رویکردبا متوسطهدوره ان آموز دانش تحصیلی انتخاب رشته برمؤثر دلایلتحلیل کیفی

گراندد تئوری

*دکترمحسن نیازی

**محمد سلیمان نژاد دکتر

چكيده دوره متوسطه دوم به دغدغه آموزان دانشی اخیر موضوع انتخاب رشته برای سالهادر

هدف رو ایناز . است شدهتبدیل آموزان دانشو وپرورش آموزش، نظام ها خانوادهاصلی آموزان است. دانشتحصیلی بر انتخاب رشته مؤثر ، شناسایی دلایل پژوهشاصلی این

تعلیم و تربیت نظران صاحبشناسان و جامعه بر اساس دیدگاه پژوهشملاحظات نظری روش گراندد تئوری بوده است. رویکردکیفی و به روشپژوهش این است. شدهتدوین

نیزها آوری داده گردروش و انجام شده نظری گیری نمونهو با راهبرد هدفمند گیری نمونهنفر از متخصصان انتخاب رشته و حوزه 52با بوده که مصاحبه عمیق نیمه ساختاریافته

دهکد مفهومی و 94متشکل از ها یافته. است گرفتهصورت ایلامتعلیم و تربیت استان ی مرجع، گروههاق آموزشی، الگوپذیری از ئمقوله اصلی شامل ترجیحات شغلی، علا

نگری آیندههدایت تحصیلی، فشار والدین، استطاعت مالی، پنداشت از توانمندی شخصی، با توجه و عقبه فرهنگی است که پدیده اصلی پژوهش ، ارتقای سرمایه فرهنگیآموزشی

شده گذاری نام« آفریننده سرمایه مثابه بهپنداشت از انتخاب رشته » گرفته شکلبه مقولات زندگی و یمهارتها، هنجارها و ارزشهاباورها، ؛پذیری جامعه ناجری از طریقافراد .است

و هویتی متمایز در زندگی اجتماعی برای سازند میشغلی را در وجود خود درونی برجسته است. پذیری جامعه نعاملا میاندر وپرورش آموزشکه نقش زنند میخویش رقم

و با زندگی و هستی شودمیچون انتخاب رشته و تحصیل برای فرد نوعی سرمایه تلقی مانند انآموز دانشفرد سروکار دارد، بنابراین انتخاب رشته مناسب و ادامه تحصیل برای

.دشو می آنهاتعالی و شکوفایی سببزندگی های برههاست که در همه ای سرمایه

عقبه ، سرمایه فرهنگی، آموزشیق ئعلا، پنداشت از انتخاب رشته، ترجیحات شغلی واژگان: کلید

درماندگی تحصیلی فرهنگی،

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

52/3/49تاریخ پذیرش: 13/3/49تاریخ دریافت: niazim@kashanu.ac.ir دانشگاه کاشان ،استاد گروه علوم اجتماعی *

msdt59@yahoo.com )نویسنده مسئول( مدرس دانشگاه فرهنگیان البرز ،دکتری جامعه شناسی **

Dow

nloa

ded

from

qjo

e.ir

at 1

:12

+03

30 o

n M

onda

y F

ebru

ary

22nd

202

1

441 411فصلنامه تعلیم و تربیت شماره

مسأله بيان

و تجارب تحصیلی ، بحث موفقیتوپرورش آموزششناسی جامعهمهم در مسائلیکی از

با توجه به موقعیت اقتصادی و دانشی و تجارب یادگیریهای ذخیرهآموزشی بر اساس علایق،

انتخاب رشته ساز سرنوشتمهم و مسالهاست. در این میان آموزان دانشو ها خانوادهفرهنگی

و هدایت راهنمایی .دشو میانجام شدعواملی که ذکر در دوران دبیرستان بر مبنای تحصیلی

بر اساس مناسب تحصیلی رشته انتخاب برای انآموز دانش به یند کمكافر عنوان بهرا تحصیلی

(.3149، نویدیاند ) کرده تعریف محیطی شرایط و امکانات و ی خودتواناییها و استعدادها شناخت

بررسی عوامل مؤثر بر .آیدبه شمار مینهادهای جوامع ترین مهمیکی از وپرورش آموزش

توانمند و وپرورش آموزشاین کشورها از همه که دهد پیشرفت و ترقی جوامع پیشرفته نشان می

سازی آماده ازاست عبارت وپرورش آموزش ،شناسی جامعه دیدگاه ازاند. کارآمد برخوردار بوده

ناشی از گسترش وپرورش آموزشاهمیت (. 3141 ،ندب علاقه) فردا تربیت برای امروزی بالغ نسل

در یك . است گرفته در کانون توجه جامعه قرار یروزافزون طور بهکارکردهای آن است که

در د. شو میاهداف، تربیت پویا و کارآمد، نیروی انسانی به درستی و با توجه به وپرورش آموزش

و با موازین علمی بامنطبق آموزان دانش و استعدادهای تواناییهانیازها، گونه نهادهای موفق؛ ابن

بیدختی و دارائی، ؛ به نقل از امین5222، 3گات لیب) گردد میشکوفا شناسایی و ،ی منظمها برنامه

با تغییر و تحولاتی در ساختار ، دوره متوسطه همواره مدارس تأسیسآغاز از زمان در ایران (.3142

طرح تحول بنیادین در نظام اجرای و 3142که آخرین آن مربوط به سال است بوده مواجه و محتوا

ساله شش ۀنظام آموزشی به دو دور. در این طرح، است 2-1-1 به شیوه جدید وپرورش آموزش

ترین مهماز . (3142)سند تحول بنیادین، است شده و تدوین متوسطه طراحی ساله ششابتدایی و

ان در مسیری است که با پیمودن آن نیازهای آموز دانشنظام آموزشی هدایت تحصیلی فاهدا

فرایند انتخاب رشته تحصیلی . دیگر برآورده شود سویاز آنهاو نیازهای فردی سو یكجامعه از

ی خود، شرایط و تواناییهای و شناخت از علایق و بر اساس آگاه انآموز دانشگیری تصمیممستلزم

در نظام . امکانات آموزشی موجود و ارتباط مشاغل موجود در جامعه با رشته تحصیلی است

، پنج رشته اصلی شامل: ریاضی و فیزیك، علوم تجربی، علوم متوسطه دوم کشور وپرورش آموزش

انتخاب رشته زمینۀو کار و دانش برای ادامه تحصیل وجود دارد. در ای حرفهانسانی، فنی و

هی کافی بتوانند ابا آگ آنهاان قرار گیرد تا آموز دانشدر اختیار موردنیازاطلاعات که است ضروری

1. Gottleib

Dow

nloa

ded

from

qjo

e.ir

at 1

:12

+03

30 o

n M

onda

y F

ebru

ary

22nd

202

1

441 ...تحلیل کیفی دلایل مؤثر بر انتخاب رشته تحصیلی

منابع فرسودگی، علمی کشورسبب افت ،نامناسب . انتخاب رشتهرا انتخاب کنند مناسب ۀرشت

فردی و اجتماعی مسائلدر رابطه با انآموز دانش انگیزگی بیو تفاوتی بیاقتصادی و انسانی،

آن است که افت دهنده نشانتحقیقات نتایج آمده از به دستآمارهای (.3194، آبادی شفیع) دشو می

دیگر، مقدار زیادی از منابع مالی و صورتهای بهمردودی، ترک تحصیل و یا صورت بهتحصیلی

(.3192)گلشن فومنی، گذارد میی به جا یاستعدادهای انسانی و جامعه را تلف کرده و آثار سو

در شرایط آموزان انتخاب رشته دانش برمؤثر اساسی دلایل هدف اصلی این مطالعه آن است که

. از این رو در پی پاسخگویی تربیت دریابدبر اساس دیدگاه نخبگان حوزه تعلیم و را کنونی جامعه

از نگاه پایه دهم آموزان دانشبر انتخاب رشته مؤثر دلایل ترین مهمبه این پرسش است که

ند؟ا کداممتخصصان

نظری مبانی

هاآنو تجارب زیسته پژوهشکنندگان در مشارکت هایا و دیدگاههداشتکیفی، بر پژوهشهای در

و ندارد جاافتادههای نظریه استفاده از در الزامی پژوهشگربنابراین دارد،اساسی اهمیت از موضوع،

صورت نظری خلأ در تحقیقی کار که آنجااز اما کند، آغازها آوری دادهگرد با را خود کار تواند می

گیری شکل تحقیق، پیشینه برای موجود نظری مفاهیم از ان کیفیپژوهشگر بنابراین ،پذیرد نمی

.(3142)سپیدنامه و همکاران، نمایند میاستفاده مقایسه و استناد، پرسشها

های پژوهشگران در حوزه هنگام ورود به دبیرستان، به با توجه به اهمیت انتخاب رشته

بوردیو در کتاب . ندده میتحقیقاتی انجام سی شنا جامعهشناسی و علوم تربیتی، روان گوناگون

دارد که والدین طبقات بالا و متوسط سرمایه فرهنگی را تأکید بازتولید فرهنگی و بازتولید اجتماعی

تداوم سببآورند و میفرهنگی برای فرزندان به ارمغان توانمندیهایهای مختلف زبانی و شکلدر

فرهنگی و زبانی توانمندیهایطبقات پایین از این ، اماشوند میموفقیت تحصیلی فرزندان

دارایکه کند می تعریف عاملان سرمایه مثابه به را واره عادت بوردیو (.3449، 3)بوردیو ندامحروم

و تمایلات باورها، ،هاکنش مولد واره عادتبنابراین . استوضعیتی ساختارمند و ساخته شده

عمل تنهایی به واره عادت دیدگاه اواست. بر اساس خود بر حاکم ساختار زمینۀ در احساسات

ند ا میدان و واره عادت میان ناخودآگاه و تنگاتنگ ای رابطهمحصول ما کنشهای بلکه ،کند نمی

میدان اش مطالعاتی های زمینه(. بوردیو که یکی از 3141، ترجمه لبیبی ؛5229، 5)گرنفل

دانشگاهی را برخورداری فرد از سرمایه های رشته ط تحصیل در بهترین ربود، ش وپرورش آموزش

1. Bourdieu 2. Grenfell

Dow

nloa

ded

from

qjo

e.ir

at 1

:12

+03

30 o

n M

onda

y F

ebru

ary

22nd

202

1

441 411فصلنامه تعلیم و تربیت شماره

بگذارد اثر خاصی عرصه در که است منبعی هر سرمایه بوردیو، نظر به بنابراین .دانست میفرهنگی

، فرزندان 3برنشتاینبه اعتقاد .در عرصه را بدهدمشارکت این از طریق مندی امکان بهره فرد به و

تفاوتهاطبقه متوسط در مقایسه با فرزندان طبقه کارگر از سرمایه فرهنگی بیشتری برخوردارند. این

آموز دانش(. میزان سرمایه فرهنگی که 3442)برنشتاین، یابند می با ورود کودک به مدرسه، اهمیت

او بستگی دارد. سرمایه اجتماعی خانواده –به پایگاه اقتصادی آورد میاز خانواده خود به دست

جامعه امکان گرداراها یا سلطهفرهنگی به همراه سرمایه اقتصادی و اجتماعی به اعضای طبقه

نظریه اساس برین ترتیب ه ا(. ب3449تا موقعیت خود را در جامعه بازتولید کنند )بوردیو، دهد می

خاستگاه اجتماعی خانواده بر موفقیت تحصیلی فرزندان ناشی از نوع تأثیرسرمایه فرهنگی بوردیو،

گیریبهره، زیرا کودک با کنند می است که والدین برای فرزندان خود فراهم یع فرهنگبو میزان منا

ترجمه ؛3442، 5)جنکینز انتظارات مدرسه را برآورده سازد تواند میاز این منابع فرهنگی

نوع چهار اجتماعی، یگروهها یا بازیگران میان میدانی، هر در بوردیو عقیده به (.3192، یاراحمدی

از: اند عبارت که شود می ردوبدل سرمایه

شامل و دست دارد در اجتماعی کنشگر هر که پولی و ثروت یعنی اقتصادی، سرمایه الف(

.کند میپیدا نهادی جلوه مالکیت قالب در که است مالی منابع انواع و درآمدها

آن دارد و اختیار در فرد هر که گروهی و فردی روابط از ای شبکه یعنی اجتماعی، سرمایه ب(

اجتماعی شبکه در عضویت با تواند می که است ای بالقوه و واقعی منابع همه شامل

آید. دست به سازمانها یا کنشگران

دربرگیرنده که فرهنگی کالاهای از استفاده قابلیت و شناخت قدرت یعنی فرهنگی، سرمایه پ(

.شود میانباشته افراد در شدن اجتماعی خلال در و است فرد پایدار تمایلات

فردی در قابلیتهای و احترام حیثیت، نمادین، ابزارهای مجموعه یعنی نمادین، سرمایه ت(

معنای به و فرهنگی است سرمایه از جزئی نمادین سرمایه دارد. اختیار در فرد که ییرفتارها

(.3193)فکوهی، است گذاردن ارزش و کردن تعریف دادن، مشروعیت توانایی

1ریتزر تجارب و مردم اجتماعی طبقه خاستگاه از بیشتر بوردیو فرهنگی سرمایهکه معتقد است

برای را آن و کنند می جمع را ۀ خودسرمای انسانها بازار، این در .گیرد می سرچشمه آنان آموزشی

1. Bernstein

2. Jenkins 3. Ritzer

Dow

nloa

ded

from

qjo

e.ir

at 1

:12

+03

30 o

n M

onda

y F

ebru

ary

22nd

202

1

441 ...تحلیل کیفی دلایل مؤثر بر انتخاب رشته تحصیلی

و در نتیجه دهند می دست از را جایگاهشاناینکه یا کنند می هزینه شان اجتماعی جایگاه بهبود

.(3199، ترجمه ثلاثی ؛3491)ریتزر، شودمی تر وخیمدر چارچوب اقتصاد فرهنگی آنهاپایگاه

قدرت، درآمد و پایگاه نابرابریهایدر واقع وپرورش آموزشبازتولید، پردازان نظریه باوربه

مسلط یگروهها، قواعد و نهادهای جامعه همگی بازتاب منافع ارزشها؛ کند میاجتماعی را بازتولید

ینظامهابر مبنای نظریه تضاد، نیز از این امر مستثنی نیست. وپرورش آموزشو اند حاکمو طبقه

که دائماً در حال شوند میتقسیم رپذی سلطهو ندارها یا گر سلطهاجتماعی به دو گروه داراها یا

ستیزه و تنش هستند. ثروتمندان از قدرت، ثروت، کالاها، امتیاز، نفوذ و کنترل جامعه برخوردارند و

ند و ادائم با گروه ثروتمند در حال مبارزه طور بهفقرا در کسب سهمی از ثروت و قدرت جامعه

ویژه بهاز این دیدگاه تعلیم و تربیت این تهدیدی برای ثبات اجتماعی موجود است.

در دست قشرها و طبقات خاص جامعه برای تحکیم هنجارها و ای وسیلهرسمی، وپرورش آموزش

منزله بههمگانی وپرورش آموزشدیدگاه تضاد، در . است موردنظر و دوام خود در جامعه یارزشها

از طریق وپرورش آموزشکه راهیابی به سطوح عالی شود میتلقی داری سرمایهنوعی ابزار جامعه

. کسانی که بر نظام آموزشی گیرد میصورت کارکرد گزینش و تخصیص و اغوا و فریب مردم،

زاده، )قلی کنند می تسلط دارند، از طریق آن افراد جامعه را در جهت تحقق مقاصد خویش تربیت

3199.)

ین معنا که کلاس درس و مدرسه است. به اشدن از دیدگاه کارکردی، مدرسه عامل اجتماعی

که بتواند برای ایفای شود میتربیت ای گونه بهعواملی هستند که از طریق آن شخصیت افراد

یندیافر وپرورش آموزش پارسونز نظر از (.3493، 3منوبزرگسالی آمادگی داشته باشند )د ینقشها

. دهد می رخ نظام اجتماعی یك در چارچوب که است خاصی اهداف با همراه و خلاقانه آگاهانه،

افراد، اعتقادی نظام هنجارها، و ارزشهارا فرهنگ، وپرورش آموزش در مؤثر عوامل پارسونز،

(.3142سیاهپوش و همکاران، ارجمند ) داند می افراد کردن اجتماعی و نیازی تمایلات

موفقیتاز هایی جنبهدر تبیین آنهامطرح شده و نقاط قوت هر یك از های نظریهبا توجه به

. بوردیواست، دیدگاه غالب نظری این پژوهش نظریه سرمایه فرهنگی بوردیو در مدرسه تحصیلی

بر محیط و طبقات فرهنگهای کننده تعیین نقش بر مدرسه،بارۀ در مختلف آمارهای ارائه طریق از

ده است.کر تأکید نظام آموزشی طریق از به ویژه آن، بازتولید و تحصیلی توان

1. Demaine

Dow

nloa

ded

from

qjo

e.ir

at 1

:12

+03

30 o

n M

onda

y F

ebru

ary

22nd

202

1

441 411فصلنامه تعلیم و تربیت شماره

پيشينه تجربی

موفقیت تحصیلی و موضوع بام شده های داخلی و خارجی انجاپژوهشدر این بخش از تحقیق،

.است شده نقدسپس ، گردآوری 3شماره جدول به صورت ،متوسطهآموزان انتخاب رشته دانش

رشتهانتخاب موفقیت تحصیلی و انجام شده با موضوع پژوهشهایخلاصه :4جدول

نتیجه متغیرها پژوهشعنوان پژوهشگر سال

هدایت تحصیلی در نظام نویدی 3149

ایران: پرورشآموزش و

هایچالشتجارب عملی و

پایدار

استعداد، علاقه، هدایت

تحصیلی، رشته

تحصیلی

شایسته طور بههدایت تحصیلی های برنامه

ایجاد بستر مناسب، ارتقای اجرا نشده است.

راهنمایی برایسطح دانش مشاوران، تلاش

ان تا مرحله کسب صلاحیت و آموز دانش

عواملی ها برنامهانجام پژوهش و ارزشیابی

هستند که در بهبود هدایت تحصیلی نقش

اساسی دارند.

مقصود 3142

و گردوان

عبدالهی

بر مؤثر ل وام بررسی ع

تحصیلی ه رشتانتخاب

انآموز دانش

محیط آموزشی، قبولی

در دانشگاه، جنسیت،

طبقه اجتماعی و

اقتصادی، خانواده،

همسالان و علاقه

ی جدید ها رشتهبا ایجاد وپرورش آموزش

ان به آموز دانشجذب سببتواند می

ن ای مورد نظر شود، رضایت از معلمها رشته

نند و امکان ک میکه تدریس ای رشتهدر

بر مؤثر ل وام دستیابی به شغل از دیگر ع

ان هستند.آموز دانش ه رشتانتخاب

خادم 3142

مسجدی و

نوروزی

نقش والدین بر انتخاب

آموزان دانشتحصیلی تۀرش

()شهر دوشنبه تاجیکستان

والدین، انتخاب رشته،

ICT دسترسی به بازار ،

شغلی

والدینی که از فناوری اطلاعات و ارتباطات

بهتر از والدین دیگر قادرند به کنند میاستفاده

فرزندان خود در امر انتخاب رشته و هدایت

آموزان دانشیاری رسانند و این تحصیلی

برخوردار تری موفق انتخابهایاز معمولاً

و از بازار کار بهتری بهره خواهند برد. اند بوده

و رضاپور 3142

همکاران

بررسی وضعیت آگاهی،

دسترسی و استفاده

ان از منابع آموز دانش

اب اطلاعاتی مؤثر بر انتخ

رشته تحصیلی

نقش علاقه، ،مشاور

میزان مدرسه، استعداد،

مطالعه، وسایل سمعی و

بصری

ان از نقش مشاوران و مراکز آموز دانش

خصوصی مشاوره، نقش مدرسه، مطالعه

فردی، استفاده از وسایل سمعی و بصری و

بازدید از مشاغل در کسب اطلاعات برای

مکانات انتخاب رشته مناسب آگاه بودند، اما ا

به آسانی آنها دسترسی به این منابع برای

فراهم نبوده است.

ومعروفی 3149

کرمی

عنوان بهسبك یادگیری

رویکردی برای هدایت

آموزان دانشتحصیلی

رشته تحصیلی، سبك

یادگیری

کـه اغلـب ه استنشان داد پژوهشنتایج

ان رشـته ریاضی و تجربی، دارای آموز دانش

و اغلـب کننده جذبسبك یادگیری همگرا و

Dow

nloa

ded

from

qjo

e.ir

at 1

:12

+03

30 o

n M

onda

y F

ebru

ary

22nd

202

1

441 ...تحلیل کیفی دلایل مؤثر بر انتخاب رشته تحصیلی

نتیجه متغیرها پژوهشعنوان پژوهشگر سال

ان رشـته علـوم انسـانی دارای آموز دانش دبیرستانی

.هستند دهنده انطباقسـبك یادگیری واگرا و

ومرادی 3145

اخوان تفتی

رضایت بررسی

دوره انآموز دانش

از انتخاب نظری متوسطه

عوامل و خویش رشته

آن برمؤثر

، آموز دانش یتواناییها

نظرآینده، علاقه، شغل

، نظر والدین، مشاور

رضایت

رشته انتخاب از بر رضایتمؤثر عوامل

اولویت شخصی، علاقه ترتیب، به

و بوده مشاور توصیه و آینده شغلی

داشته را نقش کمترین والدین نظر

رشته علوم انسانی انآموز دانشاست.

و ریاضی رشته انآموز دانش و بیشترین

رشته از انتخاب فیزیك کمترین رضایت

از انآموز دانشهمچنین ،اند داشتهخود

اول سال در رشته انتخاب الزام

.اند داشته دبیرستان رضایت

نظری و 3194

همکاران

راهبردهایی برای ارائه

هدایت تحصیلی و شغلی

آموزان دوره متوسطه دانش

شهرستان سیرجان

آینده شغلی، علاقه،

توانایی علمی، امکانات

آموزشی، توان مالی

خانواده

های علمی و فنی آموزان به رشته بیشتر دانش

در میان دختران علاقه و اند.مند بوده علاقه

نقش را امکانات مراکز آموزشی، بیشترین

پسران، درآمد بیشتر مورد میانداشته و در

توجه بوده است.

همایونی و 3192

همکاران

سبکهایرابطه بین

شناختی سبکهاییادگیری،

و انتخاب رشته تحصیلی

پسر آموزان دانشدر

دبیرستانی

رشته تحصیلی، سبك

شناختی سبكیادگیری،

مستقل، همگرا و سبکهایدارای آموزان دانش

ریاضی و تجربی های رشته به کننده جذب

سبکهایدارای آموزان دانشتمایل دارند و

وابسته، واگرا و انطباقی رشته انسانی را

.ندکنمیانتخاب

و راپوپورت 5239

3تیبو

مقایسه تطبیقی عملکرد

التحصیلان فارغتحصیلی

نظام جدید آموزشی

دستمزد، نمرات

های کلیشهتحصیلی،

سلیقه، ، جنسیتی

هنجارها

را دختران رشته تحصیلی خلاف پسران، هب

درآمد کمه منجر به مشاغل ک کنند می انتخاب

. اهمیت شود میو موقعیت اجتماعی پایین

درآمد برای پسران بیشتر از دختران بوده و

انتخاب رشته بستگی به جنسیت دارد.

جوستینللی 5239

5ونیاو پ

های دلایل انتخاب رشته

تحصیلی توسط مختلف

دختران و پسران فرانسوی

، ادراک، یادگیری

انتخاب رشته، ارتباط با

والدین

بررسی نتایج حاکی از این بوده است که

یابد و این ادراکات در طول زمان تکامل می

الگوها، فرایندهای ناهمگونی در یادگیری

گیری نشان یند تصمیماآموزان در فر دانش

خانوادگی و ارتباط دهند. تفاوتهای درون می

1. Rapoport & Thibout 2. Giustinelli & Pavoni

Dow

nloa

ded

from

qjo

e.ir

at 1

:12

+03

30 o

n M

onda

y F

ebru

ary

22nd

202

1

421 411فصلنامه تعلیم و تربیت شماره

نتیجه متغیرها پژوهشعنوان پژوهشگر سال

در رفع ابهام توجهی قابلبا والدین تأثیر

فرایند انتخاب رشته دارند.

5239

و چرنیکووا

3پالیا

ادراک انتخاب گیری اندازه

از سویتحصیلات

ان رومانی آموز دانش

برنامه درسی،

کارآموزی، علاقه

ان نسبت به آموز دانشادراک گیری اندازه

عنوان بهانتخاب زمینه تحصیلی و شغلی باید

.یك ابزار کاری در نظر گرفته شود

بر انتخاب مؤثر عوامل 5لاتوپ 5235

نظر دانشگاه و گروه از

ان آموز دانش

امکانات دانشگاه، شهر،

خانواده، معلمان

دانشجویان در هنگام انتخاب دانشگاه و

به تحقیق اختصاص را بخش، زمان زیادی

،معلمانشانو با کمك خانواده و دهند می

شرایط فیزیکی دانشگاه و شهری که دانشگاه

در آن قرار دارد و همچنین امکانات اجتماعی

و فرهنگی، دانشگاه مورد نظر خود را

.دکننمیانتخاب

واگنر و 5224

1فرد

بر اهداف مؤثر عوامل

مالزی برای آموزان دانش

مؤسساتتحصیل در

آموزش عالی

هزینه ارزش، آموزش،

تحصیل، خانواده،

محتوا و ، دوستان

ساختار

سسه آموزشی، ؤهزینه تحصیل و درجه م

ان آموز دانشدر انتخاب را نقش ترین بیش

مالزیایی دارد.

ست که به روش کمی انجامآنهاانجام شده، روش انجام هایپژوهشنقد بارۀ اولین نکته در

به شیوه کیفی انجام ای مطالعهموضوع مهم انتخاب رشته در کشور ما زمینۀو تاکنون در اند شده

دست یابند. نکته دوم پژوهشگرفراتر از مفروضات از پیش تعیین شده هایی یافتهتا به است شدهن

گرفتهنآموزان دوره متوسطه در ایران پژوهش چندانی صورت در مورد موضوع انتخاب رشته دانش

های پزشکی رشته ویژهبهگاهی های دانش و اندک کارهای انجام شده مربوط به انتخاب رشته است

در همه که دهند مینشان ،پیشینه تجربی و نظریات مطرح در حوزه انتخاب رشته بوده است.

، تنها ماهیت و پذیرد می تأثیرشغلی جوامع انتخاب رشته از عوامل فردی، خانوادگی، آموزشی و

آنچه متفاوت است. امکانات و ... ، منابع، ارزشهابر اساس فرهنگ، جامعهدر هر هاآنشدت

، رویکرد کند میی انجام شده با موضوع انتخاب رشته متمایز پژوهشهااز سایر حاضر را پژوهش

پاسخگویی به نیاز اصلی برایهمچنین . است شدهانجام کیفیکه به روش استآن شناسی روش

برد عملی دارد.رکا و ورود به پایه دهم متوسطه انتخاب رشته زمانان در آموز دانش

1. Cernicova & Palea

2. Polat 3. Wagner & Fard

Dow

nloa

ded

from

qjo

e.ir

at 1

:12

+03

30 o

n M

onda

y F

ebru

ary

22nd

202

1

424 ...تحلیل کیفی دلایل مؤثر بر انتخاب رشته تحصیلی

روش تحقيق

مبنایی نظریهدر است. 3یا گراندد تئوری «نظریه مبنایی»کیفی و از نوع ،روش تحقیق حاضر

، به زیست جهان افراد مورد مطالعه ورود استپیگیر اهداف پژوهشی خود پژوهشگر ضمن اینکه

(. 3142 )معینی و نیازی،دهد میرا از زندگی و حیاتشان مورد کاوش قرار آنهاکرده و درک و فهم

گرایی اجتماعی برساخت -کیفی اصولاً مبتنی بر پارادایم تفسیرگرایی پژوهشاز نظر پارادایمی،

(. روش 5233، 5کند )دنزین و لینکن میتأکید است. روش کیفی بر ماهیت، فرایندها و معنادهی

کند و سپس شود، کار خود را با مشاهده شروع مینظریه مبنایی که نظریه بازکاوی نیز خوانده می

(. این نظریه از 3192، ترجمه فاضل ؛3449 ،1نهد )ببی های عام را پیش می الگوها، مضامین یا مقوله

(.3143)ایمان، ضد آنهاستروشهای رایج کمی اجتناب نموده و حتی

. کدگذاری باز، محوری و شود میاستفاده از سه نوع کدگذاری معمولاً ای روش نظریه زمینه در

؛5231، 9سییترشود ) گزینشی. اولین فعالیتهای مربوط به فرایند کدگذاری، کدگذاری باز نامیده می

محوری دست به تقلیل مفاهیم (. در کدگذاری 3192، ترجمه محمدی ؛3142کوربین، و اشتراوس

مستلزم مرور، وارسی مرحله پایانی یعنی کدگذاری گزینشی )انتخابی( ولات برسیم.زنیم تا به مق می

و مرکزی ای هسته ۀیافتن یك مقول( و 3143و کدهای قبلی )نیازی و صدوقی، ها دادهو پیگیری

تمامی مقولات قبلی را در خود جای دهد. در این مطالعه نیز این سه مرحله در تحلیل تا است

به توان میکه با کمك آن است شدهای ارائه و در پایان یك مدل زمینه شدههای کیفی اجرا داده

در روش کیفی برای ارزیابی از .پرداختآموزان دانشبر انتخاب رشته تحصیلی مؤثر عوامل تحلیل

4پذیری و تصدیق 9پذیری ، انتقال9پذیریاطمینان، 2، باورپذیری2ملاکهای اعتمادپذیریاستفاده

به پیروی از همین ملاکها، در این مطالعه تلاش (. 3143، ترجمه خلیلی ؛5222، 32)فلیك دشو می

آوری اطلاعات از گرددر پژوهش حاضر . شودخواهد شد، چنین ملاکهایی تا حد ممکن رعایت

گیری گیری هدفمند و راهبرد نمونهاز نمونهنیمه ساختاریافته و با استفاده های عمیق مصاحبه طریق

گرفتهصورت ایلام نفر از متخصصان انتخاب رشته و حوزه تعلیم و تربیت استان 52با نظری

1. Grounded theory

2. Denzin & Lincoln

3. Babbie 4. Tracy

5. Trustworthiness

6. Credibility 7. Dependability

8. Transferability

9. Confirmability 10. Flick

Dow

nloa

ded

from

qjo

e.ir

at 1

:12

+03

30 o

n M

onda

y F

ebru

ary

22nd

202

1

422 411فصلنامه تعلیم و تربیت شماره

گیری نظری برای گیری هدفمند برای گزینش افراد مورد مصاحبه و از نمونه از نمونه. است

فرایند شود. مورد نیاز و یافتن مسیر پژوهش استفاده می یها تعداد افراد، تعیین محل دادهتشخیص

در (. 3142)معینی و نیازی، کامل تدوین گردد طور بهتا تئوری شود میبارها تکرار گیری نمونه

پژوهشگرزمانی که ،یعنیکنند، گیری کیفی تعداد افراد نمونه را با معیار اشباع نظری تعیین می نمونه

های بیشتر و مشاهده، اطلاعات بیشتری در اختیار وی مصاحبهدادن به این نتیجه برسد که انجام

ها آوری داده گرددست از تواند میگذارد و صرفاً تکرار اطلاعات قبلی است، در این حالت نمی

(. منبع همان) بردارد. اشباع نظری مرحله دست یافتن به نظریه است

پژوهشهای یافته

مفاهیم، ، استخراجسازی پیاده ،ها مصاحبه اجرای شامل گام چندین حاصل پژوهشهای یافته

یعنی اصلی مقولۀ برساخت آخرین مرحله در محوری و مقولات تشکیل سپس ومفاهیم تقلیل

مقولات همۀ نوعی به مقوله این .است بوده «آفریننده سرمایه مثابه بهپنداشت از انتخاب رشته »

و رفت و بسیار بررسیهایپس از پژوهشگرانست. هاآن از تر انتزاعی و داده پوشش را خود پیشین

. برای انددست یافته کدهای باز و محوری و مشورت با متخصصان به مقوله اصلی میانبرگشت

با متخصصان این حوزه رودرروحاضر با روش مصاحبه کیفی و دیدار پژوهشبه اهداف دستیابی

. فرایند گردآوری است شدهدقیقه انجام 22تا 12 در حدودیی ها مصاحبهبا تعیین وقت قبلی

متن سازی پیاده. پس از ه استادامه یافتمصاحبه 52پس از اطلاعات تا مرحله اشباع نظری

در وشده )مفاهیم( استخراج کد باز 94 تعداد ،آنهاهر مصاحبه و غربالگری در پایان ها مصاحبه

.شده استنهایی 5 )مقوله( مطابق جدول شماره کد محوری دهدر مرحله بعدی کدبندی با کد باز، محوری و مقوله اصلی :2جدول

کد باز)مفاهیم( (ها مقولهمحوری) کدگذاری مقوله هسته

«ز

ت ااش

ندپ

ه شت

ب رخا

انت به

ابهمث

دهینن

فرآ

ایه

رمس

»

آموزشینگری آینده

امکان ادامه تحصیل

کاربردی بودن رشته در جامعه

کسب موقعیت اجتماعی

پرستیژ اجتماعی

امکانات منطقه و کشور

سهولت تحصیل در رشته

قبولی در دانشگاه معتبر

علاقه به محیط آموزشی

Dow

nloa

ded

from

qjo

e.ir

at 1

:12

+03

30 o

n M

onda

y F

ebru

ary

22nd

202

1

421 ...تحلیل کیفی دلایل مؤثر بر انتخاب رشته تحصیلی

کد باز)مفاهیم( (ها مقولهمحوری) کدگذاری مقوله هسته

آموزشی قئعلا

علاقه به رشته مورد نظر

محل تحصیلرضایت از مدرسه

رشته مورد نظردرسی کتابهایمحتوای علاقه به

کیفیت تدریس دبیران

بضاعت علمی مدرسه

رضایتمندی فرد از رشته تحصیلی

داشتن انگیزه تحصیلی

تنوع رشته

هدایت تحصیلی

شناخت از رشته تحصیلی

مدارس ای مشاورهخدمات

برای انتخاب رشته وپرورش آموزش ملاکهای

سنج، مشاوره و ...( )تست استعداد، رغبت

پیچیدگی هدایت تحصیلی

توصیه دبیران به انتخاب رشته مناسب ی مرجعگروههاالگوپذیری از

ی مرجعالگو وجود

پیروی از دوستان

و وسایل ارتباط جمعی ها رسانه

پیروی از الگوها

استعداد شخصی توانمندیپنداشت از

هوش

و جسمانی فیزیکیتوانایی

شغلینگری آینده

شغل آینده اجتماعی ارزش

جذابیت شغل آینده

آینده شغلی رشته انتخابی

در رشته انتخابیفعلی بازار کار

درآمد شغل انتخابی در آینده

توان مالی خانواده استطاعت مالی

هزینه رشته در دوران تحصیل

پایگاه اقتصادی خانوادگی

شغل والدین

تقویتی، کنکوری و هایکلاسداشتن هزینه برای

Dow

nloa

ded

from

qjo

e.ir

at 1

:12

+03

30 o

n M

onda

y F

ebru

ary

22nd

202

1

421 411فصلنامه تعلیم و تربیت شماره

کد باز)مفاهیم( (ها مقولهمحوری) کدگذاری مقوله هسته

آموزشی مؤسسات

اجتماعی نأش رفتنبالا سرمایه فرهنگی یارتقا

مدرک تحصیلی یارتقا

دانشیهای ذخیره فرهنگی ۀعقب

آداب و رسوم منطقه

اعضای خانواده یتحصیلرشته

سواد والدین

مشاوره والدین در مورد انتخاب رشته فارغ از

هرگونه تحمیل و اجبار

اجتماعیفشار

آنهاوالدین به انتخاب رشته دلخواه تأکید

ها خانواده میاندر رقابت

و اند رسیدهن آنهاوالدین که به هایخواسته

تحمیل آن به فرزندان

تمایل اولیا به قبول شدن فرزندان در رشته

پزشکی

یشرایط علّ

)اشتراوسانجامد ای می پدیدهکه به وقوع و گسترش دلالت دارد هاییاتفاقبه حوادث، وقایع و

ق ئی مرجع و علاگروههامقوله ترجیحات شغلی، الگوپذیری از پژوهشدر این (. 3192کوربین، و

.اند شدهشناسایی شرایط علی منزلۀ بهآموزشی شغلینگری آیندهمقوله

این مقوله برگرفته از کدهای مفهومی ارزش شغل آینده، جذابیت شغل آینده، آینده شغلی رشته

تأمینهای شغلی و نیاز که استآینده در انتخابی، بازار کار در رشته انتخابی و درآمد شغل انتخابی

همه پاسخگویان ، ها مصاحبهتوجه اینکه، در . نکته جالبدهد میاقتصادی آینده نوجوانان را پوشش

یك عامل عنوان بهو اشارهگوناگون به این مقوله شکلهایبه آموزان دانشبرای انتخاب رشته

عنوان به. چالش انتخاب شغل و مشکلات اقتصادی در جامعه ایران اند داشته بسیارتأکید گذار تأثیر

. در این قسمت به چندین مصاحبه اشاره است شدهشرایط علی انتخاب رشته در نظر گرفته

:دشو می

Dow

nloa

ded

from

qjo

e.ir

at 1

:12

+03

30 o

n M

onda

y F

ebru

ary

22nd

202

1

421 ...تحلیل کیفی دلایل مؤثر بر انتخاب رشته تحصیلی

و قانونی در نظر بگیریم در انتخاب رشته ] ... اگر بر اساس منطق :معتقد بودای شوندهمصاحبه

اما واقعیت امروز جامعه ما این است که اولویت اول را باید به آینده .علاقه اولویت اول است

علاقه متأسفانه که زنند میرشته اغلب افراد هم بر این اساس دست به انتخاب بینیم میشغلی داد و

...[. شود میسرکوب

برادر خودم و ] ... در شرایط فعلی حتی اگر فرزند :کرده استدیگر اظهار ای شوندهمصاحبه

...[.گیرم میباشد اول بازار کار براش در نظر در مرحله انتخاب رشته هم

ملاک انتخاب ترین مهمخلاف هکه ب شود میاستنباط ها شوندهاین مصاحبه های گفتهبر اساس

. هدف اصلی افراد از انتخاب رشته و ادامه تحصیل شود میرشته، که علاقه فرد است عمل

و دیگر معیارها که است شده سببمشکلات معیشتی که در جامعه وجود دارد یابی است، اما شغل

. شودشغلی مسائلانتخاب رشته از جمله علاقه و انگیزه فرد قربانی ملاکهای

ی مرجعگروههاالگوپذیری از

و وسایل ارتباط جمعی، پیروی ها رسانهپیروی از دوستان، این مقوله بر اساس کدهای مفهومی

شدهساخته در آن رشته الگوی مرجع وجوداز الگوها، توصیه دبیران به انتخاب رشته مناسب و

.است

یك نفر مثلاًداشتن الگو و شخصیت برای فرد مهم است معتقد بود: ] ...ای شوندهصاحبه م

بر این اساس انتخاب رشته و شوند میمرجع یبرجسته، شاعر، هنرپیشه و ... برایش الگو حقوقدان

...[. کند می

فرد بر اساس نوع انتخاب دوستان رشته تحصیلی معتقد بود: ] ... دیگر ای شوندهمصاحبه

نیارن حداقل را نوش هم هستند اگر رشته دوستآموزان دانشبعضی ،کند میخودش را انتخاب

...[.مدرسه دوستاشون میرن از و کنن میعوض رو شون مدرسه کنند میکاری که

ق آموزشیئعلا

رضایتمندی فرد از رشته علاقه به محیط آموزشی، کدهای مفهومی این مقوله برگرفته از

رضایت از مدرسه محل تحصیل، داشتن انگیزه تحصیلی، علاقه به رشته مورد نظر، تحصیلی،

است. کیفیت تدریس دبیران، بضاعت علمی مدرسه و تنوع رشته

. اینکه زنه میدر انتخاب رشته علاقه حرف اول و آخر : ] ... گفته استای شوندهمصاحبه

...[. ای علاقه داره خیلی اهمیت دارهشخص به چه رشته

Dow

nloa

ded

from

qjo

e.ir

at 1

:12

+03

30 o

n M

onda

y F

ebru

ary

22nd

202

1

421 411فصلنامه تعلیم و تربیت شماره

خواد آموزی میدانش مثلاًکیفیت تدریس معلم مهمه معتقد بود: ] ... دیگر ای شوندهمصاحبه

...[.باشههم رشته ریاضی و فیزیك بره باید معلم مجربش

برای انتخاب رشته بر اساس علاقه افراد علاقه شرط اصلی است. هایانتخاب همۀدر

یر مسبر اساس میل خود توانند می، افراد آنهاوجود دارد که در صورت فراهم بودن هایی زمینهپیش

لازم از جمله تنوع رشته تحصیلی، امکانات زیرساختهایدر جامعه ما ماتحصیلی را برگزینند. ا

آموزشی و غیره فراهم نیست.

ای زمينهشرایط

شود مینشانگر یك سلسله شرایط خاصی است که در آن راهبردهای کنش/کنش متقابل انجام

پنداشت فرهنگی و عقبه، آموزشینگری آیندهمقوله پژوهشدر این (.3192کوربین، و اشتراوس)

.اند دادهل یشکتپژوهش را ای زمینهشرایط از توانمندی شخصی

آموزشینگری آینده

این مقوله بر اساس کدهای مفهومی امکان ادامه تحصیل، کاربردی بودن رشته در جامعه و

محیط زندگی، کسب موقعیت اجتماعی، پرستیژ اجتماعی، امکانات منطقه و کشور، سهولت تحصیل

است. شدهشناسایی ای زمینهیکی از شرایط منزلۀ بهقبولی در دانشگاه معتبر و در رشته

همه ۀعقیده داشت: ] ... به نظر من انتخاب رشته یعنی انتخاب آیندشوندگان مصاحبهیکی از

برای چیز، از قبولی در دانشگاه گرفته تا شغل، موقعیت، پرستیژ و ... خیلی مهم است همه جوانب

فرد سنجیده شود و انتخاب رشته صورت بگیرد...[.

انتخاب رشته بایستی ساز سرنوشت: ] ... در بحث کرده استدیگر اظهار ای شوندهمصاحبه

اشباع نالاعوامل فراوانی در نظر بگیری و بیشتر به فکر آینده آن رشته باشی. آیا در آینده و حتی

تولید و صادرات کشور برچه اساسی مثلاًبرآورد کنی را کشور های برنامه، سمت و سوی نشده

هست. پتانسیل و امکانات منطقه و شهرت را بسنجی ...[.

این است که در انتخاب شود میاین مقوله برداشت مورددر کنندگان شرکتآنچه از دیدگاه

پیامدهای اصولاً گرفت. تصمیم آنهابر اساس و بینی پیشمختلف آینده را های موقعیترشته بایستی

انتخاب کننده، آموز دانشانتخاب رشته بیشتر معطوف به آینده است. بنابراین ضروری است که

آگاهی کاملی از وضعیت ادامه تحصیل آن رشته در مقاطع بالاتر داشته باشد.

Dow

nloa

ded

from

qjo

e.ir

at 1

:12

+03

30 o

n M

onda

y F

ebru

ary

22nd

202

1

421 ...تحلیل کیفی دلایل مؤثر بر انتخاب رشته تحصیلی

فرهنگی عقبه

ی تحصیلرشته آداب و رسوم منطقه، دانشی، های ذخیرهاین مقوله بر اساس کدهای مفهومی

، سواد والدین، مشاوره والدین در مورد انتخاب رشته و آزاد بودن فرزندان از اعضای خانواده

.است شدههرگونه تحمیل و اجبار ساخته

تحصیلی قبلی چقدر بار علمی های دورهاز آموز دانشمعتقد بود: ] ... اینکه ای شوندهمصاحبه

ریاضی، فارسی در چه سطحی هست به داره، سطح نمراتش و بخصوص در دروس اصلی مثل

نظرم در انتخاب رشته مهم هست...[.

هر چی آگاهی والدین و تحصیلاتشون بالاتر : ] ... در این زمینهشوندگان مصاحبه پاسخ یکی از

با متخصصان مشورت کنن میروزتر باشه فضای مناسبی برای انتخاب رشته فرزندشون فراهم هو ب

زارن و فرزندان می دن و تصمیم نهایی بر عهده فرزندشون به فرزندشون میو مشاوره لازم کنن می

...[. کنن میهر تصمیمی بگیرن حمایتش

: ] ... به نظرم جو فرهنگی حاکم در این زمینهشوندگان مصاحبهجالب یکی دیگر از اظهارنظر

فنی و کار های رشتهسراغ ها خانوادهاگر فرهنگ کار رواج داشته باشه افراد و .بر منطقه خیلی مهمه

شن میرن، اگر پرستیژ و پز دادن مد و دانش که بازار کار خوبی دارن و سریع جذب بازار کار می

م انسانی در و اگر فضای ادبی حاکم باشه علوکنن مینظر باشه افراد ریاضی و تجربی را انتخاب

...[. گیره اولویت قرار می

فرهنگی و برخورداری افراد از سرمایه فرهنگی و اجتماعی در انتخاب های داشتهبر این مبنا

و جو کنند میافراد بر اساس زیست جهانی که در آن زندگی .اصلی است ملاکهایرشته افراد از

.ندکن میو اقدام به انتخاب گیری تصمیمفرهنگی که بر آن حاکم است

پنداشت از توانمندی شخصی

شدهساخته و جسمانی فیزیکیتوانایی و استعداد، هوشاین مقوله بر اساس کدهای مفهومی

.است

را ای باید هوش و استعدادش برای تحصیل در هر رشتهمعتقد بود: ] ... ای شوندهمصاحبه

تر قوی شان عینیو بعضی برعکس تجسم شان قویه بعد ذهنیآموزان دانشبعضی .داشته باشی

...[. اساس باید انتخاب رشته انجام دادبر این .هست

خود، یکی از مقدمات انتخاب رشته مطلوب محسوب یتواناییهابرداشت فرد از اصولاً

.کنندبنابراین افراد باید بر اساس توانایی ذهنی و عملی خود تصمیم به انتخاب رشته .شود می

Dow

nloa

ded

from

qjo

e.ir

at 1

:12

+03

30 o

n M

onda

y F

ebru

ary

22nd

202

1

421 411فصلنامه تعلیم و تربیت شماره

گر مداخلهشرایط

و گذارند /کنش متقابل اثر میدارند و بر راهبردهای کنشه تعلق شرایط ساختاری که به پدید

(.منبع )همان کنند میرا محدود آنهابخشند یا خاص سهولت میای را در درون زمینه راهبردهایی

شرایط عنوان بهاستطاعت مالی و اجتماعیفشار ، هدایت تحصیلیهای مقوله پژوهشدر این

.اند شدهتشخیص داده گر مداخله

تحصیلی هدایت

ای مدارس، دمات مشاورهخت از رشته تحصیلی، خاین مقوله بر اساس کدهای مفهومی شنا

سنج، مشاوره و ...(، پیچیدگی برای انتخاب رشته )تست استعداد، رغبت وپرورش آموزشهای ملاک

در آموز دانشکه از بالا بر است شدهساخته ای یلی و هر عامل ساختاری و بخشنامههدایت تحص

. دشو میبحث انتخاب رشته اعمال

] :استمصاحبه یکی از پاسخگویان که خود در سال تحصیلی جاری با آن درگیر بوده جالب

خودم هم همین تجربی بود و نظر علوم اش به رشته علاقه .است شده... پسرم امسال وارد پایه دهم

گوید باید می وپرورش آموزششده اما 34اش هم خوبه معدلش بالای چون وضعیت درسی ،بود

انسانی بری چون با این هدایت تحصیلی محدودیت ایجاد کردن و آخرش هم مجبور شدیم علوم

خونه ...[.انسانی میرشته انسانی ثبت نامش کنیم و الان در دبیرستان ....

های برنامه] ... هدایت تحصیلی در :کرده استدیگری به صراحت اظهار مصاحبه شونده

ها را ، آرزوها و علایق بچهتواناییهارمی شده که جلو خیلی از انحرافی است و اه وپرورش آموزش

گرفته ...[.

خوب در ،آموزان دانش ،] ... این هدایت تحصیلی داشت: دیگر عقیدهای شوندهمصاحبه

4لازم است مختصر و واضحش بکنن. .تاس ندهموردش راهنمایی نشدن خیلی طولانی و خسته کن

و چون برای هر دن اهمیت نمیآموزان دانشلی از و خیکنن میماه قبل از انتخاب رشته گزارش

ش ه افرد رشته مورد علاق بینی میاره ذو محدودیت می کنه می بندی سهمیه وپرورش آموزش ای رشته

نمیاره و باعث نارضایتی و دلسردی فرد میشه...[. را

که شیوه اجرای هدایت تحصیلی در د شو میبر اساس سه مصاحبه ذکر شده به راحتی استنباط

محدودیت و اجبار آموزان دانشبرای انتخاب رشته زیرا درنیازمند بازنگری است، وپرورش آموزش

.ایجاد می شود

Dow

nloa

ded

from

qjo

e.ir

at 1

:12

+03

30 o

n M

onda

y F

ebru

ary

22nd

202

1

421 ...تحلیل کیفی دلایل مؤثر بر انتخاب رشته تحصیلی

اجتماعیفشار

رقابت ، فرزندان در رشته پزشکیقبول شدن این مقوله بر اساس کدهای مفهومی تمایل اولیاء به

و اند رسیدهن آنهاکه والدین به هاییخواسته و های فرزنداندر مورد موفقیت ها خانواده در میان

و یکی اجتماعیعنوان فشار به ،آنهاوالدین به انتخاب رشته دلخواه تأکید و تحمیل آن به فرزندان

.است شدهشناسایی گر مداخلهدیگر از شرایط

] ... در بحث انتخاب رشته بیشتر دیدگاه فوق است:، بر اساس ای اظهارات مصاحبه شونده

خواهند آرزوهایی گیرند و از این طریق می به جای فرزندان تصمیم می آنهاو انتخاب با اولیا است

هواقع انتخاب خودشان را ب در وبه آن برسند از طریق فرزندان اند رسیدهن آنهاشان به دکه خو

...[. کنند می تحمیل ها بچه

فرزندانشان اولیا قبولی ] ... :است توجهحبه شونده در نوع خودش جالب مصا این اظهارنظریا

...[. گیرند میرا نادیده ها بچهو علاقه تواناییها، هاملاکخواهند و دیگر را در رشته پزشکی می

در مورد انتخاب آنهااین نوع برخورد اولیا و تحکم شود که میی بالا استنباط ها مصاحبهاز

در صورتی که .شودگرفته مینادیده ها بچهق ئو علا تواناییها سایرو دارد گرانهمداخله یرشته، نقش

شرایط تحصیلی و تربیتی برای فرزندان فراهم کنند و در زمینه انتخاب رشته رود میاز اولیا انتظار

نقش ارشادی داشته باشند.

استطاعت مالی

پایگاه توان مالی خانواده، هزینه رشته در دوران تحصیل، این مقوله برگرفته از کدهای مفهومی

مؤسساتهای تقویتی، کنکوری و والدین و داشتن هزینه برای کلاس شغل اقتصادی خانوادگی،

.است آموزشی

ببین امروزه .اقتصاد خانواده خیلی مهم است ] ... در این زمینه:شوندگان مصاحبه پاسخ یکی از

دادی هم توان مالی ندارن و تع ها خانوادهبعضی .به هزینه است تاپ نیازهای رشتهبرای قبولی در

جا آموزشی براشون مؤسساتهای تقویتی، کنکوری و ها در کلاس هستن که هزینه تحصیل بچه

نیفتاده...[.

درس خواندن، انتخاب ] ... مصاحبه شونده در نوع خودش جالب توجه است: ایناظهارنظر

درس مال بچه پول دارهاست ...[. .رشته یعنی توان مالی و پول

Dow

nloa

ded

from

qjo

e.ir

at 1

:12

+03

30 o

n M

onda

y F

ebru

ary

22nd

202

1

411 411فصلنامه تعلیم و تربیت شماره

ای زمینهیکی از شرایط منزلۀ بهی انجام شده، توانایی مالی خانواده ها مصاحبهبر اساس متن

ای مثل پزشکی در علوم بخواهد در رشته یو چنانچه فرد رددر موفقیت تحصیلی دا اساسی ینقش

باشد. تأمینبایستی از نظر مالی ،تجربی قبول شود

راهبرد )استراتژی(

مشاهده شده شرایط تحت ،ای پدیده با برخورد و اداره کنترل، برای شده ایجاد های راهبرد

و تعامل از دسته آن بیانگر فرایندها یا راهبردها ،تعاملها (.منبع )همان شوند میانجام خاصی

.اند داده بروز شرایط آن قبال در کنشگران که اند کنشهایی

در این موضوع دارد: ] ... هر سال بخصوص بسیار های تجربهمصاحبه یکی از پاسخگویان که

.کنند از حیاط مدرسه وقت تلف می ای گوشهکه در بینی میآموزان فراوانی از آذر ماه به بعد دانش

آنهاحالا در بین اند گفتهاز رشته تحصیلی شان علاقهو از عدم ام نشسته آنها هایصحبتبارها پای

گفتند ...[. می 3یهم افرادی هستند که از مشکلات مضاعف

: حضور در مدرسه است بوده عدم انتخاب رشته مناسب هایدر این پژوهش موارد زیر راهبرد

جایی مدرسه و تغییر رشته هدرس، جاب کلاسهایو عدم شرکت در کلاس دبیران، غیبت مکرر در

،داشتهرا آموزشی و اداری گوناگونموقعیتهای مکرر. یکی از نگارندگان که خود تجربه حضور در

اند. اکثر نوع انتخاب رشته خود ناراضی بودهکه از است شدهمواجه آموزانی با دانش بسیارموارد در

لازم رشته تحصیلی متوسطه خود را انتخاب کرده های مشاورهبدون شناخت و آموزان دانشاین

نداشتند. را اما توان علمی لازم برای فهم مطالب آن رشته ،بودند

پيامدها

،)محمدپور هستند آنها به مربوط شرایط تأثیر تحت و راهبردها و تعاملها نتایج بیانگر پیامدها

صحیح و علمی ۀدر صورت انتخاب رشت« فرهنگی سرمایه یارتقا»مقوله تحت عنوان (. این 3145

میاندر صورت عدم انتخاب رشته مناسب در «افت و ترک تحصیلدرماندگی تحصیلی، »و

مناسب ندارند.ای که انتخاب رشته یابد مینمود انیآموز دانش

ای پژوهش هسته مقولۀ

اولیه، کدبندی مصاحبه،دادن چندین گام شامل انجام برداشتندر این پژوهش پس از

مثابه بهپنداشت از انتخاب رشته » هسته تحت عنوان مقولۀ نهایتاً انتخابی، کدبندی ،گری غربال

نوع این شود. می خلق کدگذاری انتخابی یندافر در هسته مقوله. ه استشد انتخاب «آفریننده سرمایه

یعنی فرد علاوه بر مشکلات انتخاب رشته تحصیلی درگیر مشکلات خانوادگی، شکست عشقی و .... است. .3

Dow

nloa

ded

from

qjo

e.ir

at 1

:12

+03

30 o

n M

onda

y F

ebru

ary

22nd

202

1

414 ...تحلیل کیفی دلایل مؤثر بر انتخاب رشته تحصیلی

باید در پژوهشگر است. نظریه خلق جهت ها در مقوله پالایش و سازی یکپارچه ینداکدگذاری فر

هم با ،کند پالایش را آنها پیدا و را ها مقوله میان پیوند تا بتواند بپردازد تعمق به و شود غرقها داده

پژوهش اصلی مضمون در بردارنده هسته مقوله .کند استخراج را نهایتاً نظریه و گرداند یکپارچه

که یطور به ،شود خلاصه کلمه چند در تواند می شود و می منتزع تحقیق مقولات همۀ و از است

مطالب به توجه با .(3192ربین، وو ک )اشتراوس برگیرد در را آمده به دست مفاهیم وها مقوله همۀ

.است شده ترسیم 3در شکل انتخاب رشته پارادایمی مدل نهایت در فوق، شدۀ گفته

آموزان مدل پارادایمی انتخاب رشته دانش :4شکل

پیامدها

پنداشت از »انتخاب رشته به مثابه

آفریننده «سرمایه

شرایط

علیّ

پدیده

راهبرد

گرشرایط مداخله

فشار اجتماعی استطاعت مالی تحصیلیهدایت

سرمایه فرهنگی یارتقا درماندگی تحصیلی

حضور در مدرسه و عدم شرکت در کلاس دبیران، غیبت مکرر در کلاسهای

جایی مدرسه و درس، جابه تغییر رشته مکرر

ایشرایط زمینه

آیندددددده

نگدددددری

شغلی

علائدددددق

آموزشی

الگوپذیری

از

گروههددای

مرجع

آینده نگری

آموزشی

پنداشت از توانمندی شخصی عقبه فرهنگی

Dow

nloa

ded

from

qjo

e.ir

at 1

:12

+03

30 o

n M

onda

y F

ebru

ary

22nd

202

1

412 411فصلنامه تعلیم و تربیت شماره

گيری بحث و نتيجه

. این آیدبه شمار میانتخاب هر فرد در زندگی تحصیلی ترین مهمانتخاب رشته اولین و

کنونی. در شرایط استهای زندگی برههسایر انسان در دیگر انتخابهایبرای ای مقدمه ،انتخاب

تا شود میقرار داده آموزاندانشمناسب در اختیار یفرصتهای ،وپرورش آموزشجامعه و در نظام

های علمی و تجارب تحصیلی خود و براساس و اندوخته ها داشتهبر اساس اسبمن یبتوانند تصمیم

آل از نظر انتخاب شغل، ط جامعه همیشه در وضعیت ایده. با این حال شرایکنندخرد جمعی اتخاذ

،گوناگونو به دلایل رد نداقبولی در دانشگاه و حتی انتخاب رشته در دوره متوسطه و کنکور قرار

ی اخیر در سالهاها طی این محدودیت ای از نمونهشود. میافراد اعمال انتخابهایهایی بر محدودیت

. در هدایت است شدهانتخاب رشته و ورود به دوره متوسطه در قالب هدایت تحصیلی برجسته

نظر معلمان، مانند یاین بوده است که بر اساس معیارهای اصل بر ،وپرورش آموزشتحصیلی

فرد به یکی از ،استعداد و رغبت آزمونهایحاصل از های نمرهو آموز دانشمشاور، اولیا، خود

به سبب محدودیتی اخیر هاسالاما در ،شودهدایت هاهنرستانو هادبیرستاندایر در های رشته

و با این کردهاعمال آموز دانش بر انتخاب رشته، آموزش و پرورش نظر خود را ظرفیت هر رشته

هر چند .است شدهتجربی علوم یعنی خوددلخواه به رشته آموزان دانشکار مانع ورود سیل عظیم

اما در ،شودمتفاوت انجام می هایروش، به گوناگونانتخاب رشته و هدایت تحصیلی در کشورهای

اساسی و محوری سؤالاست. بنابراین شدهاجتماعی و آموزشی تبدیل ای مسألهکشور ما به

نظران صاحبپژوهش حاضر شناسایی عوامل دخیل در انتخاب رشته بر اساس دیدگاه کارشناسان و

و بر اساس پیگیری خط اصلی داستان در چارچوب مدل پارادایمی و با است تعلیم و تربیت بوده

در چنین .شود میال دنب« آفریننده سرمایه مثابه بهپنداشت از انتخاب رشته »، ای زمینهنظریه ارائه

، ارزشهاند که باورها، اکسانی صاحب مدارک و مدارج علمی نیستند، بلکه صرفاً انسانهارویکردی

و هویتی متمایز در زندگی سازند میزندگی و شغلی را در وجود خود درونی یمهارتهاهنجارها و

. سبك زندگی، فعالیت و مصرف فرهنگی افراد بر اساس زنند میاجتماعی برای خویش رقم

های برههاست که در همه ای سرمایهانتخاب رشته مناسب و تحصیل برای این قبیل افراد مانند

نویدی این پژوهش با نتایج مطالعاتهای یافته. دشو میتعالی و شکوفایی فرد سببزندگی

مقصود گردوان و عبدالهی، مرحله کسب صلاحیتان تا آموز دانشتلاش جهت راهنمایی (3149)

( اطلاع از فناوری و بازار 3142) خادم مسجدی و نوروزی( مبنی بر امکان دستیابی به شغل، 3142)

های سبک( 3149( نقش استعداد و مطالعات فردی، معروفی و کرمی)3142و همکاران ) رضاپور کار،

Dow

nloa

ded

from

qjo

e.ir

at 1

:12

+03

30 o

n M

onda

y F

ebru

ary

22nd

202

1

411 ...تحلیل کیفی دلایل مؤثر بر انتخاب رشته تحصیلی

نظری و همکاران ق آموزشی،ئ( نقش علا3145) ، مرادی و اخوان تفتییادگیری و انتخاب رشته

یادگیری و سبکهاینقش ( 3192) ( جنسیت و تفاوت در انتخاب رشته، همایونی و همکاران3194)

ی و لنلیجوست ،( دستیابی به موقعیت اجتماعی5239رت و تیبو )پوپوارانتخاب رشته، شناختی در

( 5239لیا )او پ وواکینچر ،رتباط والدین در رفع ابهام فرایند انتخاب رشتهنقش ا( 5239) پاونی

متخصصان و واگنر و فرد والدین و ( مشورت با5235لات )و، پتحصیلی و شغلینگری آینده

همخوانی دارد.در انتخاب رشته استطاعت مالی و کیفیت آموزشیاهمیت ( 5224)

شرایط منزلۀ به ق آموزشیئی مرجع و علاگروههاشغلی، الگوپذیری از نگری آینده مقولات

روی افراد پیش هایچالشگویای « شغلینگری آینده»دارند. بسیار تأثیررشته ی بر پدیده انتخاب علّ

است. این پدیده که نیاز دوره جوانی است به دلیل شرایط اقتصادی دغدغه کننده انتخاب رشته

التحصیلان فارغ میانبیکاری در سطح کشور حتی در وجود. است شدهساله ایرانی 32نوجوانان

از وپرورش آموزشو نظام آموزان دانش ،ها خانواده که کرده فراهم شرایطی تحصیلات تکمیلی

را به مسیری هدایت کنند که در آینده شرایط بهتری برای آموزان دانشابتدای ورود به متوسطه

مفاهیم ارزش اجتماعی شغل آینده، جذابیت شغل آینده، آینده شغلی ورود به بازار کار داشته باشند.

رشته انتخابی، فرصت شغلی رشته مورد نظر، بازار کار در رشته انتخابی و درآمد شغل انتخابی آینده

بیانگر نقش « ی مرجعگروههاالگوپذیری از » .دهند میبه خوبی ترجیحات شغلی را پوشش

ق ئعلا» در انتخاب رشته نوجوانان است. شخصیتهاو انه، معلمان مرجع شامل دوستان، رسالگوهای

تمایل به فضای مدرسه، معلم، رشته انتخابی و تحصیل است. ۀدهند نشان نیز «آموزشی

ای زمینهشرایط منزلۀ به نیز آموزشی، عقبه فرهنگی و پنداشت از توانمندی شخصینگری آینده

ادامه تحصیل، سهولت نیز گویای توجه به« آموزشینگری آینده». اند شدهر این پژوهش شناسایی د

درسی در رشته انتخابی و کاربردی بودن رشته در جامعه و محیط زندگی است. کتابهایمحتوای

فرد برای ادامه تحصیل و انتخاب صلاحیتهایو مهارتهادانشی، های ذخیرهبیانگر « فرهنگیعقبه »

برایی ذاتی و اکتسابی فرد تواناییهاگویای « وانمندی شخصیاز تپنداشت »همچنین رشته است.

ه فرهنگی انی که از سرمایآموز دانشدر نظریه بوردیو نیز است. گوناگونهای رشتهادامه تحصیل در

بنابراین داشته باشند،در قواعد بازی میدان آموزشی نقش توانند میند، بهتر بهتر و بیشتری برخوردار

ای بوردیو کارکرد در نظام اندیشه. کنندمیکسب را تر کاربردیبه سهولت مدارج تحصیلی بالاتر و

های موجود و در نتیجه نیست بلکه حفظ و تداوم نابرابری انتقال دانش صرفاًنظام آموزشی و مدرسه

. در دشو میاز طریق میدان آموزشی پدیدار است کهبازتولید مجدد سرمایه فرهنگی و اجتماعی

Dow

nloa

ded

from

qjo

e.ir

at 1

:12

+03

30 o

n M

onda

y F

ebru

ary

22nd

202

1

411 411فصلنامه تعلیم و تربیت شماره

گر مداخلهشرایط منزلۀ بههدایت تحصیلی، فشار اجتماعی و استطاعت مالی وپرورش آموزشنظام

هدایت »اند. مقوله شدهشناسایی ،ق و توانمندی افرادئبه نوعی مانع انتخاب رشته بر اساس علا

گویای تحمیل « فشار اجتماعی»بیانگر نقش هدایت تحصیلی در انتخاب رشته است. « تحصیلی

والدین است کهو آرزوهای محقق نشده تحصیلی استعقیده والدین به فرزندان در انتخاب رشته

در ها خانوادهگویای توانایی مالی نیز « استطاعت مالی» .کنندورده آاز طریق فرزندان بر خواهند می

وهای تقویتی برای کلاس ویژهبهینه دوران تحصیل هز تأمین برایداشتن پشتوانه مالی زمینۀ

است. کنکوری

بنابراین یافتن منابع مناسب ،پژوهشی جامع با موضوع انتخاب رشته انجام نشده است تاکنون

با توجه به نتایج . ه استاصلی این پژوهش بود محدودیتهایپیشینه نظری و تجربی از برای

:شود میپژوهش پیشنهاد

بالاتر از خود سالهایان آموز دانشان در مورد انتخاب رشته به افراد متخصص و آموز دانش

لازم است در . همچنینکنندپایه دهم متوسطه را آغاز تحصیل در ،و با آگاهی کامل کنندمراجعه

و ارزیابی صورت بگیرد، تجدیدنظرسنج استعداد و رغبت آزمونهای ویژهبهبرنامه هدایت تحصیلی

برای تحصیل در آن ندارد، را به تحصیل در رشته ای که علاقه و انگیزه لازم آموز دانشزیرا اجبار

زمینهدر این .شودمیاستعدادهای انسانی رفتن هدران و آموز دانشسرخوردگی و نارضایتی سبب

آزمون هدایت تحصیلی در دو مرحله برگزار شود که مرحله اول بیشتر جنبه که شود میپیشنهاد

و آزمون مرحله دوم ملاک عمل قرار گیرد.باشد آشنایی و آزمایشی داشته

Dow

nloa

ded

from

qjo

e.ir

at 1

:12

+03

30 o

n M

onda

y F

ebru

ary

22nd

202

1

411 ...تحلیل کیفی دلایل مؤثر بر انتخاب رشته تحصیلی

منابع (. بررسی عوامل فرهنگی و 3142). ، اسحاق؛ مقدس جعفری، محمدحسن و فربغلانی، محمدارجمند سیاهپوش

شناسی جامعهفصلنامه .دوره متوسطه شهر شوش دانیال )ع(آموزان دانشبر پیشرفت تحصیلی مؤثر اجتماعی .52-9، (5) 5 مطالعات جوانان،

و ها رویه مبنایی، نظریه کیفی: تحقیق روش اصول (.3192) .جولیت ن،یکورب و آنسلم اشتراوس،به اثر تاریخ انتشار ) .فرهنگی مطالعات و انسانی علوم پژوهشگاه تهران: .محمدی بیوک ترجمه ،ها شیوه

(3442زبان اصلی

آموزان دختر مستعد به رشته علوم انسانی (. بررسی علل گرایش کم دانش3142اکبر و دارائی، اکرم )بیدختی، علیامین

.59-3(، 2) 5، رهیافتی نو در مدیریت آموزشی فصلنامه .های شهر سمنان در دبیرستان

پژوهشکده حوزه و دانشگاه. :قم .شناسی تحقیقات کیفی روش(. 3143) .ایمان، محمدتقی

اثر تاریخ انتشار ) .سمت :تهران .(، ترجمه رضا فاضل3، جلد )های تحقیق در علوم اجتماعی روش (.3192) .ببی، ارل

(3449به زبان اصلی

تاریخ ) .نشر و پژوهش شیرازه، چاپ اول :تهران .یاراحمدی، ترجمه تورج هویت اجتماعی(. 3192) .جنکینز، ریچارد

(3442به زبان اصلی اثر انتشار

که از فناوری اطلاعات و ارتباطات هایی همکلاسی(. نقش والدین و 3142) .خادم مسجدی، حمید و نوروزی، داریوش

35، تربیتی شناسی روانفصلنامه .)شهر دوشنبه تاجیکستان(آموزان دانشتحصیلی رشتهبر انتخاب کنند میاستفاده

(95) ،93-22.

تهران: سند تحول بنیادین آموزش و پرورش، )سند مشهد مقدس(.(. 3142دبیرخانه شورای عالی آموزش و پرورش. )

وزارت آموزش و پرورش با همکاری شورای عالی انقلاب فرهنگی.

آموزان وضعیت آگاهی، دسترسی و استفاده دانش(. بررسی 3142) .سمیه ،میرصالح، یاسر؛ شفایی، مریم و براتی رضاپور

.91-22، (22) 32 های مشاوره، فصلنامه پژوهش .از منابع اطلاعاتی مؤثر بر انتخاب رشته تحصیلی

.علمی انتشارات تهران: .ثلاثی محسن ترجمه ،معاصر دوران در شناسی جامعه نظریه(. 3199) .جرج ریتزر،

(3491به زبان اصلی اثر تاریخ انتشار)

مقطعآموزان دانش تحصیل ترک (. شناسایی دلایل3142). نژاد، محمدسلیمانو ، حسنمؤمنی، بهروز؛ سپیدنامه

. 329-349، (3) 9، فصلنامه توسعه محلی .روستایی( )نواحی موسیان وپرورش آموزش منطقۀ ابتدایی

انتشارات سمت. :تهران .تحصیلی و شغلیراهنمایی و مشاوره (. 3194) .، عبداللهآبادی شفیع

کتابخانه فروردین. : تهران. وپرورششناسی آموزشجامعه (.3141) .بند، علیعلاقه

.نی نشر تهران: .شناسی انسان های نظریه و اندیشه تاریخ (.3193) .ناصر فکوهی،

(5222)تاریخ انتشار اثر به زبان اصلی .نی :تهران .، ترجمه هادی جلیلیدرآمدی بر تحقیق کیفی(. 3143) .فلیك، اووه

محتشم. انتشارات :تهران .وپرورش آموزش شناسی جامعه(. 3199) .آذر زاده،قلی

تاریخ ، ترجمه محمد مهدی لبیبی. تهران: شرکت نشر نقد افکار. )مفاهیم کلیدی پیر بوردیو(. 3141گرنفل، مایکل )

(5229انتشار اثر به زبان اصلی

شیفته. نشر :تهران. وپرورش آموزش شناسی جامعه (.3192) .محمدرسول فومنی، گلشن

Dow

nloa

ded

from

qjo

e.ir

at 1

:12

+03

30 o

n M

onda

y F

ebru

ary

22nd

202

1

411 411فصلنامه تعلیم و تربیت شماره

شناسان. جامعه :تهران .3جلد ، روش تحقیق کیفی ضد روش(. 3145) .احمد ،محمدپور

شناسان. جامعه :تهران .5جلد ، روش تحقیق کیفی ضد روش(. 3145) ._____________

آموزان دوره متوسطه نظری از انتخاب رشته خویش (. بررسی رضایت دانش3145) .مرادی، انسیه و اخوان تفتی، مهناز

.319-353، (59) 4، تربیتی شناسی روانفصلنامه .آن برمؤثر و عوامل

آموزان رویکردی برای هدایت تحصیلی دانش عنوان بهسبك یادگیری (.3149) .همعروفی، یحیی و کرمی، زهر

.319-353، (12)، های تربیتی پژوهش .دبیرستانی

تهران: انتشارات .در تحقیقات اجتماعی ای زمینهکاربرد نظریه (. 3142) .نیازی، محسن و معینی، محمدرئوف

سخنوران.

مؤثر بر ل وام بررسی عچه رشته ای انتخاب می کنید و چرا؟: (. 3142) .مقصود گردوان، امیر و عبدالهی، درخشان

.29-29، (3) 52، علوم اجتماعی رشد آموزش نشریه .آموزان تحصیلی دانش ه رشتانتخاب

آموزان راهبردهایی برای هدایت تحصیلی و شغلی دانش ارائه(. 3194) .الناز؛ محمدی، فاطمه و حاتمی، حسین ،نظری

.312-339، (1) 3 فصلنامه رهیافتی نو در مدیریت آموزشی، .دوره متوسطه شهرستان سیرجان

فصلنامه .پایدار های چالشایران: تجارب عملی و پرورش(. هدایت تحصیلی در نظام آموزش و 3149نویدی، احد. )

.19-4، (3) 19 ،تعلیم و تربیت

تهران: انتشارات سخنوران. .روش تحقیق کیفی(. 3143) .نیازی، محسن و صدوقی، مجید

شناختی های سبكیادگیری، های سبك(. رابطه بین 3192) .؛ کدیور، پروین و عبدالهی، محمدحسینرضاهمایونی، علی

.399-319، (32) 1، شناسان ایرانیفصلنامه روان .پسر دبیرستانیآموزان دانشو انتخاب رشته تحصیلی در Bernstein, B. (1996). Pedagogy, symbolic control and identity. London. Taylor &

Francis.

Bourdieu, P. (1977). Cultural reproduction and social reproduction. Oxford University

Press.

Cernicova, M., & Palea, A. (2014). Measuring the students’ perception chosen

profession. Case study: PR students in western Romania. Procedia-Social and

Behavioral Sciences, 116, 2825-2831.

Demaine, J. (1981). Contemporary theories in the sociology of education. London:

Palgrave Macmillan.

Denzin, N. K., & Lincoln, Y. S. (Eds.). (2011). The Sage handbook of qualitative

research. Sage.

Giustinelli, P., & Pavoni, N. (2017). The evolution of awareness and belief ambiguity in

the process of high school track choice. Review of Economic Dynamics, 25, 93-120.

Gottleib, F. M. (2006). Humanistic leadership: Emotional intelligence and team

learning. [Dissertation Abstract D.M.]. University of Phoenix.

Polat, S. (2012). The factors that students consider in university and department

selection: A qualitative and quantitative study of Kocaeli University, Faculty of

Education students. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 47, 2140-2145.

Rapoport, B., & Thibout, C. (2018). Why do boys and girls make different educational

choices? The influence of expected earnings and test scores. Economics of Education

Review, 62, 205-229.

Dow

nloa

ded

from

qjo

e.ir

at 1

:12

+03

30 o

n M

onda

y F

ebru

ary

22nd

202

1

411 ...تحلیل کیفی دلایل مؤثر بر انتخاب رشته تحصیلی

Tracy, S. J. (2013). Qualitative research methods. Wiley-Blackwell.

Wagner, K., & Fard, P. Y. (2009). Factors influencing Malaysian students' intention to

study at a higher educational institution. E-Leader Kuala Lumpur, 1-12.

Dow

nloa

ded

from

qjo

e.ir

at 1

:12

+03

30 o

n M

onda

y F

ebru

ary

22nd

202

1

411 411فصلنامه تعلیم و تربیت شماره

Dow

nloa

ded

from

qjo

e.ir

at 1

:12

+03

30 o

n M

onda

y F

ebru

ary

22nd

202

1