ZRÓWNOWAŻONE BUDOWNICTWO | ITB
Transcript of ZRÓWNOWAŻONE BUDOWNICTWO | ITB
-
MINSTERSTWO
INFRASTRUKTURY I BUDOWNICTWA
Poradnik
w zakresie poprawy charakterystyki
energetycznej budynkw
Warszawa, marzec 2016 r.
-
-2-
Spis treci 1. Wstp .............................................................................................................................................. 5
2. Regulacje prawne i polityki ukierunkowane na popraw efektywnoci energetycznej
budynkw ....................................................................................................................................... 6
2.1. Polityka Unii Europejskiej w zakresie poprawy efektywnoci energetycznej i
odnawialnych rde energii w budynkach .......................................................................................... 6
2.2. Ustawa o charakterystyce energetycznej budynkw wraz z aktami wykonawczymi ...... 7
2.3. Ustawa o odnawialnych rdach energii ........................................................................ 9
2.4. Zmiana przepisw techniczno-budowlanych oraz wymaga okrelajcych standardy
projektowania ...................................................................................................................................... 9
2.5. Zmiana przepisw rozporzdzenia w sprawie metodologii wyznaczania charakterystyki
energetycznej budynku oraz wzorw wiadectw charakterystyki energetycznej .............................. 11
2.6. Ustawa o wspieraniu termomodernizacji i remontw .................................................... 11
2.7. Krajowe plany oraz strategie wspierajce popraw efektywnoci energetycznej
budynkw ....................................................................................................................................... 13
3. Cel sporzdzania wiadectw charakterystyki energetycznej oraz przeprowadzania kontroli
systemu ogrzewania lub systemu klimatyzacji w budynkach ................................................ 15
3.1. Czemu suy sporzdzanie wiadectw charakterystyki energetycznej ......................... 15
3.2. Czemu su kontrole systemu ogrzewania lub systemu klimatyzacji? ........................ 17
4. Sposoby poprawy charakterystyki energetycznej budynkw w podziale na ich rodzaj
(mieszkalne jednorodzinne i wielorodzinne, uytecznoci publicznej i inne) ...................... 19
4.1. Oglne informacje o efektywnoci energetycznej budynkw [37] ................................. 19
4.1.1. Budynki nowe ..................................................................................................20
4.1.2. Budynki uytkowane .......................................................................................21
4.1.3. Budynki zabytkowe .........................................................................................22
4.1.4. Budynki publiczne ...........................................................................................22
4.2. Okrelenie opacalnych sposobw poprawy efektywnoci energetycznej waciwych dla
typw budynkw ................................................................................................................................ 23
4.2.1. Ksztat, orientacja i otoczenie budynku ............................................................24
4.2.2. Przegrody zewntrzne nieprzezroczyste [23], [24], [25] ...................................26
4.2.3. Przegrody zewntrzne przezroczyste [25] .......................................................29
4.2.3.1. Ramy okien .................................................................................................................... 30
4.2.3.2. Oszklenia ....................................................................................................................... 30
4.2.4. Systemy przeciwsoneczne .............................................................................32
4.2.5. Szczelno powietrzna [25] .............................................................................32
4.2.6. Szczelno dyfuzyjna [25] ...............................................................................34
4.2.7. Instalacje ogrzewania, wentylacji i ciepej wody uytkowej [23], [26] ...............34
4.2.7.1. Budynki mieszkalne jednorodzinne (bez opcji chodzenia) ........................................... 38
4.2.7.2. Budynki mieszkalne wielorodzinne (bez opcji chodzenia) ............................................ 39
4.2.7.3. Budynki uytecznoci publicznej (bez opcji chodzenia) ............................................... 39
-
-3-
4.2.8. Instalacja klimatyzacji [23] ...............................................................................40
4.2.9. Instalacja owietlenia [23] ...............................................................................42
4.2.10. Systemy automatycznej regulacji dla instalacji [26] .........................................42
4.2.11. Akumulatory cieplne [32], [33], [34] .................................................................42
4.2.12. Wykorzystanie odnawialnych rde energii ....................................................45
4.2.12.1. Energia soneczna [32],[33],[34] .................................................................................... 46
4.2.12.2. Energia geotermalna [33] .............................................................................................. 47
4.2.12.3. Energia ze spalania biomasy [32].................................................................................. 48
4.2.13. Inne rodki poprawy ........................................................................................49
4.2.14. Budynki pasywne [34] .....................................................................................49
4.3. Wskazwki dla jednostek samorzdu terytorialnego w zakresie ksztatowania i
prowadzenia polityki przestrzennej w taki sposb, aby moliwe byo projektowanie budynkw
efektywnych energetycznie i wykorzystanie w budynkach ciepa sieciowego lub OZE .................... 50
4.3.1. Plan zagospodarowania przestrzennego albo decyzja o warunkach zabudowy i
zagospodarowania terenu .............................................................................................50
4.3.2. Plan dziaa na rzecz zrwnowaonej energii (SEAP)[35] ...............................52
4.3.3. Plan gospodarki niskoemisyjnej [35] ................................................................53
4.4. Wskazwki dla inwestorw, wacicieli, zarzdcw uytkownikw budynkw lub ich
czci m.in. w zakresie: termomodernizacji, wykorzystania OZE lub ciepa sieciowego, zmiany
zachowa ....................................................................................................................................... 53
4.5. Wskazwki dla projektantw i wykonawcw w zakresie: projektowania i budowy
budynkw efektywnych energetycznie, termomodernizacji, wykorzystania OZE lub ciepa
sieciowego, zmiany zachowa .......................................................................................................... 55
4.6. Budynki o niskim zuyciu energii ................................................................................... 55
4.7. Zasady wprowadzania do obrotu lub udostpniania na rynku wyrobw budowlanych . 57
4.7.1. System europejski wyroby z oznakowaniem CE ...........................................58
4.7.2. System krajowy wyroby oznakowane znakiem budowlanym ........................58
4.7.3. Wyroby budowlane wprowadzone do obrotu na podstawie tzw. zasadzie
wzajemnego uznawania ...............................................................................................58
5. Finansowe rodki wsparcia w zakresie inwestycji wspierajcych rozwj budownictwa
efektywnego energetycznie oraz wykorzystania odnawialnych rde energii .................... 59
5.1. Narodowy Fundusz Ochrony rodowiska i Gospodarki Wodnej (NFOiGW) [35] ....... 59
5.1.1. rodki krajowe.................................................................................................59
5.1.2. System zielonych inwestycji GIS .....................................................................63
5.2. Program Operacyjny Infrastruktura i rodowisko ....................................................................... 64
5.2. Regionalne Programy Operacyjne (RPO) ..................................................................... 64
5.3. Fundusz Termomodernizacji i Remontw [38] .............................................................. 79
5.4. Partnerstwo Publiczno-Prywatne (PPP) ........................................................................ 81
5.5. Inne, wybrane rda dofinansowania, w tym banki komercyjne .................................. 81
-
-4-
5.6. czne zestawienie rde finansowania (za wyjtkiem Regionalnych Programw
Operacyjnych) ................................................................................................................................... 81
6. Przykady zrealizowanych inwestycji z wykorzystaniem rodkw wsparcia ........................ 83
6.1. Gmina Mircze ................................................................................................................. 83
6.1.1. Budynek Urzdu Gminy ..................................................................................83
6.1.2. Budynki Zespou Szk w Mirczu .....................................................................84
6.1.3. Budynek remizo-wietlicy ................................................................................85
6.2. Laboratorium EdukacyjnoBadawcze Odnawialnych rde i Poszanowania Energii
WGGIO AGH w Mikini. .................................................................................................................. 86
6.3. Gmina Libi .................................................................................................................. 88
6.4. Gmina Nasielsk.............................................................................................................. 88
6.5. Gmina Somniki.............................................................................................................. 89
6.5.1. Integracyjne Centrum Rozwoju Dziecka ..........................................................89
6.5.2. Hala rekreacyjno-sportowa w Somnikach .......................................................91
6.5.3. Sala gimnastyczna przy Zespole Szk w Waganowicach ...............................92
6.6. Gmina Karczew ............................................................................................................. 93
-
-5-
1. Wstp
Niniejszy poradnik stanowi zbir informacji na temat efektywnoci energetycznej budynkw,
przydatnych na etapie projektowania, budowy, jak rwnie podczas uytkowania budynkw
lub ich czci. W dokumencie tym omwiono rodki majce na celu popraw charakterystyki
energetycznej budynkw oraz regulacje prawne w tym zakresie.
Opracowanie ma na celu podsumowanie informacji
o dostpnych rodkach poprawy charakterystyki
energetycznej budynkw wraz z podziaem na ich
rodzaj, jak rwnie upowszechnienie wiedzy w zakresie
efektywnoci energetycznej budynkw.
Poradnik jest kierowany do szerokiego grona
odbiorcw, m. in.: wacicieli i uytkownikw budynkw
lub ich czci, inwestorw, zarzdcw budynkw,
jednostek samorzdu terytorialnego, przedsibiorcw
budowlanych, architektw, inynierw, osb
uprawnionych do sporzdzania wiadectw
charakterystyki energetycznej, osb uprawnionych
do kontroli systemu ogrzewania lub systemu
klimatyzacji oraz audytorw energetycznych.
Dla inwestorw, wacicieli, zarzdcw oraz uytkownikw budynkw lub ich czci umieszczono
informacje dotyczce m. in. wznoszenia, zakupu lub najmu budynkw o wysokiej charakterystyce
energetycznej, termomodernizacji, wykorzystania odnawialnych rde energii lub ciepa
sieciowego, zmiany zachowa.
Dla projektantw i wykonawcw skierowano wskazwki w zakresie: projektowania i budowy
budynkw efektywnych energetycznie, termomodernizacji, wykorzystania odnawialnych rde
energii lub ciepa sieciowego, szerzenia idei zmiany zachowa.
W dokumencie zawarto rwnie wskazwki dla jednostek samorzdu terytorialnego dotyczce
ksztatowania i prowadzenia polityki przestrzennej w celu umoliwienia wykorzystania
w budynkach ciepa sieciowego lub odnawialnych rde energii oraz odpowiedniego sytuowania
budynkw na dziakach w sposb pozwalajcy na maksymalne wykorzystanie zyskw
sonecznych.
Dokument stanowi wypenienie postanowie art. 20 dyrektywy 2010/31/UE w sprawie
charakterystyki energetycznej budynkw [1], zgodnie z ktrym pastwa czonkowskie Unii
Europejskiej podejmuj rodki w celu zapewnienia wszystkim uczestnikom procesu budowlanego
szerokiego zakresu informacji na temat rnych metod i praktyk sucych poprawie
charakterystyki energetycznej budynkw. Dokument ten stanowi ponadto odpowied
na wymaganie pynce z art. 12 dyrektywy 2012/27/UE w sprawie efektywnoci energetycznej
[2], obligujcego pastwa czonkowskie UE do podejmowania stosownych dziaa
(w tym informacyjnych) promujcych i umoliwiajcych efektywne wykorzystanie energii przez
maych odbiorcw energii.
Odzwierciedleniem powyszych postanowie dyrektyw w polskim porzdku prawnym s: art. 11
ust. 1 ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 r. o efektywnoci energetycznej [3] oraz art. 40 ustawy
z dnia 29 sierpnia 2014 r. o charakterystyce energetycznej budynkw [4]. Przepisy
te zobowizuj ministra waciwego do spraw budownictwa, planowania i zagospodarowania
przestrzennego oraz mieszkalnictwa do prowadzenia dziaa informacyjno -edukacyjnych oraz
szkoleniowych o dostpnych rodkach poprawy efektywnoci energetycznej, jak rwnie
do prowadzenia kampanii informacyjnej sucej poprawie charakterystyki energetycznej
budynkw.
-
-6-
2. Regulacje prawne i polityki ukierunkowane na popraw efektywnoci energetycznej budynkw
2.1. Polityka Unii Europejskiej w zakresie poprawy efektywnoci energetycznej
i odnawialnych rde energii w budynkach
Waciwe ksztatowanie polityki klimatyczno-
energetycznej, zapewniajcej midzy innymi redukcj
emisji gazw cieplarnianych, wspierajcej zwikszenie
stosowania energii odnawialnej oraz wzrost
efektywnoci wykorzystania energii dziki bardziej
energooszczdnym budynkom jest jednym z istotnych
wyzwa wynikajcych z czonkowstwa w Unii
Europejskiej.
Prowadzone prace w zakresie tej polityki powinny
jednoczenie przynie wzrost innowacyjnoci,
wdroenie nowych technologii w budownictwie
i technice instalacyjnej oraz zmniejszenie
energochonnoci, jak i generowanie nowych miejsc
pracy, a w konsekwencji wzrost konkurencyjnoci
gospodarki i zamonoci obywateli.
Obecnie gwnym instrumentem prawa europejskiego, ktry reguluje obszar efektywnego
wykorzystania energii w budynkach, jest dyrektywa 2010/31/UE [1]. Dyrektywa ta zastpia
dyrektyw 2002/91/WE w sprawie charakterystyki energetycznej budynkw [5].
Powysze dyrektywy maj charakter ramowy, co oznacza, e nie ustanowiono w nich poziomw
wymaga obowizujcych jednolicie we wszystkich krajach UE, a zobowizano jedynie pastwa
czonkowskie do ustalenia konkretnych wymaga i wprowadzenia odpowiednich mechanizmw.
W ocenie projektodawcy dyrektyw elementy takie jak certyfikacja energetyczna budynkw
lub ich czci, podlegajcych obrotowi, zwikszenie wymaga dotyczcych ochrony cieplnej
budynkw oraz regularna kontrola systemw ogrzewania i klimatyzacji przyczyniaj
si do poprawy charakterystyki caego sektora budynkw, z punktu widzenia redukcji zuycia
paliw nieodnawialnych, ochrony rodowiska, bezpieczestwa i zapewnienia komfortu cieplnego
uytkownikom.
Oprcz tego podkrelona zostaa szczeglna rola sektora publicznego, jako tego, ktry powinien
dawa przykad i wskazywa nowe kierunki w obszarze efektywnoci energetycznej, szczeglnie
majc na uwadze fakt, e powierzchnia budynkw bdcych wasnoci publiczn
lub zajmowanych przez instytucje publiczne stanowi okoo 12% cakowitej powierzchni budynkw
w UE.
Postanowienia ww. dyrektyw obejmuj kwestie zwizane z ograniczeniem zapotrzebowania
na energi przez nowo wznoszone oraz uytkowane budynki poprzez wprowadzenie
zrnicowanych instrumentw regulacyjnych. Naley do nich wymg ustanowienia optymalnych
kosztowo wymaga minimalnych dotyczcych charakterystyki energetycznej dla nowo
wznoszonych oraz uytkowanych budynkw. Elementem regulacyjnym jest rwnie wymg
rozpatrzenia, o ile s dostpne, techniczne, rodowiskowe i ekonomiczne moliwoci realizacji
wysoko efektywnych systemw alternatywnych. Co wicej, dyrektywa 2010/31/UE zobowizaa
pastwa czonkowskie do wprowadzenia w odpowiednich terminach wymaga skutkujcych
niemal zerowym zuyciem energii przez nowo wznoszone budynki. Postanowienia dyrektyw
wprowadzaj te instrumenty oparte na informacji (wiadectwa charakterystyki energetycznej oraz
przegldy systemw ogrzewania i systemw klimatyzacji, kampanie informacyjne w zakresie
poprawy charakterystyki energetycznej budynkw).
-
-7-
Dodatkowo naley wskaza dwie dyrektywy, ktre odnosz si do kwestii energochonnoci
budynkw: dyrektyw 2012/27/UE [2], oraz dyrektyw 2009/28/WE w sprawie promowania
stosowania energii ze rde odnawialnych [6].
Dyrektywa 2012/27/UE wprowadza wymg ustanowienia dugoterminowej strategii wspierania
inwestycji w renowacj krajowych zasobw budynkw mieszkalnych i uytecznoci publicznej.
Ponadto kade pastwo czonkowskie powinno zapewni, aby od dnia 1 stycznia 2014 r.
3% cakowitej powierzchni ogrzewanych lub chodzonych budynkw bdcych wasnoci jego
instytucji rzdowych oraz przez nie zajmowanych byo poddawane co roku renowacji w celu
spenienia przynajmniej wymogw minimalnych dotyczcych charakterystyki energetycznej, ktre
ustalio przy zastosowaniu dyrektywy 2010/31/UE [1].
Z kolei dyrektywa 2009/28/WE [6] stanowi e: Pastwa czonkowskie wprowadzaj w swoich
przepisach i kodeksach prawa budowlanego odpowiednie rodki suce zwikszeniu udziau
energii ze rde odnawialnych w sektorze budownictwa. Przy ustanawianiu tych rodkw
lub systemw wsparcia regionalnego, pastwa czonkowskie mog uwzgldnia rodki krajowe
zwizane ze znacznym wzrostem wydajnoci energetycznej i kogeneracj oraz pasywnymi
budynkami o niskim lub zerowym zuyciu energii. Najpniej do dnia 31 grudnia 2014 r. pastwa
czonkowskie wprowadzaj w swoich przepisach i kodeksach prawa budowlanego () wymogi
wykorzystania w nowych budynkach i budynkach ju istniejcych poddawanych generalnemu
remontowi minimalnego poziomu energii ze rde odnawialnych.
W opinii Komisji Europejskiej
kluczowe elementy nowych ram
dotyczcych klimatu i energii
do roku 2030 powinny obejmowa
cele w zakresie redukcji emisji
gazw cieplarnianych na poziomie
UE, rozdzielone rwnomiernie
midzy pastwa czonkowskie
w formie wicych celw
krajowych. Do kluczowych
elementw nowych ram naley
reforma systemu handlu
uprawnieniami do emisji; unijny
poziom docelowy udziau energii
odnawialnej oraz nowy europejski
proces zarzdzania polityk
w zakresie energii i klimatu.
Zarzdzanie to bdzie si odbywao w oparciu o plany pastw czonkowskich na rzecz
konkurencyjnej, bezpiecznej i zrwnowaonej energii. Efektywno energetyczna bdzie nadal
odgrywa znaczc rol w osiganiu unijnych celw klimatycznych i energetycznych [8].
2.2. Ustawa o charakterystyce energetycznej budynkw wraz z aktami wykonawczymi
Do dnia 9 marca 2015 r. zagadnienia zwizane z wymaganiami dotyczcymi energooszczdnoci
budynkw oraz popraw standardu energetycznego budynkw z uwzgldnieniem postanowie
dyrektywy 2002/91/WE reguloway przepisy ustawy Prawo budowlane [7] oraz aktw
wykonawczych do tej ustawy.
Natomiast od dnia 9 marca 2015 r. zmodernizowany z uwzgldnieniem postanowie dyrektywy
2010/31/UE system oceny i poprawy efektywnoci energetycznej budynkw funkcjonuje rwnie
w oparciu o przepisy ustawy o charakterystyce energetycznej budynkw [4] oraz aktw
wykonawczych do tej ustawy. Oznacza to, e przepisy z zakresu charakterystyki energetycznej
budynkw, dotychczas zawarte w ustawie Prawo budowlane [7], w wikszoci zostay uchylone
i ujte w osobnym akcie prawnym, tj. w ustawie o charakterystyce energetycznej budynkw.
-
-8-
Celem ustawy o charakterystyce energetycznej budynkw jest promocja poprawy charakterystyki
energetycznej budynkw, a take udoskonalenie istniejcego systemu oceny charakterystyki
energetycznej budynkw przy uwzgldnieniu dotychczasowego dowiadczenia.
Ustawa zawiera regulacje obejmujce:
system oceny energetycznej budynkw,
wymagania dla osb uprawnionych do sporzdzania wiadectw charakterystyki
energetycznej,
wymagania dla osb uprawnionych do kontroli systemu ogrzewania lub systemu klimatyzacji,
obowizek przegldw systemu ogrzewania lub systemu klimatyzacji,
weryfikacj wiadectw charakterystyki energetycznej oraz protokow z przegldw systemu
ogrzewania i systemu klimatyzacji przez ministra waciwego do spraw budownictwa,
planowania i zagospodarowania przestrzennego oraz mieszkalnictwa,
upowanienie dla ministra waciwego do spraw budownictwa, planowania
i zagospodarowania przestrzennego oraz mieszkalnictwa do opracowania krajowego planu
majcego na celu zwikszenie liczby budynkw o niskim zuyciu energii,
obowizek sporzdzenia wiadectwa charakterystyki energetycznej dla budynkw, w ktrych
organy wymiaru sprawiedliwoci, prokuratura oraz organy administracji publicznej zajmuj
powierzchni uytkow powyej 250 m2 i w ktrych dokonywana jest obsuga interesantw,
oraz umieszczania ich w widocznym miejscu,
obowizek podawania informacji w zakresie efektywnoci energetycznej budynkw
lub ich czci, w reklamach dotyczcych ich wynajmu lub sprzeday, w przypadku
gdy dla budynku lub jego czci sporzdzono ju wiadectwo.
Ponadto w wyniku wejcia w ycie niniejszej ustawy utworzono centralny rejestr charakterystyki
energetycznej budynkw, obejmujcy wykazy:
osb uprawnionych do sporzdzania wiadectw charakterystyki energetycznej,
osb uprawnionych do kontroli systemu ogrzewania lub systemu klimatyzacji,
wiadectw charakterystyki energetycznej,
protokow z kontroli systemu ogrzewania lub systemu klimatyzacji,
budynkw, ktrych powierzchnia uytkowa zajmowana przez organy wymiaru
sprawiedliwoci, prokuratur oraz organy administracji publicznej przekracza 250 m2
i w ktrych dokonywana jest obsuga interesantw.
Wykazy wymienione powyej w punktach 1, 2 i 5 s udostpniane za porednictwem s trony
internetowej https://rejestr.cheb.mir.gov.pl/, aby uatwi swobodny dostp do aktualnej listy
ekspertw sporzdzajcych wiadectwa charakterystyki energetycznej i wykonujcych kontrole
systemu ogrzewania i systemu klimatyzacji.
W rezultacie zmodernizowany system oceny i poprawy efektywnoci energetycznej budynkw
obj modyfikacj istniejcych oraz wprowadzi nowe regulacje, celem ekonomicznie uzasadnionej
poprawy charakterystyki energetycznej budynkw. Poprawa ta wynika ze zmniejszenia
zapotrzebowania na energi wykorzystywan na potrzeby ogrzewania, chodzenia, przygotowania
ciepej wody uytkowej i owietlenia, a take zapewnienia odpowiedniego standardu
energetycznego budynkw wznoszonych oraz podlegajcych przebudowie.
https://rejestr.cheb.mb.gov.pl/
-
-9-
2.3. Ustawa o odnawialnych rdach energii
Podstawowym narzdziem promowania wykorzystania odnawialnych rde energii jest ustawa
o odnawialnych rdach energii [9]. Celem tej ustawy jest zrwnowaony rozwj energii
odnawialnej w Polsce, poprzez optymalizacj strumieni przepywu rodkw finansowych
dla poszczeglnych technologii OZE oraz ich stabilizacj w okresie 15 -letnim. Ustawa
o odnawialnych rdach energii zawiera kompleksowe rozwizania porzdkujce system
wsparcia dla odnawialnych rde energii, polegajce na:
1) utrzymaniu obecnego systemu wsparcia dla istniejcych instalacji OZE, co zagwarantuje
poszanowanie praw nabytych dla wszystkich, ktrzy byli wytwrcami energii elektrycznej
z OZE przed wejciem w ycie ustawy;
2) wprowadzeniu nowych moliwoci dla istniejcych instalacji odnawialnych rde energii,
w celu optymalizacji rachunku ekonomicznego (dedykowane aukcje);
3) wdroeniu nowoczesnego systemu aukcji dla nowych i zmodernizowanych instalacji OZE;
4) przyjciu cen gwarantowanych dla wytwrcw energii elektrycznej w mikroinstalacji.
W punkcie 2.4. poradnika omwiono nowelizacje przepisw techniczno -budowlanych w zakresie
oszczdnoci energii i izolacyjnoci cieplnej budynkw oraz nowelizacj przepisw w zakresie
opisu technicznego projektu budowlanego przez wprowadzenie obowizku sporzdzania analizy
moliwoci racjonalnego wykorzystania wysokoefektywnych systemw alternatywnych
z wykorzystaniem odnawialnych rde energii dla wszystkich budynkw. Natomiast w punkcie
2.5. poradnika omwiono metodologi wyznaczania charakterystyki energetycznej budynku, ktra
zakada promowanie wykorzystania energii pochodzcej ze rde odnawialnych.
2.4. Zmiana przepisw techniczno-budowlanych oraz wymaga okrelajcych standardy
projektowania
Kwestie zwizane z wyposaeniem technicznym
budynku, oszczdnoci energii i izolacyjnoci
ciepln, w odniesieniu do budynkw
projektowanych, budowanych i podlegajcych
przebudowie lub przy zmianie sposobu
uytkowania, reguluje rozporzdzenie w sprawie
warunkw technicznych, jakim powinny
odpowiada budynki i ich usytuowanie [10].
W wyniku nowelizacji ww. rozporzdzenia,
od dnia 1 stycznia 2014 r. zmianie i uzupenieniu
ulegy wymagania dotyczce wyposaenia
technicznego budynku, parametrw wpywajcych
na jego energooszczdno oraz jako ochrony
cieplnej.
Zgodnie ze znowelizowanymi przepisami budynek i jego instalacje ogrzewcze, wentylacyjne,
klimatyzacyjne, ciepej wody uytkowej, a w przypadku budynkw uytecznoci publicznej,
zamieszkania zbiorowego, produkcyjnych, gospodarczych i magazynowych rwnie owietlenia
wbudowanego, powinny by zaprojektowane i wykonane w sposb zapewniajcy spenienie
wymaga minimalnych.
Przez wymagania minimalne dla budynku projektowanego rozumie si:
zapewnienie wartoci wskanika EP [kWh/(m2rok)], okrelajcego roczne obliczeniowe
zapotrzebowanie na nieodnawialn energi pierwotn do ogrzewania, wentylacji, chodzenia
oraz przygotowania ciepej wody uytkowej, a w przypadku budynkw uytecznoci
-
-10-
publicznej, zamieszkania zbiorowego, produkcyjnych, gospodarczych i magazynowych
rwnie do owietlenia wbudowanego, obliczonej wedug przepisw dotyczcych metodologii
obliczania charakterystyki energetycznej budynkw, mniejszej od wartoci granicznej
okrelonej w rozporzdzeniu w sprawie warunkw technicznych, jakim powinny odpowiada
budynki i ich usytuowanie,
spenienie wymaga dotyczcych izolacyjnoci cieplnej przegrd oraz wyposaenia
technicznego budynku, okrelonych w zaczniku nr 2 do rozporzdzenia w sprawie
warunkw technicznych, jakim powinny odpowiada budynki i ich usytuowanie.
Dla budynku podlegajcego przebudowie wymagania minimalne uznaje si za spenione, jeeli
przegrody oraz wyposaenie techniczne budynku podlegajce przebudowie odpowiadaj
przynajmniej wymaganiom izolacyjnoci cieplnej, okrelonym w zaczniku nr 2
do ww. rozporzdzenia.
Warto zwrci uwag, e poziom wymaga w zakresie oszczdnoci energii i izolacyjnoci
cieplnej bdzie stopniowo podnoszony (najblisza zmiana 1 stycze 2017 r.), a do roku 2021.
Takie etapowe zmiany pozwol m. in. na pynne dostosowanie si wszystkich uczestnikw rynku
budowlanego do obowizujcych wymogw prawnych.
Rysunek 1. Zmiany w zakresie wartoci wskanika EP w najbliszych latach
Znowelizowano take przepisy dotyczce projektu budowlanego od 3 padziernika 2013 r.
zaczo obowizywa nowe brzmienie rozporzdzenia w sprawie szczegowego zakresu
i formy projektu budowlanego [11].
Nowelizacja obja zmiany przepisw w zakresie opisu technicznego projektu budowlanego przez
rozszerzenie obowizku przeprowadzania analizy moliwoci racjonalnego wykorzystania
wysokoefektywnych systemw alternatywnych dla wszystkich budynkw (do tej pory obowizek
ten dotyczy budynkw o powierzchni uytkowej wikszej ni 1000 m2) oraz zmian zakresu
analizy.
Zgodnie z nowym brzmieniem 11 ust. 2 pkt 12 ww. rozporzdzenia, opis techniczny projektu
architektoniczno-budowlanego powinien zawiera analiz moliwoci racjonalnego wykorzystania
wysokoefektywnych systemw alternatywnych zaopatrzenia w energi i ciepo. Zalicza si do nich
zdecentralizowane systemy dostawy energii oparte na energii ze rde odnawialnych,
0
50
100
150
200
250
300
350
400
450
Od 1 stycznia 2014 r.
Od 1 stycznia 2017 r.
Od 1 stycznia 2021 r.*
EPH+W
[kWh/m2 rok] Zmiany wartoci wskanika EP
Budynek mieszkalny - jednorodziny
Budynek mieszkalny wielorodzinny
Budynek zamieszkania zbiorowego
Budynki uytecznoci publicznej - opieki zdrowotnej
Pozostae budynki publiczne
* Od 1 stycznia 2019 r. - w przypadku budynkw zajmowanych przez wadze
http://www.transport.gov.pl/files/0/1796538/projektbudowlany2013.pdfhttp://www.transport.gov.pl/files/0/1796538/projektbudowlany2013.pdf
-
-11-
kogeneracj, ogrzewanie lub chodzenie lokalne lub blokowe, w szczeglnoci gdy opiera
si ono cakowicie lub czciowo na energii ze rde odnawialnych, oraz pompy ciepa.
Zastosowanie tych systemw powinno by rozwaane na etapie sporzdzania projektu
budowlanego, ktry jest zatwierdzany w decyzji o pozwoleniu na budow lub decyzji
o zatwierdzeniu projektu budowlanego, lub jest skadany do waciwego urzdu podczas
zgaszania budowy. Ponadto okrelono, co taka analiza powinna zawiera.
Przedmiotowa analiza moe zosta przeprowadzona dla wszystkich znajdujcych si na tym
samym obszarze budynkw o tym samym przeznaczeniu i o podobnych parametrach techniczno-
uytkowych. Niniejsze rozwizania maj na celu upowszechnienie stosowania rozwiza
alternatywnych tam, gdzie ma to ekonomiczne, techniczne i rodowiskowe uzasadnienie.
2.5. Zmiana przepisw rozporzdzenia w sprawie metodologii wyznaczania
charakterystyki energetycznej budynku oraz wzorw wiadectw charakterystyki
energetycznej
W dniu 18 kwietnia 2015 r. weszo w ycie rozporzdzenie w sprawie metodologii
wyznaczania charakterystyki energetycznej budynku lub czci budynku oraz wiadectw
charakterystyki energetycznej [13], wydane na podstawie art. 15 ustawy
o charakterystyce energetycznej budynkw [4]. Niniejsza regulacja dostosowaa sposb
wyznaczania charakterystyki energetycznej budynku lub czci budynku oraz wzory wiadectw
charakterystyki energetycznej do brzmienia ww. ustawy.
W rozporzdzeniu tym uregulowano sposb wyznaczania charakterystyki energetycznej, rwnie
metod opart o faktycznie zuyt ilo energii, obliczenia dotyczce wielkoci emisji
CO2 oraz udziau odnawialnych rde energii w rocznym zapotrzebowaniu na energi kocow,
a take wzr wiadectwa charakterystyki energetycznej. Ponadto w karcie wiadectwa
charakterystyki energetycznej naley poda zalecenia w zakresie opacalnych ekonomicznie
i technicznie wykonalnych rodkach poprawy charakterystyki energetycznej. Osoba
sporzdzajca wiadectwo ma obowizek podzielenia si swoj fachow wiedz, ktra w istotny
sposb wpywa na zmian wiadomoci zarwno waciciela, jak i uytkownika budynku
w zakresie moliwych ulepsze.
W zwizku z tym, zaleca si, aby wadze publiczne penice rol wzorcow w zakresie poprawy
charakterystyki energetycznej, w prowadzonych dzia aniach zmierzajcych do poprawy
charakterystyki energetycznej budynkw, ktrych s wacicielami, bray pod uwag zalecenia
ujte w wiadectwie charakterystyki energetycznej.
2.6. Ustawa o wspieraniu termomodernizacji i remontw
Rzdowy program wsparcia remontw i termomodernizacji dziaa w oparciu o przepisy ustawy
o wspieraniu termomodernizacji i remontw [14].
Celem programu jest poprawa stanu technicznego istniejcych budynkw mieszkalnych,
zamieszkania zbiorowego oraz budynkw stanowicych wasno jednostek samorzdu
terytorialnego sucych do wykonywania przez nie zada publicznych. Program przyczynia
si do zmniejszenia rocznego zapotrzebowania na energi, zmniejszenia rocznych strat energii,
zmniejszenia rocznych kosztw pozyskania ciepa oraz zamiany rda energii na rdo
odnawialne lub zastosowania wysokosprawnej kogeneracji.
Jako beneficjentw tego programu naley wskaza wacicieli zasobw mieszkaniowych (gminy,
spdzielnie mieszkaniowe, waciciele mieszka zakadowych i prywatni wacicie le), wacicieli
budynkw zamieszkania zbiorowego oraz jednostki samorzdu terytorialnego.
Program realizowany na podstawie ustawy o wspieraniu termomodernizacji i remontw obejmuje
dwa gwne moduy: wsparcie przedsiwzi termomodernizacyjnych i wsparc ie przedsiwzi
remontowych. Wprowadza on take dodatkowe wsparcie dla wacicieli budynkw mieszkalnych,
objtych w przeszoci czynszem regulowanym. Wsparcie jest udzielane w postaci tzw. premii,
-
-12-
czyli spaty czci zobowiza zacignitych na realizacj przedsiwzicia. Spata jest
dokonywana ze rodkw Funduszu Termomodernizacji i Remontw, obsugiwanego przez Bank
Gospodarstwa Krajowego i zasilanego ze rodkw budetu pastwa.
Od pocztku istnienia do 31 grudnia 2014 r. Fundusz zosta zasilony kwot ok. 1885 mln z,
z kolei w okresie od 1999 r. do III kwartau 2015 r. przyznano 34892 premii [36].
Tabele 1 i 2. Dane liczbowe Funduszu Termomodernizacji i Remontw [36] Okres
1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 Pozycja
Liczba zoonych wnioskw
144 303 191 325 890 1 413 1 871 3 214 3 314 2 859
Liczba przyznanych premii 71 235 157 286 668 1 152 1 947 1 812 4 201 2 759
Kwota przyznanych premii (tys. z)
1 061 3 859 4 014 13 042 30 304 58 554 115 737 110 033 247 860 170 062
Liczba wypaconych premii 3 38 107 244 499 968 1 536 1 781 2 021 3 213
Kwota wypaconych premii (tys. z)
19 482 2 578 8 230 19 597 43 084 77 863 106 479 116 669 187 396
Okres 2009 2010 2011 2012 2013 2014 I-III kw. 2015
Liczba zoonych wnioskw 3 463 3 813 3 804 4 251 1 501 3 688 2 350
premia termomodernizacyjna 3 363 3 168 3 007 3 328 944 2 697 1 628
premia remontowa 99 587 675 766 343 786 554
premia kompensacyjna 1 58 122 157 214 205 168
Liczba przyznanych premii 3 332 3 369 4 135 3 603 1 348 3 398 2 419
premia termomodernizacyjna 3 267 2 823 3 412 2 859 869 2 472 1 745
premia remontowa 65 520 657 658 313 741 519
premia kompensacyjna 0 26 66 86 166 185 155
Kwota przyznanych premii (tys. z) 196 717 161 691 204 909 185 980 85 047 185 528 137 853
premia termomodernizacyjna 193 584 133 384 162 663 139 419 47 929 131 240 90 775
premia remontowa 3 133 25 756 31 473 31 793 14 195 31 390 22 961
premia kompensacyjna 0 2 551 10 773 14 768 22 923 22 898 24 117
Liczba wypaconych premii 3 095 3 450 3 442 3 627 3 076 1 989 1 857
premia termomodernizacyjna 3 086 3 302 2 969 2 975 2 333 1 381 1 308
premia remontowa 9 147 434 595 624 431 436
premia kompensacyjna 0 1 39 57 119 177 113
Kwota wypaconych premii (tys. z) 178 281 170 402 160 773 174 511 160 433 107 672 97 587
premia termomodernizacyjna 177 954 164 429 138 859 138 284 116 400 67 604 64 389
premia remontowa 327 5 858 17 893 27 581 27 938 19 059 17 967
premia kompensacyjna 0 115 4 021 8 646 16 095 21 009 15 231
-
-13-
Na podstawie ustawy o wspieraniu termomodernizacji i remontw zostay wydane nastpujce
akty wykonawcze:
rozporzdzenie w sprawie szczegowego sposobu weryfikacji audytu energetycznego
i czci audytu remontowego oraz szczegowych warunkw, jakie powinny spenia
podmioty, ktrym Bank Gospodarstwa Krajowego moe zleca wykonanie weryfikacji
audytw [15],
rozporzdzenie w sprawie szczegowego zakresu i formy audytu energetycznego oraz
czci audytu remontowego, wzorw kart audytw, a take algorytmu oceny
opacalnoci przedsiwzicia termomodernizacyjnego [16].
W powyszych rozporzdzeniach unormowano sposb sporzdzania audytw na potrzeby premii
oraz sposb ich weryfikacji.
2.7. Krajowe plany oraz strategie wspierajce popraw efektywnoci energetycznej
budynkw
Jednym z elementw strategii pastwa jest promocja oraz tworzenie odpowiednich regulacji
i polityk ukierunkowanych na popraw efektywnoci energetycznej budynkw oraz ochron
rodowiska, pozostajcych w zgodzie z dalsz integracj rynku, zwikszon konkurencj
i osigniciem celw dotyczcych klimatu i energii na poziomie unijnym.
Kierujc si powyszymi deniami oraz realizujc upowanienie ustawowe zawarte w art. 39
ustawy o charakterystyce energetycznej budynkw, opracowano Krajowy plan majcy na celu
zwikszenie liczby budynkw o niskim zuyciu energii [17].
Krajowy plan zosta przyjty na wniosek wczesnego Ministra Infrastruktury i Rozwoju w dniu
22 czerwca 2015 r., w drodze uchway przez Rad Ministrw. Niniejszy dokument w dniu
16 lipca 2015 r. zosta opublikowany w Monitorze Polskim pod pozycj 614, a w dniu 17 lipca
2015 r. wszed w ycie.
Krajowy plan zawiera
w szczeglnoci: definicj budynkw
o niskim zuyciu energii oraz ich
szczegowe cechy; dziaania
administracji rzdowej podejmowane
w celu promowania budynkw
o niskim zuyciu energii, w tym
w zakresie projektowania, budowy
i przebudowy budynkw w sposb
zapewniajcy energooszczdno,
oraz zwikszenia udziau energii
ze rde odnawialnych w nowych
oraz istniejcych budynkach.
Uwzgldniony zosta take
harmonogram osigania ww. celw,
co odpowiada art. 9 ust. 3 dyrektywy
2010/31/UE [1].
Krajowy plan zawiera wiele bardzo wanych informacji i wskazwek zarwno dla inwestorw,
jak rwnie projektantw oraz wykonawcw. W Krajowym planie omwiono cel gwny oraz cele
porednie zwizane z popraw efektywnoci energetycznej budynkw, wraz z harmonogramem
ich osignicia. Przedstawiono charakterystyk dziaa, gwnie administracji rzdowej,
podejmowanych w celu promowania budynkw o niskim zuyciu energii, w tym w zakresie
projektowania, budowy i przebudowy budynkw w sposb zapewniajcy ich energooszczdno
oraz zwikszenia udziau energii ze rde odnawialnych w nowych oraz istniejcych budynkach.
-
-14-
Ponadto w dokumencie tym omwiono zmiany przepisw wpywajcych na efektywno
energetyczn budynkw, wskazano te szereg dostpnych mechanizmw finansowych.
Krajowy plan podnosi rwnie kwestie promowan ia wykorzystania odnawialnych rde energii
w budynkach, potrzeby poprawy stanu technicznego zabudowy istniejcej oraz wskazuje aspekty
kompleksowego podejcia do efektywnoci energetycznej, majc na uwadze spenienie celu
gwnego jakim jest denie do osignicia postanowie zawartych w art. 9 ust. 1 dyrektywy
2010/31/UE [1]. Tre tych postanowie stanowi aby:
do dnia 31 grudnia 2020 r. wszystkie nowe budynki byy budynkami o niemal zerowym
zuyciu energii oraz
po dniu 31 grudnia 2018 r. nowe budynki zajmowane przez wadze publiczne oraz bdce
ich wasnoci byy budynkami o niemal zerowym zuyciu energii.
Ponadto w 2014 r. w Ministerstwie Infrastruktury
i Rozwoju zosta opracowany dokument Wspieranie
Inwestycji w Modernizacj Budynkw. Dokument
ten stanowi zacznik do Krajowego Planu Dziaania
dotyczcego efektywnoci energetycznej dla Polski
2014 [18] opracowanego przez wczesne Ministerstwo
Gospodarki, w zwizku z obowizkiem przekazywania
Komisji Europejskiej sprawozda z wdraania
dyrektywy 2012/27/UE [2], a take na podstawie
obowizku naoonego na ministra do spraw
gospodarki na podstawie art. 6 ust. 1 ustawy
o efektywnoci energetycznej [3]. Dokument
ten zawiera m. in. opis planowanych rodkw poprawy
efektywnoci energetycznej okrelajcych dziaania
majce na celu popraw efektywnoci energetycznej
w poszczeglnych sektorach gospodarki. Dziaania te s niezbdne do realizacji krajowego celu
w zakresie oszczdnego gospodarowania energi na 2016 r., a take przegldu oszczdnoci
energii finalnej przewidzianej do osignicia w 2020 r.
Zgodnie z art. 4 dyrektywy 2012/27/UE [2], pastwa czonkowskie ustanawiaj dugoterminow
strategi wspierania inwestycji w renowacj krajowych zasobw budynkw mieszkaniowych
i uytkowych, zarwno publicznych, jak i prywatnych, ktra obejmuje:
a) przegld krajowych zasobw
budowlanych oparty, w stosownych
przypadkach, na prbkach statystycznych,
b) okrelenie opacalnych sposobw
renowacji waciwych dla typu budynkw
i strefy klimatycznej,
c) polityki i rodki majce
stymulowa opacalne gruntowne
renowacje budynkw, w tym gruntowne
renowacje prowadzone etapami,
d) przyjcie przyszociowej
perspektywy w podejmowaniu decyzji
inwestycyjnych przez podmioty fizyczne,
sektor budowlany i instytucje finansowe,
e) oparte na faktach szacunki oczekiwanej oszczdnoci energii i szerszych korzyci.
-
-15-
Gwnym celem dokumentu pt. Wspieranie Inwestycji w Modernizacj Budynkw [18]
jest wskazanie moliwych do realizacji dziaa w uytkowanych budynkach, z myl o poprawie
ich charakterystyki energetycznej oraz inwentaryzacja dostpnych instrumentw finansowych,
ktre prowadz do redukcji rocznego zapotrzebowania na energi na cele zwizane
z ogrzewaniem i wentylacj, przygotowaniem ciepej wody uytkowej, chodzeniem
oraz owietleniem wbudowanym budynkw. Adresatami dokumentu s waciciele i zarzdcw
budynkw, przede wszystkim do: osb fizycznych, wsplnot mieszkaniowych, spdzielni
mieszkaniowych, zakadw pracy oraz podmiotw sektora finansw publicznych, planujcych
podjcie dziaa w zakresie poprawy efektywnoci energetycznej budynkw. Odbiorcami
dokumentu mog by take projektanci oraz wykonawcy zaangaowani w ww. dziaania.
W padzierniku 2015 r. Ministerstwie Infrastruktury i Rozwoju opracowana zostaa Krajowa
Polityka Miejska (KPM) [19]. Dokument ten zosta przyjty w drodze uchway przez Rad
Ministrw w dniu 20 padziernika 2015 r. KPM zawiera m. in. treci odnoszce si do konkretnych
zmian w przepisach majce na celu usprawnienie dziaa rewitalizacyjnych, tj. w zakresie
ich powizania z procesami planowania przestrzennego. Innym postulatem KPM jest tworzenie
centrw wiedzy w celu wspierania, propagowania podanych rozwiza i przykadw dobrych
praktyk. W KPM wskazuje si take na potrzeb dziaa w zakresie efektywnoci energetycznej,
jako procesu dostosowania si miast do zmieniajcego si zapotrzebowania na energi
i dostpnoci do dotychczas wykorzystywanych rde energii.
Ponadto w dniu 18 listopada 2015 r. wesza w ycie ustawa o rewitalizacji [20],
ktra wprowadza nowe rozwizania pozwalajce m. in. peni samorzdom bardziej aktywn rol
w przeprowadzaniu remontw i termomodernizacji w budynkach.
Dziaania zmierzajce do poprawy efektywnoci
energetycznej w budynkach wpywaj
rwnie na rozwj gospodarki niskoemisyjnej.
Ministerstwo Rozwoju opracowuje Narodowy
Program Rozwoju Gospodarki
Niskoemisyjnej (NPRGN). Opracowanie
NPRGN wynika z potrzeby dokonania redukcji
emisji gazw cieplarnianych i innych substancji
wprowadzanych do powietrza we wszystkich
obszarach gospodarki. Osignicie efektu
redukcyjnego bdzie powizane
z racjonalnym wydatkowaniem rodkw. Istot
Programu jest zapewnienie korzyci
ekonomicznych, spoecznych i rodowiskowych
(zgodnie z zasad zrwnowaonego rozwoju)
pyncych z dziaa zmniejszajcych emisje, osiganych m. in. poprzez wzrost innowacyjnoci
i wdroenie nowych technologii, zmniejszenie energochonnoci, utworzenie nowych miejsc pracy,
a w konsekwencji sprzyjajcych wzrostowi konkurencyjnoci gospodarki.
3. Cel sporzdzania wiadectw charakterystyki energetycznej oraz przeprowadzania kontroli systemu ogrzewania lub systemu klimatyzacji w budynkach
3.1. Czemu suy sporzdzanie wiadectw charakterystyki energetycznej
Gwnym celem wprowadzenia obowizku sporzdzania i przekazywania wiadectw
jest promowanie budownictwa efektywnego energetycznie i zwikszanie wiadomoci spoecznej
w zakresie moliwoci uzyskania oszczdnoci energii w budynkach.
wiadectwo charakterystyki energetycznej zawiera podstawowe dane w zakresie charakterystyki
energetycznej budynku lub czci budynku (lokal mieszkalny lub lokal uytkowy). W dokumencie
tym podawane s informacje dotyczce zastosowanych rozwiza materiaowych, technicznych
oraz takie wartoci jak:
-
-16-
1) obliczeniowa roczna ilo zuywanego paliwa (okrela przyblion ilo zuywanej energii
rocznie im nisza warto, tym nisze zuycie nonika energii);
2) wskanik rocznego zapotrzebowania na energi uytkow (w uproszczeniu okrela ilo
energii przenoszonej z budynku do jego otoczenia przez przenikanie lub z powietrzem
wentylacyjnym, pomniejszon o zyski ciepa, oraz ze ciekami - niskie wartoci sygnalizuj
bardzo dobr charakterystyk energetyczn przegrd, niewielkie straty ciepa przez
wentylacj oraz optymalne zarzdzanie zyskami sonecznymi);
3) wskanik rocznego zapotrzebowania na energi kocow (okrela roczn ilo energii
dostarczan do budynku na potrzeby: ogrzewania, chodzenia, przygotowania ciepej wody
uytkowej oraz owietlenia wbudowanego - niskie wartoci sygnalizuj wysokosprawne
systemy techniczne w budynku i jego wysok efektywno energetyczn);
4) wskanik rocznego zapotrzebowania na nieodnawialn energi pierwotn (uwzgldnia obok
energii kocowej dodatkowe nakady nieodnawialnej energii pierwotnej na dostarczenie
do budynku kadego wykorzystanego nonika energii lub energii - uzyskane niskie wartoci
wskazuj na niskie zuycie nonikw energii i tym samym racjonalne korzystanie
z nieodnawialnych zasobw naturalnych i rodowiska);
5) udzia odnawialnych rde energii w rocznym zapotrzebowaniu na energi kocow
(wskazuje jak duy udzia maj OZE przy wytwarzaniu energii w budynku - im wysza
warto, tym budynek mona uzna za bardziej przyjazny rodowisku);
6) wielko emisji dwutlenku wgla (CO2) odniesiona do powierzchni budynku (w zalenoci
od rodzaju wykorzystywanego paliwa wskazuje wielko emisji CO2 - im nisza warto,
tym budynek emituje mniej CO2 i mona go uzna za bardziej przyjazny rodowisku).
W wiadectwie powinny by rwnie zawarte
zalecenia w zakresie poprawy charakterystyki
energetycznej budynku lub jego czci,
sformuowane przez osob, ktra je sporzdza.
Celem przedmiotowych zalece jest ocena
zasadnoci i moliwoci zastosowania
okrelonych rodkw, mogcych poprawi
charakterystyk energetyczn budynku lub jego
czci, a w szczeglnoci robt budowlanych.
Jak ju wyej wskazano, wiadectwo zawiera
dane nt. udziau odnawialnych rde energii
w rocznym zapotrzebowaniu na energi kocow
Uoze [%], co stanowi cenne rdo informacji, jak
rwnie pewn form monitoringu udziau
wykorzystania OZE w poszczeglnych
kategoriach budynkw. Warto podkreli,
e skuteczne zebranie tych danych umoliwi
potencjaln modyfikacj istniejcych przepisw
prawa w zakresie sformuowania zalecanej
wartoci Uoze w budynku.
Dziki danym przedstawionym w wiadectwie otrzymuje si pen informacj nt. stanu budynku
lub czci budynku pod ktem jego energooszczdnoci oraz mona okreli koszt
jego utrzymania. Istotne jest to w przypadku poszukiwania np. mieszkania do kupna lub najmu.
Wwczas potencjalny kupujcy albo najemca moe porwna np. dwa mieszkania
o takim samym metrau i rozkadzie, jednake inaczej pooone w bryle budynku.
Dlatego te w wietle przepisw ustawy o charakterystyce energetycznej budynkw sporzdzanie
oraz przekazanie wiadectw charakterystyki energetycznej budynku lub czci budynku jest
wymagane w kadym z przypadkw, w ktrym nastpuje sprzeda lub najem budynku albo czci
budynku, np. lokalu mieszkalnego lub uytkowego.
-
-17-
Naley mie na uwadze, e w myl art. 11 ust. 3 i 4 ww. ustawy, zobowizani (tj. zbywca
albo wynajmujcy) przekazuj wiadectwa charakterystyki energetycznej nabywcy albo najemcy,
a w razie niewywizania si z tego obowizku, nabywcy lub najemcy przysuguje prawo
do wykonania wiadectwa na koszt zbywcy albo wynajmujcego. Podkreli naley, e nabywca
albo najemca nie mog zrzec si prawa do otrzymania wiadectwa.
Jednoczenie art. 3 ust. 2 ww. ustawy, wprowadza obowizek sporzdzenia wiadectwa
dla budynkw, ktrych powierzchnia uytkowa zajmowana przez organy wymiaru sprawiedliwoci,
prokuratur oraz organy administracji publicznej przekracza 250 m2 i w ktrych dokonywana jest
obsuga interesantw. Niniejszy obowizek, wraz z koniecznoci zamieszczenia kopii takiego
wiadectwa w widocznym miejscu, o ktrym mowa w art. 3 ust. 3 ustawy, ma na celu zapewnienie
wzorcowej roli wadz publicznych w zakresie zapewnienia stosowania i promowania rozwiza
energooszczdnych w budynkach zajmowanych przez te organy.
Wzr wiadectwa zosta okrelony w rozporzdzeniu w sprawie metodologii wyznaczania
charakterystyki energetycznej budynku lub czci budynku oraz wiadectw charakterystyki
energetycznej [13].
wiadectwa charakterystyki energetycznej powinny by sporzdzane przez osoby do tego
uprawnione. Wymagania dla osb sporzdzajcych wiadectwa okrelono w art. 17 ww. ustawy.
Minister Infrastruktury i Budownictwa prowadzi wykaz osb uprawnionych do sporzdzania
wiadectw charakterystyki energetycznej w centralnym rejestrze charakterystyki
energetycznej budynkw i publikuje go na stronie: https://rejestr.cheb.mir.gov.pl Wykaz ten jest
na bieco aktualizowany.
Naley zaznaczy, e osoby uprawnione sporzdzaj wiadectwa charakterystyki energetycznej
z wykorzystaniem ww. rejestru. Oznacza to, e osoba, ktra zlecia sporzdzenie wiadectwa,
powinna otrzyma dokument wygenerowany z centralnego rejestru (wraz z nadanym przez tene
rejestr numerem) i podpisany przez osob uprawnion.
Zatwierdzone i wydrukowane wiadectwo charakterystyki energetycznej jest zapisywane
w wykazie wiadectw charakterystyki energetycznej. Warto wiedzie, e otrzymane wiadectwo
moe by zweryfikowane pod ktem prawidowoci i rzetelnoci jego sporzdzenia oraz biorc
pod uwag przepisy techniczno-budowlane oraz zasady wiedzy technicznej. Weryfikacja taka
moe zosta przeprowadzona z urzdu albo na wniosek waciciela lub zarzdcy budynku
lub czci budynku, osoby, ktrej przysuguje spdzielcze wasnociowe prawo do lokalu, osoby,
ktrej przysuguje spdzielcze lokatorskie prawo do lokalu mieszkalnego, podmiotu, ktry zleci
sporzdzenie wiadectwa charakterystyki energetycznej, lub podmiotu, ktry je otrzyma
w zwizku ze zbyciem lub najmem budynku lub czc i budynku. W celu przeprowadzenia takiej
weryfikacji niezbdne jest przesanie waciwego wniosku ministrowi waciwemu do spraw
budownictwa, planowania i zagospodarowania przestrzennego oraz mieszkalnictwa.
3.2. Czemu su kontrole systemu ogrzewania lub systemu klimatyzacji?
Przeprowadzanie regularnych kontroli systemu
ogrzewania oraz systemu klimatyzacji ma na celu
popraw stanu technicznego i bezpieczestwa
uytkowania tych instalacji, ograniczenie zuycia
energii oraz redukcj emisji gazw cieplarnianych.
Okresowy przegld instalacji ogrzewania obejmuje
sprawdzenie stanu technicznego instalacji wraz
z uwzgldnieniem jej efektywnoci energetycznej
oraz ocen dobrania systemu do potrzeb
uytkowych budynku. Kontrola systemu klimatyzacji
obejmuje sprawdzenie efektywnoci energetycznej
oraz ocen dobrania systemu do potrzeb
uytkowych budynku.
https://rejestr.cheb.mir.gov.pl/
-
-18-
Opinia eksperta dokonujcego kontroli pozwala podj dziaania (niekiedy zupenie
bezinwestycyjne), ktre daj przy tym samym komforcie cieplnym nisze roczne koszty
eksploatacyjne, a take zapewniaj dusz ywotno oraz mniejsz awaryjno urzdze
i instalacji.
Obowizek przeprowadzania kontroli ww. systemw zosta wprowadzony przepisami ustawy
o charakterystyce energetycznej budynkw. Zgodnie z art. 23 ust. 1 ww. ustawy waciciel
lub zarzdca budynku jest obowizany podda budynki w czasie ich uytkowania kontroli:
1) okresowej, polegajcej na sprawdzeniu stanu technicznego systemu ogrzewania,
z uwzgldnieniem efektywnoci energetycznej kotw oraz dostosowania ich mocy
do potrzeb uytkowych:
a) co najmniej raz na 5 lat - dla kotw o nominalnej mocy cieplnej od 20 kW do 100 kW,
b) co najmniej raz na 2 lata - dla kotw opalanych paliwem ciekym lub staym o nominalnej
mocy cieplnej ponad 100 kW,
c) co najmniej raz na 4 lata - dla kotw opalanych gazem o nominalnej mocy cieplnej
ponad 100 kW;
d) okresowej, co najmniej raz na 5 lat, polegajcej na ocenie efektywnoci energetycznej
zastosowanych urzdze chodniczych o mocy chodniczej nominalnej wikszej
ni 12 kW.
Nie dokonuje si kontroli
systemu ogrzewania lub
systemu klimatyzacji, w ktrych
od ostatniej takiej kontroli
nie dokonano zmian majcych
wpyw na ich efektywno
energetyczn.
Z przeprowadzonej kontroli
sporzdza si protok, ktrego
wzr zosta okrelony
w rozporzdzeniu w sprawie
wzorw protokow z kontroli
systemu ogrzewania lub
systemu klimatyzacji [21].
Wzory protokow z kontroli sformuowano w oparciu o wymagania Polskich Norm:
PN-EN 15378:2009 Systemy ogrzewcze w budynkach - Inspekcje kotw i systemw
ogrzewczych,
PN-EN 15240:2009 Wentylacja budynkw - Charakterystyka energetyczna budynkw -
Wytyczne inspekcji systemw klimatyzacji.
Kontrole powinny by przeprowadzane przez osoby do tego uprawnione. Wymagania dla osb
dokonujcych kontroli okrelono w art. 24 ustawy [4]. Minister Infrastruktury i Budownictwa
prowadzi wykaz osb uprawnionych do kontroli systemu ogrzewania lub systemu klimatyzacji
w centralnym rejestrze charakterystyki energetycznej budynkw. Wykaz ten jest na bieco
aktualizowany.
Osoby uprawnione sporzdzaj protokoy z kontroli z wykorzystaniem ww. rejestru. Oznacza
to, e osoba, ktra zlecia dokonanie kontroli, powinna otrzyma dokument wygenerowany
z rejestru (wraz z nadanym przez tene rejestr numerem) i podpisany przez osob uprawnion.
Zatwierdzony i wydrukowany protok z kontroli jest zapisywany w wykazie protokow z kontroli
systemu ogrzewania lub systemu klimatyzacji.
-
-19-
13% 15%
72%
urzdzenia AGD, owietlenie gotowanie (4%+2%+7%)
przygotowanie ciepej wody
ogrzewanie i wentylacja
Struktura zuycia energii w budynkach mieszkalnych w Polsce
Warto wiedzie, e protok z kontroli moe by zweryfikowany pod ktem prawidowoci
i rzetelnoci jego sporzdzenia oraz biorc pod uwag przepisy techniczno-budowlane
oraz zasady wiedzy technicznej. Weryfikacja taka moe zosta przeprowadzona z urzdu
albo na wniosek waciciela lub zarzdcy budynku. W celu przeprowadzenia takiej weryfikacji
niezbdne jest przesanie waciwego wniosku ministrowi waciwemu do spraw budownictwa,
planowania i zagospodarowania przestrzennego oraz mieszkalnictwa.
4. Sposoby poprawy charakterystyki energetycznej budynkw w podziale na ich rodzaj (mieszkalne jednorodzinne i wielorodzinne, uytecznoci publicznej i inne)
4.1. Oglne informacje o efektywnoci energetycznej budynkw [37]
Szacuje si, e na terenie Unii Europejskiej sektor budynkw odpowiada za okoo 40%
cakowitego zuycia energii, co wie si z wysokim potencjaem oszczdnoci energii. Zatem
kwestie efektywnoci energetycznej budynkw naley traktowa priorytetowo.
Charakterystyka energetyczna budynku zaley od szeregu czynnikw. Jest cile zwizana
z konstrukcj budynku i zastosowanymi rozwizaniami technicznymi, pooeniem i otoczeniem
budynku oraz jego przeznaczeniem i sposobem uytkowania. Warto, aby dziaania zmierzajce
do ograniczenia zuycia energii byy ukierunkowane na aspekty zwizane z:
geometri budynku, sytuowaniem budynku na dziace, ukadem pomieszcze
i rozwizaniami funkcjonalnymi,
sposobem uytkowania,
sposobem zasilania budynku w energi,
zastosowanymi systemami ogrzewania, chodzenia, przygotowania ciepej wody uytkowej,
wbudowanej instalacji owietlenia, izolacyjnoci ciepln przegrd.
Na poniszych wykresach przedstawiono struktur zuycia energii w budynkach mieszkalnych.
Wykresy 1-3. Struktura zuycia energii w budynkach mieszkalnych [23]
38%
27%
35%
gotowanie i urzdzenia elektryczne
przygotowanie ciepej wody
ogrzewanie i wentylacja
Struktura zuycia energii w budynkach mieszkalnych - zalecenie Midzynarodowej
Agencji Energetycznej
18%
25% 57%
owietlenie urzdzenia AGD, gotowanie (11%+7%)
przygotovvanie ciepej wody
ogrzewanie i wentylacja
Struktura zuycia energii w budynkach
-
-20-
Jednym z narzdzi moliwych do wykorzystania w celu okrelenia opacalnych pod ktem
kosztw sposobw poprawy charakterystyki energetycznej dla konkretnego istniejcego budynku
jest audyt energetyczny wykonany na podstawie rozporzdzenia Ministra Infrastruktury z dnia
17 marca 2009 r. w sprawie szczegowego zakresu i form audytu energetycznego oraz czci
audytu remontowego, wzorw kart audytw, a take algorytmu oceny opacalnoci
przedsiwzicia termomodernizacyjnego. Wwczas na podstawie przeprowadzonych oblicze,
mog by wybrane te dziaania, ktre pozwol uzyska najwiksze oszczdnoci energii
przy moliwie najkrtszym czasie zwrotu poniesionych nakadw.
Przy planowaniu modernizacji warto skupi si na:
2) poprawie izolacyjnoci cieplnej przegrd zewntrznych budynku ;
3) zwikszeniu sprawnoci dziaania instalacji: ogrzewania, ciepej wody uytkowej, wentylacji,
chodzenia i owietlenia;
4) wymianie lub modernizacji rda ciepa.
Okrelenie najlepszych dostpnych technik (BAT) opacalnych sposobw renowacji waciwych
dla typu budynkw przeprowadzono w oparciu o nastpujce rda:
1) Analiza wymaga techniczno-budowlanych dotyczcych ochrony cieplnej budynkw, celem
ustalenia minimalnych wymaga w zakresie charakterystyki energetycznej i przedstawienia
propozycji zmian zgodnie z dyrektyw Parlamentu Europejskiego i Rady 2010/31/UE
z 19 maja 2010 r. w sprawie charakterystyki energetycznej budynkw Etap II Opracowanie
kocowe";
2) Opracowanie optymalnych energetycznie typowych rozwiza strukturalno-materiaowych
i instalacyjnych budynkw, tom trzeci, cz B, Katalog zoptymalizowanych energetycznie
rozwiza instalacyjnych budynkw [24];
3) Opracowanie optymalnych energetycznie typowych rozwiza strukturalno-materiaowych
i instalacyjnych budynkw, tom drugi, cz A, Rekomendacje w zakresie projektowania
i optymalizacji energetycznej struktury budynku i rozwiza konstrukcyjno -materiaowych"
[25];
4) Opracowanie optymalnych energetycznie typowych rozwiza strukturalno-materiaowych
i instalacyjnych budynkw, tom trzeci, cz A, Rekomendacje w zakresie projektowania
i optymalizacji energetycznej rozwiza instalacyjnych budynkw" [26].
4.1.1. Budynki nowe
W przypadku budynkw nowo
budowanych, skal zmniejszonego
zapotrzebowania na energi mona
przedstawi na podstawie liczby
budynkw, dla ktrych wydano decyzj
o pozwoleniu na budow. W 2014 r.
wydano 214.699 pozwole na budow,
z czego 82.474 dotyczyo budynkw
mieszkalnych [27].
Budynki te, w myl znowelizowanych
przepisw techniczno-budowlanych,
powinny charakteryzowa si niszym
zapotrzebowaniem na energi
ni budynki wznoszone przed 2014 r.
-
-21-
Ksztatowanie parametrw, ktre maj wpyw na poziom wartoci wskanika nieodnawialnej
energii pierwotnej (EP) lub wskanika energii kocowej (EK) dla potrzeb ogrzewania i wentylacji
oraz przygotowania ciepej wody uytkowej i owietlenia (za wyjtkiem budynkw mieszkalnych)
w nowych budynkach jest zazwyczaj atwiejsze ni ma to miejsce w przypadku budynkw
istniejcych, a prowadzone dziaania s bardziej kompleksowe, efektywne energetycznie
oraz uzasadnione ekonomicznie.
Ponadto naley mie na uwadze, e nowe budynki zazwyczaj nie s poddawane pracom
modernizacyjnym przez okres okoo 30 lat, zatem przyjte na etapie projektowania rozwizania
maj decydujcy i dugotrway wpyw na ich charakterystyk energetyczn. Warto wic, w celu
ograniczenia zuycia energii, ktrego efekty bd widoczne w dugim okresie, zastosowa
rozwizania moliwie najbardziej korzystne pod wzgldem charakterystyki energetycznej.
Realizacja powyszych celw powinna rozpoczyna si ju na etapie planowania budowy
(np. wybr terenu inwestycji) i by konsekwentnie real izowana na etapie projektowania
i wznoszenia nowego budynku.
Naley mie na uwadze, e rzeczywista charakterystyka energetyczna budynku moe ulec
pogorszeniu, jeeli wykonawcy inwestycji bd odbiega od zaoe przyjtych w projekcie,
a uytkownicy poprzez swoje dotychczasowe przyzwyczajenia i zachowania bd generowa
dodatkowe straty energii. Warto wic w celu zmiany zachowa organizowa szkolenia
dla projektantw, wykonawcw, wacicieli i zarzdcw budynkw oraz przekazywa
uytkownikom budynkw cenne wskazwki oraz informacje.
W odniesieniu do budynkw nowych, dla ktrych sporzdzany jest projekt budowlany,
zastosowanie maj omwione ju w niniejszym poradniku przepisy rozporzdzenia w sprawie
szczegowego zakresu i formy projektu budowlanego , dotyczce szczegowego zakresu
projektowanej charakterystyki energetycznej budynku.
4.1.2. Budynki uytkowane
Szacuje si, e co roku modernizacji poddawanych jest rednio od 1,5% do 3% [28] istniejcych
budynkw. Jeeli podczas prac modernizacyjnych zostaaby wzita pod uwag poprawa
charakterystyki energetycznej ww. budynkw, w cigu kilku lat naleaoby spodziewa
si znacznej oszczdnoci energii.
W przypadku budynkw poddawanych
przebudowie lub termomodernizacji oraz
przy zmianie sposobu uytkowania, w
okrelonych sytuacjach zastosowanie
maj przepisy techniczno-budowlane,
zwaszcza te dotyczce izolacyjnoci
cieplnej przegrd.
Przed przystpieniem do prac
termomodernizacyjnych zaleca si
wykonanie audytu energetycznego,
ktry pozwoli na wybranie najbardziej
korzystnych rozwiza zarwno
pod wzgldem kosztw inwestycji
jak rwnie czasu jej zwrotu.
Zakres prowadzonych prac moe
by bardzo szeroki. Inwestycje mog
ogranicza si jedynie do wybranego
elementu budynku lub instalacji
(np. docieplenie cian lub wymiana
nieefektywnego kota) lub wiza si
z cakowit renowacj budynku.
-
-22-
Istotne jest odpowiednie zaplanowanie etapw inwestycji tak, aby zainstalowanie efektywnego
systemu grzewczego zostao poprzedzone ograniczeniem zapotrzebowania na ciepo np. poprzez
popraw izolacyjnoci cieplnej przegrd zewntrznych (cian, okien) .
Nieuwzgldnienie powyszego moe skutkowa niewaciwie zwymiarowanym systemem
grzewczym i zwizanymi z tym zbytecznymi kosztami inwestycyjnymi oraz wyszym zuyciem
energii.
4.1.3. Budynki zabytkowe
Naley pamita, aby dziaania
zmierzajce do poprawy efektywnoci
energetycznej budynkw istniejcych,
przy osiganiu zaoonych celw
technicznych i ekonomicznych
uwzgldniay walory historyczne
i architektoniczne budynkw,
ze szczeglnym uwzgldnieniem
budynkw zabytkowych i budynkw
objtych innymi formami ochrony. Naley
mie na uwadze, e w przypadku
ww. obiektw moliwoci poprawy
charakterystyki energetycznej mog
by ograniczone i utrudnione.
Warto wiedzie, e przy termomodernizacji budynkw zabytkowych czsto stosowan
i propagowan przez konserwatorw zabytkw, ze wzgldu na minimaln ingerencj w struktur
zabytkow, jest metoda docieplania od wewntrz. Metoda ta polega na umieszczeniu warstwy
izolacyjnej wewntrz budynku.
Naley jednak pamita, e metoda ta wie si m. in. z koniecznoci zastosowania sprawnie
dziaajcej wentylacji, co w praktyce oznacza system wentylacji wymuszonej oraz pomniejszenie
powierzchni uytkowej pomieszcze w termomodernizowanym budynku.
Ponadto przegrody ocieplane od wewntrz naley odpowiednio zabezpieczy przez wilgoci,
ktra moe doprowadzi do degradacji przegrody i wystpienia zagrzybienia, co zostanie
omwione w dalszej czci poradnika.
4.1.4. Budynki publiczne
Z postanowie dyrektywy 2010/31/UE wynika, e wadze publiczne powinny dawa przykad
w zakresie charakterystyki energetycznej budynkw przez nie zajmowanych i dy do realizacji
zalece zawartych w wiadectwach charakterystyki energetycznej dla tych budynkw.
Publiczne rozpowszechnienie informacji dotyczcej charakterystyki energetycznej powinno
by wzmocnione wykonaniem wiadectwa charakterystyki energetycznej dla budynku
i umieszczeniem jego kopii w widocznym miejscu w tym budynku.
Obowizek ten dotyczy budynkw okrelonej wielkoci zajmowanych przez wadze publiczne
(organy wymienione w ustawie o charakterystyce energetycznej budynkw), w ktrych
s wiadczone usugi dla ludnoci. Z tego obowizku s wyczone m. in. budynki zabytkowe.
Obowizek wywieszenia w widocznym miejscu wiadectwa (o ile zostao ono wykonane) dotyczy
take budynkw nie nalecych do wadz publicznych, lecz o okrelonej wielkoci i czsto
odwiedzanych przez ludno, takich jak np.: sklepy, centra handlowe, supermarkety, teatry
i banki.
-
-23-
Omwione we wczeniejszej czci poradnika regulacje prawne uwzgldniaj wskazane powyej
postanowienia i podkrelaj wag postawy, jak powinny przyj wadze publiczne
w ksztatowaniu efektywnoci energetycznej budynkw.
Zatem wadze publiczne planujc budow, bd termomodernizacj budynku, ktry stanowi
ich wasno lub te jest przez nie zajmowany, powinny szczegln uwag zwrci na wymagania
dotyczce oszczdnoci energii i izolacyjnoci cieplnej.
4.2. Okrelenie opacalnych sposobw poprawy efektywnoci energetycznej waciwych
dla typw budynkw
Szacuje si, e ogrzewanie i chodzenie pomieszcze odpowiada za niemal 70% [29] cakowitego
zuycia energii w budynkach w Europie. Zatem dziaania zmierzajce do ograniczenia strat
energii i zwikszenia ich zyskw, w tym obszarze bd miay znaczcy wpyw na popraw
charakterystyki energetycznej budynkw.
Poniej wskazano rozkad poszczeglnych strat ciepa przez przenikanie przez przegrody
i przez wentylacj w bilansie energetycznym budynku.
Rysunek 2. Struktura strat ciepa przez przenikanie przez przegrody i przez wentylacj
w budynkach [30]
Z powyszego wynika, e najwiksze straty ciepa w budynku zwizane s z przenikaniem ciepa
przez przegrody budowlane (w tym najwiksze przez przegrody przeszklone, takie jak okna
i drzwi) w udziale ok. 60-70% bilansu.
Z kolei wentylacja powoduje straty rzdu 30-40%. W zwizku z tym konieczna jest minimalizacja
strat ciepa, przy jednoczesnym maksymalnym wykorzystaniu zyskw energii.
Straty ciepa mona zmniejszy stosujc nastpujce usprawnienia w zakresie:
wentylacji - zastosowanie wentylacji mechanicznej z odzyskiem ciepa (rekuperacji)
i wysokiej szczelnoci budynku,
-
-24-
okien i drzwi - zastosowanie energooszczdnej stolarki,
cian zewntrznych - odpowiednie ocieplenie cian,
dachu - odpowiednie ocieplenie dachu,
podogi na gruncie - odpowiednie ocieplenie podogi na gruncie,
mostkw cieplnych - wykorzystanie ulepsze wolnych od mostkw termicznych.
Rysunek 3. Przykad minimalizacji strat ciepa
4.2.1. Ksztat, orientacja i otoczenie budynku
Ksztat, orientacja i otoczenie budynku odgrywaj istotn rol pod ktem jego charakterystyki
energetycznej.
Zaoeniem koncepcji budynku energooszczdnego jest uzyskiwanie jak najwikszych zyskw
energetycznych przy jak najmniejszych stratach. W uzyskaniu tego wyniku pomaga nie tylko samo
ukierunkowanie bryy budynku, ale take otoczenie.
W sezonie zimowym otoczenie powinno zapewnia jak najwicej wiata od strony poudniowej,
a w sezonie letnim chroni przed nadmiernym przegrzewaniem. Dodatkowo od s trony pnocnej
powinna si znajdowa strefa buforowa, chronica budynek przed stratami ciepa.
Oba te wymagania mona osign za pomoc specjalnych elementw samego budynku (rolety,
okapy, ogrody zimowe), ale coraz czciej wykorzystuje si w tym celu odpowiednio
zaprojektowane otoczenie.
Przykadem takiego otoczenia jest umieszczenie od strony poudniowej strefy drzew liciastych,
ktre w sezonie letnim gwarantuj odpowiednie zacienienie, a w sezonie zimowym, gdy trac
licie umoliwiaj jak najwikszy dostp promieni sonecznych do budynku. Natomiast od strony
pnocnej wskazane jest umieszczenie strefy drzew iglastych, ktre przez cay rok tworz stref
buforow chronic przed wiatrem, minimalizujc w ten sposb straty ciepa. Istotn rol peni
te geometria budynku i wewntrzny rozkad pomieszcze.
Budynek musi by dobrze zaizolowany i minimalizowa straty ciepa. W tym celu stosunek
powierzchni przegrd zewntrznych budynku do jego ogrzewanej kubatury powinien
by jak najmniejszy. Im mniejsza powierzchnia, przez ktr budynek traci ciepo tym lepiej.
W zwizku z tym optymalnym rozwizaniem jest brya budynku, ktra jest jak najbardziej
kompaktowa. W budynku powinno si te unika dodatkowych elementw zewntrznych
-
-25-
(technicznych i dekoracyjnych) zwikszajcych powierzchni strat ciepa oraz powodujcych
prawdopodobiestwo powstawania mostkw cieplnych. Jeeli nie da si unikn takich
konstrukcji, naley zadba, aby byy one bardzo dobrze zaizolowane i nie powodoway
powstawania mostkw cieplnych.
Mostek cieplny to cz obudowy
budynku, w ktrej jednolity opr cieplny
jest znacznie zmieniony przez:
a) cakowite lub czciowe
przebicie obudowy budynku
przez materiay o innej
przewodnoci cieplnej lub
b) zmian gruboci warstw
materiaw lub
c) rnic midzy wewntrznymi
i zewntrznymi powierzchniami
przegrd, jak to ma miejsce
w przypadku pocze:
ciana/podoga/sufit [31].
Jedn z dodatkowych moliwoci jest wyposaenie budynku, np. mieszkalnego, w ciepln stref
buforow po stronie poudniowej w postaci ogrodu zimowego. Strefa taka charakteryzuje si du
iloci powierzchni przeszklonych. Nie powoduje prawie adnych strat ciepa, poniewa nie trzeba
jej ogrzewa i jest jednoczenie rdem duych iloci energii sonecznej.
Rozmieszczenie pomieszcze jest cile zwizane z omwionymi dotychczas czynnikami. Sama
brya, jej umiejscowienie i kierunek, w ktrym jest zwrcona maj za zadanie umoliwi
owietlenie jak najwikszej liczby pomieszcze wiatem sonecznym pochodzcym ze strony
poudniowej. Ideaem jest, aby wszystkie pomieszczenia budynku byy w ten sposb owietlone.
Owietlenie nie jest jedynym czynnikiem wpywajcym na rozmieszczenie pomieszcze.
Pomieszczenia powinny by rozmieszczone z uwzgldnieniem ich charakterystyki cieplnej.
Pomieszczenia, w ktrych zazwyczaj panuje wysza temperatura (np. azienki) powinny
by umieszczone z dala od przegrd zewntrznych, poniewa wysza rnica temperatur na tych
przegrodach moe zwiksza straty ciepa. W pomieszczeniach gospodarczych (garae, klatk i
schodowe, spiarnie) panuje relatywnie najnisza temperatura ze wszystkich pomieszcze.
Dodatkowo owietlenie soneczne nie jest w nich niezbdne. Z tego powodu pomieszczenia takie
umieszcza si przy pnocnej cianie budynku. Taki ukad tworzy dodatkow stref bufora
cieplnego od strony pnocnej.
Czst praktyk w przypadku np. pasywnych budynkw wielorodzinnych jest umieszczanie klatek
schodowych poza stref ogrzewania na zewntrz budynku. Klatki takie maj niezalen
od budynku konstrukcj non, co nie wpywa na charakterystyk ciepln samego budynku.
Podczas rozmieszczania pomieszcze naley bra pod uwag rwnie zalecenia co do przebiegu
wentylacji w budynku. Temat ten zostanie rozwinity w dalszej czci poradnika.
Odpowiednia zaplanowanie bryy budynku oraz jego otoczenia pozwala ograniczy stosowanie
konwencjonalnej klimatyzacji lub ogrzewania. Komfort cieplny w takim budynku moe
by zapewniany przez bardzo dobr izolacj, energi wiata sonecznego i energi odzyskan
z powietrza wywiewanego z wntrza budynku.
Mimo e wskazane powyej informacje w wikszoci dotycz budynku projektowanego,
s one istotne pod ktem zrozumienia koniecznoci waciwego ksztatowania bryy i otoczenia
budynku.
-
-26-
4.2.2. Przegrody zewntrzne nieprzezroczyste [23], [24], [25]
Wszystkie elementy budynku energooszczdnego podlegaj zasadzie minimalizacji strat
i maksymalizacji zyskw ciepa. Nie inaczej jest z izolacj przegrd zewntrznych.
Miar izolacyjnoci cieplnej przegrd jest charakteryzujca jest warto wspczynnika
przenikania ciepa U.
Wspczynnik przenikania ciepa przegrody zaley od oporu cieplnego poszczeglnych
materiaw konstrukcyjnych i izolacyjnych R, a tym samym zaley od wspczynnika
przewodzenia ciepa . Im mniejszy wspczynnik przewodzenia ciepa materiau, tym jego
izolacyjno cieplna wiksza. W praktyce oznacza to, e wykorzystanie materiaw
konstrukcyjnych i izolujcych cieplnie o mniejszych wspczynnikach przewodzenia ciepa daje
mniejsz grubo przegrody, ni przegroda o takiej samej wartoci wspczynnika przenikania
ciepa, ale o wikszych wspczynnikach przewodzenia ciepa.
Rysunki 4-5. Przykad gruboci zastosowanych warstw izolacyjnych w zalenoci od wartoci
wspczynnika
-
-27-
Ponadto izolacyjno cieplna przegrd zewntrznych w budynku zalena jest od:
1) prawidowego uoenia izolacji cieplnej, zwaszcza w aspekcie zredukowania wpywu
mostkw cieplnych;
2) liczby otworw okiennych i drzwiowych i ich rozwizania w powizaniu z izolacj ciepln.
Rola izolacji cieplnej w budynku polega na:
1) ograniczeniu strat ciepa z budynku do otoczenia;
2) utrzymaniu odpowiedniej temperatury wewntrznych powierzchni przegrd zewntrznych,
tak aby nie dopuci do ich zawilgocenia, a w konsekwencji uniemoliwi rozwj grzybw
pleniowych.
Rysunek 6. Przykad prawidowo zaizolowanej konstrukcji
Izolacyjno cieplna jest jednym z gwnych czynnikw wpywajcych na wielko
zapotrzebowania na ciepo do ogrzewania budynku, a co za tym idzie na koszt eksploatacji
budynku. Dobrze zaizolowane przegrody zewntrzne budynku wpywaj na niskie wartoci
wspczynnika przenikania ciepa tych przegrd U. Powoduje to obnienie strat energii oraz
kosztw ogrzewania. Jednokrotna inwestycja w dobr izolacj ciepln pozwala na oszczdnoci
w czasie kadego okresu grzewczego przez cay okres eksploatacji budynku.
Na rynku dostpne s rnego rodzaju
materiay budowlane przeznaczone do
izolacji cieplnej, m.in. wena mineralna,
wena szklana, styropian. Izolatorem
termicznym moe by te warstwa
powietrza.
Minimalna grubo izolacji cieplnej
wynika z wymaganej przepisami
techniczno-budowlanymi maksymalnej
wartoci wspczynnika przenikania
ciepa. Izolacja powinna by ciga,
mie sta grubo i powinna
by dostosowana do rodzaju
przegrody. Ponadto podoe powinno
by odpowiednio przygotowane
(oczyszczone), a ukadane pyty
izolacji cieplnej powinny si wzajemnie
mija w kolejnych warstwach
ocieplenia. Co wicej miejsca pocze
przegrd rnych rodzajw oraz przebicia izolacji cznikami mechanicznymi s szczeglnie
-
-28-
zagroone powstawaniem mostkw cieplnych. Jak wiadomo mostek cieplny jest jednym
z najbardziej niepodanych efektw w budynku. Konstrukcje pocze przegrd zewntrznych
powinny wic by specjalnie zaprojektowane i wykonane z du dbaoci o szczegy.
Nie mona pozwoli, eby oszczdnoci czasu lub kosztw spowodoway nieprawidowe
wykonanie tego typu elementw.
W przypadku np. izolowania dachu skonego newralgicznym miejscem pod ktem wystpienia
mostkw termicznych jest poczenie przekrycia dachu z jego konstrukcj. Zazwyczaj w celu
uniknicia mostkw termicznych stosuje si dwie warstwy izolacji termicznej: jedna warstwa weny
mineralnej jest ukadana midzy krokwiami, a druga jest nakadana na pierwsz. Ponadto w celu
uniknicia mostkw termicznych istotne jest odpowiednie uoenie izolacji wok otworw
okiennych i drzwiowych. W takim przypadku niedopuszczalne jest czenie ssiednich pyt
w naronikach otworu. Pyty izolacji powinny by docite w taki sposb, aby naronik otworu
okiennego lub drzwiowego by otoczony jedn pyt izolacji.
Z kolei w przypadku pyty balkonowej
znaczce jest uoenie izolacji cieplnej
na caej dugoci pyty zarwno
od gry, jak i od boku i dou pyty
balkonowej. Odpowiednie
zaizolowanie poczenia ciany
zewntrznej i pyty balkonowej pozwoli
na ograniczenie znacznych strat
ciepa. Moliwe jest take stosowanie
tzw. przekadek termoizolacyjnych
pomidzy pyt balkonow
a cian zewntrzn, ktre maj
za zadanie ograniczenie mostka
cieplnego (jednake rozwizanie to,
ze wzgldu na moliwoci wykonania,
przeznaczone jest dla nowo
wznoszonych budynkw).
Kwesti ocieplania przegrd zewntrznych od wewntrz budynku omwiono w pkt 4.1.3.
Ponadto warto pamita, e przegrody powinny by odpowiednio zabezpieczone przez wilgoci,
ktra moe prowadzi do degradacji przegrody i wystpienia zagrzybienia, co zostanie omwione
w dalszej czci poradnika.
W celu ograniczenia strat ciepa oraz maksymalizacji zyskw z promieniowania sonecznego,
warto take rozway tzw. izolacj transparentn, czyli system ocieplania cian zewntrznych
wykorzystujcy wiatoprzepuszczalne pyty kapilarne wykonane z poliwglanu, pokryte
transparentnym tynkiem szklanym. Pyta kapilarna przekazuje ciepo uzyskane z promieniowania
sonecznego do masy absorpcyjnej, znajdujcej si najbliej izolowanej ciany.
Z kolei masa absorpcyjna akumuluje energi ciepln i moe oddawa j nawet przez 6 -8 godzin
po ustaniu promieniowania sonecznego. Izolacja taka najefektywniej dziaa w zimie. Latem
praktycznie nie dziaa i nie powoduje przegrzania wewntrz pomieszcze. Efekt ten jest osigany
dziki waciwociom wiatoprzepuszczalnych pyt kapilarnych. Przepuszczaj one najwicej
promieni sonecznych, gdy kt ich padania jest jak najmniejszy wzgldem poziomu. Jeeli
kt ronie, coraz wicej promieni jest odbijanych i nie przenikaj one do masy absorpcyjnej.
-
-29-
Rysunek 7. Przykad zastosowania izolacji transparentnej
4.2.3. Przegrody zewntrzne przezroczyste [25]
Przegrody zewntrzne przezroczyste, takie jak: okna, drzwi balkonowe, przeszklone ciany
osonowe czy wietliki, s jednym z elementw budynku powodujcych najwiksze straty ciepa.
Charakteryzuj si one duo nisz izolacyjnoci ciepln ni ciany zewntrzne, zatem
powoduj wiksze straty ciepa przez przenikanie. Samo osadzenie stolarki okiennej w cianach
lub dachach take moe powodowa straty zwizane z powstawaniem mostkw cieplnych.
Z tego powodu wskazane jest umieszczanie wikszoci okien po stronie poudniowej. Jednake
dziki umiejtnemu rozmieszczeniu
i odpowiedniej konstrukcji tych
przegrd mog one sta si rdem
wikszych zyskw energii ni strat,
jakie mog powodowa.
Przegrody przezroczyste skadaj
si z dwch podstawowych czci:
przeziernej, tj. pakietu szybowego,
oraz czci nieprzeziernej, tj. ramy
okien lub drzwi lub supw i rygli
w lekkich cianach osonowych.
Podstawowym parametrem
decydujcym o stratach cieplnych
przez tego typu elementy obudowy jest
wspczynnik przenikania ciepa:
Uw dla okien, UD dla drzwi, Ucw
dla cian osonowych.
-
-30-
Im niszy wspczynnik, tym wiksza izolacyjno cieplna przegrody. O wartoci wspczynnika
przenikania ciepa decyduj skadowe: od oszklenia Ug, od ramy okien i drzwi Uf, supw i rygli
Um/t oraz liniowe wspczynniki przenikania ciepa charakteryzujce izolacyjno ciepln pocze.
Z punktu widzenia oszczdnoci energii, istotny jest take sposb montau. Najmniejsze mostki
cieplne wystpuj, gdy okna i drzwi osadzane s w warstwie izolacji cieplnej lub na granicy muru
i izolacji.
Naley mie na uwadze, e okna przeznaczone do budynkw energooszczdnych
nie wspomagaj wentylacji, tak jak w tradycyjnym budownictwie. Okna takie nie posiadaj
mechanizmu rozszczelniania, a uszczelki s odpowiednio zaprojektowane i wykonane z dobrej
jakoci materiaw. Z tego te wzgldu jeli w budynku jest stosowana wentylacja inna
ni mechaniczna, wymieniane okna powinny by wyposaone w nawiewniki, ktre zapewni
dopyw odpowiedniej iloci powietrza do budynku.
4.2.3.1. Ramy okien
Ze wzgldu na wspczynnik przenikania ciepa najbardziej newralgicznym elementem konstrukcji
okna jest rama.
Aby uzyska jak najnisz warto wspczynnika
przenikania ciepa ramy Uf naley uwzgldni:
grubo ksztatownikw,
ukad pustek tzw. komr w ksztatownikach,
wypenienie pustek izolacj ciepln,
odpowiednie usytuowanie (zagbienie)
oszklenia,
popraw izolacyjnoci cieplnej w strefie
krawdzi szyby z zastosowaniem dodatkowych
izolatorw z kompozytu piankowego.
Wiksza grubo ksztatownikw zwiksza liczb pustek w profilu, co z kolei daje moliwo
ich odpowiedniego rozkadu i zapewnia lepsz izolacyjno ciepln ramy, a wic nisz warto
wspczynnika przenikania ciepa U f. Ponadto nowoczesne okna wyposaone s w dodatkow
izolacj ramy okiennej (wkadka cieplna). Na rynku dostpne s ramy aluminiowe,
z ksztatownikw: PVC, drewnianych oraz drewniano-aluminiowych.
4.2.3.2. Oszklenia
Oszklenie stanowi rednio okoo 70% powierzchni okna lub wicej w przypadku lekkich cian
osonowych o konstrukcji supowo-ryglowej, wic ma znaczcy wpyw na parametry cieplne takiej
przegrody przezroczystej.
Dostpne s 3 rodzaje pakietw szybowych:
1) jednokomorowy o wspczynniku przenikania ciepa Ug 1,0 W/(m2K);
2) dwukomorowy o wspczynniku
Ug od okoo 0,3 - 0,7 W/( m2K);
3) trzykomorowy o wspczynniku
Ug od okoo 0,3 - 0,7 W/( m2K).
-
-31-
Zamknity w przestrzeni midzyszybowej
gaz stanowi izolacj ciepln. Obecnie
powszechnie stosowany jest argon,
w mniejszym stopniu krypton czy ksenon.
Zastosowanie poszczeglnego rodzaju gazu
wynika z faktu, e im wiksza masa
atomowa gazu tym lepsze jego waciwoci
izolacyjne.
Szyby niskoemisyjne, ze wzgldu na nisk
przepuszczalno promieniowania, maj
zdolno do odbijania wikszoci
promieniowania dugofalowego,
emitowanego przez przegrody wewntrzne
i elementy wyposaenia pomieszcze.
W praktyce oznacza to, e szko niskoemisyjne odbija energi z powrotem do wntrza budynku,
dziki czemu strata ciepa jest o wiele mniejsza ni w przypadku szka zwykego. Warto wiedzie,
e rne rodzaje szka niskoemisyjnego umoliwiaj bierne pozyskiwanie rnych iloci ciepa
sonecznego, co pozwala na ograniczenie zapotrzebowania na ogrzewanie, szczeglnie
w zimniejszych miesicach roku. Warstwa niskoemisyjna przepuszcza jak najwicej ciepa
do pomieszczenia jednoczenie blokujc przenikanie promieniowania cieplnego na zewntrz.
Jednoczenie warto w celu osignicia moliwie najwikszego efektu energetycznego,
zdecydowa si na przeszklenie, ktre zapewnia jednoczenie izolacj c iepln, jak i ochron
przed socem.
Szyby refleksyjne nale, podobnie jak absorpcyjne, do szkie przeciwsonecznych. Powoki
odbijaj promieniowanie soneczne, bd powoduj selektywn transmisj w pamie widzialnym
i redukcj transmisji w podczerwieni i ultrafiolecie. Szko refleksyjne cechuje przepuszczalno
wiata w przedziale 4070%, a refleksyjno 1545%.
Waciwoci okna zwizane z wykorzystaniem wspczynnika promieniowania sonecznego,
maj cisy zwizek z rodzajem szyb uytych do przeszklenia konstrukcji okiennej. Cakowity
wspczynnik przepuszczalnoci energii g to stosunek cakowitej przepuszczalnoci energii szyby
do padajcej na ni energii sonecznej (w zakresie od 300 nm do 2500 nm).
Warto ta okrela jaka cz energii promieniowania sonecznego padajcego na szyb zostaje
przepuszczona do wntrza pomieszczenia.
Zadaniem ramki dystansowej w szybie zespolonej
jest zapewnienie zamierzonego odstpu
pomidzy szybami oraz stworzenie moliwoci
umieszczenia materiau absorbujcego par
wodn, ktry osusza warstw gazu
umieszczonego midzy szybami zestawu.
Standardowo stosowane s ramki wykonane
z aluminium lub ze stali nierdzewnej, perforowane
od strony komory, w celu umoliwienia dziaania
absorbera wilgoci znajdujcego si we wntrzu
ramki. Metalowa ramka dystansowa stanowi
jednak mostek cieplny, co pogarsza izolacyjno
ciepln okna. Z tego powodu stosowane
s rwnie tzw. ciepe ramki, wykonane z tworzyw sztucznych lub stali nierdzewnej.
Zastosowanie ciepej ramki umoliwia uzyskanie wyszej temperatury szyby przy
jej krawdziach, co obnia ryzyko wystpowania kondensacji pary wodnej.
W efekcie dopuszczalna wzgldna wilgotno powietrza, przy ktrej w danych warunkach
na powierzchni szyby wykrapla si para wodna, moe by dziki zastosowaniu ciepej ramki
wysza o ok. 10-15%.
-
-32-
Naley podkreli, e rzeczywisty efekt mostka termicznego na krawdzi szyby zespolonej
zamontowanej w oknie zaley od rodzaju ramki dystansowej, izolacyjnoci cieplnej rodkowej
czci szyby zespolonej oraz od gbokoci osadzenia szyby w profilu i wspczynnika
przenikania ciepa Uf profilu. Wraz ze