Zamenhof-Fundamento de Esperanto

8/12/2019 Zamenhof-Fundamento de Esperanto

1/315

Fundamento de Esperanto

Lazaro Ludoviko Zamenhof


2/315


2


3/315


3

Antaparolo

Por ke lingvo internacia povu bone kaj regule progresadi kaj por

ke i havu plenan certecon, ke i neniam disfalos kaj ia facilanima pao

de iaj amikoj estontaj ne detruos la laborojn de iaj amikoj estintaj, -

estas plej necesa anta io unu kondio: la ezistado de klare difinita,

neniam tuebla kaj neniam angebla Fundamento de la lingvo. Kiam nia

lingvo estos oficiale akceptita de la registaroj de la plej efaj regnoj kaj

tiuj i registaroj per speciala leo garantios al Esperanto tute certan vivon

kaj uzatecon kaj plenan sendanerecon kontraiaj personaj kapricoj a

disputoj, tiam atoritata komitato, interkonsente elektita de tiuj registaroj,

havos la rajton fari en la fundamento de la lingvo unu fojon por iamiujn deziritajn anojn, se tiaj anoj montrios necesaj; sed is tiu

tempo la fundameto de Esperanto devas plej severe resti absolute

senana, ar severa netuebleco de nia fundamento estas la plej grava

kazo por nia isnuna progresado kaj la plej grava kondio por nia regula

kaj paca progesado estonta. Neniu persono kaj neniu societo devas havi la

rajton arbitre fari en nia Fundamento iun eplej malgrandan anon! Tiun

i tre gravan principon la esperantistoj volu iam bone memori kaj

kontra la ektuo de tiu i principo ili volu iam energie batali, ar la

momento, en kiu ni ektuus tiun principon, estus la komenco de nia

morto.

La silenta intekonsento de iuj esperantistoj jam de tre longa

tempo la sekvantaj tri verkoj estas rigardataj kiel fundamento de


4/315


4

Esperanto: 1) La 16-regula gramatiko; 2) la "Universala Vortaro"; 3) la

"Ekzercaro". Tiujn i tri verkojn la atoro de Esperanto rigardadis iam

kiel leojn por li, kaj malgraoftaj tentoj kaj delogoj li neniam permesis

al si (almenakonscie) ela plej malgrandan pekon kontratiuj i leoj;li esperas ke pro la bono de nia afero ankaiuj aliaj esperantistoj iam

rigardos tiujn i tri verkojn kiel la solan lean kaj netueblan

fundamenton de Esperanto.

Por ke ia regno estu forta kaj glora kaj povu sane disvolviadi,estas necese, ke iu regnano sciu, ke li neniam dependos de la kapricoj de

tiu a alia persono, sed devas obei iam nur klarajn, tute difinitajn

fundamentajn leojn de sia lando, kiuj estas egale devigaj por la regantoj

kaj regatoj kaj en kiuj neniu havas la rajton fari arbitre la persona

bontrovo ian anon a aldonon. Tiel same por ke nia afero bone

progresadu, estas necese, ke iu esperantisto havu la plenan certecon, keledonanto por li iam estos ne ia persono, sed ia klare difinita verko.

Tial, por meti finon al iuj malkomprenioj kaj disputoj, kaj por ke iu

esperantisto sciu tute klare, per kio li devas en io sin gvidi, la atoro de

Esperanto decidis nun eldoni nun en formo de unu libro tiujn tri verkojn,

kiuj la silenta interkonsento de iuj esperantistoj jam delonge fariis

fundamento por Esperanto, kaj li petas, ke la okuloj de iuj esperantistoj

estu iam turnataj ne al li, sed al tiu i libro. is la tempo, kiam ia por iuj

atoritata kaj nedisputebla institucio decidos alie, io, kio trovias en tiu

i libro, devas esti rigardata kiel deviga por iuj; io, kio estas kontratiu

i libro, devas esti rigardata kiel malbona, se i eapartenus al la plumo

de la atoro de Esperanto mem. Nur la supre nomitaj tri verkoj

publikigitaj en la libro "Fundamento de Esperanto", devas esti rigardata

kiel oficialaj; io alia, kion mi verkis a verkos, konsilas, korektas,


5/315


5

aprobas, k. t. p., estas nur verkoj privataj, kiujn la esperantistoj - se ili

trovas tion i utila por la unueco de nia afero - povas rigardi kiel modela,

sed ne kiel deviga.

Havante la karakteron de fundamento, la tri verkoj represitaj en

tiu i libro devas antaio esti netueblaj. Tial la legantoj ne miru, ke ili

trovos en la nacia traduko de diversaj vortoj en tiu i libro (precipe en la

angla parto) tute nekorektite tiujn samajn erarojn, kiuj sin trovis en la

unua eldono de la "Universala Vortaro". Mi permesis al mi nur korekti lapreserarojn; sed se ia vorto estis erare anelerte tradukita, mi in lasis en

tiu i libro tute senane; ar se ni volus plibonigi, tio i jam estus ano,

kiu povus kazi disputojn kaj kiu en verko fundamenta ne povas esti

tolerata. La fundamento devas resti severe netuebla e kune kun siaj

eraroj. La erareco de la nacia traduko de tiu a alia vorto ne prezentas

grandan malfelion, ar, komparante la kuntekstan tradukon en la aliajlingvoj, oni facile trovos la veran sencon de iu vorto; sed senkompare pli

grandan daneron prezentus la anado de la traduko de ia vorto, ar

perdinte la severan netueblecon, la verko perdus sian eksterordinaran

necesan karakteron de dogma fundamenteco, kaj, trovante en unu eldono

alian tradukon ol en alia, la uzanto ne havos la certecon, ke mi morgane

faros ian alian anon, kaj li perdus sian konfidon kaj apogon. Al iuj,

kiuj montros al mi ian nebonan esprimon en la Fundamenta libro, mi

respondos trankvile: jes, i estas eraro, sed i devas resti netuebla, ar i

apartenas al la fundamenta dokumento, en kiu neniu havas la rajton fari

ian anon. "

La "Fundamento de Espernto" tute ne devas esti rigardata kiel la

plej bona lernilibro kaj vortaro de Esperanto. Ho ne! Kiu volas perfektii


6/315


6

en Esperanto, al tiu mi rekomendas la diversajn lernilibrojn kaj vortarojn,

multe pli bonajn kaj pli vastajn, kiuj estas eldinitaj de niaj plej

kompetentaj amikoj por iu nacio aparte kaj el kiuj la plej gravaj estas

eldonitaj tre bone kaj zorgeme, sub mia persona kontrolo kaj kunhelpo.Sed la "Fundamento de Esperanto" devas trovii en la manoj de iu bona

esperantisto kiel konstanta gvida dokumento, por ke li bone ellernu kaj

per ofta enrigardado konstante memorigadu al si, kio en nia lingvo estas

oficiala kaj netuebla, por ke li povu ian bone distingi la vortojn kaj

regulojn oficialajn, kiuj devas trovii en iuj lernoverkoj de Esperanto, de

la vortoj kaj reguloj rekomendataj private, kiuj eble ne al iuj

esperantistoj estas konataj a eble ne de iuj estas aprobataj. La

"Fundamento de Esperanto" devas trovii en la manoj de iu esperantisto

kiel konstanta kontrolilo, kiu gardos lin de deflankiado de la vojo de

unueco.

Mi diras, ke la fundamento de nia lingvo devas esti absolute

netuebla, se eajnus al ni, ke tiu aalia punkto estas sendube erara. Tio

i povus naski la penson, ke nia lingvo restos iam rigida kaj neniam

disvilvios... Ho, ne! Malgrala severa netuebleco de la fundamento, nia

lingvo havos la plenan eblon ne sole konstante riiadi, sed ekonstante

pliboniadi kaj perfektiadi; la netuebleco de la fundamento nur

garantios al ni konstante, ke tiu perfektiado fariados ne per arbitra,

interbatala kaj ruiniga rompado kaj anado, ne per nuligado a

sentagigado de nia isnuna literaturo, sed per vojo matura, senkonfuza

kaj sendanera. Pli detale mi parolos pri tio i en la Bulonja kongreso;

nun mi diros pri tio i nur kelkajn vortojn, por ke mia opinio ne ajnu tro

paradoksa:


7/315


7

1) Riigadi la lingvon per novaj vortoj oni povas jam nun, per

konsiliado kun tiuj personoj, kiuj estas rigardataj kiel la plej atoritataj

en nia lingvo, kaj zorgante pri tio, ke iuj uzu tiujn vortojn en la sama

formo; sed tiuj i vortoj devas esti nur rekomendataj, ne altrudataj; onidevas ilin uzadi nur en la literaturo; sed en korespondado kun personoj

nekonataj estas bone iam peni uzadi nur vortojn el la "Fundamento" ar

nur pri tiaj vortoj ni povas esti certaj, ke nia adresato ilin nepre trovos en

sia vortaro. Nur iam poste, kiam la plej granda parto de la novaj vortoj

estos jam tute matura, ia atoritata institucio enkondukos ilin en la

vortaron oficialan, kiel "Aldonon al la Fundamento"

2) Se ia atoritata centra institucio trovos, ke tiu aalia vorto a

regulo de nia lingvo estas tro neoportuna, i ne devos forigi aani la

diritan formon, sed i povos preni formon novan, kiun i rekomendos

uzadi paralele kun la formo malnova. Kun la tempo la formo nova iompost iom elpuos la formon malnovan, kiu farios araismo, kiel ni tion i

vidas en iu natura lingvo. Sed, prezentante parton de la fundamento, tiuj

i araismoj neniam estos eletitaj, sed iam estos presataj en iuj

lernolibroj kaj vortaroj samtempe kun la formoj novaj, kaj tiamaniere ni

havos la certecon, ke e e la plej granda perfektkiado la unueco de

Esperanto neniam estos rompata kaj neniu verko Esperanta eel la plej

frua tempo iam perdos sian valoron kaj kompreneblecon por la estontaj

generacioj.

Mi montris en principo, kiamaniere la severa netuebleco de la

"Fundamento" gardos iam la unuecon de nia lingvo, ne malhelpante

tamen al la lingvo ne sole riiadi, sed ekonstante perfektiadi. Sed en

la praktiko ni (pro kazoj jam multajn fojojn priparolitaj) devas


8/315


8

kompreneble esti tre singardaj kun ia "perfektiado" de la lingvo: a) ni

devas tion i fari ne facilanime, sed nur en okazoj de efektiva neceseco;

b) fari tion i (post matura prijuado) povas ne apartaj personoj, sed nur

ia centra institucio, kiu havos nedisputeblan atoritatecon por la tutaesperantistaro.

Mi finas do per la jenaj vortoj:

1. pro la unueco de nia afero iu bona esperantisto devas anta

io bone koni la fundamenton de nia lingvo;

2. la fundamento de nia lingvo devas resti por iam netuebla;

3. is la tempo kiam atoritata centra institucio decidos

pligrandigi (neniam ani!) la isnunan fundamenton per oficialigo de

novaj vortoj areguloj, io bona, kio ne trovias en la "Fundamento de

Esperanto", devas esti rigardata ne kiel deviga, sed nur kiel rekomendata.

La ideoj, kiujn mi supre esprimis pri la Fundamento de

Esperanto, prezentas dume nur mian privatan opinion. Lean sankcion ili

ricevos nur en tia kazo, se ili estos akceptitaj de la unua intenacia

kongreso de esperantistoj, al kiu tiu i verko kune kun sia antaparolo

estos prezentita.

L. ZAMENHOF.

Varsovio, Julio 1905.


9/315


9

TEXTO COMPARATIVO DE LA

GRAMTICA DEL FUNDAMENTO EN

SEIS IDIOMAS


10/315


10

GRAMTICA

a) ALFABETO

Aa,

a

Bb,

b

Cc,

c

(ts)

,

ch

Dd,

d

Ee,

e

Ff,

f

Gg,

g

(gato)

,

j en "Jeep",

"jockey".

Hh,suenaaspiradacomoeningls

,

j

(jabon)

Ii,

i

Jj,

y (voy)

,

como la s eningls"treasure" o"vision".

Kk,k

Ll,l

Mm,m

Nn,n

Oo,o

Pp,p

Rr,r

Ss,

s

,

sh

(sharon)

Tt,

t

Uu,

u

,

es la u

breve

de

Europa

Vv,

La v es

siempre

labidental

Zz,como

pronunciamosla s de

musgo, rasgo


11/315


11

|

Observacin. - Las imprentas que no posean las letras , , ,, ,

, pueden en lugar de ellas usar ch, gh, hh, jh, sh, u.

B) PARTES DE LA ORACIN

1. El ARTCULO indefinodo no existe; existe slamente elartculo definido la, igual para todos los gneros, casos y nmeros.

Observacin. - El uso del artculo es igual que en alemn, francs

y otros idioma. Las personas para quienes el uso del artculo presenta

dificultad pueden dejar de usarlo.

2. Los SUSTANTIVOS tienen la terminacin o. Para la

formacin del plural se aade la terminacin j. Casos existen solamente

dos: nominativo y acusativo; el ltimo es recibido del nominativo por la

adicin de la erminacin n. Los dems casos son expresados con la ayuda

de preposiciones: el genitivo con de, el dativo con al, el instrumental con

per, u otras preposiciones de acuerdo al significado. p. ej.: la patr|o, al la

patr|o, la patr|o|n, por la patr|o, kun la patr|o, la patr|o|j|n, per la patr|o|j,

por la patr|o|j.

3. El ADJETIVO termina en a. Casos y nmeros como en el

sustantivo. El comparativo est hecho con la palabra pli, el superlativo


12/315


12

con plej. la palabra que se traduce por ol. p. ej.: pli blank|a ol ne| o; mi

hav|as la plej bel|a|n patr|in|o|n el iuj; mi hav|as la plej bon|a|n patr|in|o|n.

4. Los NUMERALES bsicos (que no se declinan) son: unu (1),

du (2), tri (3), kvar (4), kvin (5), ses (6), sep (7), ok (8), na(9), dek (10),

cent (100), mil (1000). Las decenas y la centenas son formadas por la

simple unin de los numerales. Para la sealizacin de los numerales de

orden se aade la terminacin de adjetivo; para los multiplos - el sufijo

obl; para los fraccionarios - on; para los colectivos op; para losdistributivos - la palabra po. Adems de eso, pueden ser usados numerales

sustantivados o adverbiales. p. ej.: kvin|cent tri|dek tri (533); kvar|a,

unu|a, du|a; unu|o, cent|o; sep|e, unu|e, du|e; tri|obl|a; kvar|on|o, du|on|o;

du|op|e, kvar|op|e; po kvin.

5. PRONOMBRES personales: mi, vi, li, i, i - para animales o

cosas; si, ni, ili, oni (pronombre impersonal del plural). Los pronombres

posesivos son formados por la adicin de la terminacin del adjetivo. La

declinacin de los pronombres es como la de los sustantivos. p. ej.: mi|n,

mi|a.

6. El VERBO no cambia ni por las personas ni por los nmeros;

p. ej.: mi far|as, la patr|o far|as, ili far| as.

a) El tiempo PRESENTE acepta la terminacin as; p. ej.: mi

far|as.


14/315


14

i) El PARTICIPIO PASIVO FUTURO ot: far|ot|a, far|ot|e.

Todas las formas del PASIVO son formadas con la ayuda de las

respectivas formas del verbo est y el participio pasivo del verbo

necesitado; la preposicin en el pasivo es de. P. ej.: i est|as am|at|a de

iu|j (participio presente: el asunto se hace); la pord|o est|as ferm|it|a

(participio pretrito: el asunto ya est hecho).

7. Los ADVERBIOS terminan en e. Grados de comparacin

como los adjetivos. P. ej.: mi|a frat|o pli bon|e kant|as ol mi.

8. Todas las PREPOSICIONES por si mismas exigen el

nominativo.

C) REGLAS GENERALES

9. Cada palabra es leida, como ella es escrita.

10. El acento est siempre sobre la peniltima slaba.

11. Las palabras compuestas se forman por la simple unin de las

palabras (la principal est al final); ellas se escriben unidas, pero divididaspor un guin. Las terminaciones gramaticales son vistas tambin como


15/315


15

palabras independientes. P. ej.: vapor|ip|o est formada por: vapor, ip y

o (terminacin de los sustantivos).

12. Si en una frase hay una palabra negativa, la palabra ne es

suprimida. P. ej.: Mi neniam vid|is, mi neni|on vidis.

13. En frases que eresponden la pregunta "a dnde?"

(significando direccin), las palabras reciben la terminacin del acusativo.

P. ej.: kie|n vi ir|as?, tien (A dnde vas?, a ese lugar); dom|on; (a casa);

London|o|n, (A Londres)

14. Cada preposicin tiene un significado definido y constante;

pero si debemos usar alguna preposicin y el significado directo no nos

muestra que prepiosicin debemos tomar, entonces usamos la preposicinje, que no tiene un significado independiente; p. ej.: oj|i je tio; rid|i je tio;

enu|o je la patr|uj|o; mal|san|a je la okul|o|j.

La claridad nunca sufre por eso, porque en todos los idiomas se

usa en tales casos cualquier preposicin, si slamente el uso le da unasancin; en el idioma internacional siempre es usada en casos similares la

preposicin je.

15. Las llamada palabras "extranjeras" o sea, aquellas que la

mayora delso idioamas tomaron de una fuente, son usadas en el idiomainternacional sin cambios, recibiendo nicamente la ortografa de este

idioma; pero en algunas palabra de una raz es mejor usar sin cambios


16/315


16

solamente la palabra bsica y las dems formarlas de esta ltima de

acuerdo a las reglas del idioma internacional. P. ej.: teatr|o (teatro), pero

teatr|a, (teatral), no teatral|a), etc.

16. Las terminaciones del sustantivo y del artculo pueden ser

quitadas y reemplazadas por un apstrofe. P. ej.: iller| en lugar de

illero; del l| mondo en lugar de de la mondo; dom| en lugar de dom|o.


17/315


17

GRAMMAIRE

A) ALPHABET

Aa,

Bb,

b

Cc,

ts(tsar)

,

tch(tchque)

Dd,

d

Ee,

Ff,

f

Gg,

g

dur (gant)

,

dj

(adjudant)

Hh,

h lgre-

ment

aspir

,

h forte-

ment

aspir

Ii,

i

Jj,

y (yeux)

,

Kk,

k

Ll,

l

Mm,

m

Nn,

n

Oo,

Pp,

p

Rr,

r

Ss,

ss,

,

ch (chat)

Tt,

t

Uu,

ou

,

ou bre

(dans

lalle-

mand

"laut")

Vv,

v

Zz,

z


18/315


18

Remarque.Les typographies qui nont pas les caractres ,, ,, , ,

peuvent les remplacer par ch, gh, hh, jh, sh, u.

B) PARTIES DU DISCOURS

1. LEsperanto na quun article dfini(la), invariable pour tous

les genres, nombres et cas. Il na pas darticle indfini.

Remarque.Lemploi de larticle est le mme quen franais ou en

allemand. Mais les personnes auxquelles il prsenterait quelque difficult

peuvent fort bien ne pas sen servir.

2. Le substantif finit toujours par o. Pour former le pluriel on

ajoute j au singulier. La langue na que deux cas: le nominatif et

laccusatif. Ce dernier se forme du nominatif par laddition dun n. Les

autres cas sont marqus par des prpositions: legnitifpar de(de), le datifpar al (), lablatif par per (par, au moyen de) ou par dautres

prpositions, selon le sens. Ex.: la patr'o le pre; al la patr'o au

pre, de la patr'odu pre, la patr'o'nle pre ( laccusatif, c.--d.

complment direct), per la patr'o'j par les pres ou au moyen des

pres, la patr'o'j'n les pres (accus. plur.), por la patr'o pour le

pre, kun la patr'oavec le pre, etc.

3. Ladjectif finit toujours par a. Ses cas et ses nombres se

marquent de la mme manire que ceux du substantif. Le comparatifse

forme laide du motpliplus, et lesuperlatif laide du motplejle

plus. Le que du comparatif se traduit par olet le de du superlatif par

el(dentre). Ex.:pli blank'a ol ne'oplus blanc que neige; mi hav'as la

plej bel'a'n patr'in'o'n el iu'jjai la plus belle mre de toutes.


19/315


19

4. Les adjectifs numraux cardinaux sont invariables: unu (1),

du(2), tri(3), kvar(4), kvin(5),ses(6),sep(7), ok(8), na(9), dek(10),

cent (100), mil (1000). Le dizaines et les centaines se forment par la

simple runion des dix premiers nombres. Aux adjectifs numrauxcardinaux on ajoute: la terminaison (a) de ladjectif, pour les numraux

ordinaux; obl, pour les numraux multiplicatifs; on, pour les numraux

fractionnaires; op, pour les numraux collectifs. On met po avant ces

nombres pour marquer les numraux distributifs. Enfin, dans la langue,

les adjectifs numraux peuvent semployer substantivement ou

adverbialement. Ex.:Kvin'cent tri'dek tri533; kvar'a4me; tri'obl'a

triple; kvar'on'oun quart; du'op'e deux;po kvinau taux de

cinq (chacun); unu'o(l) unit;sep'eseptimement.

5. Les pronomspersonnels sont: mi(je, moi), vi(vous, tu, toi), li

(il, lui), i(elle), i(il, elle, pour les animaux ou les choses), si(soi), ni

(nous), ili(ils, elles), oni(on). Pour en faire des adjectifs ou des pronoms

possessifs, on ajoute la terminaison (a) de ladjectif. Les pronoms se

dclinent comme le substantif. Ex.: mi'n moi, me (accus.), mi'a

mon, la vi'a'jles vtres.

6. Le verbene change ni pour les personnes, ni pour les nombres.

Ex.: mi far'as je fais, la patr'o far'as le pre fait, ili far'as ils

font.Formes du verbe:

Leprsentest caractris par as; ex.: mi far'asje fais.

Lepass, par is: vi far'isvous faisiez, vous avez fait.

Lefutur, par os: ili far'osils feront.

Le conditionnel, par us:i far'uselle ferait.Limpratif, par u:far'ufais, faites; ni far'ufaisons.

Linfinitif, par i:far'ifaire.


20/315


20

Le participe prsent actif, par ant: far'ant'a faisant, far'ant'e

en faisant.

Leparticipe pass actif, par int:far'int'aayant fait.

Leparticipe futur actif, par ont:far'ont'adevant faire, qui fera.Le participe prsent passif, par at: far'at'a tant fait, quon

fait.

Le participe pass passif, par it: far'it'a- ayant t fait, quon a

fait.

Leparticipe futur passif, par ot:far'ot'adevant tre fait, quon

fera.

La voix passive nest que la combinaison du verbe est(tre) et du

participe prsent ou pass du verbe passif donn. Le de ou le par du

complment indirect se rendent par de. Ex.: i est'as am'at'a de iu'j

elle est aime de tous (part. prs.: la chose se fait). La pord'o est'as

ferm'it'ala porte est ferme (part. pas.: la chose a t faite).

7. Ladverbeest caractris par e. Ses degrs de comparaison se

marquent de la mme manire que ceux de ladjectif. Ex.: mi'a frat'o pli

bon'e kant'as ol mimon frre chante mieux que moi.

8. Toutes les prpositionsveulent, par elles-mmes, le nominatif.

C) RGLES GNRALES9. Chaque mot se prononce absolument comme il est crit.

10. Laccent tonique se place toujours sur lavant-dernire

syllabe.

11. Les mots composs sobtiennent par la simple runion des

lments qui les forment, crits ensemble, mais spars par de petits

traits1). Le mot fondamental doit toujours tre la fin. Les terminaisons

grammaticales sont considres comme des mots. Ex.: vapor'ip'o(bateau


21/315


22/315


22

16. Les terminaisons des substantifs et de larticle peuvent se

supprimer et se remplacer par une apostrophe. Ex.: iller (Schiller) au

lieu de iller'o; de l mond'oau lieu de de la mond'o.


23/315


23

GRAMMAR

A) THE ALPHABET

Aa,

a as in

"last"

Bb,

b as in

"be"

Cc,

ts as in

"wits"

,

ch as in

"church"

Dd,

d as in

"do"

Ee,

a as in

"make"

Ff,

f as in

"fly"

Gg,

g as in

"gun"

,

j as in

"join"

Hh,

h as in

"half"

,

strongly

aspirated

h, "ch"in "loch"

(scotch)

Ii,

i as in

"marine"

Jj,

y as in

"yoke"

,

z as in

"azure"

Kk,

k as in

"key"

Ll,

l as in

"line"

Mm,

m as in

"make"

Nn,

n as in

"now"

Oo,

o as in

"not"

Pp,

p as in

"pair"

Rr,

r as in

"rare"

Ss,

s as in

"see"

,

sh as in

"show"

Tt,

t as in

"tea"

Uu,

u as in

"bull"

,

u as in

"mount"

(used in

diphtongs)

Vv,

v as in

"very"

Zz,

z as in

"zeal"


24/315


24

Remark. If it be found impraticable to print works with the

diacritical signs (^,), the letter hmay be substituted for the sign (^), and the sign

(), may be altogether omitted.

B) PARTS OF SPEECH

1. There is no indefinite, and only one definite, article, la, for all

genders, numbers, and cases.

2. Substantives are formed by adding oto the root. For the plural,

the letter j must be added to the singular. There are two cases: the

nominative and the objective (accusative). The root with the added o isthe nominative, the objective adds an nafter the o. Other cases are formed

by prepositions; thus, the possessive (genitive) by de, of; the dative by

al, to, the instrumental (ablative) by kun, with, or other preposition as

the sense demands. E. g. root patr, father; la patr'o, the father; la

patr'o'n, the father (objective), de la patr'o, of the father; al la patr'o,

to the father; kun la patr'o, with the father; la patr'o'j, the fathers;

la patr'o'j'n, the fathers (obj.),por la patr'o'j, for the fathers.

3. Adjectives are formed by adding a to the root. The numbers

and cases are the same as in substantives. The comparative degree is

formed by prefixing pli(more); the superlative byplej(most). The word

than is rendered by ol, e. g.pli blanka ol neo, whiter than snow.4. The cardinal numerals do not change their forms for the

different cases. They are: unu(1), du(2), tri(3), kvar(4), kvin(5),ses(6),

sep (7), ok (8), na (9), dek (10), cent (100), mil (1000). The tens and

hundreds are formed by simple junction of the numerals, e. g. 533 =

kvin'cent tri'dek tri. Ordinals are formed by adding the adjectival ato the

cardinals, e. g. unu'a, first; du'a, second, etc. Multiplicatives (asthreefold, fourfold, etc.) add obl, e. g. tri'obl'a, threefold.

Fractionals add on, as du'on'o, a half; kvar'on'o, a quarter. Collective


25/315


25

numerals add op, as kvar'op'e, four together. Distributive prefix po, e.

g.,po kvin, five apiece. Adverbials take e, e. g., unu'e, firstly, etc.

5. The personal pronouns are: mi, I; vi, thou, you; li, he;

i, she; i, it; si, self; ni, we; ili, they; oni, one, people,(French on). Possessive pronouns are formed by suffixing to the

required personal, the adjectival termination. The declension of the

pronouns is identical with that of substantives. E. g. mi, I; mi'n, me

(obj.); mi'a, my, mine.

6. The verb does not change its form for numbers or persons, e. g.

mi far'as, I do; la patr'o far'as, the father does; ili far'as, they do.

Forms of the Verb:

The present tense ends in as, e. g. mi far'as, I do.

The past tense ends in is, e. g. li far'is, he did.

The future tense ends in os, e. g. ili far'os, they will do.

The subjunctive mood ends in us, e. g.i far'us, she may do.

The imperative mood ends in u, e. g. ni far'u, let us do.

The infinitive mood ends in i, e. g. fari, to do. There are two

forms of the participle in the international language, the changeable or

adjectival, and the unchangeable or adverbial.

The present participle active ends in ant, e. g. far'ant'a, he who

is doing;far'ant'e, doing.

The past participle active ends in int, e. g.far'int'a, he who has

done;far'int'e, having done.

The future participle active ends in ont, e. g. far'ont'a, he who

will do;far'ont'e, about to do.

The present participle passive ends in at, e. g. far'at'e, beingdone.


26/315


26

The past participle passive ends in it, e. g.far'it'a, that which has

been done;far'it'e, having been done.

The future participle passive ends in ot, e. g.far'ot'a, that which

will be done;far'ot'e, about to be done.All forms of the passive are rendered by the respective forms of

the verb est (to be) and the participle passive of the required verb; the

preposition used is de, by. E. g. i est'as am'at'a de iu'j, she is loved

by every one.

7. Adverbs are formed by adding e to the root. The degrees of

comparison are the same as in adjectives, e. g., mi'a frat'o kant'as pli

bon'e ol mi, my brother sings better than I.

8. All prepositions govern the nominative case.

C) GENERAL RULES

9. Every word is to be read exactly as written, there are no silentletters.

10. The accent falls on the last syllable but one, (penultimate).

11. Compound words are formed by the simple junction of roots,

(the principal word standing last), which are written as a single word, but,

in elementary works, separated by a small line ('). Grammatical

terminations are considered as independent words. E. g. vapor'ip'o,

steamboat is composed of the roots vapor, steam, and ip, a boat,

with the substantival termination o.

12. If there be one negative in a clause, a second is not

admissible.

13. In phrases answering the question where? (meaning

direction), the words take the termination of the objective case; e. g. kie'n

vi ir'as?where are you going?; dom'o'n, home; London'o'n, to

London, etc.


27/315


27

14. Every preposition in the international language has a definite

fixed meaning. If it be necessary to employ some preposition, and it is not

quite evident from the sense which it should be, the word je is used,

which has no definite meaning; for example, oj'i je tio, to rejoice overit; rid'i je tio, to laugh atit; enu'o je la patr'uj'o, a longing for ones

fatherland. In every language different prepositions, sanctioned by

usage, are employed in these dubious cases, in the international language,

one word, je, suffices for all. Instead of je, the objective without a

preposition may be used, when no confusion is to be feared.

15. The so-called foreign words, i. e. words which the greater

number of languages have derived from the same source, undergo no

change in the international language, beyond conforming to its system of

orthography.Such is the rule with regard to primary words, derivatives

are better formed (from the primary word) according to the rules of the

international grammar, e. g. teatr'o, theatre, but teatr'a, theatrical,

(not teatricul'a), etc.

16. The a of the article, and final o of substantives, may be

sometimes dropped euphoniae gratia, e. g. de l mond'ofor de la mond'o;

iller for iller'o; in such cases an apostrophe should be substituted for

the discarded vowel.


28/315


28

GRAMMATIK

A) DAS ALPHABET

Aa,

a

Bb,

b

Cc,

c, z

,

tsch

Dd,

d

Ee,

e

Ff,

f

Gg,

g

,

dsch

Hh,

h

,

ch

Ii,

i

Jj,

j

,

sh, j

Kk,

k

Ll,

l

Mm,

m

Nn,

n

Oo,

o

Pp,

p

Rr,

r

Ss,

ss

,

sch

Tt,

t

Uu,

u

,

kurzes u

Vv,

w

Zz,

s

(wie in

"lesen")

Anmerkung: lautet wie das englische g in gentleman; wie das

franzsischejinjournal; uwie das kurze uinglauben(wird nur nach einem

Vokal gebraucht). Bei mangelnden Typen im Druck ersetzt man , , , , ,

durch ch, gh, hh, jh, sh, u.

B) Redetheile.


29/315


29

1. Der bestimmte Artikel ist la, fr alle Geschlechter und Flle,

fr die Einzahl und Mehrzahl. Einen unbestimmten Artikel gibt es nicht.

2. Das Hauptwort bekommt immer die Endung o. Der Plural

bekommt die Endungj. Es gibt nur zwei Flle: Nominativ und Akkusativ;der letztere entsteht aus dem Nominativ, indem die Endung nhinzugefgt

wird. Die brigen Flle werden vermittelst der Prpositionen ausgedrckt:

der Genitiv durch de(von), der Dativ durch al(zu), der Ablativ durch kun

(mit), oder andere, dem Sinne entsprechende, Prpositionen. Z.B. la

patr'o, der Vater; al la patr'o, dem Vater; la patr'o'n, den Vater; la

patr'o'j'n, die Vter (Akkusativ).

3. Das Eigenschaftswortendet immer auf a. Deklinationen wie

beim Substantiv. Der Komparativ wird mit Hlfe des Wortespli(mehr),

der Superlativ durchplej(am meisten) gebildet. Das Wort "als" heit ol.

Z.B.:pli blank'a ol ne'o, weier als Schnee.

4. Die Grundzahlwrter(undeklinirbar) sind folgende: unu(1),

du(2), tri(3), kvar(4), kvin(5),ses(6),sep(7), ok(8), na(9), dek(10),

cent (100), mil (1000). Zehner und Hunderte werden durch einfache

Anreihung der Zahlwrter gebildet; z.B.: kvin'cent tri'dek tri = 533.

Ordnungszahlwrter entstehen, indem sie die Endung des Adjektivs

annehmen; z.B. kvar'a, vierter. Vervielfltigungszahlwrter durch

Einschiebung des Suffixes obl; z.B.: tri'obl'a, dreifach. Bruchzahlwrterdurch on; z.B. kvar'on'o, ein Viertel. Sammelzahlwrter durch op;

z.B. du'op'e, selbander. Distributive Zahlwrter durch das Wort po;

z.B. po kvin, zu fnf. Ausserdem gibt es Substantiv- und

Adverbialzahlwrter; z.B. cent'o, das Hundert, du'e, zweitens.

5. Die persnlichen Frwrtersind: mi(ich), vi(du, Ihr), li(er),

i (sie), i (es; von Thieren oder Sachen), si (sich), ni (wir), ili (sie

[Mehrzahl]), oni (man). Possessive Pronomina werden durch die


30/315


30

Hinzufgung der Endung des Adjektivs gebildet. Die Pronomina werden

gleich den Substantiven deklinirt. Z.B.: mi'a, mein, mi'n, mich.

6. Das Zeitwort hat weder Personen noch Mehrzahl; z.B. mi

far'as, ich mache; la patr'o far'as, der Vater macht; ili far'as, sie machen.

Formen des Zeitwortes:

Das Prsens endet auf as; z.B. mi far'as, ich mache.

Die vergangene Zeit auf is; z.B. li far'is, er hat gemacht.

Das Futurumauf os; z.B. ili far'os, sie werden machen.

Der Konditionalis auf us; z.B.i far'us, sie wrde machen.Der Imperativ auf u; z.B. far'u, mache, macht; ni far'u, lasset

uns machen.

Der Infinitiv auf i; z.B.far'i, machen.

Partizipium prsentis aktivi auf ant; z.B.far'ant'a, machender;

far'ant'e, machend.

Partizipium perfekti aktiviint; z.B.far'int'a, der gemacht hat.

Partizipium futuri aktivi ont;far'ont'a, der machen wird.

Partizipium prsentis passivi at; z.B. far'at'a, der gemacht

wird.

Partizipium perfekti passiviit; z.B.far'it'a, gemacht.

Partizipium futuri passivi ot; far'ot'a, der gemacht werden

wird.

Alle Formen des Passivs werden mit Hlfe der entsprechenden

Form des Wortes est (sein) und des Partizipium passivi des gegebenen

Zeitwortes gebildet, wobei die Prposition de gebraucht wird; z.B. i

est'as am'at'a de iu'j, sie wird von Allen geliebt.

7. Das Adverbiumendet auf e; Komparation wie beim Adjektiv.Z.B: mi'a frat'o pli bon'e kanta'as ol mi= mein Bruder singt besser als

ich.


31/315


31

8. Alle Prpositionenregieren de Nominativ.

C) Allgemeine Regeln.

9. Jedes Wort wird gelesen so wie es geschrieben steht.10. Der Accent fllt immer auf die vorletzte Silbe.

11. Zusammengesetzte Wrter entstehen durch einfache

Anreihung der Wrter, indem man sie durch hochstehende Striche trennt1.

Das Grundwort kommt zuletzt. Grammatikalische Endungen werden als

selbststndige Wrter betrachtet. Z.B. vapor'ip'o(Dampfschiff) besteht

aus vapor, Dampf,ip, Schiff, und o=Endung des Substantivs.

1. Im Briefwechsel mit solchen Personen, die der internationalen

Sprache schon mchtig sind, fallen die hochstehenden Striche zwischen den

verschiedenen Theilen der Wrter weg.

12. Wenn im Satze ein Wort vorkommt, das von selbst eine

verneinende Bedeutung hat, so wird die Negation neweggelassen; z.B. mi

nenio'n vid'is, ich habe Nichts gesehen.

13. Auf die Frage "wohin" nehmen die Wrter die Endung des

Akkusativs an; z.B. tie, da; tie'n, dahin; Varsovi'o'n, nach Warschau.

14. Jede Prposition hat eine bestimmte, feste Bedeutung; ist es

aber aus dem Sinne des Satzes nicht ersichtlich, welche Prposition

anzuwenden ist, so wird die Prposition je gebraucht, welche keine

selbststndige Bedeutung hat; z.B. oj'i je tio, sich darber freuen; rid'i je

tio, darber lachen; enu'o je la patr'uj'o, Sehnsucht nach dem Vaterlande,

etc. Die Klarheit leidet keineswegs darunter, da doch dasselbe in allen

Sprachen geschieht, nmlich, da man in solchen Fllen eine beliebige

Prposition begraucht, wenn sie nur einmal angenommen ist. In der

internationalen Sprache wird in solchen Fllen immer nur die eine

Prposition je angewendet. Statt der Prposition je kann man auch den


32/315


32

Akkusativ ohne Prposition gebrauchen, wo kein Doppelsinn zu

befrchten ist.

15. Sogenannte Fremdwrter, d.h. solche Wrter, welche die

Mehrheit der Sprachen aus einer und derselben fremden Quelle entlehnthat, werden in der internationalen Sprache unverndert gebraucht, indem

sie nur die internationale Orthographie annehmen; aber bei verschiedenen

Wrtern, die eine gemeinsame Wurzel haben, ist es besser, nur das

Grundwort unverndert zu gebrauchen, die abgeleiteten Wrter aber

nach den Regeln der internationalen Sprache zu bilden; z.B. Theater,

teatr'o; theatralisch, teatr'a.

16. Die Endung des Substantivs und des Artikels kann

ausgelassen werden, indem man dieselbe durch einen Apostroph ersetzt;

z.B. iller, statt iller'o; de l mond'o, statt de la mond'o.


33/315


33

A)

Aa,

Bb,

Cc,

,

Dd,

Ee,

Ff,

Gg,

,

Hh,

(, )

,

Ii,

Jj,

,

Kk,

Ll,

Mm,

Nn,

Oo,

Pp,

Rr,

Ss,

,

Tt,

Uu,

,

()

Vv,

Zz,

I. h h , ; (

), u kaufen

laudo. ,

, h,

.

II. , , , , , , ,ch, gh, hh, jh, sh, u.


39/315


39

GRAMATYKA

A) ABECADO

Aa,

a

Bb,

b

Cc,

c

,

cz

Dd,

d

Ee,

e

Ff,

f

Gg,

g

,

d

Hh,

h

,

ch

Ii,

i

Jj,

j

,

Kk,

k

Ll,

l

Mm,

m

Nn,

n

Oo,

o

Pp,

p

Rr,

r

Ss,

s

,

sz

Tt,

t

Uu,

u

,

u

(krtkie)

Vv,

w

Zz,

z

UWAGA.Drukarnia, nie posiadajca czcionek ze znaczkami, moe

zamiast ,, ,,, , drukowach, gh, hh, jh, sh, u.

B) CZSCI MOWY

1. Przedimka nieokrelnego niema; jest tylko okrelny la,

wsplny dla wszystkich rodzajw, przypadkw i liczb.

2. Rzeczownik koczy si zawsze na o. Dla utworzenia liczbymnogij dodaje si kocwka j. Przypadkw jest dwa: mianownik

(nominativus) i biernik (accusativus); ten ostatni powstaje z mianownika


40/315


40

przez dodanie zakoczenia n. Resztprzypadkw oddaje si za pomoc

przyimkw: dla dopeniacza (genitivus) de (od), dla celownika

(dativus) al (do), dla narzdnika (instrumentalis) per (przez), lub

inne przyimki odpowiednio do znaczenia. Przykady: patr/o ojciec, alpatr/o ojcu, patr/o/n ojca (przypadek czwarty), por patr/o/j dla ojcw,

patro/j/nojcw (przyp. czwarty).

3. Przymiotnik zawsze koczy si na a. Przypadki i liczby te

same co dla rzeczownika. Stopie wyszy tworzy si przez dodanie

wyrazu pli (wicj), a najwyszy przez dodanie plej (najwicj); wyraz

ni tomaczy si przez ol. Przykad: Pli blank/a ol ne/o bielszy od

niegu.

4. Liczebnikigwne nie odmieniajsi: unu(1), du(2), tri(3),

kvar(4), kvin(5),ses(6),sep(7), ok(8), na(9), dek(10), cent(100), mil

(1000). Dziesitki i setki tworzsiprzez proste poczenie liczebnikw.

Dla utworzenia liczebnikw porzdkowych dodaje si kocwka

przymiotnika, dla wielorakich przyrostek obl, dla uamkowych on,

dla zbiorowych op, dla podziaowych wyraz po. Prcz tego mog

by liczebniki rzeczowne i przyswkowe. Przykady: kvin/cent tri/dek

tri = 533; kvar/a czwarty; unu/o jednostka; du/e powtre; tri/obl/a

potrjny, trojaki; kvar/on/oczwarta cz; du/op/ewe dwoje; po kvinpo

pi.5. Zaimkiosobiste: mi(ja), vi(wy, ty) li(on),i(ona),i(ono; o

rzeczy lub zwierzciu), si (siebie) ni (my), ili (oni, one), oni (zaimek

nieosobisty liczby mnogij); dzierawcze tworz si przez dodanie

kocwki przymiotnika. Zaimki odmieniaj si jak rzeczowniki.

Przykady: mi/nmnie (przyp. czwarty); mi/amj.

6. Sowonie odmienia siprzez osoby i liczby. Np. mi far/asja

czyni, la patr/o far/asojciec czyni, ili far/asoni czyni.

Formy sowa:


41/315


41

Czas teraniejszy ma zakoczenie as. (Przykad: mi far/as ja

czyni).

Czas przeszy is(li far/ison czyni).

Czas przyszy os(ili far/osoni bdczynili).Tryb warunkowy us(i far/usona by czynila).

Tryb rozliazujcy u(far/uczy, czycie).

Tryb bezokolicznyi(far/iczyni).

Imiesowy (odmienne i nieodmienne):

Imiesw czynny czasu teraniejszego ant(far/ant/aczynicy,far/ant/eczynic).

Imiesw czynny czasu przeszego int(far/int/aktry uczyni).

Imiesw czynny czasu przyszego ont (far/ont/a ktry

uczyni).

Imiesw bierny czasu teran. at(far/at/aczyniony).

Imiesw bierny czasu przeszego it(far/it/auczyniony).

Imiesw bierny czasu przyszego ot (far/ot/a majcy by

uczynionym).

Wszystkie formy strony biernj tworz si zapomoc

odpowiednij formy sowa est by i imiesow biernego danego sowa;

uywa si przytem przyimka de (np. i est/as am/at/a de iu/j ona

kochana jest przez wszystkich).

7. Przyswkimajzakoczenie e. Stopniowanie podobnem jest

do stopniowania przymiotnikw (np. mi/a frat/o pli bon/e kant/as ol mi

brat mj lepiej piewa odemnie).

8. Przyimkirzdzwszystkie przypadkiem pierwszym

C) PRAWIDA OGOLNE

9. Kady wyraz tak siczyta, jak sipisze.


42/315


42

10. Akcent pada zawsze na przedostatnizgosk.

11. Wyrazy zoone tworzsiprzez proste poczenie wyrazw

(gwny na kocu). Przykad: vapor/ip/o, parostatek z vapor para,

ipokrt, okocwka rzeczownika.12. Przy innym przeczcym wyrazie opuszcza si przyswek

przeczcy ne(np. mi neniam vid/isnigdy nie widziaem).

13. Na pytanie dokd wyrazy przybierajkocwkprzypadku

czwartego (np. tie tam (w tamtem miejscu) tie/n tam (do tamtego

miejsca); Varsovi/o/n(do Warszawy).

14. Kady przyimek ma okrelone, stae znaczenie; jeeli naley

uy przyimka w wypadkach, gdzie wybr jego nie wypywa z natury

rzeczy, uywany bywa przyimekje, ktry nie ma samoistnego znaczenia

(np.oj/i je tiocieszysiztego; mal/san/a je la okul/o/jchory naoczy;

enu/o je la patr/uj/o tsknota za ojczyzn i t. p. Jasno jzyka wcale

wskutek tego nie szwankuje, albowiem w tym razie wszystkie jzyki

uywaja jakiegokolwiek przyimka, byle go tylko zwyczaj uwici; w

jzyku za midzynarodowym sankcja we wszystkich podobnych

wypadkach nadan zostaa jednemu tylko przyimkowi je). Zamiast

przmyikajeuywatemona, przypadku czwartego bez przyimka tam,

gdzie nie zachodzi obawa dwuznacznoci.

15. Tak zwane wyrazy cudzoziemskie t. j. takie, ktrewikszo jzykw przyja z jednego obcego rda, nie ulegaj w

jzyku midzynarodowym adnj zmianie, lecz otrzymujtylko pisowni

midzynarodow; przy rozmaitych wszake wyrazach jednego

rdosowu, lepij uywabez zmiany tylko wyrazu pierwotnego, a inne

tworzywedug prawidejzyka midzynarodowego (np. teatr/oteatr,

lecz teatralny teatr/a).

16. Kocwkrzeczownika i przedimka mona opucii zastpi

apostrofem (np. illerzam. iller/o; de l mond/ozamiast de la mond/o).


43/315


43

EKZERCAROde la lingvo internacia

"Esperanto"



44/315


44

1.

Alfabeto

Aa, Bb, Cc, , Dd, Ee, Ff, Gg, , Hh, , Ij, Jj, , Kk, Ll,

Mm, Nn, Oo, Pp, Rr, Ss, , Tt, Uu, , Vv, Zz.

Nomoj de la literoj: a, bo, co, o, do, e, fo, go, o, ho, o, i, jo,o,ko, lo, mo, no, o, po, ro, so, o, to, u, o, vo, zo.

2.

Ekzerco de legado.

Al. B-lo. P-tro. N-bo. C-lo. Ci-tr no. Cn-to. Sn-to. Sc-no.

Sc-o. C-lo. K-lo. O-fi-c- ro. Fa-c-la. L-ca. Pa-c-lo. ar. e-m-zo.

i-k-no. i--lo. u. Fe-l-a. C-a. -a. Pro-c- so. Sen--sa Ec. E.

Ek. Da. L-do. Dn-to. Pln-di. El. En. De. T-ni. Sen. V-ro. F-li. Fi-

d-la. Tr-fi. G-lo. Grn-da. Gn-to. Gp-so. Gs-to. L-gi. P-go. P-o.is. s-ta. R-i. ar-d-no. Ln-ga. Rg-no. Sg-ni. Gvar-d-o. Ln-

gvo. u--do. H-ro. Hi-rn-do. H-ki. Ne- h-la. Pac-h-ro. Ses-h-ra

Bat-h-fo. H-ro. -ro. K-ro. o-l-ro. e-m-o. I-m-ti. F-lo. Br-do.

Tr-vi. Prin-tm-po. Min. Fo--ro. Fe--no. I-el. I-am. In. Jam. Ju. Jes. Ju-

ris-to. Kra-j- no. Ma-js-ta. Tuj. D-moj. Ru--no. Prj-no. Ba-l-i. P-

laj. De--no. Vj-no. Pe-r-i. Ml-plej. Js-ta. us. -ti. a-l-za. ur-nlo.M-jo. Bo-n-o. K-po. Ma-k-lo. Ks-to. Su-k-ro. Ak- vo. Ko-k-to.

Li-kv-ro. Pac-k-po.


45/315


45

3.

Ekzerco de legado.

L-vi. Le-v-lo. Pa-r-li. Mem. Im-pl-ki. Em-ba-r-so. N-mo.

In-di-fe-rn-ta. In-ter-na-c-a. Ol. He-r-i. He-ro--no. Fj-no. P-a. Pl-pi.

Ri-p-ti. Ar-b-ro. S-ma. St-ri. Si-g-lo. Sis-t- mo. Pe-s-lo. Pe-z-lo.

Sn-ti. So-fs-mo. Ci-pr-so. i. P-o. St-lo. t-lo. Vs-to. V-to. Dis-

-ri. an-c-li. Ta-p-o Te-o-r-o. Pa-tn-to. U-t-la. Un-go. Pl-mo. Tu-

ml-to. Plu. L-i. K-u. Ba-l-u. Tra--lo. Pe-r-u. Ne--lo. Fr-lo. Pa-

l-no. L-di. E-r-po. Tro--zi. Ho-d- a. V-na. Vr-so. Sl-vi. Zr-

gi. Ze-n-to. Zo-o-lo-g-o. A-z-no. Me-z-ro. N-zo. Tre-z-ro. Mez-

nk-to. Z-mo. S-mo. Z-no. S-no. P-zo. P-co. P-so. Ne-n-o. A-d-

a. Fi-z-ko. Ge- o-gra-f-o. Spi-r-to. Lip-h-ro. In-dg-ni. Ne-n-el. Spe-

g-lo. p-no. N-i. R-e. He-r-o. Kon- sc-i. Tra-e-t-ra. He-ro--to. L-

e. M-le. P-le. Tra--re. Pa-s-e. Me-t-o. In-e-ni--ro. In- sk-to. Re-

sr-vi. Re-zr-vi.

4.

Ekzerco de legado.

Citrono. Cento. Sceno. Scio. Balau. anceli. Neniel. Embaraso.

Zoologio. Reservi. Traire. Hodia. Disiri. Neulo. Majesta. Packapo.

Heroino. Pezo. Internacia. Seshora. Cipreso. Stalo. Feino. Plu. Sukero.

Gento. Indigni. Sigelo. Krajono. Ruino. Pesilo. Lipharo. Metio. ardeno.

Sono. Ladi. Pale. Facila. Insekto. Kiu. Zorgi. Cikano. Traetera. Sofismo.

Domoj. Spino. Majo. Signi. Ec. Bonao. Legi. Iel. Juristo. ielo. emio.


46/315


46

5.

Patro kaj frato. - Leono estas besto. - Rozo estas floro kaj

kolombo estas birdo. - La rozo apartenas al Teodoro. - La suno brilas. -

La patro estas sana. - La patro estas tajloro.

patropadre | pre | father | Vater | | ojciec.

o teminacin del sustantivo | marque le substantif | ending of

nouns (substantive) | bezeichnet das Substantiv |

| oznacza rzeczownik.

kajy | et | and | und | | i.

fratohermano | frre | brother | Bruder | | brat.

leonolen | lion | lion | Lwe | | lew.estiser/estar | tre | be | sein | | by.

as terminacin del tiempo presente de los verbos | marque le

prsent dun verbe | ending of the present tense in verbs | bezeichnet das

Prsens | | oznacza czas

teraniejszy.

bestoanimal | animal | beast | Thier | | zwierz.

rozorosa | rose | rose | Rose || ra.

floroflor | fleur | flouwer | Blume | , | kwiat.

kolombopaloma | pigeon | dove | Taube | | gob.

birdoave | oiseau | bird | Vogel | | ptak.

laartculo definido (el, la, los, las) | article dfini (le, la, les) | the |

bestimmter Artikel (der, die, das) | (

) | przedimek okrelny (nie tmaczy si).


49/315


49

isterminacin del tiempo pasado de los verbos | marque le pass |

ending of past tense in verbs | bezeichnet die vergangene Zeit |

| oznaczca czas przeszy.

terotierra | terre | earth | Erde | | ziemia.tonopiedra | pierre | stone | Stein | | kamie.

7.

Leono estas forta. - La dentoj de leono estas akraj. - Al leono ne

donu la manon. - Mi vidas leonon. - Resti kun leono estas danere. - Kiukuraas rajdi sur leono? - Mi parolas pri leono.

fortafuerte | fort | strong | stark, krftig | | silny, mocny.

dentodiente | dent | tooth | Zahn | | zb.

j terminacin del plural | marque le pluriel | sign of the plural |

bezeichnet die Mehrzahl | | oznacza

liczbmnog.

de de | de | of, from | von; ersetzt auch den Genitiv | ;

| od; zastpuje te

przypadek drugi.

akraagudo, aguda | aigu | sharp | scharf | | ostry.

donidar | donner | give | geben | | dawa.

uu terminacin del imperativo de los verbos | marque limpratif

| ending of the imperative in verbs | bezeichnet den Imperativ |

| oznacza tryb rozkazujcy.

manomano | main | hand | Hand || rka.

vidiver | voir | see | sehen | | widzie.


51/315


51

bonabueno, buena | bon | good | gut | | dobry.

apelosombrero | chapeau | hat | Hut | | kapelusz.

diridecir | dire | say | sagen | | powiada.

keque (conjuncin) | que | that (conj.) | dass | | e.

diligenta diligentemente | diligent, assidu | diligent | fleissig |

| pilny.

amiamar | aimer | love | lieben | | lubi, kocha.

venivenir | venir | come | kommen | | przychodzi.

kunejuntos | ensemble | together | zusammen | | razem,

wraz.

filohijo | fils | son | Sohn | | syn.

stariestar de pie | tre debout | stand | stehen | | sta.

apudjunto a | auprs de | near by | neben, an | , | przy,

obok.pura limpio, limpia | pur, propre | clean, pure | rein | |

czysty.

koniconocer | connatre | know, recognise | kennen | (

) | zna.

panopan | pain | bread | Brot | | chleb.

manicomer | manger | eat | essen | | je.

per por medio de | par, au moyen de | through, by means of |

mittelst, vermittelst, durch | | przez, za pomoc.

buoboca | bouche | mouth | Mund || usta.

flari oler | flairer, sentir | smell | riechen, schnupfen | ,| wcha.

nazonariz | nez | nose | Nase | | nos.


54/315


54

Papero estas blanka. - Blanka papero kuas sur la tablo. - La

blanka papero jam ne kuas sur la tablo. - Jen estas la kajero de la juna

fralino. - La patro donis al mi dolan pomon. - Rakontu al mia juna

amiko belan historion. - Mi ne amas obstinajn homojn. - Mi deziras al vibonan tagon, sinjoro! - Bonan matenon! - ojan feston! (mi deziras al vi).

- Kia oja festo! (estas hodia). - Sur la ielo staras la bela suno. - En la

tago ni vidas la helan sunon, kaj en la nokto ni vidas la palan lunon kaj la

belajn stelojn. - La papero estas tre blanka, sed la neo estas pli blanka. -

Lakto estas pli nutra, ol vino. - Mi havas pli frean panon, ol vi. - Ne, vi

eraras, sinjoro: via pano estas malpli frea, ol mia. - El iuj miaj infanoj

Ernesto estas la plej juna. - Mi estas tiel forta, kiel vi. - El iuj siaj fratoj

Antono estas la malplej saa.

paperopapel | papier | paper | Papier | | papier.

blankablanco, blanca | blanc | white | weiss | | biay.

kajerocuaderno | cahier | copy book | Heft | | kajet.

junajoven | jeune | young | jung | | mody.

fralo soltero | homme non mari | bachelor | unverheiratheter

Herr | | kawaler.

in terminacin de las palabras femeninas; p. ej.: patro padre -patrino madre | marque le fminin; ex.: patro pre patrino mre |

ending of feminine words; e.g. patro father patrino mother |

bezeichnet das weibliche Geschlecht; z.B. paroVater patrinoMutter;

fiano Brutigam fianino Braut | ; .

patro patrino ; fiano fianino |

oznacza peesk; np. patroojciec patrinomatka; kokokogut

kokinokura.


55/315


55

(fralino seorita | demoiselle, mademoiselle | miss | Frulein |

| panna.)

doladulce | doux | sweet | sss | | sodki.

rakonti narrar, contar | raconter | tell, relate | erzhlen || opowiada.

miamo, ma | mon | my | mein | | mj.

amikoamigo | ami | friend | Freund | | przyjaciel.

bela bello, bella | beau | beautiful | schn, hbsch | ,

| pikny, adny.

historiohistoria | histoire | history, story | Geschichte | |

historja.

obstina obstinado, obstinada | entt, obstin | obstinate |

eigensinnig | | uparty.

deziridesear | dsirer | desire | wnschen | | yczy.

vit, usted | vous, toi, tu | you | Ihr, du, Sie | , | wy, ty.

tagoda | jour | day | Tag | | dzie.

sinjoroseor | monsieur | Sir, Mr | Herr | | pan.

mateno maana (primera parte del da) | matin | morning |

Morgen | | poranek.

ojigozar | se rjouir | rejoice | sich freuen || cieszy

si.festifestejar | fter | feast | feiern | | witowa.

kiade qu calidad, cmo | quel | of what kind, what a | was fr

ein, welcher | | jaki.

hodiahoy | aujourdhui | to-day | heute | | dzi.

enen | en, dans | in | in, ein- | | w.

helaluminoso, claro | clair (qui nest pas obscur) | clear, glaring |

hell, grell | | jasny, jaskrawy.

noktonoche | nuit | night | Nacht | | noc.


59/315


60/315


60

nursolamente (adverbio) | seulement, ne... que | only (adv.) | nur

| | tylko.

promeni pasear | se promener | walk, promenade | spazieren |

| spacerowa.tritres | trois | three | drei | | trzy.

hundoperro | chien | dog | Hund | , | pies.

iotodo | tout | everything | alles | | wszystko.

dekdiez | dix | ten | zehn | | dziesi.

fingrodedo | doigt | finger | Finger | | palec.

aliaotro, otra | autre | other | ander | | inny.

kvincinco | cinq | five | fnf | | pi.

sepsiete | sept | seven | sieben | | siedm.

kvarcuatro | quatre | four | vier | | cztery.

okocho | huit | eight | acht | | om.

milmil | mille (nombre) | thousand | tausend | | tysic.

centcien | cent | hundred | hundert | | sto.

nanueve | neuf (9) | nine | neun | | dziewi.

sesseis | six | six | sechs | | sze.

minutominuto | minute | minute | Minute | | minuta.

horohora | heure | hour | Stunde | | godzina.

konsisti consistir | consister | consist | bestehen | |skadasi.

sekundo segundo | seconde | second | Sekunde | |

sekunda.

Januaroenero | Janvier | January | Januar || Stycze.

monatomes | mois | month | Monat | | miesic.

jaroao | anne | year | Jahr | | rok.

Apriloabril | Avril | April | April | | Kwiecie.


61/315


61

Novembro noviembre | Novembre | November | November |

| Listopad.

Decembro diciembre | Dcembre | December | December |

| Grudzie.Februarofebrero | Fvrier | February | Februar || Luty.

semajnosemana | semaine | week | Woche | | tydzie.

DioDios | Dieu | God | Gott | | Bg.

elektielegir | choisir | choose | whlen | | wybiera.

iel, ella (neutro) | cela, il, elle | it | es, dieses | , | ono, to.

sanktasanto, santa | saint | holy | heilig | , |

wity.

krei crear | crer | create | schaffen, erschaffen | |

stwarza.

datofecha | date | date | Datum | () | data.

Martomarzo | Mars | March | Mrz | | Marzec.

naskiengendrar | enfanter, faire natre | bear, produce | gebren |

| rodzi.

itterminacin de participio pasado pasivo de los verbos | marque

le participe pass passif | ending of past part. pass. in verbs | bezeichnet

das Participium perfecti passivi | . | oznacza imiesw bierny czasu przeszego.

13.

La feino (Darigo).

ar iu amas ordinare personon, kiu estas simila al li, tial tiu ipatrino varmege amis sian pli maljunan filinon, kaj en tiu sama tempo i

havis teruran malamon kontra la pli juna. i devigis in mani en la


64/315


64

miejsce dla...; np. kuirigotowakuirejokuchnia; preimodlisi

preejokoci.

labori trabajar | travailler | labor, work | arbeiten | |

pracowa.ad indica duracin de una accin; p. ej. pafo disparo - pafado

tiroteo | marque dure dans laction; ex. pafo coup de fusil pafado

fusillade | denotes duration of action; e.g. danco dance dancado

dancing | bezeichnet die Dauer der Thtigkeit; z.B. danco der Tanz

dancadodas Tanzen | : .

iriiradi, | oznacza trwanie czynnoci; np. iri

i-- iradichodzi.

sensin | sans | without | ohne | | bez.

esi cesar | cesser | cease, desist | aufhren | |

przestawa.

interentre | entre, parmi | between, among | zwischen | |midzy.

afero asunto | affaire | affair | Sache, Angelegenheit | |

sprawa.

felia feliz | heureux | happy | glcklich | |

szczliwy.fojovez | fois | time (e. g. three times etc.) | Mal || raz.

erpi sacar, extraer | puiser | draw | schpfen (z. B. Wasser) |

| czerpa.

tremuy | trs | very | sehr | | bardzo.

proksima cercano, cercana | proche, prs de | near | nahe |

| blizki.

lokolugar | place, lieu | place | Ort | | miejsce.

portillevar | porter | pack, carry | tragen | | nosi.


65/315


66/315


70/315


70

knaboj? - Ili estas en la ardeno. - Kie estas la knabinoj? - Ili ankaestas

en la ardeno. - Kie estas la traniloj? - Ili kuas sur la tablo. - Mi vokas

la knabon, kaj li venas. - Mi vokas la knabinon, kaj i venas. - La infano

ploras, ar i volas mani. - La infanoj ploras, ar ili volas mani. -Knabo, vi estas neentila. - Sinjoro, vi estas neentila. - Sinjoroj, vi estas

neentilaj. - Mia hundo, vi estas tre fidela. - Oni diras, ke la vero iam

venkas. - En la vintro oni hejtas la fornojn. - Kiam oni estas ria (a

riaj), oni havas multajn amikojn.

17.

La feino (Darigo).

Kiam tiu i bela knabino venis domen, ia patrino insultis in,

kial i revenis tiel malfrue de la fonto. "Pardonu al mi, patrino," diris la

malfelia knabino, "ke mi restis tiel longe". Kaj kiam i parolis tiujn i

vortojn, elsaltis el ia buo tri rozoj, tri perloj kaj tri grandaj diamantoj.

"Kion mi vidas!" diris ia patrino kun grandega miro. "ajnas al mi, ke el

ia buo elsaltas perloj kaj diamantoj! De kio tio i venas, mia filino?"

(Tio i estis la unua fojo, ke i nomis in sia filino). La malfelia infano

rakontis al i naive ion, kio okazis al i, kaj, dum i parolis, elfalis el ia

buo multego da diamantoj. "Se estas tiel," diris la patrino, mi devas tiensendi mian filinon. Marinjo, rigardu, kio eliras el la buo de via fratino,

kiam i parolas; u ne estus al vi agrable havi tian saman kapablon? Vi

devas nur iri al la fonto erpi akvon; kaj kiam malria virino petos de vi

trinki, vi donos in al i entile."

insulti insultar | injurier | insult | schelten, schimpfen | |

beszta, aja.


71/315


71

kial por qu | pourquoi | because, wherefore | warum | |

dlaczego.

fruetemprano | de bonne heure | early | frh || rano, wczenie.

pardoni perdonar | perdonar | pardonner | forgive | verzeihen |

| przebacza.

longalargo, larga | long | long | lang | , | dugi.

saltisaltar | sauter, bondir | leap, jump | springen | | skaka.

perloperla | perle | pearl | Perle | | pera.

grandagrande | grand | great, tall | gross | , | wielki,

duy.

diamantodiamante | diamant | diamond | Diamant | | djament.

miri admirar | stonner, admirer | wonder | sich wundern |

| dziwisi.

ajniaperentar | sembler | seem | scheinen | | wydawasi.

nomillamar, nombrar | nommer, appeler | name, nominate | nennen |

| naywa.

naivaingenuo, ingenua | naf | nave | naiv | | naiwny.

okazi ocurrir | avoir lieu, arriver | happen | vorfallen | |zdarzasi.

dumdurante | pendant, tandis que | while | whrend | ,

| pki.

sendienviar | envoyer | send | senden, schicken | | posya.

kapablacapaz | capable, apte | capable | fhig | | zdolny.


72/315


72

18.

Li amas min, sed mi lin ne amas. - Mi volis lin bati, sed li

forkuris de mi. - Diru al mi vian nomon. - Ne skribu al mi tiajn longajn

leterojn. - Venu al mi hodiavespere. - Mi rakontos al vi historion. - u

vi diros al mi la veron? - La domo apartenas al li. - Li estas mia onklo, ar

mia patro estas lia frato. - Sinjoro Petro kaj lia edzino tre amas miajn

infanojn; mi ankatre amas iliajn (infanojn). - Montru al ili vian novan

veston. - Mi amas min mem, vi amas vin mem, li amas sin mem, kaj iu

homo amas sin mem. - Mia frato diris al Stefano, ke li amas lin pli, ol sin

mem. - Mi zorgas pri i tiel, kiel mi zorgas pri mi mem; sed i mem tute

ne zorgas pri si kaj tute sin ne gardas. - Miaj fratoj havis hodiagastojn;

post la vespermano niaj fratoj eliris kun la gastoj el sia domo kaj

akompanis ilin is ilia domo. - Mi jam havas mian apelon; nun seru vi

vian. - Mi lavis min en mia ambro, kaj i lavis sin en sia ambro. - La

infano seris sian pupon; mi montris al la infano, kie kuas ia pupo. -Oni ne forgesas facile sian unuan amon.

kuricorrer | courir | run | laufen | | biega, lecie.

vespero tarde (final del da) | soir | evening | Abend | |

wieczr.

uacaso | est-ce que | whether | ob | ,| czy.

edzo esposo | mari, poux | married person, husband | Gemahl |

| maonek.

montri mostrar | montrer | show | zeigen | |

pokazywa.novanuevo, nueva | nouveau | new | neu | | nowy.


74/315


74

sinjorino! Mia opinio estas: prenu mem akvon, se vi volas trinki." - "Vi

tute ne estas e

Zamenhof-Fundamento de Esperanto

Documents

Transcript of Zamenhof-Fundamento de Esperanto