Zakon Krzyżacki Zakon Krzyżacki – –

krótka historiakrótka historiaPrezentację wykonałPrezentację wykonał

mgr Grzegorz Zalewskimgr Grzegorz Zalewski

Nazwa ZakonuNazwa Zakonu

Zakon krzyżacki - pełna nazwa Zakon krzyżacki - pełna nazwa brzmi: Zakon Szpitala Najświętszej Marii brzmi: Zakon Szpitala Najświętszej Marii Panny Domu Niemieckiego w JerozolimiePanny Domu Niemieckiego w Jerozolimie (Zakon Krzyżacki, Zakon Niemiecki), po (Zakon Krzyżacki, Zakon Niemiecki), po łacinie łacinie Ordo fratrum domus hospitalis Ordo fratrum domus hospitalis Sanctae Mariae Theutonicorum in JerusalemSanctae Mariae Theutonicorum in Jerusalem, , Ordo Teutonicus, OT, po niemiecku Ordo Teutonicus, OT, po niemiecku Orden Orden der Brüder vom Deutschen Haus Sankt der Brüder vom Deutschen Haus Sankt Mariens in JerusalemMariens in Jerusalem, Deutscher Orden, DO) , Deutscher Orden, DO) – był zakonem rycerskim, jednym z trzech – był zakonem rycerskim, jednym z trzech największych, obok joannitów i templariuszy, największych, obok joannitów i templariuszy, które powstały na fali krucjat w XII wieku.które powstały na fali krucjat w XII wieku.

Początki ZakonuPoczątki ZakonuPoczątków istnienia Zakonu Krzyżackiego powstałego Początków istnienia Zakonu Krzyżackiego powstałego w okresie podejmowanych z inicjatywy papiestwa w XI w okresie podejmowanych z inicjatywy papiestwa w XI - XIII w. wypraw krzyżowych dla zdobycia Ziemi - XIII w. wypraw krzyżowych dla zdobycia Ziemi Świętej dopatrywać się można w otwarciu około 1130 Świętej dopatrywać się można w otwarciu około 1130 r. w Jerozolimie hospicjum (schroniska) dla r. w Jerozolimie hospicjum (schroniska) dla niemieckich pielgrzymów i kupców, obsługiwanego niemieckich pielgrzymów i kupców, obsługiwanego przez braci szpitalników. Po utracie przez krzyżowców przez braci szpitalników. Po utracie przez krzyżowców w 1187r. Jerozolimy zakład ten przestał istnieć i w 1187r. Jerozolimy zakład ten przestał istnieć i dopiero w 1190 r., podczas oblężenia Akki (III dopiero w 1190 r., podczas oblężenia Akki (III krucjata) doszło do założenia szpitalika dla Niemców. krucjata) doszło do założenia szpitalika dla Niemców. Fundatorami byli kupcy z Lubeki i Bremy. W 1198 r. Fundatorami byli kupcy z Lubeki i Bremy. W 1198 r. przekształcono szpital w zakon rycerski o nazwie: przekształcono szpital w zakon rycerski o nazwie: Bracia Szpitala Najświętszej Marii Panny Domu Bracia Szpitala Najświętszej Marii Panny Domu Niemieckiego w Jerozolimie. Zarządca dotychczasowej Niemieckiego w Jerozolimie. Zarządca dotychczasowej placówki Henryk Walpot uzyskał godność wielkiego placówki Henryk Walpot uzyskał godność wielkiego mistrza. W tymże roku papież zatwierdził zakon, który mistrza. W tymże roku papież zatwierdził zakon, który uzyskał znaczne dobra na Sycylii, a później liczne uzyskał znaczne dobra na Sycylii, a później liczne posiadłości w Niemczech.posiadłości w Niemczech.

Ubiór zgromadzeniaUbiór zgromadzeniaUbiorem zgromadzenia był biały płaszcz z Ubiorem zgromadzenia był biały płaszcz z

naszytym po lewej stronie czarnym krzyżem (stąd naszytym po lewej stronie czarnym krzyżem (stąd nazwa ''krzyżacy"). Płaszcz taki mieli prawo nosić nazwa ''krzyżacy"). Płaszcz taki mieli prawo nosić tylko bracia-rycerze i kapelani (księża i klerycy). tylko bracia-rycerze i kapelani (księża i klerycy). Trzecia grupa członków zakonu (bracia służebni) Trzecia grupa członków zakonu (bracia służebni) nosiła płaszcze szare. W czasie wypraw wojennych nosiła płaszcze szare. W czasie wypraw wojennych bracia służebni tworzyli oddziały lekkiej jazdy. Obok bracia służebni tworzyli oddziały lekkiej jazdy. Obok nich w zakonie znajdowali się półbracia - zatrudnieni nich w zakonie znajdowali się półbracia - zatrudnieni w administracji i gospodarce zakonnej, oraz w administracji i gospodarce zakonnej, oraz dobrodzieje - świeccy mający prawa i przywileje dobrodzieje - świeccy mający prawa i przywileje zakonu, ale nie podlegający regule ani nie zakonu, ale nie podlegający regule ani nie składający ślubów. Ich obowiązkiem było popieranie składający ślubów. Ich obowiązkiem było popieranie zakonu i pomnażanie jego dóbr.zakonu i pomnażanie jego dóbr.

Struktura ZakonuStruktura ZakonuNa czele zakonu stał wielki mistrz - wszyscy Na czele zakonu stał wielki mistrz - wszyscy członkowie zgromadzenia zakonnego byli zobowiązani członkowie zgromadzenia zakonnego byli zobowiązani do bezwzględnego posłuszeństwa jego rozkazom. W do bezwzględnego posłuszeństwa jego rozkazom. W najważniejszych sprawach mistrz decydował w najważniejszych sprawach mistrz decydował w porozumieniu z kapitułą generalną, zbierającą się raz porozumieniu z kapitułą generalną, zbierającą się raz do roku w siedzibie głównej zakonu. W skład kapituły do roku w siedzibie głównej zakonu. W skład kapituły generalnej wchodzili mistrzowie krajowi (niemiecki, generalnej wchodzili mistrzowie krajowi (niemiecki, pruski, inflancki) oraz urzędnicy zakonu: wielki pruski, inflancki) oraz urzędnicy zakonu: wielki komtur (kierownik gospodarczy), wielki marszałek komtur (kierownik gospodarczy), wielki marszałek (szef wojskowy), wielki szpitalnik (odpowiedzialny za (szef wojskowy), wielki szpitalnik (odpowiedzialny za działalność charytatywną), wielki szatny (zajmujący działalność charytatywną), wielki szatny (zajmujący się odzieżą i ekwipunkiem), wielki skarbnik, a od XIV się odzieżą i ekwipunkiem), wielki skarbnik, a od XIV wieku także mincerz zakonu (czuwający nad mennicą) wieku także mincerz zakonu (czuwający nad mennicą) i wielki szafarz (kierujący handlem).i wielki szafarz (kierujący handlem).

Schemat władz ZakonuSchemat władz Zakonu

Wielcy Mistrzowie Wielcy Mistrzowie Zakonu Krzyżackiego do Zakonu Krzyżackiego do

1525 roku1525 roku1. Henryk Walpot 1198-? 1. Henryk Walpot 1198-? 2. Otto von Kerpen ?- 1209 2. Otto von Kerpen ?- 1209 3. Henryk Bart 1209 3. Henryk Bart 1209 4. Herman von Salza 1209-1239 4. Herman von Salza 1209-1239 5. Konrad von Thüringen (z Turyngii) 1209-1240 5. Konrad von Thüringen (z Turyngii) 1209-1240 6. Gerard von Malberg (zrezygnował z urzędu, przeszedł 6. Gerard von Malberg (zrezygnował z urzędu, przeszedł

do templariuszy) 1241-1244 do templariuszy) 1241-1244 7. Henryk von Hohenlohe 1244-1249 7. Henryk von Hohenlohe 1244-1249 8. Gunter von Wüllersleben 1250-1252 8. Gunter von Wüllersleben 1250-1252 9. Poppo von Osterna (zrezygnował z urzędu) 1252-1256 9. Poppo von Osterna (zrezygnował z urzędu) 1252-1256 10. Anno von Sangerhausen 1256-1273 10. Anno von Sangerhausen 1256-1273 11. Hartman von Heldrungen 1273-1282 11. Hartman von Heldrungen 1273-1282 12. Burchard von Schwaden (zrezygnował z urzędu, 12. Burchard von Schwaden (zrezygnował z urzędu,

przeszedł do joannitów) 1282-1290 przeszedł do joannitów) 1282-1290 13. Konrad von Feuchtwangen 1291-1296 13. Konrad von Feuchtwangen 1291-1296 14. Gotfryd von Hohenlohe 1297-1303 14. Gotfryd von Hohenlohe 1297-1303 15. Zygfryd von Feuchtwagen 1303-1311 15. Zygfryd von Feuchtwagen 1303-1311 16. Karol von Trier (z Trewiru) 1311-1324 16. Karol von Trier (z Trewiru) 1311-1324

17. Werner von Orseln (zamordowany przez brata zakonnego) 1324-1330 17. Werner von Orseln (zamordowany przez brata zakonnego) 1324-1330 18. Luder książę Brunszwiku 1331-1335 18. Luder książę Brunszwiku 1331-1335 19. Dytrych von Altenburg 1335-1341 19. Dytrych von Altenburg 1335-1341 20. Ludolf König 1342-1345 20. Ludolf König 1342-1345 21. Henryk Dusemer 1345-1351 21. Henryk Dusemer 1345-1351 22. Winrych von Kniprode 1351-1382 22. Winrych von Kniprode 1351-1382 23. Konrad Zöllner von Rotenstein 1382-1390 23. Konrad Zöllner von Rotenstein 1382-1390 24. Konrad von Wallenrod 1391-1393 24. Konrad von Wallenrod 1391-1393 25. Konrad von Jungingen 1393-1407 25. Konrad von Jungingen 1393-1407 26. Urlyk von Jungingen (brat poprzedniego mistrza, zginął pod 26. Urlyk von Jungingen (brat poprzedniego mistrza, zginął pod

Grunwaldem) 1407-1410 Grunwaldem) 1407-1410 27. Henryk von Plauen (usunięty z urzędu i zamknięty w więzieniu 27. Henryk von Plauen (usunięty z urzędu i zamknięty w więzieniu

zakonnym) 1410-1413 zakonnym) 1410-1413 28. Michal Küchmeister (zrezygnował z urzędu) 1414-1422 28. Michal Küchmeister (zrezygnował z urzędu) 1414-1422 29. Paweł von Rusdorf 1422-1441 29. Paweł von Rusdorf 1422-1441 30. Konrad von Erlichshausen 1441-1449 30. Konrad von Erlichshausen 1441-1449 31. Ludwik von Erlichshausen (bliski krewny poprzedniego mistrza) 31. Ludwik von Erlichshausen (bliski krewny poprzedniego mistrza)

1450-1467 1450-1467 32. Henryk Reuss von Plauen 1469-1470 32. Henryk Reuss von Plauen 1469-1470 33. Henryk von Richtenberg 1470-1477 33. Henryk von Richtenberg 1470-1477 34. Marcin Truchsess 1477-1489 34. Marcin Truchsess 1477-1489 35. Jan von Tieffen 1489-1497 35. Jan von Tieffen 1489-1497 36. Fryderyk książę Saski 1498-1510 36. Fryderyk książę Saski 1498-1510 37. Albrecht margrabia Brandenburgii (1525-1568 książę Prus) 1511-37. Albrecht margrabia Brandenburgii (1525-1568 książę Prus) 1511-

15251525

Krzyżacy na WęgrzechKrzyżacy na WęgrzechPierwszą sposobnością do podjęcia realizacji tych Pierwszą sposobnością do podjęcia realizacji tych dalekosiężnych zamierzeń było nadanie Krzyżakom w dalekosiężnych zamierzeń było nadanie Krzyżakom w 1211 r. przez króla Węgier Andrzeja II wielkich 1211 r. przez króla Węgier Andrzeja II wielkich posiadłości i korzystnych przywilejów. W zamian za posiadłości i korzystnych przywilejów. W zamian za uzyskane terytoria, znajdujące się w Siedmiogrodzie uzyskane terytoria, znajdujące się w Siedmiogrodzie mieli obdarowani rycerze podjąć walkę z pogańskimi mieli obdarowani rycerze podjąć walkę z pogańskimi Płowcami, pustoszącymi ziemie króla Andrzeja. Płowcami, pustoszącymi ziemie króla Andrzeja. Niebawem powiększyli Krzyżacy swoje posiadłości, Niebawem powiększyli Krzyżacy swoje posiadłości, pobudowali na nich murowane zamki i zaczęli pobudowali na nich murowane zamki i zaczęli sprowadzać osadników niemieckich. Dążąc do sprowadzać osadników niemieckich. Dążąc do usamodzielnienia politycznego postarali się o usamodzielnienia politycznego postarali się o przyjęcie ich ziem przez papieża jako "ojcowizny św. przyjęcie ich ziem przez papieża jako "ojcowizny św. Piotra", co uwalniało ich od zwierzchnictwa Piotra", co uwalniało ich od zwierzchnictwa królewskiego. Oburzony tymi machinacjami król królewskiego. Oburzony tymi machinacjami król Andrzej przepędził podstępnych mnichów ze swego Andrzej przepędził podstępnych mnichów ze swego kraju. Stało się to pod koniec 1225 r.kraju. Stało się to pod koniec 1225 r.

Początki Krzyżaków w Początki Krzyżaków w PolscePolsce

W czasie tych katastrofalnych dla Krzyżaków wydarzeń otrzymał wielki W czasie tych katastrofalnych dla Krzyżaków wydarzeń otrzymał wielki mistrz von Salza nową ofertę, tym razem od Konrada I Mazowieckiego. mistrz von Salza nową ofertę, tym razem od Konrada I Mazowieckiego. Oferta zawierała obietnicę nadania Krzyżakom Ziemi Chełmińskiej i Oferta zawierała obietnicę nadania Krzyżakom Ziemi Chełmińskiej i wiązała się z wezwaniem do walki z pogańskimi plemionami Prusów, wiązała się z wezwaniem do walki z pogańskimi plemionami Prusów, nękających ciągłymi napadami pograniczne tereny mazowieckie.nękających ciągłymi napadami pograniczne tereny mazowieckie.Tak pożądaną i niezwykle korzystną dla Zakonu Niemieckiego Tak pożądaną i niezwykle korzystną dla Zakonu Niemieckiego darowiznę zatwierdził 26 III 1226 r. (złota bulla z Rimini) cesarz darowiznę zatwierdził 26 III 1226 r. (złota bulla z Rimini) cesarz Fryderyk II, przekazując równocześnie Krzyżakom na własność nie Fryderyk II, przekazując równocześnie Krzyżakom na własność nie należące do niego Prusy. Pierwszych rycerzy zakonnych (dwóch rycerzy należące do niego Prusy. Pierwszych rycerzy zakonnych (dwóch rycerzy i kilkunastu służby) przysłał Hermann von Salza do pozyskanej ziemi w i kilkunastu służby) przysłał Hermann von Salza do pozyskanej ziemi w 1228 roku. Następni przybyli dwa lata później. Niewielki oddziałek 1228 roku. Następni przybyli dwa lata później. Niewielki oddziałek krzyżacki dowodzony był przez Hermanna Balka. Konrad Mazowiecki krzyżacki dowodzony był przez Hermanna Balka. Konrad Mazowiecki osadził przybyszów we wsi Nieszawa, położonej na lewym brzegu osadził przybyszów we wsi Nieszawa, położonej na lewym brzegu Wisły, naprzeciw dzisiejszego Torunia i wystawił wówczas (znany Wisły, naprzeciw dzisiejszego Torunia i wystawił wówczas (znany jedynie z bulli papieskiej) akt nadania Ziemi Chełmińskiej. Ten liczący jedynie z bulli papieskiej) akt nadania Ziemi Chełmińskiej. Ten liczący mniej niż stu ludzi oddział zdołał przy pomocy rycerstwa europejskiego, mniej niż stu ludzi oddział zdołał przy pomocy rycerstwa europejskiego, przybywającego na krucjaty, w ciągu dziesięciu lat dotrzeć wzdłuż przybywającego na krucjaty, w ciągu dziesięciu lat dotrzeć wzdłuż wybrzeża morskiego aż do Sambii. Na zdobytych ziemiach zakładano wybrzeża morskiego aż do Sambii. Na zdobytych ziemiach zakładano grody - zamki i obsadzano je stałą załogą. Zamki pozwalały na kontrolę grody - zamki i obsadzano je stałą załogą. Zamki pozwalały na kontrolę przyległych obszarów i stanowiły bazę dla kolejnych wypraw. W ten przyległych obszarów i stanowiły bazę dla kolejnych wypraw. W ten sposób powstały Toruń, Chełmno, Kwidzyn, Elbląg.sposób powstały Toruń, Chełmno, Kwidzyn, Elbląg.

Postawa Konrada Postawa Konrada Mazowieckiego Mazowieckiego

i Krzyżakówi KrzyżakówKonrad nie wiedział nic o wielkich planach Hermanna von Salzy Konrad nie wiedział nic o wielkich planach Hermanna von Salzy ani o złotej bulli z Rimini, zakreślających Krzyżakom szerokie ani o złotej bulli z Rimini, zakreślających Krzyżakom szerokie perspektywy, których głównym celem było stworzenie na perspektywy, których głównym celem było stworzenie na uzyskanych i podbitych w przyszłości ziemiach niezależnego uzyskanych i podbitych w przyszłości ziemiach niezależnego państwa zakonnego. W mniemaniu nieświadomego wydarzeń w państwa zakonnego. W mniemaniu nieświadomego wydarzeń w Siedmiogrodzie księcia mazowieckiego nadane i zdobyte Siedmiogrodzie księcia mazowieckiego nadane i zdobyte terytoria podlegać miały jego władzy. Konrad nie zdawał sobie terytoria podlegać miały jego władzy. Konrad nie zdawał sobie także sprawy z tego, że nawracanie pogan było dla Krzyżaków także sprawy z tego, że nawracanie pogan było dla Krzyżaków sprawą podrzędną i - jak się później okazało - zaniedbywaną. sprawą podrzędną i - jak się później okazało - zaniedbywaną. Świadczył o tym najlepiej ich stosunek do podbitych Prusów, Świadczył o tym najlepiej ich stosunek do podbitych Prusów, wśród których jeszcze w XVI w., mimo ponad dwustu lat wśród których jeszcze w XVI w., mimo ponad dwustu lat należenia do państwa zakonnego, utrzymywało się pogaństwo.należenia do państwa zakonnego, utrzymywało się pogaństwo.Dopiero w 1231 r. rozpoczęli Krzyżacy stawiać pierwsze kroki Dopiero w 1231 r. rozpoczęli Krzyżacy stawiać pierwsze kroki zbrojne, skierowane przeciw Prusom. Zajęli wówczas trzy gródki zbrojne, skierowane przeciw Prusom. Zajęli wówczas trzy gródki należące do nawróconego wcześniej szlachcica Pipina, który należące do nawróconego wcześniej szlachcica Pipina, który powrócił następnie do pogaństwa. Wydarto mu wnętrzności i powrócił następnie do pogaństwa. Wydarto mu wnętrzności i przybito koniec jelita do pnia dębu. Torturowany musiał biegać przybito koniec jelita do pnia dębu. Torturowany musiał biegać wokół drzewa aż do wyzionięcia ducha. Tym potwornym czynem wokół drzewa aż do wyzionięcia ducha. Tym potwornym czynem i zagrabieniem dóbr ofiary rozpoczął Zakon Krzyżacki zbożne i zagrabieniem dóbr ofiary rozpoczął Zakon Krzyżacki zbożne dzieło chrystianizacji Prus albo raczej realizowanie podboju dzieło chrystianizacji Prus albo raczej realizowanie podboju ziem pogańskich, a następnie również i chrześcijańskich, ziem pogańskich, a następnie również i chrześcijańskich, głownie polskich. Towarzyszyły tym podbojom niesłychane głownie polskich. Towarzyszyły tym podbojom niesłychane zbrodnie i gwałty, uprawiane przez cały czas istnienia Zakonu.zbrodnie i gwałty, uprawiane przez cały czas istnienia Zakonu.

Zamek w MalborkuZamek w MalborkuJuż w XIII w. pojawili się nad Nogatem koloniści niemieccy, Już w XIII w. pojawili się nad Nogatem koloniści niemieccy, m. in. ze Śląska i założyli obok zamku osadę nazwaną m. in. ze Śląska i założyli obok zamku osadę nazwaną "Marienburg", zwaną później Malborkiem, obdarzoną "Marienburg", zwaną później Malborkiem, obdarzoną przez Krzyżaków w 1276 lub może w 1286 r. prawem przez Krzyżaków w 1276 lub może w 1286 r. prawem miejskim chełmińskim.miejskim chełmińskim. 14 września 1309 roku Wielki Mistrz Zakonu Siegfried von 14 września 1309 roku Wielki Mistrz Zakonu Siegfried von Feuchtwangen przeniósł do Malborka swój urząd. Zamek Feuchtwangen przeniósł do Malborka swój urząd. Zamek awansował do roli stolicy jednego z najpotężniejszych awansował do roli stolicy jednego z najpotężniejszych państw na południowym wybrzeżu Bałtyku. Rychło okazało państw na południowym wybrzeżu Bałtyku. Rychło okazało się, że w swojej dotychczasowej postaci nie może on się, że w swojej dotychczasowej postaci nie może on spełniać nowych funkcji.spełniać nowych funkcji.Trwająca blisko czterdzieści lat rozbudowa przekształciła Trwająca blisko czterdzieści lat rozbudowa przekształciła dom konwentualny w silnie umocniony Zamek Wysoki. dom konwentualny w silnie umocniony Zamek Wysoki. Otoczony głębokimi fosami i kilkoma pierścieniami murów Otoczony głębokimi fosami i kilkoma pierścieniami murów obronnych zawierał szereg reprezentacyjnych obronnych zawierał szereg reprezentacyjnych pomieszczeń. M.in.: kościół NMPanny powiększony o nowe pomieszczeń. M.in.: kościół NMPanny powiększony o nowe prezbiterium i położoną pod nim kaplicę św. Anny - prezbiterium i położoną pod nim kaplicę św. Anny - miejsce pochówków wielkich mistrzów. Dawne podzamcze miejsce pochówków wielkich mistrzów. Dawne podzamcze także uległo rozbudowie, stając się obszernym i także uległo rozbudowie, stając się obszernym i funkcjonalnym Zamkiem Średnim dostępnym dla rycerzy - funkcjonalnym Zamkiem Średnim dostępnym dla rycerzy - gości z Europy Zachodniej.gości z Europy Zachodniej.

Zdjęcia zamku w Zdjęcia zamku w MalborkuMalborku

Zdjęcia wnętrz zamkowych Zdjęcia wnętrz zamkowych z Malborkaz Malborka

Refektarz letniRefektarz letni

KruKrużżganki na Zamku Wysokimganki na Zamku Wysokim

WnWnęętrze Sali Kapitulnejtrze Sali Kapitulnej

Monety krzyżackieMonety krzyżackieKwartnik – awers z Kwartnik – awers z

tarczą zakonną tarczą zakonną wielkiego mistrzawielkiego mistrza

Kwartnik – rewers z Kwartnik – rewers z zakonnym krzyżem zakonnym krzyżem równoramiennymrównoramiennym

Zasięg państwa krzyżackiego Zasięg państwa krzyżackiego w Prusach –w Prusach –

mapka.mapka.

Kontakty polsko – krzyżackie Kontakty polsko – krzyżackie za Władysława Łokietka za Władysława Łokietka i Kazimierza Wielkiegoi Kazimierza Wielkiego

Niebezpieczeństwo ze strony nowego tworu państwowego Niebezpieczeństwo ze strony nowego tworu państwowego dostrzeżono dopiero po bezprawnym zagarnięciu przez Krzyżaków dostrzeżono dopiero po bezprawnym zagarnięciu przez Krzyżaków Pomorza Gdańskiego w latach 1308-1309. Początkowo próbowali Pomorza Gdańskiego w latach 1308-1309. Początkowo próbowali oni uzyskać zgodę króla polskiego na włączenie Pomorza do oni uzyskać zgodę króla polskiego na włączenie Pomorza do swojego państwa. Gdy jednak okazało się, że Władysław Łokietek swojego państwa. Gdy jednak okazało się, że Władysław Łokietek (ok. 1260-1333) nie ma zamiaru pójść w stosunku do nich na (ok. 1260-1333) nie ma zamiaru pójść w stosunku do nich na jakiekolwiek ustępstwa, sprzymierzyli się z Janem Luksemburskim jakiekolwiek ustępstwa, sprzymierzyli się z Janem Luksemburskim i uderzyli w 1327 roku na Kujawy i Wielkopolskę. Zapewne te i uderzyli w 1327 roku na Kujawy i Wielkopolskę. Zapewne te łupieskie wyprawy połączone z paleniem osad, mordowaniem łupieskie wyprawy połączone z paleniem osad, mordowaniem kobiet i dzieci skłoniły później Jana Długosza do określenia kobiet i dzieci skłoniły później Jana Długosza do określenia zakonnych rycerzy mianem zakonnych rycerzy mianem Latrones cruce signati Latrones cruce signati (Łotrzy (Łotrzy krzyżem znaczeni). Zwycięstwo Władysława Łokietka pod krzyżem znaczeni). Zwycięstwo Władysława Łokietka pod Płowcami 1331 nie osłabiło Zakonu. Płowcami 1331 nie osłabiło Zakonu. Dopiero umiejętna akcja dyplomatyczna Kazimierza Wielkiego Dopiero umiejętna akcja dyplomatyczna Kazimierza Wielkiego rozbiła koalicję krzyżacko-luksemburską i skłoniła ją do rozbiła koalicję krzyżacko-luksemburską i skłoniła ją do podpisania pokoju w Kaliszu w 1343 roku. Pomorze zostało podpisania pokoju w Kaliszu w 1343 roku. Pomorze zostało jednak przy Zakonie. Krzyżacy nie uznali także dwukrotnych jednak przy Zakonie. Krzyżacy nie uznali także dwukrotnych wyroków sądów papieskich nakazujących im zwrot zagrabionych wyroków sądów papieskich nakazujących im zwrot zagrabionych ziem Polsce. (w Inowrocławiu w 1321 roku i Warszawie w 1339 ziem Polsce. (w Inowrocławiu w 1321 roku i Warszawie w 1339 roku.) roku.)

Wojny z KrzyżakamiWojny z KrzyżakamiPo podpisaniu pokoju z Polską w Kaliszu Krzyżacy zwiększyli swoje Po podpisaniu pokoju z Polską w Kaliszu Krzyżacy zwiększyli swoje ataki przeciw sąsiedniej Litwie. Wzrastające niebezpieczeństwo ataki przeciw sąsiedniej Litwie. Wzrastające niebezpieczeństwo podboju tego kraju w II połowie XIV wieku skłoniło wielkiego podboju tego kraju w II połowie XIV wieku skłoniło wielkiego księcia Jagiełłę do szukania przymierza z Polską. Rezultatem tego księcia Jagiełłę do szukania przymierza z Polską. Rezultatem tego była umowa w Krewie podpisana w 1385 roku, na podstawie której była umowa w Krewie podpisana w 1385 roku, na podstawie której Jagiełło po przyjęciu chrztu został mężem królowej Jadwigi oraz Jagiełło po przyjęciu chrztu został mężem królowej Jadwigi oraz władcą Polski (jako Władysław). Związek ten był jedną z władcą Polski (jako Władysław). Związek ten był jedną z zasadniczych przyczyn zwycięstwa sprzymierzonych armii pod zasadniczych przyczyn zwycięstwa sprzymierzonych armii pod Grunwaldem. W dniu 15 lipca 1410 w pobliżu Grunwaldu miała Grunwaldem. W dniu 15 lipca 1410 w pobliżu Grunwaldu miała miejsce jedna z największych bitew między Krzyżakami mającymi miejsce jedna z największych bitew między Krzyżakami mającymi około 21 tys. żołnierzy pod dowództwem Ulricha von Jungingena a około 21 tys. żołnierzy pod dowództwem Ulricha von Jungingena a połączonymi siłami polskimi, litewsko-ruskimi i oddziałami czeskimi połączonymi siłami polskimi, litewsko-ruskimi i oddziałami czeskimi liczącymi około 29 tys. żołnierzy pod wodzą Władysława Jagiełły i liczącymi około 29 tys. żołnierzy pod wodzą Władysława Jagiełły i Witolda, zakończona zwycięstwem Polaków i ich sprzymierzeńców. Witolda, zakończona zwycięstwem Polaków i ich sprzymierzeńców. Zginął w niej, obok znacznej liczby Krzyżaków, wielki mistrz Zginął w niej, obok znacznej liczby Krzyżaków, wielki mistrz zakonu. Bitwa zapoczątkowała zmierzch potęgi zakonu.zakonu. Bitwa zapoczątkowała zmierzch potęgi zakonu.

Władysław Jagiełło, Witold Władysław Jagiełło, Witold i Ulrich von Jungingeni Ulrich von Jungingen

Wojna trzynastoletnia Wojna trzynastoletnia 1454 - 14661454 - 1466

Wielka wojna z Polską w latach 1410 - 1411 zakończyła Wielka wojna z Polską w latach 1410 - 1411 zakończyła okres świetności Zakonu. W lutym, roku 1454 wybuchło okres świetności Zakonu. W lutym, roku 1454 wybuchło powstanie zbrojne przeciwko Zakonowi, które powstanie zbrojne przeciwko Zakonowi, które zapoczątkowało wojnę 13 letnią (1454-1466) (król zapoczątkowało wojnę 13 letnią (1454-1466) (król Kazimierz Jagiellończyk przychylając się do prośby Kazimierz Jagiellończyk przychylając się do prośby poselstwa stanów pruskich, wypowiedział wojnę poselstwa stanów pruskich, wypowiedział wojnę Zakonowi). Po prawie trzynastoletnich działaniach Zakonowi). Po prawie trzynastoletnich działaniach wojennych, Krzyżacy podpisali pokój w Toruniu w 1466 wojennych, Krzyżacy podpisali pokój w Toruniu w 1466 roku, oddając Polsce, Pomorze, ziemię chełmińską, roku, oddając Polsce, Pomorze, ziemię chełmińską, Warmię oraz Malbork i okolice. Wielki mistrz, jako lennik Warmię oraz Malbork i okolice. Wielki mistrz, jako lennik króla polskiego, zatrzymał pozostałą część państwa króla polskiego, zatrzymał pozostałą część państwa zakonnego.zakonnego.Wcześniej, bo w dniu 6 czerwca 1457 r. wielki mistrz Wcześniej, bo w dniu 6 czerwca 1457 r. wielki mistrz Ludwik von Erlichshausen opuszczał na zawsze Malbork. W Ludwik von Erlichshausen opuszczał na zawsze Malbork. W dwa dni później król Kazimierz Jagiellończyk wjechał na dwa dni później król Kazimierz Jagiellończyk wjechał na zamek bramą przy zachowanej baszcie Kominki i objął go zamek bramą przy zachowanej baszcie Kominki i objął go w posiadanie Polski na 315 lat. Krzyżacy władali zamkiem w posiadanie Polski na 315 lat. Krzyżacy władali zamkiem przez 173 lata.przez 173 lata.Traktaty pokojowe z 1411 i 1466 r. załamały potęgę Traktaty pokojowe z 1411 i 1466 r. załamały potęgę polityczną i gospodarczą Zakonu oraz ograniczyły polityczną i gospodarczą Zakonu oraz ograniczyły terytoria państwa krzyżackiego. W 1467 r. Krzyżacy terytoria państwa krzyżackiego. W 1467 r. Krzyżacy zmuszeni zostali przenieść swą stolicę do Królewca. zmuszeni zostali przenieść swą stolicę do Królewca.

Koniec państwa Zakonnego Koniec państwa Zakonnego w Prusachw Prusach

W 1525 r. w Krakowie zawarto układ: wielki W 1525 r. w Krakowie zawarto układ: wielki mistrz krzyżacki Albrecht Hohenzollern, wszyscy mistrz krzyżacki Albrecht Hohenzollern, wszyscy bracia zakonni i poddani zakonu mieli przyjąć bracia zakonni i poddani zakonu mieli przyjąć luteranizm (rezygnowali w ten sposób z opieki i luteranizm (rezygnowali w ten sposób z opieki i protekcji papieża i cesarza). Państwo zakonne protekcji papieża i cesarza). Państwo zakonne stawało się państwem świeckim - lennym księstwem stawało się państwem świeckim - lennym księstwem w dziedzicznym posiadaniu Albrechta i jego męskich w dziedzicznym posiadaniu Albrechta i jego męskich potomków. Jego władca - książę pruski otrzymywał potomków. Jego władca - książę pruski otrzymywał miejsce w polskim senacie, zobowiązywał się do miejsce w polskim senacie, zobowiązywał się do pomocy wojskowej i finansowej Polsce.pomocy wojskowej i finansowej Polsce.

Dalsze losy Zakonu Dalsze losy Zakonu KrzyżackiegoKrzyżackiego

Zakon krzyżacki, w odróżnieniu od zakonu templariuszy, Zakon krzyżacki, w odróżnieniu od zakonu templariuszy, nigdy nie został oficjalnie rozwiązany przez papieży. Po nigdy nie został oficjalnie rozwiązany przez papieży. Po hołdzie pruskim i sekularyzacji Inflant ostały się głównie hołdzie pruskim i sekularyzacji Inflant ostały się głównie domy zakonne na terenie Rzeszy Niemieckiej, gdyż tu domy zakonne na terenie Rzeszy Niemieckiej, gdyż tu były one najliczniejsze. Siedziba wielkich i niemieckich były one najliczniejsze. Siedziba wielkich i niemieckich mistrzów została przeniesiona do zamku Mergentheim w mistrzów została przeniesiona do zamku Mergentheim w Wirtembergii. W związku z przejściem części braci na Wirtembergii. W związku z przejściem części braci na luteranizm i kalwinizm zakon stał się wspólnotą trzech luteranizm i kalwinizm zakon stał się wspólnotą trzech wyznań - przy czym każdorazowy wielki mistrz musiał być wyznań - przy czym każdorazowy wielki mistrz musiał być wyznania katolickiego. wyznania katolickiego. W 1809 r. Napoleon rozwiązał zakon w krajach Związku W 1809 r. Napoleon rozwiązał zakon w krajach Związku Reńskiego. Wtedy Wielki mistrz Antoni Wiktor Habsburg Reńskiego. Wtedy Wielki mistrz Antoni Wiktor Habsburg przeniósł siedzibę zakonu do Wiednia. W wyniku tych przeniósł siedzibę zakonu do Wiednia. W wyniku tych zmian zakon zatracił ekumeniczny charakter i stał się zmian zakon zatracił ekumeniczny charakter i stał się wyłącznie zgromadzeniem katolickim. W 1834 r. cesarz wyłącznie zgromadzeniem katolickim. W 1834 r. cesarz przywrócił samodzielność zakonowi.przywrócił samodzielność zakonowi.

Zakon Krzyżacki w XIX Zakon Krzyżacki w XIX wiekuwieku

W XIX w. zakon powrócił do działalności charytatywnej i W XIX w. zakon powrócił do działalności charytatywnej i szpitalniczej. Głównymi reformatorami zgromadzenia szpitalniczej. Głównymi reformatorami zgromadzenia byli wielki mistrz arcyksiążę Maksymilian Józef von byli wielki mistrz arcyksiążę Maksymilian Józef von Osterreich-Este oraz krzyżacki ksiądz Peter Rigler. Osterreich-Este oraz krzyżacki ksiądz Peter Rigler. Członkowie zakonu pełnili służbę sanitarną i obsługiwali Członkowie zakonu pełnili służbę sanitarną i obsługiwali szpitale polowe w armii austriackiej. Odnowienie szpitale polowe w armii austriackiej. Odnowienie instytucji sióstr zakonnych nastąpiło w 1841 r., kiedy to instytucji sióstr zakonnych nastąpiło w 1841 r., kiedy to przeszły do zgromadzenia trzy siostry i zamieszkały w przeszły do zgromadzenia trzy siostry i zamieszkały w zamku Lanegg w Lana koło Meranu (płd. Tyrol). W 1923 zamku Lanegg w Lana koło Meranu (płd. Tyrol). W 1923 r. zakon zrezygnował z charakteru rycerskiego - żyjący r. zakon zrezygnował z charakteru rycerskiego - żyjący jeszcze bracia-rycerze mieszkali w domach prowincji jeszcze bracia-rycerze mieszkali w domach prowincji austriackiej. Ostatni brat-rycerz zmarł w 1970 roku. Po austriackiej. Ostatni brat-rycerz zmarł w 1970 roku. Po przyłączeniu Austrii do III Rzeszy hitlerowcy zakazali przyłączeniu Austrii do III Rzeszy hitlerowcy zakazali działalności zakonu i skonfiskowali jego dobra.działalności zakonu i skonfiskowali jego dobra.

Zakon w czasach Zakon w czasach współczesnychwspółczesnych

Zakon istnieje do dzisiaj, a obecną siedzibą wielkiego Zakon istnieje do dzisiaj, a obecną siedzibą wielkiego mistrza jest dom zakonny w Wiedniu przy Singergasse 7, obok mistrza jest dom zakonny w Wiedniu przy Singergasse 7, obok archikatedry św. Szczepana. Zgromadzenie ma swe domy również archikatedry św. Szczepana. Zgromadzenie ma swe domy również w Niemczech, Włoszech, Słowenii, Czechach, Słowacji, Belgii i w Niemczech, Włoszech, Słowenii, Czechach, Słowacji, Belgii i Holandii. Zakon kieruje parafiami, prowadzi pracę duszpasterską, Holandii. Zakon kieruje parafiami, prowadzi pracę duszpasterską, sprawuje opiekę duchową w szpitalach zakonnych, prowadzi różne sprawuje opiekę duchową w szpitalach zakonnych, prowadzi różne placówki służby zdrowia, domy starców i domy dziecka.placówki służby zdrowia, domy starców i domy dziecka.

Współczesny zakon składa się z trzech gałęzi: braci Współczesny zakon składa się z trzech gałęzi: braci zakonnych (kapłanów i nie-kapłanów), sióstr zakonnych oraz zakonnych (kapłanów i nie-kapłanów), sióstr zakonnych oraz familiaresfamiliares (familiarów - przynależących do zakonu osób świeckich (familiarów - przynależących do zakonu osób świeckich i duchownych diecezjalnych). Wszystkie trzy gałęzie i duchownych diecezjalnych). Wszystkie trzy gałęzie podporządkowane są wspólnemu przełożonemu - wielkiemu podporządkowane są wspólnemu przełożonemu - wielkiemu mistrzowi - opatowi. Aktualnym wielkim mistrzem jest ks. dr mistrzowi - opatowi. Aktualnym wielkim mistrzem jest ks. dr Bruno Platter sprawujący swój urząd od 2000 roku, ponownie Bruno Platter sprawujący swój urząd od 2000 roku, ponownie wybrany przez kapitułę generalną na urząd 24 sierpnia 2006 r. W wybrany przez kapitułę generalną na urząd 24 sierpnia 2006 r. W skład kapituły generalnej wchodzą: aktualnie urzędujący wielki skład kapituły generalnej wchodzą: aktualnie urzędujący wielki mistrz, były wielki mistrz, radcy generalni, prokurator generalny mistrz, były wielki mistrz, radcy generalni, prokurator generalny (łącznik zakonu ze Stolicą Apostolską mieszkający w Rzymie), (łącznik zakonu ze Stolicą Apostolską mieszkający w Rzymie), sekretarz generalny, ekonom generalny, priorzy (stojący na czele sekretarz generalny, ekonom generalny, priorzy (stojący na czele prowincji zakonu), po jednym delegacie z prowincji zakonnych, prowincji zakonu), po jednym delegacie z prowincji zakonnych, wybrana przez kapitułę siostra-asystentka generalna, siostry wybrana przez kapitułę siostra-asystentka generalna, siostry przełożone prowincji i po dwie siostry delegowane przez kapituły przełożone prowincji i po dwie siostry delegowane przez kapituły prowincjonalne. W sprawach dotyczących familiarów mają głos prowincjonalne. W sprawach dotyczących familiarów mają głos delegacji "komturii Rzymskiej" i poszczególnych domów delegacji "komturii Rzymskiej" i poszczególnych domów zakonnych.zakonnych.

Herb wielkiego mistrza Herb wielkiego mistrza krzyżackiegokrzyżackiego Brunona Brunona

PlatteraPlattera

Krzyżacy jako inspiracja Krzyżacy jako inspiracja dla kultury polskiejdla kultury polskiej

Jedną z najbardziej znanych książek Henryka Jedną z najbardziej znanych książek Henryka Sienkiewicza jest jego powieść „Krzyżacy”, w której Sienkiewicza jest jego powieść „Krzyżacy”, w której autor opisuje konflikt polsko – krzyżacki przez autor opisuje konflikt polsko – krzyżacki przez pryzmat losów Zbyszka i Jagienki oraz Juranda ze pryzmat losów Zbyszka i Jagienki oraz Juranda ze Spychowa. Nakręcany od lata 1959 roku do marca Spychowa. Nakręcany od lata 1959 roku do marca 1960 roku film historyczny w reżyserii Aleksandra 1960 roku film historyczny w reżyserii Aleksandra Forda pt. "Krzyżacy" od początku swego powstawania Forda pt. "Krzyżacy" od początku swego powstawania budził powszechne zainteresowanie. Dowodem tego budził powszechne zainteresowanie. Dowodem tego zainteresowania były m.in. liczne listy nadchodzące zainteresowania były m.in. liczne listy nadchodzące do Wytwórni Filmowej w Łodzi, pełne uwag, rad, do Wytwórni Filmowej w Łodzi, pełne uwag, rad, żądań, wskazujące na niecierpliwe oczekiwanie oraz żądań, wskazujące na niecierpliwe oczekiwanie oraz na niepokój, jaki odczuwali czytelnicy powieści na niepokój, jaki odczuwali czytelnicy powieści Henryka Sienkiewicza wobec pogłosek o Henryka Sienkiewicza wobec pogłosek o przeinaczeniu sienkiewiczowskiego arcydzieła. przeinaczeniu sienkiewiczowskiego arcydzieła.