငေျပာငးလေရး"၊ ၂၀၁၁ ခႏစ၊ ၁၂ (၁)၊ ေဂာခေတာငး၊ ႏငငတကာေရးရာဂာနယ၊ စာ-၉၉။

Williams D ၊ “ျမနမာႏငင၏ ၂၀၀၈ ခႏစ အေျခခဥပေဒတြင ဘာေတြက အရမးဆးရြားေနသလ"၊ Melissa Crouch and Tim Lindsey (တ႔ တညးျဖတသည) ျမနမာႏငင၏ဥပေဒ လ႔အဖြ႕အစညးႏင အသြငကး ေျပာငးေရး၊ (Oxford: Hart Publishing ၊၂၀၁၄ ခႏစ)။

Zin Mar A ၊ "စစတပအပစးေသာေခတမ ကား၊ မတနးတညမေရးဆသ႔၊ ျမနမာဒမကေရစ အသြငကး ေျပာငးေရးတြင အမးသမးမားအား ပါဝငေစျခငး"၊ (၂၀၁၅ ခႏစ)၊ ၈၂(၂)၊ လမႈသေတသန၊ ႏငငတကာ သးလတစႀကမထတ စာေစာင၊ စာ-၅၃၁။

Zurabishvili S ၊ "အသြငကးေျပာငးဆႏငငမားတြင လမႈတာဝနသမႈ၏ အခနးက႑၊ ျမနမာႏငင၏ လပငနးခြငမားတြင တနးတညမမရျခငး ျဖစစဥေလလာခက"၊ (၂၀၁၅ ခႏစ)၊ စာ-၅၅။

85

jrefrmEdkifiH\ zuf'&,fpepf tkyfcsKyfa&;yHkpHtwGif; usm;? r wef;wlnDrQrIudk jr§ih fwifjcif;