ZEHİRLİ HAYVAN ISIRMALARI VE VE BÖCEK ISIRMALARINDA

REANİMASYON

Doç. Dr. A. DERBENT

• Kara veya deniz hayvanlarının sokması, yenilmesi veya hastalık etkeni bulaştırması sonucu intoksikasyonlar ortaya çıkmaktadır.

• Bu konuda akrep, yılan, örümcek ve diğer böcekler ve bazı deniz hayvanları önde gelen örneklerdir.

• 1. Genellikle küçük bir yara yeri varlığı ve

• 2. Vücuda giren toksinlerin etkileria. Toksinlerin DİREKT ETKİLERİb. Toksinlerin İNDİREKT ETKİLERİ

UYGULANACAK İLK ÖNLEMLER

• Isıran hayvanı veya sokan böceği tanımak

• Bölgenin antiseptik solüsyonlar ile temizlenmesi ve steril koşullarda korunması

• Hayvanın veya böceğin cinsine göre özel reanimasyon kurallarının uygulanması

• Genel Reanimasyon- Resüsitasyon kurallarının uygulanması.

Akrep sokmaları• Akrep zehirini kuyruğunun

son segmentinde bulunan iğnesi aracılığıyla soktuğu yere akıtarak zehirlenmeye neden olur.

• Akrepler yılan gibi zehirlerinin tümünü bir defada bırakmazlar, ancak üst üste sokmaya devam ederse çok ağır belirtilere neden olurlar.

• Akrepler geceleri nem ve ıslaklığı severler. Köşelerde ve ıslak ayakkabı içinde bulunurlar. Evlere yakın yerlere yerleşirler. Akrep venomu yılan venomundan daha toksiktir. Ancak bir kerede verdiği doz düşüktür. Büyük parabuthus türleri zehiri 1 metre püskürtebilir.

Akrep sokmaları

• Lokal belirtilerKızarıklıkÖdemAğrı,yanma hissiPeteşiHematom

Ağrı çok şiddetli olabilir.

Akrep venomu:

• Sempatik ve parasempatik sistemi uyarır.

• Sodyum kanallarının aktivasyonunda gecikme

• Sinir uçlarının uyarılması sonucu depolarizasyon ve nörotransmitter boşalımı

• Otonom sinir sistemine uyarılma

• Angiotensin düzeyinde artış

Akrep sokmaları

• Sistemik belirtilerHalsizlik, huzurlukHipersalivasyonTerlemeBulantı, kusmaReflekslerde ve kas tonusunda artmaAjitasyonKoma ve kovülsiyonlar Hipertansiyon, hipotansiyon görülür.

Akrep sokmaları, tedavi:

• Turnike tatbiki• Buz ve soğuk su uygulanması• Vazokonstriktörlü lokal anestezik• Yara yerinin antiseptik solüsyonla temizlenmesi• Sedatif ve analjezikler• Hipersalivasyon varsa atropin• Antihistaminik ve kortikosteroid uygulanır.

Akrep sokmaları, tedavi:

• Genellikle 1 ampul serum akrebin 1 kez ısırışına karşı bıraktığı zehiri nötralize eder

• Akrep serumunun uygulanması ivedilikle yapılır,

• İlk dakikalarda lokal olarak sonraları İM olarak yapılır.

Örümcek sokmaları

• Az zehirli örümcek sokmalarında kızarıklık, şişlik, kaşınma, yanma gibi lokal belirtiler oluşur

• En çok korkulan örümcek türü latradectus mactans (Black widow spider)

• Çıngıraklı yılan zehirinden daha etkilidir.

Örümcek sokmaları; sistemik belirtiler

• Baş ağrısı, yüksek ateş• Bulantı kusma , terleme• Hipersalivasyon• Reflekslerde artma• Kas seyirmeleri• Duyu bozuklukları gelişir. Tablo 12- 24 saat

içinde çok şiddetlenir. • Vücudun tüm kaslarında şiddetli kasılma ve

ağrı vardır. Solunum zorlu ve seslidir, karın tahta gibi serttir. Dayanılmaz ağrılar vardır.

Örümcek sokmaları; tedavi:

• Analjezikler• Antihistaminikler• Kortikosteroidler• % 10 kalsiyum glukonat nöromuskuler

kavşakta toksini nötralize eder.• Black widow spider sokmalarında özel

antivenin kullanılmalıdır. • Solunum yetmezliği gelişiyorsa

mekanik ventilasyon.

Yılan ısırması

• Zehirli ve zehirsiz yılanlar dünyanın her tarafında bulunur, 2000- 2500 dolayında yaşayan türü vardır, bunların 200- 250 cinsi zehirlidir.

• Dünyada, yaklaşık yılda 30 bin kişinin yılan ısırmasından öldüğü bildirilmiştir.

Yılanların ancak bir kısmında zehiri ısırdığı yere akıtacak yapılar bulunur. Bu nedenle

her yılan ısırması zehirlenme tablosu oluşturmaz. Zehir dişleri 0,5- 2,5 cm

uzunluğa sahip olan ve ısırma sırasında

dışarıya çıkan yapılardır.

SNAKE BITE

Zehirin insan için tehlikeli olabilme derecesi;Yılanın türü

Isırılma yerinin vücuttaki lokalizasyonuZehir dişinin boyu (ısırığın yüzeyel olup

olmamasına)Ekstremitedeki ısırıklar yüz ve gövdeye göre

daha az tehlikelidir.Isırılan kişin yaşı, sağlık durumu, kilosu da tablonun ağırlığını etkileyen faktörlerdir.

SNAKE BITEPoisonous Snakes

SNAKE BITE-Venom Dokular Lenfatik sisteme emilim

Yılan zehiri (venom), % 70 su ve % 30 proteinli madde içerir.

1. Enzimatik fraksiyon, oksidaz, esteraz, peptidaz, proteazdan zengin olabilir. Postsinaptik membranda kürar benzeri etki yapabilir. Kanın koagülasyonunu kolaylaştıran veya inhibe eden etkiler gösterebilir. ( Fibrinoliz, hemoraji veya intravasküler koagülasyon.)

2. Toksin fraksiyonu, nörotoksin ve hematotoksin içerir.

Su yılanı : nörotoksin içeren solunum paralizisi

Engerek yılanı: Hematotoksin içerir lokal doku tahribi ve hemoliz yapar.

Yılan ısırmasında belirtiler: Lokal belirtiler.

• Çene kavisi izleri.• Yara yerinden kanlı sıvı.• Ödem ( Süratle çevreye

yayılır. 6 saat içerisinde ekstremite toraks ve abdomene yayılır.

• Önce kızarıklık sonra morarma ( cilt/ cilt altı nekrozu )

• Lenfanjit, vezikül.• Ağrı 15 dak sonra

şiddetlenir. Birkaç saat sonra duyu yokluğu.

Yılan ısırmasında belirtiler: Sistemik belirtiler.

• Nörolojik bozukluklar: Psişik bozukluklar ajitasyon, delirium, koma, konvülsiyonlar.

• Solunum paralizisi, solunum yetmezliği.• Kardiyovasküler bozukluklar; genellikle

hipotansiyon, nadiren hipertansiyon gelişir. (Venomun otonom sinir sistemini etkilemesi sonrası oluşur.) erken dönemde gelişen hipotansiyon zehirin direkt toksik etkisi sonucu oluşur.

• Geç dönemde gelişen hipotansiyon: yılan ısırmasından 5- 24 saat sonra oluşabilir.

• Sindirim sistemi bozuklukları: bulantı, kusma, karın ağrısı, diyare gibi bulgular.

Yılan ısırmasında belirtiler: Sistemik belirtiler.

• Solunum sistemi bulguları: korku ve ajitasyona bağlı sık nefes alma, akciğer ödemi, larinks ödemi.

• Tedavi sırasında kullanılan yılan anti serumuna bağlı allerjik anaflaktik reaksiyonlar.

• Hematolojik bozukluklar. Peteşi, hematom gibi lokal belirtiler. Deri ve iç organlarda kanamalar.

• Termik bozukluklar. Genellikle hipertermi, ağır vakalarda hipotermi.

İLK YARDIM VE TEDAVİ

1. Isırılan kişi sakinleştirilir. Hasta derhal yatırılmalı ve hareketsiz hale getirilmelidir. Aşırı hareket zehirin emilmesini hızlandırır.

2. Isırılma yeri bir ekstremitede ise turnike tatbik edilmelidir. Ödem ilerledikçe turnike 20- 30 dakikada bir 5- 10 sn süreyle açılıp ödemli bölgeden uzaklaştırılmalıdır.

3. Buz tatbiki yapılabilir.

4. Lokal anestezik infiltrasyonu yapılabilir.

5. 1 cm boyunda 0,5 cm derinliğinde insizyon yapılır.

6. Kahve, alkol, sıcak içecekler gibi dolaşımı hızlandıracak maddelerin verilmesi. Hastanın dolaşmasına izin verilmesi zararlı olabilir.

İLK YARDIM VE TEDAVİ

7.Sedatif ve analjezikler verilebilir8. Yara yeri antiseptik solüsyonlar ile temizlenir.

Steril malzeme ile kapatılır.9. Hastanede uygulanacak tedavi: Ana belirtiler ilk

saatler içinde çıkarken, solunum yetmezliği 24 saat sonra yada daha geç görülme olasılığı nedeniyle en az 48 saat gözlem altında tutulmalıdır. Şok tedavisi, mekanik ventilasyon, yara bakımı, antibiyotikler, tetanus profilaksisi, kortikosteroid tedavisi, koagülasyon bozukluğu tedavisi.

10. Zehire karşı spesifik antivenin uygulanması.

İLK YARDIM VE TEDAVİ

• Tüm venomlara karşı antivenin elde edilebileeği gibi polivalan yılan serumu vardır.

• Hafif olgularda SC veya İM, ağır olgularda İV kullanılır.

• Polivalan yılan serumları 10 ml ambalajdadır.• 0,2 ml polivalan serum 1:1000 oranında

sulandırılıp intradermal yapılarak kişinin duyarlılığı ölçülür. Belirtiler hafifleyinceye kadar yaklaşık 3 saatte bir İM olarak yapılır.

• Ya da serumun 1/3 ü ısırma yerine, 1/3 ü İM, 1/3 ü İV olarak uygulanır.

• 0,2 ml/ kg uygun bir dozdur. Orta vakalarda 20-40 ml; ağır vakalarda 50- 90 ml doz yeterlidir.

Arı sokması

Arı sokması

Arı sokması

Arı sokması

Arı sokması

Arı sokması

Arı sokması

• 500 arının birden sokması en sağlıklı kişileri dahi öldürebilir

• Arı bir yiyecek ile birlikte ağız boşluğuna girip sokmuşsa gelişen ileri derecedeki ödem nedeniyle asfiksi ve ölüme neden olur.

• Arının iğnesi doğrudan bir kan damarına girmişse çok ani sistemik etkiler görülebilir. Ani kollaps ve ölüm görülebilir.

• Yabani arıların venomunda: Fosfolipaz A1, hyalüronidaz ve asit fosfataz

• Bal arısı venomunda: Fosfolipaz A 2, hyalüronidaz, asit fosfataz ve mellitin vardır.

• Fosfolipazlar eritrositlerin zarını etkiler ve hemoliz yapar, mellitin de hemolitik etkidedir.

Arı sokması

• Tek bir arının soktuğu yerdeKısa süreli şiddetli ağrı

Lokal bir ödemKızarıklık1- 2 gün süren kaşıntı

• Çok sayıda arı sokmasında dispne, taşikardi, SSS eksitasyonu, konvülsiyon, akut dolaşım yetmezliği, koma ve ölüm görülebilir.

Arı sokmasında ilk yardım

• İğne deriden çıkarılmalı, lokal soğuk tatbiki, lokal anestezikli pomadlar.

• Antiseptik solüsyonlar, amonyak, permanganat.

• Allerjik reaksiyon gelişirse: Antihistaminik, kortikosteroid, Ca gluconate.

• Ağızdan soktuğunda endotrakeal entübasyon veya trakeostomi gerekebilir.

Zehirli deniz hayvanları ve balıklar

• Batma: Deniz yıldızı, deniz kestanesi.

• Isırma: Köpek balığı, piranha.

• Sokma ve çarpma: Deniz anası, kaya balığı, iskorpit, trakonya, vatos.

• Zehirli deniz anası uyarısı • Özellikle Ege ve Akdeniz kıyılarında denize girenler, pelagia noctiluca

(Forskal) adlı deniz anasına karşı uyarıldı.

Bu deniz anasına dokunduğunda vücutta şişme, yanma, kızarıklıklar ve ateş görülebildiği, bu nedenle söz konusu deniz anasından uzak durulması gerektiği belirtildi. Türk Deniz Araştırmaları Vakfı'nın ''www.tudav.org'' adlı internet sitesinde, mantar şekildeki vücudundan sarkan 8 adet küçük ve ağız çevresinde bulunan 4 adet büyük tentaküller (duyarga) ile hoş bir görüntü oluşturan 10-15 santimetre boyundaki pelagia noctilucanın, zehirli ve tehlikeli bir deniz anası olduğu ifade edildi.

Fosforesans özelliğinden dolayı suyun altında hafif bir ışık yayan, 50 metre derinliğe kadar görülebilen ve rengi kırmızımsı sarıdan mora doğru değişebilen hayvana, Ege ve Akdeniz kıyılarında özellikle yaz aylarında sıkça rastlandığı bildirildi.

Sitede, tentaküller etrafında bulunan yakıcı kapsülleri nedeniyle temas halinde vücutta şişme, yanma, kızarıklıklar ve ateşe yol açan hayvandan uzak durulması gerektiği kaydedildi.

Temas durumunda acıyan, şişen yerin zaman kaybetmeden sirke veya limonla yıkanması, yaranın kaşınmaması, silmek için bastırılmaması önerilen sitede, acı ve şişliğin devam etmesi durumunda, en yakın sağlık kuruluşuna müracaat edilmesi gerektiği ifade edildi.

18 Haziran 2007, Pazartesi

• Ege ve Akdeniz'de deniz anası alarmı 21.06.2007 00:45 •  ( Kaynak : www.haberturk.com )• Ege ve Akdeniz kıyılarında denize girenler, pelagia noctiluca adlı

deniz anasına karşı uyarıldı

• Ege ve Akdeniz kıyılarında denize girenler, pelagia noctiluca (Forskal) adlı deniz anasına karşı uyarıldı. Bu deniz anasına dokunduğunda vücutta şişme, yanma, kızarıklıklar ve ateş görülebildiği, söz konusu deniz anasından uzak durulması gerektiği belirtildi. Mantar şekildeki vücudundan sarkan 8 adet küçük ve ağız çevresinde bulunan 4 adet büyük tentaküller (duyarga) ile hoş bir görüntü oluşturan 10-15 santimetre boyundaki pelagia noctilucanın, zehirli ve tehlikeli bir deniz anası olduğu ifade edildi. Suyun altında hafif bir ışık yayan, 50 m. derinliğe kadar görülebilen ve rengi kırmızımsı sarıdan mora doğru değişebilen hayvana, Ege ve Akdeniz kıyılarında özellikle yaz aylarında sık rastlandığı bildirildi. Temas durumunda acıyan, şişen yerin sirke veya limonla yıkanması, yaranın kaşınmaması, silmek için bastırılmaması öneriliyor.

Zehirli deniz hayvanları ve balıklar

• Şiddetli ağrı• Hemorajik ödem• Lenfanjit, adenopati, yaygın

enflamasyon• Baş ağrısı, bulantı• Taşikardi• Hipotansiyon, dolaşım kollapsı,

paralizi, ölüm.

Zehirli deniz hayvanları ve balıklar

Tedavi: Genellikle semptomatik.Antiseptik solüsyonlar.Lokal anestezik uygulanması.Antihistaminik ve kortikosteroidlerTetanus profilaksisiYara bakımı ve tedavisi