اقتصادی و مالی های سیاست فصلنامه

119–138 صفحات ،1397 پاییز ،23 شماره ،ششم سال

انحراف از تعادل تخمین تابع صادرات غیرنفتی و بررسی سرعت همگرایی

این تابع

ایزدیحمیدرضا

)نویسنده مسئول( استادیار اقتصاد دانشگاه دریانوردی چابهار

izadi@cmu.ac.ir

لزوم بررسی متغیرهای اثرگذار ،هر کشورهای اقتصادی در راستای توسعه صادرات غیرنفتی در نظر به اهمیت سیاستدر این . از این رو کند میرا حائز اهمیت این تابع ،ثبات ساختاری و میزان سرعت تعدیل انحراف از تعادل ،بر این تابعپرداخته شدده خود توزیع برداری( به روش 1350–1395) در ایران برای دوره صادرات غیرنفتیمین تابع تحقیق به تخ

های تعادلی بین متغیرهای این تخمین وجود دارد. طبق یافته بلندمدتدهند که رابطه نشان می آمده دست بهنتایج . استصدادرات تدابع رب دار معنیاثر مثبت و دارایو تولید ناخالص داخلی ضریب متغیرهای نرخ ارز بازار آزاداین تحقیق، همچندین در ایدن .هسدتند بر ایدن تدابع یمعنبیمنفی و دارای اثر تورم و حجم پول متغیرهایاز طرفی . هستند غیرنفتیاز آن اسدت ها حداکی روی متغیرهای این تابع صورت گرفته که نتایج آزمون تصحیح خطاثبات و هایآزمون تحقیق

%53و ضریب تعدیل )تعدیل انحراف از تعادل( به میدزان بوده دارای ثبات ساختاری بلندمدتکه تابع مورد بحث در .استو دارای سرعت تعدیل متوسط باثباتدر ایران غیرنفتیبنابراین، تابع صادرات . است

.JEL: F1,F13,F14,F21,F40 بندی طبقه .نرخ ارز، تصحیح خطا ناخالص داخلی، نرخ تورم، تولید ،غیرنفتیصادرات کلیدی: واژگان

23/1/1397 پذیرش: تاریخ 25/6/1396 دریافت: تاریخ *

Dow

nloa

ded

from

qjfe

p.ir

at 2

2:16

+04

30 o

n M

onda

y A

pril

13th

202

0

1397، پاییز 23، سال ششم، شماره اقتصادیهای مالی و سیاست فصلنامه 120

مقدمه .1

هدای مناسدب، ، راهبردهدای توسدعه تجدارت، الزامدات و متددلوژی اندداز چشدم با توجده بده اهدداف

پدی رو، هدای چدال و هدا فرصدت راهكارهای جدید توسعه صادرات غیرنفتی، بدا ناداهی ندو بده

های موجود، ساماندهی و مورد نیاز توسعه صادرات، توجه به امكانات و محدودیت های زیرساخت

ای زنجیدره سدازی ، بهینده غیرنفتیهای اجرایی در امر توسعه صادرات فرایندتسهیل بهبود و نوسازی

( با نااهی نو یساز یجهانجهان )محصوالت و خدمات برای افزای صادرات، آزادسازی تجارت

گدرا، موضدوعات مهمدی اسدت کده مدا را در ارتقدای میدزان صدادرات به توانمندی تولید صدادرات

هدای ظرفیتو ایجاد ساله 20 انداز چشم. تالش برای رسیدن به اهداف کند میکشور یاری غیرنفتی

کشدور در عرصده بلندمددت راهبردهدای ازجملده جدید در جهت توسعه صادرات غیرنفتی همواره

توسدعه اقتصدادی کشدور، هدای برنامده اخیر بوده است. هرچند که در طول های سالاقتصاد در طول

های بعد از آن در برنامه کمتر بود، اما در سال شده ینیب یپایران از رقم غیرنفتیوضعیت صادرات

،هوشدمند و همكداران ) نیز فراتدر رفتده اسدت شده ینیب یپوسعه اقتصادی کشور میزان آن از رقم ت

1389).

بده نه مقطع آن اقتصاد .است نوزدهم قرن اواخر به مربوط اقتصاد شدن جهانی تحوالت اولین

اسدت. بدوده جهانی دوره، آن خاص به شرایط توجه با بلكه بیستم، قرن اواخر شدن جهانی وسعت

طدوری به؛است بوده تجارت حجم افزای نوزدهم، اواخر قرن در شدن جهانی بر مؤثر عوامل از

جهد کشدورها از بسدیاری و داده تشكیل را تجارت حجم ای ازقسمت عمده صادرات سهم که

آزادسدازی هدای سیاسدت صدادرات، جهد مهدم عامدل .اندد کدرده تجربه تأملی در صادرات قابل

ادامه حرکت به سرعت بیشتری با آن از پس و یکند به 1970 دهه تا روند ایناست. بوده هادولت

هایسیاست و خارجی تجارت حجم میان، افزای این در. رسید خود اوج به 1990 دهه در تا داد

.(1383 ،)شاکری است بوده کشورها موفقیت این های ازنمونه صادرات ایتوسعه

در هدر کشدور، بده بررسدی رابطده صدادرات غیرنفتدی تدابع بنابراین به طور کلی نظر به اهمیدت

و بلندمددت ثبدات در بر ایدن تدابع، ها آن از تعادلی بین متغیرها و میزان اثرگذاری هریک بلندمدت

Dow

nloa

ded

from

qjfe

p.ir

at 2

2:16

+04

30 o

n M

onda

y A

pril

13th

202

0

121 ...تخمین تابع صادرات غیرنفتی و بررسی سرعت همگرایی

بده اقتصداد در واردشدده بدر اثدر هرگونده شدو )تعدیل انحراف از تعدادل( این تابع تعدیلسرعت

ایدن تحقیدق بده دنبدال پاسدخ قتیحقهای اقتصادی، پرداخته خواهد شد. در گذاریای سیاستراست

اسدت کده اوالم متغیرهدای اثرگدذار چاونده بدر تدابع صدادرات غیرنفتدی تدأثیر هدا سدؤال دادن به این

ثالثام آیا میزان سدرعت ؟استثبات ساختاری برای این تابع برقرار بلندمدتثانیام آیا در ؟گذارند می

تعدیل انحراف از تعادل این تابع زیاد است؟

در بخد بیان موضدو و سد س مقدمه، از . بعدشده است تنظیم بخ ش در حاضر مقاله

مددل و بدرآورد و بخ پنجم بده به معرفی مدل چهارم است. بخ شده سوم پیشینه تحقیق آورده

.است یافته منابع اختصاص به آخر در و گیرینتیجه مشش بخ ها،بررسی تحلیل و نتایج ارائه

ادبیات نظری .2

به توجه و گراییبرون بودن سیاست مفید از حاکی بیستم قرن اواخر در مختلف کشورهای تجربه

شددید رقابدت بدر غلبده و المللدی بدین هایدر صحنه حضور و شدن جهانی با مقابله برای صادرات

جهدانی بدر خدارجی گذاری سرمایه و ارتباطات تكنولوژی، اخیر رشد دهه دو در. است المللی بین

داشدته پدی در را صدادرات سهم و خارجی تجارت افزای عوامل، بوده که این مؤثر اقتصاد شدن

تولیدد به منابع بهینهتخصیص به آزاد تجارت صادرات، توسعه و برونارا استراتژی سایه است. در

آوردن روی و هافعالیت شدن و تخصصی المللی بین کار انجامد. تقسیممی مزیت دارای کاالهای

صادرات است. توسعه سیاست دیار مزایای کلی غیرنفتی از طور به صنعتی و کاالهای صادرات به

نفتدی صادرات و همچنین بررسی تابع صادرات توسعه اقتصادی، بنابر آنچه گفته شد اهمیت توسعه

.است تیبااهمموارد بسیار مهم و از توسعه یكی حال در کشورهای و غیرنفتی در

هدا بدا ایدن فدر کده واردات های مازاد محور و مبتنی بر طدرف عرضده نکوکالسدیک در مدل

معادل استفاده از مازادهای خارجی برای تشكیل سرمایه است، بر رشدد صدادرات در مراحدل اولیده

در مقابل روی واردات به معندای فدوت تأکیدد دارد. بدا ( و1،1973استرنندارد )رشد و توسعه تأکید

1. Stern

Dow

nloa

ded

from

qjfe

p.ir

at 2

2:16

+04

30 o

n M

onda

y A

pril

13th

202

0

1397، پاییز 23، سال ششم، شماره اقتصادیهای مالی و سیاست فصلنامه 122

که در مراحل گفتتوان (، می1383مدل رشد نکوکالسیكی )شاکری، شده خالصهنااهی بر شكل

باید تشكیل سرمایه محدور قدرار گیدرد و ،ابتدایی رشد و توسعه که تأکید اصلی روی طرف عرضه

اسدت. امدا تید اهم کمهای رشد برای همیشه دلاین به هیچ وجه بدان معنی نیست که صادرات در م

گدذاری از فدر تابعیدت سدرمایه بده دلیدل (، 1973استرن،صادرات )در مدل رشد مبتنی بر رهبری

گذاری بر رشد، بر نق مثبت صدادرات بدرای رشدد گذاری و تأثیر سرمایهصادرات و تأثیر سرمایه

مرحله تأمین نیازهدای بعد ازجایااه این نظریه رسد به نظر می شود. با نااهی بر این مدل،تأکید می

های ضدروری را های خود را ایجاد کرد و سرمایهمبنایی رشد است یعنی وقتی اقتصادی زیرساخت

تشویق صادرات و یا رهبدری اتخاذ سیاست، کردهای تولید صنعتی انبوه را فراهم شكل داد و زمینه

هدا مقددار یاسدت بجدا و الزم اسدت. در ایدن مددل صادرات به عنوان عامل حفد پویدایی اقتصداد س

های کینزی به دلیل . اما در مدلاستوری های خارجی و مقدار بهرهصادرات تابعی از سطح قیمت

توان باالی طرف عرضه اقتصاد و کمبود تقاضای کلف صادرات از طریدق ضدریبی بده ندام ضدریب

مصدرف سازد. در این ضریب، میل نهایی بده فزاینده مخارج، رشد را به طور قابل مالحظه متأثر می

گذاری نسبت به نرخ بهره، حساسیت تقاضای پول نسبت به درآمدد و نرخ مالیات، حساسیت سرمایه

اسدت پذیری مسلم فر شده . در این مدل توانایی عرضه و کیفیت و رقابتاستنرخ بهره موجود

(.1،1994درنبوش و فیشر)

کند، حتدی های مقیاسی تأکید میلل که بر استفاده از صرفهالمطبق نظریات جدید تجارت بین

بهتر است که در تولید یک کداال ها آناگر دو کشور از نظر مزیت نسبی یكسان باشند، برای هر دو

هدای صدرفه دهدد کده از فرصدت زیرا تخصصی شدن هر کشدور بده آن مجدال مدی ؛تخصصی شوند

هزینده تولیدد کداال را کداه داده و بندابراین، قلمدرو مقیاسی تولید بهتر اسدتفاده کندد و ایدن خدود

دهد. همین منطق موجب شده است کده بدرای اسدتفاده را گسترش می سودآورتجارت بین کاالیی

تدر شددن هدر های مقیاسی تجارت درون صنعتی نیز گسترش پیدا کند، زیرا تخصصیبیشتر از صرفه

1. Dornbush and Stunly

Dow

nloa

ded

from

qjfe

p.ir

at 2

2:16

+04

30 o

n M

onda

y A

pril

13th

202

0

123 ...تخمین تابع صادرات غیرنفتی و بررسی سرعت همگرایی

هدای مقیاسدی بیشدتر از صدرفه برداری بهرهبه ای از یک کاال کشور در یک کاالی خاص و یا قطعه

های مقیاسی پذیری قیمتی کاال در این دیدگاه مستلزم استفاده از صرفهشود. بنابراین رقابتمنجر می

بالقوه است و این خود مستلزم تخصصی شدن و صادرات کاالها و یا اجزای کاالهاست. بدر اسدا

اقتصدادی جدیدد اسدت و بایدد بدرای آن حسدا هدای ناپذیر مددل این نارش صادرات جز جدایی

(.1993 ،1هل منکرد )ای باز ویژه

صادرات غیرنفتی در کشورهای منتخب .3

غیرنفتدی در چندین سال گذشته کشورهایی همچون چین، سنااپور و مدالزی در عرصده صدادرات

تدا 10 کده در آن ای اسدت میالدی نمونده 2012اند. برنامه صادراتی مالزی تا بسیار موفق عمل کرده

اشاره به آن است که کشور ما نیز موضو هزار دالر سرانه صادراتی را هدف گرفته است و این 15

( بده سدرانه صدادرات آنو بعدد از 1393 ای اقتصادی خدود )سدال های توسعهتواند تا پایان برنامهمی

صادرات دهد نشان می بررسی تاریخی صادرات غیرنفتی تا یک هزار میلیارد دالر دست یابد. 500

گرفتده یدر پروند کاهشی 83تا سال 73ایران به کشورهای آسیای میانه و قفقاز از سال غیرنفتی

درصدد اسدت و ایدن در 5/2است. همچنین شایان ذکر است که سهم ایران از این بازار اکنون تنهدا

یه از بازارهدای آسدیای میانده درصد و سهم روس 36 بازار قفقازحالی است که سهم اتحادیه اروپا از

درصد است. این نكته از آنجدایی حدائز اهمیدت اسدت 6درصد و آمریكا 8درصد، سهم ترکیه 33

بازار بزرگ آسیای میانده و قفقداز بده روی ایدران حالی کهتوان گفت در آمارها میبه نااهی با که

ایدن مطلدب ای بهره گیدرد. نحو شایستهباز شده است اما هنوز کشور ایران نتوانسته از این بازارها به

ریزان تا با توجه جدی به امر صادرات غیرنفتدی و بدا تكیده تواند زنگ هشداری باشد برای برنامهمی

این بازارها دست یابند. منسجم بتوانند به های ریزی برنامهبر

1. Helpman

Dow

nloa

ded

from

qjfe

p.ir

at 2

2:16

+04

30 o

n M

onda

y A

pril

13th

202

0

1397، پاییز 23، سال ششم، شماره اقتصادیهای مالی و سیاست فصلنامه 124

غیرنفتیصادرات در زمینه گرفته انجام مطالعات .4

مطالعات خارجی .4-1

بده در چند کشور خدارجی شده انجامتوان به مطالعات در این زمینه می گرفته انجامدر بین مطالعات

.کردزیر اشاره صورت

بده بررسدی توابدع عرضده و تقاضدای صدادرات هشدت ای مقاله( در 1987) 1گلد استاین و خان

با استفاده از 1955-1970های کشور بلژیک، فرانسه ایتالیا، ژاپن هلند، انالستان و آمریكا طی سال

هدای نشدان داد کده تمدامی کشد ها آناند. نتایج حاصل از مطالعه پرداخته زمان همروش معادالت

هدای درآمددی در ژاپن دارای عالمدت منفدی بدوده و کشد جز بهقیمتی در تابع تقاضای صادرات

عالمدت یداراضریب صدادرات در تدابع عرضده تمامی موارد دارای عالمت مثبت هستند. همچنین

بوده است. دار معنیمثبت بوده و در مورد تمام کشورها از نظر آماری

در کرواسی پرداخته و و صادراتای به تخمین توابع تقاضای واردات ( در مقاله1944) 2مروار

دهدد نشان می 1993تا 1990با استفاده از روش حداقل مربعات معمولی برای آمارهای ماهانه دوره

مثبت بین نرخ ارز حقیقی و ارزش صادرات وجود دارد. دار معنییک رابطه

تقاضدای واردات و صدادرات بدا اسدتفاده از کنندده نیدی تع( به بررسی اجدزای 2002) 3چاوانگ

پدردازد. او مدی 1999-1975سالیانه اقتصداد تایلندد طدی دوره و آمارجوسلیو - روش یوهانسون

تدر اسدت و در نسبت بده قیمدت و درآمدد باکشد بلندمدتیرد که تقاضای واردات در گنتیجه می

توان اظهار نظر کرد.تقاضای صادرات در مورد کش قیمتی نمی

پردازد. او بدا عملكرد صادرات هند می کننده تعیینای به بررسی عوامل ( در مقاله2003) 4شرما

یافزادهد که نشان می زمان همده از سیستم معادالت با استفا 1970-1998استفاده از آمار سالیانه

1. Goldstain and Khan 2. Mervar 3. Chwang

4. Sharma

Dow

nloa

ded

from

qjfe

p.ir

at 2

2:16

+04

30 o

n M

onda

y A

pril

13th

202

0

125 ...تخمین تابع صادرات غیرنفتی و بررسی سرعت همگرایی

گذارد و عرضه صادرات ارتباط بدا مقددار معكو بر عملكرد صادرات هند تأثیر می رطوه ب متیق

گدذارد صدادرات تدأثیر نمدی بدر عملكدرد گذاری خارجی از لحاظ آمداری دارد و سرمایه صادرات

آمده است. به وجودهرچند ضریب این متغیر مثبت

( در مقالده خدود بده بررسدی عملكدرد تجدارت آمریكدا و عملكدرد صدادراتی 2006) 1یدوم سی

کند که عملكرد کلی صادرات پرداخته و بیان می 1965-1990های طی سال افتهی توسعهکشورهای

از های تولیدی در آمریكدا دارد. های ذینفع و گروهو مثبتی بر صادرات بخ دار معنیآمریكا تأثیر

تواند به افزای عملكدرد صدادراتی طرفی ضرورت شناخت ارتباط بین دریافت اعتبارات دولتی می

آمریكا کمک کند.

( به تخمدین تدابع تقاضدای صدادرات و واردات در اقتصداد ایدران بدا 2007) 2پهلوانی و دهمرده

اندد. پرداختده های توزیعی به بررسی ایدن موضدو با وقفه خود توضیحی جمعی هماستفاده از روش

دهندد کده انجدام گرفتده و نشدان مدی 1385-1335با استفاده از آمارهای سدری زمدانی ها آن مطالعه

بدر دار معندی و ندرخ ارز تدأثیر منفدی و های نسبی وارداتو قیمت دار معنیدرآمد ملی تأثیر مثبت و

تقاضای واردات دارد. از طرفی در تابع تقاضای صادرات متغیرهای درآمد جهانی و ندرخ ارز تدأثیر

اند.ی بر تابع صادرات داشتهدار معنیهای نسبی صادراتی تأثیر منفی و قیمت دار معنیمثبت و

مطالعات داخلی .4-2

تدوان بدرای نمونده بده مدی در داخدل کشدور انجدام گرفتده اسدت کده یمختلفدر این زمینه مطالعات

:کردمطالعات زیر اشاره

ای به نق عوامل تأثیرگذار قیمتی و غیرقیمتی بر صدادرات غیرنفتدی ( در مقاله1383) یشاکر

مددل نشدان داد کده صدادرات غیرنفتدی بده طدور اساسدی بده بدرآورد پرداخته است. نتایج حاصل از

1. Seyoum

2. Pahlavani and Dahmardeh

Dow

nloa

ded

from

qjfe

p.ir

at 2

2:16

+04

30 o

n M

onda

y A

pril

13th

202

0

1397، پاییز 23، سال ششم، شماره اقتصادیهای مالی و سیاست فصلنامه 126

ست امدا متغیرهدای قیمتدی ندرخ ارز اگرچده بدر وابسته ا پذیری رقابتوری و وضعیت متغیرهای بهره

نبوده است. کننده تعیینلیكن این تأثیر قابل مالحظه و ،صادرات تأثیر مثبت داشته

غیرنفتدی ای به اهمیت صادرات ( در مطالعه1389پور )نیا، عبدالهی و اسكندریهوشمند، دان

دهدد کده حاصل از مطالعه نشدان مدی اند. نتایج و نق آن در رشد و توسعه اقتصادی کشور پرداخته

ی بر تقاضای صادرات داشته است. همچندین دار معنیدرآمد جهانی و نرخ ارز حقیقی تأثیر مثبت و

دولت دارای تأثیر مثبتی بر عرضه صادرات خواهد داشت. یرساختیزگذاری سرمایه

هدای سدری زمدانی ایدران بده بررسدی ای با استفاده از داده( در مقاله1391) دپوریسعحیدری و

بین متغیرهای تولید ناخالص داخلی، مصرف انرژی، صادرات مدت کوتاهرابطه پویایی بلندمدت و

در ایدن هدا آناندد. تابع پرداختده برآوردغیرنفتی، تشكیل سرمایه ثابت ناخالص و اشتغال و همچنین

.اند کردهالاوی تصحیح خطا استفاده و جمعی همها به آزمون کرانه یاقتصادسنجمدل از تكنیک

توابدع عرضده و تقاضدای صدادرات غیرنفتدی برآوردای به ( در مقاله1393) یلمیدگودرزی و

حاکی از آن اسدت تدابع ها آناند. نتایج مطالعه عی پرداختهمج برای کشور ایران با استفاده روش هم

داخلی شرکای تجاری ایران، نرخ ارز تقاضای غیرنفتی کشور ایران شامل متغیرهای تولید ناخالص

.استواقعی مؤثر

ای بدا بررسدی صدادرات نفتدی بدا اسدتفاده از روش ( در مقاله1393معتقد )زاده و رنجبر، کریم

کنندد کده جوسیلیو و مكانیزم تصحیح خطای بدرداری بیدان مدی - یوهانسن نمایی راستحداکثر

ی بدر رشدد اقتصدادی بخد دار معنیجی مثبت و اثرات خار بلندمدتدر غیرنفتیصادرات نفتی و

بدرآورد و نیز به تخمین تدابع صدادرات نفتدی و غیرنفتدی ها آناند. همچنین صنعت در ایران گذاشته

اند.اثرات این توابع بر رشد اقتصادی پرداخته

گدذاری مسدتقیم ای نشان دادند کده اهمیدت سدرمایه ( در مطالعه1395) یپورکارساالرتقوی و

پاندل بده تخمدین کید تكنهمچنین با استفاده از ها آن. استخارجی در تابع صادرات غیرقابل انكار

کشور طدی دوره زمدانی 108بر صادرات غیرنفتی کشورهای در حال توسعه که شامل مؤثرعوامل

اند.پرداخته 1997-2013

Dow

nloa

ded

from

qjfe

p.ir

at 2

2:16

+04

30 o

n M

onda

y A

pril

13th

202

0

127 ...تخمین تابع صادرات غیرنفتی و بررسی سرعت همگرایی

تدوان گفدت در تدابع مدی ها آنیسه خارجی و مقا شده انجامبا بررسی مطالعات فوت و مطالعات

هدای داخلدی و خدارجی، تولیدد نظیدر سدطح عمدومی قیمدت متغیرهدایی تدوان می غیرنفتیصادرات

داخلی و خارجی را به عنوان متغیرهای مسدتقل گذاری سرمایه، وری بهرهناخالص داخلی، نرخ ارز،

.کردوارد

توجده بده ارزش واقعدی صدادرات را بدا غیرنفتدی تدابع صدادرات 1خدان به عنوان مثال محسدن

داخلدی و جهدانی، درآمدد واقعدی کشدورهای جهدان، هدای قیمدت تابعی از سطح عمدومی ،غیرنفتی

غیرنفتدی تابع صدادرات ای مقالهدر 2پسران . زند میدرآمد داخلی، در نظر گرفته و مدل را تخمین

اسدت. کدرده بدرآورد را دشدهیتولقیمت جهانی کاالها و قیمت داخلی کاالهای ،نسبت به نرخ ارز

کدرده نوفرستی نیز در تابع خود تولید ناخدالص داخلدی، ندرخ ارز آزاد و مصدرف واقعدی را لحداظ

ندرخ هدا ) قیمدت نظیر سدطح عمدومی صادرات غیرنفتی متغیرهایی تابع برآورددر است. شاکری نیز

فراگدرد د و متغیدر دامدی از ، نرخ ارز در بدازار آزا پذیری رقابت، سنجه نیروی کاروری تورم(، بهره

بده استفاده کرده است. مددل پیشدنهادی شداکری مدت کوتاهو بلندمدتتعدیل جزئی برای بررسی

:استزیر صورت

X = f (BE, AP, PRO, Z, W)

که در آن

AP: ؛نرخ تورم(ها ) قیمتسطح عمومی

PRO: ؛نیروی کاروری بهره

Z: ؛پذیری رقابتسنجه

BE: ؛بازار آزادنرخ ارز در

W: تأثیرات جنگ(.) یداممتغیر

LEX = 645/0 LBE + 33/2 LPRO – 144/0 LAP + 56/17 Z – 60/0 W

از متغیدر جدایازین، نیروی کاروری بهره البته باید توجه داشت که در مدل فوت به جای متغیر

صددادرات ایددران بدده صددادرات جهددان بدده جددای متغیددر سددنجه نسددبت ریددمتغتولیددد ناخددالص ملددی و

Dow

nloa

ded

from

qjfe

p.ir

at 2

2:16

+04

30 o

n M

onda

y A

pril

13th

202

0

1397، پاییز 23، سال ششم، شماره اقتصادیهای مالی و سیاست فصلنامه 128

تقدوی نیدز در مقالده اثدر متغیرهدای کدالن اقتصدادی بدر صدادرات است. شدهاستفاده پذیری رقابت

کند:تحقیقاتی خود را به شرح زیر انتخا می به بررسی موضو پرداخته و مدل غیرنفتی در ایران

LEXPO = f (LEX, LGDPr,P)

که در آن:

P: ؛(نرخ تورمها ) قیمتسطح عمومی

LEX: ؛لااریتم نرخ ارز در بازار آزاد

LGDPr: اریتم تولید ناخالص داخلی واقعیلا.

𝐿𝐸𝑋𝑃𝑂 = 𝐶 + 𝑎1 𝐿𝐺𝐷𝑃𝑟 + 𝑎2 𝐿𝐸𝑋 + 𝑎3 𝑃 + 𝑎4 𝐴𝑅(1) + 𝑎5 𝑀𝐴(2)

که در آن:

(MA2 :)؛میاناین متحر نو دوم

(AR1 :) درجه اولخطای خود رگرسیون.

LEXPO = 40/19- + 01/3 LGDPr + 87/0 LEX + 3/0 P + 57/0 AR(1) + 21/0 MA(2)

R2 = 92/0 D.W = 2/14 F = 56/18

معرفی متغیرهای تابع. 5

های مربوط به تابع تقاضای پول از حجم پول و حجم نقدینای به بسیاری از پژوهشاران در بررسی

و همچندین متغیرهدای درآمدد، ثدروت، درآمدد مدورد انتظدار اندد. عنوان متغیر وابسته اسدتفاده کدرده

اندد. متغیرهدایی همچدون ی مقیدا بده کدار بدرده امخارج ناخالص ملی یا داخلی را به عنوان متغیره

از نیدز تحقیدق نید در ا. اند بودهتولید ناخالص ملی یا داخلی بیانار چاونای توزیع درآمد و ثروت

جدا، ینی برای حجم معامالت استفاده شده است. همچنین در اینتولید ناخالص داخلی به عنوان جانش

است. از شده برآورد( 𝑀2 تابع تقاضای پول حجم واقعی نقدینای خصوصی )تعریف گسترده پول

نرخ تورم نیز به عنوان ابزاری برای سنج هزینه فرصت ناهداری پول استفاده شده است. از آنجدا

مختلدف در نظدر گرفتده شدده هدای نظریهبر تقاضای پول در رمؤثکه نرخ بهره به عنوان یک عامل

Dow

nloa

ded

from

qjfe

p.ir

at 2

2:16

+04

30 o

n M

onda

y A

pril

13th

202

0

129 ...تخمین تابع صادرات غیرنفتی و بررسی سرعت همگرایی

. همچندین اسدتفاده شدده اسدت مددت کوتاهو بلندمدتنیز از نرخ بهره مقاله در این ،بنابراین ،است

نرخ ارز است. ،وارد تابع تقاضای پول شود تواند مییكی دیار از متغیرهایی که

LXNO؛غیرنفتیصادرات لااریتم طبیعی ؛

LM2 ؛نقدینای بخ خصوصی(پول )لااریتم طبیعی حجم واقعی ؛

LGDP؛لااریتم طبیعی تولید ناخالص داخلی به قیمت ثابت ؛

LEX؛لااریتم طبیعی نرخ ارز در بازار آزاد ؛

LIN؛لااریتم طبیعی نرخ تورم ؛

LLIN؛بلندمدتدر بانكی( بلندمدتنرخ س رده بهره )لااریتم طبیعی نرخ ؛

LSIN؛مدت کوتاهدر بانكی( مدت کوتاهنرخ س رده بهره )لااریتم طبیعی نرخ ؛

D59 ؛متغیر مجازی مربوط به دوران جنگ در ایران؛

همچنین در این روش به علت سالیانه بودن سری زمانی مورد اسدتفاده بدرای تعیدین طدول وقفده

.استفاده شده است 4و وقفه بهینه بیزین –بهینه از معیار شوارتز

و ADF افتده ی میتعمد دیكدی فدولر ،توجه به آزمون ریشه واحد برای بررسی ماندایی متغیرهدا با

مقالده نتایج این آزمون در مورد متغیرهای مربوط به الاوی این ،یاقتصادسنجدر PPفیلی س پرون

آورده شده است: زیر جدول صورت به %(5و مقایسه با مقادیر بحرانی این آزمون )در سطح

پرون -لیپسیو ف آزمون ريشه واحد ديکي فولر .1 جدول

PP ADF PP ADF نام متغیر

Trend and Intercept Intercept 𝐼(1) 𝐼(1) 𝐼(1) 𝐼(1) LXNO

𝐼(1) 𝐼(1) 𝐼(1) 𝐼(1) LEX 𝐼(1) 𝐼(0) 𝐼(0) 𝐼(0) LIN 𝐼(1) 𝐼(1) 𝐼(1) 𝐼(1) LGDP 𝐼(1) 𝐼(1) 𝐼(1) 𝐼(1) LSIN

𝐼(1) 𝐼(1) 𝐼(1) 𝐼(1) LLIN

𝐼(2)

𝐼(2)

𝐼(1)

𝐼(0)

LM2

های تحقیقافتهی مأخذ:

Dow

nloa

ded

from

qjfe

p.ir

at 2

2:16

+04

30 o

n M

onda

y A

pril

13th

202

0

1397، پاییز 23، سال ششم، شماره اقتصادیهای مالی و سیاست فصلنامه 130

نتایج وتحلیل تجزیهو الگو برآورد .6

غیرنفتدی با توجه به متدولوژی مورد استفاده در این مقاله، الاوی زیر به منظور تعیین تابع صدادرات

نظر گرفته شده است: در

4 65

1 32

59654

1

32121

p

i

p

i

iti

p

i

itiiti

p

i

p

i

iti

p

i

ititii

DLLINBLSINBLINB

LEXBLGDPBLMBCLXNO

گیدرد مدی و تأیید عدم کاذ بودن این رابطه آزمون زیر صورت بلندمدتبرای بررسی رابطه

است. بلندمدتعدم وجود هم انباشتای یا رابطه اناریصفر بکه فرضیه

93020/3 - = 1 – 46113/0

= مجموع ضرايب با وقفه متغیر وابسته -1

مجموع ضرايب انحراف معیار 13711/0

( 82/3) یبحراند مقددار ( از 93/3) آمدده دسدت بده مقددار آمداره از آنجایی که قدر مطلدق

.شود می% تأیید 90ی دار معنیدر سطح بلندمدتاست، وجود رابطه تر بزرگ

مدت کوتاهتخمین تابع در .2جدول

احتمال آزمون

t متغیر ضريب انحراف معیار آزمون

003/0 3632/3 1371/0 46113/0 LXNO(1)

113/0 6۵90/1 7۵77/0 2۵71/1 LGDP76

002/0 4۸63/3 36۸4/0 2۸۵2/1 LEX

01۸/0 ۵7۸۸/2- 901/1 9001/4- LLIN

700/0 3912/0 3۵94/1 ۵313/0 LSIN

011/0 7912/2- 1۵30/3 ۸00۸/۸- C

197/0 3361/1 19041/0 2۵44/0 LIN

479/0 7207/0- 60۵3/0 4362/0- LM2

006/0 0۵9۵/3- 3377/0 033/1- D59

R2=0.97 F =60.39

های تحقیقافتهی مأخذ:

Dow

nloa

ded

from

qjfe

p.ir

at 2

2:16

+04

30 o

n M

onda

y A

pril

13th

202

0

131 ...تخمین تابع صادرات غیرنفتی و بررسی سرعت همگرایی

تولیدد ناخدالص داخلدی کش ،غیرنفتیصادرات تابع برآورداز آمده دست بهبا توجه به نتایج

صدادرات یک درصد افزای در تولید ناخالص داخلدی، بیان دیار . بهه استبه دست آمد (25/1)

مطابق تولید ناخالص داخلیدهد. مثبت بودن کش درصد افزای می( 25/1را به اندازه ) غیرنفتی

( بدا 28/1) شده بدرای ندرخ ارز بدازار آزاد برآوردضریب در این زمینه است.اقتصادی های نظریهبا

. استو نرخ ارز غیرنفتیصادرات اقتصادی در زمینه ارتباط بین های دیدگاهبیانار مثبت وعالمت

مددت کوتداه بهدره (، ندرخ 25/0تدورم بدا ضدریب ) برای نرخ آمده دست بهبا توجه به آماره همچنین

در تدابع مددت کوتداه نرخ بهدره نرخ تورم و توان گفت متغیرمی و است (-9/4) ( و بلندمدت53/0)

. اسدت دار معندی در ایدن تدابع بلندمددت معندی و متغیدر ندرخ بهدره یبد مدت کوتاه صادرات غیرنفتی

بین نرخ وعكمرابطه دهنده نشانکه است منفی بلندمدتمتغیر نرخ بهره ضریب عالمتهمچنین

نقددینای بخد پول )حجم واقعی متغیراز طرفی ضریب . است صادرات غیرنفتی و بلندمدت بهره

(-33/1) متغیدر جندگ بدوده و ضدریب معندی بدی مددت اهکوت صادرات غیرنفتیدر تابع خصوصی(

.است تابع صادرات غیرنفتی و بین این متغیر وعكمرابطه دهنده نشانکه است

تشخیص های آمارهو ها آزمون. 3 جدول

Heteroscedasticity Normality Functional Form Serial Correlation

2۸9/0 112/0 ۵72/0 230/0

تحقیق هایافتهی مأخذ:

توان نتیجه گرفت کده مددل از لحداظ فدرو کالسدیک و می به آمارهای تشخیصی نااهیبا

نیست. رو روبهو با مشكلی استآماره شكست ساختاری دارای بهترین حالت

ایدن کده اسدت تدابع تقاضدای پدول مددت کوتداه الاوی تصحیح خطا که به منظور تبیین رفتدار

ناشدی نتدایج زیدر .دهدد مدی را نشدان بلندمددت ت تعدادل ضریب تصحیح خطا سرعت تعدیل به سم

حاصل شده است: خطای مدل آزمون تصحیح

آزمون تصحیح خطا .4جدول

متغیر ضريب انحراف معیار t آزمون احتمال آزمون

001/0 390/3- 1371/0 ۵3۸/0- ECM

های تحقیقافتهی مأخذ:

Dow

nloa

ded

from

qjfe

p.ir

at 2

2:16

+04

30 o

n M

onda

y A

pril

13th

202

0

1397، پاییز 23، سال ششم، شماره اقتصادیهای مالی و سیاست فصلنامه 132

مدل تصحیح خطا این تحقیق عبارت است از: برآورد

ECM=LXNO - 03566/6 LGDP76 1989/1 - LEX + 0932/9 LLIN 0140/3 + LSIN

3318/16+ C - 4721/0 LIN 8095/0+ LM2 9773/1 + D59

در توان گفتمیشده است برآورد( -53/0با توجه به اینكه ضریب جمله تصحیح خطا برابر )

شود. بندابراین هر سال در حدود نیمی از عدم تعادل یک دوره در تقاضای پول دوره بعد تعدیل می

.گیرد میتعدیل به سمت تعادل نسبتام با سرعت متوسط صورت

های تحقیقافتهی مأخذ:

جهت بررسي ثبات ساختاری تابع ن مجموع تجمعيآزمو .1نمودار

های تحقیقافتهی مأخذ:

جهت بررسي ثبات ساختاری تابع ون مجموع مجذور تجمعيآزم .2نمودار

Dow

nloa

ded

from

qjfe

p.ir

at 2

2:16

+04

30 o

n M

onda

y A

pril

13th

202

0

133 ...تخمین تابع صادرات غیرنفتی و بررسی سرعت همگرایی

بدا توجده بده نمودارهدای فدوت و مجذور تجمعدی مجمو و با توجه به آزمون مجمو تجمعی

و در حقیقت وجود شود میفرضیه صفر مبنی بر وجود ثبات ساختاری پذیرفته و عدم وجود آن رد

شود.ید میأیثبات ساختاری ت

بلندمدتتخمین تابع در .۵جدول

متغیر ضريب انحراف معیار t آزمون احتمال آزمون

003/0 43۵۸/3 7۵66/1 03۵66/6 LGDP76

0۵7/0 0227/2 ۵927/0 19۸9/1 LEX

027/0 37۸۸/2- ۸226/3 0932/9- LLIN

23۵/0 22۵3/1- 4۵9/2 0140/3- LSIN

006/0 0۵0/3- 3۵3۸/۵ 331۸/16- C

179/0 3916/1 3392/0 4721/0 LIN

49۵/0 6949/0- 1649/1 ۸09۵/0- LM2

00۸/0 91۸9/2- 6۵6۸/0 9773/1- D59

های تحقیقافتهی مأخذ:

در صدادرات غیرنفتدی ضرایب متغیرهای موجدود در مددل دهنده نشان (5جدول )کلی طور به

را با توجده غیرنفتیصادرات بلندمدترابطه تعادلی برآورد. در حقیقت این جدول است بلندمدت

تابع در بلندمدت این تحقیق نیز عبارت است از: برآورد دهد.می به متغیرهای مستقل آن نشان

LXNO = 03566/6 LGDP76 + 1989/1 LEX 0932/9- LLIN 0140/3 - LSIN 3318/16 - C

+ 4721/0 LIN - 8095 LM2 9773/1 - D59

تولید ناخالص داخلدی ، کش غیرنفتیصادرات رابطه برآورداز آمده دست بهبا توجه به نتایج

به دست آمده است. به عبارتی یک درصدد افدزای در تولیدد ناخدالص داخلدی، دار معنی (035/6)

. مثبت بودن کش درآمدی تقاضا برای پدول دهد میدرصد افزای (035/6)را به اندازه صادرات

Dow

nloa

ded

from

qjfe

p.ir

at 2

2:16

+04

30 o

n M

onda

y A

pril

13th

202

0

1397، پاییز 23، سال ششم، شماره اقتصادیهای مالی و سیاست فصلنامه 134

توجده بده افدزای تولیدد و تدأمین تقاضدای یعنی بدا های اقتصادی در این زمینه استمطابق با نظریه

.شدود مدی باال بردن صدادرات بده کدار گرفتده و باعدث افدزای صدادرات یبراتولید اضافه داخلی،

این که بیاناراست دار یو معن( 19/1) مثبتشده برای نرخ ارز بازار آزاد با عالمت برآوردضریب

و ارزان شددن صدادرات و تبدع آن گدران شددن واردات، تضعیف بیشتر پول داخلدی است با مفهوم

( -09/9) بلندمددت ضریب نرخ بهدره .شود می ها پرداختصادرات افزای یافته و باعث بهبود تراز

طبدق . در حقیقدت اسدت بلندمددت بهدره صادرات غیرنفتی و نرخکه نشان از ارتباط است دار معنی

بخد گدذاری سدرمایه سدبب کداه بلندمدتدر اقتصادی موجود، افزای نرخ بهره های دیدگاه

متغیرضریب عالمت که این کاه ، کاه صادرات را به دنبال خواهد داشت. شود خصوصی می

کده معندی اسدت بدی بلندمددت غیرنفتدی صدادرات در تدابع (-8095/0) یخصوصد نقدینای بخد

گدذاری سرمایهتوان گفت به دلیل عدم هدایت صحیح بازارهای مالی بخ خصوصی به سمت می

. همچندین اسدت یررسدم یغبازارهای های اقتصادی و سایر بخ یسودآور این خود به دلیل است

دهندده نشدان (-91/1)ضریب متغیر دامی جندگ ومعنی بیتابع این در (472/0) ضریب متغیر تورم

آن دارد ضریب متغیر مجازی حكایت از تفسیر . است با صادرات غیرنفتی این متغیر معكو رابطه

شدرو بده گدذاران سدرمایه و داران سدرمایه ،حقیقت احسا ناامنی و در جنگ تحمیلیبا وقو که

رکدود اقتصدادی، فقددان انایدزه الزم جهدت و مسدبب کدرده از ایدران سدرمایه خدود خارج کدردن

گدذاری سرمایهکاه سبب جنای شده که این ، تخریب مراکز اقتصادی در مناطقگذاری سرمایه

تبع آن کاه تولید و صادرات شد.و به

هاو پیشنهاد گیری نتیجه. 7

گرفدت توان نتیجده شده است می برآورد( -53/0برابر )با توجه به اینكه ضریب جمله تصحیح خطا

معنادار بودن این ضریب داللت . شود میدر هر سال در حدود نیمی از عدم تعادل یک دوره تعدیل

توان گفدت: میبر وجود رابطه علیت بلندمدت از سمت متغیرهای الاو به سمت متغیر وابسته است.

. همچندین شودکشد تا تعادل در تابع دوباره برقرار در صورت عدم تعادل در تابع، نیم سال طول می

Dow

nloa

ded

from

qjfe

p.ir

at 2

2:16

+04

30 o

n M

onda

y A

pril

13th

202

0

135 ...تخمین تابع صادرات غیرنفتی و بررسی سرعت همگرایی

ثبات تدابع ،. در حقیقتاست خورداردهد که مدل از ثبات اقتصادی بری تجمعی نشان میها آزمون

مورد تأیید است.

معندی بدی بلندمددت غیرنفتیصادرات در تابع نقدینای بخ خصوصی متغیرضریب عالمت

مدالی بخد خصوصدی بده سدمت یبازارهدا توان گفت به دلیل عددم هددایت صدحیح که می است

بازارهدای اقتصدادی و هدای بخد سدایر سدودآوری کده ایدن خدود بده دلیدل اسدت گدذاری سرمایه

با توجه به پایین بودن کارایی بازارهای مدالی غیررسدمی گسدترش پدول و تقویدت .است یررسمیغ

و هدایت آن به گذاران س ردهجریان سرمایه ( جهت تمرکز ها بانک ازجملهمالی رسمی ) مؤسسات

صدادرات و تولیدد تواند باعث تسریع رشدد میصنعتی های بخ گذاری اقتصادی در سمت سرمایه

بلندمددت بهدره و ندرخ غیرنفتدی صادرات نشان از ارتباط بلندمدتضریب نرخ بهره . شوددر ایران

و حجدم هدا باندک یدهد وامقددرت با افزای و افزای تبلیغات و نرخ بهره رسمی با کاه .است

ضدروری ذکدر ایدن نكتده بخ خصوصی را افدزای داد. گذاری سرمایهتوان میاعتبارات بانكی،

رقابتی، الزامات های چال مالی تولید، یها نهیهزوری پایین و باال بودن است که مسائلی چون بهره

گدذارد و ایدن در حدالی اسدت کده منفدی برجدای مدی تدأثیر ها در روند صادرات قانونی محدودیت

را در مسدیر های بالقوه و بالفعل در امر صادرات الزامات فنی و تكنولوژیكی کشور مزیت ها،مشوت

. همچنددین بددا نادداهی بدده تحددوالت جهددانی در حددوزه دهددد مددیرسددیدن بدده اهددداف صددادراتی قددرار

هدای فندی و تخصصدی مدورد نیداز صدادرات، مددیریت ، مهدارت هدا یریگ میتصمو ها یساز میتصم

پدی رو، مدا را در هدای چدال و شناسدایی علمدی احتمداالت و غیرنفتدی ریسک در امر صادرات

رساند.پیمودن مسیر رشد پایدار در سایه توسعه صادرات نفتی یاری می

اقتصدادی در ایدن زمینده اسدت های نظریهمثبت بودن کش درآمدی تقاضا برای پول مطابق با

باال بردن صادرات بده کدار یبرایعنی با توجه به افزای تولید و تأمین تقاضای داخلی، اضافه تولید

شده برای ندرخ ارز بدازار آزاد بدا برآوردضریب همچنین د.شو فته و باعث افزای صادرات میگر

و ارزان شددن تضدعیف بیشدتر پدول داخلدی اسدت بدا مفهدوم ایدن بیدانار کده است دار معنیعالمت

بندابراین . شدود مدی ها پرداختصادرات و گران شدن واردات، باعث افزای صادرات و بهبود تراز

Dow

nloa

ded

from

qjfe

p.ir

at 2

2:16

+04

30 o

n M

onda

y A

pril

13th

202

0

1397، پاییز 23، سال ششم، شماره اقتصادیهای مالی و سیاست فصلنامه 136

فرایندد در نیآفدر تحدول یسداز نده یزمنوین، یها یفناورها، گیری از ابزارها و روشهرهچاونای ب

هدای و راهبردهدای سدایر بخد هدا سیاسدت و همداهنای یسداز ك ارچده یصدور کاال و خددمات،

توسعه صادرات و چاونای مهار تجدارت، مبدادالت غیررسدمی و های استراتژیاقتصادی کشور با

تدأثیر تثبیدت ندرخ ارز )گراندی صدادرات و ارزاندی واردات( و ازجملده در آن مدؤثر بررسی عوامل

مالیات بر ارزش افزوده از محورهای دستیابی به اهداف اسدت. بدرای قیردقیغاحتمالی منفی اجرای

هدا و بدا بررسدی و کنكداش دقیدق فرصدت غیرنفتدی در توسعه صدادرات بلندمدترسیدن به اهداف

هددا و تددوان بدده رفددع محدددودیتایددران در حددوزه جهددانی شدددن مددی تهدیدددهای پددی روی اقتصدداد

هدای های اقتصادی کشور مدرتبط بدا صدادرات پرداخدت و حدوزه های موجود در زیرساخت ضعف

، هدوایی، دریدایی مدورد ای جداده ریلدی، هدای راه، بنددی بسدته ، هدا پایانده ، ونقدل حملمختلفی چون

اقددام شدود. هدا آنها آشنا شده و نسبت بده رفدع تها و محدودیقرار گیرد تا با ضعف یکالبدشكاف

صادرات است و باید ترتیبدی اتخداذ شدود جهیدرنتموافقت با ورود موفق کاال برای سهولت تولید و

های ورود به طور سریع موفقت شود. باید با توجه بده آزادسدازی تجدارت جهدانی که با درخواست

تا تبلیغدات بدا در بندی بستههای الزم برای صادرات موفق از گرای به تولید صادرات گرا، مهارت

تدوان بددون داشدتن اسدتراتژی تجداری و های اقتصاد تهیه و تنظیم شود، زیرا نمدی نظر گرفتن مزیت

الزامدات و راهبردهدای توسدعه تجدارت، بده با توجهبرنامه صادراتی دارای صادرات قابل توجه بود.

های موردنیاز توسدعه ی جدید توسعه صادرات غیرنفتی، زیرساختهای مناسب، راهكارها متدلوژی

هددای موجددود، سدداماندهی و تسددهیل بهبددود و نوسددازی صددادرات، توجدده بدده امكانددات و محدددودیت

ای محصدوالت و خددمات سدازی زنجیدره بهینه های اجرایی در امر توسعه صادرات غیرنفتی،فرایند

سازی( بدا ناداهی ندو بده توانمنددی تولیدد جهانی)جهان برای افزای صادرات، آزادسازی تجارت

از موضوعات مهمی است که ما را در ارتقای میزان صادرات غیرنفتدی کشدور یداری گرا، صادرات

د.کن می

Dow

nloa

ded

from

qjfe

p.ir

at 2

2:16

+04

30 o

n M

onda

y A

pril

13th

202

0

137 ...تخمین تابع صادرات غیرنفتی و بررسی سرعت همگرایی

منابع

صدادرات نفتدی و غیرنفتدی، بخد غیدر » .(1393)معتقدد صابر زاده، سعید و کریم ؛رنجبر، همایون

سددازی مدددلفصددلنامه .«فدددر( افتددهی گسددترشرهیافددت مدددل رشددد ) یاقتصددادصددادراتی و رشددد

.123-141 صص .2شماره .سال اول .یاقتصادسنج

هدای پدژوه فصدلنامه .«صدادرات غیرنفتدی ایدران کنندده تعیدین عوامدل » .(1383عبدا ) شاکری، .23-50 صص .21شماره .6. دوره اقتصادی ایران

بدر مدؤثر عوامدل » .(1389)پور اسکندریزهره عبدالهی، زهرا و ؛نیا، محمددانش ؛هوشمند، محمود

.145-126صص .34شماره .17سال .فصلنامه دان و توسعه .«صادرات غیرنفتی ایران

بررسی رابطده بلندمددت میدان ندرخ ارز و ». (1393) صبوری دیلمیمحمدحسن گودرزی، آتوسا و

.39-5صص .77شماره .21سال .راهبردفصلنامه مجلس و .«صادرات غیرنفتی در ایران

یگذار هیسرماپیچیدگی صادرات غیرنفتی و » .(1395)پورکارساالری حسن وسفیتقوی، مهدی و

.فصلنامه اقتصاد مالی .«مطالعه موردی کشورهای در حال توسعه با تأکید بر ایران() یخارجمستقیم .14-1صص .36شماره .10سال

از رابطه بین تولیدد ناخدالص یاقتصادسنجتحلیل پویایی » .(1391)سعیدپور لیسانحیدری، حسن و

.9سدال .فصدلنامه مطالعدات اقتصداد اندرژی .«داخلی، مصرف انرژی و صادرات غیرنفتدی در ایدران

.53-83 صص .33شماره Chwang, O (2000), “A Thesis for The Degree MA Presented to The Faculty

of California State University”, Fullerton.

Dornbush, R. and Stunly.F (1994), Macroeconomics, Mc Graw, Hill, 6th-ed.

Khan, M (1974), “Import and Export Demand in Developing Countries”, Imf

Staff Paper, Vol. 11, No 3.

Goldstain, M. & Khan, M. S (1987), “The Supply and Demand for Exports: A

Simultaneous Approach”, Review of Economics and Statistics, Vol. 60. Helpman, E (1993), Market structure & foreign Trade, MIT university.

Mervar, A (1994), Estimates of Traditional Export and Import Demand

Function in The Case of Croatia. Croatian Economic Survey, Vol. 1. Pahlavani, M. and Dahmardeh, N (2007), “Estimates The Demand for Import

and Export Functions in The Iranian Economy by Using the Convergence

ARDL”. Journal of Economic, No. 3.

Dow

nloa

ded

from

qjfe

p.ir

at 2

2:16

+04

30 o

n M

onda

y A

pril

13th

202

0

1397، پاییز 23، سال ششم، شماره اقتصادیهای مالی و سیاست فصلنامه 138

Pesaran, M. H (1984), ”Macroeconomic Policy in an Oil-Exporting Economy Whit Foreign Exchange Controls”, Economica, Vol. 51, PP. 253-270.

Seyoum, B. (2006), ”US Trade Preferences and Export Performance of

Developing Countries: Evidence from the Generalized System of Preferences”. International Business Review.Vol 15.

Sharma, K (2003), ”Factors Determining India’s Export Performance”,

Journal of Asian Economics, Vol. 14.

Stern, R. M (1973), The Balance of payments: Theory and Economic Policy, University of Michigan.

Dow

nloa

ded

from

qjfe

p.ir

at 2

2:16

+04

30 o

n M

onda

y A

pril

13th

202

0

اقتصادی و مالی های سیاست فصلنامه

Dow

nloa

ded

from

qjfe

p.ir

at 2

2:16

+04

30 o

n M

onda

y A

pril

13th

202

0